Khoá luận tốt nghiệp: Thiết kế E-book hỗ trợ dạy và học chương “Liên kết hoá học” chương trình Trung học phổ thông chuyên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

KHOA HÓA HỌC

Nguyễn Thị Xuân Huệ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CHUYÊN NGÀNH: PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC

THIẾT KẾ E-BOOK HỖ TRỢ DẠY VÀ HỌC

CHƯƠNG “LIÊN KẾT HOÁ HỌC” CHƯƠNG

TRÌNH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN

Thành phố Hồ Chí Minh - 2012

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

KHOA HÓA HỌC

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

CHUYÊN NGÀNH: PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC

THIẾT KẾ E-BOOK HỖ TRỢ DẠY VÀ HỌC

CHƯƠNG “LIÊN KẾT HOÁ HỌC” CHƯƠNG

TRÌNH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN

Người hướng dẫn khoa học : ThS. Trịnh Lê Hồng Phương

Người thực hiện : Nguyễn Thị Xuân Huệ

Thành phố Hồ Chí Minh - 2012

MỤC LỤC

Danh mục các chữ viết tắt

Danh mục các bảng

Danh mục các hình

MỞ ĐẦU ................................................................................................................................. 9

1.1.Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ................................................................................................. 12

1.2. Một số vấn đề về dạy và học ....................................................................................................... 14

1.2.1. Quá trình dạy học .................................................................................................................. 14

1.2.2. Cơ sở lí luận về tự học ........................................................................................................... 15

1.3.Cơ sở lí luận về sách điện tử (E-book)......................................................................................... 22

1.3.1. Khái niệm e-book .................................................................................................................. 22

1.3.2. Ưu điểm và hạn chế của e-book ............................................................................................ 22

1.3.3. Mục đích thiết kế e-book ....................................................................................................... 23

1.3.4. Các yêu cầu thiết kế e-book ................................................................................................... 24

1.3.5. Các phần mềm thiết kế e-book ............................................................................................. 25

1.4. Thực trạng về bồi dưỡng HSG, chuyên Hóa ở Việt Nam ........................................................... 30

1.4.1. Những khó khăn của GV khi bồi dưỡng HSG hoá học ......................................................... 30

1.4.2. Những yêu cầu của GV khi bồi dưỡng HSG hoá học ........................................................... 30

1.4.3. Thực trạng tình hình tự học của HSG, học sinh chuyên Hoá ................................................ 31

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .......................................... 12

CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ E-BOOK CHƯƠNG LIÊN KẾT HÓA HỌC CHƯƠNG

2.1. Tổng quan về chương “Liên kết hoá học” .................................................................................. 33

2.1.1. Vị trí ....................................................................................................................................... 33

2.1.2. Mục tiêu ................................................................................................................................. 33

2.1.3. Cấu trúc chương “Liên kết hóa học” ..................................................................................... 34

2.2. Nguyên tắc xây dựng e-book ...................................................................................................... 34

2.2.1. Cấu trúc e-book chặt chẽ và dễ sử dụng ................................................................................ 34

2.2.2. Từ ngữ nhất quán, dễ hiểu ..................................................................................................... 35

2.2.3. Dễ dàng khám phá các đường link ........................................................................................ 35

2.2.4. Dễ dàng sử dụng ở các máy tính thông thường ..................................................................... 35

2.2.5. Bám sát sách giáo khoa và sách bài tập ................................................................................. 35

2.2.6. Không biến e-book thành bản tóm tắt của sách giáo khoa .................................................... 36

TRÌNH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN ............................................................. 33

2.2.7. Kiểm tra kỹ từng phần trước khi tiếp tục............................................................................... 36

2.3. Quy trình thiết kế e-book ............................................................................................................ 36

2.3.1. Phân tích ................................................................................................................................ 37

2.3.2. Xây dựng nội dung ................................................................................................................ 37

2.3.3. Thiết kế và xây dựng hình thức e-book ................................................................................. 37

2.3.4. Chạy thử sản phẩm trên máy tính .......................................................................................... 38

2.3.5.Thiết kế bìa CD và cho in sao hàng loạt ................................................................................. 38

2.3.6. Thử nghiệm e-book ............................................................................................................... 38

2.3.7. Đánh giá ................................................................................................................................. 38

2.4. Thiết kế e-book chương “Liên kết hóa học” ............................................................................... 38

2.4.1. Thiết kế nội dung e-book ....................................................................................................... 38

2.4.2. Cấu trúc e-book ..................................................................................................................... 77

2.4.3. Nội dung của e-book.............................................................................................................. 77

2.5. Sử dụng e-book trong dạy và học chương “Liên kết hóa học” - THPT chuyên ......................... 83

2.5.1. Đối với học sinh..................................................................................................................... 83

2.5.2. Đối với giáo viên ................................................................................................................... 84

3.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................................................................... 85

3.2. Đối tượng thực nghiệm .............................................................................................................. 85

3.3. Nội dung thực nghiệm ................................................................................................................ 85

3.4. Tiến hành thực nghiệm .............................................................................................................. 86

3.5. Kết quả thực nghiệm .................................................................................................................. 88

3.5.1 Kết quả về mặt định lượng ..................................................................................................... 88

3.5.2. Kết quả về mặt định tính........................................................................................................ 93

CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ....................................................................... 85

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................................... 100

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 104

PHỤ LỤC ............................................................................................................................ 109

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành khóa luận tốt nghiệp, mặc

dù đã gặp phải rát nhiều khó khăn nhưng đã giúp em rút ra được cho bản thân

rất nhiều bài học kinh nghiệm trong cuộc sống, đó là sự cố gắng, nỗ lực và

luôn biết học hỏi, tiếp thu kiến thức bổ ích để tiến bộ. Để hoàn thành tốt đề tài,

em đã nhận được sự động viên, giúp đỡ tận tình của thầy cô, gia đình và bạn

bè. Đầu tiên em xin được gửi lời tri ân chân thành đến thầy Trịnh Lê Hồng

Phương – người đã trực tiếp hướng dẫn em, thầy đã rất nhiệt tình dẫn dắt,

cung cấp tài liệu, chia sẻ những kinh nghiệm và nhận xét, góp ý tận tình, giúp

em giải quyết các vấn đề nảy sinh trong quá trình làm khóa luận. Em xin cảm

ơn tất cả các thầy cô giáo trong Khoa Hóa ở trường Đại học Sư phạm đã dạy

bảo em trong suốt bốn năm học đại học, giúp em từng bước trang bị những

hành trang quý báu. Những kiến thức em đã tiếp thu được không chỉ trong học

tập mà còn là những kinh nghiệm cuộc sống, thầy cô đã tạo mọi điều kiện

thuận lợi giúp đỡ em trong quá trình học tập và hoàn thành khóa luận.

Chân thành cảm ơn bạn bè đã ủng hộ, giúp đỡ em trong thời gian học

tập và nghiên cứu.

Và đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến cha mẹ, người đã sinh

thành, dưỡng dục và nuôi dạy con nên người, luôn bên cạnh và chia sẻ mỗi lúc

con gặp khó khăn trong cuộc sống.

Mặc dù em đã cố gắng hoàn thành khóa luận trong thời gian và khả

năng cho phép nhưng chắc chăn sẽ không tránh khỏi những sai sót. Em kính

mong thầy cô chia sẻ và đóng góp để em học tập.

Thành phố Hồ Chí Minh – 2012

Sinh viên thực hiện

Nguyễn Thị Xuân Huệ

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CNTT : công nghệ thông tin

: compact disc đĩa quang được sử dụng để lưu trữ dữ liệu số CD

ĐC : đối chứng

ĐHSP : Đại học sư phạm

GV : giáo viên

HĐ : hoạt động

HS : học sinh

HSG : học sinh giỏi

ICT : information and communication Technology – Công nghệ thông tin

và truyền thông

NXB : nhà xuất bản

PP : phương pháp

PPDH : phương pháp dạy học

SGK : sách giáo khoa

SBT : sách bài tập

TB trung bình :

THPT trung học phổ thông :

: đại lượng kiểm định Student

Tkđ

: TN thực nghiệm

: TT thông tin

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. So sánh các công nghệ xây dựng website ............................................... 24

Bảng 3.1. Các lớp thực nghiệm và đối chứng ......................................................... 86

Bảng 3.2. Điểm bài kiểm tra ................................................................................... 89

Bảng 3.3. Điểm trung bình ...................................................................................... 89

Bảng 3.4. Bảng % học sinh đạt điểm khá, giỏi, trung bình, yếu, kém .................... 89

Bảng 3.5. Bảng tỉ lệ % học sinh đạt điểm xi trở xuống .......................................... 90

Bảng 3.6. Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng .................................................... 93

Bảng 3.7. Danh sách giáo viên nhận xét giáo án có sử dụng e-book...................... 94

Bảng 3.8. Nhận xét của GV về giáo án có sử dụng e-book ................................... 96

Bảng 3.9. Nhận xét của HS về e-book .................................................................... 98

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1. Cấu trúc của quá trình dạy học ................................................................ 13

Hình 1.2. Chu trình tự học ....................................................................................... 14

Hình 1.3. Một số thiết bị chuyên dùng để đọc e−book ............................................ 21

Hình 1.4. Mô hình lượng giá bốn bậc theo Kirkpatrick ........................................... 23

Hình 1.5. Màn hình làm việc Dreamweaver ............................................................ 26

Hình 1.5. Màn hình làm việc Photoshop .................................................................. 28

Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc e-book .............................................................................. 78

Hình 2.2 Giao diện trang chủ ................................................................................... 79

Hình 2.3. Giao diện trang “Bài giảng” ..................................................................... 80

Hình 2.4. Giao diện trang “Electron hóa trị - Quy tắc bát tử” ................................. 81

Hình 2.5. Giao diện trang “Phương pháp giải” ........................................................ 82

Hình 2.6. Phương pháp giải “Viết công thức Lewis” .............................................. 83

Hình 2.7. Giao diện trang “Bài tập” ......................................................................... 83

Hình 2.8. Bài tập dạng 1 “Viết công thức Lewis” ................................................... 84

Hình 3.1. Đồ thị đường lũy tích của lớp TN1 và ĐC1 ............................................. 90

Hình 3.2. Đồ thị đường lũy tích của lớp TN2 và ĐC2 ............................................. 91

Hình 3.6. Biểu đồ tổng hợp kết quả học tập của lớp TN1 và ĐC1 .......................... 92

Hình 3.7. Biểu đồ tổng hợp kết quả học tập của lớp TN2 và ĐC2 .......................... 92

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Đảng và Nhà nước ta khẳng định nhiệm vụ của ngành giáo dục là nâng cao dân trí,

phổ cập giáo dục phổ thông cho toàn dân, song song với nhiệm vụ đó thì cần bồi dưỡng

nhân tài, phát hiện các học sinh có năng khiếu ở trường phổ thông và có kế hoạch đào tạo

riêng để họ trở thành những cán bộ khoa học kĩ thuật nòng cốt. Bồi dưỡng nhân tài là một

nội dung quan trọng trong nhiều nghị quyết của Đảng và Nhà nước đã được nhấn mạnh.

Không chỉ riêng nước ta, hầu hết các nước đều coi trọng vấn đề đào tạo và bồi dưỡng

nhân tài trong chiến lược phát triển chương trình giáo dục phổ thông.

Yêu cầu đó đã đặt ngành giáo dục ngoài nhiệm vụ đào tạo toàn diện còn có chức

năng phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi, đào tạo họ trở thành những nhà khoa học mũi

nhọn trong từng lĩnh vực. Đây cũng là nhiệm vụ tất yếu trong công cuộc đổi mới đất

nước hiện nay. Tuy nhiên, việc thực hiện mục tiêu bồi dưỡng nhân tài qua thực tế cho

thấy còn nhiều khó khăn.

Tăng cường năng lực tự học cho HS là một yếu tố quan trọng góp phần đổi mới

PPDH và nâng cao chất lượng đào tạo ở các trường THPT. Xuất phát từ đặc điểm của HS

nói chung và HSG nói riêng, ngoài việc học tập trên lớp các em thường phải dành nhiều

thời gian để tự học và tự đọc. Việc thiết kế tài liệu tự học có hướng dẫn cho HS là một

biện pháp giúp HS có thể dễ dàng trong việc tự học, tự đọc, tự kiểm tra đánh giá kết quả

học tập của mình.

Trong các kì thi HSG quốc gia, quốc tế nội dung liên kết hóa học luôn chiếm một

phần không nhỏ trong các đề thi. Bên cạnh đó, lí thuyết phần này mang tính trừu tượng,

khó hiểu vì vậy học sinh cảm thấy khó khăn khi giải các bài tập về nó. Từ những lí do đó

đã thôi thúc chúng tôi chọn đề tài: “THIẾT KẾ E-BOOK HỖ TRỢ DẠY VÀ HỌC

CHƯƠNG LIÊN KẾT HOÁ HỌC CHƯƠNG TRÌNH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

CHUYÊN”.

2. Mục đích nghiên cứu

Thiết kế e-book nhằm hỗ trợ dạy và học chương “Liên kết hoá học” - chương trình

THPT chuyên.

3. Nhiệm vụ của đề tài

- Nghiên cứu một số nội dung làm cơ sở lí luận cho đề tài: Cơ sở lí luận về e-book;

cơ sở lí luận và thực tiễn về bồi dưỡng học sinh giỏi hoá học; Cơ sở lí luận về dạy

học và tự học; Cơ sở lí thuyết liên kết hoá học; Lí thuyết các phần mềm để thiết kế

e-book.

- Tìm hiểu thực trạng việc dạy và học môn Hóa ở các trường THPT chuyên.

- Nghiên cứu tổng quan chương “Liên kết hóa học”– chương trình THPT chuyên.

- Sưu tầm các đề thi, phân loại các dạng bài tập chương “Liên kết hoá học” trong

các kì thi học sinh giỏi quốc gia, quốc tế.

- Hệ thống hóa lí thuyết chương “Liên kết hoá học” – chương trình THPT chuyên.

- Đề xuất hệ thống bài tập chương “Liên kết hoá học” dùng trong bồi dưỡng học

sinh giỏi ở các trường THPT chuyên.

- Thiết kế e-book chương “Liên kết hoá học” – chương trình THPT chuyên.

- Thực nghiệm sư phạm.

- Đề xuất các hướng sử dụng e-book trong dạy và học chương “Liên kết hoá học” –

chương trình THPT chuyên.

- Tổng kết và rút ra bài học kinh nghiệm.

4. Khách thể nghiên cứu

Quá trình dạy học hoá học ở trường THPT chuyên.

5. Đối tượng nghiên cứu

Việc thiết kế e-book chương “Liên kết hoá học” – chương trình THPT chuyên

bằng Dreamweaver CS3, Macromedia Flash CS3 và một số phần mềm khác.

6. Giả thuyết khoa học

Nếu thiết kế e-book chương “Liên kết hoá học” có tính khoa học và khả thi cao thì

sẽ góp phần nâng cao hiệu quả việc dạy và học ở các trường THPT chuyên.

7. Phương pháp nghiên cứu

7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết

- Sử dụng phối hợp các phương pháp phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hóa

trong nghiên cứu các tài liệu lý thuyết có liên quan.

7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Tìm hiểu thực trạng việc bồi dưỡng học sinh giỏi hóa học ở trường THPT.

- Phỏng vấn một số giáo viên đã tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi hoá học ở trường

THPT.

- Trao đổi ý kiến với học sinh và sinh viên tham gia kì thi học sinh giỏi hoá học.

- Phương pháp thực nghiệm (Thực nghiệm sư phạm để kiểm nghiệm giá trị thực

tiễn của các kết quả nghiên cứu và khả năng ứng dụng của những đề xuất).

7.3. Nhóm các phương pháp thống kê toán học

Dùng các phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu, các kết quả điều tra

và các kết quả thực nghiệm để có những nhận xét, đánh giá xác thực.

8. Phạm vị nghiên cứu

8.1. Nội dung kiến thức: Liên kết hoá học – chương trình THPT chuyên.

8.2. Địa bàn nghiên cứu: Một số trường THPT chuyên và các lớp chuyên của các

trường THPT TPHCM.

8.3. Thời gian nghiên cứu: 6/2011-5/2012.

9. Điểm mới của đề tài

- Ứng dụng công nghệ thông tin để thiết kế e-book chương “Liên kết hóa học”-

chương trình THPT chuyên.

- Hệ thống phương pháp giải toán phần “Liên kết hóa học” – chương trình THPT

chuyên với các chuyên đề cụ thể.

- Trang “Bài tập” giúp HS có thể tự luyện tập và ôn tập, đồng thời cũng là nguồn tư

liệu cho GV tham khảo.

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI

1.1.Tổng quan về vấn đề nghiên cứu

Cùng với sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin và truyền thông, việc tự

học qua mạng, qua hệ thống e-learning và các e-book đang được phổ biến rộng rãi. Người

học có thể học bất cứ lúc nào, bất kì ở đâu, với bất kì ai, học những vấn đề mà bản thân

quan tâm, phù hợp với năng lực và sở thích, phù hợp với yêu cầu công việc…mà chỉ cần

có máy tính và mạng Internet. Việc học trở nên linh hoạt và mở.

Chính vì thế, các đề tài nghiên cứu về thiết kế website tự học, xây dựng e-learnig,

thiết kế e-book đang được mọi người quan tâm nhiều hơn. Sau đây là một số khoá luận và

luận văn tốt nghiệp chuyên ngành hóa học, trường ĐHSP TP. Hồ Chí Minh và ĐHSP Hà

Nội:

1. Đỗ Ngọc Linh (2005), Nghiên cứu xây dựng giáo trình điện tử hóa học lớp 10,

Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, ĐHSP Hà Nội.

2. Hỉ A Mổi (2005), Thiết kế website tự học môn hóa học lớp 11 chương trình phân

ban thí điểm, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP Hồ Chí Minh.

3. Phạm Dương Hoàng Anh (2006), Phối hợp phần mềm Macromedia Dreamweaver

MX và Macromedia Flash MX 2004 để thiết kế website hỗ trợ cho việc học tập và

củng cố kiến thức môn Hóa học phần Hiđrocacbon không no mạch hở dành cho

học sinh THPT, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP Hồ Chí Minh.

4. Nguyễn Thị Thanh Hà (2006), Ứng dụng phần mềm Macromedia Flash và

Macromedia Dreamver để thiết kế website về lịch sử hóa học 10 góp phần nâng

cao chất lượng dạy học, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP Hồ Chí Minh.

5. Nguyễn Thị Ánh Mai (2006), Thiết kế sách giáo khoa điện tử (E-book) các chương

về lý thuyết chủ đạo sách giáo khoa hoá học lớp 10 THPT, Luận văn Thạc sĩ khoa

học giáo dục, ĐHSP Hà Nội.

6. Phạm Duy Nghĩa (2006), Thiết kế Web site phục vụ việc học tập và ôn tập chương

nguyên tử cho học sinh lớp 10 bằng phần mềm Macromedia Flash và

Dreamweaver, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP Hồ Chí Minh.

7. Đỗ Thị Việt Phương (2006), Ứng dụng Macromedia Flash MX 2004 và

Dreamweaver MX 2004 để thiết kế website hỗ trợ cho hoạt động tự học hoá học

của học sinh phổ thông trong chương halogen lớp 10, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP

TP Hồ Chí Minh.

8. Nguyễn Ngọc Anh Thư (2006), Phối hợp phần mềm Macromedia Dreamweaver

MX và Macromedia Flash MX 2004 để tạo trang web hỗ trợ cho học sinh trong

việc tự học môn hóa học lớp 11 nhóm Nitơ chương trình phân ban thí điểm, Khóa

luận tốt nghiệp, ĐHSP TP Hồ Chí Minh.

9. Phạm Thị Phương Uyên (2006), Phối hợp phần mềm Macromedia Dreamweaver

MX 2004 và Macromedia Flash MX 2004 thiết kế website hỗ trợ cho việc học tập

và củng cố kiến thức cho học sinh môn hoá học nhóm oxi – lưu huỳnh chương trình

cải cách, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP Hồ Chí Minh.

10. Lê Thị Xuân Hương (2007), Thiết kế website hỗ trợ việc dạy và tự học chương

Halogen lớp 10 THPT, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP.HCM.

11. Trịnh Lê Hồng Phương (2008), Thiết kế học liệu điện tử chương oxi – lưu huỳnh

lớp 10 hỗ trợ hoạt động tự học hóa học cho học sinh trung học phổ thông, Khóa

luận tốt nghiệp, ĐHSP TP Hồ Chí Minh.

12. Nguyễn Thị Thu Hà (2008), Thiết kế sách giáo khoa điện tử lớp 10 – nâng cao

chương “Nhóm Halogen”, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP Hồ Chí Minh.

13. Nguyễn Thị Thùy Linh (2008), Xây dựng E-learning chương “Liên kết hóa học và

cấu tạo phân tử” học phần hóa đại cương trường cao đẳng Giao thông vận tải 3,

Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP Hồ Chí Minh.

14. Thái Hoài Minh (2008), Thiết kế website hỗ trợ việc kiểm tra đánh giá môn hóa

học lớp 10 trung học phổ thông, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP Hồ Chí

Minh.

15. Trần Tuyết Nhung (2009), Thiết kế sách giáo khoa điện tử chương “Dung dịch –

sự điện li” lớp 10 chuyên hóa học, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP Hồ

Chí Minh.

16. Trịnh Lê Hồng Phương (2011), Xây dựng học liệu điện tử hỗ trợ dạy và học phần

cấu tạo nguyên tử và hệ thống tuần hoàn các nguyên tố hóa học –chương trình

trung học phổ thông chuyên, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP Hồ Chí

Minh.

Các website, E-learning và E-book đều có đặc điểm chung là góp phần nâng cao hiệu

quả cho việc tự học, tự nghiên cứu kiến thức của HS, tạo điều kiện cho tính tự chủ được

phát huy, thúc đẩy động cơ tự thân nhằm học tập suốt đời. Tuy nhiên các tác giả chưa

quan tâm đến một số vấn đề sau:

- Nội dung các e-book chủ yếu đề cập đến chương trình hóa học THPT, còn chương

trình hóa học THPT chuyên ở mức độ hạn chế.

- Một số website đòi hỏi phải truy cập Internet mới sử dụng được.

- Đa số e-book chưa chú ý đến phần hướng dẫn sử dụng.

- Hạ tầng công nghệ thông tin (mạng internet, băng thông, chi phí…) cũng ảnh

hưởng đến tiến độ, chất lượng học tập.

1.2. Một số vấn đề về dạy và học

1.2.1. Quá trình dạy học [34]

1.2.1.1. Định nghĩa

Quá trình dạy học là chuỗi liên tiếp các hành động dạy và hành động của người dạy

và người học đan xen và tương tác với nhau trong khoảng không gian và thời gian nhất

định, nhằm thực hiện các nhiệm vụ dạy học.

Quá trình dạy học được xác định bởi các dấu hiệu sau:

Thứ nhất: Dạy học là một dạng hoạt động đặc thù của xã hội, nhằm truyền thụ và

lĩnh hội kinh nghiệm xã hội, trên cơ sở đó hình thành và phát triển nhân cách của người

học.

Thứ hai: Hoạt động dạy và hoạt động học đều phải được tiến hành trên bản thể của

quá trình dạy học đó là nội dung dạy học. Nội dung dạy học là yếu tố khách quan, quyết

định tiến trình và phương pháp hoạt động dạy và hoạt động học.

Thứ ba: Kết quả của quá trình dạy học là làm biến đổi ở người học những đặc tính

nào đó đã được xác định từ trước và tương ứng với nội dung dạy học. Nói cách khác,

phải thực hiện được mục đích của chính quá trình dạy học đó.

Thứ tư: Một quá trình dạy học bất kì bao giờ cũng phải được tiến hành trong

khoảng không gian, thời gian nhất định (một tiết dạy, một bài, một khóa đào tạo, bồi

dương,v.v..). Nói cách khác, quá trình dạy học phải là một quá trình học tập có kiểm soát

và điều khiển được.

1.2.1.2. Cấu trúc của quá trình dạy học

Một quá trình dạy học bao gồm các yếu tố: mục đích, nội dung dạy học, các hoạt

động dạy-học và kết quả học tập. Trong hoạt động dạy và học phải có phương pháp phù

hợp. Các yếu tố trên có quan hệ hữu cơ với nhau.

Mặt khác, mục đích dạy học nói riêng và các yếu tố khác của quá trình dạy học nói

chung được xuất phát từ nhu cầu của xã hội và chịu sự tác động của điều kiện kinh tế - xã

hội-văn hóa-khoa học,v.v…

Kết quả dạy học

Học

Dạy

HĐ

Mục đích dạy học

Đánh giá dạy học

Nhu cầu xã hội

Học

Dạy

PP

Nội dung dạy học

MÔI TRƯỜNG KINH TẾ - XÃ HỘI - VĂN HÓA – KHOA HỌC

Có thể tóm tắt cấu trúc quá trình dạy học bằng sơ đồ sau:

Hình 1.1. Cấu trúc của quá trình dạy học

1.2.2. Cơ sở lí luận về tự học [48]

1.2.2.1. Khái niệm

Theo từ điển Giáo dục học – NXB Từ điển Bách khoa 2001: “…tự học là quá trình

tự mình hoạt động lĩnh hội tri thức khoa học và rèn luyện kỹ năng thực hành…”.

Tiến sĩ Võ Quang Phúc cho rằng: “Tự học là một bộ phận của học, nó cũng được

hình thành bởi những thao tác, cử chỉ, ngôn ngữ, hành động của người học trong hệ thống

tương tác của hoạt động dạy học. Tự học phản ánh rõ nhất nhu cầu bức xúc về học tập

của người học, phản ánh tính tự giác và sự nỗ lực của người học, phản ánh năng lực tổ

chức và tự điều khiển của người học nhằm đạt được kết quả nhất định trong hoàn cảnh

nhất định với nội dung học tập nhất định.”.

Tự học thể hiện bằng cách tự đọc tài liệu giáo khoa, sách báo các loại, nghe radio,

truyền hình, nghe nói chuyện, báo cáo, tham quan bảo tàng, triễn lãm, xem phim, kịch,

giao tiếp với những người có học, với các chuyên gia và những người hoạt động thực tiễn

trong các lĩnh vực khác nhau. Người tự học phải biết cách lựa chọn tài liệu, tìm ra những

điểm chính, điểm quan trọng trong các tài liệu đã đọc, đã nghe, phải biết cách ghi chép

những điều cần thiết, biết viết tóm tắt và làm đề cương, biết cách tra cứu từ điển và sách

tham khảo, biết cách làm việc trong thư viện. Đối với học sinh, tự học còn thể hiện bằng

cách tự làm các bài tập chuyên môn, các câu lạc bộ, các nhóm thực nghiệm và các hoạt

động ngoại khóa khác. Tự học đòi hỏi phải có tính độc lập, tự chủ, tự giác và kiên trì cao.

1.2.2.2. Các hình thức tự học

Tự học có thể diễn ra theo 3 hình thức:

- Tự học không có hướng dẫn: người học tự tìm lấy tài liệu để đọc, hiểu, vận dụng

các kiến thức trong đó.

- Tự học có hướng dẫn: có GV ở xa hướng dẫn người học bằng tài liệu hoặc bằng các

phương tiện thông tin khác.

- Tự học có hướng dẫn trực tiếp: có tài liệu và giáp mặt với GV một số tiết trong

ngày, trong tuần, được thầy hướng dẫn giảng giải sau đó về nhà tự học.

1.2.2.3. Chu trình tự học của học sinh

(1) Tự nghiên cứu

Chu trình tự học của học sinh là một chu trình 3 thời:

- Tự nghiên cứu.

- Tự thể hiện.

(2) Tự thể hiện

- Tự kiểm tra, tự điều chỉnh.

Tự học

(3) Tự kiểm tra, tự điều chỉnh

Hình 1.2. Chu trình tự học

Thời (1): Tự nghiên cứu

Người học tự tìm tòi, quan sát, mô tả, giải thích, phát hiện vấn đề, định hướng, giải

quyết vấn đề, tự tìm ra kiến thức mới (chỉ mới đối với người học) và tạo ra sản phẩm ban

đầu hay sản phẩm thô có tính chất cá nhân.

Thời (2): Tự thể hiện

Người học tự thể hiện mình bằng văn bản, bằng lời nói, tự sắm vai trong các tình

huống, vấn đề, tự trình bày, bảo vệ kiến thức hay sản phẩm cá nhân ban đầu của mình, tự

thể hiện qua sự hợp tác, trao đổi, đối thoại, giao tiếp với các bạn và thầy, tạo ra sản phẩm

có tính chất xã hội của cộng đồng lớp học.

Thời (3): Tự kiểm tra, tự điều chỉnh

Sau khi tự thể hiện mình qua sự hợp tác, trao đổi với các bạn và thầy, sau khi thầy

kết luận, người học tự kiểm tra, tự đánh giá sản phẩm ban đầu của mình, tự sửa sai, tự

điều chỉnh thành sản phẩm khoa học (tri thức).

1.2.2.4. Vai trò tự học

Tự học có ý nghĩa quyết định quan trọng đối với sự thành đạt của mỗi người.

Tự học là con đường tự khẳng định của mỗi người. Tự học giúp cho con người giải

quyết mâu thuẫn giữa khát vọng cao đẹp về học vấn với hoàn cảnh khó khăn của cuộc

sống cá nhân.

Tự học khắc phục nghịch lý: học vấn thì vô hạn mà tuổi học đường thì có hạn. Sự

bùng nổ thông tin làm cho người thầy không có cách nào truyền thụ hết kiến thức cho trò,

trò phải học cách học, tự học, tự đào tạo để không bị rơi vào tình trạng “tụt hậu”. Đối với

học sinh THPT, quỹ thời gian 3 năm được đào tạo ở bậc học này chắc chắn sẽ không thể

nào tiếp thu được hết khối lượng kiến thức khổng lồ trong chương trình. Vì vậy, tự học là

một giải pháp khoa học giúp giải quyết mâu thuẫn giữa khối lượng kiến thức đồ sộ với

quỹ thời gian ít ỏi ở nhà trường.

Tự học là con đường tạo ra tri thức bền vững cho mỗi người. Quá trình tự học khác

hẳn với quá trình học tập thụ động, nhồi nhét, áp đặt. Quá trình tự học diễn ra theo đúng

quy luật của hoạt động nhận thức. Kiến thức có được do tự học là kết quả của sự hứng

thú, của sự tìm tòi, lựa chọn nên bao giờ cũng vững chắc bền lâu. Có phương pháp tự học

tốt sẽ đem lại kết quả học tập cao hơn. Khi học sinh biết cách tự học, học sinh sẽ có ý

thức và xây dựng thời gian tự học, tự nghiên cứu giáo trình, tài liệu, gắn lý thuyết với

thực hành, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, biến quá trình đào tạo thành quá

trình tự đào tạo.

Người học phải biết cách tự học vì học tập là một quá trình suốt đời. Đối với học

sinh THPT, nếu không có khả năng và phương pháp tự học, tự nghiên cứu thì khi lên đến

các bậc học cao hơn như cao đẳng, đại học, … học sinh sẽ khó thích ứng với cách học

đòi hỏi phải tự học tập, tự nghiên cứu thường xuyên do đó khó có thể thu được một kết

quả học tập tốt.

Tự học của học sinh THPT còn có vai trò quan trọng đối với yêu cầu đổi mới giáo

dục và đào tạo, nâng cao chất lượng đào tạo tại các trường phổ thông. Với lối dạy theo

hướng “nhồi nhét” trong các nhà trường phổ thông hiện nay, học sinh khó có thể có thời

gian để tự học. Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa người học sẽ phát

huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học trong việc lĩnh hội tri thức

khoa học. Vì vậy, tự học chính là con đường phát triển phù hợp với quy luật tiến hóa của

nhân loại và là biện pháp sư phạm đúng đắn cần được phát huy ở các trường phổ thông.

1.2.2.5. Tự học qua mạng và lợi ích của nó

a. Tự học qua mạng

Tự học qua mạng là hình thức của tự học mà không dùng lời nói trực tiếp để giao

lưu với nhau, mà dùng các phương tiện khác đó là máy tính có kết nối mạng Internet.

Người học chủ động tìm kiếm tri thức để thỏa mãn những nhu cầu hiểu biết của mình tự

củng cố, tự phân tích, tự đào sâu, tự đánh giá, tự rút kinh nghiệm…với sự hỗ trợ của máy

tính.

b. Lợi ích của việc học qua mạng

Trong thời đại “bùng nổ thông tin”, mỗi người muốn thoát khỏi lạc hậu với khoa

học và kĩ thuật, phải có thói quen và khả năng tự học suốt đời vì không phải ai, vào bất

cứ lúc nào, cũng có điều kiện đến trường, đến lớp để học. Tự học hoàn toàn thì rất khó,

phải có một sự hướng dẫn được tổ chức chu đáo. Tự học qua mạng ra đời nhằm cung cấp

sự hướng dẫn đó cho bất cứ ai muốn học một chương trình nào đó hoặc xem lại, bổ sung,

mở rộng phần kiến thức đã học ở trường lớp. Sự hướng dẫn này có cấp độ chung và cấp

độ cụ thể. Cấp độ chung hướng dẫn học về các mặt tư tưởng, quan điểm, phương pháp

luận, những phương pháp chung nhất, phổ biến nhất. Cấp độ cụ thể hướng dẫn học môn

cụ thể, từng bài học cụ thể. Cấp độ chung soi sáng cho cấp độ cụ thể và cấp độ cụ thể

minh họa, củng cố cấp độ chung. Cả hai cấp độ hướng dẫn này khi vào học sẽ hòa quyện

vào nhau, tác động lẫn nhau để tạo nên một phong cách tự học có hiệu quả, người học sẽ

có trong tay một công cụ cơ bản để học suốt đời. Một sự hướng dẫn được coi là có hiệu

quả nếu người tiếp thu thật sự chủ động khiến cho yêu cầu “được hướng dẫn” cũng sẽ

giảm dần cho đến khi người học có thể tự học hoàn toàn.

Tự học qua mạng, người học không bị ràng buộc vào thời khóa biểu chung, một kế

hoạch chung, có thời gian để suy nghĩ sâu sắc một vấn đề, phát hiện ra những khía cạnh

xung quanh vấn đề đó và ra sức tìm tòi học hỏi thêm. Dần dà, cách tự học đó trở thành

thói quen, giúp người học phát triển được tư duy độc lập, tư duy phê phán, tư duy sáng

tạo.

Tự học qua mạng giúp người học có thể tìm kiếm nhanh chóng và dễ dàng một khối

lượng lớn thông tin bổ ích. Về mặt này, người học hoàn toàn thuận lợi so với việc tìm

kiếm trên sách báo.

Với tính năng siêu liên kết và giao diện thân thiện, website sinh động, hấp dẫn, tiện

dụng cho người học góp phần nâng cao hứng thú học tập.

Tóm lại, tự học có một vai trò hết sức quan trọng nhưng tự học của học sinh cũng

không thể đạt được kết quả cao nhất nếu không có sự hướng dẫn, chỉ dạy của người thầy.

Chính vì vậy, “trong nhà trường điều chủ yếu không phải là nhồi nhét cho học trò một

mớ kiến thức hỗn độn… mà là giáo dục cho học trò phương pháp suy nghĩ, phương pháp

nghiên cứu, phương pháp học tập, phương pháp giải quyết vấn đề” (Thủ tướng Phạm Văn

Đồng-1969). GV cần giúp cho học sinh tìm ra phương pháp tự học thích hợp và cung cấp

cho học sinh những phương tiện tự học có hiệu quả. Dạy cho học sinh biết cách tự học

qua mạng chính là một trong những cách giúp học sinh tìm ra chiếc chìa khóa vàng để

mở kho tàng kiến thức vô tận của nhân loại.

1.2.2.6. Những khó khăn khi tiến hành tự học

Ngày nay có quá nhiều tài liệu nói về tự học của học sinh. Điều đó là tất yếu.

Phương pháp tự học có thể giúp người học thích ứng được đòi hỏi khắt khe của cuộc

sống hiện đại. Nó phải là phương pháp học tập cơ bản và suốt đời của mỗi người. Vì vậy,

vấn đề đặt ra ở đây không phải là ở chỗ tự học là gì và vai trò của nó trong học tập của

học sinh, mà là người GV làm thế nào để giúp học sinh thực hành được phương pháp

này.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến hạn chế hiệu quả tự học là học sinh gặp

nhiều khó khăn khi sử dụng phương pháp tự học. Đó có thể là những khó khăn khách

quan như xa GV, xa bạn, phải tự mình giải quyết việc học v.v..và những khó khăn chủ

quan như tâm lí thiếu tự tin, dễ nản chí khi gặp bế tắc v.v..Trong số các khó khăn đó, nổi

bật là những hạn chế về kĩ năng tự học. Có thể kể ra một số khó khăn thường thấy do

thiếu các kĩ năng tự học:

- Sưu tầm và phân loại tài liệu học tập.

- Nghiên cứu tài liệu.

- Khắc phục khó khăn phát sinh trong trường hợp không có GV trợ giúp.

- Tự kiểm soát và quản lí quá trình tự học.

- Đánh giá kết quả và hiệu quả tự học.

Để khắc phục những khó khăn đó đưa ra một số biện pháp để nâng cao hiệu quả

trong việc hướng dẫn và quản lí việc tự học của học sinh.

1.2.2.7. Một số biện pháp hướng dẫn và quản lí việc tự học của học sinh

a. Xây dựng hệ thống bài tập tự học cho học sinh

Các bài tập tự học hàm chứa nội dung học tập mà học sinh phải tự hoàn thành.

Đồng thời nó là bản chỉ dẫn học tập cho học sinh, bản cam kết và hồ sơ để GV đánh giá

kết quả tự học. Vì vậy, việc soạn thảo bài tập tự học có ý nghĩa quan trọng trong việc

hướng dẫn tự học

Trước khi soạn thảo bài tập tự học, GV cần lựa chọn và quyết định nội dung tự học.

Thông thường, các nội dung được chọn là những vấn đề cơ bản, đơn giản, mang tính

thực tiễn cao, có nhiều nguồn tài liệu (sách giáo khoa, tạp chí, băng hình v.v...). Phân tích

nội dung đã được chọn thành những đơn vị kiến thức nhỏ và theo các đề mục rõ ràng, để

dễ thiết lập các bài tập và học sinh dễ soạn đề cương.

Các bài tập tự học có thể được soạn theo hai hình thức: Bài tập theo bài học và bài

tập theo chủ đề.

Bài tập theo bài học là các bài tập được soạn thảo rất cụ thể, chi tiết và thường bám

sát với từng trang nội dung của sách giáo khoa. Các bài tập loại này được cấu trúc theo

hệ thống phù hợp với hệ thống tri thức đã được chọn lọc để người học tự nghiên cứu. Khi

người học hoàn thành hệ thống bài tập này sẽ nắm được nội dung của tài liệu học tập.

Bài tập theo chủ đề thường dùng để ôn tập. Trong đó các bài tập được soạn theo

chủ đề và thường có đề cương ôn tập kèm theo.

- Độ khó của các bài tập cũng là vấn đề cần quan tâm. Khó khăn chủ yếu của

người học là không có người trợ giúp khi bế tắc. Vì vậy, các bài tập không nên quá khó

mà ở mức trung bình. Nhìn chung, nên cấu trúc bài tập dưới dạng tìm hiểu nội dung tài

liệu, ghi nhớ và tìm cách giải thích các sự kiện thực tế, tránh ra các bài tập phức tạp. Việc

sắp xếp các bài tập cũng cần theo lôgic chặt chẽ từ dễ đến khó và đánh số thứ tự rõ ràng,

để người làm không bỏ qua những bài dễ khi gặp bài khó.

- Để tránh sự sao chép, các bài làm (các phiếu trả lời) nên yêu cầu viết tay (không

đánh máy vi tính).

b. Giám sát quá trình tự học

Đặc điểm của phương pháp tự học là không đánh giá quá trình học tập. Điều này

gây khó khăn không nhỏ cho cả người học và người dạy trong việc kiểm soát quá trình

học tập và đánh giá mức độ tiến bộ của việc học. Để khắc phục khó khăn này có thể làm

theo các bước sau:

- Cho các câu hỏi để kiểm tra sự tiến bộ và mức độ hiểu của học sinh.

- Cho đáp án các câu hỏi ghi trên phiếu học tập để học sinh có thể tự đánh giá bản

thân và người khác.

- Cung cấp các bài làm mẫu hoặc cách giải tối ưu, sau khi người học đã hoàn thành

phiếu học tập.

- Khuyến khích học sinh tìm câu hỏi tự kiểm tra có trong sách giáo khoa.

- Yêu cầu học sinh phát biểu và đánh giá về quá trình và hiệu quả tự học.

- Cho học sinh đóng vai người GV để nâng cao trách nhiệm đối với bạn cùng học

(học bằng cách dạy người khác là cách học hiệu quả nhất).

c. Hướng dẫn sử dụng nguồn tài liệu

Nguồn tài liệu quyết định rất lớn đến chất lượng tự học. Vì vậy, người GV nên lập

danh mục các loại tài liệu cho học sinh, chỉ rõ tài liệu bắt buộc và tài liệu tham khảo. Đối

với tài liệu bắt buộc cần phải chỉ rõ số trang phải đọc kèm theo câu hỏi.

Sưu tầm và phân loại các nguồn tài liệu là một trong những kĩ năng cần được hình

thành trong hoạt động tự học. Vì vậy, bên cạnh việc chỉ dẫn cho học sinh cách sưu tầm

tài liệu cần có sự giám sát và đánh giá của GV, coi đó là một nội dung tự học.

d. Đánh giá việc tự học

Hình thức đánh giá phổ biến là bài thi ngay sau khi kết thúc việc thực hiện các bài

tập tự học. Việc đánh giá cần phù hợp với đặc điểm của từng lớp học. Bài thi dành cho

học sinh tự học có thể chia thành hai mức: thấp và cao.

Bài thi thấp là bài thi học sinh tự cho điểm, còn bài thi mức cao là bài thi giống như

các bài thi thông thường.

Thông thường, sẽ có nhiều học sinh chưa đạt yêu cầu trong đợt đánh giá đầu, GV

cần dành thời gian và bài tập tự học để củng cố. Thời gian ít nhất là nửa tháng và các bài

tập không nên lặp lại.

1.3.Cơ sở lí luận về sách điện tử (E-book)

1.3.1. Khái niệm e-book [52]

Theo trang web www.thuvien-ebook.com “E-book là từ viết tắt của electronic book

(sách điện tử). Hiểu theo cách đơn giản nhất, sách điện tử (e-books hay digital books) là

phiên bản dạng số (hay điện tử) của sách. Nội dung của sách số có thể lấy từ sách giấy

hoặc mang tính độc lập tùy thuộc vào người xuất bản. Một số người thường sử dụng

thuật ngữ này để chỉ luôn cả thiết bị dùng để đọc sách dạng số (còn gọi là book – reading

appliances hay e-book readers)”.

Trong luận văn này, có thể hiểu sách giáo khoa điện tử thực chất giống như một cuốn

sách giáo khoa bình thường nhưng có bổ sung nhiều hình ảnh, phim thí nghiệm, nhiều

bài tập hoá học… và được sử dụng thông qua hệ thống máy tính.

Hình 1.3. Một số thiết bị chuyên dùng để đọc e−book

1.3.2. Ưu điểm và hạn chế của e-book [52]

1.3.2.1. Ưu điểm

E−book có những tính năng ưu việt mà sách in thông thường không thể có

được:

− Sách cung cấp tối đa tư liệu nghe nhìn như chữ in, hình ảnh, video clips thí

nghiệm, … thậm chí có thể kèm theo một số phần mềm tiện ích khác như bảng tuần hoàn

hoặc vài game để thư giãn.

− Có thể truy xuất rất nhanh đến các mục, phần trong sách nhờ các tham chiếu

chéo (hyperlinks).

− Không gian lưu trữ không còn là vấn đề, có thể mang bên mình cả một thư viện

hàng ngàn cuốn sách và đọc chúng mọi nơi, mọi lúc rất tiện lợi. Thậm chí, ở đâu có

Internet và máy tính thì tại đó có thể đọc được sách mong muốn.

− Người dùng có thể điều chỉnh cỡ chữ đến mức tốt nhất của mình.

− Có thể in thành bản in, nếu được sự chấp nhận của tác giả.

− Các thiết bị chuyên dùng để đọc e−book (E-book readers) còn cho phép đọc

sách trong điều kiện thiếu sáng.

− Các phần mềm chuyên dùng để đọc e−book còn cung cấp nhiều tiện ích như:

cho phép ghi chú, highlight vào các đoạn văn hoặc thậm chí tự động mở trang cuối

cùng cho lần đọc tiếp theo.

− Giá thành của e−book rẻ hơn sách in khá nhiều, không bị hỏng theo thời gian.

Thậm chí, có thể sao lưu dự phòng nếu được tác giả chấp nhận.

− Việc xuất bản −book với giao diện cơ bản hiện nay được thực hiện dễ dàng.

Bộ Office mới của Microsoft đã tích hợp công cụ tạo e−book với định dạng PDF rất

tiện lợi. Hiển nhiên, việc sản xuất không hao tốn giấy in, mực in.

1.3.2.1. Hạn chế

− Để đọc e−book, yêu cầu phải có một thiết bị đọc, đó là máy tính hoặc e−book

reader hoặc smartphone. Chúng đều chỉ hoạt động khi có năng lượng (pin, điện).

− Cần có phần mềm tương thích với định dạng của e−book cài sẵn lên thiết bị đọc

thì mới đọc được e−book.

− Đọc e−book trên máy tính lâu, có hại cho mắt.

1.3.3. Mục đích thiết kế e-book

Thiết kế e-book hỗ trợ cho hoạt động tự học hóa học của HS phổ thông như là một

công cụ tự học thích hợp từ đó nâng cao hiệu quả tự học thông qua những kiến thức được

minh họa một cách sinh động, hấp dẫn. Ngoài ra, khi GV ứng dụng ICT trong dạy học

hóa học có thể sử dụng e-book như là một tài liệu tham khảo.

1.3.4. Các yêu cầu thiết kế e-book

Việc thiết kế e-book phục vụ cho giáo dục đòi hỏi phải đáp ứng những đặc trưng

riêng về mặt nghe, nhìn, tương tác; do đó theo tác giả Nguyễn Trọng Thọ để đáp ứng nhu

cầu tự học, chúng ta phải tuân theo đầy đủ các bước của việc thiết kế dạy học (ADDIE là

chữ viết tắt của 5 bước):

1. Analysis (phân tích tình huống để đề ra chiến lược phù hợp):

- Hiểu rõ mục tiêu.

- Các tài nguyên có thể có.

- Đối tượng sử dụng.

2. Design (thiết kế nội dung cơ bản):

- Các chiến lược dạy học.

- Siêu văn bản (hypertext) và siêu môi trường (hypermedia).

- Hướng đối tượng, kết nối và phương tiện điều hướng.

3. Development (phát triển các quá trình):

- Thiết kế đồ hoạ.

- Phát triển các phương tiện 3D và đa môi trường (multimedia).

- Hình thức và nội dung các trang Web.

- Phương tiện thực tế ảo.

4. Implementation (triển khai thực hiện):

• Chuẩn bị cho phù hợp với thực tế các phòng máy tính.

• Thủ tục tiến hành với thầy.

• Triển khai trong toàn bộ các đối tượng dạy, học và quản lí.

• Quản lí tài nguyên (nhân lực và vật lực).

Cần tích hợp với chương trình công nghệ thông tin của trường học :

5. Evaluation (lượng giá):

Đánh giá hiệu quả huấn luyện thường sử dụng mô hình bốn bậc do Donald

Kirkpatrick phát triển (1994). Theo mô hình này, quá trình lượng giá luôn được tiến hành

theo thứ tự vì thông tin của bậc trước sẽ làm nền cho việc lượng giá ở bậc kế tiếp:

- Bậc 1: Phản ứng tích cực hay tiêu cực (Reactions).

- Bậc 2: Hiệu quả học tập (Learnings).

- Bậc 3: Khả năng chuyển giao hay chuyển đổi (Transfers).

- Bậc 4: Kết quả thực tế (Results).

Hình 1.4. Mô hình lượng giá bốn bậc theo Kirkpatrick

1.3.5. Các phần mềm thiết kế e-book [53]

Trong khóa luận này, chúng tôi thiết kế e-book dưới dạng một website nên đã sử

dụng các phần mềm dùng xây dựng website.

Hiện nay có rất nhiều công nghệ được sử dụng để thiết kế và phát triển website, xây

dựng và thiết kế website tĩnh với ngôn ngữ HTML hay xây dựng, thiết kế website với các

ngôn ngữ lập trình cấp cao hơn (PHP, ASP, ASP.NET, JSP...). Vậy phải lựa chọn công

nghệ nào? Theo www.thegioiwebsite.net với bài viết “Lựa chọn công nghệ nào để phát

triển website” đưa ra những nhận định đơn giản giúp ta chọn được giải pháp tốt nhất cho

mình trước khi lựa chọn một ngôn ngữ lập trình để thiết kế web.

Bảng 1.1. So sánh các công nghệ xây dựng website ASP.NET

PHP

ASP

JSP/ java

Hơi chậm.

Tốc độ xử lý Nhanh, hiệu quả cao. Nhanh, hiệu quả cao. Rất chậm.

Thấp

Cao

Trung bình

(không tốn chi phí

(do một phần phải

(do một phần phải

Cao.

Chi phí

mua bản quyền).

mua bản quyền).

mua bản quyền).

Thời gian

Hơi phức tạp,

Hơi phức

tạp,

Trung bình.

Nhanh, đơn giản.

code và triển

chậm hơn PHP.

chậm hơn PHP.

khai

Không nhiều, vì

Không nhiều, vì

Số lượng nhà

Nhiều, dễ lựa chọn.

vậy khó cho việc

vậy khó

cho

Ít, khó tìm.

cung cấp

lựa chọn.

việc lựa chọn.

hosting

Ít, khả năng

Nhiều, khả năng

Nhiều, khả năng

chọn lựa để xây

Số lượng nhà

chọn

lựa một

chọn

lựa một

Ít.

dựng một trang

cung cấp

trang web phù

trang web phù

web phù hợp rất

website

hợp tốt hơn.

hợp tốt hơn.

khó.

Khả năng mở

Dễ

dàng

và

Dễ dàng.

Khó khăn.

Khó khăn.

rộng và phát

nhanh chóng.

triển

Phong phú, đa

Phong phú, đa

dạng. Phát triển

dạng. Phát triển

web

trên nền

web trên nền web

web 2.0. Sử dụng

2.0. Sử

dụng

công nghệ Ajax

Các công cụ

công nghệ Ajax

làm

cho

quá

Ít, khó tìm.

Ít, khó tìm.

và công nghệ

làm cho quá trình

trình duyệt web

hỗ trợ

duyệt web nhanh

nhanh chóng và

chóng và

thân

thân

thiện hơn

thiện hơn đối với

đối với người

người dùng.

dùng.

Đối với những GV không chuyên trong lĩnh vực lập trình website với các ngôn ngữ

lập trình cấp cao, thì việc chọn cho mình ngôn ngữ thiết kế web với HTML là giải pháp

tốt nhất, bởi vì ngôn ngữ HTML dễ học, thiết kế đơn giản, dễ thay đổi cấu trúc web và

phát triển website thật dễ dàng, đồng thời việc kết hợp HTML với các ngôn ngữ thiết kế

web khác như CSS, Javascript và đồ họa sẽ làm cho website đẹp hơn, sinh động hơn.

1.3.5.1. Ngôn ngữ HTML

HTML (hay Hypertext Markup Language - Ngôn ngữ liên kết siêu văn bản) là ngôn

ngữ đánh dấu chuẩn dùng lập trình các tài liệu World Wide Web, tài liệu là các tập tin

văn bản đơn giản.

Ngôn ngữ HTML dùng các tag (thẻ) hoặc các đoạn mã lệnh để chỉ cho các trình

duyệt (Web browsers) cách hiển thị các thành phần của trang như text và graghics, và đáp

lại những thao tác của người dùng bởi các thao tác ấn phím và nhắp chuột. Hầu hết các

Web browser, đặc biệt là Microsoft Internet Explorer và Netscape Navigator, nhận biết

các tag của HTML vượt xa những chuẩn HTML đặt ra.

1.3.5.2. CSS (Cascading Style Sheet)

CSS (cascading style sheet) cho phép chúng ta định dạng (font chữ, kích thước, màu

sắc....) của các đối tượng sử dụng CSS đó. Ưu điểm của CSS là tách riêng phần định

dạng ra riêng khỏi phần nội dung, do đó rất tiện khi bạn muốn thay đổi giao diện của một

website.

1.3.5.3. Ngôn ngữ Javascript (ngôn ngữ kịch bản)

JavaScript, theo phiên bản hiện hành, là một ngôn ngữ lập trình kịch bản (script)

dựa trên đối tượng được phát triển từ các ý niệm nguyên mẫu. Ngôn ngữ này được dùng

rộng rãi cho các trang web, nhưng cũng được dùng để tạo khả năng viết script sử dụng

các đối tượng nằm sẵn trong các ứng dụng. Các đoạn mã script được chèn vào HTML để

làm tăng khả năng linh hoạt của thiết kế website động, tạo ra một số hiệu ứng đặc biệt

cho website.

1.3.5.4. Thiết kế web với Dreamweaver

Dreamweaver là một chương trình chuyên nghiệp để tạo và quản lý các trang web.

Dreamweaver cung cấp các công cụ phác thảo trang web cao cấp, hỗ trợ các tính năng

DHTML (Dynamic HTML) mà không cần viết các dòng lệnh, giúp người sử dụng không

biết lập trình web cũng có thể thiết kế được các trang web động một cách dễ dàng, trực

quan. Với Dreamweaver chúng ta có thể dễ dàng nhúng các sản phẩm của các chương

trình thiết kế web khác như Flash, Fireworks, Shockwave, Generator, Authorwave vv...

Dreamweaver còn cho phép người sử dụng chỉnh sửa trực tiếp HTML. Với Quick

Tag Editor bạn có thể nhanh chóng bổ sung hoặc xóa bỏ một HTML mà không cần thoát

khỏi cửa sổ tài liệu. Chế độ soạn thảo trang web bằng HTML giúp chúng ta có thể thiết

kế trang trực tiếp bằng ngôn ngữ HTML.

Dreamweaver còn hỗ trợ các HTML Styles và Cascading Style Sheet giúp chúng ta

định dạng trang web nhằm tăng tính hấp dẫn khi duyệt các trang web này. Vùng làm việc

của chương trình Deamweaver rất linh động và dễ sử dụng gồm các thành phần như sau:

Document, Launcher, Object Palette, Property Inspector, Floating Palette và các context

menu (menu ngữ cảnh) ...

Hình 1.5. Màn hình làm việc Dreamweaver

1.3.5.5. Photoshop

Phần mềm Adobe Photoshop là một phần mềm chuẩn và dẫn đầu trong việc biên

tập và xử lý hình ảnh chuyên nghiệp, với nhiều hiệu ứng biên tập, xử lý và biến đổi hình

ảnh giúp cho công việc xử lý các hình ảnh nhanh chóng.

Photoshop được đánh giá là phần mềm dẫn đầu thị trường về sửa ảnh bitmap và được

coi là chuẩn cho các ngành liên quan tới chỉnh sửa ảnh. Trong Photoshop có thể mở và

lưu nhiều dạng thức tập tin khác nhau:

- Photoshop (.psd): Đây là dạng thức riêng của Photoshop, cũng là dạng thức tối ưu

khi chúng ta làm việc trong Photoshop.

- Bitmap (.bmp): Dạng thức này tương thích với Windows, không có dữ liệu nào của

tập tin bị loại bỏ khi chúng ta lưu tập tin.

- EPS (.eps): Dạng tập tin Encapsulated PostScript là một lựa chọn lý tưởng cho ảnh

nét trắng đen.

- GIF (.gif): Dạng thức trao đổi đồ họa (Graphics Interchange Format) là một lựa

chọn tuyệt vời cho Web.

- JPEG (.jpg): Tập tin Joint Photographic Experts Group. Loại định dạng này lưu tập

tin mà dữ liệu hình ảnh sẽ bị loại bỏ bớt nhằm giảm bớt kích thước.

- PCX (.pcx): Dạng thức dược dùng với nền Windows. PDF (.pdf) Portable.

- Documemts Format: Hoạt động kết hợp với phần mềm Acrobat của Adobe, cũng là

dạng thức tập tin dùng để sản xuất trang Web.

- Pixar (.pxr): Dùng với chương trình tạo ảnh ba chiều.

- PNG (.png): Thay thế cho dạng thức gif, rất lý tưởng cho Word Wide Web và đang

ngày càng được ưa chuộng. Nó cho phép chúng ta lưu tập tin sao cho tập tin này được tải

xuống theo dạng đan xen trên Word Wide Web.

- RAW (.raw): Dạng thức này lưu tập tin dưới dạng một luồng byte. Rất tốt để di

chuyển qua lại giữa các ứng dụng.

- Scitex (.sci): Dành cho các hệ thống kỹ thuật cao.

- Targe (.tga): Dùng cho hệ thống sử dụng Card Video.

Hình 1.6. Màn hình làm việc Photoshop

- TIFF (.tif): Một dạng thức rất phổ biến, Tagged - Image file Format.

1.3.5.6. Flash

Adobe Flash (Macromedia Flash), hay còn gọi một cách đơn giản là Flash, được

dùng để chỉ chương trình sáng tạo đa phương tiện (multimedia) lẫn phần mềm dùng để

hiển thị chúng Macromedia Flash Player.

Flash là công cụ để phát triển các ứng dụng như thiết kế các phần mềm mô phỏng.

Sử dụng ngôn ngữ lập trình ActionScript để tạo các tương tác, các hoạt cảnh trong phim.

Điểm mạnh của Flash là có thể nhúng các file âm thanh, hình ảnh động. Người lập trình

có thể chủ động lập các điều hướng cho chương trình. Flash cũng có thể xuất bản đa dạng

các file kiểu html, exe, jpg, ... để phù hợp với các ứng dụng của người sử dụng như trên

web, CD, …

Ưu điểm lớn nhất của Flash - với đồ họa dạng vectơ - là kích thước file rất nhỏ.

Thuận tiện cho việc truyền tải dữ liệu qua internet.

Hiện nay có rất nhiều phần mềm thiết kế tập tin flash (.swf), các phần mềm này có

tính năng là dễ sử dụng, giúp cho người sử dụng thiết kế được các flash một cách đơn

giản nhờ vào các hiệu ứng sẵn có.

Các phần mềm như: Sothink SWF Quicker, SWF Text, Sothink SWF Easy…

1.4. Thực trạng về bồi dưỡng HSG, chuyên Hóa ở Việt Nam [32]

1.4.1. Những khó khăn của GV khi bồi dưỡng HSG hoá học

Tác giả Nguyễn Thị Ngà, luận án Tiến sĩ Giáo dục học: “Xây dựng và sử dụng tài

liệu tự học có hướng dẫn theo mođun phần kiến thức cơ sở hóa học chung- chương trình

trung học phổ thông chuyên hóa học góp phần nâng cao năng lực tự học cho học sinh”

[32], đã đưa ra những khó khăn của giáo viên khi bồi dưỡng HSG:

- Không xác định được giới hạn của các kiến thức cần dạy cho học sinh sao cho hợp

lí, vì đôi lúc đề thi đề cập kiến thức quá rộng.

- Sách giáo khoa chuyên hoá lượng bài tập ít, các tài liệu tham khảo có nhiều bài đề

cập đến những kiến thức quá xa chương trình.

- Đề thi HSG hóa học quốc gia những năm gần đây không công bố đáp án.

- Một số kiến thức giữa các tài liệu chưa thống nhất, gây khó khăn cho GV trong việc

tham khảo và bồi dưỡng học sinh giỏi hóa học.

- Kinh phí dành cho công tác bồi dưỡng học sinh giỏi chưa được chú trọng.

- Học sinh và phụ huynh chưa thật sự yên tâm do chính sách đặc cách của học sinh

đạt giải chưa ổn định, đồng thời công sức ôn thi vào đại học nhỏ hơn mà hiệu quả

lại cao hơn.

1.4.2. Những yêu cầu của GV khi bồi dưỡng HSG hoá học

Cũng theo tác giả Nguyễn Thị Ngà [32], GV khi bồi dưỡng HSG hoá học có những

yêu cầu sau:

- Nên giới hạn kiến thức trước mỗi kì thi HSG hóa học.

- Bên cạnh sách giáo khoa cần có thêm nhiều sách bài tập chuyên hoá.

- Thường xuyên tổ chức (ở mức toàn quốc hoặc mức cụm) các lớp bồi dưỡng hoặc

các hội nghị trao đổi kinh nghiệm giữa các GV trực tiếp bồi dưỡng HSG.

- Trang bị thêm nhiều phòng thí nghiệm hóa học ở các trường THPT chuyên.

- Nên sớm có chính sách cụ thể và rõ ràng để động viên kịp thời các GV trực tiếp bồi

dưỡng HSG, nhất là khi có kết quả tốt.

1.4.3. Thực trạng tình hình tự học của HSG, học sinh chuyên Hoá

Tác giả Nguyễn Thị Ngà [32] đã tiến hành điều tra về tình hình tự học của 368 HS

chuyên hóa ở 6 tỉnh, thành phố: Vĩnh Phúc, Hà Nội, Bắc Ninh, Bắc Giang, Hậu Giang,

Đồng Tháp, Đà Nẵng, Hải Phòng, Huế và Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Dương. Kết

quả như sau:

1.4.3.1. Tình hình học tập của HS ở các trường THPT chuyên

- 53/368 HS (14,40%) cho rằng chỉ cần học trên lớp là đủ.

- 20/368 HS (5,43%) cho rằng tự nghiên cứu tài liệu là chính.

- 310/368 HS (84,24%) cho rằng cần tự nghiên cứu những phần GV gợi ý.

Số liệu trên cho thấy thực trạng học sinh ở các trường THPT chuyên muốn đạt kết

quả cao trong các kì thi HSG thì phải lĩnh hội một lượng kiến thức vô cùng lớn. Nếu chỉ

học trên lớp là chưa đủ, hàng ngày các em phải dành nhiều thời gian cho việc tự học.

Tuy nhiên việc tự học của các em cần có sự định hướng của GV.

1.4.3.2. Thời gian và hình thức tự học

a. Thời gian dành cho tự học ở nhà

- 280/368 HS (76,08%) sử dụng 4 - 5 giờ/ngày cho việc tự học.

- 121/368 HS (32,88 %) sử dụng 3 - 4 giờ/ngày cho việc tự học.

b. Hình thức tự học ở nhà

- 256/368 HS (69,56 %) có đọc lại bài trên lớp.

- 157/368 HS (42,66%) có tìm tư liệu trên mạng.

- 125/368 HS (33,96%) chuẩn bị bài trên lớp theo hướng dẫn của GV.

- 250/368 HS (67,93%) đọc tất cả các vấn đề có liên quan đến bài học.

Kết quả điều tra cho thấy đa số HS ở các lớp chuyên đều có khả năng tự học Nhưng

trên thực tế các em mất rất nhiều thời gian dành cho việc tự học nhưng hiệu quả không

cao, nguyên nhân là lượng kiến thức quá nhiều và một phương pháp tự học chưa có ở HS,

ví dụ như đọc lan man, cái gì cũng đọc, bài tập nào cùng làm, chưa hệ thống hóa được lí

thuyết và phương pháp giải toán .... Điều đó cho thấy việc tự học của HS ở các lớp

chuyên hiện tại còn nhiều bất cập chủ yếu đọc lại bài trên lớp (69,56%) hoặc mất nhiều

thời gian cho việc học kiến thức mới nhưng chưa hiệu quả. Vì vậy GV cần có hướng dẫn

về nội dung, phương pháp học tập cho HS và yêu cầu kết quả cần đạt được để HS thực

hiện và có cách học hiệu quả hơn.

Kết luận:

Các số liệu điều tra cho thấy HS ở các lớp chuyên đã xác định đúng vị trí về tự học

khi học ở các trường THPT chuyên. Nhưng do không có hướng dẫn của GV và tài liệu

học tập phù hợp, mặt khác do khả năng thu thập, xử lý các thông tin cho học tập của HS

còn chưa tốt, chưa biết khái quát, tổng hợp thành các nội dung cơ bản của bài học mà chỉ

liệt kê chung chung theo giáo trình, chưa biết phân tích để vận dụng nên chỉ nắm lý

thuyết theo sách, chưa có sự luyện tập để củng cố và rèn luyện kỹ năng. Các GV dạy ở

các trường THPT chuyên đã thực hiện đổi mới PPDH theo hướng tăng cường tự học của

HS như giao bài cho HS chuẩn bị nhưng chưa hướng dẫn cách học nên HS lúng túng

trong việc tự học kiến thức mới hoặc khi vận dụng kiến thức đã học ở các bài tập khó.

Các kết quả điều tra ở các trường THPT chuyên còn cho thấy chương trình, SGK,

tài liệu cho môn chuyên còn thiếu và khó cập nhật kịp với sự bùng nổ thông tin và phát

triển quá nhanh của khoa học, công nghệ hiện đại. Việc khai thác nguồn tài liệu thông

qua mạng internet của giáo viên và học sinh còn hạn chế .

Thực trạng này cho thấy cần phải xây dựng những tài liệu có nội dung kiến thức

tổng hợp, hướng dẫn phương pháp học tập và đánh giá kết quả việc tự học dành cho HS

trường THPT chuyên.

CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ E-BOOK CHƯƠNG LIÊN KẾT HÓA HỌC

CHƯƠNG TRÌNH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN

2.1. Tổng quan về chương “Liên kết hoá học”

2.1.1. Vị trí

Trong sách giáo khoa hóa học lớp 10 chuyên hóa học, chương “Liên kết hóa học” là

chương thứ hai, sau chương “Cấu tạo nguyên tử”

2.1.2. Mục tiêu

2.1.2.1. Kiến thức

Biết:

- Khái niệm liên kết hoá học, qui tắc bát tử.

- Độ dài liên kết. Góc liên kết. Năng lượng liên kết. Lực Van der Waals, Momen lưỡng

cực, sự phân cực phân tử.

- Khái niệm liên kết kim loại.

- Một số mạng tinh thể kim loại và tính chất của tinh thể kim loại.

- Khái niệm tinh thể nguyên tử, tinh thể phân tử, tinh thể ion, mạng lưới tinh thể ion.

- Tính chất chung của hợp chất có tinh thể nguyên tử, tinh thể phân tử và hợp chất ion.

- Cách xác định số nguyên tử trong một ô mạng cơ bản, độ đặc khít, số hốc trong một

đơn vị mạng.

Hiểu:

- Sự tạo thành ion âm (anion), ion dương (cation), ion đơn nguyên tử, ion đa nguyên tử,

sự tạo thành liên kết ion.

- Sự hình thành liên kết cộng hoá trị, Định nghĩa liên kết cộng hoá trị. Phương pháp cặp

electron. Tính định hướng và Thuyết liên kết hóa trị (VB).

- Sự hình thành liên kết cho nhận, Sự hình thành liên kết hiđro. Điện tích hình thức và sơ

đồ Lewis (công thức vạch hóa trị)

- Mối quan hệ giữa độ âm điện với một số loại liên kết.

- Sự xen phủ các obitan nguyên tử trong sự tạo thành phân tử đơn chất ( H2, Cl2), tạo

thành phân tử hợp chất ( HCl, CO2)

- Dạng hình học của phân tử và Sự lai hóa obitan nguyên tử: sp, sp, sp2, sp3, sp3d, dsp3...

Mô hình sức đẩy cặp electron (VSEPR).

- Sự xen phủ trục, xen phủ bên các obitan nguyên tử, liên kết ∂ và liên kết π.

2.1.2.2. Kĩ năng

- Biết cách xác định phân tử có cực hay không phân cực dựa vào độ dài liên kết, góc liên

kết, năng lượng liên kết. Lực Van der Waals. Momen lưỡng cực

- Viết được cấu hình electron của ion đơn nguyên tử cụ thể.

- Viết được công thức electron, công thức cấu tạo của một số nguyên tử cụ thể. Dự đoán

được kiểu liên kết hóa học có thể có ( một cách tương đối) trong phân tử gồm 2 nguyên

, sp3, sp3d, dsp3...

tử khi biết hiệu độ âm điện của chúng. - Vẽ sơ đồ hình thành liên kết và liên kết π , lai hoá sp, sp2

- Xác định được dạng hình học của phân tử, trạng thái lai hoá của nguyên tử. Giải thích

sự hình thành liên kết bằng thuyết lai hóa.

- Dựa vào cấu tạo loại mạng tinh thể, dự đoán tính chất vật lí của chất.

- Xác định số nguyên tử trong một ô mạng cơ bản, độ đặc khít , số hốc trong một đơn vị

mạng.

2.1.3. Cấu trúc chương “Liên kết hóa học”

Bài 1. Electron hóa trị - Quy tắc bát tử

Bài 2. Liên kết ion

Bài 3. Liên kết cộng hóa trị

Bài 4. Liên kết cho nhận – Liên kết hiđro

Bài 5. Thuyết liên kết hóa trị

Bài 6. Sự lai hóa

Bài 7. Các tinh thể

2.2. Nguyên tắc xây dựng e-book

Để có thể xuất bản một e-book có chất lượng, quá trình thiết kế e-book đòi hỏi

phải dựa trên những nguyên tắc chặt chẽ. Dưới đây là những nguyên tắc cơ bản mà

chúng tôi đã mạnh dạn tự xây dựng và sử dụng chúng xuyên suốt từ ban đầu đến khi

hoàn thành e-book.

2.2.1. Cấu trúc e-book chặt chẽ và dễ sử dụng

E-book cần có cấu trúc càng rõ ràng, dễ hiểu. Phải thiết kế sao cho người dùng

thấy được ngay thông tin mà họ hy vọng có thể nhận được từ e-book. Bắt đầu từ

trang chủ cần hết sức đơn giản, dễ hình dung nội dung bên trong và có sức thu hút

người đọc.

2.2.2. Từ ngữ nhất quán, dễ hiểu

Với đối tượng sử dụng là HS phổ thông, từ ngữ được dùng trong e-book cần dễ

hiểu. Thuật ngữ hóa học cũng cần phải cập nhật theo SGK mới nhất để bảo đảm tính

nhất quán, chẳng hạn không dùng khái niệm “phân tử gam” mà thay vào đó là khái

niệm “khối lượng mol phân tử”.

Nếu không có trở ngại gì về mặt kỹ thuật thì cần phải bảo đảm nhất quán các tiêu

chí sau:

- Tiêu đề nào, font chữ đó. Không dùng nhiều quá nhiều font chữ vì sẽ làm rối mắt

người xem, gây phản cảm với một tài liệu khoa học.

- Giữ nguyên kiểu thiết kế (cấu trúc, màu sắc) của các trang con đối với trang chủ

hoặc chỉ thay đổi ít, nếu thấy thực sự cần thiết.

2.2.3. Dễ dàng khám phá các đường link

Tạo các đường link bằng chữ hay biểu tượng ở tất cả các trang con để người dùng

có thể xem lại hoặc xem tiếp mà không phải sử dụng đến nút "Back" hay "Forward"

như các website.

2.2.4. Dễ dàng sử dụng ở các máy tính thông thường

Cần bảo đảm dung lượng bị chiếm dụng không quá lớn để máy tính cấu hình thấp

không bị chậm đi khi dùng e-book. Sử dụng đồ họa để trang trí là rất tốt nhưng

không lạm dụng, bởi việc này vừa làm giảm tính thẩm mỹ vừa làm tăng dung lượng e-

book lên gấp nhiều lần.

Phần mềm điều khiển hoạt động của e-book phải tương thích với đa số trình duyệt

web hiện có. Nếu không thì cần để sẵn tập tin cài đặt phần mềm bổ sung trong CD

và được thiết kế thành tập tin tự kích hoạt khi người dùng nạp CD vào máy tính.

Hãy xem xét cẩn thận việc nội dung của e-book sẽ hiển thị như thế nào ở các trình

duyệt khác nhau (Internet Explorer, Netscape, Firefox, …), ở tất cả các cấp độ phân giải

(800 x 600, 1024 x 768, 1280 x 1024, 1400 x 1050) và ở các màn hình tỷ lệ khác nhau

(4:3 hay 16:9).

2.2.5. Bám sát sách giáo khoa và sách bài tập

Với nguồn kiến thức và số lượng bài tập rất lớn từ các tài liệu tham khảo,

người soạn sẽ dễ dàng làm cho e-book trở nên quá tải đối với HS. Để tránh tình huống

này, cần bảo đảm nguyên tắc bám SGK và SBT.

Cần cân nhắc kỹ những nội dung ngoài SGK, chỉ phát triển thêm những vấn đề

thực sự cần thiết cho HS trong việc ôn tập thi TNPT hoặc TSĐH.

2.2.6. Không biến e-book thành bản tóm tắt của sách giáo khoa

Sẽ rất đơn điệu và thiếu sáng tạo nếu thiết kế e-book theo hướng như thế. Vì vậy,

phần lý thuyết phải có định hướng bổ sung thêm những kiến thức hỗ trợ giúp HS hiểu

và nhớ bài tốt hơn; phần bài tập không được giống hệt SGK và SBT. Các bài tập phải

có phân chia dạng, loại và cần được viết lại cho gọn, đổi chất và thay số liệu. Thiết kế

e-book cần chú ý tạo cho HS cảm giác rằng, khi làm việc với e-book, các em sẽ

thấy tự tin hơn, đáp ứng tốt hơn cho những yêu cầu của GV đứng lớp và SGK đặt ra.

2.2.7. Kiểm tra kỹ từng phần trước khi tiếp tục

Đọc và kiểm tra cẩn thận tất cả các nội dung:

- Kiểm tra lỗi chính tả. Thường, khi nạp nội dung trong phần mềm M. Word, tác

giả đã kiểm tra chính tả. Nhưng đó chỉ là lần kiểm tra thứ nhất, những sai sót sẽ vẫn còn

đó và chỉ được phát hiện khi nhờ đồng nghiệp đọc và sửa giúp.

- Kiểm tra độ chính xác của kiến thức. Tôn trọng kiến thức được trình bày trong

SGK. Đối với những kiến thức đưa thêm vào e-book, cần được xem xét, thẩm định

cẩn thận, tốt nhất là tìm hiểu kỹ trong các tài liệu chuyên ngành hoặc hỏi trực tiếp các

thầy cô đang trực tiếp giảng dạy, nghiên cứu vấn đề mà tác giả quan tâm.

- Kiểm tra độ tin cậy của các bài tập. Giải lại các bài tập đã viết là cách tốt nhất

để kiểm đề bài. Tuy nhiên, để chắc chắn giảm thiểu sai sót, cần tổ chức cho HS giải rồi

thu thập bài làm để xem xét.

- Kiểm tra hoạt động của trang. Nhắp vào các đường link xem hoạt động có

chính xác không. Nên kiểm tra nhiều lần trên nhiều máy tính khác nhau.

2.3. Quy trình thiết kế e-book

Tính đến thời điểm này, e-book đến với nhân loại như là một hệ quả tất yếu của sự

phát triển của khoa học và công nghệ. Tuy nhiên hầu như chưa có tài liệu nào nghiên

cứu một cách hệ thống và sâu rộng về e-book. Để xây dựng qui trình thiết kế e-book

phục vụ cho việc tự học, chúng tôi căn cứ vào "Các bước của việc thiết kế dạy học” của

TS. Nguyễn Trọng Thọ [15] và mạnh dạn cụ thể hóa thành các bước như sau:

2.3.1. Phân tích

- Xác định đối tượng sử dụng, thời điểm sử dụng trong quá trình dạy học.

- Xác định mục tiêu cần đạt được về nội dung và hình thức của e-book.

- Xác định các tài nguyên cần thiết phải có dùng làm tài liệu tham khảo quan trọng

để biên soạn nội dung e-book như: SGK, sách bài tập, sách giáo viên, đề thi, sách tham

khảo, …

- Xác định công cụ để thực hiện e-book. Đó là những phần mềm liên quan cũng

như phần mềm chuyên dùng để tạo e-book theo đúng ý tưởng của tác giả.

Đây là bước quan trọng nhất trong qui trình thiết kế e-book, nó có tác dụng định

hướng, đặt nền móng cho công việc tiếp theo. Định hướng đúng sẽ không làm lệch đề

tài nghiên cứu, nền móng vững chắc giúp cho việc phát triển các chủ đề của e-book

được thực hiện một cách suôn sẻ, đa dạng, làm tăng thêm tính hiệu quả sử dụng cho sản

phẩm.

2.3.2. Xây dựng nội dung

- Căn cứ mục tiêu đã xác định ở bước 1 để tiến hành xây dựng, soạn thảo nội dung

của e-book.

- Dùng các phần mềm soạn thảo văn bản để tiến hành biên soạn:

+ Hệ thống các bài tóm tắt lý thuyết.

+ Hệ thống câu hỏi, bài tập tự luận và trắc nghiệm kháck quan.

+ Hướng dẫn, bài giải cần thiết cho các bài tập nêu trên.

+ Tập hợp các phương pháp giải bài tập.

- Tập hợp các video clips về thí nghiệm hóa học liên quan đến chủ đề chính của

e-book.

- Tăng cường các bài viết, tư liệu đọc thêm để tăng tính sinh động, hấp dẫn cho

e-book.

Phần lớn dữ liệu được biên soạn hoặc sưu tầm ở bước này là các tập tin word

(.doc,), tập tin video (.mpg, wmp, flv …), hoặc tập tin ảnh (.cr2, .jpg, png …). Chúng

sẽ được chuyển thành định dạng thống nhất và phù hợp.

2.3.3. Thiết kế và xây dựng hình thức e-book

- Xác định màu chủ đạo của e-book và phong cách phối màu của trang chủ.

- Thiết kế các đường link có mặt trên giao diện của mỗi phần, mỗi mục sao cho

đạt 3 yêu cầu: tiện dùng, thẩm mỹ và kỹ thuật thực hiện đơn giản.

- Tiến hành chuyển từng câu hỏi, bài tập, hướng dẫn, bài giải từ tập tin .doc

thành tập tin .png. Chuyển video clips sang định dạng flv.

2.3.4. Chạy thử sản phẩm trên máy tính

- Sản phẩm được đóng gói trên từng CD-ROM và gởi cho một nhóm

nhỏ GV, HS sử dụng thử rồi phản hồi kết quả.

- Thu thập ý kiến phản hồi và tiến hành chỉnh sửa.

2.3.5. Thiết kế bìa CD và cho in sao hàng loạt

Cần lấy tổng số HS các lớp thực nghiệm và tổng số GV cần tham khảo ý kiến để

quyết định số lượng CD cần in sao.

2.3.6. Thử nghiệm e-book

- Biên soạn phiếu tham khảo ý kiến GV và kế hoạch lên lớp. Thống nhất kế

hoạch với GV bộ môn Hóa học ở lớp được chọn làm thực nghiệm.

- Biên soạn phiếu tham khảo ý kiến HS và gởi kèm CD cho HS thuộc các lớp thực

nghiệm.

2.3.7. Đánh giá

Thu thập số liệu qua bài kiểm tra một tiết, các phiếu tham khảo ý kiến GV và HS

để tiến hành đánh giá mức độ hiệu quả của việc sử dụng e-book trong tự học.

2.4. Thiết kế e-book chương “Liên kết hóa học”

2.4.1. Thiết kế nội dung e-book

Dựa vào mục tiêu (chuẩn kiến thức, kĩ năng và yêu cầu về thái độ) của từng bài

tác giả đã thiết kế nội dung e-book gồm: hệ thống lí thuyết và phương pháp giải bài tập

phần “Liên kết hóa học” theo chương trình THPT chuyên.

2.4.1.1. Hệ thống hóa lí thuyết chương “Liên kết hóa học”

BÀI 1. ELECTRON HÓA TRỊ - QUY TẮC BÁT TỬ

I. Quy tắc bát tử (Octet)

Gilbert Newton Lewis (1875-1946)

Chúng ta đều biết ở điều kiện thường, các nguyên tử khí trơ (hay khí quý) như Xe,

Ar, Ne,... đều rất bền về mặt hóa học Người ta khẳng định được rằng sự bền vững đó là

do sự bão hòa electron ở vỏ hóa trị - tức là lớp ngoài cùng – của nguyên tử mỗi nguyên tố

đó. Số electron vỏ hóa trị bão hòa này là 8

Liuyxo đưa ra quy tắc sau đây, thường được gọi là quy tắc bát tử hay octet:

Khi tạo ra thêm một phân tử (có từ hai nguyên tử trở lên) nguyên tử thu thêm hoặc

mất bớt hoặc góp chung electron để nguyên tử đó có 8 electron ở vỏ hóa trị (hay lớp

ngoài cùng)

Có một số ngoại lệ đối với quy tắc này.

Sau khi liên kết hóa học đã hình thành mà ở vỏ hóa trị của nguyên tử chỉ có 2e như

Li+, Be2+

Cũng có trường hợp khi liên kết hóa học đã được hình thành, ở vỏ hóa trị của các

nguyên tử chỉ có số electron khác 8e và khác 2e. Thực tế quy tắc này chỉ áp dụng chủ yếu

cho nguyên tố chu kì II

Bây giờ ta xét các trường hợp hình thành liên kết hóa học, áp dụng được quy tắc

bát tử.

II. Electron hóa trị

Electron hóa trị hay electron ngoài cùng là những electron ở các orbital ngoài cùng

và có thể tham gia vào các liên kết của nguyên tử. Electron hóa trị các nguyên tố nhóm

chính nằm ở lớp ngoài cùng, trong nguyên tố nhóm phụ (kim loại chuyển tiếp) electron

hóa trị có tại lớp ngoài cùng và lớp d kế cận.

Các electron hóa trị có thể hay không tham gia vào liên kết của nguyên tử, phụ

thuộc vào trạng thái hóa học của nguyên tử, khi tham gia chúng được gọi là electron liên

kết. Ví dụ, clo trong HCl có 1 electron hóa trị tham gia liên kết, nhưng ở HClO4 có 7

electron liên kết.

BÀI 2. LIÊN KẾT ION

1. Ion, sự tạo thành ion

2-, Na+, Cl-,...

Ion: là nhóm nguyên tử hoặc nguyên tử mang điện tích

+, SO3

Ví dụ: NH4

Có thể phân loại ion dựa vào điện tích (ion dương và ion âm hay cation và anion)

hoặc dựa vào số nguyên tử có trong ion (ion đơn nguyên từ và ion đa phân tử)

Ion dương:

Ví dụ: Nguyên tử Na có cấu hình e 1s22s22p63s1, có nhiều hơn nguyên tử Ne (1s22s22p6)

một electron, vì vậy nó dễ dàng nhường 1 e ở lớp ngoài cùng. Khi nguyên tử Na nhường

một electron, vỏ nguyên tử chỉ còn 10 electron trong khi đó số proton trong hạt nhân vẫn

là 11, như vậy là dư ra 1 điện tích dương và nguyên tử Na không còn trung hòa về điện nữa mà đã biến thành một hạt mang điện, đó là ion dương (Na+)

Sơ đồ tổng quát: M → Mn+ + ne

Gọi tên: ion + tên kim loại tương ứng.

Ion âm

Ví dụ: nguyên tử clo có 17e và 17p (1s22s22p63s23p5), ít hơn nguyên tử khí hiếm gần nó nhất là agon 1 electron (Ar: 1s22s22p63s23p6), do đó nó dễ dàng nhận thêm 1 e cho đủ 8 electron ngoài cùng ứng với cấu hình ns2np6. Khi nhạn thêm e, số e ở vỏ tăng lên 18

trong khi số p trong nhân vẫn là 17. Như vậy là dư ra 1 điện tích âm. Nguyên tử clo

không còn trung hòa về điện nữa mà đã biến thành một hạt mang điện âm, đó là ion âm clorua (Cl-)

Sơ đồ tổng quát: X + me → Xm-

Gọi tên: ion + gốc axit tương ứng

2. Sự tạo thành liên kết ion

Để có 8e ở lớp vỏ hóa trị, nguyên tử kim loại mất số e hóa trị vốn có để trở thành

cation, nguyên tử phi kim thu hay nhận thêm e để trở thành anion.

Khi hai ion tích điện trái dấu hút nhau (bằng lực hút tĩnh điện) tạo ra hợp chất liên

lết ion.

Ví dụ: xét sự tạo thành liên kết trong NaCl khi đốt Na trong Cl2

- Sự tạo thành ion: Na → Na+ + 1e Cl + 1e → Cl- - Lúc này giữa Na+ và Cl- có lực hút tạo thành lien kết ion Na─Cl (ứng với NaCl)

Na+ + Cl- → Na─Cl (NaCl)

Lực hút Liên kết ion

Na + Cl [Na]+ [ Cl ]- Na Cl

- Sơ đồ Li-uýt (Lewis)

- Phương trình phản ứng:

2Na + Cl2 → 2NaCl

- Ta có kết luận:

Electron chuyển từ nguyên tử kim loại sang nguyên tử phi kim tạo thành các ion tích điện

trái dấu, các ion này hút nhau tạo thành hợp chất ion

Định nghĩa: Liên kết ion là liên kết hóa học được hình thành nhờ lực hút tĩnh điện giữa

các ion trái dấu

Lúc đó hiệu độ âm điện ∆X ≥ 1,7

Sự phân cực ion: 3.

Định nghĩa: Sự phân cực ion là sự chuyển dịch đám mây e ngoài cùng so với hạt

+

nhân của một ion dưới tác dụng của điện trường của ion khác.

-

Do sự phân cực ion này mà các đám mây của cation và anion không hoàn toàn tách

rời nhau mà che phủ nhau một phần → Không có liên kết ion 100%. Trong liên kết ion

có một phần liên kết cộng hóa trị.

Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tạo thành liên kết ion 4.

Có 3 yếu tố:

- Năng lượng ion hóa

- Ái lực electron

- Năng lượng của mạng lưới tinh thể

a/ Năng lượng ion hóa

Nguyên tử có năng lượng ion hóa càng nhỏ càng dễ tách electron và trở thành ion

dương (cation)

Ví dụ: Năng lượng ion hóa thứ nhất của nguyên tử Na, Li, Be lần lượt là 496

kJ/mol, 500 kJ/mol, 900 kJ/mol. Theo đó thì nguyên tử Na dễ biến thành ion dương hơn

nguyên tử Li và nguyên tử Li dễ biến thành ion dương hon nguyên tử Be

b/ Ái lực electron

- Trong quá trình cho nhận electron giữa các nguyên tử còn có sự tỏa nhiệt. Năng

lượng tỏa ra đó gọi là ái lực electron.

- Định nghĩa: Ái lực electron là năng lượng tỏa ra khi một nguyên tử kết hợp với

electron để trở thanh ion âm.

- Ái lực electron của một nguyên tố càng lớn thì nguyên tố đó càng dễ nhận electron

để trờ thành on âm.

- Ví dụ: Ái lực electron của các nguyên tố Cl, Br, I lần lượt là 389 kJ/mol, 342

kJ/mol, 295 kJ/mol. Theo các số liệu trên thì clo dễ biến thành ion âm hơn brom

và brom dễ biến thành ion âm hơn iot

c/ Năng lượng mạng lưới

- Khi các ion được tạo thành, chúng hút nhau bằng lực hút tĩnh điện để tạo thành

hợp chất. Quá trình này tỏa ra môt lượng nhiệt lớn.

- Năng lượng tỏa ra khi các io kết hợp với nhau để tạo thành mạng lưới tinh thể

được gọi là năng lượng mạng lưới.

- Năng lượng mạng lưới càng lớn thì tinh thể tạo thành càng bền.

5. Độ bền của hợp chất ion

- Muốn xét xem các ion ngược dấu hút nhau mạnh yếu tới mức nào, người ta đưa ra

một đại lượng gọi là năng lượng phân li (kí hiệu là Epl) của một cặp ion

- Định nghĩa: năng lượng phân li là năng lượng cần thiết để phá hủy tinh thể ion tạo

thành các ion tự do

|Emạng lưới|=|Ephân li| -

- Năng lượng phân li tỉ lệ thuận với điện tích của các ion: Điện tích của các ion càng

lớn, chúng hút nhau càng mạng nên năng lượng cần thiết để phá hủy tinh thể ion

càng lớn. Do đó năng lượng phân li càng lớn.

- Năng lượng phân li tỉ lệ nghịch với kích thước ion: Kích thước ion càng lớn thì

chúng hút nhau càng yếu.

BÀI 3. LIÊN KẾT CỘNG HÓA TRỊ

I. Sự tạo thành liên kết cộng hóa trị bằng cặp electron chung

Đối với các đơn chất 1.

H + H H H H H

Ví dụ 1: H2

Góp chung e 1 cặp e chung

Nhờ sự góp chung 1 electron nên trong phân tử H2, mỗi nguyên tử H trở nên có 2

electron, đạt cấu hình electron của He

Cl + Cl Cl Cl Cl Cl

Ví dụ 2: Cl2

Góp chung e 1 cặp e chung

N

N

N N

N N

+

Ví dụ 3: N2

Có 3 cặp e chung

Đối với hợp chất 2.

H Cl

H Cl

H + Cl

Ví dụ 1: HCl

Mỗi nguyên tử hidro và mỗi nguyên tử clo góp 1e để tạo thành một cặp electron

chung. Trong phân tử HCl, mỗi nguyên tử đều có cấu hình electron của khí hiếm

H

H

+

H

H

H

H

H

C

H C H

H

H + C+ + H

Ví dụ 2: CH4

Định nghĩa: Liên kết cộng hóa trị là liên kết giữa hai nguyên tử bằng một hoặc

nhiều electron chung mà cặp electron chung này là do sự góp chung của hai nguyên tử

tham gia liên kết.

II. Tính chất của liên kết cộng hóa trị

Bậc của liên kết 1.

Định nghĩa: Bậc của liên kết là số cặp e góp chung bởi hai nguyên tử trong một phân tử

Bậc một (còn gọi là liên kết đơn) a.

Liên kết có bậc một khi chỉ có một liên kết giữa hai nguyên tử

H

H

C

H

H

Ví dụ: H─H, H─Cl,

Bậc hai b.

Liên kết có bậc hai khi có hai cặp electron chung giữa hai nguyên tử

Ví dụ:

Bậc ba (còn gọi là liên kết ba)

C O (CO2) C C (C2H4) c.

Liên kết có bậc ba khi có 3 cặp electron chung giữa hai nguyên tử

Ví dụ:

Độ dài liên kết

N N (N2) C C (C2H2) 2.

- Độ dài liên kết là khoảng cách giữa các hạt nhân của hai nguyên tư liên kết với

nhau

- Các yếu tố ảnh hưởng đến độ dài liên kết

+ Kích thước nguyên tử: Kích thước nguyên tử càng lớn, độ dài liên kết càng lớn

+ Bậc của liên kết: Bậc của liên kết càng thấp, độ dài liên kết càng lớn

Góc liên kết 3.

Là góc tạo bởi hai nửa đường thẳng xuất phát từ hạt nhân của một nguyên tử và đi

qua hạt nhân của hai nguyên tử khác liên kết trực tiếp với hai nguyên tử trên.

Ví dụ: Trong phân tử nước, góc liên kết HOH=104o28’

Năng lượng liên kết (Kí hiệu: Elk) 4.

Định nghĩa: Năng lượng liên kết là là năng lượng tỏa ra khi tạo thành một liên kết

hóa học từ những nguyên tử cô lập, thường được tính bằng kJ/mol liên kết

Ví dụ: Đối với quá trình tạo thành HCl từ H2 và Cl2, năng lượng tỏa ra là 431 kJ/mol. Đó

là năng lượng liên kết H─Cl

Năng lượng phân li, kí hiệu là D, là năng lượng cần thiết để phá vỡ một liên kết hóa

học, tách phân tử thành các nguyên tử.

Ví dụ: Đối với quá trình

H─Cl → H + Cl

Năng lượng cần cung cấp là 431 kJ/mol. Đó là năng lượng phân li liên kết H─Cl

Như vậy năng lượng liên kết bằng năng lượng phân li nhưng trái dấu

III. Liên kết cộng hóa trị phân cực và không phân cực

Liên kết cộng hóa trị không phân cực 1.

Liên kết cộng hóa trị không phân cực là liên kết cộng hóa trị mà cặp e chung phân

bố đồng đều giữa hai nguyên tử tham gia liên kết

Lúc đó hiệu độ âm điện 0 ≤ ∆X ≤ 0,4

Ví dụ: H2, Cl2, O2, N2

Liên kết cộng hóa trị phân cực 2.

Liên kết cộng hóa trị phân cực là liên kết cộng hóa trị mà cặp e chung bị lệch về

phía nguyên tử có độ âm điện lớn hơn

Lúc đó hiệu độ âm điện: 0,4 ≤ ∆X ≤ 1,7

Ví dụ: Trong phân tử HCl có ∆X=0,96, vì clo có độ âm điện lớn hơn của hidro nên cặp

electron chung sẽ bị lệch về phía clo

Liên kết trong clo là liên kết có cực, một đầu là cực âm, một đầu là cực dương.

Người ta kí hiệu: δ (đọc là đen ta)

δ+ chỉ một phần điện tích dương; δ- chỉ một phần điện tích âm

IV. Liên kết cộng hóa trị và sự xen phủ obitan

Ví dụ 1: H2

Hai nguyên tử hidro tham gia liên kết: Giữa hai hidro xuất hiện lực đẩy giữa hai hạt

nhân với nhau và giữa hai e với nhau, đồng thời còn có lực hút giữa hạt nhân với

electron.

Khi lực đẩy và lực hút cân bằng, liên kết được hình thành, cặp e chung tập trung ở

hai vùng xen phủ vì tại đó electron chịu lực hút mạnh nhất của cả hai hạt nhân

Hai electron tham gia góp chung để hình thành liên kết phải có spin đối song

Ví dụ 2: Cl2

V. Momen lưỡng cực

Không có ranh giới rõ ràng giữa liên kết cộng hóa trị và liên kết ion 1.

HCl LiCl Cl2

H Cl

Cl Cl Liên kết cộng hóa

Li─Cl

Liên kết cộng hóa trị không phân cực trị phân cực (lưỡng Liên kết ion (điện cực âm và dương cực) trùng nhau)

Suy ra liên kết cộng hóa trị phân cực là sự chuyển tiếp giữa liên kết công hóa trị

không phân cực và liên kết ion

Tuy nhiên

- Liên kết cộng hóa trị thuần túy xuất hiện ở phân tử đơn chất

Liên kết ion thuần túy xuất hiện ở một số tinh thể ion -

Còn thông thường trong liên kết cộng hóa trị sẽ có một phần tính chất của liên kết

ion và ngược lại

2. Momem lưỡng cực (kí hiệu: µ, đơn vị: D (đọc là đờ bai/de-bye)

- µ biểu thị cho sự phân cực của liên kết và của phân tử

- Giá trị momem càng lớn, phân tử càng phân cực (µ=0, phân tử không phân cực)

µphân tử bằng tổng hình học các µ của các liên kết trong phân tử

Ví dụ: CO2

µ1= µ2 (nhưng ngược hướng)

→ µ phân tử CO2=0

Vậy phân tử CO2 không phân cực

BÀI 4. LIÊN KẾT CHO NHẬN – LIÊN KẾT HIĐRO

I. Liên kết cho nhận (hay liên kết phối trí)

Trong các liên kết cộng hóa trị xét ở bài trước, mỗi nguyên tử góp một electron cho

liên kết:

Tuy nhiên trong một số hợp chất, liên kết được tạo thành bởi sử dụng chung một

cặp electron nhưng cả hai electron này đều do một nguyên tử cung cấp

Vì cả hai electron trong liên kết chỉ do một nguyên tử đóng góp nên nguyên tử này

được gọi là nguyên tử cho, nguyên tử kia được gọi là nguyên tử nhận và liên kết cộng

hóa trị đặc biệt đó được gọi là liên kết cho - nhận hay liên kết phối trí

Liên kết cho - nhận được tạo thành giữa các nguyên tử hay ion có chứa một hay

nhiều cặp electron không liên kết (đóng vai trò chất cho) và các nguyên tử hay ion có

obitan hóa trị còn trống (đóng vai trò chất nhận)

O

(1) O

O

O

O

O

(2)

(3)

Ví dụ 1: O3

Giữa (1) và (2) góp chung e hình thành cặp e chung, ứng với 2 liên kết cộng hóa trị.

Một trong hai nguyên tử oxi này (1 hoặc 2) đưa một cặp e cho (3) dùng chung, ứng với

sự hình thành liên kêt cho nhận (hay liên kết phối tử), biểu diễn bằng một mũi tên.

Định nghĩa: Liên kêt cho nhận là liên kết giữa hai nguyên tử bằng một hoặc nhiều

cặp e chung này là do một nguyên tử đóng góp.

S

S

O

O

O

O

Ví dụ 2: SO2 Hướng 1: S ở trạng thái cơ bản 1s22s22p63s23p43d0

S

S

O

O

O

O

Hướng 2: S ở trạng thái kích thích (S*: 1s22s22p63s23p33d1)

Giữa S và O hình thành 2 cặp e chung

II. Liên kết hiđro

Các nguyên tử F, O, N là những phi kim có độ âm điện lớn nhất (4; 3,5; 3,1). Khi

chúng liên kết với nguyên tử hiđro ( có độ âm điện là 2,1), cặp electron trong liên kết

cộng hóa trị bị hút lệch về phía các nguyên tố có độ âm điện lớn hơn.

Bây giờ nguyên tử hiđro không còn electron nào khác ngoài cặp electron chung đã

bị hút lệch hẳn về phía các nguyên tử F, O hoặc N; hạt proton "trần" tích điện dương dễ

dàng tham gia tương tác hút với cực âm của các phân tử khác. Do đó, nguyên tử hiđro

(trong các hợp chất HF, H2O, NH3) xen vào giữa hai nguyên tử mỗi chất, và bằng lực hút

tương hỗ liên kết các phân tử lại với nhau: liên kết đó gọi là liên kết hiđro. Liên kết hiđro

được biểu diến bằng dấu (...)

Bản chất của liên kết hiđro là sự hút tĩnh điện giữa nguyên tử hiđro tích điện dương

(δ+) và các nguyên tử oxi (hoặc flo, nitơ) tích điện âm (δ-)

Ví dụ: H2O có CTCT

Liên kết O─H phân cực, phân tử H2O là phân tử phân cực

O H

H

H O H

Giữa các phân tử H2O xuất hiện tương tác tĩnh điện

Vậy liên kết hidro được hình thành bằng lực hút tĩnh điện giữa H (mang một phần δ+) của phân tử này với X (mang một phần δ-) của phân tử kia, với X có độ âm điện cao như F, O, Cl, N, ...)

• Điều kiện xuất hiện liên kết hidro giữa các phân tử

- Phải có H liên kết với nguyên tử X (O, F, Cl, N) - X phải còn cặp e không liên kết

O

C2H5

C2H5

Ví dụ: Biểu diễn liên kết hidro trong ancol etylic H O H

• Ảnh hưởng của liên kết hidro:

- Làm nhiệt độ sôi, nhiệt độ nóng chảy tăng cao - Chất có thể hình thành liên kết hidro với nước thì tan dễ trong nước

BÀI 5. THUYẾT LIÊN KẾT HÓA TRỊ (THUYẾT VB)

* Một số điểm cơ bản trong quan điểm phương pháp của VB về liên kết cộng

hóa trị:

- Liên kết cộng hóa trị dựa trên cơ sở cặp electron ghép đôi có spin ngược

dấu nhau và thuộc về hai nguyên tử tương tác. Vì vậy liên kết cộng hóa trị được

gọi là liên kết electron hai tâm.

- Liên kết cộng hóa trị được hình thành do sự che phủ lẫn nhau giữa các

obitan hóa trị của các nguyên tử tương tác.

- Liên kết cộng hóa trị càng bền khi độ xen phủ của các obitan nguyên tử

tương tác càng lớn. Độ che phủ lại phụ thuộc vào kích thước, hình dạng các obitan

có hướng che phủ của chúng.

1. Liên kết sigma (σ)

Khi các nguyên tử xen phủ nhau dọc theo trục đối xứng của obitan nguyên tử sẽ tạo

ra obitan liên kết có trục đối xứng là trục nối hai hạt nhân nguyên tử. Obitan liên kết đó

được gọi là obitan σ và liên kết đó được gọi là liên kết σ.

Liên kết σ có thể hình thành từ hầu hết các loại obitan giống nhau hay khác nhau : s

+ s , p + p , s + p ...

Cách che phủ các đám mây electron khi tạo thành liên kết σ

*Đặc điểm của liên kết σ:

- Sự đối xứng theo trục liên kết.

- Các nguyên tử (hay nhóm nguyên tử) ở hai đầu liên kết có thể quay tự do theo đầu

liên kết.

- Năng lượng liên kết σ khá lớn nên liên kết σ khá bền.

2. Liên kết pi ( π)

Khi các obitan xen phủ nhau về hai bên của trục nối hai hạt nhân thì tạo ra liên kết

π. Trường hợp này ứng với sự xen phủ lẫn nhau của các cặp obitan nguyên tử p-p, d-d, p-

d ...

Cách che phủ các đám mây electron khi tạo thành liên kết π

*Đặc điểm của liên kết π:

- Không có sự đối xứng trục mà chỉ có đối xứng qua mặt phẳng nút (là mặt phẳng

chứa trục liên phân) làm cản trở sự quay tự do của các nguyên tử xung quanh trục liên

kết.

- Năng lượng liên kết tương đối nhỏ nên liên kết kém bền.

- Dễ phân cực hơn liên kết σ.

*Thiếu sót của phương pháp VB

Phương pháp VB giải thích được tại sao khi tạo thành cặp electron lại dẫn đến sự

hình thành liên kết cộng hóa trị. Tuy nhiên phương pháp này không giải thích được một

số hiện tượng sau:

- Trường hợp ion H2+: liên kết hóa học chỉ tạo nên bởi một electron; nhưng năng

lượng liên kết của H2+ bằng 61,1 Kcal lớn hơn của các phân tử halogen.

- Những trường hợp liên kết hóa học bằng ba electron như liên kết giữa các nguyên

tử C trong phân tử C6H6.

- Theo phương pháp VB thì phân tử Oxi có hai liên kết đôi O=O trong đó hai cặp

electron chung đã ghép đôi. Nhưng trong phân tử các chất thuận từ (như O2) phải có

electron chưa ghép đôi. Vậy phương pháp VB chưa giải thích được tính thuận từ của Oxi

BÀI 6. SỰ LAI HÓA

Sự lai hóa các obitan nguyên tử là sự tổ hợp một số các obitan trong nguyên tử để

được chừng ấy obitan lai hóa giống nhau nhưng định hướng khác nhau trong không gian.

Ví dụ: Trong phân tử CH4, khi nguyên tử cacbon (C) tham gia liên kết với bốn

nguyên tử H tạo thành phân tử CH4 thì obitan 2s đã trộn lẫn với ba obitan 2p tạo thành bốn obitan mới giống hệt nhau gọi là bốn obitan lai hóa sp3. Bốn obitan lai hóa sp3 xen

phủ với bốn obitan 1s của bốn nguyên tử H tạo thành bốn liên kết C - H giống nhau.

Nguyên nhân của sự lai hoá là các obitan hóa trị ở các phân lớp khác nhau có năng

lượng và hình dạng khác nhau cần phải đồng nhất để tạo được liên kết bền với các

nguyên tử khác.

*Các kiểu lai hóa:

- Lai hóa sp: Một obitan s trộn lẫn với một obitan p tạo thành 2 obitan q nằm thẳng

hàng với nhau nhưng hướng về hai phía đối nhau.

Ví dụ: phân tử C2H2

Cấu hình electron của nguyên tử C ở trạng thái kích thích:

Obitan 2s lai hóa với 1 obitan 2p tạo thành 2 obitan lai hóa sp

Hai obitan lai hóa sp tạo 1 liên kết sigma giữa hai nguyên tử cacbon và 1 liên kết

sigma với 2 nguyên tử hyđro. Hai obitan p còn lại xen phủ bên với nhau từng đôi một tạo

ra 2 liên kết pi.

- Lai hóa sp2: một obitan s trộn lẫn với hai obitan p tạo thành 3 obitan q nằm trong

một mặt phẳng, tạo với nhau những góc 120o.

Ví dụ: phân tử etilen C2H4:

Cấu hình electron của nguyên tử C ở trạng thái kích thích:

Obitan 2s lai hóa với 2 obitan 2p tạo thành 3 obitan lai hóa sp2

Ba obitan lai hóa sp2 tạo 1 liên kết sigma giữa hai nguyên tử cacbon và 2 liên kết

sigma với hai nguyên tử hyđro. Mỗi nguyên tử cacbon còn 1 obitan p không tham gia lai

hóa sẽ xen phủ bên với nhau tạo liên kết pi.

- Lai hóa sp3: một obitan s trộn lẫn với 3 obitan p tạo thành obitan q định hướng từ

tâm đến bốn đỉnh của tứ diện đều.

Ví dụ: phân tử metan CH4

Cấu hình electron của nguyên tử C ở trạng thái kích thích:

Obitan 2s lai hóa với 3 obitan 2p tạo thành 4 obitan lai hóa sp3

4 obitan lai hóa sp3 xen phủ với obitan 1s của nguyên tử hyđro tạo thành 4 liên kết

sigma.

chuyển thành

Góc liên kết trong phân tử CH4 là 109°28"

BÀI 7. CÁC TINH THỂ

Về mặt cấu tạo có thể chia các chất rắn thành hai nhóm lớn: các chất tinh thể và các

chất vô định hình.

Hơn 95% toàn bộ chất rắn đều là tinh thể. Thạch anh trong suốt và graphit màu đen,

hoạt thạch mềm và kim cương siêu cứng, những hạt đường, hạt muối và những nhũ

thạch, nham thạch, kim loại và đá quý... đều là những tinh thể.

Đặc điểm nỏi bật của các vật rắn tinh thể là các hạt (ion, nguyên tử, phân tử) tạo nên

tinh thể được sắp xếp đều đặn, tuần hoàn theo một trật tự xác định trong không gian gọi

là mạng tinh thể.

Hơn nữa, các vật rắn tinh thể có nhiệt độ nóng chảy hoàn toàn xác định.

Các vật rắng vô định hình ta thường gặp là thủy tinh, cao su, nhựa... Trong chất vô

định hình, các ion, nguyên tử, phân tử tạo nên chất đó được sắp xếp một cách hỗn độn.

Các chất vô định hình không có nhiệt độ nóng chảy xác định. Khi đun nóng nó mềm ra,

nhão dần rồi hóa lỏng.

Thật ra, không có ranh giới rõ rệt giữa chất rắn tinh thể và chất rắn vô định hình:

trong những điều kiện thích hợp, một chất có thể tồn tại ở trạng thái tinh thể hay trạng

thái vô định hình.

Có thể quy các tinh thể thành 4 loại tùy theo kiểu liên kết giữa các hạt trong tinh thể.

I. Tinh thể nguyên tử

Tinh thể được tạo nên bởi các nguyên tử nằm ở các nút của mạng tinh thể, liên kết

với nhau bằng liên kết cộng hóa trị.

Ta lấy tinh thể kim cương làm ví dụ. Tinh thể kim cương tạo nên từ các nguyên tử

cacbon.

Nguyên tử cacbon có 4 electron ngoài cùng.Trong tinh thể kim cương, mỗi nguyên

tử cacbon liên kết với bốn nguyên tử cacbon lân cận gần nhất bằng bốn cặp electron chung. Các nguyên tử cacbon này nằm trên bốn đỉnh của một tứ diện đều (lai hóa sp3).

Mỗi nguyên tử cacbon ở đỉnh lại lien kết với 4 nguyên tử cacbon khác,...

Lực liên kết cộng hóa trị rất lớn, vì vậy các tinh thể nguyên tử đều bèn vững, khá

cứng, khó nóng chảy, khó bay hơi.

Kim cương, silic, gemani, silic cacbua (SiC),... là những tinh thể nguyên tử, kim

cương có độ cứng lớn nhất so với các chất khác.

Than chì (graphit)

Kim cương và than chì đều được cấu tạo nên từ những nguyên tử cacbon. Tinh thể

kim cương có cấu trúc như đã xét ở trên, tinh thể than chì có cấu trúc lớp.

Cấu trúc tinh thể than chì

Trong mỗi lớp, các nguyên tử cacbon liên kết với nhau bằng liên kết cộng hóa trị

theo kiểu sp2 (góc liên kết CCC bằng 120o).

Liên kết trong mỗi lớp rất bền vững. Tuy nhiên liên kết giữa các lớp lại rất yếu làm

cho các lớp có thể trượt lên nhau, do đó mà than chì mềm và dễ tách ra thành vảy nhỏ.

Tuy cùng được tạo nên từ những nguyên tử cacbon nhưng do cách sắp xếp khác

nhau trong mạng lưới tinh thể mà kim cương và than chì có tính chất khác hẳn nhau: kim

cương thì trong suốt, than chì thì đen; kim cương thì cứng, than chì thì mềm

Tinh thể phân tử II.

Tinh thể phân tử được tạo nên từ các phân tử, liên kết với nhau bằng tương tác van

đec van.

Ta lấy tinh thể nước làm ví dụ.

Trong tinh thể nước đá, mỗi phân tử nước liên kết với bốn phân tử nước lân cận

nằm trên bốn đỉnh của một tứ diện đều. Mỗi phân tử nước ở đỉnh lại liên kết với bốn phân

tử lân cận nằm ở bốn đỉnh của một tứ diện đều khác và cứ tiếp tục như vậy.

Vì lực hút giữa các phân tử yếu hơn nhiều so với lien kết cộng hóa trị và lực hút tĩnh

điện giữa các ion (yếu hơn hàng chục lần) cho nên nước đá dễ nóng chảy, dễ bay hơi. Ở 0oC, nước đá đã bị phân hủy một phần. Các phân tử nước dịch chuyển lại gần nhau làm

cho tỉ khối của nước (lỏng) lớn hơn tỉ khối của nước đá, vì vậy nước đá nổi lên mặt nước

lỏng.

Do liên kết hidro nên tinh thể nước đá có cấu trúc tứ diện, mà cấu trúc tứ diện là cấu

trúc rỗng: Đó là đặc điểm của nước đá (thông thường khi các chất đông đặc, chất ở trạng

thái rắn có tỉ khối lớn hơn chất ở trạng thái lỏng).

Các tinh thể naphtalen (băng phiến), iot, tuyết cacbonic (CO2)... là những tinh thể

phân tử, chúng cũng dễ bị nóng chảy, bay hơi. Ngay ở nhiệt độ thường, một phần tinh thể

naphtalen và iot đã bị phá hủy. Các phân tử tách rời ra khỏi tinh thể à khuếch tán vào

không khí làm cho ta dễ nhận ra mùi của chúng.

Cần lưu ý rằng, trong tinh thể phân tử, các phân tử vẫn tồn tại như những đơn vị độc

lập (mỗi phân tử vẫn chiếm một nút của mạng tinh thể)

Tinh thể ion III.

Tinh thể ion được tạo nên bởi các ion, liên kết với nhau bằng lực hút tĩnh điện.

Ta lấy tinh thể NaCl làm ví dụ. Trong tinh thể NaCl, các ion Na+ và Cl- được phân bố luân phien đều đặn trên các

đỉnh của một hình lập phương. Xung quanh mỗi ion đều có 6 ion ngược dấu gần nhất.

Vì lực hút tĩnh điện giữa các ion ngược dấu lớn nên tinh thể ion rất bền vững. Các

hợp chất ion đều khá rắn, khó bay hơi, khó nóng chảy, ví dụ nhiệt độ nóng chảy của NaCl là 800oC.

Dung dịch của các hợp chất ion hòa tan trong nước và các hợp chất ion nóng chảy

đều dẫn điện vì ion là những phần tử mang điện, khi đó có thể chuyển động tự do.

Tinh thể kim loại IV.

Trong số 109 nguyên tố đã biết thì có hơn 80 nguyên tố là kim loại.

Trừ thủy ngân, tất cả các kim loại đều là chất rắn ở nhiệt độ thường và đều có cấu

tạo tinh thể.

Trong tinh thể kim loại, các ion dương chiếm những nút của mạng tinh thể. Vì các

nguyên tử kim loại có năng lượng ion hóa thấp, các electron ngoài cùng liên kết yếu với

hạt nhân nên dễ tách ra khỏi nguyên tử và chuyển động tương đối tự do trong toàn mạng

lưới tinh thể tạo thành một “biển electron”. Các electron mang điện tích âm hút tất cả các

ion mang điện tíCh dương và liên kết hạt nhân với nhau, đó là liên kết kim loại.

Tất cả các tính chất đặc trưng của kim loại như dẫn điện, dẫn

nhiệt, dễ dát mỏng, dễ kéo dài... là do liên kết kim loại quyết định.

Liên kết kim loại khá vững chắc nên các kim loại đều khó nóng

chảy, khó bay hơi.

Ở trên, ta đã nêu bốn kiểu mạng tinh thể điển hình: mạng tinh thể nguyên tử, phân

tử, ion, kim loại

Trên thực tế, có nhiều chất có mạng tinh thể hỗn tạp, chẳng hạn nhiều muối silicat

vừa có mạng tinh thể ion vừa có mạng tinh thể cộng hóa trị...

Tinh thể kim loại

1. Lập phương tâm khối

1. Lập phương tâm khối:

- Ô mạng cơ sở: lập phương đều ở đỉnh và trung tâm là các nguyên tử kim loại.

- Số nguyên tử kim loại trong 1 ô cơ sở: 8*1/8 +1 = 2

- Mối quan hệ giữa bán kính R và chiều dài của ô cơ sở a:

- Độ compac ( độ chặt khít)

với V ô cơ sở = a3

V kim loại = 2 * 4/3 * π* R3

- Khối lượng riêng của kim loại:

Với x là số nguyên tử có trong 1 ô cơ sở.

2. Lập phương tâm diện

- Ô mạng cơ sở: là một hình lập phương đều, ở mỗi đỉnh và mỗi mặt có nguyên tử kim loại.

- Số nguyên tử kim loại có trong một ô cơ sở : 8 * 1/8 + 6 * 1/2 = 4

- Mối quan hệ giữa R và a:

- Độ đặc khít :

3. Lục phương chặt khít

- Ô mạng cơ sở: lăng trụ lục giác.

- Số nguyên tử kim loại có trong 1 ô cơ sở : 12 *1/6 + 2 * 1/2 + 3 = 6

- Mối quan hệ giữa R và a: R = a/2

- Độ compac:

2.4.1.2. Phương pháp giải bài tập chương “Liên kết hóa học”

Phần “Liên kết hóa học” có 5 dạng bài tập thường gặp. Dưới đây là cách giải của

từng dạng, có kèm ví dụ và bài tập áp dụng.

DẠNG 1. VIẾT CÔNG THỨC LEWIS

A - PHƯƠNG PHÁP GIẢI

Bước 1: Viết sơ đồ của phân tử hay ion với các liên kết đơn, thể hiện thứ tự liên kết

của ion hay phân tử đó.

Nếu từ thực nghiệm đã biết thứ tự liên kết giữa các nguyên tử thì đó là một thuận lợi.

Nếu chưa có căn cứ để đưa ra thứ tự trên, ta tiến hành viết sơ đồ theo giả định sau:

- Cấu tạo được coi là phù hợp với hóa trị đã biết của từng nguyên tử

- Trong phân tử AXn thì A là nguyên tử trung tâm, X là phối tử. A thường có số oxi hóa

cao nhất (về trị tuyệt đối) hoặc là nguyên tử ít âm điện nhất

Bước 2: Tìm tổng số electron hóa trị trong công thức vừa viết:

- Thêm dần số electron vào mỗi nguyên tử cho phù hợp với hóa trị của chúng.

- Nếu ion -1 thì cộng thêm 1 electron, ion +1 thì bớt đi 1 electron cho phù hợp với điện

tích.

Bước 3: Lấy tổng số electron vừa tìm được trừ đi số electron cần dùng tạo các liên kết

đơn giữa các nguyên tử trong sơ đồ ban đầu (ở bước 1)

- Dùng số electron còn lại để hoàn thành các Octet cho các nguyên tử, trước hết cho

nguyên tử âm điện hơn (trừ Hiđro). Nếu số electron còn lại vượt quá số cần này thì ta lấy

từng cặp trong số vượt quá đặt vào nguyên tử trung tâm ( nhưng nguyên tử này phải là

của nguyên tố nằm ở chu kì 3 trở lên.

- Cuối cùng là gắn các điện tích hình thức cho các nguyên tử.

Bước 4: Nếu có nguyên tử nào chưa được hoàn thiện octet thì ta chuyển cặp electron

chưa liên kết thành cặp electron liên kết, tạo ra các liên kết đôi, liên kết ba, liên kết cho-

nhận (liên kết phối trí) cho tới khi mỗi nguyên tử đều đạt octet.

- Sau đó gắn lại điện tích hình thức cho các nguyên tử.

Bước 5: Nếu bước 4 tạo ra các điện tích hình thức bổ sung thì dùng công thức mà

bước 3 đưa ra.

Bước 6: Nếu nguyên tử trung tâm thuộc nguyên tố chu kì 3 trở đi thì nguyên tắc Octet

không còn là bắt buộc đối với nguyên tử đó. Hãy tạo ra các liên kết bội để giảm điện tích

hình thức đến mức có thể được.

B - VÍ DỤ

Ví dụ 1: PCl3

- Theo quy tắc 1: Ta đã biết P hóa trị 3 và Cl hóa trị 1 và χP <χCl , do đó thứ tự liên

kết dự kiến là:

- Theo quy tắc 2: Ta có tổng số electron hóa trị là : 1P + 3Cl = 1*5 + 3*7 = 26e

- Theo quy tắc 3 :

* Có 3 liên kết đơn nên đã dùng 6e

* Số electron còn lại là: 20e sẽ dùng để hoàn thành octet cho các nguyên tử.

Cho Cl trước, cần 3*6 = 18e, còn lại 2e cho P.

Như vậy công thức :Lewis thu được là:

Theo công thức tính hình thức ở trên, ta thấy các nguyên tử đều trung hòa điện,

điện tích hình thức đều bằng 0.

Vì các nguyên tử đều đã hoàn thành Octet nên các quy tắc 4, 5, 6 không cần áp

dụng.

2

Ví dụ 2: CO3

- Theo quy tắc 1: ta đã biết C hóa trị 4, O hóa trị 2, χC < χO, do đó thứ tự liên kết

dự kiến là:

- Theo quy tắc 2: ta có tổng số electron hóa trị là:

1C+3O - (-2) = 1*4 +3*6 +2 = 24e (vì ion mang điện tích -2)

- Theo quy tắc 3:

* Có 3 liên kết đơn nên đã dùng 6e

* Số electron còn lại:18e sẽ dùng để hoàn thành các Octet cho các nguyên tử

Cho O trước, cần 6*3=18e.

Như vậy, công thức Lewis thu được là:

* Điện tích hình thức trên các nguyên tử có thể tính được như sau:

C: 4 - 3 = +1 và O:6 - 6 - 1 = (-1)

- Theo quy tắc 4: C ở công thức trên chưa có Octet, phải lấy 1 đôi eletron chưa liên kết ở

O để tạo liên kết đôi giữa O đó với C.

Khi đó điện tích hình thức giữa C và O đó bằng 0, 2 O còn lại đều là (-1), như vậy toàn

bộ nhóm mang điện tích (-2)

Đến đây ta không cần áp dụng theo quy tắc 5 và 6

Ví dụ 3: Viết công thức cấu tạo Lewis cho phân tử nitơ trifluorua NF3, biết rằng nguyên

tử nitơ liên kết với 3 nguyên tử flo.

Hướng dẫn giải:

- Bước 1: Viết bộ khung phân tử:

F N F

F

- Bước 2: Nguyên tử nitơ có 5 electron hoá trị, nguyên tử flo có 7 electron hoá trị, tổng

cộng cả phân tử có 26 electron hoá trị.

- Bước 3: Viết liên kết đơn giữa nitơ với mỗi nguyên tử flo. Hoàn tất vỏ 8 e cho từng

nguyên tử flo. Hai electron cuối cùng dành cho nitơ

Quy tắc "bát tử" áp dụng cho cả nitơ lẫn flo.

DẠNG 2: XÁC ĐỊNH TRẠNG THÁI LAI HÓA, CẤU TRÚC HÌNH HỌC PHÂN TỬ ĐỂ

GIẢI THÍCH ĐỘ LỚN GÓC LIÊN KẾT

A- PHƯƠNG PHÁP GIẢI

Nguyên tử trung tâm của một hợp chất hóa học là nguyên tử của nguyên tố mà liên kết

với nhiều nguyên tử nguyên tố khác nhất hay là nguyên tử của nguyên tố có trị tuyệt đối

của số OXH là lớn nhất trong phân tử hợp chất đó.

Các bước xác định trạng thái lai hóa của nguyên tử trung tâm và dạng cấu trúc hình học

của phân tử:

Bước 1: Viết cấu hình electron ở trạng thái kích thích của nguyên tố trung tâm

Bước 2: Viết công thức Lewis

Bước 3: Xác định trạng thái lai hóa của nguyên tố trung tâm dựa vào tổng số cặp electron

xung quanh nguyên tố trung tâm (n) và số cặp electron tự do của nguyên tố trung tâm (m)

=> cấu trúc phân tử, góc hóa trị.

Tổng số cặp Số cặp electron Lai hóa Cấu trúc phân tử Góc hóa trị electron (n) tự do (m)

2 Đường thẳng 180o 0 sp

3 Tam giác phẳng 120o 0

3 Góc 1 sp2 sp2

4 Tứ diện đều 109o28’ 0

4 Tháp tam giác 1 sp3 sp3

4 Góc 2 sp3

5 0

5 sp3d Lưỡng tháp tam giác 120o, 90o sp3d Tứ diện lệch 1

5 2 sp3d Chữ T

5 3 sp3d Đường thẳng

6 0 Bát diện đều 90o

6 1 sp3d2 sp3d2 Chóp vuông

6 2 sp3d2 Vuông phẳng

Chú ý:

Nếu nguyên tử trung tâm sử dụng các obitan lai hóa xen phủ với obitan của các nguyên

tử khác nhau thì khi hình thành liên kết, góc liên kết có thể sai lệch chút ít so với góc lai

hóa chuẩn.

B - VÍ DỤ:

Ví dụ 1: Xác định trạng thái lai hóa của nguyên tử trung tâm và dạng hình học của

phân tử H2O

Bước 1: Nguyên tử trung tâm của H2O là O vì trong phân tử H2O thì O có số

OXH cao nhất. Cấu hình electron của O là:

O: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4

Bước 2: Công thức cấu tạo của H2O

Bước 3: Tổng số electron xung quanh nguyên tố trung tâm là 4 nên nguyên tử O lai hóa kiểu sp3 và do m (số cặp electron tự do chưa tham gia liên kết) = 2 nên phân tử

H2O có dạng hình học là Góc

Ví dụ 2: Giải thích : a. Vì sao góc hoá trị H-O-H (104o29’) của phân tử nước H2O, và góc hoá trị H-N-

H (107o) của phân tử amoniac NH3 lại nhỏ hơn góc tứ diện (109o28’)?

b. Vì sao góc hoá trị H-S-H (92o15’) của phân tử hiđrô sunfua H2S lại nhỏ hơn

góc hoá trị H-O-H (104o29’) của phân tử nước H2O?

c. Vì sao góc hoá trị F-O-F (103o15’) của phân tử diflo oxit F2O lại nhỏ hơn góc

hoá trị H-O-H (104o29’) của phân tử nước H2O?

Hướng dẫn giải:

a. Trong các phân tử trên, nguyên tử trung tâm oxi và nitơ đều có trạng thái lai hoá sp3. Nguyên tử nitơ có một cặp electron chưa liên kết, nguyên tử oxi có hai cặp electron

chưa liên kết. Cặp electron chưa liên kết chiếm một khỏang không gian lớn hơn là cặp

electron liên kết. Do vậy các góc hoá trị H-O-H, H-N-H đều nhỏ hơn góc tứ diện.

b. Khi độ âm điện của nguyên tử trung tâm A giảm thì các cặp electron liên kết bị

đẩy nhiều về phía các nguyên tử liên kết, nên chúng chỉ cần một khoảng không gian nhỏ

xung quanh nguyên tử trung tâm. Độ âm điện lưu huỳnh nhỏ hơn oxi, nên góc hoá trị H-

S-H nhỏ hơn góc hoá trị H-0-H.

c. Với lý do tương tự, nếu độ âm điện của nguyên tử liên kết càng lớn thì góc hoá

trị càng nhỏ. Độ âm điện của flo lớn hơn độ âm điện của hiđro, góc hoá trị F-O-F nhỏ

hơn góc hoá trị H-O-H.

Ví dụ 3: Dựa trên mô hình VSEPR, giải thích dạng hình học của NH3, ClF3,

XeF4.

Hướng dẫn giải:

Cấu tạo của NH3 cho thấy quanh nguyên tử N trung tâm có 4 vùng không gian khu trú

o

109 28' (cặp electron tự do đòi hỏi một khoảng không gian

electron, trong đó có 1 cặp electron tự do (AB3E) nên phân tử NH3 có dạng tháp đáy tam

giác với góc liên kết nhỏ hơn

khu trú lớn hơn)

Cấu trúc tháp đáy tam giác tâm là nguyên tử N

Phân tử ClF3 cỏ 5 khoảng không gian khu trú electron, trong đó có 2 cặp electron tự do

(AB3E2) nên phân tử có dạng chữ T (Các electron tự do chiếm vị trí xích đạo)

Phân tử XeF4 có 6 vùng không gian khu trú electron, trong đó có hai cặp electron tự do

(AB4E2) nên có dạng vuông phẳng (trong cấu trúc này các cặp electron tự do phân bố xa

nhau nhất)

DẠNG 3: SO SÁNH NHIỆT ĐỘ SÔI, NHIỆT ĐỘ NÓNG CHẢY VÀ KHẢ NĂNG

HÒA TAN TRONG NƯỚC, TÍNH AXIT, BAZƠ CỦA CÁC CHẤT

A - PHƯƠNG PHÁP GIẢI

• Khối lượng phân tử, lực tương tác giữa các phân tử…

• Trạng thái tồn tại của hợp chất…

• Cấu trúc phân tử

• Khả năng tạo liên kết Hyđrô liên phân tử, nội phân tử

• Chọn lựa yếu tố phù hợp để giải thích các dữ kiện của đề bài

Các yếu tố ảnh hưởng đến tính chất vật lý ( nhiệt độ sôi, nhiệt độ nóng chảy, độ tan…):

B - VÍ DỤ

Ví dụ 1(Olympic 2001): Cho các số liệu sau của NH3 và NF3

NH3 NF3

Momen lưỡng cực 1,46D 0,24D

Nhiệt độ sôi -33oC -129oC

Giải thích sự khác nhau về momen lưỡng cực và nhiệt độ sôi của hai phân tử trên.

Giải

Cấu tạo của các phân tử NH3 và NF3

- Trong phân tử NH3, momen lưỡng cực của các liên kết N-H làm tăng hiệu ứng của cặp

electron không liên kết trên nguyên tử N nên phân tử NH3 phân cực rất mạnh ( Momen

lưỡng cực bằng 1,46D). Trong NF3, vì độ âm điện của F lớn hơn của N nên chiều của các

momen lưỡng cực của các liên kết N-F hướng về phía F, do đó các momen lưỡng cực của

các liên kết N-F ngược với hiệu ứng của cặp electron không liên kết trên nguyên tử N

làm cho phân tử NF3 chỉ phân cực nhẹ (Momen lưỡng cực bằng 0,24D). Do vậy momen

lưỡng cực phân tử của NH3 lớn hơn NF3.

- Nhiệt độ sôi của NH3 lớn hơn nhiệt độ sôi của NF3 do phân tử NH3 phân cực hơn và có

tạo được liên két hiđro giữa các phân tử

Ví dụ 2 (Olympic 2004):

Hãy cho biết dạng hình học phân tử của SO2 và CO2. Từ đó so sánh nhiệt độ sôi và độ

hòa tan trong nước của chúng.

Hướng dẫn giải

C trong phân tử CO2 ở trạng thái lai hóa sp nên phân tử CO2 có cấu trúc thẳng,

góc OCO = 180o

Do đó phân tử CO2 không phân cực. S trong phân tử SO2 ở trạng thái lai hóa sp2 nên trong phân tử SO2 có góc OSO =

120o.

Do đó phân tử SO2 phân cực.

So sánh: Phân tử SO2 phân cực nên có nhiệt độ sôi cao hơn phân tử CO2 không

phân cực. Vì H2O là dung môi phân cực nên SO2 dễ hòa tan hơn CO2 do đó độ tan của

SO2 lớn hơn CO2.

Ví dụ 3 (HSG cấp tỉnh Quảng Bình 2010)

So sánh nhiệt độ sôi, nhiệt độ nóng chảy của cặp chất sau: o-Xilen và p-Xilen. Giải thích

ngắn gọn.

Hướng dẫn giải

Nhiệt độ nóng chảy: p > o ; Nhiệt độ sôi : p < o

Giải thích:

Phân tử p-Xilen có cấu trúc đối xứng hơn nên cấu trúc tinh thể đặc khít hơn, liên kết chặt

chẽ hơn nên nhiệt độ nóng chảy cao hơn.

Phân tử p-Xilen có momen lưỡng cực = 0, o-Xilen có momen lưỡng cực lớn hơn nên ở

trạng thái lỏng lực liên kết giữa các phân tử lớn hơn. Nên nhiệt độ sôi o-Xilen cao hơn.

Ví dụ 4 (HSG thành phố Đà Nẵng 2008)

Cho các chất NH3, H2N-OH, H2N-NH2 và H-N=N≡N

Hãy Sắp xếp các chất trên theo chiều giảm dần tính bazơ. Giải thích.

Hướng dẫn giải

Tính bazơ giảm dần theo chiều: NH3 > H2N-NH2 > H2N-OH > H-N=N≡N

Giải thích:

Ba chất đầu đều có tính bazơ vì nguyên tử N còn cặp electron chưa liên kết. NH3 có

tính bazơ mạnh nhất vì mật độ electron tại N lớn nhất. Oxi có độ âm điện lớn hút

electron làm giảm mật độ electron tại N. Mật độ electron tại N giảm làm giảm khả

năng nhận H+.

Riêng H-N=N≡N có tính axit. Vì liên kết H-N phân cực mạnh, H linh động nên có

khả năng cho H+

Ví dụ 5 ( HSG lớp 12 tỉnh Quảng Nam 2008)

So sánh và giải thích vắn tắt:

a. Nhiệt độ sôi của pentan-1-ol, 2-metylbutan-2-ol và 3-metylbutan-2-ol.

b. Tính tan trong nước của pentan-1,5-diol và pentan-1-ol.

c. Độ mạnh tính axit của CH4, C6H5OH, CH3OH, CH3COOH, CH3SO2OH.

Hướng dẫn giải

a. Trật tự tăng dần nhiệt độ sôi:

Khi số mạch nhánh tăng thì cấu trúc có xu hướng thu gọn trở thành dạng cầu, làm giảm

độ bền liên kết liên phân tử.

b. pentan-1,5-diol tan tốt hơn pentan-1-ol, do có nhiều nhóm -OH tạo được liên kết

hidro đa phương, đa chiều hơn.

b. Trật tự tăng dần độ mạnh tính axit:

DẠNG 4: TÍNH NĂNG LƯỢNG MẠNG LƯỚI TINH THỂ

A – PHƯƠNG PHÁP GIẢI:

- Sử dụng chu trình kín Born – Haber

- Chú ý dấu của các giá trị năng lượng, một cách đơn giản có thể hiểu: năng

lượng thu vào mang dấu “-”, năng lượng tỏa ra mang dấu “+”

B – VÍ DỤ:

Bài tập 1: Tính năng lượng mạng lưới của tinh thể trên từ các dữ kiện thực nghiệm sau

đây:

Nhiệt thăng hoa của Na(r)

Năng lượng liên kết của Cl2

Ái lực với electron của clo

Năng lượng ion hoá của Na : 20,64 kcal mol-1 : 58 kcalmol-1 : 83,17 kcalmol-1 : 119,98 kcalmol-1

:

Hiệu ứng nhiệt của phản ứng Na(r) + ½ Cl2(k) → NaCl(r) là 98, 23 kcalmol-1

Giải

Với những dữ kiện đã cho, dùng chu trình nhiệt động - chu trình Born-Haber, ta tìm

được U như sau:

Viết chu trình Born Haber cho NaCl:

∆H

Na r + 1/2 Cl2,k NaCl

1/2Epl

Eth

Na k

U

Clk E

I1

+

Cl- k

Na+ k

Ta có:

U (NaCl) = (-98,23 - 20,64 - 119,98 – 29 + 83,17) = -184,68 kcalmol-1.

Bài tập 2: Năng lượng mạng lưới của một tinh thể có thể hiểu là năng lượng cần

thiết để tách những hạt ở trong tinh thể đó ra cách xa nhau những khoảng vô cực.

Hãy thiết lập chu trình Born - Haber để tính năng lượng mạng lưới của tinh thể CaCl2

biết:

Sinh nhiệt của CaCl2: ∆H1 = -795 kJ/ mol

Nhiệt nguyên tử hoá của Ca: ∆H2 = 192 kJ/ mol Năng lượng ion hoá (I1 + I2) của Ca = 1745 kJ/ mol Năng lượng phân ly liên kết Cl2: ∆H3 = 243 kJ/ mol Ái lực với electron của Cl: A = -364 kJ/ mol

Giải

∆H1

Chu trình Born - Haber

∆H2

∆H3

Ca(tt) + Cl2 (k) CaCl2(tt)

-Uml

I1+I2

2A

Ca (k) 2Cl (k)

Ca2+ (k) + 2Cl- (k)

Ta có:

Uml = ∆H2 + I1 + I2 + ∆H3 + 2A - ∆H1

Uml = 192 + 1745 + 243 – (2 x 364) - (-795)

Uml = 2247 (kJ/.mol)

Bài tập 3: Cho các dữ kiện sau :

1

Năng lượng kJ.mol-1 Năng lượng kJ.mol-

Thăng hoa của Na 108,68 242,60 Liên kết Cl2

Ion hoá thứ nhất của Na 495,80 mạng lưới NaF 922,88

155,00 mạng lưới NaCl 767,00 Liên kết của F2

Nhiệt hình thành của NaF rắn : -573,60 kJ.mol-1 Nhiệt hình thành của NaCl rắn : -401,28 kJ.mol-1

a. Tính ái lực electron của F và Cl

b. So sánh các kết quả thu được và giải thích

Hướng dẫn giải:

Áp dụng định luật Hess vào chu trình:

1 2

M(r) + X2(k)  →∆ HTH MX(r)

∆ HTH +1/2 ∆ HLK

I1

M(k) + X(k) - ∆ HML ta được :

M+

(k) + X-

(k)

+AE

AE = ∆ HHT - ∆ HTH – I1 – 1/2 ∆ HLK + ∆ HML(*) Thay số vào (*), AE(F) = -332,70 kJ.mol-1 và AE(Cl) = -360 kJ.mol-1.

b/ AE(F) > AE(Cl) dù cho F có độ âm điện lớn hơn Cl nhiều. Có thể giải thích điều này

như sau:

* Phân tử F2 ít bền hơn phân tử Cl2, do đó H∆ lk (F2) < H∆ pl (Cl2) và dẫn đến

AE(F) > AE(Cl).

* Cũng có thể giải thích: F và Cl là hai nguyên tố liền nhau trong nhóm VIIA. F ở

đầu nhóm, nguyên tử F có bán kính nhỏ bất thường và cản trở sự xâm nhập của

electron.

DẠNG 5: BÀI TẬP VỀ CẤU TRÚC MẠNG TINH THỂ KIM LOẠI

A- PHƯƠNG PHÁP GIẢI :

2.6. Lập phương tâm khối:

- Ô mạng cơ sở: lập phương đều ở đỉnh và trung tâm là các nguyên tử kim loại

- Số nguyên tử kim loại trong 1 ô cơ sở: 8*1/8 +1 = 2

- Mối quan hệ giữa bán kính R và chiều dài của ô cơ sở a:

- Độ compac ( độ chặt khít)

với V ô cơ sở = a3 V kim loại = 2 * 4/3 * π* R3

- Khối lượng riêng của kim loại:

Với x là số nguyên tử có trong 1 ô cơ sở

2. Lập phương tâm diện

- Ô mạng cơ sở: là một hình lập phương đều, ở mỗi đỉnh và mỗi mặt có nguyên tử kim

loại

- Số nguyên tử kim loại có trong một ô cơ sở : 8 * 1/8 + 6 * 1/2 = 4

- Mối quan hệ giữa R và a

- Độ đặc khít :

B – VÍ DỤ:

Ví dụ 1: Cu kim loại kết tinh dưới dạng tinh thể lập phương tâm diện. Tính cạnh a của ô mạng cơ sở và bán kính của Cu. Biết dCu = 8,96 g/cm3. Cho Cu = 63,5

Giải:

mà (do Cu ở dạng lập phương tâm diện)

=> R = 1,27.10-8

Ví dụ 2: Vanadi có cấu trúc tinh thể lập phương tâm khối với khối lượng riêng dV = 6,1 g/cm3. Cho V = 50,94. Tìm bán kính của Vanadi và chiều dài a của ô mạng cơ sở

Giải

mà

=> R = 1,3.10-8 cm

Ví dụ 3: Bằng thực nghiệm người ta biết rằng kim cương có cấu trúc lập phương tâm

diện, và bốn hốc tứ diện phân bố đều ở 4 gốc của ô mạng cơ sở. Cho độ dài cạnh ô mạng

0 Α .

cơ sở bằng 3.55

a. Biểu diễn ô mạng tế bào cơ sở của kim cương, xác định số nguyên tử cacbon trong ô

mạng cơ sở.

b. Trình bày cách tính bán kính nguyên tử cacbon và khoảng cách gần nhất giữa hai

nguyên tử cacbon.

c. Tính khối lượng riêng của kim cương, biết MC ≈ 12g/mol.

Hướng dẫn giải

B C A F M H D G E

+

8.

6.

a.

+ = 4 8

1 8

1 2

b. Số nguyên tử cacbon trong mạng:

2

2

2

2

2

2

=

+

=

+

=

BD

BC

CD

a 2

a 2

a 2

  

  

  

  

Xét tam giác vuông BCD:

2

2

2

2

2

2

=

+

=

+

=

AD

AB

BD

a 2

a 2

a 3 4

  

  

a

3

AD =

=>

0 A

2

=> = 4R => R= 0.768

0 A

AD=2MA => MA= Khoảng cách giữa 2 nguyên tử cacbon gần nhất = 1.54

=

=

=

d

8

x

3.56 /

g cm

−

23

m V

6.023 10

x

8 3 x (3.55 10 )

12 x

c.

Ví dụ 4: Trong các tinh thể Fe α (cấu trúc lập phương tâm khối) các nguyên tử cacbon có

o A . Tính độ dài cạnh a của ô mạng cơ sở

thể chiếm các mặt của ô mạng cơ sở

o A . Hỏi độ dài cạnh a sẽ tăng lên bao nhiêu

1. Bán kính kim loại của sắt là 1,24

2. Bán kính cộng hóa trị của cacbon là 0,77

khi sắt α có chứa cacbon so với cạnh a khi sắt α nguyên chất

3. Tính độ dài cạnh ô mạng cơ sở cho sắt γ (cấu trúc lập phương tâm diện) và tính độ

tăng chiều dài cạnh ô mạng biết rằng các nguyên tử cacbon có thể chiếm tâm của ô

o A . Có thể kết luận gì về khả năng xâm

mạng cơ sở và bán kính kim loại sắt γ là 1,26

nhập của cacbon vào 2 loại tinh thể sắt trên

×

=

=

=

a

o 2,86 A

Hướng dẫn giải

4r 3

4 1, 24 3

1. Độ dài cạnh a của ô mạng cơ sở của sắt α là:

∆ = ×

+

− =

=

+

2 (r

o − 2(1, 24 0, 77) 2,86 1,16 A

−α

r ) a C

Fe

×

=

=

=

a

o 3,56 A

2. Khi sắt α có chứa cacbon, độ tăng chiều dài cạnh a của ô mạng cơ sở là:

4r 2

4 1, 26 2

3. Độ dài cạnh a của ô mạng cơ sở của sắt γ là:

∆ = ×

+

− =

=

+

2 (r

o − 2(1, 26 0, 77) 3,56 0,5 A

−γ

r ) a C

Fe

Khi sắt γ có chứa cacbon, độ tăng chiều dài cạnh a của ô mạng cơ sở là:

Kết luận: Khả năng xâm nhập của cacbon vào sắt α khó hơn vào sắt γ , do có độ hòa tan

của C trong sắt α nhỏ hơn trong sắt γ

2.4.2. Cấu trúc e-book

Trang chủ của e-book bao gồm 5 đề mục cùng cấp. Từ trang chủ, người dùng có

thể truy xuất đến bất cứ đề mục nào. Dưới đây là sơ đồ cấu trúc của e-book

TRANG CHỦ

BÀI GIẢNG

BÀI 1. ELECTRON HÓA TRỊ-QUY TẮC BÁT TỬ

BÀI 2. LIÊN KẾT ION

BÀI 3. LIÊN KẾT CỘNG HÓA TRỊ

…..

PHƯƠNG PHÁP GIẢI

DẠNG 1.

DẠNG 2.

…..

BÀI TẬP

THƯ VIỆN

Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc e-book

2.4.3. Nội dung của e-book

2.4.3.1. Trang chủ

Hình 2.2. Giao diện trang chủ

Trên trang chủ giới thiệu một cách khái quát nhất về những nội dung có trong

website để người sử dụng có thể dễ dàng sử dụng nhanh chóng và đạt được mục đích học

tập và tra cứu của mình. Người sử dụng có thể từ trang chủ click vào các link đến các

trang con bằng cách click vào các nút mục lục bên trái.

Bài giảng: Hệ thống hoá kiến thức phần liên kết hóa học, được thiết kế theo từng

đơn vị bài học giúp học sinh có thể tự học một cách dễ dàng nhất. Để củng cố kiến thức,

sau mỗi bài học có một bài trắc nghiệm nhằm giúp học sinh nắm vững và vận dụng tốt

kiến thức của từng bài.

Phương pháp giải: Cung cấp cho học sinh các phương pháp giải toán phần “Liên

kết hóa học”. Trong mỗi dạng gồm 2 phần: phương pháp giải, một số ví dụ

Bài tập: Ở đây học sinh có thể luyện tập các bài tập thuộc liên kết hóa học. Bên

cạnh đó trong trang này học sinh được làm quen với các đề thi HSG olympic 30/4, quốc

gia, và quốc tế.

Thư viện: GV và học sinh có tải về các tư liệu cần thiết trong quá trình dạy và học

hoá học ở trường THPT.

2.4.3.2. Trang “Bài giảng”

Tựa đề

Nút liên kết

Nội dung của từng bài

Hình 2.3. Giao diện trang “Bài giảng”

Trang “Bài giảng” được thiết kế nhằm mục đích giới thiệu nội dung của phần “Liên

kết hóa học”.

Cấu trúc trang “Bài giảng ” bao gồm:

- Tựa đề: Bài giảng hoá học.

- Các nút liên kết đến các trang khác tương ứng.

- Phần nội dung bài học: khi click vào bài nào trang web sẽ liên kết đến bài học

tương ứng.

Ví dụ: Khi click vào “BÀI 1. ELECTRON HÓA TRỊ VÀ QUY TẮC BÁT TỬ”

website sẽ liên kết tới trang sau:

Hình 2.4. Giao diện trang “Electron hóa trị - Quy tắc bát tử”

Cấu trúc của từng trang bài học gồm:

- Tiêu đề: tên của chương.

- Các nút liên kết với các trang khác.

- Các nút để liên kết với các bài khác trong chương “Liên kết hóa học”

- Nội dung bài học, nằm bên phải của trang.

2.4.3.3. Trang “Phương pháp giải”

Hình 2.5. Giao diện trang “Phương pháp giải”

Trang “Phương pháp giải” được tác giả thiết kế nhằm mục đích hệ thống hoá các

phương pháp giải toán phần “Liên kết hóa học”. Trang này bao gồm:

- Tiêu đề: Phương pháp giải.

- Các nút liên kết với các trang tương ứng.

- Phần nội dung bao gồm 5 phương pháp giải toán chương liên kết hoá học, ứng

với mỗi dạng được chia nhỏ làm nhiều trang để người sử dụng tiện theo dõi. Khi

click vào dạng nào, website sẽ liên kết với trang tương ứng.

- Nội dung của mỗi phương pháp giải toán gồm có 2 phần:

+ Phương pháp giải toán.

+ Một số ví dụ để minh hoạ cho phương pháp giải.

Ví dụ: khi click vào “Dạng 1. Viết công thức Lewis” thì website sẽ liên kết tới trang

sau:

Hình 2.6. Phương pháp giải “Viết công thức Lewis”

2.4.3.4. Trang “Bài tập”

Hình 2.7. Giao diện trang “Bài tập”

Trang “Bài tập” được thiết kế với mục đích giúp học sinh tự luyện tập các bài tập

phần “Liên kết hóa học”. Đây là nguồn tư liệu phong phú giúp cho GV trong công tác bồi

dưỡng HSG hoá học THPT.

Cấu trúc của trang như sau:

- Tiêu đề: Bài tập hoá học.

- Trang “Bài tập” là nơi tập hợp các đề thi và được biên soạn và phân chia thành 5

dạng tương ứng với các dạng ở trang “Phương pháp giải” để học sinh có thể tự

luyện tập và là nguồn tư liệu cho giáo viên.\

- Khi click vào dạng nào website sẽ liên kết tới trang tương ứng.

Ví dụ: khi click vào “Dạng 1. Viết công thức Lewis” thì website sẽ liên kết tới trang sau:

Hình 2.7. Bài tập dạng 1: “Viết công thức Lewis”

2.5. Sử dụng e-book trong dạy và học chương “Liên kết hóa học” - THPT chuyên

2.5.1. Đối với học sinh

Để hỗ trợ cho HSG hóa học tự học phần “Liên kết hóa học”- chương trình chuyên,

chúng tôi đã thiết kế và biên soạn e-book để giúp các em nâng cao hiệu quả trong quá

trình học tập. Và để đạt được kết quả đó, các em nên thực hiện theo các bước sau:

- Nắm thật kĩ nội dung trọng tâm mỗi bài học trong chương “Liên kết hóa học”.

- Nắm được cách giải của từng dạng thường gặp trong trang “Phương pháp giải”,

sau đó tập giải các ví dụ mẫu và tham khảo phần hướng dẫn giải (không chỉ nhằm mục

đích giúp HS hiểu sâu lý thuyết mà còn rèn luyện cho các em phương pháp trình bày

bài)..

- Cuối cùng, HS sẽ làm bài tập được phân thành các dạng cụ thể ở trang “Bài tập”.

Đa số hệ thống các bài tập tại đây được lấy từ các đề thi chọn HSG hóa học. Các bài tập

ở đây đòi hỏi HS có khả năng tư duy cao, vận dụng kiến thức đã học một cách linh hoạt.

2.5.2. Đối với giáo viên

E-book là nguồn tư liệu hỗ trợ cho GV trong công tác bồi dưỡng HSG hóa học. Khi

sử dụng e-book trong các giờ dạy, GV cũng phải thay đổi cách thiết kế giáo án và tổ chức

hoạt động trên lớp. Có thể tiến hành như sau:

- Yêu cầu HS đọc trước các nội dung có liên quan đến bài học trong e-book.

- Giải đáp thắc mắc, bổ sung và kết luận những kiến thức trọng tâm của bài cho

HS.

- Tổ chức cho HS vận dụng làm các bài tập cơ bản và nâng cao.

CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

3.1. Mục đích thực nghiệm

Đánh giá tính khả thi và hiệu quả của e-book đối với việc dạy và học ở trường

THPT chuyên.

Tính khả thi

- Số lượng HS sử dụng e-book để tự học.

- Sự phù hợp của e-book với điều kiện thực tế.

Tính hiệu quả

- Kết quả học tập của HS được nâng lên (đánh giá qua điểm số bài kiểm tra).

- Nâng cao khả năng tự học (đánh giá qua việc HS báo cáo những nội dung được

GV phân công).

- HS hứng thú học tập, yêu thích môn học hơn (đánh giá qua phiếu tham khảo ý

kiến).

- Nguồn tư liệu hỗ trợ cho GV trong công tác bồi dưỡng HSG hoá học ở trường

THPT (đánh giá qua phiếu tham khảo ý kiến).

3.2. Đối tượng thực nghiệm

- Chúng tôi tiến hành TNSP tại lớp 10 – Hóa của hai trường THPT Nguyễn Thượng

Hiền; 10 – Hóa; trường THPT Gia Định tại TP HCM. Ở lớp thực nghiệm: Dạy theo nội

dung kiến thức và BTHH được biên soạn trong khóa luận.

- Ở lớp đối chứng: Dạy theo nội dung của GV giảng dạy vẫn thường dùng.

Trường

Lớp

Lớp

Giáo viên dạy

thực nghiệm

thực nghiệm

đối chứng

THPT

10 – Hóa

11 - Hóa

Lê Thị Mỹ Trang

Nguyễn Thượng Hiền

THPT Gia Định

10 - Hóa

11 – Hóa

Trương Đào Ngọc Nga

Bảng 3.1. Các lớp thực nghiệm và đối chứng

3.3. Nội dung thực nghiệm

Chúng tôi chọn bài “Sự lai hóa” để thực nghiệm sư phạm dựa trên các tiêu chí sau:

Bài “Sự lai hóa” là một bài rất quan trọng và thường có mặt trong các đề thi HSG.

Vì vậy GV sẽ tiến hành giảng dạy và tổ chức cho HS thảo luận bài này ở lớp.

3.4. Tiến hành thực nghiệm

Bước 1. Chọn lớp thực nghiệm và đối chứng

Dựa trên cơ sở trình độ HS ở các lớp TN và ĐC đồng đều nhau.

Bước 2. Chuẩn bị

- Phát đĩa CD đến các trường thực nghiệm, kèm theo phiếu tham khảo ý kiến GV,

HS và các đề kiểm tra.

- Gặp GV thực nghiệm, trao đổi với GV tham gia thực nghiệm về mục đích, cách

tiến hành và kế hoạch giảng dạy cho lớp thực nghiệm và đối chứng.

- Soạn đề kiểm tra phần “Liên kết hóa học”

Bước 3. Tiến hành giảng dạy ở các lớp TN và ĐC

- Ở lớp thực nghiệm: sử dụng e-book khi dạy bài mới và rèn luyện bài tập ở nhà

sau mỗi bài mới.

- Ở lớp đối chứng: sử dụng SGK và SBT chuyên hóa 10 khi dạy bài mới và rèn

luyện bài tập ở nhà sau mỗi bài mới.

Bước 4. Kiểm tra, đánh giá kết quả

Tiến hành kiểm tra, chấm bài ở từng lớp:

Cho bài kiểm tra 15’: GV cho HS làm bài kiểm tra ngay sau bài học dưới hình thức trắc

nghiệm khách quan nhiều lựa chọn.

Bước 5. Tham khảo ý kiến GV và HS về e-book

Để nhận được nhưng thông tin phản hồi về hình thức, nội dung, các ưu điểm và hạn

chế của e-book, chúng tôi tiến hành lấy ý kiến của GV và HS.

Bước 6. Xử lí kết quả theo phương pháp thống kế toán học

Kết quả thực nghiệm được xử lí theo phương pháp thống kê toán học, các bước thực

hiện như sau:

1. Lập các bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích.

2. Vẽ đồ thị các đường lũy tích.

3. Lập bảng tổng hợp phân loại kết quả học tập.

4. Tính các tham số thống kê đặc trưng.

a. Trung bình cộng

k

+

=

=

x

n x i

i

∑

n x 2 2 + n

+ + ... n x k k + + ... n

1 n

n x 1 1 n 1

2

k

= i 1

ni: tần số của các giá trị xi .

n: số HS tham gia thực nghiệm.

b. Phương sai S2 và độ lệch chuẩn S là các số đo độ phân tán của sự phân phối. S

n

∑

−

2 x)

∑

càng nhỏ, số liệu càng ít phân tán.

2 − i(x x) i − n 1

n (x i i − n 1

S2 = và S =

c. Hệ số biến thiên V: đại lượng này dùng để so sánh độ phân tán trong trường

hợp 2 bảng phân phối có giá trị trung bình khác nhau hoặc 2 mẫu có qui mô rất

*100%

khác nhau.

S x

V =

d. Sai số tiêu chuẩn m: giá trị trung bình sẽ dao động trong khoảng x ± m.

S n

m =

−

(x

x

)

e. Đại lượng kiểm định Student

TN

DC

n +

2 (S TN

2 S ) DC

tkđ =

(n là số HS của nhóm thực nghiệm)

− Chọn xác suất α (từ 0,01 ÷ 0,05). Tra bảng phân phối Student, tìm giá trị

tα,k với độ lệch tự do k = 2n − 2.

TNx

là có ý nghĩa với mức ý − Nếu tkđ ≥ tα, k thì sự khác nhau giữa và DCx

nghĩa α.

là không có ý nghĩa với − Nếu tkđ < tα, k thì sự khác nhau giữa TNx và DCx

mức ý nghĩa α.

3.5. Kết quả thực nghiệm

3.5.1 Kết quả về mặt định lượng

Bảng 3.2. Bảng điểm kiểm tra

Lớp

Số HS

0

1

2

3

Điểm 5

4

6

7

8

9

10

10H (TN1)

32

0

0

0

0

0

6

10

8

2

3

3

11H (ĐC1)

35

0

0

0

2

2

8

8

3

10

2

0

10H (TN2)

35

0

0

0

0

1

5

10

7

6

4

2

11H (ĐC2)

32

0

1

0

2

3

11

5

1

9

0

0

Bảng 3.3. Bảng điểm trung bình

Lớp thực nghiệm

Lớp đối chứng

7,41

6,00

7,03

5,41

Bảng 3.4. Bảng % học sinh đạt điểm khá, giỏi, trung bình, yếu, kém

Lớp

% học sinh giỏi

% học sinh khá

% học sinh trung bình

% học sinh yếu, kém

10H (TN1)

18,7%

56,3%

25,0%

0,0%

11H (ĐC1)

5,7%

31,4%

51,4%

11,5%

10H (TN2)

17,1%

48,6%

31,4%

2,9%

11H (ĐC2)

0,0%

18,8%

62,5%

18,7%

Bảng 3.5. Bảng tỉ lệ % học sinh đạt điểm xi trở xuống

Điểm

Lớp

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

TN1

0

0

0

0

0

6,3

25,0 56,3 81,3 90,6 100

ĐC1

0

0

0

5,7

11,4 40,0 62,9 85,7 94,3 100

100

TN2

0

0

0

0

2,9

20,0 34,3 62,9 82,9 94,3 100

ĐC2

0

3,1

3,1

9,4

18,8 46,9 81,3 96,9 100

100

100

Từ số liệu ở trên tiến hành vẽ đồ thị đường lũy tích của các lớp TN và ĐC.

120

100

80

60

TN1 ĐC1

40

20

0

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9 10

Hình 3.1. Đồ thị đường lũy tích so sánh kết quả kiểm tra lớp TN1 và ĐC1

120

100

80

60

TN2 ĐC2

40

20

0

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9 10

Hình 3.2. Đồ thị đường lũy tích so sánh kết quả kiểm tra lớp TN2 và ĐC2

Quan sát đồ thị đường lũy tích của các lớp TN và ĐC, nhận thấy đường lũy tích

của lớp TN luôn nằm bên phải của lớp ĐC. Điều này chứng tỏ lớp TN có kết quả học tập

cao hơn lớp ĐC.

Từ số liệu ở bảng 3.3, tiến hành vẽ đồ thị tổng hợp kết quả học tập của các lớp TN

và ĐC.

60

50

40

30

TN1 ĐC1

20

10

0

YK

TB

K

G

Hình 3.3. Biểu đồ tổng hợp kết quả học tập lớp TN1 và ĐC1

70

60

50

40

30

TN2 ĐC2

20

10

0

YK

TB

K

G

Hình 3.4. Biểu đồ tổng hợp kết quả học tập lớp TN2 và ĐC2

Quan sát đồ thị tổng hợp kết quả của các lớp TN và ĐC, tác giả nhận thấy tỉ lệ % HS

khá và giỏi của các lớp TN cao hơn và tỉ lệ HS trung bình, yếu kém thấp hơn so với các

lớp ĐC. Điều này chứng tỏ sau khi học e-book, kết quả học tập của HS có sự tiến bộ hơn.

Bảng 3.6. Bảng tổng hợp các tham số đặc trưng

S

V (%)

X ± m

T

Lớp

ĐC

TN

ĐC

TN

ĐC

TN

1,48

1,34

24,67

18,08

3,99

1

6,00±0,25

7,41±0,23

1,41

1,52

26,06

21,62

4,62

2

5,41±0,24

7,03±0,25

- Kết quả các tham số thống kê ở bảng 3.5:

: điểm trung bình cộng của các lớp TN đều cao hơn lớp ĐC, như vậy kết > DCx + TNx

quả kiểm tra lớp TN tốt hơn lớp ĐC.

+ Hệ số biến thiên VTN < VĐC: nghĩa là mức độ phân tán quanh điểm trung bình cộng

các lớp TN nhỏ hơn, chứng tỏ trình độ lớp TN đồng đều hơn lớp ĐC.

Sau khi nghiên cứu xây dựng e-book, tác giả đã tiến hành thực nghiệm sư phạm,

nhưng do thời gian thực nghiệm và số lượng GV, HS được khảo sát còn hạn chế, nên

chưa đủ khẳng định một cách chắc chắn hiệu quả của e-book như mục đích của đề tài đưa

ra. Tuy nhiên, qua kết quả TN sư phạm bước đầu có thể khẳng định giả thuyết khoa học

của luận văn là đúng đắn, tiến trình dạy - học có sự trợ giúp của e-book là phù hợp và có

tính khả thi.

Như vậy ta có thể thấy khi sử dụng PP giảng dạy mới giúp cho học sinh nắm bắt kiến

thức một cách sâu sắc, tạo điều kiện cho học sinh phát huy được năng lực tư duy của bản

thân , góp phần hình thành thói quen tư duy và tự học của HSG hóa học.

3.5.2. Kết quả về mặt định tính

3.5.2.1. Nhận xét của GV về giáo án có sử dụng e-book

Chúng tôi tiến hành lấy ý kiến nhận xét của các GV dạy THPT ở TP.HCM và một số

tỉnh khác.

Bảng 3.7. Danh sách giáo viên nhận xét giáo án có sử dụng e-book

STT Họ tên giáo viên Trường Tỉnh, Thành phố

1 Nguyễn Thị Thanh Hiền

2 Hà Thị Kim Liên THPT Nguyễn Thượng

Hiền Phạm Minh Vương 3

Trương Công Luận 4

5 Vũ Thị Hải Yến Chuyên Lê Hồng Phong

Trương Đào Ngọc Nga THPT Gia Định 6

Trần Đức Thanh Chuyên Trần Đại Nghĩa 7

Trần Thị Tú Anh 8 THPT Nguyễn Chí Thanh Tống Thanh Tùng 9

10 Đặng Thị Thanh Mai THPT Bùi Thị Xuân

TP. Hồ Chí Minh 11 Vũ Độ THPT Dân lập Á Châu

12 Hoàng Thị Thắm THPT Trần Phú 13 Nguyễn Tuyết Trinh

14 Phan Thị Hồng Diệu THPT Giồng Ông Tố

THPT Nam Kì Khởi 15 Nguyễn Thái Lâm Nghĩa

16 Nguyễn Thị Thu Hà THPT Võ Thị Sáu

17 Cù Tiến Thành THPT Nguyễn Du

18 Võ Thị Mai Hương

19 Đỗ Thành Trung THPT Nguyễn Hiền

20 Nguyễn Thị Xuân Tâm

21 Nguyễn Tôn Chánh THPT Hoàng Hoa Thám

22 Nguyễn Thanh Phương

23 Nguyễn Đức Chính

24 Trần Thị Nam Phương

25 Đinh Thị Xuân Mai

26 Phạm Ánh Nguyệt

27 Nguyễn Minh Quang

28 Mai Quốc Mạnh

29 Nguyễn Thị Thanh Thắm Trung cấp Nhân đạo

30 Trần Văn Phương Chuyên Nguyễn Du

31 Đinh Thị Xuân Thảo ĐH Tây Nguyên Buôn Mê Thuột

32 Lê Thị Phượng THPT KonTum

33 Ngô Thị Vân Anh THPT Hoàng Hoa Thám Nha Trang

34 Trần Xuân Đại THPT Đinh Tiên Hoàng Vũng Tàu

35 Trần Hải Bằng Chuyên Huỳnh Mẫn Đạt Kiên Giang

36 Hoàng Đình Dũng THPT Phước Thiền

37 Vũ Thị Thúy Dung THPT Long Phụng Biên Hòa – Đồng 38 Trương Văn Sơn THPT Tam Hiệp Nai 39 Phan Thị Như Lê Chuyên Lương Thế Vinh

40 Uông Thị Mai Chuyên Hùng Vương

Sau khi tiến hành phát phiếu điều tra, chúng tôi đã thu được 40 phiếu của các giáo viên ở

TP. HCM và một số tỉnh khác.

Bảng 3.8. Nhận xét của GV về giáo án có sử dụng e-book

Mức độ Tiêu chí đánh giá TB 1 2 3 4 5

I. Đánh giá về nội dung

0 0 0 21 19 4.48 Đầy đủ kiến thức quan trọng cần thiết

Tính khoa học, sư phạm

0 0 0 10 30 4.47 − Kiến thức chính xác, khoa học

0 0 2 13 25 4.58 − Bài tập phù hợp với trình độ chung của HS

0 0 0 11 29 4.73 − Bám sát SGK và có phát triển thêm

Tính phong phú, đa dạng

− Kiến thức, tư liệu thiết thực và được cập 0 0 0 8 32 4.80 nhật

− Các vấn đề nóng bỏng của thời đại gắn liền 0 0 0 5 35 4.88 hóa học và cuộc sống

– Các vấn đề về môi trường đang được xã hội 0 5 35 4.88 0 0 quan tâm

5 22 12 4.13 0 1 − Nội dung phong phú, đa dạng

II. Đánh giá về hình thức

0 0 2 18 20 4.45 − Thiết kế khoa học

0 0 0 11 29 4.73 − Bố cục hợp lí, logic

0 0 0 26 14 4.35 − Dễ truy cập vào các mục cần thiết

− Giao diện đẹp, màu sắc hài hòa, hấp dẫn, 0 0 0 3 37 4.93 thân thiện

III. Đánh giá về tính khả thi

0 0 8 22 10 4.05 − Phù hợp với thời gian tự học ở nhà của HS

0 0 6 21 13 4.18 − Phù hợp với trình độ học tập của HS

0 0 9 14 17 4.20 − Phù hợp với điều kiện giảng dạy, học tập

của GV và HS (có máy vi tính)

− Phù hợp với khả năng sử dụng máy vi tính 0 0 0 10 30 4.75 của GV và HS

IV. Đánh giá về hiệu quả khi sử dụng e-book

0 0 1 34 5 4.10 − Hỗ trợ tốt cho HS tự học

0 0 2 5 33 4.78 − HS dễ hiểu bài, tiếp thu bài nhanh

0 0 0 4 36 4.9 − Là nguồn tư liệu tốt cho GV trong giảng dạy

− Cải thiện khả năng làm bài và ghi nhớ kiến 0 0 6 22 12 4.15 thức cho HS

0 0 3 20 17 4.35 − Góp phần nâng cao chất lượng dạy học

− Góp phần tăng mức độ hứng thú học tập bộ 0 0 5 23 12 4.18 môn

0 0 4 28 8 4.10 − Kết quả học tập được nâng lên

− Góp phần vào việc đổi mới phương pháp 0 0 3 17 20 4.43 dạy học

Nhận xét theo các mức độ 1: kém, 2: yếu, 3: trung bình, 4: khá, 5: tốt

- Đánh giá về nội dung: các GV đều nhận xét giáo án có sử dụng e-book chứa đầy đủ

thông tin cần thiết (4,48), bám sát SGK và có phát triển thêm (4,73), bài tập phù hợp với

trình độ của HS (4,58). Nội dung kiến thức, tư liệu thiết thực và được cập nhật (4,8), các

vấn đề gắn liền hóa học và cuộc sống (4,88), hóa học với môi trường (4,88). Kiến thức

đưa ra trên giáo án là chính xác và khoa học (4,47). Nội dung trong giáo án phong phú,

hệ thống (4,13).

- Đánh giá về hình thức: Giáo án được tạo ra tuân thủ tính khoa học, nhất quán về

cách trình bày (4,45), bố cục hợp lí, logic (4,73), dễ sử dụng (4,35), bên cạnh đó giao

diện còn được thiết kế đẹp, hấp dẫn, thân thiện và đều được GV đánh giá rất cao (4,93).

- Đánh giá về tính khả thi: nhìn chung giáo án phù hợp với thời gian dạy học (4,05);

phù hợp với trình độ học tập của HS (4,18); phù hợp với khả năng sử dụng vi tính của HS

và GV (4,75); phù hợp với điều kiện thực tế của GV và HS có máy vi tính, không cần

cấu hình mạnh và phù hợp với thời gian tự học ở nhà của học sinh (4,05).

- Đánh giá về hiệu quả khi sử dụng e-book : giáo án có tác dụng tốt đối với học sinh,

giúp học sinh dễ hiểu bài, tiếp thu bài nhanh (4.78); cải thiện khả năng ghi nhớ (4,15),

làm cho các em hứng thú học hóa học hơn (4,18); nâng cao khả năng tự học cho các em

(4,1). E-book là nguồn tư liệu tốt cho GV giảng dạy (4,9). Từ đó làm cho chất lượng giờ

học được nâng lên (4,35) và góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay

theo hướng tích cực hơn (4,43).

3.5.2.2. Nhận xét của HS về e-book

Tham khảo ý kiến 219 HS (ở 5 trường THPT) chúng tôi thu được số liệu sau:

Bảng 3.9. Nhận xét của HS về e-book

Mức độ Tiêu chí đánh giá TB 1 2 3 4 5

I. Đánh giá về nội dung

0 0 10 30 179 4.77 Đầy đủ kiến thức quan trọng cần thiết

Tính khoa học, sư phạm

47 33 132 4.32 0 7 − Bài tập phù hợp với trình độ chung của HS

0 15 204 4.93 0 0 −Bám sát SGK và có phát triển thêm

Tính phong phú, đa dạng

− Kiến thức, tư liệu thiết thực và được cập 0 0 39 60 120 4.37 nhật

− Các vấn đề nóng bỏng của thời đại gắn liền 0 0 5 44 170 4.75 hóa học và cuộc sống

– Các vấn đề về môi trường đang được xã hội 0 0 16 203 4.93 0 quan tâm

0 0 73 65 81 4.04 − Nội dung phong phú, đa dạng

II. Đánh giá về hình thức

0 0 3 19 197 4.89 − Thiết kế khoa học

0 0 6 53 160 4.70 − Bố cục hợp lí, logic

0 0 12 87 120 4.49 − Dễ sử dụng vào các mục cần thiết

− Giao diện đẹp, màu sắc hài hòa, hấp dẫn, 0 0 4 37 178 4.79 thân thiện

III. Đánh giá về tính khả thi

0 9 65 36 109 4.12 − Phù hợp với thời gian học ở trên lớp

0 5 31 97 86 4.21 − Phù hợp với trình độ học tập của HS

0 0 46 99 54 3.67 − Phù hợp với điều kiện học tập của HS

− Phù hợp với khả năng sử dụng máy vi tính 0 0 3 33 183 4.82 của HS

IV. Đánh giá về hiệu quả khi sử dụng e-book

0 0 23 101 95 4.33 − Hỗ trợ tốt cho HS tự học

0 0 14 92 113 4.45 − HS dễ hiểu bài, tiếp thu bài nhanh

− Cải thiện khả năng làm bài và ghi nhớ kiến 0 0 8 135 76 4.31 thức cho HS

0 0 3 86 130 4.58 − Góp phần nâng cao chất lượng dạy học

− Góp phần tăng mức độ hứng thú học tập bộ 0 0 8 129 82 4.34 môn

0 0 12 92 115 4.47 − Kết quả học tập được nâng lên

0 0 0 113 106 4.48 − Góp phần vào việc đổi mới PP dạy học

- Đánh giá về nội dung: các em đều nhận xét bài giảng chứa đầy đủ thông tin cần

thiết (4,77), bám sát SGK và có phát triển thêm (4,93), bài tập phù hợp với trình độ

chung của HS (4,32). Nội dung kiến thức, tư liệu thiết thực và được cập nhật (4,37), các

vấn đề gắn liền hóa học và cuộc sống (4,75), hóa học và môi trường (4,93). Nội dung

phong phú, đa dạng (4,04).

- Đánh giá về hình thức: Bài giảng được tạo ra tuân thủ tính khoa học, nhất quán về

cách trình bày (4,89), bố cục hợp lí, logic (4,7), dễ truy cập (4,49), bên cạnh đó giao diện

còn được thiết kế đẹp, hấp dẫn, thân thiện và đều được HS rất thích (4,79).

- Đánh giá về tính khả thi: nhìn chung bài giảng dễ sử dụng (4,82); phù hợp với trình

độ học tập của HS (4,12); khả năng sử dụng vi tính (4,75); điều kiện thực tế là HS có

máy vi tính và phù hợp với thời gian học ở trên lớp của HS (4,12).

- Hiệu quả của bài giảng: Bài giảng có tác dụng tốt đối với HS, giúp HS dễ hiểu bài,

tiếp thu bài nhanh (4.45); cải thiện khả năng ghi nhớ (4,31), làm cho các em hứng thú học

hóa học hơn (4,34); nâng cao khả năng tự học cho các em (4,33). Ngoài ra các em đồng ý

rằng bài giảng cũng giúp cho chất lượng giờ học được nâng cao (4,58) làm tăng kết quả

học tập (4,47) và góp phần đổi mới PP dạy học (4,48).

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

1. Kết luận

Trong quá trình thiết kế e-book, chúng tôi gặp không ít khó khăn trong việc tìm

kiếm tài liệu tham khảo cũng như trong quá trình thực nghiệm sư phạm. Tuy vậy, đối

chiếu với mục đích và nhiệm vụ đặt ra, đề tài cũng đã đạt được một số kết quả sau:

1.1. Nghiên cứu một số tài liệu làm cơ sở lí luận của đề tài

− Nghiên cứu những khóa luận, luận văn về thiết kế e-book và website Hóa học

đã thực hiện ở những năm trước.

− Tìm hiểu các xu hướng đổi mới PPDH và sự thay đổi của PPDH trong những

năm gần đây, đặc biệt quan tâm đến xu hướng dạy học có sự hỗ trợ của CNTT.

− Nghiên cứu lí luận và thực tiễn về hoạt động tự học.

− Nghiên cứu về e-book.

1.2. Xây dựng cơ sở khoa học cho việc thiết kế e-book phần “Liên kết hóa học” –

chương trình THPT chuyên

- Tìm hiểu vị trí, mục tiêu phần “Liên kết hóa học”- chương trình THPT chuyên.

- Nghiên cứu các nguyên tắc xây dựng e-book và quy trình xây dựng e-book

1.3. Xây dựng e-book bằng phần mềm Adobe Flash CS3 Professional, Adobe

Dreamweaver CS3 có nội dung như sau:

a. Trang chủ: Giới thiệu các trang của e-book.

b. Trang “Bài giảng”: Hệ thống hóa lí thuyết chương “Liên kết hóa học”.

c. Trang “Phương pháp giải”: Tham khảo từ nhiều nguồn khác nhau như sách bài

tập, sách tham khảo, các trang web hoá học… Phần phương pháp giải có nội dung như

sau:

- Hệ thống hóa 5 phương pháp giải toán phần liên kết hóa học.

- Trong mỗi phương pháp giải toán gồm: phương pháp giải, một số ví dụ và hướng

dẫn giải.

d. Trang “Bài tập” gồm: được chia thành 5 dạng tương ứng trang Phương pháp giải

để giúp HS tự ôn tập và luyện tập.

1.4. Thực nghiệm sư phạm để đánh giá kết quả của đề tài

Để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của e-book đối với việc dạy và học ở trường

THPT chuyên, chúng tôi đã tiến hành thực nghiệm ở 5 trường THPT với 219 HS.

Kết quả thực nghiệm sư phạm cho thấy nhóm các HS sử dụng e-book chương “Liên

kết hóa học” đã đạt được kết quả cao hơn nhóm các HS không sử dụng e-book.

Tham khảo ý kiến của 40 GV và 219 HS qua các phiếu nhận xét, kết quả cho thấy

e−book đã đạt được các yêu cầu sau:

- E-book đáp ứng các yêu cầu về mặt nội dung cũng như hình thức, đảm bảo tính

thẩm mĩ.

- Đảm bảo tính tính khả thi, có thể sử dụng với một số đông học sinh có trình độ vi

tính trung bình.

- Đảm bảo tính hiệu quả khi sử dụng e-book để dạy và học chương “Liên kết hóa

học” góp phần làm cho kết quả học tập của học sinh được nâng lên.

Nhìn chung, khóa luận đã thực hiện được những mục đích và nhiệm vụ của đề tài

đặt ra. Kết quả thực nghiệm và thăm dò cũng phần nào khẳng định hướng đi đúng đắn

của đề tài. Bên cạnh đó, e-book cần phải chỉnh sửa và bổ sung nhằm khai thác tốt hơn

nữa những ưu điểm của e-book trong việc kết hợp với phương pháp dạy học truyền thống

để dạy học đạt hiệu quả tốt nhất.

2. Kiến nghị

Hiện nay, với sự phát triển không ngừng của công nghệ thông tin thì có rất nhiều các

phần mềm hay ra đời phục vụ ngày càng tốt hơn nhu cầu của con người. Trong đó việc

ứng dụng một số phần mềm vào hoạt động dạy và học đang được hết sức chú trọng. Em

có một số đề xuất sau đây :

2.1. Đối với trường Đại học Sư phạm TP HCM

Khoa học công nghệ ngày càng chiếm một phần quan trọng trong đời sống và hoạt

động thường ngày của con người. Nhờ có nó mà kiến thức của nhân loại tăng lên rất

nhanh trong thời gian rất ngắn. Tuy nhiên điều này chỉ phù hợp với những nơi có điều

kiện cơ sở vật chất tương đối tốt. Qua đây em kính mong nhà trường đầu tư xây dựng

thêm nhiều phòng tin học, multimedia để mỗi sinh viên có điều kiện tiếp cận với kiến

thức ngày càng tăng của nhân loại, bên cạnh đó trường đại học Sư phạm TPHCM cần

đưa thêm một số môn tin học vào trong chương trình nhằm giúp sinh viên không chỉ

vững chuyên môn mà còn giỏi về công nghệ thông tin, đây là một tiêu chí quan trọng của

người giáo viên giỏi thế kỉ XXI.

2.2. Đối với khoa Hoá học trường Đại học Sư phạm TP HCM

Chúng em chỉ mới được tiếp cận với phần mềm Microsoft Powerpoint để soạn giáo

án điện tử mà chưa tiếp cận với nhiều phần mềm hay khác như : Macromedia Flash,

Macromedia Dreamweaver…hay các ngôn ngữ lập trình như Visual Basic, Javascript,

PHP&SQL,…Vì vậy, em rất mong khoa có thể tạo điều kiện cho sinh viên chúng em

được học tập các phần mềm này như những phần tự chọn của chương trình đào tạo. Điều

này sẽ giúp chúng em rất nhiều trong việc giảng dạy bộ môn hoá học sau này.

2.3. Đối với sinh viên khoa Hoá học trường Đại học Sư phạm TP HCM

- Ngoài việc nắm vững chuyên môn còn phải rèn luyện, nghiên cứu thêm về các nghệ

thuật sư phạm, tìm tòi các biện pháp giúp học sinh rèn luyện khả năng tự học, và ngày

càng yêu thích bộ môn hoá học.

- Bên cạnh đó, phải thường xuyên học hỏi kinh nghiệm của những giáo viên đi trước,

phát huy các thế mạnh của công nghệ thông tin vào dạy học bằng cách tìm các thông tin

mới, hấp dẫn trên mạng internet đưa vào các giáo án điện tử làm cho các tiết học sinh

động, lượng thông tin học sinh thu được nhiều và chính xác hơn so với phương pháp dạy

học truyền thống.

- Thường xuyên tăng cường, bổ sung kiến thức mới qua các sách báo, tập san hoá

học, các phần mềm phục vụ cho dạy học…

- Phải có chương trình cụ thể cho việc học thêm ngoại ngữ và tin học phục vụ công

tác nghiên cứu, tìm hiểu và mở mang kiến thức.

3. Hướng phát triển của đề tài

+ Trên nền tảng của e-book hiện có, mở rộng phạm vi thực hiện trên toàn bộ

chương trình hoá học phổ thông chuyên chứ không chỉ dừng lại ở chương Liên kết hóa

học lớp 10.

+ Đề tài có thể thêm trang Thư viện để có thể cung cấp thêm các đề thi, đề kiểm

tra hoá học, phần mềm hoá học, tranh ảnh, mô hình…để làm tài liệu tham khảo cho giáo

viên cũng như học sinh.

- Để trang web thực sự trở thành một công cụ tự học hiệu quả cho học sinh thì cần kết

hợp với các ngôn ngữ lập trình khác để tăng thêm tính tương tác giữa người học với máy

tính, với bài học. Máy tính sẽ gợi mở, dẫn dắt vấn đề để học sinh từng bước tiếp cận và

lĩnh hội kiến thức, giúp thay thế phần nào vai trò của người thầy. Ngoài ra, cần khai thác

những phần mềm tin học mới để ứng dụng vào thiết kế các nội dung hoá học ngày càng

sinh động hấp dẫn và chân thực hơn.

Trên đây là toàn bộ nội dung của đề tài “Thiết kế e-book hỗ trợ dạy và học chương

liên kết hoá học chương trình trung học phổ thông chuyên”. Trong điều kiện thời gian

nghiên cứu và thử nghiệm có hạn nên khóa luận tốt nghiệp chắc chắn còn nhiều khiếm

khuyết. Tác giả rất mong nhận được sự góp ý, phê bình của các thầy cô, các chuyên gia

và các bạn sinh viên. Hy vọng rằng những kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần hỗ

trợ cho công tác giảng dạy của GV và việc tự học của HS đạt kết quả cao hơn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Duy Ái, Nguyễn Tinh Dung, Trần Thành Huế, Trần Quốc Sơn, Nguyễn Văn

Tòng (2002), Một số vấn đề chọn lọc của Hóa học (tập 1), NXB Giáo dục.

2. Nguyễn Duy Ái, Đào Hữu Vinh (2003), Tài liệu giáo khoa chuyên hóa học trung học phổ

thông chuyên Bài tập hóa học đại cương và vô cơ, NXB Giáo dục.

3. Phạm Dương Hoàng Anh (2006), Phối hợp phần mềm Macromedia Dreamweaver

MX và Macromedia Flash MX 2004 để thiết kế website hỗ trợ cho việc học tập và

củng cố kiến thức môn Hóa học phần Hiđrocacbon không no mạch hở dành cho học

sinh THPT, Khóa luận tốt nghiệp, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí

Minh.

4. Trịnh Văn Biều (2000), Giảng dạy hóa học ở trường phổ thông, Trường Đại học Sư phạm

Thành phố Hồ Chí Minh.

5. Trịnh Văn Biều (2002), Các phương pháp dạy học hiệu quả, Trường Đại học Sư

phạm Thành phố Hồ Chí Minh.

6. Trịnh Văn Biều (2004), Lí luận dạy học hoá học, Trường Đại học Sư phạm Thành

phố Hồ Chí Minh.

7. Trịnh Văn Biều (2005), Phương pháp thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học, Trường

Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.

8. Bộ Giáo dục và Đào tạo (1997), Công nghệ thông tin trong Giáo dục và Đào tạo, Tài

liệu hội nghị, Ban Công nghệ thông tin.

9. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2003), Tài liệu giáo khoa chuyên hóa học 10 (tập 1)

10. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006), Hội thảo tập huấn triển khai chương trình giáo trình

CĐSP – Đổi mới nội dung và phương pháp dạy học hoá học.

11. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007), Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục Trung học

phổ thông môn hóa học, NXB Giáo dục.

12. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008), Chỉ thị về tăng cường giảng dạy, đào tạo và ứng

dụng công nghệ thông tin trong ngành giáo dục giai đoạn 2008 – 2012.

13. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008), Đề án xây dựng và phát triển hệ thống các trường

Trung học phổ thông chuyên.

14. Nguyễn Đức Chung (2003), Bài tập hóa học đại cương, NXB Đại học Quốc gia

Thành phố Hồ Chí Minh.

15. Hoàng Chúng (1983), Phương pháp thống kê toán học trong khoa học giáo dục,

NXB Giáo dục.

16. Nguyễn Cương (2006), “Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học Hóa học ở trường

cao đẳng sư phạm”, Kỷ yếu hội thảo tập huấn triển khai chương trình giáo trình cao

đẳng sư phạm.

17. Nguyễn Cương, Nguyễn Mạnh Dung (2000), Phương pháp dạy học hóa học (tập 2),

NXB Giáo dục.

18. Nguyễn Cương, Nguyễn Mạnh Dung, Nguyễn Thị Sửu (2000), Phương pháp dạy học

hóa học (tập 1), NXB Giáo dục.

19. Vũ Cao Đàm (1999), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, Hà Nội.

20. Đảng Cộng sản Việt Nam – Văn kiện Hội nghị lần thứ II BCH TW khóa VIII (1997),

NXB Chính trị Quốc gia Hà Nội

21. Nguyễn Thị Thanh Hà (2006), Ứng dụng phần mềm Macromedia Flash và

Macromedia Dreamver để thiết kế website về lịch sử hóa học 10 góp phần nâng cao

chất lượng dạy học, Khóa luận tốt nghiệp, Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí

Minh.

22. Bùi Hiền, Nguyễn Văn Giao, Nguyễn Hữu Quỳnh, Vũ Văn Tảo (2001), Từ điển giáo

dục học, NXB từ điển bách khoa, Hà Nội.

23. Vũ Gia (2000), Làm thế nào để viết luận văn, luận án, biên khảo, NXB Thanh Niên.

24. Trần Bá Hoành (1995), “Bản chất của việc dạy học lấy HS làm trung tâm”, Kỷ yếu

hội thảo khoa học đổi mới phương pháp dạy học theo hướng hoạt động hóa người học.

25. Trần Bá Hoành (2003), “Lí luận cơ bản về dạy và học tích cực”, Đổi mới phương

pháp dạy học trong các trường Đại học, Cao đẳng đào tạo giáo viên trung học cơ sở.

26. Trần Bá Hoành, Cao Thị Thặng, Phạm Thị Lan Hương (2003), Áp dụng dạy và học

tích cực trong môn hóa học, NXB Đại học Sư phạm Hà Nội.

27. Nguyễn Kỳ (Chủ biên) (1995), Phương pháp giáo dục tích cực - lấy người học làm

trung tâm, NXB Giáo dục.

28. Nguyễn Kỳ (2002), “Dạy – tự học: một phương pháp Việt Nam hiện đại”, Tạp chí

giáo dục và thời đại chủ nhật, (38).

29. Nguyễn Văn Lê (1995), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, Thành phố Hồ Chí

Minh.

30. Nguyễn Thị Ánh Mai (2006), Thiết kế sách giáo khoa điện tử (E-book) các chương

về lý thuyết chủ đạo sách giáo khoa hoá học lớp 10 THPT, Luận văn Thạc sĩ khoa

học giáo dục, Đại học Sư phạm Hà Nội.

31. Thái Hoài Minh (2008), Thiết kế website hỗ trợ việc kiểm tra đánh giá môn hóa học

lớp 10 trung học phổ thông, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, Đại học Sư phạm Thành

phố Hồ Chí Minh.

32. Nguyễn Thị Ngà (2009), Xây dựng và sử dụng tài liệu tự học có hướng dẫn theo

mođun phần kiến thức cơ sở hóa học chung- chương trình THPT chuyên hóa học góp

phần nâng cao năng lực tự học cho học sinh, Luận án Tiến sĩ Giáo dục học, Đại học

Sư phạm Hà Nội.

33. Phạm Duy Nghĩa (2006), Thiết kế website phục vụ việc học tập và ôn tập chương

nguyên tử cho học sinh lớp 10 bằng phần mềm Macromedia Flash và Dreamweaver,

Khóa luận tốt nghiệp, Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.

34. Phan Trọng Ngọ (2005). Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường, NXB

Đại học Sư phạm.

35. Quách Tuấn Ngọc (1999), “Đổi mới phương pháp dạy học bằng công nghệ thông tin

- xu thế của thời đại”, Tạp chí Đại học và giáo dục chuyên ngành, số 8.

36. Quách Tuấn Ngọc (2004), “Đổi mới giáo dục bằng công nghệ thông tin và truyền

thông”, Báo cáo về ICT in Education.

37. Quách Tuấn Ngọc (2005), “Vấn đề đổi mới phương pháp dạy và học”, Báo cáo về

ICT in Education.

38. Trần Trung Ninh, Đặng Thị Oanh, Nguyễn Thị Sửu, Nguyễn Xuân Trường (2004),

Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên trung học phổ thông chu kì III (2004

– 2007), NXB Đại học Sư phạm.

39. Đặng Thị Oanh, Nguyễn Thị Sửu (2006), Phương pháp dạy học các chương mục

quan trọng trong chương trình – sách giáo khoa hoá học phổ thông (học phần PPDH 2),

Đại học Sư phạm Hà Nội.

40. Đặng Thị Oanh (chủ biên), Nguyễn Thị Ngà, Vũ Anh Tuấn (2009), Tự học tự kiểm

tra đánh giá kiến thức kĩ năng hoá học THPT dành cho học sinh khá giỏi.(Tập 1.

Hoá học cơ sở), NXB Giáo dục.

41. Đỗ Thị Việt Phương (2006), Ứng dụng Macromedia Flash MX 2004 và

Dreamweaver MX 2004 để thiết kế website hỗ trợ cho hoạt động tự học hoá học của

học sinh phổ thông trong chương halogen lớp 10, Khóa luận tốt nghiệp, Đại học Sư

phạm Thành phố Hồ Chí Minh.

42. Trịnh Lê Hồng Phương (2008), Thiết kế học liệu điện tử chương oxi – lưu huỳnh lớp

10 hỗ trợ hoạt động tự học hóa học cho học sinh trung học phổ thông, Khóa luận tốt

nghiệp, Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.

43. Trịnh Lê Hồng Phương (2011), Xây dựng học liệu điện tử hỗ trợ dạy và học phần cấu

tạo nguyên tử và hệ thống tuần hoàn các nguyên tố hóa học –chương trình trung học

phổ thông chuyên, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, ĐHSP TP Hồ Chí Minh.

44. Nguyễn Trường Sinh (Chủ biên) – Lê Minh Hoàng – Hoàng Đức Hải (2006),

Macromedia Dreamweaver 8 – Phần cơ bản, tập 1, 2, Nhà xuất bản Lao Động – Xã

Hội.

45. Nguyễn Trường Sinh (Chủ biên) (2006), Macromedia Flash 8, tập 1, NXB Thống kê.

46. Nguyễn Trọng Thọ (2002), Ứng dụng tin học trong giảng dạy hóa học, NXB Giáo

dục.

47. Nguyễn Xuân Trường (2005), phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông, NXB

Giáo dục.

48. Nguyễn Cảnh Toàn (chủ biên), Nguyễn Kì, Vũ Văn Tảo, Bùi Tường (1998), Quá

trình dạy - tự học, NXB Giáo dục.

49. Tống Thanh Tùng(2009), Thiết kế E-book hóa học lớp 12 phần Crom-Sắt-Đồng hỗ trợ

học sinh tự học, Luận văn thạc sĩ giáo dục học, Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí

Minh.

50. Phạm Thị Phương Uyên (2006), Phối hợp phần mềm Macromedia Dreamweaver MX

2004 và Macromedia Flash MX 2004 thiết kế website hỗ trợ cho việc học tập và củng

cố kiến thức cho học sinh môn hoá học nhóm oxi – lưu huỳnh chương trình cải cách,

Khóa luận tốt nghiệp, Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.

51. Nguyễn Đức Vận (1983), Bài tập Hóa học Vô cơ, Nhà xuất bản Giáo dục

52. www.thuvien-ebook.com

53. www.thegioiwebsite.net

PHỤ LỤC

Phụ lục 1. Phiếu tham khảo ý kiến giáo viên

Phụ lục 2. Phiếu điều tra học sinh

PHỤ LỤC 1

PHIẾU THAM KHẢO Ý KIẾN GIÁO VIÊN

Kính gởi quý thầy, cô!

Để góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao năng lực tự học cho học sinh tôi

đã chọn đề tài: “THIẾT KẾ E-BOOK HỖ TRỢ DẠY VÀ HỌC CHƯƠNG LIÊN

KẾT HOÁ HỌC CHƯƠNG TRÌNH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN”. Rất

mong quý thầy cô cho biết ý kiến của mình khi sử dụng e-book trong việc hỗ trợ giảng

dạy bằng cách khoanh tròn vào các chữ số tương ứng với mức độ từ thấp (1) đến cao (5).

Mức độ Tiêu chí đánh giá TB 1 2 3 4 5

I. Đánh giá về nội dung

Đầy đủ kiến thức quan trọng cần thiết

Tính khoa học, sư phạm

− Kiến thức chính xác, khoa học

− Bài tập phù hợp với trình độ chung của HS

− Bám sát SGK và có phát triển thêm

Tính phong phú, đa dạng

− Kiến thức, tư liệu thiết thực và được cập

nhật

− Các vấn đề nóng bỏng của thời đại gắn liền

hóa học và cuộc sống

– Các vấn đề về môi trường đang được xã hội

quan tâm

− Nội dung phong phú, đa dạng

II. Đánh giá về hình thức

− Thiết kế khoa học

− Bố cục hợp lí, logic

− Dễ truy cập vào các mục cần thiết

− Giao diện đẹp, màu sắc hài hòa, hấp dẫn,

thân thiện

III. Đánh giá về tính khả thi

− Phù hợp với thời gian tự học ở nhà của HS

− Phù hợp với trình độ học tập của HS

− Phù hợp với điều kiện giảng dạy, học tập

của GV và HS (có máy vi tính)

− Phù hợp với khả năng sử dụng máy vi tính

của GV và HS

IV. Đánh giá về hiệu quả khi sử dụng e-book

− Hỗ trợ tốt cho HS tự học

− HS dễ hiểu bài, tiếp thu bài nhanh

− Là nguồn tư liệu tốt cho GV trong giảng dạy

− Cải thiện khả năng làm bài và ghi nhớ kiến

thức cho HS

− Góp phần nâng cao chất lượng dạy học

− Góp phần tăng mức độ hứng thú học tập bộ

môn

− Kết quả học tập được nâng lên

− Góp phần vào việc đổi mới phương pháp

dạy học

B. Góp ý

Kính mong quý thầy cô đóng góp ý kiến về e-book, những chỗ chưa hợp lí, những

chỗ cần chỉnh sửa và cảm nghĩ riêng của mình.

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

Xin chân thành cám ơn sự giúp đỡ của quý thầy cô

Họ tên: .....................................................................

Công tác tại trường: .................................................

Tỉnh (Thành phố): ...................................................

PHỤ LỤC 2. PHIẾU ĐIỀU TRA DÀNH CHO HỌC SINH

PHIẾU ĐIỀU TRA

Các em học sinh thân mến!

Để góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao năng lực tự học cho học sinh tôi

đã chọn đề tài: “THIẾT KẾ E-BOOK HỖ TRỢ DẠY VÀ HỌC CHƯƠNG LIÊN

KẾT HOÁ HỌC CHƯƠNG TRÌNH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN”. Rất

mong các em cho biết ý kiến của mình khi sử dụng e-book để tự học bằng cách khoanh

tròn vào các chữ số tương ứng với mức độ từ thấp (1) đến cao (5).

Mức độ Tiêu chí đánh giá TB 1 2 3 4 5

I. Đánh giá về nội dung

Đầy đủ kiến thức quan trọng cần thiết

Tính khoa học, sư phạm

− Bài tập phù hợp với trình độ chung của HS

−Bám sát SGK và có phát triển thêm

Tính phong phú, đa dạng

− Kiến thức, tư liệu thiết thực và được cập

nhật

− Các vấn đề nóng bỏng của thời đại gắn liền

hóa học và cuộc sống

– Các vấn đề về môi trường đang được xã hội

quan tâm

− Nội dung phong phú, đa dạng

II. Đánh giá về hình thức

− Thiết kế khoa học

− Bố cục hợp lí, logic

− Dễ sử dụng vào các mục cần thiết

− Giao diện đẹp, màu sắc hài hòa, hấp dẫn,

thân thiện

III. Đánh giá về tính khả thi

− Phù hợp với thời gian học ở trên lớp

− Phù hợp với trình độ học tập của HS

− Phù hợp với điều kiện học tập của HS

− Phù hợp với khả năng sử dụng máy vi tính

của HS

IV. Đánh giá về hiệu quả khi sử dụng e-book

− Hỗ trợ tốt cho HS tự học

− HS dễ hiểu bài, tiếp thu bài nhanh

− Cải thiện khả năng làm bài và ghi nhớ kiến

thức cho HS

− Góp phần nâng cao chất lượng dạy học

− Góp phần tăng mức độ hứng thú học tập bộ

môn

− Kết quả học tập được nâng lên

− Góp phần vào việc đổi mới PP dạy học

B. Góp ý (ví dụ: nội dung, hình thức cần bổ sung hay sửa chữa…)

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của các em.