HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
18
6. Qureshi AI, Palesch YY, Foster LD, et al
(2018). Blood Pressure-Attained Analysis of
ATACH 2 Trial, Stroke, 49(6), 1412-1418.
7. Ma L, Hu X, Song L, et al (2023). The third
Intensive Care Bundle with Blood Pressure
Reduction in Acute Cerebral Haemorrhage
Trial (INTERACT3): an international,
stepped wedge cluster randomised controlled
trial, Lancet, 402(10395), 27-40.
KHẢO SÁT MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN TRÀO NGƯỢC DẠ DÀY - THỰC QUẢN
Ở SINH VIÊN Y KHOA TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT Y-DƯỢC ĐÀ NẴNG
Đoàn Ngọc Tú1, Nguyễn Nguyên Trang1, Bùi Ngọc Minh Châu1,
Đặng Thị Yên1, Nguyễn Tấn Định1, Phan Công Ngọc Phú1
TÓM TẮT3
Mục tiêu: Xác định tỷ lệ trào ngược dạ dày -
thực quản và khảo sát một số yếu tố liên quan ở
sinh viên Y khoa trường Đại học Kỹ thuật Y-
Dược Đà Nẵng. Phương pháp: Nghiên cứu mô
tả cắt ngang 836 sinh viên ngành Y khoa từ năm
thứ nhất đến năm thứ 6 trong năm học 2022 -
2023 đang học tại trường Đại học Kỹ thuật Y-
Dược Đà Nẵng. Kết quả: Tỷ lệ trào ngược dạ
dày - thực quản ở sinh viên ngành Y khoa là
22,8%. Trong đó chiếm tỷ lệ cao trong các nhóm
đối tượng nghiên cứu là nữ (24,3%), sinh viên
đang học năm thứ 5 (36,4%), BMI ở mức thừa
cân béo phì (44,1%), hiện đang hút thuốc lá
(52,6%), uống trung bình ≥ 5 ly cà phê/ngày
(42,9%), stress mức độ nặng (38%). Có mối liên
quan giữa tỷ lệ trào ngược dạ dày – thực quản
với đặc điểm năm học, thu nhập gia đình, chỉ số
BMI, tình trạng hút thuốc và tình trạng stress của
đối tượng nghiên cứu. Kết luận: trào ngược dạ
dày - thực quản thường gặp ở sinh viên ngành Y
khoa trường Đại học Kỹ thuật Y-Dược Đà Nẵng
1Trường Đại học Kỹ thuật Y - Dược Đà Nẵng
Chịu trách nhiệm chính: Đoàn Ngọc Tú
SĐT: 0973620677
Email: dntu@dhktyduocdn.edu.vn
Ngày nhận bài: 10/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 20/9/2024
Ngày duyệt bài: 02/10/2024
và có mối liên quan với đặc điểm năm học, thu
nhập gia đình, chỉ số BMI, tình trạng hút thuốc
và tình trạng stress của sinh viên ngành Y khoa.
Từ khóa: trào ngược dạ dày - thực quản, yếu
tố nguy cơ trào ngược dạ dày - thực quản, sinh
viên y khoa, stress.
SUMMARY
FACTORS RELATED TO
GASTROESOPHAGEAL REFLUX DISEASE
IN MEDICAL STUDENTS AT DA NANG
UNIVERSITY OF MEDICAL TECHNOLOGY
AND PHARMACY
Objective: To determine the prevalence of
gastroesophageal reflux disease (GERD) and
investigate related factors among medical students
at Da Nang University of Medical Technology and
Pharmacy. Methods: A cross-sectional design was
conducted on 836 medical students from the first to
the sixth year during the 2022–2023 academic year
at Da Nang University of Medical Technology and
Pharmacy. Results: The prevalence of GERD
among medical students was 22.8%. Notably,
GERD was more prevalent in females (24.3%),
fifth-year students (36.4%), students with
overweight or obesity (BMI: 44.1%), current
smokers (52.6%), those consuming ≥ 5 cups of
coffee per day (42.9%), and those experiencing
severe stress (38%). There was an association
between GERD prevalence and factors such as
academic year, family income, BMI, smoking
TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
19
status, and stress levels. Conclusion: GERD is
common among medical students at Da Nang
University of Medical Technology and Pharmacy
and is associated with academic year, family
income, BMI, smoking, and stress levels.
Keywords: gastroesophageal reflux disease,
GERD risk factors, medical students, stress.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trào ngược dạ dày – thực quản
(TNDDTQ) là một trong những bệnh phổ
biến nhất mà bác sĩ tiêu hóa và bác sĩ chăm
sóc sức khỏe ban đầu gặp phải1. TNDDTQ
có tác động tiêu cực đến chất lượng cuộc
sống, sức khỏe và kinh tế. Các triệu chứng
điển hình của trào ngược dạ dày – thực quản
bao gồm ợ nóng và trớ. Ợ nóng là triệu
chứng phổ biến nhất và được mô tả là cảm
giác nóng tăng từ thượng vị lên cổ. Trớ là
tình trạng thức ăn trong dạ dày trào ngược
lên miệng một cách dễ dàng, thường kèm
theo axit hoặc vị đắng. Hiện nay vẫn chưa có
tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán TNDDTQ mà
chủ yếu dựa vào lâm sàng.1 Trong đó bộ câu
hỏi GERDQ (Gastroesophageal Reflux
Disease Questionnaire) được xem là công cụ
chẩn đoán bệnh TNDDTQ đơn giản và hiệu
quả tại các cơ sở chăm sóc sức khỏe ban
đầu.2,3 Một số nhóm người có nguy cơ cao
mắc bệnh như: người bị thừa cân hoặc béo
phì, phụ nữ mang thai, người phải sử dụng
một số thuốc như thuốc trị hen suyễn, thuốc
chẹn kênh canxi, thuốc kháng histamine,
thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm, thuốc
giảm đau xương khớp nhóm NSAIDs; người
hút thuốc lá hoặc hút thuốc lá thụ động;
người bị thoát vị hoành, liệt dạ dày, hoặc
bệnh lý mô liên kết như xơ cứng bì; người có
lối sống và thói quen ăn uống không lành
mạnh như uống rượu bia, ăn nhiều đồ chua,
ăn nhiều dầu mỡ, lười vận động, nằm liền
sau ăn… Ngoài ra, căng thẳng hay stress do
áp lực trong công việc và cuộc sống cũng là
yếu tố thường gặp gây ra tình trạng
TNDDTQ, đặc biệt ở người trẻ.4 Các nghiên
cứu trước đây cho thấy sinh viên đại học có
nguy cơ mắc TNDDTQ cao hơn so với dân
số chung.5,6,7 Tại Việt Nam chúng tôi chưa
tìm thấy đề tài nghiên cứu về tỷ lệ TNDDTQ
trên đối tượng sinh viên đại học nói chung
cũng như sinh viên ngành Y khoa nói riêng.
Vì vậy chúng tôi thực hiện đề tài này với
mục tiêu xác định tỷ lệ TNDDTQ và tìm hiểu
mối liên quan giữa TNDDTQ với một số yếu
tố nguy cơ ở sinh viên Y khoa trường Đại
học Kỹ thuật Y-Dược Đà Nẵng.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Tiêu chuẩn lựa chọn: Chọn toàn bộ sinh
viên ngành Y khoa từ năm thứ nhất đến năm
thứ 6 trong năm học 2022 – 2023 đang học tại
trường Đại học Kỹ thuật Y-Dược Đà Nẵng.
Tiêu chuẩn loại trừ: Sinh viên đang sử
dụng thuốc điều trị thường xuyên (bất kỳ loại
thuốc nào).
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả
cắt ngang.
Cỡ mẫu: Dựa theo hướng dẫn chọn mẫu
và tính toán cỡ mẫu trong nghiên cứu khoa học
sức khỏe, chúng tôi dựa vào công thức:
n = 1,962 x [p(1-p)]/Ɛ2
Với Ɛ = 0,05: mức sai lệch cho phép
p = 0,286 là tỷ lệ TNDDTQ ở sinh viên các
trường đại học về sức khỏe theo nghiên cứu
của Nabil J. Awadalla.6
Tính ra cỡ mẫu tối thiểu là 314. Thực tế
trong nghiên cứu này, chúng tôi thu thập được
836 sinh viên thỏa mãn tiêu chuẩn lựa chọn
đối tượng nghiên cứu và tiêu chuẩn loại trừ.
2.3. Phương pháp thu thập số liệu: Thu
thập số liệu theo mẫu phiếu thu thập số liệu
thống nhất. Bảng câu hỏi bao gồm dữ liệu về
các đặc điểm cá nhân, phiên bản tiếng Việt
của bảng câu hỏi GERDQ và Thang đo mức
độ căng thẳng cảm nhận của Cohen
(Perceived Stress Scale - PSS).8
2.4. Xử lý số liệu: Các thông tin được mã
hóa và xử lý theo phương pháp thống kê y
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
20
học với sự hỗ trợ của phần mềm SPSS 22.0.
Trong đó biến định lượng mô tả bằng trung
bình ± độ lệch chuẩn; biến định tính mô tả
bằng tần số, tỷ lệ; dùng kiểm định Chi-bình
phương để phân tích mối liên quan giữa 2
biến định tính.
2.5. Đạo đức trong nghiên cứu:Đề tài
đã được sự chấp thuận về các khía cạnh đạo
đức trong nghiên cứu của hội đồng đạo đức
trong nghiên cứu y sinh học trường Đại học
Kỹ thuật Y-Dược Đà Nẵng số 57/CT-HĐĐĐ
ngày 09/12/2022.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Qua nghiên cứu 836 sinh viên ngành Y khoa trường Đại học Kỹ thuật Y – Dược Đà Nẵng
từ tháng 2 đến tháng 4 năm 2023, chúng tôi ghi nhận kết quả sau:
Bảng 1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu (n = 836)
Nam
Nữ
Số lượng
314 (37,6%)
522 (62,4%)
Tuổi trung bình
21,2 ± 2,0, nhỏ nhất: 18, lớn nhất: 28
Năm thứ
1
2
3
4
5
6
Số lượng
185
148
166
94
107
136
Thu nhập gia đình
Ổn định
Không ổn định
Số lượng
617 (74%)
217 (26%)
Chỉ số BMI
Số lượng
Tỷ lệ %
Thiếu cân
218
26,1
Bình thường
584
69,9
Thừa cân/Béo phì
34
4,1
Sinh viên nữ chiếm đa số với 62,4%. Số lượng sinh viên năm thứ nhất chiếm tỷ lệ cao
nhất, năm thứ 4 chiếm tỷ lệ thấp nhất. Đa số sinh viên sống với gia đình có thu nhập ổn định
với 617 sinh viên chiếm 74,0%. Đa số đối tượng nghiên cứu (ĐTNC) có chỉ số BMI ở mức
bình thường với 584 sinh viên chiếm 69,9%.
Bảng 2. Đặc điểm về thói quen sinh hoạt của đối tượng nghiên cứu (n = 836)
Số lượng
Tỷ lệ %
805
96,3
12
1,4
19
2,3
Số lượng
Tỷ lệ %
624
74,6
194
23,2
11
1,3
7
0,8
Đa số ĐTNC chưa từng hút thuốc lá và tỷ lệ ĐTNC không uống cà phê chiếm cao nhất.
TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
21
Biểu đồ 1. Phân bố tình trạng stress của đối tượng nghiên cứu (n=836)
Tỷ lệ ĐTNC stress mức độ vừa chiếm cao nhất với 70,7%, stress mức độ nặng chiếm tỷ lệ
thấp nhất với 6%
Biểu đồ 2. Phân bố tỷ lệ trào ngược dạ dày – thực quản của đối tượng nghiên cứu (n=836)
Tỷ lệ ĐTNC được chẩn đoán TNDDTQ khi khảo sát theo bộ câu hỏi GERDQ khá cao là
22,8%.
Bảng 3. Liên quan giữa trào ngược dạ dày – thực quản với một số đặc điểm chung của đối tượng
nghiên cứu (n=836)
Đặc điểm chung
Không GERD
GERD
p
SL
%
SL
%
Giới
Nam
250
79,6
64
20,4
0,188
Nữ
395
75,7
127
24,3
Thu nhập
gia đình
Ổn định
488
79,1
129
20,9
0,021
Không ổn định
155
71,4
62
28,6
Năm thứ
1
146
78,9
39
21,1
0,014
2
122
82,4
26
17,6
3
131
78,9
35
21,1
4
73
77,7
21
22,3
5
68
63,6
39
36,4
6
105
77,2
31
22,8
BMI
Thiếu cân
174
79,8
44
20,2
0,008
Bình thường
452
77,4
132
22,6
Thừa cân/Béo phì
19
55,9
15
44,1
Sinh viên nữ có tỷ lệ TNDDTQ cao hơn nam giới, sinh viên đang học năm thứ 5 chiếm tỷ
lệ TNDDTQ cao nhất, nhóm sinh viên có BMI ở mức thừa cân/béo phì chiếm tỷ lệ TNDDTQ
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
22
cao nhất và có mối liên quan giữa tỷ lệ TNDDTQ với đặc điểm năm học, thu nhập gia đình,
chỉ số BMI.
Bảng 4. Liên quan giữa trào ngược dạ dày – thực quản với thói quen sinh hoạt của đối tượng
nghiên cứu (n=836)
Thói quen sinh hoạt
Không GERD
GERD
p
SL
%
SL
%
Hút thuốc lá
Chưa từng
630
78,3
175
21,7
0,001
Đã bỏ
6
50,0
6
50,0
Hiện đang hút
9
47,4
10
52,6
Số ly cà phê
uống trung bình
1 ngày
0 ly
488
78,2
136
21,8
0,382
1 – 2 ly
144
74,2
50
25,8
3 – 4 ly
9
81,8
2
18,2
≥ 5 ly
4
57,1
3
42,9
Nhóm ĐTNC hiện đang hút thuốc lá, uống trung bình ≥ 5 ly cà phê 1 ngày chiếm tỷ lệ
TNDDTQ cao nhất và có mối liên quan giữa tỷ lệ TNDDTQ với tình trạng hút thuốc lá.
Bảng 5. Liên quan giữa tỷ lệ trào ngược dạ dày – thực quản với tình trạng stress của đối tượng
nghiên cứu (n=836)
Tình trạng stress
Không GERD
GERD
p
SL
%
SL
%
Mức độ nhẹ
163
83,6
32
16,4
0,003
Mức độ vừa
451
76,3
140
23,7
Mức độ nặng
31
62,0
19
38,0
Nhóm sinh viên có tình trạng stress mức độ nặng chiếm tỷ lệ TNDDTQ cao nhất và có
mối liên quan giữa tỷ lệ TNDDTQ với tình trạng stress.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Tỷ lệ TNDDTQ ở sinh viên y khoa
Trường Đại học Kỹ thuật Y-Dược Đà Nẵng
Biểu đồ 2 cho thấy sinh viên ngành Y khoa
được chẩn đoán TNDDTQ khi khảo sát bằng
bộ câu hỏi GERDQ chiếm tỷ lệ khá cao là
22,8%. Kết quả này tương tự với nghiên cứu
của tác giả Nabil J. Awadalla6 có tỷ lệ
TNDDTQ ở sinh viên các trường đại học về
sức khỏe là 28,6% và nghiên cứu của nhóm tác
giả Irene Martinucci7 có tỷ lệ TNDDTQ trên
sinh viên các trường đại học ở Ý là 26,2%.
4.2. Một số yếu tố liên quan TNDDTQ
ở sinh viên y khoa Trường Đại học Kỹ
thuật Y-Dược Đà Nẵng
Bảng 3 cho thấy: Nhóm sinh viên nữ có
tỷ lệ TNDDTQ cao hơn nam giới với 24,3%
tuy nhiên không có mối liên quan giữa tỷ lệ
TNDDTQ với đặc điểm giới tính của ĐTNC
(p > 0,05). Kết quả này tương tự về tỷ lệ
TNDDTQ ở sinh viên nữ trong nghiên cứu
của tác giả Nabil J. Awadalla6 (26,6%)
nhưng thấp hơn về tỷ lệ TNDDTQ ở sinh
viên nam (40,6%). Sự khác biệt này có thể
do ĐTNC khác nhau, tác giả Nabil J.
Awadalla chỉ báo cáo tỷ lệ trong tất cả các
trường chứ không báo cáo tỷ lệ tính riêng
cho các trường đào tạo về sức khỏe. Nhóm
sinh viên đang học năm thứ 5 chiếm tỷ lệ
TNDDTQ cao nhất với 36,4% và có mối liên
quan giữa tỷ lệ TNDDTQ với đặc điểm năm
học của ĐTNC (p < 0,05). Nhóm ĐTNC có
thu nhập gia đình không ổn định có tỷ lệ
TNDDTQ cao hơn nhóm có thu nhập gia
đình ổn định và có mối liên quan giữa tỷ lệ
TNDDTQ với thu nhập gia đình của ĐTNC
(p < 0,05). Kết quả này tương tự với nghiên
cứu của tác giả Nabil J. Awadalla6 cũng cho