T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
499
KHẢO SÁT VAI TRÒ CỦA CHỈ SỐ THỂ TÍCH TRUNG BÌNH TIỂU CẦU
TRONG BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT DENGUE
Nguyễn Công Đăng1, Vũ Thị Minh Tâm1, Ngô Mạnh Quân1,
Ngô Ch Cương1, Trịnh Thị Quế1, Trần Thị Hồng Hà1
TÓM TẮT58
Mục tiêu: Khảo sát vai trò của chỉ số thể tích
trung bình tiểu cầu (MPV) trong dự báo sự thay
đổi số lưng tiểu cầu (TC) cũng như tiên lưng
mức độ nặng của sốt xuất huyết Dengue
(SXHD).
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Nghiên cứu thuần tập hồi cứu thực hiện trên 568
bệnh nhân (BN) đủ 16 tuổi trở lên đưc chẩn
đoán SXHD điều trị tại bệnh viện đa khoa
Medlatec từ 01/01/2022 đến 31/12/2023. Các chỉ
số số lưng tiểu cầu (SLTC), MPV đưc đo trên
hệ thống Sysmex XN 1000.
Kết quả: Các nhóm BN với mức giảm TC
nhẹ có MPV giai đoạn khởi phát thấp hơn các
nhóm có TC giảm mức trung bình hoặc nặng
(9,72fL so với 9,97fL và 10,15fL). Chỉ số MPV
ngày D3 (ngày thứ 3 từ ngày bắt đầu sốt) có thể
đưc sử dụng trong dự báo các trưng hp chỉ
giảm TC nhẹ với cut-off MPV ≤ 8,7fL, độ nhạy
12,00%, độ đặc hiệu 97,13%, LR+ 3,34 và PPV
33,3%. Có thể sử dụng cut-off MPV>12,3fL cho
dự báo tiểu cầu hồi phục trong vòng 1, 2, 3 ngày
với độ nhạy lần lưt là 16,15%, 12,31% và
9,79%, độ đặc hiệu lần lưt là 95,36%, 97,02%,
97,71%, LR+ lần lưt là 3,48, 4,13, 4,27, PPV
lần lưt là 50,0%, 77,4% và 89,0%. Không có sự
1Hệ thống y tế MEDLATEC
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Công Đăng
SĐT: 0978454743
Email: lumos9607@gmail.com
Ngày nhận bài: 31/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/8/2024
Ngày duyệt bài: 30/9/2024
khác biệt về MPV trong giai đoạn khởi phát giữa
các nhóm phân độ SXHD khác nhau. MPV ngày
D3 của nhóm có truyền TC cao hơn có ý nghĩa
thống kê so với nhóm không truyền TC. Chỉ số
MPV ngày D3 có thể đưc dùng cho dự báo
nguy cơ truyền tiểu cầu với cut-off MPV>11,8fL,
độ nhạy 27,27%, độ đặc hiệu 94,35%, LR+ 4,83
và PPV 17,6%.
Từ khóa: MPV, Dengue, tiểu cầu
SUMMARY
ROLE OF MEAN PLATELET VOLUME
IN DENGUE FEVER
Objective: This study aims to evaluate mean
platelet volume (MPV) as a predictor of platelet
count’s trajectory and disease severity in dengue
patients.
Methods: A retrospective study was
conducted at Medlatec hospital, including 568
patients diagnosed with dengue between 2022
and 2023. Platelet count and MPV were
measured using Sysmex XN-1000 analyzer.
Results: Patients with mild
thrombocytopenia have lower MPV at disease
onset compared to those with moderate/severe
thrombocytopenia (9.72fL compare with 9.97fL
and 10.15fL). MPV on day 3 (counted from fever
onset) can predict mild thrombocytopenia cases,
with a MPV cut-off of ≤ 8,7fL (sensitivity
12.00%, specificity 97.13%, LR+ 3.34, PPV
33.3%). MPV can also predict platelet recovery:
using MPV > 12.3 fL to predict recovery within
1, 2 or 3 days yields sensitivities of 16.15%,
12.31% and 9.79% respectively, with
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
500
specificities of 95.36%, 97.02%, 97.71%, LR+
values of 3.48, 4.13, 4.27 and PPVs of 50.0%,
77.4% and 89.0%. Between groups with different
dengue severity, MPV at disease onset does not
statistically differ. MPV on day 3 is meaningfully
higher in patient who received platelet
transfusion compare to those who did not. MPV
on day 3 >11.8fL can predict platelet transfusion
(sensitivity 27.27%, specificity 94.35%, LR+
4.83 and PPV 17.6%)
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Sốt xuất huyết Dengue (SXHD) là bệnh
truyền nhiễm cấp tính lan truyền nhanh, lưu
hành phổ biến tại Việt Nam, gây gánh nặng
lên hệ thống y tế. Trong SXHD, giảm tiểu
cầu (TC) là một dấu hiệu đặc trưng gây ra
bởi 2 cơ chế chính là giảm sản xuất tại tủy
xương và tăng phá hủy ở ngoại vi. Mức độ
giảm TC có tương quan với mức độ nặng của
bệnh1 trong khi sự hồi phục tiểu cầu là dấu
hiệu của giai đoạn hồi phục bệnh. Thể tích
trung bình tiểu cầu (MPV) là một chỉ số gián
tiếp thể hiện khả năng sản xuất TC của tủy
xương cũng như sự hoạt hóa TC trong quá
trình diễn biến của SXHD2 và do đó có khả
năng dự đoán sớm sự thay đổi số lưng tiểu
cầu (SLTC).
Nhằm khảo sát khả năng sử dụng chỉ số
MPV để dự đoán sự thay đổi SLTC cũng như
mức độ nặng của SXHD, chúng tôi thực hiện
đề tài này với hai mục tiêu:
1. Đánh giá giá trị dự báo của chỉ số thể
tích trung bình tiểu cầu đối với sự thay đổi số
lưng tiểu cầu trên ngưi trưởng thành mắc
sốt xuất huyết Dengue
2. Đánh giá sự liên quan giữa mức độ
nặng của sốt xuất huyết Dengue và chỉ số thể
tích trung bình tiểu cầu.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu: 568 bệnh
nhân (BN) đưc chẩn đoán SXHD, đưc
điều trị tại bệnh viện đa khoa Medlatec từ
01/01/2022 đến 31/12/2023.
- Tiêu chuẩn lựa chọn: BN ≥16 tuổi chẩn
đoán xác định mắc SXHD theo tiêu chuẩn
Bộ y tế 20233 (có NS1Ag hoặc Dengue IgM
dương tnh) và đưc xét nghiệm (XN) tổng
phân tích tế bào máu ngoại vi (TPTTBMNV)
ít nhất 3 lần trên hệ thống Sysmex XN1000
tại Hệ thống y tế Medlatec trong quá trình
theo di đt bệnh.
- Tiêu chuẩn loại trừ: BN có các bệnh lý
khác gây xuất huyết/ giảm TC/ tăng TC /
tăng hoặc giảm MPV hoặc các bệnh lý của
tủy xương, BN dng các thuốc chống đông.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu:
Nghiên cứu thuần tập hồi cứu.
Thời gian và địa điểm nghiên cứu:
Phòng Huyết học – Trung tâm xét
nghiệm – Phng khám đa khoa Medlatec và
Bệnh viện đa khoa Medlatec từ 01/01/2024
đến 1/07/2024.
Nội dung nghiên cứu:
Hồi cứu, thu thập thông tin về tuổi giới,
ngày bắt đầu sốt, phân loại bệnh, truyền tiểu
cầu, ngày thực hiện cũng như kết quả các XN
TPTTBMNV của đt bệnh. Phân nhóm BN
theo mức độ nặng của SXHD, mức độ giảm
TC, và truyền TC, chỉ số MPV ở các ngày
đưc so sánh giữa các nhóm bằng kiểm định
T-test hoặc ANOVA, đánh giá ý nghĩa của
chỉ số MPV trong tiên lưng sự thay đổi TC
cũng như mức độ nặng của bệnh với biểu đồ
ROC và đánh giá các cut-off MPV cho tiên
lưng bằng độ nhạy, độ đặc hiệu, Youden
index, giá trị dự báo dương tnh (Positive
predictive value - PPV), tỉ số khả dĩ dương
tính (Positive likelihood ratio – LR+).
Tiêu chuẩn sử dụng trong nghiên cứu:
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
501
- Tiêu chuẩn chẩn đoán và phân loại
SXHD: tiêu chuẩn Bộ y tế 20233.
- Phân chia mức giảm TC theo 3 mức:
+TC không giảm/giảm nhẹ: SLTC ≥ 100
G/L.
+TC giảm trung bnh: 100G/L> SLTC ≥
20 G/L.
+TC giảm nặng: SLTC < 20 G/L.
- Các mốc ngày đưc tính từ ngày BN bắt
đầu sốt (D1).
- Đánh giá giá trị của một chỉ số xét
nghiệm dựa vào diện tch dưới đưng cong
(AUC) của biểu đồ ROC (Receiver operating
characteristic curve)4:
+ AUC ≥ 0,9 : rất tốt.
+ 0,9> AUC ≥ 0,8: tốt.
+ 0,8> AUC ≥ 0,7: ổn.
+ 0,7> AUC ≥ 0,6: kém.
+ 0,6> AUC ≥ 0,5: không có giá trị.
- Đánh giá các điểm cắt (cut-off) theo
LR+ 5:
+ LR+ > 10 : rất có ý nghĩa, ảnh hưởng
nhiều tới chẩn đoán.
+ LR+ = 5-10 : có ý nghĩa, ảnh hưởng
mức trung bnh đến chẩn đoán.
+ LR+ = 2-5 : có ý nghĩa, ảnh hưởng
mức thấp đến chẩn đoán.
+ LR+ = 1-2 : t ý nghĩa, ảnh hưởng rất ít
đến chẩn đoán.
+ LR+ = 1 : không có ý nghĩa.
2.3. Xử lý số liệu:
Số liệu đưc tổng hp và phân tích sử
dụng phần mềm Microsoft Excel 2021, SPSS
20 và Medcalc 22.0.
2.4. Đạo đức nghiên cứu:
Nghiên cứu hồi cứu, không làm thay đổi
kết quả điều trị của bệnh nhân. Thông tin của
bệnh nhân chỉ đưc sử dụng khi có sự đồng ý
tham gia của bệnh nhân/gia đnh bệnh nhân.
Toàn bộ thông tin của bệnh nhân đưc mã
hóa và giữ bảo mật. Nghiên cứu đưc chấp
thuận bởi Hội đồng đạo đức Hệ thống y tế
Medlatec.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung của nhóm bệnh nhân nghiên cứu
Bảng 1. Một số đặc điểm chung của nhóm BN nghiên cứu
Chỉ số
Số BN
Tỉ lệ (%)
Trung bình
± độ lệch
Đặc điểm chung
Giới
Nam
Nữ
267
301
47,0
53,0
Tuổi
Tuổi trung bình
568
40,7±13,5
Lâm sàng và xét nghiệm
SLTC thấp nhất
(G/L) trung bình
Số lưng tiểu cầu thấp nhất ghi nhận
trong đt bệnh
41,9±34,3
Mức độ giảm tiểu
cầu
TC< 20
20 ≤ TC < 100
TC ≥100
199
318
51
35,0
56,0
9,0
MPV
MPV giai đoạn khởi pháta trung bình
370
10,05±0,96
Phân độ bệnh
SXHD không có DHCB
SXHD có DHCB
SXHD nặng
14
550
4
2,5
96,8
0,7
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
502
Điều trị
Tỉ lệ truyền TC
Tỉ lệ BN truyền TC
21
3,7
a: MPV đầu tiên ghi nhận trong 3 ngày đầu của bệnh, tính từ ngày bắt đầu sốt
Nhóm BN nghiên cứu gồm 568 BN. Tỉ lệ
nam/nữ là 0,89/1. Tuổi trung bình là 40,7.
SLTC thấp nhất trung bình là 41,9 G/L, phần
lớn BN (56%) thuộc nhóm có TC giảm ở
mức trung bình, 35% bệnh nhân có giảm TC
mức độ nặng. Phần lớn BN (96,8%) thuộc
nhóm có dấu hiệu cảnh báo (DHCB), các BN
SXHD không có DHCB và SXHD nặng
chiếm tỉ lệ nhỏ. 3,7% đưc truyền TC.
3.2. Giá trị dự báo của MPV đối với sự
thay đổi SLTC trên người trưởng thành
mắc SXHD
3.2.1. MPV và mức độ giảm TC
Bảng 2. So sánh MPV ở các ngày D1 D2 D3 giữa các mức giảm tiểu cầu.
Giá trị so sánh
SLTC tối thiểu
MPV trung bình
T-test
Nhóm 1
Nhóm 2
Nhóm 1
Nhóm 2
MPV giai đoạn
khởi phát
TCmin <20G/L
TCmin ≥20G/L
9,97
10,10
0,239
TCmin <100G/L
TCmin ≥100G/L
10,08
9,72
0,044
MPV ngày D1
TCmin <20G/L
TCmin ≥20G/L
9,55
9,99
0,166
TCmin <100G/L
TCmin ≥100G/L
9,86
9,70
0,839
MPV ngày D2
TCmin <20G/L
TCmin ≥20G/L
9,76
10,03
0,070
TCmin <100G/L
TCmin ≥100G/L
9,96
9,76
0,379
MPV ngày D3
TCmin <20G/L
TCmin ≥20G/L
10,24
10,29
0,671
TCmin <100G/L
TCmin ≥100G/L
10,33
9,80
0,010
Nhóm TC giảm nhẹ có MPV giai đoạn khởi phát và MPV ngày D3 thấp hơn so với BN có
TC giảm mức trung bình, nặng (p=0,044 và 0,010). MPV của nhóm BN có SLTC giảm nặng
và không có SLTC giảm nặng không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê.
AUC = 0,605, 95%CI 0,497 – 0,714
Biểu đồ 1. Biểu đồ ROC xác định giá trị của chỉ số MPV giai đon khởi phát
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 2 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
503
trong dự báo TC không giảm dưới 100 G/L
AUC = 0,682, 95%CI 0,566-0,798
Biểu đồ 2. Biểu đồ ROC xác định giá trị của chỉ số MPV ngày D3
trong dự báo TC không giảm dưới 100 G/L
Sử dụng biểu đồ ROC đánh giá giá trị của chỉ số MPV trong dự báo TC không giảm dưới
100 G/L, ta có AUC = 0,605, 95%CI 0,497 – 0,714 với MPV giai đoạn khởi phát và AUC =
0,709, 95%CI 0,686-0,733 với MPV ngày D3 (biểu đồ 1 và 2).
3.2.2. MPV và sự hồi phục SLTC
Biểu đồ 3. Diễn biến của SLTC trung bình và MPV trung bình theo ngày bnh
MPV trung bnh tăng dần khi SLTC trung bình giảm và đạt đỉnh (11,4fL) ngay trước khi
SLTC trung bình hồi phục, sau đó MPV giảm dần khi SLTC tăng trở lại.