BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
THỊ NHA
KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ, THỰC HÀNH CỦA BÀ MẸ CÓ CON MẮC
BỆNH TAY CHÂN MIỆNG LIÊN QUAN ĐẾN KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ VÀ
CHĂM SÓC TRẺ BỆNH TẠI TRUNG TÂM Y TẾ VĨNH THUẬN
NĂM 2020
LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU DƯỠNG
HÀ NỘI - NĂM 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
THỊ NHA
MÃ SỐ HỌC VIÊN: C01335
KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ, THỰC HÀNH CỦA BÀ MẸ CÓ CON MẮC
BỆNH TAY CHÂN MIỆNG LIÊN QUAN ĐẾN KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ VÀ
CHĂM SÓC TRẺ BỆNH TẠI TRUNG TÂM Y TẾ VĨNH THUẬN
NĂM 2020
LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU DƯỠNG
MÃ SỐ: 8.72.03.01
HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS: Hoàng Thị Thanh
HÀ NỘI - NĂM 2020
i
LỜI CẢM ƠN
Sau 2 năm học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn thạc sĩ điều dưỡng,
tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến:
Ban giám hiệu, quý thầy cô giáo Trường Đại học Thăng Long đã tận tình
giảng dạy, hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập và nghiên
cứu đề tài này;
Tôi xin gửi lời biết ơn chân thành tới PGS.TS. Hoàng Thị Thanh đã tận
tình hướng dẫn, truyền đạt cho tôi những kiến thức và kinh nghiệm quý báo và
giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thành luận văn này;
Tôi xin gửi lời cảm ơn đến Ban giám đốc Sở Y tế Kiên Giang, Ban giám
đốc và các đồng nghiệp Trung tâm Y tế huyện Vĩnh Thuận, tỉnh Kiên Giang;
Tôi xin chân thành cảm ơn bạn bè đã ủng hộ, động viên về mọi mặt để tôi
có thể hoàn thành quá trình học tập và nghiên cứu này;
Cuối cùng xin được gửi tấm lòng ân tình tới gia đình là nguồn động viên
khích lệ, truyền nhiệt huyết và tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình học tập
và hoàn thành luận văn này.
Hà Nội, ngày 18 tháng 11 năm 2020
Học Viên
Thị Nha
ii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng
tôi, do chính bản thân tôi thực hiện, tất cả số liệu trong luận văn này là trung
thực, khách quan và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Nếu có gì sai trái tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm
Hà Nội, ngày 18 tháng 11 năm 2020
Người Cam Đoan
Thị Nha
iii
TÓM TẮT LUẬN VĂN
Bệnh Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm phổ biến, lây truyền đường
“phân-miệng” và tiếp xúc trực tiếp, lây từ người sang người, bệnh thường gặp ở
trẻ em và dễ thành dịch lớn, gây bởi nhóm virus đường ruột.
Đề tài “Kiến thức, thái độ, thực hành của bà mẹ có con mắc bệnh tay chân
miệng liên quan đến kết quả điều trị và chăm sóc trẻ bệnh tại Trung tâm Y
tế Vĩnh Thuận năm 2020”. được tiến hành với mục tiêu:
1. Mô tả kết quả chăm sóc trẻ bệnh điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế Vĩnh
Thuận, tỉnh Kiên Giang năm 2020.
2. Đánh giá mối liên quan giữa kiến thức, thái độ, thực hành của người chăm
sóc trẻ với kết quả chăm sóc.
Nghiên cứu được thiết kế mô tả tiến cứu, đối tượng được nghiên cứu là 138
bệnh nhi được chẩn đoán, điều trị bệnh tay chân miệng và các bà mẹ của bệnh
nhi bệnh tay chân miệng. Phương pháp nghiên cứu dùng phiếu phỏng vấn đánh
giá kiến thức, thái độ, quan sát thực hành và theo dõi trẻ trong thời gian nằm
điều trị.
Kết quả nghiên cứu tới 79,6% bệnh nhi mắc bệnh dưới 5 tuổi, tháng mắc bệnh
chủ yếu vào tháng 5 và tháng 6 chiếm trên 80%, với bà mẹ có kiến thức đúng
33,3%, thái độ đúng chiếm tỷ lệ cao 67,4% trong khi đó về thực hành chưa đúng
chiếm tỷ lệ cao 81,9%. Liên quan KAP của bà mẹ với kết quản chăm sóc thân
nhiệt, chăm sóc ban, viêm loét, tiêu hóa < 0,05 có mối liên quan ý nghĩa thống kê
.
Do đó từ kết quả nghiên cứu và kết luận đề tài đưa ra khuyến nghị: Bệnh tay
chân miệng là bệnh lây, hay gặp ở trẻ dưới 5 tuổi. Tiến triển của bệnh ngoài phụ
thuộc vào thể bệnh còn phụ thuộc nhiều vào việc chăm sóc của bà mẹ. Do đó,
trong công tác truyền thông giáo dục sức khỏe, chú ý đối tượng là bà mẹ có con
dưới 5 tuổi và nội dung truyền thông quan tâm đến kiến thức, thái độ và thực
hành trong phòng bệnh, chăm sóc trẻ bệnh mắc tay chân miệng.
iv
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... i
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................ ii
TÓM TẮT LUẬN VĂN ..................................................................................... iii
MỤC LỤC ........................................................................................................... iv
DANH MỤC BẢNG .......................................................................................... vii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ .................................................................................... viii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẤT ................................................................ ix
ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................................... 1
Chương I TỔNG QUAN TÀI LIỆU .................................................................. 3
1.1. Tổng quan chung về bệnh tay chân miệng. ........................................... 3
1.1.1. Khái niệm và nguyên nhân bệnh tay chân miệng. ......................... 3
1.1.2. Đường lây và cơ chế bệnh. ................................................................ 4
1.1.3. Đặc điểm dịch tễ học. ........................................................................ 4
1.1.4. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, chẩn đoán và điều trị bệnh TCM. ............................................................................................................. 6
1.1.5. Chẩn đoán. ......................................................................................... 8
1.1.6. Điều trị. ............................................................................................... 9
1.1.7. Phòng bệnh....................................................................................... 11
1.2. Những nghiên cứu về bệnh chân tay miệng. ........................................ 11
1.2.1. Các nghiên cứu về bệnh tay chân miệng trên thế giới. ................ 11
1.2.2. Các nghiên cứu về bệnh tay chân miệng tại Việt Nam. ............... 15
1.3. Học thuyết điều dưỡng. .......................................................................... 18
Chương 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............. 21
2.1. Đối tượng nghiên cứu và địa điểm, thời gian nghiên cứu. ................. 21
v
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu. ..................................................................... 21
2.1.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu. ................................................. 21
2.2. Phương pháp nghiên cứu. ...................................................................... 21
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu. ........................................................................ 21
2.2.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu.............................................................. 21
2.3. Nội dung nghiên cứu. ............................................................................. 22
2.4. Các tiêu chuẩn, chỉ tiêu sử dụng trong nghiên cứu. ........................... 23
2.5. Phương pháp thu thập số liệu và công cụ nghiên cứu. ....................... 25
2.6. Xử lý số liệu. ............................................................................................ 25
2.7. Đạo đức trong nghiên cứu. .................................................................... 25
Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................. 26
3.1. Kết quả chăm sóc bệnh nhi tay chân miệng. ....................................... 26
3.1.1. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh nhi tay chân miệng.26
3.1.2. Kết quả chăm sóc trẻ mắc tay chân miệng. .................................. 31
3.2. Liên quan giữa kiến thức, thái độ, thực hành của bà mẹ và kết quả chăm sóc bệnh nhi tay chân miệng . ............................................................ 34
3.2.1. Đặc điểm chung của bà mẹ bệnh nhi tay chân miệng .................. 34
3.2.2. Kiến thức, thái độ và thực hành của bà mẹ về bệnh tay chân miệng........................................................................................................... 35
4.1. Kết quả chăm sóc bệnh nhi tay chân miệng điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế Vĩnh Thuận, tỉnh Kiên Giang năm 2020 ..................................... 42
4.1.1. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh nhi mắc bệnh tay chân miệng. .......................................................................................................... 42
4.1.2. Kết quả chăm sóc, điều trị bệnh nhi tay chân miệng ................... 45
4.2. Liên quan giữa kiến thức, thái độ, thực hành của bà mẹ với kết quả chăm sóc bệnh nhi tay chân miệng. ............................................................. 46
4.2.1. Đặc điểm chung của bà mẹ bệnh nhi tay chân miệng .................. 46
vi
4.2.2. Kiến thức, thái độ, thực hành của bà mẹ về chăm sóc trẻ tay chân miệng. .......................................................................................................... 47
4.2.3. Liên quan giữa kiến thức, thái độ, thực hành của bà mẹ với kết quả chăm sóc bệnh nhi TCM. .................................................................. 48
KẾT LUẬN ........................................................................................................ 50
KIẾN NGHỊ ....................................................................................................... 52
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC 1: BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU
vii
DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Tuổi và giới tính của bệnh nhi mắc bệnh tay chân miệng. ........... 26
Bảng 3.2. Tháng vào viện của bệnh nhi tay chân miệng ............................... 27
Bảng 3.3. Triệu chứng lâm sàng của bệnh nhi TCM. .................................... 28
Bảng 3.4. Mức độ bệnh và biến chứng của bệnh nhi TCM. .......................... 28
Bảng 3.5. Tình trạng dinh dưỡng của bệnh nhi mắc tay chân miệng. ......... 29
Bảng 3.6. Kết quả cận lâm sàng của bệnh nhi TCM. .................................... 29
Bảng 3.7. Tiền sử tiếp xúc của bệnh nhi TCM. .............................................. 30
Bảng 3.8. Kết quả chăm sóc thân nhiệt của bệnh nhi có sốt. ........................ 31
Bảng 3.9. Kết quả chăm sóc tổn thương da, niêm mạc. ................................. 31
Bảng 3.10. Kết quả chăm sóc các triệu chứng tiêu hóa, hô hấp, thần kinh. .... 32
Bảng 3.11. Tình trạng bệnh nhi ra viện bệnh nhi TCM trước khi ra viện .. 33
Bảng 3.12. Thời gian nằm viện của bệnh nhi tay chân miệng. ..................... 34
Bảng 3.13. Đặc điểm chung về bà mẹ có con mắc bệnh tay chân miệng. .... 34
Bảng 3.14. Kiến thức của bà mẹ về đường truyền bệnh TCM. .................... 35
Bảng 3.15. Kiến thức của bà mẹ về dấu hiệu bệnh TCM. ............................. 36
Bảng 3.16. Kiến thức của bà mẹ về chăm sóc trẻ mắc TCM......................... 37
Bảng 3.17. Thái độ của bà mẹ về bệnh TCM của con.................................... 37
Bảng 3.18. Thực hành của bà mẹ có con mắc bệnh tay chân miệng. ........... 38
Bảng 3.19. Kiến thức, thái độ, thực hành đúng của bà mẹ về chăm sóc bệnh
nhi TCM. ............................................................................................................ 38
Bảng 3.20. Liên quan KAP của bà mẹ với kết quả chăm sóc thân nhiệt trẻ
bệnh. .................................................................................................................... 39
Bảng 3.21. Liên quan KAP của bà mẹ và chăm sóc ban trên da. ................. 39
Bảng 3.22. Liên quan KAP của bà mẹ và kết quả chăm sóc vết loét tại niêm
mạc miệng. ......................................................................................................... 40
Bảng 3.23. Liên quan KAP của bà mẹ với kết quả chăm sóc tiêu hóa bệnh
nhi TCM. ............................................................................................................ 41
Bảng 3.24. Liên quan KAP của bà mẹ với thời gian nằm viện của trẻ bệnh. .. 41
viii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 1: Số ca mắc bệnh Tay Chân Miệng tại Trung Quốc ............................ 5
Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ bệnh nhi theo tuổi và giới tính ........................................... 27
Biểu đồ 3.2. Tiền sử tiếp xúc nguồn lây của bệnh nhi .................................... 30
ix DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẤT
Bộ Y tế BYT
Virus Coxsackie nhóm A CVA
CVA16 Virus Coxsackie A16
CRP Protein C phản ứng
DHST Dấu hiệu sinh tồn
EV Enterovirus
EV71 Enterovirus 71
GDSK Giáo dục sức khỏe
HFMD Hand-foot-and mouth disease (Bệnh tay chân miệng)
PCR Polymerase Chain Reaction - Phản ứng chuỗi trùng hợp cao
phân tử.
TCM Tay Chân Miệng
WHO World Health Organization - Tổ chức Y tế Thế giới
Huyết áp HA
KAP Kiến thức, thái độ, thực hành
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm phổ biến, lây truyền đường
“phân-miệng” và tiếp xúc trực tiếp, lây từ người sang người, bệnh thường gặp ở
trẻ em và dễ gây thành dịch lớn, gây bởi nhóm virus đường ruột enterovirus gồm
CA16 và EV71. Bệnh tay chân miệng được phát hiện ở hầu hết các nước trên
thế giới, đặc biệt ở Châu Á đã xảy ra các vụ dịch lớn với số mắc, tử vong do
bệnh TCM gia tăng và đang trở thành vấn đề Y tế nghiêm trọng. WHO khuyến
cáo cho rằng bệnh tay chân miệng là một trong những bệnh truyền nhiễm khẩn
cấp phải được thông báo [1]. Trong thập niên qua đã có báo cáo nhiều vụ bùng
phát dịch TCM ở các quốc gia trong khu vực Tây Thái Bình Dương. Những
nước châu Á ghi nhận có số ca mắc tăng nhanh trong thời gian gần đây: Trung
Quốc, Hồng Kông, Hàn Quốc, Malaysia, Singapore, Thái Lan, Macao, Đài Loan
và Việt Nam [15]
Tại Việt Nam, bệnh TCM xuất hiện quanh năm ở hầu hết các địa phương,
bệnh có xu hướng tăng cao vào hai thời điểm từ tháng 3-5 và từ tháng 9-12 hằng
năm [2]. Bệnh TCM thường gặp ở trẻ dưới 10 tuổi đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi,
người lớn cũng có thể mắc bệnh, trẻ nhỏ thường có xu hướng có các triệu chứng
nặng hơn. Bệnh TCM thường ở dạng nhẹ và gần như các bệnh nhân phục hồi
sau 7-10 ngày, hiếm gặp biến chứng trừ khi bị nhiễm EV71 có thể gây biến
chứng nặng, đặc biệt ở trẻ em có thể gặp viêm màng não, viêm cơ tim, phù
phổi... và dễ dẫn đến tử vong. Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, hay vắc
xin phòng bệnh. Tại hộ gia đình nông thôn, mẹ là người chăm sóc trẻ chính và
gần gũi với trẻ nhất. Hiểu biết của người mẹ về sức khỏe, bệnh tật có ý nghĩa rất
quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe của con. Chỉ khi người mẹ có kiến
thức tốt mới có biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất, khoa học nhất và giảm khả
năng mắc bệnh ở trẻ. Mặt khác chỉ khi mẹ có kiến thức tốt và có kỹ năng thực
hành tốt mới có thể xử trí tốt khi trẻ mắc bệnh và tránh lây bệnh. Kiến thức và
kỹ năng thực hành của bà mẹ về phòng bệnh TCM được xác định là có vai trò
đặc biệt quan trọng trong phòng, chống bệnh TCM cho trẻ nhỏ[2].
2
Kiên Giang là một tỉnh thuộc khu vực Tây Nam Bộ, nằm ở lưu vực sông Mê
Kông, bệnh TCM xuất hiện quanh năm, tính đến ngày 30/10/2019, cả tỉnh ghi
nhận 2.934 ca mắc, tăng 1.142 ca so năm 2018 (1.792 ca), trong đó huyện Vĩnh
Thuận có số ca bệnh cao nhất tỉnh là 557 ca, tăng 411 ca so với năm 2018, với tỷ
lệ trẻ dưới 5 tuổi bệnh TCM chiếm 97% trên số ca bệnh trong huyện. Có thể nói
ở Vĩnh Thuận, TCM là bệnh truyền nhiễm mới nổi nên cộng đồng nói chung và
bà mẹ có con dưới 5 tuổi nói riêng còn thiếu nhiều thông tin, dẫn đến việc thực
hành phòng bệnh chưa tốt.
Bệnh TCM diễn biến phức tạp, thu hút sự quan tâm và chỉ đạo phòng chống dịch
của Chính phủ, ngành Y tế, cùng sự lo lắng của người dân, tuy nhiên đến nay tại
Kiên Giang vẫn chưa có nghiên cứu về bệnh TCM. Để giúp cho ngành y tế địa
phương có cơ sở trong xây dựng chương trình truyền thông, can thiệp phòng
bệnh TCM cho phù hợp và hiệu quả, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài nghiên
cứu: “Kiến thức, thái độ, thực hành của bà mẹ có con mắc bệnh tay chân
miệng liên quan đến kết quả điều trị và chăm sóc trẻ bệnh tại Trung tâm Y
tế Vĩnh Thuận năm 2020”. Với mục tiêu:
1. Mô tả kết quả chăm sóc trẻ bệnh điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế Vĩnh
Thuận, tỉnh Kiên Giang năm 2020
2. Đánh giá mối liên quan giữa kiến thức, thái độ, thực hành của người chăm
sóc trẻ với kết quả chăm sóc.
