HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
308
KIẾN THỨC, THỰC HÀNH DINH DƯỠNG HỢP LÝ CỦA NGƯỜI BỆNH
ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TYPE 2 ĐANG ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ
TẠI TRUNG TÂM Y TẾ HUYỆN CẨM KHÊ, TỈNH PHÚ THỌ NĂM 2022
Nguyễn Thị Hiền1, Nguyễn Thị Thanh Huyền1, Nguyễn Thị Thu1
Nguyễn Chính Quyền1, Hoàng Thị Lan Hương1
TÓM TẮT36
Mục tiêu:
1. Đánh giá kiến thức, thực hành về dinh
dưỡng hợp lý của người bệnh đái tháo đường
type 2 đang điều trị nội trú tại trung tâm y tế
huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ.
2. Phân tích mối liên quan giữa một số đặc
điểm chung với kiến thức và thực hành đúng về
dinh dưỡng ở người bệnh ĐTĐ.
Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu
mô tả với thiết kế cắt ngang trên 140 người bệnh
ĐTĐ type 2 đang điều trị nội trú tại trung tâm y
tế huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ. Thông tin được
thu thập dựa vào bộ câu hỏi được thiết kế sẵn.
Kết quả:
Tỷ lệ người bệnh có kiến thức đúng về chế
độ dinh dưỡng cho người bệnh ĐTĐ là 72,68%.
Tỷ lệ người bệnh thực hành đúng về dinh dưỡng
11,43%. Tỷ lệ người bệnh có kiến thức đúng và
thực hành đúng rất thấp 2,14%. Người bệnh có
trình độ trung cấp, cao đẳng và đại học có kiến
thức đúng đạt 80%, thực hành đúng đạt 35% cao
hơn người bệnh có trình độ thấp hơn. Những
người bệnh ĐTĐ có tiền sử bị bệnh lâu năm có
kiến thức và thực hành tốt hơn những người bệnh
mới mắc.
Kết luận: Người bệnh ĐTĐ đều có kiến thức
1Phòng Điều dưỡng Trung tâm Y Tế Cẩm Khê
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Hiền
SĐT: 0945377689
Email: hien0945377689@gmail.com
Ngày nhận bài: 01/6/2024
Ngày phản biện khoa học: 10/6/2024
Ngày duyệt bài: 20/7/2024
đúng về chế độ dinh dưỡng của bệnh (72,68%).
Tuy nhiên, tỷ lệ người bệnh đái tháo đường thực
hành đúng chế độ dinh dưỡng còn hạn chế
(11,43%). Vì vậy, cần tăng cường xây dựng tờ
rơi, tranh ảnh, video truyền thông và giám sát về
việc thực hành chế độ dinh dưỡng của người
bệnh đái tháo đường.
Từ khóa: Dinh dưỡng hợp lý, đái tháo
đường, kiến thức và thực hành, trung tâm y tế
huyện Cẩm Khê.
SUMMARY
KNOWLEDGE AND PRACTICE OF
PROPER NUTRITION REGIME OF
INPATIENTS WITH TYPE 2 DIABETES
AT CAM KHE DISTRICT MEDICAL
CENTER, PHU THO PROVINCE
IN 2022
Objective:
1. Assessing knowledge and practice of
proper nutrition regime of inpatiens with type 2
diabetes at Cam Khe District Medical Center,
Phu Tho province.
2. Analyzing the relationship between several
common characteristics and accurate knowledge
and practice of nutrition for diabetic patients.
Subjects and methods:Cross-sectional
descriptive study on 140 type 2 diabetes patients
undergoing inpatient treatment at Cam Khe
District Medical Cente, Phu Tho province.
Information is collected based on a pre-designed
set of questions.
Result: The percentage of patients with
accurate knowledge about nutrition regime for
diabetes patients is 72.68%. The rate of patients
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
309
practicing correct nutrition regime for diabetes
patients is 11.43%. The percentage of patients
with accurate knowledge and correct practice is
very low, at 2.14%. Patients with intermediate,
college and university degrees have higher
knowledge attainment by 80% and practical
application by 35% than patients with lower
education background. Diabetes patients with
chronical illness have better knowledge and
practice than newly diagnosed patients.
Conclusion: Diabetic patients generally have
correct knowledge about the disease's nutrition
regime (72.68%). However, the proportion of
diabetes patients practicing correct nutrition
regime is still limited (11.43%). Therefore, it is
necessary to improve awareness through leaflets,
illustration, media videos and to monitor the
nutritional practices of diabetes patients.
Keywords: Proper nution, diabetes,
knowledge and practice, Cam Khe District
Medical Center.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh đái tháo đường(ĐTĐ) là bệnh rối
loạn chuyển hóa không đồng nhất, có đặc
điểm tăng glucose huyết do khiếm khuyết về
tiết insulin, về tác động của insulin, hoặc cả
hai. Tăng glucose mạn tính trong thời gian
dài gây nên những rối loạn chuyển hóa
glucid, protein, lipid gây tổn thương ở nhiều
cơ quan khác nhau đặc biệt ở tim, mạch máu,
mắt, thần kinh [1]
Tỷ lệ mắc ĐTĐ trên thế giới và tại Việt
Nam ngày càng gia tăng [2], gây ra những
hậu quả nặng nề không những ảnh hưởng
đến người bệnh (NB) mà còn là một gánh
nặng cho nền kinh tế của đất nước [3]. Cho
đến nay chưa có phác đồ điều trị khỏi ĐTĐ,
tuy nhiên nếu được quản lý và điều trị đúng
thì NB ĐTĐ sẽ có một cuộc sống gần như
bình thường. Thực tế không phải NB nào
cũng có kiến thức đúng về dinh dưỡng trong
bệnh ĐTĐ, một số nghiên cứu cho thấy tỷ lệ
NB có kiến thức đúng về dinh dưỡng trong
bệnh ĐTĐ chiếm 3%- 68.3% [4], [5], [6].
Nghiên cứu của Nguyễn Trọng Nhân và Vũ
Văn Thành tại Bệnh viện nội tiết tỉnh Bắc
Giang năm 2019 tỷ lệ đạt kiến thức 67,35%
[4]. Nghiên cứu của Lưu Thị Thanh Tâm [5]
tại Bệnh viện đa khoa khu vực Hóc Môn năm
2019 có 46,8% người bệnh đạt kiến thức về
dinh dưỡng trong bệnh ĐTĐ. Nghiên cứu
của Vũ Thị Tuyết Mai tại Bệnh viện đa khoa
Kiên Giang năm 2014 tỷ lệ người bệnh đạt
kiến thức dinh dưỡng 29.8% [6]. Thiếu kiến
thức dẫn đến thái độ thực hành NB không
đúng, ảnh hưởng rất nhiều đến kết quả điều
trị của người bệnh.
Trung tâm y tế Huyện Cẩm Khê là đơn vị
sự nghiệp y tế hạng I, tỉ lệ người bệnh nhập
viện được chẩn đoán ĐTĐ type 2 ngày càng
gia tăng, một phần do lối sống và chế độ ăn
chưa hợp lý. Để có căn cứ khách quan về
kiến thức và thực hành dinh dưỡng của người
bệnh ĐTĐ type 2 điều trị nội trú tại trung
tâm, nghiên cứu được tiến hành với hai mục
tiêu:
1. Đánh giá kiến thức, thực hành về dinh
dưỡng hợp lý của người bệnh đái tháo đường
type 2 đang điều trị nội trú tại trung tâm y tế
huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ.
2. Phân tích mối liên quan giữa một số
đặc điểm chung với kiến thức và thực hành
đúng về dinh dưỡng ở người bệnh ĐTĐ.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng, thi gian, địa điểm
nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu
+ Tiêu chuẩn lựa chọn đối tượng: Người
bệnh đái tháo đường type 2 đang điều trị nội
trú tại TTYT Cẩm Khê. Các đối tượng này
có khả năng nghe, hiểu, tự nguyện tham gia
nghiên cứu.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
310
+ Tiêu chuẩn loại trừ đối tượng: Những
bệnh nhân hôn mê, đột quỵ não, người rối
loạn trí nhớ, người đang mang thai. Những
đối tượng không tự nguyện tham gia nghiên
cứu sau khi đã giải thích rõ về mục đích của
nghiên cứu, các đối tượng đồng ý tham gia
nghiên cứu nhưng không hợp tác trong quá
trình nghiên cứu.
- Thời gian và địa điểm nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện từ tháng
05/2022 đến tháng 09/2022 tại TTYT huyện
Cẩm Khê.
2.2. Thiết kế nghiên cứu: Tiến hành
theo phương pháp mô tả với thiết kế cắt
ngang.
2.3. Cỡ mẫu và phương pháp chọn
mẫu
- Cỡ mẫu: Toàn bộ người bệnh được
chẩn đoán ĐTĐ type 2 điều trị nội trú tại
TTYT Huyện Cẩm Khê trong thời gian 5
tháng, chọn được 140 NB đáp ứng đủ tiêu
chuẩn và đồng ý tham gia nghiên cứu.
- Phương php chọn mẫu: Chọn mẫu
thuận tiện.
2.4. Phương pháp thu thập số liệu
- Phương php thu thp số liệu: Phỏng
vấn trực tiếp người bệnh.
- Công cụ thu thp số liệu: Sử dụng bộ
câu hỏi phỏng vấn, gồm 25 câu.
2.5. Phân tích và xử lý dữ liệu
- Xử lý: Phần mềm nhập số liệu: Epidata
3.1
2.6. Đạo đức nghiên cứu
Nghiên cứu thông qua và phê duyệt bởi
Hội đồng nghiên cứu khoa học TTYT huyện
Cẩm Khê.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu
Bảng 1. Thông tin về đối tượng nghiên cứu
Đặc điểm
Số lượng
T lệ (%)
Tuổi ≤ 39
6
4,29
Tuổi từ 40 đến 59
44
31,43
Tuổi ≥ 60
90
64,29
Nam
67
47,86
Nữ
73
52,14
Không đi học, tiểu học
46
32,86
THCS
60
42,86
THPT
14
10,00
Trung cấp
20
14,29
Sống chung với người thân
100
71,43
Không sống chung
40
28,57
Mắc bệnh dưới 1 năm
51
36,43
Mắc bệnh từ 1 đến 5 năm
74
52,86
Mắc từ 5 đến 10 năm
13
9,29
Mắc bệnh trên 10 năm
2
1,43
BMI < 18,5
6
4,29
BMI từ 18,5 đến < 25
129
92,14
BMI từ 25 trở lên
5
3,57
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
311
- Trong 140 đối tượng tham gia nghiên
cứu có 47,86% là nam, nữ là 52,14%.
- Tuổi trung bình của đối tượng là 58
tuổi. Trong đó người bệnh ≥ 60 tuổi chiếm tỷ
lệ cao nhất 64,29%. Đối tượng nghiên cứu
chủ yếu là có trình độ trung học cơ sở
42,86%, trình độ trung học chiếm ít nhất
10%. Tỷ lệ người bệnh sống chung với người
thân là 71,43%, không sống chung là
28,57%.
- Các đối tượng mắc bệnh chiếm từ 1 đến
5 năm chiếm tỷ lệ nhiều nhất 52,86%
- Các đối tượng nghiên cứu có BMI trung
bình là 21,5, trong đó tỷ lệ bệnh nhân béo phì
là 3,57%, thiếu năng lượng trường diễn là
4,29%.
3.2. Thực trạng kiến thức dinh dưỡng
hợp lý của ngưi bệnh ĐTĐ type 2
3.2.1. Kiến thức về thực phẩm cần giảm
lượng của người bệnh ĐTĐ
Bảng 2. Kiến thức về thực phẩm cần giảm lượng của người bệnh ĐTĐ
Nội dung kiến thức
Số lượng
T lệ (%)
Giảm Glucid (chất bột) trong khẩu phần ăn
132
94,29
Giảm Lipid (chất béo) trong khẩu phần ăn
3
2,14
Giảm Protein (chất đạm) trong khẩu phần ăn
5
3,57
Giảm rau xanh trong khẩu phần ăn
0
0,00
Khi mắc ĐTĐ 94,29% người bệnh cho rằng cần giảm nhóm Glucid trong khẩu phần ăn,
2,14% người bệnh chọn cần giảm lipid trong khẩu phần ăn, 3,57% người bệnh chọn cần giảm
protein, không có người bệnh chọn giảm rau xanh.
3.2.2. Kiến thức về thực phẩm khuyên dùng của người bệnh ĐTĐ
Bảng 3. Kiến thức về thực phẩm khuyên dùng của người bệnh ĐTĐ
Nội dung kiến thức
Số lượng
T lệ (%)
Bún, phở, gạo lứt, mỳ đen
105
75,00
Miến dong, bánh mỳ trắng
26
18,57
Khoai củ chế biến dạng nướng
5
3,57
Quả sấy khô, nước ép sinh tố
4
2,86
- Có 75% người bệnh cho rằng thực phẩm khuyên dng cho người bệnh ĐTĐ là bún, phở,
gạo lứt, bánh mỳ đen, tuy nhiên tỷ lệ người bệnh cho rằng nên sử dụng miến dong, bánh mỳ
trắng là 18,57%, nên sử dụng khoai củ chế biến dưới dạng nướng là 3,57%; hoa quả sấy khô,
nước ép sinh tố là 2,86%.
3.3. Thực hành dinh dưỡng hợp lý của ngưi bệnh ĐTĐ type 2
Bảng 4. Thực hành dinh dưỡng của người bệnh ĐTĐ
Nội dung thực hành
T lệ (%)
Trong bữa ăn: Ăn nhiều rau xanh
23,57
Cố định giờ ăn cho mỗi bữa
5,00
Chia bữa ăn nhiều bữa nhỏ
58,57
Ăn các loại hoa quả có hàm lượng đường ít, trung bình
93,57
Hạn chế các món rán, các loại mỡ động vật, phủ tạng động vật
83,57
Ăn bánh kẹo ngọt, quả sấy khô, nước ngọt
3,57
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
312
Có đến 93,57% người bệnh ĐTĐ biết ăn
các loại hoa quả có hàm lượng đường ít,
trung bình như: roi, thanh long, bưởi, ổi,
cam… 83,57% hạn chế các món rán, các loại
mỡ động vật, phủ tạng động vật, có 58,57%
người bệnh chia nhỏ các bữa ăn. Nhưng chỉ
có 23,57% người bệnh trong bữa ăn thực
hiện ăn nhiều rau xanh, ăn rau trước tiên. 5%
người bệnh cố định giờ ăn. 3,57% người
bệnh cn ăn bánh kẹo ngọt, quả sấy khô,
nước ngọt.
3.5. Mối liên quan giữa một số đặc
điểm vi kiến thức và thực hành đúng về
dinh dưỡng
Bảng 5. Mối liên quan giữa thời gian mắc bệnh, trình độ và tỷ lệ đạt kiến thức đng
Biến số
Số lượng
Cỡ mẫu
T lệ (%)
Dưới 1 năm
34
51
66,67
Từ 1 đến 5 năm
43
74
58,11
Từ 5 đến 10 năm
11
13
84,62
Trên 10 năm
2
2
100,00
Không đi học, tiểu học
31
46
67,39
THCS
44
60
73,33
THPT
11
14
78,57
Trung cấp
16
20
80,00
Toàn viện
102
140
72,86
- Các đối tượng nghiên cứu mắc đái tháo đường từ 1 năm đến 5 năm trở lên chiếm tỷ lệ
cao 52,86%, dưới 1 năm là 36,43%, Chiếm tỷ lệ ít nhất là trên 10 năm 1,43%.
Người bệnh mắc bệnh lâu năm có kiến thức dinh dưỡng tốt hơn bệnh nhân mới mắc.
Bảng 6. Mối liên quan giữa trình độ và tỷ lệ đạt thực hành đng
Biến số
Số lượng
Cỡ mẫu
T lệ (%)
Không đạt
Không đi học, tiểu học
4
46
8,70
THCS
4
60
6,67
THPT
1
14
7,14
Trung cấp
7
20
35,00
Toàn viện
16
140
11,43
88,5714
Bảng 7. Mối liên quan giữa tỷ lệ đạt kiến thức đng và thực hành đng
Biến số
Số lượng
Cỡ mẫu
T lệ (%)
Không đạt
Kiến thức đúng
102
140
72,86
Thực hành đúng
16
140
11,43
Kiến thức đúng + thực hành đúng
3
140
2,14
97,86
Nhn xét: Tỷ lệ đạt kiến thức đúng và
thực hành đúng ở đối tượng có trình độ trung
cấp, cao đẳng và đại học cao hơn ở các đối
tượng có trình độ thấp hơn.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Tỷ lệ người bệnh ĐTĐ type 2 có
kiến thức và thực hành đúng về dinh dưỡng