TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
35
KIẾN THỨC VÀ THỰC HÀNH TỰ CHĂM SÓC
CỦA NGƯỜI BỆNH SUY TIM MẠN TẠI BỆNH VIỆN A THÁI NGUYÊN
Dương Thị Tố Anh1, Hoàng Thị Thúy Hằng1, Trần Văn Lợi1,
Nguyễn Thị Lệ Ninh1, Nguyễn Thị Thúy Hưng1, Nguyễn Thị Quỳnh2
TÓM TẮT5
Mục tiêu: Mô tả kiến thức và thực hành tự
chăm sóc; đồng thời tìm hiểu một số yếu tố liên
quan tới thực hành tự chăm sóc của người bệnh
suy tim mạn điều trị tại khoa Nội tim mạch -
Bệnh viện A Thái Nguyên, năm 2023.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Nghiên cứu mô tả cắt ngang được thực hiện trên
115 người bệnh được chẩn đoán suy tim mạn
điều trị nội trú tại khoa Nội Tim mạch - Bệnh
viện A Thái Nguyên.
Kết quả: Kiến thức tự chăm sóc của người
bệnh suy tim mạn tham gia nghiên cứu thấp với
điểm trung bình kiến thức là 10,9±2,7 điểm trên
tổng điểm 22. Trong đó có: kiến thức trung bình
chiếm tỷ lệ cao nhất là 58,3%; sau đó đến kiến
thức khá chiếm tỷ lệ 41,7%; không có bệnh nhân
nào có kiến thức kém và tốt. Điểm trung bình
thực hành tự chăm sóc của người bệnh suy tim
mạn là 52,5±9,5. Các điểm thành phần của thực
hành tự chăm sóc của người bệnh về thực hành
duy trì chăm sóc là 45,2±13,8; thực hành quản lý
chăm sóc 55,1±12,7; sự tự tin 57,3±18,9. Trong
đó, chỉ có 11,3% người bệnh ở mức độ đạt về
thực hành duy trì chăm sóc; 13,9% người bệnh ở
1Trưng Cao đẳng Y tế Thái Nguyên
2Đi hc Công nghệ Đông Á
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Quỳnh
SĐT: 0961579325
Email: quynhnt@eaut.edu.vn
Ngày nhận bài: 14/6/2024
Ngày phản biện khoa học: 25/6/2024.
Ngày duyệt bài: 27/7/2024
mức đạt về thực hành quản lý chăm sóc và 38,3%
đạt về sự tự tin trong thực hành tự chăm sóc của
người bệnh. Kiến thức và sự hỗ trợ xã hội có mối
tương quan thuận với thực hành tự chăm sóc của
người bệnh với r lần lượt là 0,29 (p<0,01) và
0,23 (p<0,05).
Kết luận: Người bệnh suy tim mạn đã có
kiến thức và thực hành tự chăm sóc suy tim mạn
nhưng chưa cao. Kết quả nghiên cứu cho thấy sự
cần thiết phải có biện pháp nâng cao kiến thức và
thực hành tự chăm sóc cho người bệnh suy tim
mạn.
Từ khóa: Suy tim mạn, kiến thức, thực hành,
tự chăm sóc.
SUMMARY
KNOWLEDGE AND SELF-CARE
PRACTICE FOR CHRONIC HEART
FAILURE PATIENTS AT A THAI
NGUYEN HOSPITAL
Objective: To describe the knowledge and
practice of self-care, and explore some factors
related to self-care practice among patients with
chronic heart failure treated at the Cardiology
Department of A Hospital in Thai Nguyen
province in 2023.
Subjects and methods: A cross-sectional
descriptive study was conducted on 115
inpatients diagnosed with chronic heart failure at
the Cardiology Department of A Hospital in Thai
Nguyen province.
Results: The self-care knowledge of patients
with chronic heart failure participating in the
study was low, with an average knowledge score
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
36
of 10.9±2.7 out of a total of 22 points.
Specifically, the proportion of patients with
moderate knowledge was the highest at 58.3%;
followed by those with fair knowledge at 41.7%;
none of the patients had poor or good knowledge.
The average self-care practice score of patients
with chronic heart failure was 52.5±9.5. The
components of patients' self-care practice scores
regarding care maintenance, care management,
and confidence were 45.2±13.8, 55.1±12.7, and
57.3±18.9, respectively. Only 11.3% of patients
achieved maintenance care at an adequate level,
13.9% achieved care management at an adequate
level, and 38.3% achieved confidence in self-care
practice. Knowledge and social support were
positively correlated with patients' self-care
practice, with correlation coefficients of 0.29
(p<0.01) and 0.23 (p<0.05), respectively.
Conclusion: Patients with chronic heart
failure have moderate knowledge and practice of
self-care, indicating the need for interventions to
enhance their self-care knowledge and practice.
Keywords: Chronic heart failure, knowledge,
practice, self-care.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong thời đại hiện nay, suy tim mạn
đang trở thành một trong những vấn đề sức
khỏe nghiêm trọng và phổ biến trên toàn thế
giới, đặc biệt là tại Việt Nam. Bệnh này
không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn
gây ra nhiều vấn đề về chất lượng cuộc sống
và tài chính cho người bệnh và gia đình họ.
Trong ngữ cảnh này, việc nâng cao kiến thức
và thúc đẩy thực hành tự chăm sóc cho người
bệnh suy tim mạn tại các cơ sở y tế trở nên
cấp bách và cần thiết hơn bao giờ hết.
Bệnh Viện A Thái Nguyên cũng như
nhiều cơ sở y tế khác, đang đối mặt với một
số thách thức đặc biệt trong việc quản lý và
điều trị cho bệnh nhân suy tim mạn. Mặc dù
các phương pháp điều trị y tế tiên tiến đã
được áp dụng, nhưng hiệu quả của chúng
thường bị hạn chế do sự thiếu hiểu biết và
tuân thủ điều trị thấp từ phía người bệnh.
Điều này thúc đẩy sự cần thiết của việc tạo ra
một sự kết hợp chặt chẽ giữa kiến thức y tế
và thực hành tự chăm sóc, nhằm tăng cường
khả năng tự quản lý bệnh tình và cải thiện
chất lượng cuộc sống.
Việc tìm hiểu về kiến thức và thực hành
của người bệnh là việc làm cần thiết của
người điều dưỡng khi chăm sóc người bệnh
suy tim mạn, từ đó có những biện pháp can
thiệp giúp người bệnh kiểm soát bệnh tốt
hơn. Nói cách khác, tự chăm sóc của người
bệnh suy tim mạn có vai trò quan trọng. Để
có cơ sở hỗ trợ người bệnh trong điều trị và
kiểm soát bệnh, chúng tôi thực hiện nghiên
cứu “Kiến thức và thực hành tự chăm sóc của
người bệnh suy tim mạn tại Bệnh viện A
Thái Nguyên” với mục tiêu cụ thể như sau:
1. Mô tả kiến thức và thực hành tự chăm
sóc của ngưi bệnh suy tim mn đang điều
trị ti bệnh viện A Thái Nguyên
2. Phân tích một s yếu t liên quan đến
hành vi tự chăm sc của ngưi bệnh suy tim
mn đang điều trị ti bệnh viện A Thái
Nguyên.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
* Tiêu chuẩn lựa chọn
- Người bệnh ≥ 18 tuổi, được chẩn đoán
là suy tim mạn nằm điều trị tại khoa Nội tim
mạch - Bệnh viện A Thái Nguyên. (Suy tim
mạn theo Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị
suy tim cấp và mạn của Bộ Y tế năm 2022 là
đề cập đến những bệnh nhân đã được chẩn
đoán và đang điều trị suy tim ổn định hoặc
những người bệnh có triệu chứng suy tim
khởi phát từ từ. Chẩn đoán suy tim dựa trên
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
37
sự kết hợp các triệu chứng cơ năng, thực thể
và các xét nghiệm, thăm d cận lâm sàng.
Người bệnh được chẩn đoán suy tim khi có
triệu chứng cơ năng của suy tim và/hoặc
triệu chứng thực thể của suy tim kèm theo
bằng chứng khách quan của rối loạn chức
năng tim.) [1].
- Có bệnh án đầy đủ, chi tiết phục vụ
nghiên cứu.
* Tiêu chuẩn loại trừ: có các bệnh lý
cấp tính kèm theo
2.2. Thi gian và địa điểm nghiên cứu
- Thời gian nghiên cứu: từ tháng 02/2023
đến hết tháng 10/2023
- Địa điểm nghiên cứu: khoa Nội tim
mạch - Bệnh viện A Thái Nguyên.
2.3. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu
mô tả
2.4. Mẫu và phương pháp chọn mẫu
* Cỡ mẫu: 115 bệnh nhân suy tim mạn
điều trị tại Bệnh viện A Thái Nguyên
* Phương php chọn mẫu: Chọn mẫu
thuận tiện.
2.5. Chỉ tiêu nghiên cứu
- Đặc điểm đối tượng nghiên cứu: tuổi,
giới tính, nghề nghiệp, học vấn, hôn nhân.
- Thực trạng về kiến thức, thực hành tự
chăm sóc và mức độ hỗ trợ xã hội của người
bệnh.
Đánh giá trên cơ sở bộ câu hỏi gốc (bản
tiếng Anh) về đánh giá kiến thức, thực hành
tự chăm sóc trong suy tim và mức độ hỗ trợ
xã hội của người bệnh thường được các tác
giả nước ngoài sử dụng, bộ câu hỏi đã được
dịch sang tiếng Việt và sử dụng bởi một số
nghiên cứu trong nước. Hệ số Cronbach
alpha cho cả phần kiến thức, thực hành của
bộ công cụ đều đạt 0,8.
Phần kiến thức sử dụng bộ câu hỏi Atlan-
ta Heart Failure Knowledge Test (AHFKT -
V2), được phát triển bởi tác giả Carolyn
Miller Reilly, gồm 22 câu từ 0-5 điểm là kiến
thức kém; 6-11 điểm là kiến thức trung bình;
12-17 điểm là kiến thức khá; 18-22 điểm là
kiến thức tốt.
Phần thực hành sử dụng bộ câu hỏi về
hành vi tự chăm sóc Self-care of heart
failure index (SCHFI), được phát triển bởi
tác giả Riegel Barbara (2009) gồm 22 câu
hỏi chia làm 3 lĩnh vực [2].
Nội dung đánh giá
Cách tính điểm
Không đạt
Đạt
Thực hành duy trì chăm sóc (từ 10 đến
40 điểm)
(Tổng điểm duy trì chăm sóc -
10)*3,333
<70
≥70
Thực hành quản lý chăm sóc (từ 4-24)
(Tổng điểm quản lý chăm sóc - 4)*5
Sự tự tin (từ 6 đến 24 điểm)
(Tổng điểm sự tự tin-6)*5.56
Bộ công cụ đánh giá sự hỗ trợ xã hội dựa
vào bộ công cụ MSPSS.
MSPSS (Multidimensional Scale of
Perceived Social Support), được phát triển
bởi Zimet và cộng sự, được sử dụng để đo
lường mức độ hỗ trợ nhận từ ba nguồn như
gia đình, bạn bè và những người khác quan
trọng. MSPSS được sử dụng trong nhiều
nghiên cứu. Độ tin cậy nội bộ của bản tiếng
Anh ban đầu của MSPSS đã được kiểm tra
bởi Zimet và cộng sự, với hệ số
Cronbachalpha là 0.88 và độ tin cậy thử
nghiệm lại với giá trị 0,85.
MSPSS bao gồm thang đo 12 mục, đánh
giá theo thang điểm Likert 7 điểm, từ (1) rất
không đồng ý với (7) rất đồng ý. MSPSS
được chia thành 3 lĩnh vực như gia đình (4
câu hỏi), bạn bè (4 câu hỏi), và những người
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
38
khác quan trọng (4 câu hỏi). Khoảng MSPSS
từ 12 đến 84 điểm. Điểm số của mỗi gia
đình, bạn bè hoặc những người quan trọng
khác là từ 4 đến 28, với điểm số cao hơn cho
thấy sự hỗ trợ xã hội được nhận thức cao
hơn.
Đánh giá sự hỗ trợ xã hội dựa trên điểm
tổng MPSS và điểm từng lĩnh vực. Điểm
trung bình của mỗi lĩnh vực từ 4 đến 11,9
được xem là mức hỗ trợ thấp; Từ 12 đến 20
được coi là hỗ trợ vừa phải; Từ 20,1 đến 28
được coi là hỗ trợ cao. Điểm trung bình của
toàn bộ thang đo MSPSS từ 12 đến 35,9
được coi là mức hỗ trợ thấp; Điểm từ 36 đến
60 được coi là mức hỗ trợ vừa phải; Và điểm
số từ 60,1 đến 84 được coi là hỗ trợ cao.
- Các yếu tố liên quan đến thực hành tự
chăm sóc của người bệnh suy tim mạn
+ Mối liên quan giữa kiến thức với thực
hành tự chăm sóc của người bệnh suy tim
mạn
+ Mối liên quan giữa sự hỗ trợ xã hội với
thực hành tự chăm sóc của người bệnh suy
tim mạn.
2.6. Phương pháp phân tích số liệu
- Phần mềm sử dụng để xử lý số liệu
+ SPSS 23.0: phân tích số liệu.
- Phân tích số liệu thống kê mô tả bằng tỷ
lệ %, giá trị trung bình.
- Mối liên quan được đo lường bằng
Pearon Correlation.
2.7. Đạo đức nghiên cứu: Nghiên cứu
được tiến hành sau khi được Bệnh viện A
Thái Nguyên cho php. Đối tượng tham gia
nghiên cứu hoàn toàn tự nguyện và có quyền
dừng tham gia nghiên cứu hoặc từ chối trả
lời bất cứ câu hỏi nào mà không cần giải
thích. Nghiên cứu viên không tiến hành bất
kỳ can thiệp nào trên người tham gia nghiên
cứu.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Thông tin chung của ngưi bệnh
Bảng 3.1. Một số đặc điểm của người bệnh tham gia nghiên cứu (n=115)
Đặc điểm
Số ngưi bệnh
T lệ %
Tuổi (năm)
38
33,0
67
67,0
Trung bình: 66,0 ± 9,6 ; Trẻ nhất - Già nhất = 50 - 85
Gii tính
90
78,3
25
21,7
Nghề nghiệp
53
46,1
32
27,8
30
26,1
Học vấn
25
21,7
73
63,5
17
14,8
Hôn nhân
105
91,3
8
7,0
2
1,7
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
39
Tuổi trung bình của 115 người bệnh tham
gia nghiên cứu là 66,0 ± 9,6, người trẻ tuổi
nhất là 50 tuổi, người cao tuổi nhất là 85
tuổi. Nhóm tuổi từ 60 trở lên chiếm tỷ lệ cao
nhất với 67,0%. Trong nghiên cứu này, nam
giới (78,3%) chiếm tỷ lệ cao hơn nữ giới
(21,7%). Đa số người bệnh có gia đình chiếm
tỷ lệ 91,3%. Về nghề nghiệp của đối tượng
nghiên cứu thuộc nhóm lao động nông
nghiệp chiếm tỷ lệ nhiều nhất với 46,1%. Tỷ
lệ người bệnh có trình độ học vấn chủ yếu là
trung học cơ sở và trung học phổ thông
chiếm 63,5%.
3.2. Kiến thức, thực hành tự chăm sóc
của ngưi bệnh và các yếu tố liên quan
3.2.1. Kiến thức của người bệnh
Bảng 3.2. Kiến thức của người bệnh về tự chăm sc (n=115)
Kiến thức của ngưi bệnh (Mean± SD): 10,9±2,7
Số lượng
Phần trăm
Kiến thức kém
0
0
Kiến thức trung bình
67
58,3
Kiến thức khá
48
41,7
Kiến thức tốt
0
0
Điểm trung bình về kiến thức của người bệnh là 10,9±2,7. Trong đó có: kiến thức trung
bình chiếm tỷ lệ cao nhất là 58,3%; sau đó đến kiến thức khá chiếm tỷ lệ 41,7%. Không có
bệnh nhân nào có kiến thức km và tốt
3.2.2. Thực hành tự chăm sc của người bệnh
Bảng 3.3. Điểm thực hành tự chăm sc của người bệnh (n=115)
Tự quản lý (Điểm trung bình: 52,5 ± 9,5)
Điểm đạt (Mean SD)
Mức độ đạt (%)
Thực hành duy trì chăm sóc
45,2 ± 13,8
11,3%
Thực hành quản lý chăm sóc
55,1 ± 12,7
13,9%
Sự tự tin
57,3 ± 18,9
38,3%
Điểm trung bình thực hành tự chăm sóc
của người bệnh suy tim mạn là 52,5±9,5. Các
điểm thành phần của thực hành tự chăm sóc
của người bệnh về thực hành duy trì chăm
sóc là 45,2±13,8; thực hành quản lý chăm
sóc 55,1±12,7; sự tự tin 57,3±18,9. Trong đó,
chỉ có 11,3% người bệnh ở mức độ đạt về
thực hành duy trì chăm sóc; 13,9% người
bệnh ở mức đạt về thực hành quản lý chăm
sóc và 38,3% đạt về sự tự tin trong thực hành
tự chăm sóc của người bệnh.
Bảng 3.4. Mức độ hỗ trợ xã hội đối vi người bệnh (n =115)
Điểm hỗ trợ xã hội
Điểm đạt (Mean SD)
Mức độ
Tổng điểm hỗ trợ xã hội
48,3 ± 4,0
Trung bình
Những người quan trọng
13,7 ± 2,1
Trung bình
Gia đình
20,4 ± 2,6
Cao
Bạn bè
14,3 ± 2,2
Trung bình
Tổng điểm hỗ trợ xã hội ở mức trung bình (48,3 ± 4,0). Trong đó hỗ trợ từ gia đình ở mức
độ cao (20,4 ± 2,6), hỗ trợ từ bạn b cũng ở mức độ trung bình (14,3 ± 2,2), hỗ trợ từ những
người quan trọng ở mức độ trung bình (13,7 ± 2,1).