KHỞI ĐẦU TRỌN VẸN
Một tác phẩm của festival
Khởi đầu trọn vẹn? Bởi có quá nhiều ý kiến trái chiều xung quanh festival
này. nhiều người khen rất khen, chê rất chê và cũng rât nhiều ý kiến được
nhận xét một cách bình tĩnh. Nhưng trên tất cả các ý kiến đó, festival trẻ
cũng đã diễn ra một cách khá trọn vẹn...câu chuyện hậu festival cũng đã
nhiều người nghĩ tới, có thể coi đây là một thông lệ tốt cần khuyến khích hay
không?, nên phát triển theo hướng nào?...v.v..tóm lại là nhiều vấn đề nên
giải quyết một cách thận trọng.
Con đường gian nan
Để có festival này, công lớn đầu tiên thuộc về HMTTP HCM, hoạ sĩ Đào
Minh Tri và các cộng sự. Đây chỉ là hệ số tất yếu của một hàm số với những
biến thiên khá phức tạp. Lộ trình cũng không khác lắm so với 20 năm trước
chúng ta còn đang cãi nhau về trừu tượng và siêu thực. Và cũng như chỉ mới
vài năm trước đây chúng ta còn nhìn video art, sắp đặt và trình diễn với con
mắt đầy hoài nghi, chưa mấy thiện cảm. Nay, mọi việc đã khác. Một phần
nhờ nỗ lực của một số quỹ hoạt động văn hoá nước ngoài tại Việt nam tài
trợ, một phần do những cá nhân có quyết tâm, một phần tự thân một số hoạ
sĩ trẻ thấy đây là phương pháp nghệ thuật mới , có nhiều ánh hào quang lung
linh và có vẻ dễ dàng đánh thức sự quan tâm của dư luận hơn...
Thuận lợi, khó khăn và dư luận...
Từ hôm khai mạc festival trẻ đến nay, báo chí và truyền hình đã ngay lập tức
có những phản hồi thông tin đến công chúng cả nước. Điều đáng bàn nhất là
họ...những người làm chương trình ngoài kiến thức ít ỏi về hội hoạ, thì lại
càng ít thông tin về những chuyện bên lề festival. Và cuối cùng, những bài
viết của họ đều khá sai lạc về thông tin. Điều này gây không ít hiểu lầm
trong dư luận.
Thứ nhất : đây là một Festival trẻ khá thành công về phương diện tổ chức,
dàn dựng, truyền thông- xét theo độ ảnh hưởng xã hội và có ảnh hưởng
không nhỏ với khán giả và giới mỹ thuật. Một khởi đầu thuận lợi, một triển
lãm danh chính ngôn thuận, được sự hậu thuẫn rất lớn của BVHTT, Liên
hiệp các hội VHNT Việt Nam, Hội Mỹ thuật Việt Nam, các quỹ hỗ trợ nghệ
thuật như quỹ Sida, quỹ Đan Mạch...nghệ thuật sắp đặt, trình diễn và video
art đã có chỗ đứng chắc chắn, khỏi phải bàn cãi lôi thôi về sự hiện diện của
mỹ thuật đương đại song song với các loại hình kinh điển khác.
Thứ hai : qua festival có thể thấy rằng, để đi tới sự công nhận trên thì quả
thật rằng những hoạ sĩ làm đương đại cần phải cố gắng nhiều hơn nữa. Vì
hình thức- chất liệu- nội dung ý tưởng là điểm mấu chốt vì sẽ qua đi cái khởi
thuỷ của sự mới lạ trong hình thức biểu diễn thị giác. Khán giả sẽ đòi hỏi
cao hơn về chất lượng nghệ thuật. Nếu đã theo dõi mỹ thuật đương đại một
cách tương đối, có thể nhận thấy ngay rằng khá nhiều tác phẩm đã quá cũ kỹ
và sáo mòn. Một vài tác phẩm kéo lê thê và bê nguyên bản từ triển lãm này
sang triển lãm khác. Vài tác phẩm thay đổi một tí về màu sắc, khẩu độ cho
mới. Những tác phẩm mới hẳn thì chưa thật sự là xuất sắc. Và điều này càng
thấm thía về 2 điều: độ sâu về văn hoá và sự rung cảm thông minh, tinh tế
của cá nhân hoạ sĩ.
Bản ý tưởng là câu chuyện dẫn dắt và gợi mở cho khán giả có thể hiểu được
tác phẩm theo ý của tác giả cũng đã gây ra rất nhiều hiểu lầm. Có 2 luồng dư
luận trái chiều. Theo ông Vi Kiến Thành, đại diện BVHTT cho biết phải loại
bỏ một số bản vì nội dung không có lợi cho tác phẩm. Bản thân một số hoạ
sĩ lại cho biết chính BTC đã thu lại bản ý tưởng mà không hề thông báo với
tác giả lấy một lời làm họ hết sức bức xúc. Sau khi tìm hiểu thông tin có thể
thấy đây là sự làm không tới của BTC. Vì BTC đã nhận chỉ đạo thông tin từ
phía BVHTT nhưng họ lại không hề thông báo cho các hoạ sĩ biết, có thể vì
ngại anh em phản ứng. Và cái sự lấy hoạ sĩ đã ngoài 50 tuổi vào cuộc chơi
mang tên trẻ. Mà trẻ ở trên thế giới đã định nghĩa rất rõ ràng là dưới 34 tuổi.
Có lẽ BTC tiếc vì đấy là hoạ sĩ đã làm đương đại lâu, nếu không mời thì
uổng phí. Nhưng chất lượng tác phẩm thì khán giả thấy rõ...là rất bình
thường.
Chất liệu cũng là những vấn đề gây hiệu ứng thị giác tốt. Và, các hoạ sĩ của
chúng ta đã dùng những chất liệu gì...?1. Chất liệu cũ...chất lượng nghệ thuật
tốt - tốt; 2. Chất liệu mới... nghệ thuật bình thường - Tạm; 3. Chất liệu
mới...chất lượng tốt - Đỉnh cao; Chất liệu cũ...nghệ thuật cũ hoặc tàm tạm -
Chán. Rõ ràng là ta khó tìm thấy vế 1 và không có vế 3. Những bong bóng,
lồng chim, manơcanh, vỏ đồ hộp, nắp chai, vài cái cột.. xem ra đã cổ xưa
lắm rồi. Kinh phí hạn hẹp hay ý tưởng kém. BTC cho biết, mỗi hoạ sĩ tham
dự nhận được 5 đến 7 triệu đồng để làm tác phẩm. Nhưng thực chất vấn đề
không phải là tiền vì giống như phim do nhà nước tài trợ tốn kém hàng chục
tỷ đồng mà kém vẫn hoàn kém. Chân lý cho thấy rằng : cái gốc tư duy nghệ
thuật vẫn là yếu tố chính quyết định.
Thứ ba: khi mọi sự náo nức và đợi chờ một festival mới mẻ và hoành tráng
đã qua đi, khán giả cũng nhìn thấy rõ hơn sự yếu kém của một số tác phẩm
sau một loạt hỗn độn hào nhoáng bề ngoài. Rõ ràng ở đây chưa phải là tập
hợp những tác phẩm tốt. Nhiều người làm đương đại quá kỳ vọng vào
festival cũng tỏ ý thất vọng. Họ cho rằng nếu cứ tập hợp những tác phẩm
loại này thì những festival sau cũng chỉ là một thứ lẩu thập cẩm, cây nhà lá
vườn, ai có gì dùng nấy mà thôi. Cuộc HT diễn ra 2 ngày sau đó càng trở
nên buồn cười khi có nhiều người đổ lỗi cho BTC, cho ban kiểm duyệt. Họ
lại quên mất rằng, có tác phẩm bị loại vẫn được triển lãm đấy thôi. BTC
cũng quên mất rằng Chủ đề chính là câu chuyện xuyên suốt và liên kết các
tác phẩm với nhau thì ở festival này hoàn toàn không có. Riêng điều đấy đã
rất nghiệp dư rồi. Và họ lại đòi hành chính hoá nghệ thuật trong khi cả thế
giới đang xã hội hoá nghệ thuật. Họ sợ nếu không hành chính hoá kiểu “xét
mặt ăn tiền” thì nhà nước sẽ không thừa nhận. Họ lo “con bò bị trắng cái
răng” vì quên mất rằng nếu mỹ thuật đương đại tự thân nó hay, nó phục vụ
cộng đồng, được yêu thích, tự nó sẽ lan toả ảnh hưởng trong xã hội.
Đương đại sẽ phát triển?
Tất nhiên, đấy là điều tất yếu và chắc chắn. Nếu ai còn nghi ngờ thì thật là
lạc hậu. Nhiệm vụ của các hoạ sĩ bây giờ là sáng tác thật hay và tìm kiếm
các cơ hội để triển lãm mà thôi.
Hoàng Anh
