Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các yếu tố kinh tế - xã hội tác động đến chi tiêu trực tiếp cho sức khỏe của hộ gia đình Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM

-    -

LÊ ĐÌNH HIẾU

CÁC YẾU TỐ KINH TẾ - XÃ HỘI TÁC ĐỘNG ĐẾN CHI TIÊU TRỰC TIẾP CHO SỨC KHỎE CỦA HỘ GIA ĐÌNH VIỆT NAM

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ PHÁT TRIỂN

MÃ SỐ: 60310105

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

TS. HỒ VIẾT TIẾN

TP.HỒ CHÍ MINH-NĂM 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên: Lê Đình Hiếu

Là học viên cao học lớp Thạc sĩ Kinh tế và Quản trị Sức khỏe, khóa 2013-2015

của Khoa Kinh tế Phát triển, trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

Tôi xin cam đoan đây là phần nghiên cứu do tôi thực hiện. Các số liệu, kết luận

nghiên cứu trình bày trong luận văn này là trung thực và chưa được công bố ở

các nghiên cứu khác.

Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.

Học viên

Lê Đình Hiếu

MỤC LỤC

TRANG PHỤ BÌA

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH

Chương 1 GIỚI THIỆU CHUNG

1.1. Đặt vấn đề .................................................................................................... 01

1.2. Mục tiêu nghiên cứu..................................................................................... 04

1.3. Tổng quan về bối cảnh nghiên cứu .............................................................. 04

1.4. Câu hỏi nghiên cứu ...................................................................................... 05

1.5. Dữ liệu nghiên cứu ....................................................................................... 05

1.6. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu và giới hạn nghiên cứu ............................. 05

1.7. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................. 06

1.8. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu ...................................................................... 06

1.9. Kết cấu của đề tài nghiên cứu ...................................................................... 07

Chương 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN

2.1. Nền tảng lý thuyết ........................................................................................ 09

2.2. Tổng quan các nghiên cứu thực nghiệm liên quan ...................................... 14

2.3. Tóm tắt kết quả các nghiên cứu liên quan ................................................... 20

2.4. Khung phân tích ........................................................................................... 22

Chương 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

3.1. Mô hình nghiên cứu ..................................................................................... 25

3.2. Mô hình hồi quy TOBIT .............................................................................. 26

3.3. Mô hình hồi quy phân vị .............................................................................. 27

3.4. Nguồn dữ liệu nghiên cứu ............................................................................ 27

3.5. Các Biến trong mô hình ............................................................................... 28

3.6. Xử lý dữ liệu ................................................................................................ 32

Chương 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, THẢO LUẬN

4.1. Thực trạng hệ thống y tế Việt Nam .............................................................. 35

4.2. Tình hình khám chữa bệnh ........................................................................... 37

4.3. Ngũ phân vị các chi tiêu của hộ ................................................................... 39

4.4. Kết quả hồi quy Tobit .................................................................................. 41

4.5. So sánh hồi quy Tobit và hồi quy phân vị ................................................... 49

4.6. Một số hạn chế của đề tài ............................................................................. 54

Chương 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

5.1. Các kết luận rút ra từ nội dung nghiên cứu .................................................. 56

5.2. Nội dung kiến nghị liên quan ....................................................................... 57

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CHỮ VIẾT TẮT NỘI DUNG

BHYT : Chi phí mua bảo hiểm y tế

TTNT : Thành thị hoặc Nông thôn

GSO : Tổng cục Thống kê Việt Nam

OOP : Chi tiêu tiền túi, chi tiêu trực tiếp

TOBIT : Mô hình hồi quy Tobit

VHLSS : Bộ Dữ liệu khảo sát mức sống hộ gia đình Việt Nam

WB : Ngân hàng Thế giới

WHO : Tổ chức y tế thế giới

OLS : Hồi quy theo phương pháp bình phương bé nhất

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Tổng hợp kết quả chính từ các nghiên cứu liên quan

Bảng 3.1: Mô tả dữ liệu

Bảng 4.1: Kết quả thực hiện các chỉ tiêu y tế cơ bản năm 2014

Bảng 4.2: Ngũ phân vị chi phí

Bảng 4.3a: Kết quả hồi quy TOBIT cho VHLSS 2012 và 2010

Bảng 4.3b: Kết quả hồi quy TOBIT cho VHLSS 2012 và 2010 (sau khi biến đổi

các biến có trị số lớn)

Bảng 4.4a: So sánh kết quả hồi quy Tobit và hồi quy phân vị

Bảng 4.4b: Tóm tắt kết quả hai phương pháp Hồi quy – các biến có ý nghĩa

thống kê

Bảng 4.4c: So sánh kết quả hồi quy Tobit và hồi quy phân vị (sau khi biến đổi

các biến có trị số lớn)

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1: Đường bàng quan, đường ngân sách và điểm cân bằng tiêu dùng

Hình 2.2: Khung phân tích

Hình 4.1: Tỷ lệ chung người khám chữa bệnh nội, ngoại trú có BHYT hoặc

sổ/thẻ khám chữa bệnh miễn phí.

Hình 4.2: Tỷ lệ người khám chữa bệnh nội, ngoại trú có BHYT hoặc sổ/thẻ

khám chữa bệnh miễn phí theo thành thị, nông thôn

Chƣơng 1 GIỚI THIỆU CHUNG

1.1. Đặt vấn đề

Sức khỏe là nguồn lực quý giá cho cả cá nhân, gia đình và toàn xã

hội. Nguồn lực này không chỉ phụ thuộc vào yếu tố di truyền, chế độ dinh

dưỡng, làm việc, nghỉ ngơi và một chương trình tập luyện thích hợp mà nó

còn chịu ảnh hưởng lớn bởi việc sử dụng hợp lý các dịch vụ chăm sóc sức

khỏe. Hệ thống chăm chăm sóc sức khỏe có hiệu quả, dễ tiếp cận, với chi

phí hợp lý, phù hợp với khả năng chi trả của đại đa số người dân không chỉ

là mục tiêu hàng đầu của ngành Y tế Việt Nam mà còn là mục tiêu chung

của cả nhân loại trên toàn thế giới.

Chi phí chăm sóc sức khỏe được tài trợ bởi hai nguồn chính, đó là:

(1) chi trả trực tiếp từ nguồn thu nhập của hộ gia đình bệnh nhân có sử

dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe và (2) tài trợ của Nhà nước, xã hội (thông

qua các hình thức như trợ cấp, chi trả bảo hiểm y tế, từ thiện,…) để chia sẻ

một phần rủi ro tài chính cho các gia đình có người bệnh. Tại các nước

đang phát triển như Việt Nam, chi trả trực tiếp của hộ gia đình đóng góp rất

nhiều trong tổng chi tiêu cho chăm sóc sức khỏe quốc gia. Số tiền chi trả

trực tiếp bao gồm chi tiêu cho nội ngoại trú, chi mua thuốc và dụng cụ y tế.

Chi phí y tế thảm họa: Là mức chi phí y tế phải trả (trong 1 năm) của

hộ gia đình vượt quá khả năng chi trả của hộ theo một quy ước nhất định.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), khi số tiền hộ gia đình chi trả trực tiếp

cho chi phí sử dụng dịch vụ y tế bằng hoặc lớn hơn 40% khả năng chi trả

của họ thì đó là chi phí y tế thảm họa. Trong đó, khả năng chi trả là phần

thu nhập còn lại của hộ gia đình sau khi đã chi cho lương thực, thực phẩm.

Chi tiêu trực tiếp cho dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe là yếu tố rất

quan trọng trong tổng chi tiêu của hộ gia đình. Chi trả trực tiếp cho y tế

tăng, khả năng chi trả của hộ gia đình cho các hoạt động cần thiết khác như

lương thực, thực phẩm, quần áo, nhu yếu phẩm, giáo dục, giải trí, giao tế xã

hội,… giảm tương ứng. Mặt khác, tỷ lệ chi trả trực tiếp cho chi phí y tế của

hộ gia đình trên tổng chi tiêu y tế quốc gia càng lớn thì khả năng chia sẻ rủi

ro về tài chính càng ít. Khi đó, người nghèo càng khó tiếp cận với các dịch

vụ y tế; người dân tiếp cận dịch vụ y tế chủ yếu xuất phát từ khả năng chi

trả hơn là nhu cầu chăm sóc sức khỏe thật sự.

Từ lâu, c ng tác khám ch a ệnh, chăm sóc sức khỏe nhân dân đã

trở thành một trong nh ng quốc sách hàng đầu của ảng và hà nước Việt

Nam. Trong đó, giảm gánh nặng chi phí y tế của hộ gia đình là mục tiêu cụ

thể mà ngành Y tế nước ta cần phải sớm đạt được. Mối quan tâm này

không chỉ thể hiện qua chủ trương, chính sách, pháp luật mà còn được cụ

thể hóa bằng một hệ thống chăm sóc sức khỏe an đầu rộng rãi vươn đến

tận tuyến cơ sở Chính phủ, Bộ tế đã tổ chức xây dựng, triển khai nhiều

chiến lược, kế hoạch, đề án,… nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của

ngành ặc iệt, việc nghiên cứu thí điểm, triển khai thực hiện chính sách

ảo hiểm y tế T) tại Việt am từ nh ng năm đầu thập niên 990, đến

nay đã đạt được một số kết quả quan trọng

Theo Báo cáo về BHYT ở Việt Nam, diện bao phủ BHYT ở nước ta

đã tăng từ 60% năm 20 0 lên 65% năm 20 . ến năm 20 3, Việt Nam có

trên 61 triệu người tham gia T, đưa diện bao phủ BHYT lên gần 68%

dân số cả nước Các đối tượng diện người có c ng, người nghèo, trẻ em

dưới 6 tuổi, đồng bào dân tộc thiểu số đang sinh sống ở vùng có điều kiện

kinh tế - xã hội khó khăn, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó

khăn, đối tượng bảo trợ xã hội, cận nghèo, học sinh, sinh viên, người dân

đang sinh sống ở vùng biển đảo đã được ngân sách nhà nước hỗ trợ để

tham gia BHYT. Mạng lưới cơ sở y tế, bảo hiểm xã hội được tổ chức rộng

khắp; người tham gia T được hưởng dịch vụ khám, ch a bệnh với

nhiều phương tiện kỹ thuật y tế hiện đại và danh mục thuốc mới.

Tuy nhiên, hiện nay chi phí chăm sóc sức khỏe vẫn còn là nỗi bất an

của một bộ phận không nhỏ người dân Việt Nam. Tháng 4/2015, tại Hội

nghị cung cấp thông tin về điều chỉnh giá dịch vụ y tế gắn với lộ trình

BHYT toàn dân và nâng cao chất lượng khám, ch a bệnh, Ông Lê Văn

Khảm đại diện Bộ Y tế) cho biết: “số tiền người dân chi trả trực tiếp cho y

tế (từ nguồn thu nhập của họ) hiện vẫn còn cao, chiếm đến 47% tổng chi

tiêu y tế”; cao hơn nhiều so với các nước có cùng điều kiện kinh tế trong

khu vực: Thái Lan (khoảng 13,1%), Indonesia (45%), Malaysia (35%) và

trung bình chung của toàn thế giới xấp xỉ khoảng 20%.

iều đáng lưu ý, mức chi phí y tế thảm họa trên vẫn chưa ao gồm

các chi phí ngoài điều trị như tiền đi lại, ăn, ở cho bệnh nhân và người nhà;

các khoản chi không chính thức (quà biếu, bồi dưỡng,...) mặc dù đó là các

khoản chi lớn đối với nhiều hộ gia đình nghèo. Một phát hiện khác của

WHO là chi phí y tế thảm họa và nghèo hóa do chi phí y tế vẫn xảy ra ngay

cả ở các hộ gia đình có BHYT. Thực tế này cho thấy tác động bảo vệ tài

chính của BHYT là chưa đạt như mong đợi của người dân, kỳ vọng của

ngành y tế và mong muốn của Chính phủ.

Tại một số quốc gia, toàn bộ nh ng người thuộc nhóm 20% giàu nhất

đều được tiếp cận dịch vụ y tế trong khi đó có đến một nửa số trẻ em thuộc

nhóm 20% nghèo nhất kh ng được tiếp cận dịch vụ y tế ột ví dụ về sự

chênh lệch sức khỏe rất lớn gi a các quốc gia như tỷ lệ tử vong trẻ em dưới

5 tuổi tại Hoa Kỳ (đại diện cho các nước giàu) là 7 , trong khi đó tỷ lệ này

tại Mali nước nghèo) là 126 (World Bank, 2006).

ặc thù của Việt Nam, là nước đang phát triển, bao gồm nhiều dân

tộc, sinh sống tại nhiều vùng miền và mức thu nhập khác nhau. Mặc dù các

nghiên cứu của WHO đánh giá về mức chi tiêu y tế thảm họa, nhưng trong

nghiên cứu này tác giả mong muốn tìm hiểu một khía cạnh khác của bức

tranh chi tiêu y tế của hộ gia đình bằng phương pháp đánh giá tác động.

Câu hỏi đặt ra là các yếu tố kinh tế xã hội cụ thể tác động như thế nào đến

chi tiêu y tế của hộ, cũng như tác giả muốn giải đáp câu hỏi liệu BHYT có

thực sự tác động đến chi trả trực tiếp cho y tế của hộ hay không?

Với các vấn đề thực tế trên, tác giả nhận thấy cần thiết phải thực hiện

đề tài nghiên cứu “Các yếu tố kinh tế - xã hội tác động đến chi tiêu trực

tiếp cho sức khỏe của hộ gia đình Việt Nam” Từ đó, đề tài góp phần

cung cấp một cơ sở lý luận, bằng chứng thực tiễn cho nhận xét, đánh giá sự

hợp lý của các chính sách y tế hiện hành; đồng thời góp phần kiến nghị giải

pháp khắc phục nh ng tồn tại, hạn chế của ngành y tế (nếu có).

1.2. Mục tiêu nghiên cứu

1.2.1. Mục tiêu tổng quát:

ánh giá sự tương quan gi a mức thu nhập của hộ gia đình Việt

Nam dành để chi trả trực tiếp cho các dịch vụ chăm sóc sức khỏe đã sử

dụng với các đặc điểm kinh tế, xã hội của hộ gia đình Việt Nam.

1.2.2. Mục tiêu cụ thể:

(1) ánh giá mối quan hệ gi a các đặc điểm kinh tế, xã hội của hộ

gia đình với mức chi tiêu y tế trực tiếp từ nguồn thu nhập của hộ gia đình

Việt Nam.

(2) ánh giá tác động của thu nhập, bảo hiểm xã hội đã ao gồm

BHYT) đến mức chi trả trực tiếp cho dịch vụ chăm sóc sức khỏe của hộ gia

đình Việt Nam bằng phương pháp hồi quy Tobit và hồi quy phân vị.

1.3. Tổng quan về bối cảnh nghiên cứu

Nghiên cứu tài chính y tế đã trở thành vấn đề quan trọng, đặc biệt

trong bối cảnh Việt am đang từng ước thực hiện các mục tiêu Thiên niên

kỷ trong đó có các vấn đề về y tế. Câu hỏi đặt ra là nh ng yếu tố nào tác

động nhiều nhất đến chi tiêu y tế của người dân, hay chi phí khám ch a

bệnh của hộ gia đình, và xu hướng tác động của chúng lên gánh nặng chi

tiêu cho y tế như thế nào? Sự tác động đó có nhất quán qua từng giai đoạn

hay không? Trong nghiên cứu này, tác giả tập trung đánh giá tác động của

các yếu tố kinh tế, yếu tố xã hội lên chi tiêu trực tiếp cho chăm sóc sức khỏe.

Hiện nay, chi tiêu cho y tế đang là vấn đề nhận được sự quan tâm của

toàn xã hội từ Quốc hội, Chính phủ, Bộ Y tế, các nhà khoa học,… và đặc

biệt là người dân. Vì vậy, thực hiện nghiên cứu này sẽ cung cấp thêm thông

tin, một góc nhìn định lượng,… để các nhà làm chính sách cũng như người

hoạt động trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe có thể lý giải phần nào sự thay

đổi trong chi tiêu y tế, tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe của người dân

theo các đặc điểm của dân số: thu nhập, dân tộc, vùng miền, địa bàn sinh

sống của hộ; và độ tuổi, giới tính, trình độ học vấn,… của chủ hộ. Từ đó,

ngành y tế sẽ thiết kế nh ng cơ chế, chính sách và hệ thống cơ sở y tế ngày

càng phù hợp hơn, hiệu quả hơn trong chăm sức khỏe người dân.

1.4. Câu hỏi nghiên cứu

 Một là, hiện nay mức chi phí chăm sóc sức khỏe của hộ gia đình Việt

am đang chịu tác động bởi nh ng yếu tố nào?

 Hai là, nh ng yếu tố bên ngoài như vùng miền, địa bàn cư trú; và

nh ng yếu tố không liên quan đến sức khỏe như thu nhập, học vấn, quy mô

hộ, dân tộc,… có tác động đến số tiền chi trả trực tiếp cho dịch vụ y tế của

hộ gia đình Việt Nam hay không? Nếu có thì tác động như thế nào?

 Ba là, giải pháp Bảo hiểm y tế mà nhà nước Việt Nam đang triển

khai thực hiện có thật sự làm giảm giảm gánh nặng chi tiêu y tế, chia sẽ rủi

ro tài chính của hộ gia đình Việt Nam hay không?

1.5. Dữ liệu nghiên cứu

Nghiên cứu này sử dụng Bộ d liệu Khảo sát mức sống hộ gia đình

Việt am năm 20 2 và 2010 (VHLSS 2012, VHLSS 2010) với các quan

sát là hộ gia đình.

hần m tả d liệu VHLSS 20 2 xem hụ lục B.2.

1.6. Đối tƣợng, phạm vi và giới hạn nghiên cứu

ối tượng nghiên cứu: Mức chi tiêu trực tiếp cho y tế từ nguồn thu

nhập của Hộ gia đình Việt Nam và các yếu tố liên quan.

Phạm vi nghiên cứu: Các hộ gia đình trong ộ d liệu VHLSS 2012

phân bố rộng rãi trên toàn lãnh thổ Việt Nam.

Giới hạn nghiên cứu: Chi tiêu cho sức khỏe là một khái niệm khá

rộng, bao gồm rất nhiều khoản chi: dinh dưỡng, cải thiện môi trường sống,

điều kiện làm việc, giải trí,… chứ không chỉ đơn thuần là nh ng khoản chi

cho dịch vụ y tế, khám ch a bệnh. Tuy nhiên, nghiên cứu sử dụng nguồn

d liệu thứ cấp có sẵn nên không có thông tin, không chủ động lựa chọn

đầy đủ các biến số cần thiết đại diện cho chi phí chăm sóc sức khỏe. Mặt

khác, trong thời gian cho phép của một Luận văn thạc sĩ, tác giả chỉ có thể

sử dụng chi phí y tế làm đại diện cho chi tiêu chăm sóc sức khỏe.

1.7. Phƣơng pháp nghiên cứu

ề tài sử dụng kết hợp hai phương pháp chính sau:

(1) hương pháp thống kê: Tổng hợp, phân tích số liệu thứ cấp qua

các Bộ số liệu VHLSS 2010, 2012;

(2) hương pháp nghiên cứu thực nghiệm: đề tài sử dụng phương

pháp hồi qui để xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chi phí chăm sóc y tế.

Tác giả sử dụng hai phương pháp phân tích: hồi quy tuyến tính Tobit, hồi

quy tứ phân vị. Từ kết quả hồi qui, uớc lượng các hệ số trong mô hình;

kiểm định mức phù hợp và ý nghĩa thống kê của mô hình.

Cụ thể, tính toán hồi quy của các yếu tố học vấn, độ tuổi, giới tính

của chủ hộ; yếu tố dân tộc, quy mô hộ, vùng miền sinh sống,… đặc biệt là

tác động của thu nhập và bảo hiểm xã hội đến mức chi tiêu trực tiếp cho

sức khỏe của hộ gia đình Việt Nam bằng phương pháp hồi quy Tobit. ể

có thể tổng hợp, ước lượng sự tác động của các biến độc lập lên biến phụ

thuộc (chi tiêu cho y tế).

Trong nghiên cứu này, tác giả sử dụng Phần mềm xử lý số liệu: Stata

2 để xử lý và phân tích kết quả hồi quy. tác giả cam kết chỉ sử dụng trong

học thuật, kh ng mang tính thương mại.

1.8. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu

1.8.1. Ý nghĩa thực tiễn:

ề tài nghiên cứu cung cấp một cơ sở lý luận về gánh nặng chi phí

trực tiếp cho dịch vụ chăm sóc sức khỏe của hộ gia đình Việt Nam. Tác giả

cũng tham gia phân tích, đánh giá nh ng thành tựu cần phát huy và nh ng

hạn chế, yếu kém cần khắc phục trong quá trình hoàn thiện và nâng cao

chất lượng hoạt động của hệ thống y tế của một quốc gia đang phát triển.

Thông tin, kết quả nghiên cứu này giúp tác giả tìm hiểu mối quan hệ

gi a các đặc điểm kinh tế - xã hội với gánh nặng chi phí y tế của hộ, gợi ý

một góc nhìn định lượng về tương quan gi a thu nhập và chi tiêu y tế. Từ

đó, đề tài nghiên cứu có nh ng đóng góp về chính sách để hoàn thiện dần

hoạt động quản lý, điều hành dịch vụ chăm sóc sức khỏe tại Việt Nam.

1.8.2. Ý nghĩa khoa học:

ề tài nghiên cứu góp phần bổ sung một bằng chứng thực tiễn cho

hệ thống lý thuyết về kinh tế học sức khỏe nói chung, lý thuyết về chi tiêu

cho dịch vụ chăm sóc sức khỏe nói riêng; đồng thời kiểm chứng lại các học

thuyết kinh tế sức khỏe trước đó ặt khác, nghiên cứu này cũng cung cấp

nh ng kết quả khác biệt mang tính đặc trưng của một nước có trình độ phát

triển nói chung, trình độ phát triển ngành y tế nói riêng ở mức trung bình

thấp, nhằm bổ sung cho các học thuyết, lý luận được tiến hành trước đây

1.8.3. Đối với tác giả:

Ngoài ý nghĩa đã nêu, việc thực hiện nghiên cứu này còn giúp cho

tác giả tìm hiểu, học hỏi thêm kiến thức; đồng thời tiếp thu và tích lũy kinh

nghiệm trong hoạt động nghiên cứu khoa học, đặc biệt là khoa học về kinh

tế trong lĩnh vực y tế và chăm sóc sức khỏe.

1.9. Kết cấu của đề tài nghiên cứu

Cấu trúc của đề tài nghiên cứu bao gồm năm chương Trong đó:

- Chƣơng 1: Giới thiệu chung. Là chương mở đầu của luận văn, ao

gồm các vấn đề: (1) Sự cần thiết phải thực hiện đề tài nghiên cứu; (2) Câu

hỏi nghiên cứu và mục tiêu chính của đề tài nghiên cứu cũng như nguồn d

liệu cho nghiên cứu; (3) Giới thiệu khái quát về đề tài nghiên cứu, đối tượng,

phạm vi và phương pháp nghiên cứu; và 4) Ý nghĩa của nghiên cứu.

- Chƣơng 2: Cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu liên quan Chương

này tập trung tìm hiểu, giới thiệu nh ng khái niệm và mối liên hệ gi a

chúng, mô hình lý thuyết, và các công trình nghiên cứu tương tự đã được

thực hiện tại Việt am và các nước. Các nội dung trên giúp tác giả xác

định, đề xuất khung phân tích, cơ chế tác động của các biến, mô hình và

phương pháp nghiên cứu.

- Chƣơng 3: hương pháp nghiên cứu Chương này đề xuất phương

pháp cụ thể, trình bày chi tiết mô hình sử dụng để phân tích d liệu, cũng

như m tả một số đặc điểm cụ thể của nguồn d liệu được sử dụng cho

nghiên cứu.

- Chƣơng 4: Kết quả nghiên cứu, thảo luận. Với kết quả xử lý d

liệu bằng chương trình máy vi tính Stata), tác giả chọn lọc và thu thập các

các kết quả quan trọng (hệ số tương quan và mức ý nghĩa của chúng) của

m hình Qua đó, tác giả sẽ đưa ra các ình luận, nhận xét về vấn đề nghiên

cứu; về sự tác động, vai trò của các biến lên thuộc tính nghiên cứu.

- Chƣơng 5: Kết luận và kiến nghị - là chương tổng hợp, khái quát

nh ng kết quả chủ yếu đạt được, nh ng đóng góp tích cực và các tồn tại,

hạn chế của đề tài nhằm xây dựng một cơ sở khoa học cho vấn đề nghiên

cứu, đồng thời định hướng nh ng vấn đề cần giải quyết trong nh ng nghiên

cứu tiếp theo. Qua kết luận trên, tác giả cũng sẽ đưa ra một vài kiến nghị

thực tiễn.

Chƣơng 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN

Chương này tập trung tìm hiểu, giới thiệu các khái niệm, các thuật

ng khoa học được sử dụng trong đề tài; giới thiệu tóm lược các học thuyết

khoa học, các công trình nghiên cứu đã được thực hiện trong thời gian qua.

Từ đó, tác giả tìm hiểu, đặt giả thuyết và lý giải cơ chế tác động ảnh hưởng

của các yếu tố liên quan đến vấn đề nghiên cứu.

2.1. Nền tảng lý thuyết

2.1.1. Một số khái niệm cơ bản về sức khỏe và yếu tố ảnh hưởng đến sức

khỏe

2.1.1.1. Sức khỏe và các yếu tố tác động đến sức khỏe

Sức khỏe là trạng thái thoải mái toàn diện về thể chất, tinh thần và xã

hội và không phải chỉ bao gồm có tình trạng không có bệnh hay thương tật

(theo Tổ chức Y tế Thế giới – WHO, 2006).

Theo khái niệm trên, chúng ta có thể xác định được một số yếu tố cơ

bản có tác động đến tình trạng sức khỏe con người và chia thành các nhóm

chính như sau: yếu tố sinh học (bao gồm cả yếu tố di truyền); yếu tố hành

vi hay lối sống; yếu tố chất lượng của dịch vụ chăm sóc sức khỏe sẽ có ảnh

hưởng đến tình trạng thể chất và yếu tố m i trường, bao gồm cả m i trường

tự nhiên và m i trường xã hội như khí hậu, thổ nhưỡng, nguồn nước, điều

kiện kinh tế - xã hội, m i trường sống,… và điều kiện làm việc ảnh hưởng

đến tinh thần.

Trong cuộc sống xã hội hiện đại ngày nay, các loại bệnh tật liên quan

đến hành vi cá nhân như éo phì, tim mạch, tiểu đường, gút, các bệnh lây

truyền qua đường tình dục,… có xu hướng ngày càng gia tăng; chi phí điều

trị là gánh nặng đối với nhiều gia đình iều này cho thấy hành vi sức khỏe

ngày càng gi vai trò quan trọng, thậm chí quyết định đến quá trình nỗ lực

bảo vệ và nâng cao sức khỏe của người dân. Con người khỏe mạnh hay đau

ốm thường là hậu quả do chính hành vi của họ gây ra; hành vi hoặc lối sống

không lành mạnh được xem là nguyên nhân chính dẫn đến bệnh tật, tử

vong và các vấn đề sức khỏe khác.

2.1.1.2. Chi tiêu cho y tế

Là số tiền mà cá nhân, hộ gia đình đã ỏ ra để thanh toán các khoản

chi phí liên quan đến hoạt động chăm sóc sức khỏe trong một thời điểm,

một khoảng thời gian hay một giai đoạn cụ thể th ng thường là một năm)

Chi tiêu cho y tế có ảnh hưởng đến sức khỏe của các thành viên hộ

gia đình vì nó liên quan trực tiếp đến khả năng tiếp cận với các dịch vụ

chăm sóc sức khỏe (khi có nhu cầu hay khi gặp vấn đề về sức khỏe) cũng

như chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Nếu bỏ qua sự chia sẽ rủi ro tài

chính trong y tế, người có khả năng chi tiêu cho y tế lớn hơn thường được

chăm sóc và ảo vệ sức khỏe tốt hơn

2.1.1.3. Giáo dục (trình độ học vấn của chủ hộ)

Theo Tổ chức Văn hoá, hoa học và iáo dục của Liên hợp quốc

E CO), trình độ học vấn đã đạt được của một người được định nghĩa

là lớp học cao nhất đã hoàn tất trong hệ thống giáo dục quốc dân mà người

đó đã theo học

Trình độ học vấn có ảnh hưởng, đồng thời là biểu hiện của sự hiểu

biết, kinh nghiệm của người đó đối với sự vật, hiện tượng; trong đó có cả

tri thức về sức khỏe và hành vi bảo vệ sức khỏe.

2.1.1.4. Giới tính của chủ hộ:

Bao gồm giới tính nam và giới tính n . Rất nhiều nghiên cứu được

thực hiện và chỉ ra rằng: giới tính không chỉ ảnh hưởng đến tình trạng sức

khỏe của người đó mà còn là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sức khỏe

của các thành viên khác trong gia đình ự ảnh hưởng này thông qua sự

chia sẽ công việc, thu nhập, các quyết định, quan hệ xã hội,… đối với các

thành viên khác ặc biệt, đối với chủ hộ gia đình thì sự ảnh hưởng này lớn

hơn, được thể hiện rõ ràng hơn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM

-    -

LÊ ĐÌNH HIẾU

CÁC YẾU TỐ KINH TẾ - XÃ HỘI TÁC ĐỘNG ĐẾN CHI TIÊU TRỰC TIẾP CHO SỨC KHỎE CỦA HỘ GIA ĐÌNH VIỆT NAM

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ PHÁT TRIỂN

MÃ SỐ: 60310105

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

TS. HỒ VIẾT TIẾN

TP.HỒ CHÍ MINH-NĂM 2015

2.1.1.5. Vùng miền sinh sống

Mỗi vùng có nh ng đặc điểm địa lý, khí hậu, thổ nhưỡng khác nhau;

đặc điểm kinh tế - xã hội, cơ sở vật chất, hạ tầng,… cũng khác nhau. Vì

vậy, mỗi vùng sẽ có sự tác động khác nhau đến sức khỏe người dân và chi

phí y tế của họ cũng rất khác nhau.

2.1.1.6. Tuổi tác của chủ hộ

Là số tuổi của chủ hộ. Cũng như giới tính, tuổi của chủ hộ cũng có

sự tác động nhất định đến hoàn cảnh kinh tế, sức khỏe của các thành viên

khác trong gia đình. Qua đó, tuổi của chủ hộ cũng được xem là một yếu tố

quan trọng ảnh hưởng đến chi tiêu y tế của hộ.

2.1.1.7. Thu nhập của hộ

Theo hướng dẫn của Tổng cục Thống kê, thu nhập của hộ là toàn bộ

số tiền và giá trị hiện vật quy thành tiền sau khi đã trừ chi phí sản xuất mà

hộ và các thành viên của hộ nhận được trong một thời gian nhất định,

thường là năm Thu nhập của hộ bao gồm: tiền công, tiền lương; thu nhập

từ sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản, từ sản xuất phi nông, lâm nghiệp,

thủy sản sau khi đã trừ chi phí và thuế sản xuất); thu khác như trợ cấp, quà

biếu, tiền mừng, lãi tiết kiệm,… mà hộ nhận được trong năm.

Tất cả các khoản chi tiêu của hộ đều được tài trợ từ nguồn thu nhập,

trong đó bao gồm cả chi tiêu cho y tế. Vì vậy ngoài tình trạng sức khỏe của

thành viên trong hộ, nếu thu nhập của hộ nhiều hơn thì chi tiêu cho y tế

thường có xu hướng cao hơn.

2.1.1.8. Bảo hiểm

Luật BHYT do Quốc hội an hành ngày 4 2008 sửa đổi ổ sung

ngày 3 6 20 4, “BHYT là hình thức bảo hiểm b t buộc được áp dụng đối

với c c đối tượng theo qu đ nh c a u t n điều u t để

chăm sóc sức khỏe, không vì mục đích lợi nhu n do Nh nước tổ chức thực

hiện” Về cơ ản, đó là một cách dành dụm một khoản tiền trong số tiền thu

nhập của mỗi cá nhân hay mỗi hộ gia đình để đóng vào quỹ do hà nước

đứng ra quản lý, nhằm giúp mọi thành viên tham gia quỹ có ngay một

khoản tiền trả trước cho các cơ sở cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, khi

người tham gia không may ốm đau phải sử dụng các dịch vụ đó, mà kh ng

phải trực tiếp trả chi phí khám ch a bệnh Cơ quan ảo hiểm xã hội sẽ

thanh toán khoản chi phí này theo quy định của Luật BHYT.

Cũng như hầu hết các quốc gia trên thế giới, Việt Nam thừa nhận

quan điểm của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Tổ chức Lao động Quốc tế

(ILO) với cách tiếp cận BHYT là một nội dung thuộc an sinh xã hội và là

loại hình bảo hiểm phi lợi nhuận, nhằm đảm bảo chi phí y tế cho người

tham gia khi gặp rủi ro, ốm đau, ệnh tật.

ản chất của T là chia sẻ, phân tán nguy cơ và huy động nguồn

lực tài chính cho y tế T gi p tăng nguồn tài chính cho y tế rất lớn, góp

phần tăng quy m và chất lượng của các dịch vụ y tế phục vụ người dân,

đồng thời giảm tỷ lệ ngân sách đầu tư cho y tế để phục vụ cho các lĩnh vực

quan trọng khác của đất nước

2.1.2. Chi tiêu trực tiếp cho y tế (chăm sóc sức khỏe) và các yếu tố liên

quan

Chi tiêu trực tiếp cho y tế (OOP) là số tiền mà hộ gia đình phải chịu

trách nhiệm chi trả cho các khoản chi phí sử dụng dịch vụ y tế từ nguồn thu

nhập của họ trong một khoản thời gian nhất định thường là một năm).

OOP phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chẳng hạn như quy mô hộ, vùng miền

sinh sống, thu nhập hộ, chi mua bảo hiểm, chi thực phẩm và không phải

thực phẩm của hộ, giới tính, độ tuổi,… và trình độ học vấn của chủ hộ.

Th ng thường thu nhập của hộ gia đình được sử dụng để trang trải

cho rất nhiều khoản chi tiêu khác nhau, từ hàng hóa thiết yếu, dịch vụ y tế

đến các loại hàng hóa, dịch vụ xa xỉ ể đơn giản hóa và phù hợp với mục

tiêu nghiên cứu, tác giả phân chia các khoản chi tiêu thành hai nhóm:

(1) Chi tiêu cho dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe;

(2) Chi tiêu cho hàng hóa dịch vụ khác.

* Hai khái niệm cơ bản trong Lý thuyết hành vi lựa chọn c a người

tiêu dùng

Tập hợp tất cả các phương án kết hợp khác nhau của hàng hóa, dịch

vụ mà người tiêu dùng có thể mua trong giới hạn khả năng chi tiêu hoặc

thu nhập) của họ được gọi là đường ngân sách đường giới hạn ngân sách

là đường nối gi a hai điểm I/PX và I/PY) hư vậy, nếu thu nhập của người

tiêu dùng càng cao, giá hàng hóa - dịch vụ kh ng đổi (hoặc giá hàng hóa -

dịch vụ giảm, thu nhập gi nguyên) thì đường ngân sách ([I/Px][I/PY]) dịch

chuyển ra ngoài, không gian lựa chọn của người tiêu dùng được mở rộng,

người tiêu dùng có khả năng mua nhiều hàng hóa, dịch vụ hơn và ngược

lại.

B I/PY D

QY*

U0 A

0 QX* I/PX QX

ình . : Đường b ng quan, đường ngân s ch v điểm cân bằng tiêu dùng

ường àng quan đường đẳng ích: U) là tập hợp các phương án kết

hợp tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ khác nhau có cùng mức h u dụng. Các

đường bàng quan khác nhau (U0, U1, U2) thì không cắt nhau và có mức h u dụng khác nhau ường bàng quan có mức h u dụng cao hơn thì được ưa

thích hơn; nghĩa là người tiêu dùng có xu hướng thích tiêu dùng nhiều hơn

đối với một sản phẩm, dịch vụ. Theo đó, các phương án tiêu dùng nằm trên

đường bàng quan (U1) được ưa thích hơn phương án tiêu dùng nằm trên

đường bàng quan (U0) và do đó sẽ được ưa thích hơn các phương án tiêu dùng nằm trên đường bàng quan (U2).

ể tối đa hóa h u dụng, người tiêu dùng sẽ lựa chọn sự kết hợp gi a

hàng hóa, dịch vụ mà tại đó đường ngân sách tiếp xúc với đường bàng quan

cao nhất hương án kết hợp này gọi là điểm cân bằng tiêu dùng.

hư vậy, theo lý thuyết hành vi lựa chọn của người tiêu dùng thì

tổng mức chi tiêu cho dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe với chi tiêu hàng

hóa dịch vụ khác phải là phương án kết hợp nào đó trên đường ngân sách

của hộ gia đình iều này có nghĩa là khi thu nhập càng cao thì khả năng

chi tiêu cho y tế càng cao và ngược lại Tương tự như vậy, nếu BHYT

thanh toán chi phí cho dịch vụ khám ch a bệnh, người dân có xu hướng sử

dụng dịch vụ nhiều hơn ặt khác, sự kết hợp này phải là một phương án

nào đó nằm trên đường bàng quan nhất định, có tỷ lệ thay thế biên nhất

định tùy thuộc vào cảm nhận của người dân và giá cả hàng hóa, dịch vụ.

Trong khi đó, giá cả hàng hóa, dịch vụ trong đó có dịch vụ y tế) lại

chịu ảnh hưởng bởi yếu tố: vùng miền, địa bàn cung cấp dịch vụ. Cảm nhận

của người dân về dịch vụ y tế càng phức tạp hơn, phụ thuộc vào nhiều yếu

tố hơn; sự thay đổi này phụ thuộc vào độ tuổi, giới tính, tình trạng sức

khỏe, học vấn, dân tộc,…. Vì vậy, mức chi tiêu cho dịch vụ y tế, chăm sóc

sức khỏe cũng có sự thay đổi theo các yếu tố nêu trên.

2.2. Tổng quan các nghiên cứu thực nghiệm liên quan

2.2.1. “Xu hướng chi tiêu y tế quốc gia thường niên 1975-2013” ở Canada

Theo lần tái bản thứ 17, ấn phẩm “Xu hướng chi tiêu y tế quốc gia

thường niên 1975-2013” trên đã khảo sát, nghiên cứu số liệu tổng chi tiêu y

tế của Canada từ năm 975 đến năm 20 3. Nghiên cứu cho chúng ta có một

cái nhìn tổng quan về số tiền chi cho chăm sóc sức khỏe hàng năm, tiền đó

được sử dụng vào việc gì, cho ai, và có nguồn gốc từ đâu. Nó so sánh d

liệu chi tiêu đặc trưng ở cấp tỉnh, quốc gia (lãnh thổ) và quốc tế, cũng như

xu hướng chi tiêu y tế của Canada từ năm 975 đến nay.

Nghiên cứu này thu được các kết quả như sau:

(1) Chi tiêu y tế ình quân đầu người có sự khác nhau gi a các địa

phương; trong đó chi tiêu y tế cao nhất tại Newfoundland và Labrador

7 32 đ người năm), thấp nhất tại Que ec 5 53 đ người năm)

(2) Chi tiêu y tế ình quân đầu người theo độ tuổi cũng có sự khác

nhau: cao nhất là đối tượng trên 65 tuổi ( 794 đ người năm), đặc biệt

chi tiêu y tế dành cho người cao niên (trên 80 tuổi) cao gấp 3 lần người già

có độ tuổi từ 65 tuổi đến 69 tuổi (20 387 đ người so với 6 43 đ người).

Chi tiêu y tế năm 20 cho trẻ trẻ em dưới 1 tuổi (9 632 đ người năm) cao

hơn so với người dân Canada trong độ tuổi từ 1 đến 64 (2.341đ người).

2.2.2. c động c a BHYT tự nguyện đến việc sử dụng d ch vụ chăm sóc

sức khỏe và thanh toán trực tiếp: Một bằng chứng mới cho Việt Nam

Vì cho rằng có rất nhiều nghiên cứu thực tế về bảo hiểm y tế tự

nguyện ở Việt Nam nhưng tác động nhân quả của bảo hiểm y tế tự nguyện

ít được biết đến, Tác giả Nguyễn Việt Cường (2011) sử dụng bộ d liệu

VHLSS 2004, 2006 để nghiên cứu về tác động của BHYT tự nguyện đến

việc sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe và thanh toán trực tiếp. Trong

nghiên cứu này, tác giả đo lường tác động của bảo hiểm y tế tự nguyện đến

việc sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe và thanh toán từ tiền túi.

Qua nghiên cứu này, Tác giả phát hiện ra rằng bảo hiểm y tế tự

nguyện giúp nhân dân (có tham gia bảo hiểm) tăng số lượt khám ch a bệnh

ngoại trú và nội trú hàng năm khoảng 45% và 70%, tương ứng. Tuy nhiên,

tác động của bảo hiểm y tế tự nguyện lên số tiền thanh toán trực tiếp từ tiền

túi cho chi phí dịch vụ chăm sóc sức khỏe lại kh ng có ý nghĩa thống kê.

2.2.3. Đề t i “Chi tiêu tế và gánh nặng nợ nần c a c c gia đình nghèo:

Bằng chứng từ Campuchia”:

ăm 2004, W Van Damme và cộng sự đã tiến hành khảo sát trên

quy mô 72 hộ gia đình có ệnh nhân sốt xuất huyết. Mục tiêu đề tài nghiên

cứu là hành vi lựa chọn dịch vụ bảo vệ sức khỏe, chi tiêu trực tiếp cho y tế

và cách thức xoay sở để trang trải cho gánh nặng chi phí đó ay nói cách

khác là chi trả chi phí y tế có tác động như thế nào đến gánh nặng nợ trong

một khu vực nông thôn nghèo ở Campuchia.

Kết quả nghiên cứu cho rằng: Số tiền mà hộ gia đình trực tiếp chi trả

(từ thu nhập của họ) cho dịch vụ y tế phụ thuộc chủ yếu vào cơ sở chăm

sóc sức khỏe mà họ chọn. Nh ng người sử dụng dịch vụ y tế tư nhân chi trả

cao hơn người sử dụng bệnh viện công (có BHYT, tài trợ,…) Tại đây, chi

tiêu y tế thường xuyên gây ra nợ nần và có thể dẫn đến nghèo đói. Một hệ

thống y tế công lập đáng tin cậy, dễ tiếp cận là cần thiết để ngăn chặn chi

phí y tế thảm họa, và cho phép các chiến lược khác, chẳng hạn như mạng

lưới an sinh cho người nghèo, trở nên hiệu quả toàn diện.

2.2.4. Nghiên cứu “ c động c a chi tiêu y tế đến hộ gia đình và các giải

ph p t i chính kh c nhau”

Theo Tài liệu này, WHO (2004) cho rằng: Tổng chi tiêu y tế trong

tổng sản phẩm xã hội trên thế giới tăng từ 3% (năm 948) lên hơn 8% hiện

nay. ăm 200 , Thế giới đã chi 3 800 tỷ USD cho hoạt động chăm sóc sức

khỏe. Tuy nhiên, chi tiêu y tế ình quân đầu người khu vực Trung ng có

sự khác biệt lớn với các nước còn lại. Hầu hết các Chính phủ trong khu vực

đã phải cắt giảm chi tiêu ngân sách thực tế bình quân đầu người cho y tế vì

nền kinh tế yếu kém. ể duy trì tính toàn vẹn của hệ thống y tế công cộng,

các nhà làm chính sách y tế đã giới thiệu biện pháp ngăn chặn chi phí và

chiến lược thu hồi chi phí, kể cả phí sử dụng bừa bãi.

Kết quả là, các hộ gia đình đã phải đối mặt nhiều hơn với khó khăn

tài chính để chi trả cho các dịch vụ y tế cần thiết. Một số hộ gia đình, đặc

biệt là các hộ gia đình nghèo, phải dành một phần đáng kể thu nhập chi trả

cho các dịch vụ y tế và họ đang bị đẩy vào cảnh đói nghèo, với nh ng hậu

quả thảm khốc. Nhiều hộ gia đình phải đối mặt với chi phí y tế lớn, so với

thu nhập của họ, phải đi vay, bán tài sản hoặc từ bỏ dịch vụ y tế cần thiết,

chấp nhận sống (hoặc chết) với bệnh tật trong người. ơn n a, như một kết

quả tất yếu trong vòng lẩn quẩn gi a sức khỏe và nghèo đói, nhiều hộ gia

đình sẽ không thể tự giải thoát khỏi cái bẫy của bệnh tật và đói nghèo khi

họ rơi vào đó.

Kết quả thực nghiệm cho rằng chi tiêu tiền túi cho dịch vụ y tế là thủ

phạm chính đằng sau chi phí y tế thảm họa. Trong hầu hết các nước nghèo

và thu nhập trung bình, chi trả trực tiếp của hộ gia đình chiếm hơn 50%

tổng chi y tế. Chương trình ảo hiểm y tế đề ra giải pháp trực tiếp để loại

bỏ các chi phí y tế thảm họa.

Có nhiều lựa chọn tài chính y tế khác nhau để phát triển chương trình

bảo hiểm toàn dân, bao gồm cả chương trình chính phủ tài trợ về thuế tài

trợ và xã hội, bảo hiểm y tế tư nhân và cộng đồng. Tuy nhiên, không có

chương trình bảo hiểm phù hợp cho tất cả các quốc gia, vùng lãnh thổ.

Kinh nghiệm của các quốc gia đã đạt được bảo hiểm toàn dân trên thế giới

cho thấy rằng tất cả họ đều đi qua một quá trình chuyển đổi. Trong quá

trình chuyển đổi, tỷ lệ chi tiêu công thông qua thuế và/ hoặc bảo hiểm y tế

xã hội tăng, trong khi tỷ lệ chi tiêu tiền túi giảm. Thời gian, phương pháp

chuyển tiếp được xác định bởi nhiều yếu tố, bao gồm cả ý chí chính trị của

các nhà lãnh đạo và hoàn cảnh kinh tế của đất nước.

2.2.5. Bằng chứng mới về vai trò c a kiều hối đối với chi phí chăm sóc sức

khỏe c a các hộ gia đình Mexico

Trong nghiên cứu này, tác giả sử dụng số liệu cuộc điều tra quốc gia

về thu nhập và chi tiêu ở Mexico 2002 (E I ) để phân tích, đưa ra kết

quả rằng kiều hối quốc tế làm tăng chi tiêu chăm sóc sức khỏe.

Cứ mỗi 100 peso thu nhập chuyển tiền (kiều hối) tăng thêm, có

khoảng 6 peso được chi tiêu cho y tế. ộ nhạy của chi phí chăm sóc sức

khỏe với các mức của biến kiều hối quốc tế lớn hơn gần gấp ba lần phản

ứng của nó với nh ng thay đổi trong các nguồn thu nhập khác của gia đình.

ơn n a, chi phí chăm sóc sức khỏe ít phản ứng với thu nhập chuyển tiền

trong các hộ gia đình có thu nhập thấp hơn Phản ứng thấp hơn có thể bắt

nguồn một phần do sự tham gia của các hộ gia đình này (thu nhập thấp) vào

các chương trình công cộng như PROGRESA (nay gọi là Oportunidades),

tác giả cũng phân tích các tác động của kiều hối bằng bảo hiểm y tế.

Theo kỳ vọng, chúng ta thấy rằng các hộ gia đình với các loại bảo

hiểm chăm sóc sức khỏe - thông qua việc làm hoặc thông qua việc tham gia

vào PROGRESA - chi tiêu ít lượng thu nhập kiều hối của gia đình cho

chăm sóc sức khỏe hơn các hộ gia đình thiếu bảo hiểm chăm sóc sức khỏe.

Do đó, kiều hối có thể giúp cân bằng chi phí chăm sóc sức khỏe gi a các

hộ có và không có bảo hiểm y tế.

2.2.6. c động c a chương trình bảo hiểm toàn dân đến chi phí y tế thảm

họa: phân tích mô phỏng cho Kenya

Các định nghĩa hiện tại về tỷ lệ chi phí y tế thảm họa khó để hiểu

gánh nặng thực sự của chi trả chi phí y tế trực tiếp. Nghiên cứu này phát

triển một khuôn khổ chung của chi phí y tế thảm họa để cung cấp một bức

tranh hoàn chỉnh hơn về tác đồng tiềm ẩn của chúng. Các tác động thực của

khuôn khổ chung này sau đó được kiểm chứng qua mô hình hóa các tác

động từ việc thực hiện một chương trình bảo hiểm y tế toàn dân đơn giản,

chi phí thấp ở Kenya.

Nghiên cứu cho thấy rằng bảo hiểm y tế toàn dân có một tác động

đáng kể đến sự thay đổi trong sử dụng các dịch vụ y tế cũng như đến chi

phí y tế hộ gia đình. ó cũng chứng minh nh ng lợi ích từ việc sử dụng

khuôn khổ chung về chi phí y tế thảm họa trong đánh giá các hệ thống tài

chính y tế.

2.2.7. Phân tích chi tiêu hộ gia đình v t c động c a kiều hối bằng cách sử

dụng mô hình lớp mẫu tiềm ẩn: trường hợp c a Burkina Faso

Bài viết này sử dụng một mô hình lớp mẫu tiềm ẩn để đánh giá

nh ng tác động của kiều hối quốc tế đến chi tiêu của hộ gia đình sử dụng

d liệu chéo 2010 của Burkina Faso. Mức chi tiêu được mô hình hóa bằng

cách sử dụng hệ thống nhu cầu gần như lý tưởng. Với mô hình lớp mẫu

tiềm ẩn, nh ng phương trình chi phí này được ước tính đồng thời cho cả

hai nhóm hộ gia đình cũng như các yếu tố giải thích. Mô hình này được sử

dụng để ước lượng tám phương trình chi tiêu khác nhau: thực phẩm, giáo

dục, y tế, hàng hóa lâu bền, nhà ở, nhiên liệu để nấu ăn, thông tin liên lạc

(điện thoại), và giao thông vận tải.

Kết quả cho thấy rằng quy m gia đình, học vấn, tuổi của chủ hộ,

nghề nghiệp, giới tính, có điện, địa bàn sinh sống đ thị/ nông thôn), và

kiều hối quốc tế góp phần giải thích hành vi chi tiêu hộ gia đình. Các yếu tố

góp phần làm tăng nguy cơ nghèo đói hộ gia đình ao gồm: quy mô hộ, chủ

hộ là một nông dân, phụ n , độ tuổi, hoặc sống ở một tỉnh khác Kadiogo.

Các yếu tố làm tăng cơ hội gia đình thoát nghèo: lượng kiều hối nhận được,

chủ hộ gia đình được giáo dục tốt, người Hồi giáo, hộ gia đình được sử

dụng điện, nước công cộng, hoặc nếu các hộ gia đình sống ở tỉnh Kadiogo.

2.2.8. Hành vi ứng phó c a hộ gia đình với chi phí y tế ở một số quốc gia

Châu Phi

Adam Leive (2008) nghiên cứu các yếu tố liên quan đến hành vi ứng

phó hộ gia đình đối mặt với chi phí y tế ở 15 quốc gia châu Phi và cung cấp

bằng chứng cho hoạch định chính sách trong việc thiết kế các cơ chế bảo vệ

sức khỏe trên khía cạnh chi phí. Tác giả sử dụng loạt các hồi quy logit được

thực hiện để tìm hiểu các yếu tố tương ứng trong nghiên cứu của mình.

Phân tích ảnh hưởng riêng của các chi tiêu về chăm sóc ệnh nhân nội trú.

Số liệu sử dụng trong phân tích là từ iều tra Y tế Thế giới 2002-2003.

Nghiên cứu này đi đến kết luận: Trong hầu hết các nước châu Phi,

các hệ thống tài chính y tế là quá yếu để bảo vệ gia đình khỏi nh ng cú sốc

sức khỏe. Vay nợ và bán tài sản để tài trợ cho chăm sóc sức khoẻ là phổ

biến. Chính sách trả trước cho chăm sóc sức khỏe đem lại nhiều lợi ích cho

hộ gia đình, và một tổng thể mạng lưới an sinh xã hội có thể giúp giảm

thiểu nh ng ảnh hưởng lâu dài của bệnh tật và hỗ trợ giảm nghèo.

2.2.9. Chi trả trực tiếp c a hộ gia đình cho c c d ch vụ y tế không chính

thức tại bang Georgia

Trong nghiên cứu này, Paolo Bellia và cộng sự (2004) muốn tìm

hiểu về các khoản chi trả trực tiếp của hộ gia đình cho các dịch vụ y tế

chính thức và không chính thức tại bang Georgia. Mục đích chính của

nghiên cứu là: (a) thu thập, phân tích các khoản thu nhập thanh toán trực

tiếp cho chi phí y tế và đặc biệt là các thành phần không chính thức; (b)

giải thích lý do tại sao ch ng dường như rất phổ biến; c) điều tra hậu quả

của ch ng, đặc biệt là về tiếp cận và chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

Tác giả kết luận rằng: Nhìn chung, các khoản phải trả cho dịch vụ y

tế ở eorgia đã trở thành một thực tế phổ biến và hầu hết được chấp nhận,

và rằng một phần đáng kể của các khoản thanh toán là hoàn toàn không

được ghi chép. Mức độ thanh toán trực tiếp cho dịch vụ y tế gây hậu quả

nặng nề trên hai khía cạnh công bằng và hiệu quả.

Nghiên cứu này cũng chỉ ra nh ng lý do sâu xa và đa chiều tại sao

chi tiêu trực tiếp cho y tế phổ biến ơn n a, nghiên cứu nhấn mạnh rằng

không có giải pháp đơn lẻ để giải quyết vấn đề ặc biệt, một số các giải

pháp thường xuyên được đề xuất trong các cuộc tranh luận quốc tế, chẳng

hạn như chỉ đơn giản là chính thức hóa chi phí sử dụng, trong bối cảnh

Georgia là không thực tế.

2.3. Tóm tắt kết quả các nghiên cứu liên quan

Bảng 2.1: Tổng hợp kết quả chính từ các nghiên cứu liên quan

STT

TÁC GIẢ

KẾT QUẢ CHÍNH

BIẾN PHỤ THUỘC

BIẾN GIẢI THÍCH

Chi tiêu y

Vùng miền;

tế người

ộ tuổi

Chi tiêu cho y tế thay đổi theo vùng miền, độ tuổi

Canadian Institute for Health Information, 2013

Nguyễn Việt Cường, 2011

Chi phí y tế trực tiếp

BHYT tự nguyện

BHYT làm tăng số lượt khám ch a bệnh, nhưng không có ý nghĩa thống kê

STT

TÁC GIẢ

KẾT QUẢ CHÍNH

BIẾN PHỤ THUỘC

BIẾN GIẢI THÍCH

với chi phí y tế

W. Van Damme và cộng sự, 2004

Chi tiêu trực tiếp cho y tế

Hệ thống y tế (BHYT)

Số tiền gia đình trực tiếp chi trả phụ thuộc chủ yếu vào hệ thống y tế

Chi tiêu y tế từ tiền túi của hộ gia đình

Chi tiêu công cho y tế thông qua BHYT

Regional Committee for the Eastern Mediteranean, 2004 (WHO)

Chi tiêu công (BHYT) tăng, chi phí y tế của hộ gia đình giảm

Thu nhập (kiều hối);

Chi tiêu y tế hộ gia đình

Catalina Amuedo – Dorantes Susan Pozo, 2009

BHYT

Thu nhập tăng làm tăng chi tiêu y tế; BHYT làm giảm chi tiêu y tế hộ

BHYT

Chi tiêu y tế hộ gia đình

WHO-Department System Financing, 2006

BHYT làm thay đổi mức chi tiêu y tế của hộ

African Development Bank Group 2014

Chi tiêu hộ gia đình

Các biến giải thích góp phần giải thích hành vi hộ gia đình, trong đó có chi tiêu cho y tế

Quy mô gia đình; học vấn, tuổi, nghề nghiệp, giới tính chủ hộ; địa bàn sống

Tài chính gia đình (bao gồm chi tiêu y tế)

Hệ thống tài chính y tế (tài trợ & BHYT)

Chính sách trả trước giúp giảm thiểu tác động tác động của bệnh tật

Thu nhập của hộ gia đình

Adam Leive (2008)

Chi trả trực tiếp của hộ gia đình cho y tế

Chi trả trực tiếp cho y tế là phổ biến, ảnh hưởng đến khả năng tiếp cậm dịch vụ y tế

Paolo Bellia và cộng sự (2004)

Nguồn: Tổng hợp từ các nghiên cứu liên quan

Từ các nghiên cứu nêu trên, tác giả nhận thấy sức khỏe, chi phí y tế

do hộ gia đình trực tiếp chi trả thường phụ thuộc vào các yếu tố cụ thể:

vùng miền sinh sống, quy mô, thu nhập của hộ gia đình; ảo hiểm y tế

thông qua các hình thức như chi tiêu c ng cho y tế, hệ thống y tế quốc gia;

độ tuổi, giới tính và học vấn của chủ hộ.

2.4. Khung phân tích

2.4.1. Khung phân tích c a mô hình

Hình 2.2: Khung phân tích

2.4.2. Cơ chế t c động c a các biến

Theo ơ đồ các yếu tố tác động đến chi tiêu y tế của hộ gia đình Việt

Nam (Hình 2.2) nêu trên, chi tiêu y tế của hộ gia đình thường chịu tác động

bởi ba nhóm yếu tố chính:

(1) Nhóm các yếu tố nội tại (bên trong) hộ gia đình như quy m hộ,

dân tộc, học vấn, độ tuổi, giới tính của chủ hộ và thu nhập của hộ;

(2) Nhóm các yếu tố ên ngoài như địa àn cư tr , vùng miền; và

(3) Sự tham gia bảo hiểm xã hội.

Với sự kỳ vọng là quy mô hộ, thu nhập của hộ, dân tộc, địa àn cư

trú, giới tính của chủ hộ có mối tương quan thuận đồng biến) với chi tiêu y

tế gược lại, các biến giáo dục, bảo hiểm sẽ có mối quan hệ nghịch biến

với mức chi tiêu cho sức khỏe.

Thật vậy, giáo dục một mặt tác động hoàn thiện kiến thức, tình cảm,

tư duy, kỹ năng của cá nhân; mặt khác nó cũng hỗ trợ nâng cao các tác

động tăng cường (người học cao tiếp xúc nhiều hơn với nh ng người có

nhận thức, hành động tiến bộ, có uy tín trong xã hội) hành vi bảo vệ sức

khỏe. Ngoài ra, giáo dục còn tạo ra các điều kiện thuận lợi (việc làm tốt

hơn, thu nhập cao hơn, tiếp cận với m i trường sống tiện nghi, đầy đủ

hơn,…) để cá nhân thực hiện, duy trì thói quen tốt, lành mạnh để tăng

cường sức khỏe, giảm chi tiêu y tế.

ời sống xã hội ngày càng biến động khó lường, xác suất để mỗi cá

nhân gặp phải vấn đề sức khỏe đã lớn, xác suất để một gia đình và cộng

động có người nhiễm bệnh càng lớn hơn ếu có T, người bệnh tiếp

cận tốt hơn với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là các gia đình

nghèo ược ch a trị tốt, kịp thời, mầm bệnh sẽ hạn chế lây lan ra cộng

đồng Do đó, chi phí khám ch a bệnh sẽ giảm và chi tiêu của hộ cho nội

dung này cũng giảm theo tương ứng.

2.4.3. Quy trình nghiên cứu

Bƣớc 1: Lọc d liệu. Từ các biến trong mô hình, đọc các câu hỏi

trong bộ số liệu VHLSS 2012 để tìm biến thích hợp với mục tiêu nghiên

cứu của đề tài. Từ đó chọn lọc các biến để xây dựng mô hình. Liên kết các

biến nằm rải rác ở các bảng trong bộ d liệu.

Bƣớc 2: ử dụng các c ng cụ thống kê tata để m tả các yếu tố

kinh tế xã hội tác động lên iến kết quả nghiên cứu

Bƣớc 3: Thống kê mô tả các biến giải thích tác động lên chi tiêu y tế

bằng hồi quy Tobit và Hồi quy phân vị

Bƣớc 4: iểm định các ràng uộc của m hình để xác định các iến

độc lập có ý nghĩa thống kê đối với iến phụ thuộc hay kh ng

Hiện tượng phương sai thay đổi đã được khắc phục bằng kỹ thuật hồi

quy có trọng số.

Chƣơng 3 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Nội dung chủ yếu của chương này là giới thiệu các công cụ, các mô

hình được sử dụng để phân tích, đánh giá d liệu và vấn đề nghiên cứu.

Bên cạnh đó, chương này còn chứa các nội dung mô tả tổng quan về nguồn

d liệu được sử dụng trong nghiên cứu, quy mô mẫu, mô tả các biến số có

trong mô hình và thông tin sơ bộ của biến trong d liệu nghiên cứu.

3.1. Mô hình nghiên cứu

ể phân tích sự tác động của các yếu tố kinh tế - xã hội cũng như thu

nhập đến chi tiêu trực tiếp của hộ gia đình cho chăm sóc sức khỏe (OOP),

tác giả sử dụng mô hình hồi quy có dạng sau đây (theo dạng phương trình

tổng quát của mô hình hồi quy tuyến tính đa iến):

(1) Yi = β0 + β1*Xi + Xiα + εi

Trong đó:

- Biến phụ thuộc Yi thể hiện chi tiêu trực tiếp OOP cho sức khỏe của

hộ gia đình thứ i;

- Biến giải thích Xi là các biến độc lập thể hiện các yếu tố kinh tế -

xã hội, cũng như thu nhập của hộ i trong mô hình nghiên cứu.

* ưa các iến giải thích vào hương trình hồi quy tổng quát, ta có:

= a + iới tính + c ộ tuổi + d Học vấn + e Dân tộc + f Quy

mô hộ + g*Vùng + h*Ttnt + i*Thu nhập + k*BHYT + 

Trong đó:

- Y là biến số kết quả (nguyên dạng hoặc chuyển dạng);

- a là hằng số;

- b  i: là các hệ số hồi quy của các biến số kinh tế - xã hội (biến

giải thích) trong mô hình;

-  là phần dư.

3.2. Mô hình hồi quy TOBIT

Các d liệu quan sát về OOP của hộ gia đình cho thấy có một tỷ lệ

đáng kể các quan sát nhận giá trị là kh ng iều này có nghĩa là iến phụ

thuộc bị kiểm duyệt censored) hương pháp hồi qui th ng thường sẽ thất

bại trong việc xác định sự khác nhau về chất luợng gi a các quan sát giới

hạn và các quan sát không giới hạn (liên tục) vì sự kh ng kh ng đồng nhất

và thiên lệch của nó. hương pháp ình phương é nhất (OLS) sẽ thất bại

trong việc ước lượng mô hình dạng số liệu bị kiểm lọc (censored data). Mô

hình TOBIT sẽ rất h u hiệu trong trường hợp này với việc sử dụng phương

pháp Maximum Likelihood (ML)

Th ng thường, dạng tổng quát của mô hình hồi quy TOBIT là:

yi = xiβ + εi ; với

* < = 0;

- yi : biến phụ thuộc, nhận các giá trị sau:

* > 0;

+ yi = 0 nếu yi

*: là giá trị thực của quan sát, ở đây là chi tiêu y tế từ

+ yi = y* nếu yi

Với yi

tiền túi OOP của hộ thứ i.

- xi : vector biến độc lập;

- εi : sai số ước lượng hàm hồi quy.

ể ước lượng mô hình hồi qui bị kiểm lọc hay m hình TO IT được

phát triển bởi James Tobin (1958), chúng ta không thể sử dụng phương

pháp ình phương é nhất (OLS) bởi vì không đáp ứng được điều kiện E

u) = 0 Ước lượng OLS sẽ chệch và kh ng đồng nhất đối với các thông số.

Với việc sử dụng mô hình TOBIT sẽ cho các kết quả ước lượng phù

hợp hơn so với phương pháp ình phương bé nhất OL do đặc điểm của số

liệu trong trường hợp bị kiểm lọc. Thực hiện theo phương pháp TOBIT,

hàm hồi quy này vẫn tính toán hệ số ước lượng bằng ình phương tối thiểu

sai số, nhưng với điều kiện bên trên.

3.3. Mô hình hồi quy phân vị

Koenker và Basset (1978) cho rằng có nh ng hạn chế của phương

pháp OLS hay TOBIT. Cả hai đều cung cấp cho rằng phương pháp

OLS/TOBIT bị ảnh hưởng rất nhiều bởi nh ng hạn chế về các giả định và

quan sát kh ng đối xứng. Và không thể được nhìn thấy cái nhìn tổng quát

về số lượng nghiên cứu au đó, oenker và asset đề nghị phương pháp

hồi quy mới để vượt qua bất lợi này, đó là phương pháp hồi quy phân vị.

Mặc dù hồi quy phân vị cũng thực hiện dựa trên OLS, điều khác biệt ở đây

là hồi quy phân vị chính là hồi quy OLS có trọng số.

Các hồi quy phân vị có điều kiện của biến phụ thuộc Y theo X tại

phân vị là hàm , với được chọn khi sai số nhỏ

nhất. Hệ số tác động được định nghĩa như sau: (Trần Thị Tuấn Anh, 2014)

Với

Trong nghiên cứu này, tác giả sử dụng cả 2 phương pháp để đánh giá

tác động.

3.4. Nguồn dữ liệu nghiên cứu

hư đã nêu trên, chuyên đề nghiên cứu này tập trung khai thác, phân

tích Bộ D liệu khảo sát mức sống hộ gia đình Việt am V L ) năm

2012 và có so sánh, đối chiếu với kết quả phân tích Bộ D liệu khảo sát

mức sống hộ gia đình Việt am năm 2010 – nguồn d liệu sẵn có. Các Bộ

D liệu này được thực hiện bởi Tổng cục Thống kê Việt Nam (GSO) với

sự hỗ trợ kỹ thuật từ Ngân hàng Thế giới (WB). Trong đó, V L 20 2

bao gồm 9.322 quan sát – là các hộ gia đình, phân ố rộng khắp trên cả

nước. Các mẫu có tính đại diện cao cho các cấp độ quốc gia về mức sống,

nông thôn và thành thị,… và các vùng miền.

Các cuộc điều tra thu thập thông tin của hộ gia đình và cộng đồng

bằng phương tiện bảng câu hỏi. Thông tin về hộ gia đình ao gồm: nhân

khẩu học cơ ản, giáo dục, y tế, thu nhập, chi tiêu,v.v ặc biệt, chi phí và

thu nhập ình quân đầu người được thu thập bằng cách sử dụng các câu hỏi

chi tiết. Các cuộc điều tra cũng chứa các thông tin về bảo hiểm sức khỏe

của các thành viên trong hộ gia đình, số lượng bệnh nhân ngoại trú và nội

tr hàng năm tại các bệnh viện và phòng khám, và chi phí cho các dịch vụ

ngoại trú và nội trú.

Tuy nhiên, thông tin chi tiết về chi trả trực tiếp cho các dịch vụ chăm

sóc sức khỏe là không có sẵn. iều này có nghĩa là chi trả y tế từ tiền túi

được định nghĩa trong V L kh ng chỉ bao gồm các khoản phí điều trị,

mà còn bao gồm tất cả các chi phí liên quan đến phương pháp điều trị,

chẳng hạn như tiền thưởng cho các ác sĩ, phí phục vụ cho yêu cầu của y

học bổ sung, thiết bị, phương tiện giao thông, v.v. (Nguyễn, 2012).

3.5. Các Biến trong mô hình

Dựa trên các nghiên cứu thực nghiệm về phân tích tác động của các

yếu tố kinh tế - xã hội đến chi tiêu y tế của hộ gia đình trên Thế giới và

Việt Nam, Tác giả đề xuất:

Trong nghiên cứu này, biến phụ thuộc của mô hình là chi phí y tế do

các hộ gia đình trực tiếp chi trả khi sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Cụ

thể, chi phí y tế của hộ gia đình ao gồm:

(1) Các khoản chi trực tiếp: chi phí điều trị như tiền khám, xét

nghiệm, tiền thuốc, phẫu thuật,… và chi phí ngoài điều trị như đi lại, ăn, ở,

bồi dưỡng,…;

2) Chi phí cơ hội như mất hoặc giảm thu nhập do bệnh tật; và

(3) Chi phí ảo (tinh thần) do cảm giác đau đớn hoặc bị kỳ thị gây ra.

Trong đó, chi phí trực tiếp bao gồm các khoản như sau:

+ Chi phí điều trị nội trú: iều trị nội trú là điều trị y tế khi người

bệnh được ác sĩ yêu cầu làm thủ tục nhập viện và nằm điều trị tại giường

bệnh ít nhất 24 giờ Chi phí điều trị nội trú là toàn bộ các khoản chi thanh

toán cho việc điều trị nội trú, bao gồm: khám bệnh, chẩn đoán, xét nghiệm,

thủ thuật phẫu thuật, thuốc, vật tư dụng cụ y tế tiêu hao, giường bệnh, điện

nước,… tiêu hao trong quá trình điều trị nội trú.

+ Chi phí điều trị ngoại trú: iều trị ngoại trú là việc người bệnh

được ác sĩ tại một cơ sở y tế khám bệnh, chỉ định điều trị y tế mà không

phải nằm viện, không phải làm thủ tục nhập viện và thủ tục xuất viện. Chi

phí khám ch a bệnh ngoại trú là toàn bộ chi phí thanh toán cho các khoản

công khám bệnh, kỹ thuật chẩn đoán xét nghiệm, tiền mua thuốc theo sự kê

toa của ác sĩ

Ngoài ra, các biến giải thích được sử dụng trong nghiên cứu này bao

gồm:

1) Tuổi của chủ hộ: Biến này là biến rời rạc nhận các giá trị là các số

tự nhiên. Giá trị của biến chính là số tuổi thực tế của chủ hộ.

2) Giới tính của chủ hộ (Nam/ N ):

ể có thể lượng hóa được sự tác động của giới tính lên chi tiêu trực

tiếp cho y tế của hộ, nghiên cứu sử dụng biến giả (biến dummy), nhận các

giá trị là 0 và 1. Trong bộ d liệu nghiên cứu, tác giả quy ước rằng: chủ hộ

mang giới tính nam thì d liệu nhận giá trị bằng 1, chủ hộ mang giới tính

n thì d liệu nhận giá trị bằng 0.

3) Giáo dục của chủ hộ gia đình:

Là trình độ học vấn cao nhất của chủ hộ, từ không học đến lớp 12,

Cao đẳng, đại học và sau đại học. Nếu chủ hộ có trình độ học vấn thuộc

nhóm nào, thì biến giả nhận giá trị 1 làm tham chiếu, nếu không thuộc

nhóm đó thì biến giả nhận giá trị bằng 0.

4) Biến Dân tộc: Nếu hộ gia đình thuộc các dân tộc Kinh hoặc dân

tộc Hoa thì biến dân tộc nhận giá trị bằng 1 gược lại, chủ hộ thuộc các

dân tộc khác (các dân tộc còn lại) thì biến dân tộc nhận giá trị là 0.

5) Quy mô hộ: Là biến phản ánh quy mô hộ gia đình. Biến này là bi

rời rạc, nhận các giá trị là số tự nhiên. Giá trị của biến chính là số thành

viên có trong hộ gia đình được quan sát.

6) Thu nhập của hộ: Tổng số giá trị của cải, tài sản do các thành viên

của hộ gia đình làm ra trong một năm. Thu nhập được tính bằng số tiền

quy đổi) thực tế mà hộ nhận được trong năm đó. Biến thu nhập là số tự

nhiên, đơn vị tính là ồng Việt Nam (viết tắt là VND).

7) Bảo hiểm y tế (BHYT): Số tiền được trích từ nguồn thu nhập của

hộ gia đình dùng để thanh toàn chi phí tham gia bảo hiểm y tế trong năm

Chi phí này phụ thuộc vào tình trạng có hay không có (chi phí bằng không)

tham gia BHYT và số người trong hộ tham gia bảo hiểm.

8) ịa bàn sinh sống của hộ gia đình: Là biến thể hiện tổng thể trình

độ phát triển về kinh tế - xã hội, cơ sở hạ tầng và điều kiện sinh sống của

hộ gia đình. Thông thường ở thành thị có môi trường sống tốt hơn, điều

kiện chăm sóc sức khỏe thuận lợi hơn nhưng đồng thời mặt bằng chi phí

chăm sóc sức khỏe cũng sẽ có xu hướng cao hơn ở nông thôn.

9) Vùng miền sinh sống

Theo Tổng cục thống kê, lãnh thổ Việt am được chia thành sáu vùng:

 Vùng 1 - Trung du và miền núi phía Bắc;

 Vùng 2 - ồng bằng sông Hồng;

 Vùng 3 - Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung;

 Vùng 4 - Tây nguyên;

 Vùng 5 - ng am ộ;

 Vùng 6 - ồng bằng sông Cửu Long.

Căn cứ trên nguồn d liệu có sẵn và khung phân tích được trình ày

ở chương 2, ch ng t i tiến hành r t ra các iến đại diện dùng cho phân tích.

Bằng lệnh “summarize” trong tata, tác giả thu được kết quả thống

kê mô tả đối với các biến (Bảng 3.1) trong m hình như sau: Trong VHLSS

2012, quy mô mẫu có tổng số 9.320 quan sát; trong đó có hơn 75% quan

sát có chủ hộ là Nam. Bảng số liệu cho thấy có 29% gia đình sống ở thành

thị và 71% gia đình sinh sống ở nông thôn; 84% gia đình là người Kinh

hoặc người Hoa và 16% gia đình thuộc dân tộc khác và quy mô bình quân

mỗi hộ gia đình có xấp xỉ bốn nhân khẩu.

Tuổi đời bình quân của chủ hộ là 49 – 50 tuổi; tuổi chủ hộ từ 13 đến

97 tuổi.Trong đó, từ 30 tuổi trở xuống chiếm 6,6%; từ trên 30 đến 40 tuổi

chiếm 21,8%; từ trên 40 đến 50 tuổi chiếm 27,9%; trên 50 đến 60 tuổi

chiếm 22,5% và trên 60 tuổi chiếm 21,2%.

Xét theo học vấn của chủ hộ, có 6,2% đạt trình độ học vấn từ cao

đẳng, đại học trở lên; 4,6% có trình độ trung học phổ thông; 28,2% trình

độ trung học cơ sở; 25,8% có trình độ giáo dục tiểu học và số còn lại không

có bằng cấp Tương tự như vậy, trong mẫu có 21,3% hộ gia đình sống ở

ồng bằng sông Hồng, 7,4% gia đình sống ở Trung du và miền núi phía

Bắc, 22,1% sống ở Bắc Trung bộ và duyên hải Miền Trung, 6,9% sống ở

Tây Nguyên, 12% sống ở ng am ộ và 20,4% sống ở ồng bằng sông

Cửu Long.

Các hộ gia đình được khảo sát có mức thu nhập ình quân đạt xấp xỉ

93 triệu đồng Trong đó, hộ gia đình có mức thu nhập là 1,44 triệu đồng; hộ

gia đình có mức thu nhập cao nhất đạt 6.050,2 triệu đồng, gấp 65 lần thu

nhập bình quân mỗi hộ gia đình trong mẫu và gấp hơn 4 200 lần hộ có thu

nhập thấp nhất trong mẫu.

Tóm tại, tác giả mô tả tóm tắt các biến có trong mô hình nghiên cứu,

cũng như các giá trị chính của các biến có trong Bộ D liệu VHLSS 2012

và VHLSS 2010, xem tại Bảng 3.1. Cột đầu tiên thể hiện tên gọi các biến,

đơn vị tính của biến (nếu có) được sử dụng trong mô hình; cột [2] là số

quan sát của từng biến có trong Bảng D liệu; cột [3] thể hiện giá trị trung

bình của từng biến; cột [4], [5] lần lượt là giá trị bé nhất và lớn nhất của

quan sát tương ứng với từng biến trong Bảng d liệu.

3.6. ữ iệu

Từ ộ d liệu V L 20 2, tác giả tiến hành chọn lọc các iến cần

thiết cho m hình phân tích C ng cụ thống kê tata được sử dụng trong

việc làm sạch và phân tích d liệu Quy trình phân tích, xử lý d liệu như

đã nêu tại mục 2.4.3. (trên).

Qua bảng 3.1. Mô tả d liệu, tác giả nhận thấy có sự chênh lệch rất

lớn (4.200 lần) về thu nhập gi a các hộ gia đình được quan sát; cao nhất là

6.050,2 triệu đồng gia đình năm và thấp nhất chỉ 1,44 triệu đồng/gia

đình năm Qua đó, các khoản chi tiêu của hộ cũng có sự chênh lệnh lớn,

đặc biệt là thanh chi phí cho dịch vụ chăm sóc sức khỏe thấp nhất là 0

đồng, cao nhất là 207,42 triệu đồng gia đình năm (VHLSS 2012), 260

triệu/gia đình năm V L 20 0) và ình quân chi 4,2 triệu gia đình năm

(VHLSS 2012) 3,34 triệu gia đình năm cho chi phí y tế.

Bảng 3.1: Mô tả dữ liệu

2012

2010

Obs

Mean

Min

Max

BIẾN TRONG MÔ HÌNH [1] iới tính chủ hộ, nam =1

Obs [2] 9320

Mean [3] 0,75

Min [4] 0

Max [5] 1

9179

0,76

Tuổi của chủ hộ

9320

49,80

9179

48,75

Thành thị n ng th n, thành thị =

9320

9176

0,28

0,29

Dân tộc, inh oa=

9320

9179

0,83

0,84

Tổng số người trong hộ

9320

3,90

ọc vấn của chủ hộ, kh ng ằng cấp

9320

9179

0,19

Tiểu học

9320

9179

0,26

THCS

9320

9179

0,28

THPT

9320

9179

0,14

0,15

C , và cao hơn

9320

9179

0,06

ồng ằng s ng ồng

9320

9179

0,21

Trung du và miền n i phía ắc

9320

9179

0,17

ờ iển ắc trung ộ

9320

9179

0,22

Tây Nguyên

9322

9179

0,07

ng am ộ

9320

9179

0,12

ồng ằng s ng ekong

9320

9179

0,20

Thu nhập hộ nghìn đồng)

9320

9179

92995,79

1440

6050203

67765,49

1899

8655550

Chi ngoại tr nghìn đồng)

7161

9179

1656,58

125000

1335,35

192500

Chi nội tr nghìn đồng)

7161

9179

1831,80

200500

1461,39

246000

2012

2010

Mean

Min

Max

Obs

BIẾN TRONG MÔ HÌNH [1] Phí mua ảo hiểm nghìn đồng)

Obs [2] 9320

Mean [3] 251,51

Min [4] 0

Max [5] 10500

9179

131,66

28536

Chi phí mua thuốc nghìn đồng)

9320

584,19

37300

9179

506,40

66300

Chi phí mua dụng cụ y tế nghìn đồng)

9320

49,76

4500

9179

36,78

10500

Tài trợ nghìn đồng)

9320

790,89

214308

9179

752,53

243440

Tổng chi trực tiếp cho y tế -OOP nghìn đồng)

7161

4207,67

207420

9179

3339,92

260000

Chi thức ăn nghìn đồng)

9320

54686,04

955

744363

9179

273089

26935,61

1335

Chi cho kh ng phải thức ăn nghìn đồng)

9320

10172,82

120

159396

9179

7678,64

160344

Chi khác nghìn đồng)

9320

4500,56

377547

Nguồn: Phân tích các Bộ Dữ liệu VHLSS 2012, 2010

Chƣơng 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, THẢO LUẬN

Tiếp theo, đề tài sẽ nêu tóm tắt các nội dung chính về điều kiện tự

nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội của địa bàn nghiên cứu, nh ng đặc điểm này

có liên quan mật thiết đến đề tài nghiên cứu ồng thời, chương này cũng sẽ

phân tích, bàn luận kết quả xử lý số liệu và rút ra nh ng ý nghĩa của nghiên

cứu đối với lý thuyết và thực tiễn cuộc sống.

4.1. Thực trạng hệ thống tế Việt Na

Mạng lưới cung ứng dịch vụ y tế ở Việt am được bao phủ rộng khắp.

Các cơ sở y tế được thiết lập ở 4 tuyến, từ trung ương đến tỉnh, huyện, xã và

thôn bản. Nhìn chung hệ thống cung ứng dịch vụ y tế ở nước ta đang dần

được đổi mới, cải thiện; từng ước được đầu tư nâng cấp để đáp ứng nhu cầu

chăm sóc sức khỏe ngày càng cao của nhân dân. Nhiều tiến bộ khoa học, y

học đã được áp dụng trong chẩn đoán, phát hiện sớm và điều trị; nhiều kỹ

thuật cao, phức tạp đang được thực hiện trong các bệnh viện như ghép gan,

thận, nội soi can thiệp, v.v.

Bên cạnh nh ng thành tựu đã đạt được, việc cung ứng các dịch vụ y tế

hiện nay ở Việt Nam còn nhiều bất cập như: hình tổ chức nhiều biến

động; y tế cơ sở và chăm sóc sức khỏe an đầu còn nhiều hạn chế; chưa có sự

gắn kết chặt chẽ gi a các tuyến; còn tách biệt gi a phòng bệnh và khám, ch a

bệnh; các hoạt động y tế tập trung nhiều cho khám, ch a bệnh; tình trạng quá

tải ở các bệnh viện tuyến trên còn nặng nề. Chính sách tài chính y tế còn

nhiều bất cập, đặc biệt là các phương thức chi trả dịch vụ y tế. Các vấn đề

phát sinh trong triển khai thực hiện chính sách tự chủ bệnh viện, như tình

trạng lạm dụng các dịch vụ y tế đặc biệt là lạm dụng xét nghiệm, lạm dụng

thuốc); năng lực quản lý ệnh viện còn hạn chế; thiếu các công cụ điều phối

và kiểm soát để bảo đảm tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quá

trình thực hiện tự chủ dẫn đến nh ng bất cập trong cung ứng dịch vụ y tế, ảnh

hưởng đến tính công bằng, hiệu quả trong chăm sóc sức khỏe Chưa xây dựng

được hệ thống hiệu quả để kiểm soát và đánh giá chất lượng dịch vụ y tế,

trong cả các cơ sở công lập và tư nhân ộ tế, 20 5)

Bảng 4.1: ết quả thực hiện các ch tiêu tế cơ ản n 2 14

TT

Ch số

Đơn vị

KH 2014

TH 2013

TH n 2014

So với KH 2014

7,8

7,5

7,8

ạt

1 ố ác sĩ vạn dân

gười

1,6

1,9

ạt

2 ố dược sĩ đại học vạn dân

gười

94,7

ạt

Tỷ lệ th n ản có nhân viên y tế hoạt động

76,9

ạt

4 Tỷ lệ trạm y tế xã có ác sĩ

> 95

97,3

ạt

Tỷ lệ trạm y tế xã có n hộ sinh hoặc y sỹ sản nhi

iường

22,5

23,0

ạt

Tỷ lệ giường ệnh vạn dân kh ng ao gồm T T xã)

> 90

91,4

> 90

ạt

Tỷ lệ trẻ em dưới tuổi được tiêm chủng đầy đủ

ạt

Tỷ lệ xã đạt tiêu chí quốc gia về y tế

9 Tỷ lệ dân số tham gia T

70,8 h ng đạt

69,5

10 Tuổi thọ trung ình

Tuổi

> 73

73,2

ạt

73,1

tử vong mẹ

trên

à mẹ

61,9

ạt

Tỷ số 00 000 trẻ đẻ sống

‰

15,0

15,3

14,9

ạt

Tỷ suất tử vong trẻ em dưới tuổi

‰

21,0

23,1

22,4 h ng đạt

Tỷ suất tử vong trẻ em dưới 5 tuổi

14 Quy m dân số

90,7

89,7

90,7

ạt

Triệu người

16 ức giảm tỷ lệ sinh

‰

0,1

ạt

17 Tỷ lệ tăng dân số

1,05

1,07

1,03

ạt

trẻ

113,2

113,8

112,2

ạt

Tỷ số giới tính khi sinh số bé trai/100 bé gái)

15,5

15,3

15,0

ạt

Tỷ lệ DD trẻ em dưới 5 tuổi cân nặng tuổi)

lệ nhiễm IV AID

< 0,3

ạt

Tỷ trong cộng đồng

Nguồn: Báo cáo Tổng quan ngành y tế Việt Nam 2015

Các chỉ tiêu y tế cơ ản đạt được năm 20 4 đều được cải thiện đáng kể

so với năm 20 3 ăm 20 4, ngành y tế hoàn thành 2/2 chỉ tiêu Quốc hội giao

là: (i) Số giường bệnh trên một vạn dân (không kể trạm y tế xã): giao 22,5, đạt

23,0; (ii) Chỉ tiêu giảm tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng xuống dưới

15,5%, đạt 5,0% ạt 16/18 chỉ tiêu Chính phủ giao, có 2/18 chỉ tiêu không

đạt là:

- Tỷ suất tử vong trẻ em dưới 5 tuổi: giao 2 ,0‰, thực hiện 22,4‰;

- Tỷ lệ dân số tham gia BHYT: giao 73%, thực hiện70,8%

4.2. Tình hình há chữa ệnh

Theo kết quả hảo sát mức sống hộ gia đình Việt am năm 20 2, tỷ lệ

người có khám ch a bệnh trong 2 tháng trước thời điểm phỏng vấn là 39,2%

trong đó 36% có khám ch a bệnh ngoại trú và 7,3% có khám ch a bệnh nội

trú. Tỷ lệ này ở thành thị cao hơn n ng th n; nhóm hộ giàu nhất cao hơn

nhóm hộ nghèo nhất.

Khi phải nhập viện, người dân chủ yếu đã đến các bệnh viện nhà nước.

Tỷ lệ lượt người khám ch a bệnh nội trú tại các bệnh viện nhà nước năm

2012 là 82,6%.

Tuy nghiên, so với người dân thành thị thì người dân nông thôn có ít

hơn cơ hội được khám ch a bệnh tại các bệnh viện nhà nước ăm 20 2 có

80% lượt người ở khu vực nông thôn khám, ch a bệnh nội trú tại các bệnh

viện nhà nước, trong khi tỷ lệ này ở khu vực thành thị là 9 % ã có 72, %

số người khám ch a bệnh nội, ngoại trú có thẻ BHYT hoặc sổ/thẻ khám ch a

bệnh miễn phí, trong đó thành thị là 77,7%, n ng th n là 69,6% ặc biệt có

81,5% số người thuộc nhóm hộ nghèo nhất có thẻ BHYT hoặc sổ/thẻ khám

ch a bệnh miễn phí, trong khi nhóm hộ giàu nhất chỉ có 75,3%. Nh ng vùng

nghèo nhất như Trung du và iền núi phía Bắc và Bắc Trung Bộ và duyên

hải miền Trung, nh ng nhóm dân tộc thiểu số có tỷ lệ này cao hơn mức trung

bình của cả nước.

Hình 4 1 Tỷ lệ chung ngƣời khám chữa bệnh nội, ngoại trú có BHYT hoặc sổ/thẻ khám chữa bệnh miễn phí.

Nguồn: ổng cục thống kê,

Hình 4 2 Tỷ lệ ngƣời khám chữa bệnh nội, ngoại trú có BHYT hoặc sổ/thẻ khám chữa bệnh miễn phí theo thành thị, nông thôn.

Nguồn: ổng cục thống kê,

Trước khi tiến hành phân tích kết quả chính của nghiên cứu, tác giả

muốn quan sát, đánh giá mức chi tiêu y tế theo phân vị, để xem từng nhóm từ

nghèo, cận nghèo, trung bình, khá và giàu của xã hội có mức chi tiêu tuyệt đối

cho sức khỏe như thế nào, bằng cách tính toán ngũ phân vị của hộ. D liệu sử

dụng là VHLSS 2012.

4.3. Ngũ phân vị các chi tiêu của hộ

Một nhóm ngũ phân vị tức là 20% số quan sát trong nhóm đối tượng

nhất định (chẳng hạn như các cá nhân trong nhóm dân cư), thường được xếp

hạng (xếp thứ tự) theo chỉ số nào đó về mức sống, như mức tiêu dùng đầu

người hộ gia đình hoặc chỉ số giàu nghèo Các nhóm ngũ phân vị có thể được

sử dụng cho mọi dạng đơn vị, kể cả cá nhân, hộ gia đình, số sinh, số chết, phụ

n , trẻ em hoặc thậm chí là tỉnh. Nếu đơn vị tính là tất cả các cá nhân trong

một nhóm dân cư thì các nhóm ngũ phân vị được tính theo gia quyền dân số

và chỉ 20% trên tổng dân số.

Tất cả nhóm ngũ phân vị sử dụng trong ài đều là ngũ phân vị gia

quyền theo dân số, được xác định trên cơ sở tổng dân số và được xếp hạng

theo một trong số các chỉ số mức sống (ví dụ mức thu nhập đầu người hộ gia

đình) Trong ài, 20% dân số nghèo nhất được gọi là nhóm ngũ phân vị

“nghèo nhất”, nhóm 20% dân số nghèo thứ hai được gọi là nhóm ngũ phân vị

“cận nghèo” và cứ tiếp như thế cho đến nhóm giàu nhất.

Bảng 4.2 Ngũ phân vị chi phí

Đơn v tính: ng n đồng

Chi nội trú

Ngũ phân quintile

Chi ngoại trú

Chi n uống

Chi trực tiếp - OOP

Chi không phải thức n

ghèo nhất 20%

1.451

472

626

19.779

3.491

40%

2.305

864

944

34.555

6.738

60%

3.497

1.350

1.462

47.618

9.397

80%

5.077

2.143

2.086

65.863

12.666

9.309

iàu nhất

4.652

3.374

117.477

19.948

4.208

Tổng

1.832

1.657

55.606

10.210

Chi nội trú

Ngũ phân quintile

Chi ngoại trú

Chi n uống

Chi trực tiếp - OOP

Chi không phải thức n

ghèo nhất 20%

6,7%

7,4%

6,9%

6,7%

5,0%

40%

10,7%

11,1%

12,1%

12,9%

9,1%

60%

16,2%

17,2%

16,7%

18,0%

14,2%

80%

23,5%

24,6%

23,1%

24,2%

22,6%

iàu nhất

43,0%

39,7%

41,2%

38,2%

49,1%

Nguồn: Phân tích Dữ liệu VHLSS 2012

Các ngũ phân vị gia quyền theo dân số này cũng được sử dụng để phân

tích tất cả các chỉ số kết quả. Chẳng hạn, khi xét sự biến động số lần khám

ch a bệnh theo nhóm ngũ phân vị, các nhóm ngũ phân vị được xác định trên

cơ sở tổng dân số (cả hai giới và mọi độ tuổi) chứ không dựa trên số lượng

nam hay n hay trong độ tuổi lao động iều này có nghĩa là tần suất tương

đối theo các nhóm ngũ phân vị khác nhau phụ thuộc vào tham số phân tích.

Kết quả cho thấy mức chi tiêu của phân vị 20% nghèo nhất cho OOP

chỉ có hơn ,45 triệu đồng trong một năm, nhưng nhóm giàu nhất chi tiêu mỗi

năm hơn 9,3 triệu đồng (gấp hơn 6 lần) cho dịch vụ khám ch a bệnh. Các cột

tiếp theo là các giá trị bằng tiền của chi phí nội trú và ngoại trú; trong đó,

chênh lệch chi phí cho điều trị nội trú của nhóm giàu nhất so với nhóm nghèo

nhất đạt xấp xỉ 10 lần.

Mặc dù yếu tố quyết định chi phí y tế, chất lượng dịch vụ chỉ bao gồm

các chi phí liên quan trực tiếp đến công tác khám ch a bệnh; nhưng tác giả

cho rằng các mức chi tiêu ăn uống hằng ngày, cũng như trang thiết bị sử dụng

trong hộ cũng góp phần cải thiện sức khỏe. Vì vậy trong nghiên cứu này, tác

giả phân tích cả chi tiêu cho thực phẩm và chi tiêu ngoài thực phẩm. Nhìn vào

bảng kết quả Bảng 4.2, ta thấy nhóm nghèo nhất chỉ chi khoảng 19,7 triệu

đồng một năm cho việc mua thực phẩm, trong khi nhóm giàu nhất chi hơn

117 triệu đồng mỗi năm cho ăn uống, tẩm bổ (chênh lệch xấp xỉ 6 lần). Số

liệu cũng cho kết quả tương tự đối với chỉ tiêu chi không phải thực phẩm.

Phần 2 của Bảng 4.2 cho thấy tỷ lệ phần trăm chi tiêu của phân vị trên

tổng chi tiêu, cho thấy được xu hướng chi tiêu của hộ. Nếu các phần trăm tăng

dần theo nhóm từ nghèo đến giàu, là ước đánh giá sơ ộ cho thấy sự bất bình

đẳng trong chi tiêu của hộ.

4.4. Kết quả hồi quy Tobit

Bảng 4.3a thể hiện kết quả hồi quy Tobit, trong hồi quy này tác giả đã

xử lý vấn đề phương sai thay đổi và đa cộng tuyến bằng hồi quy có trọng số

hộ. Các biến omitted trong bảng thể hiện vấn đề đa cộng tuyến đã được mô

hình loại bỏ tự động. Ví dụ Vùng ồng bằng sông Mekông bị omitted vì theo

Bảng 4.3a, với cùng một biến tham gia mô hình thì tỷ lệ phần trăm %) của tất

cả vùng cộng lại đ ng ằng 100%, nên chắc chắn phải có 1 biến đa cộng

tuyến hoàn hảo, và bị loại bỏ ra khỏi m hình ối với biến giáo dục, không

bị omitted là do tổng gần bằng 100% trong Bảng mô tả biến phân tích (có thể

đặc điểm này của quan sát đã ị bỏ sót trong quá trình điều tra).

Tác giả nghiên cứu cho cả 2 năm 2012 và 2010. Với hai Bộ d liệu

nghiên cứu độc lập VHLSS 2012 và VHLSS 2010, mô hình hồi quy Tobit cho

kết quả xử lý cụ thể như sau:

- Cột đầu tiên là tên các biến tham gia vào mô hình hồi quy, trong mô

hình này tác giả đánh giá các iến độc lập như tuổi, giới tính chủ hộ, trình độ

văn hóa, vùng miền sinh sống, đặc biệt là thu nhập hộ, chi bảo hiểm, chi ăn

uống, chi không phải ăn uống tác động như thế nào đến biến Chi tiêu trực tiếp

(tiền túi) OOP cho dịch vụ khám ch a bệnh.

- Cột thứ hai Coef. chính là hệ số hồi quy của mô hình hồi quy Tobit,

hồi quy Tobit thể hiện sự tác động (chiều hướng và độ lớn) của biến độc lập

đó đến biến phụ thuộc OO như thế nào. Và vì vậy, nó cũng chính là tác động

biên của biến trong mô hình.

- Cột thứ ba Robust Std. Err nói lên sai số chuẩn của các biến hồi quy.

ặc biệt, tiêu đề cột này xuất hiện từ “Robust” thể hiện m hình này đã được

xử lý hiện tượng phương sai thay đổi.

- Cột thứ tư P-value, nếu p < 0,05 thì hệ số hồi quy của biến đó có ý

nghĩ thống kê với mức ý nghĩa 5%; điều này nói lên rằng biến đang xem xét

thật sự có tác động đến biến phụ thuộc trong mô hình, với độ tin cậy 95%.

Cụ thể, với Bộ D liệu VHLSS năm 20 2 hệ số hồi quy của biến thu

nhập hộ trong mô hình là 0,02, nghĩa là nếu thu nhập hộ tăng lên đơn vị thì

chi tiêu trực tiếp của hộ gia đình OOP) cũng tăng 0,02 đồng chi tiêu cho dịch

vụ khám ch a bệnh. Và biến này có P-value =0,00 nên biến thu nhập thực sự

có tác động đến chi tiêu sức khỏe trong mô hình, với độ tin cậy trên 95%.

Tương tự, chi cho bảo hiểm có hệ số hồi quy bằng -0,11 (< 0), nhưng p-

value bằng 0,68 (68%) lớn hơn 5%, nên có thể nhận định chi tiêu bảo hiểm

chưa thật sự tác động đến chi trực tiếp cho y tế ở mức ý nghĩa 5%. gược lại,

giới tính và tuổi có hệ số hồi quy đều dương, và p-value nhỏ hơn 0,05, nên

đều có ý nghĩa thống kê, và các biến này có tác động đến chi tiêu trực tiếp cho

y tế. Cụ thể, nếu chủ hộ là nam giới thì chi trực tiếp cho y tế của hộ gia đình

đó nhiều hơn khoảng 614 ngàn đồng so với hộ có chủ hộ là n ; chi tiêu trực

tiếp cho y tế của hộ cũng sẽ tăng 26,9 nghìn V D nếu tuổi chủ hộ tăng tuổi.

Về dân tộc, nếu hộ thuộc dân tộc Kinh (hoặc dân tộc Hoa) thì chi tiêu y

tế (OOP) của hộ có xu hướng cao hơn các dân tộc khác khoảng 1.563 nghìn

đồng, với độ tin cậy trên 95%. Về vùng miền, chi tiêu cho y tế các hộ thuộc

khu vực bờ biển Bắc Trung bộ thấp hơn 628,6 nghìn đồng, khu vực ng

Nam bộ thấp hơn khoảng 903,7 nghìn đồng so với hộ thuộc các khu vực khác.

Phát biểu về số liệu trên có mức ý nghĩa thống kê ở mức 5%.

hân tích như trên, ta thấy rằng các biến Học vấn của chủ hộ và vùng

miền sinh sống dường như kh ng tác động đến chi tiền túi của hộ cho dịch vụ

khám ch a bệnh, vì p-value > 0,05, và tác động của các biến này không có ý

nghĩa thống kê.

Kết quả hồi quy chi tiết xem Bảng 4.3a bên dưới

2012

2010

Coef.

Robust Std. Err.

P>t

Coef.

Robust Std. Err.

P>t

Bảng 4.3a: Kết quả hồi quy TOBIT cho VHLSS 2012 và 2010

CHI TIÊU TRỰC TIẾP - OOP

Thu nhập hộ

0,00

0,004

0,017

0,00

0,03

Chi mua ảo hiểm y tế

-0,11

0,27

0,68

0,58

0,19

0,00

Tài trợ

1,09

0,08

0,00

0,60

0,10

0,00

Chi thức ăn

0,00

0,25

0,05

0,01

0,00

Chi cho kh ng phải thức ăn

-0,04

0,01

-0,04

0,02

0,09

-2,99

iới tính, nam =

614,88

206,27

0,00

193,54

0,99

40,08

Tuổi

26,88

7,68

0,00

6,47

0,00

TT , thành thị =

225,69

244,91

0,36

-628,76

221,33

0,01

Dân tộc, inh oa=

1563,29

301,12

0,00

1594,01

199,35

0,00

ọc vấn của chủ hộ, h ng ằng cấp

-20,05

470,56

0,97

394,17

275,67

0,15

Tiểu học

510,87

484,90

0,29

1181,29

313,92

0,00

THCS

475,68

486,54

0,33

690,61

277,49

0,01

THPT

-4,39

534,06

0,99

741,75

328,81

0,02

0,40

1828,92

C , và cao hơn

-608,97

724,04

571,45

0,00

2012

2010

Coef.

Robust Std. Err.

P>t

Robust Std. Err.

P>t

Coef.

CHI TIÊU TRỰC TIẾP - OOP

ồng ằng s ng ồng

-348,16

299,11

0,24

-260,39

235,70

0,27

0,52

Trung du và miền n i phía ắc

275,01

425,80

-399,38

271,60

0,14

0,02

ờ iển ắc trung ộ

-628,60

267,56

-481,40

222,45

0,03

0,92

Tây Nguyên

47,70

495,11

342,94

280,25

0,22

0,01

ng am ộ

-903,73

341,82

355,58

364,94

0,33

ồng ằng s ng ekong

0,00 (omitted)

ệ số hồi quy

-1688,36

580,80

0,00

-2680,66

500,12

0,00

/sigma

7663,48

476,27

7637,98

630,85

Obs. summary: 153 left-censored observations at oop<=0

505 left-censored observations at oop<=0

7008 uncensored observations

8671 uncensored observations

0 right-censored observations

Nguồn: Phân tích các Bộ Dữ liệu VHLSS 2012, 2010

ối với kết quả hồi quy Tobit từ Bộ D liệu VHLSS 2010, nghiên cứu

cho thấy khi thu nhập hộ tăng đơn vị thì chi tiêu hộ trực tiếp cho y tế tăng

0,004 đơn vị, và vẫn có ý nghĩa thống kê ở mức 5%. Vậy, kết quả phân tích từ

VHLSS 2010 cũng cho kết quả tương tự như VHLSS 2012 là thu nhập của hộ

gia đình tăng sẽ làm tăng chi tiêu của hộ trực tiếp cho y tế; nhưng tác động

biên của thu nhập hộ đối với chi tiêu trực tiếp cho y tế của hộ trong bộ d liệu

2010 có giá trị é hơn tác động biên theo bộ d liệu 2012.

Hệ số hồi quy của biến chi phí bảo hiểm tiếp tục nhận giá trị âm (tác

động âm đến chi tiêu trực tiếp cho y tế), nhưng lại kh ng có ý nghĩa thống kê,

với mức ý nghĩa 5% gược lại, kết quả hồi quy theo VHLSS 2010 có ý nghĩa

thống kê ở mức 5% nhưng hệ số hồi quy biến bảo hiểm y tế có giá trị dương.

Vì vậy, có thể nhận định rằng chi bảo hiểm y tế chưa thật sự tác động làm

giảm chi tiêu trực tiếp (OOP) của hộ gia đình cho dịch vụ chăm sóc sức khỏe

như kỳ vọng. iều này cũng có ý nghĩa trong thực tế trong trường hợp của

người nghèo; khi gặp vấn đề sức khỏe mà không có khả năng chi trả cũng

không được bảo hiểm tài trợ, họ chấp nhận sống chung bệnh tật mà không sử

dụng dịch vụ y tế. Nhưng nếu được bảo hiểm tài trợ đồng chi trả), số tiền chi

trả của bệnh nhân giảm phù hợp với khả năng của họ, hộ nghèo khi đó sẽ sử

dụng dịch vụ y tế nhiều hơn, OOP tăng lên tương ứng.

Hệ số tương quan gi a biến tài trợ và chi tiêu trực tiếp cho y tế nhận

giá trị dương cho thấy mối quan hệ đồng biến gi a tài trợ với chi tiêu trực tiếp

cho y tế (OOP) của hộ gia đình cho sức khỏe, và tương quan này có ý nghĩa

thống kê ở mức ý nghĩa 5% Nghĩa là: nếu tài trợ cho hộ gia đình tăng đơn

vị thì chi tiêu của hộ cho y tế tăng ,09 đơn vị (theo bộ d liệu 2012); nhưng

với bộ d liệu 2010, số tiền chi cho dịch vụ y tế này chỉ tăng 0,6 đồng.

Kết quả này cũng phù hợp với thực tế cuộc sống ở Việt Nam hiện nay

(người dân khó tiếp cận với dịch vụ y tế do không đủ khả năng chi trả). Trong

khi thu nhập thấp, chi phí y tế lại cao, phần lớn người dân chấp nhận “sống

chung với bệnh” và khi đó chi phí y tế thấp, thậm chí bằng không. Nhưng khi

nhận được tài trợ, kết hợp với khoản thu nhập sẵn, khả năng tiếp cận với các

dịch vụ chăm sóc sức khỏe của họ tăng lên, người dân sẽ lựa chọn tăng chi

tiêu sử dụng dịch vụ y tế nhiều để khắc phục vấn đề sức khỏe của họ.

Hệ số tương quan gi a chi cho ăn uống hàng ngày và chi OOP không

có ý nghĩa thống kê. Vì vậy, chưa thể kết luận về sự tương quan gi a chi cho

thực phẩm với chi tiêu trực tiếp cho y tế Tuy nhiên, tương quan iến chi cho

hoạt động ngoài ăn uống lại có ý nghĩa thống kê, và biến này tác động âm đối

với OO ghĩa là khi chi tiêu ngoài ăn uống tăng đơn vị, thì chi cho OOP

giảm đi 0,04 đơn vị.

Nhìn chung, qua phân tích hai bộ d liệu VHLSS2012 và VHLSS2010

trên, ta nhận được kết quả: các yếu tố kinh tế xã hội như thu nhập, tài trợ, tuổi

chủ hộ và dân tộc có tác động đến chi phí trực tiếp cho y tế gược lại, giáo

dục, địa bàn, vùng miền sinh sống hầu như ít tác động đến OOP (trừ vùng ven

biển Bắc Trung bộ, ng am ộ) hoặc chỉ có ý nghĩa trong một bộ d liệu.

Nếu không kể các yếu tố tác động, chi tiêu trực tiếp cho y tế vẫn phải trả một

mức cố định 1.688 triệu đồng cho chăm sóc sức khỏe, theo bộ VHLSS 2012.

Kết quả nghiên cứu trên cũng cho thấy vấn đề phát sinh trong đề tài

nghiên cứu này ó là tương quan gi a biến phụ thuộc và nhiều biến giải

thích lại kh ng có ý nghĩa thống kê. Nguyên nhân có thể do nguồn d liệu

chưa thích hợp; cũng có thể do hiện tượng các biến không cùng dải giá trị, có

sự chênh lệch rất lớn về giá trị nhận được của các biến ể kiểm chứng, khắc

phục phần nào vấn đề nêu trên, tác giả sử dụng phương pháp iến đổi các biến

số có giá trị lớn, bằng cách đặt biến mới bằng log nepe các biến có trị số lớn.

Sau khi biến đổi các biến, ta thu được kết quả hồi quy theo bảng 4.3b.

So sánh kết quả hồi quy cho thấy: phương pháp iến đổi biến số giúp giải

thích thêm tương quan gi a chi tiêu trực tiếp của hộ cho y tế với chi tiêu cho

thực phẩm gược lại, kết quả bảng 4.3b không giải thích được tác động của

chi ngoài ăn uống và độ tuổi đến OOP. Qua đó có thể kết luận rằng: phương

pháp biến đổi biến không giúp cải thiện kết quả hồi quy trong trường hợp này.

2012

2010

Robust

Coef. Std. Err.

Coef.

Std. Err.

P>t

Bảng 4.3b: Kết quả hồi quy TOBIT cho VHLSS 2012 và VHLSS 2010

LOGARIT CHI TIÊU TRỰC TIẾP - OOP

0,09

0,30

0,09

0,00

Log Thu nhập hộ

0,12

0,07

0,63

0,01

0,05

0,89

Log Chi mua ảo hiểm y tế

-0,02

0,03

0,00

0,51

0,03

0,00

Log Tài trợ

0,58

0,03

0,30

0,11

0,01

Log Chi thức ăn

0,17

0,08

0,76

-0,08

0,07

0,22

Log Chi cho kh ng phải thức ăn

-0,02

0,07

0,00

0,06

0,10

0,52

iới tính, nam =

0,22

0,07

0,45

0,00

0,12

Tuổi

0,00

0,13

-0,14

0,10

0,16

TT , thành thị =

-0,10

0,07

0,47

0,77

0,26

0,00

Dân tộc, inh oa=

0,21

0,30

0,48

-0,26

0,20

0,19

ọc vấn của chủ hộ, h ng ằng cấp

-0,12

0,17

0,53

-0,19

0,20

0,35

Tiểu học

0,11

0,18

0,60

-0,38

0,21

0,06

THCS

0,10

0,18

0,62

-0,31

0,22

0,16

THPT

-0,09

0,19

0,66

-0,61

0,27

0,02

C , và cao hơn

-0,10

0,22

2012

2010

Robust

Coef. Std. Err.

Coef.

Std. Err.

P>t

LOGARIT CHI TIÊU TRỰC TIẾP - OOP

0,49

-0,07

0,10

0,22

0,12

0,07

ồng ằng s ng ồng

0,79

0,04

0,14

0,30

0,17

0,08

Trung du và miền n i phía ắc

0,38

-0,08

0,10

0,28

0,12

0,02

ờ iển ắc trung ộ

0,51

0,13

0,20

0,10

0,18

0,58

Tây Nguyên

0,01

-0,32

0,11

0,27

0,16

0,10

ng am ộ

ồng ằng s ng Mekong

0,00 (omitted)

0,82

0,71

0,25

-1,54

0,87

0,08

ệ số hồi quy

0,98

0,03

0,99

0.03

/sigma

Obs. summary: 0 left-censored observations

0 left-censored observations

1217 uncensored observations

676 uncensored observations

0 right-censored observations

Nguồn: Phân tích các Bộ Dữ liệu VHLSS 2012, 2010

4.5. So sánh hồi quy Tobit và hồi quy phân vị

Tác giả cũng muốn so sánh hồi quy Tobit và hồi quy phân vị khi phân

tích tác động của các yếu tố kinh tế - xã hội đến chi trả trực tiếp của hộ gia

đình cho dịch vụ y tế, Bảng phân tích này tác giả chỉ sử dụng Bộ D liệu

VHLSS 2012.

Bảng 4.4a: So sánh kết quả hồi quy Tobit và hồi quy phân vị

TOBIT b/se

Q_25 b/se

Q_50 b/se

Q_75 b/se

CHI TRỰC TIẾP - OOP

Thu nhập hộ

0,02*** (0,00)

0,00*** (0,00)

0,02*** (0,00)

0,00*** (0,00)

Chi mua ảo hiểm

-0,11 (0,27)

-0,02 (0,03)

0,41*** (0,12)

0,13*** (0,04)

Tài trợ

1,09*** (0,08)

0,86*** (0,00)

1,63*** (0,01)

1,15*** (0,00)

Chi thức ăn

0 (0,00)

0,00*** (0,00)

0,01*** (0,00)

0,00*** (0,00)

-0,01 (0,01)

0,01*** (0,00)

Chi cho kh ng phải thức ăn

-0,04*** (0,01)

0,01*** (0,00)

iới tính, nam =

614,88*** 117,49*** 269,91*** (25,76) (206,27)

(48,26)

510,61*** (139,38)

Tuổi của chủ hộ

26,88*** (7,68)

0,46 (0,80)

6,01*** (1,46)

19,27*** (4,19)

TT T, Thành thị =

225,69 (244,91)

-18,68 (25,81)

-60,15 (48,84)

-173,89 (143,46)

Dân tộc, inh oa=

1563,29*** 196,17*** 313,96*** (35,25)

(301,12)

(67,68)

744,52*** (205,69)

ọc vấn của chủ hộ, h ng ằng cấp

-20,05 (470,56)

11,05 (48,55)

-13,71 (90,24)

82,86 (263,94)

Tiểu học

510,86 (484,90)

27,23 (48,89)

84,94 (90,81)

511,40* (267,50)

THCS

475,68 (486,54)

23,76 (50,41)

195,91** (93,48)

594,50** (271,75)

Bảng 4.4a: So sánh kết quả hồi quy Tobit và hồi quy phân vị

TOBIT b/se

Q_25 b/se

Q_50 b/se

Q_75 b/se

CHI TRỰC TIẾP - OOP

THPT

-4,39 (534,06)

-39,5 (56,18)

-46,12 (102,49)

37,59 (298,41)

C , và cao hơn

-608,97 (724,04)

-87,86 (65,87)

89,28 (125,43)

-219,5 (379,82)

ồng ằng s ng ồng

-348,16 (299,11)

109,54*** (38,36)

160,98** (73,15)

48,3 (218,98)

Trung du và miền n i phía ắc

275,01 (425,80)

ờ iển ắc trung ộ

-628,60** (267,56)

16,3 (36,90)

-2,52 (69,64)

-178,53 (206,63)

169,85*** 261,07***

47,7 (495,11)

(45,63)

(86,28)

403,53 (254,99)

Tây Nguyên

-903,73*** 102,71** (44,57)

(341,82)

56,47 (84,76)

-301,63 (256,30)

ng am ộ

ồng ằng s ng ekong

0 (.)

75,41** (37,47)

119,90* (71,06)

298,85 (211,91)

- 216,48*** (67,88)

- 543,62*** (125,76)

- 1205,08*** (372,55)

ệ số hồi quy sigma N

- 1688,36*** (580,80) 7663,48*** (476,27) 7161

7161

Ghi chú: - ) ý nghĩa 0%;

- ) ý nghĩa ở mức ý nghĩa 5%;

- (***) ở mức ý nghĩa %.

Hồi quy phân vị chính là hồi quy OLS có trọng số, chẳng hạn hồi quy ở

phân vị t=0.1, thì 10% quan sát phân bố phía dưới đường hồi quy nhân với

trọng số 0,9, ngược lại 90% quan sát phía trên đường hồi quy nhân với trọng

số 0.1. Kết quả chi tiết xem bảng 4.4a bên trên.

Dựa vào bảng 4.4a (theo bộ d liệu VHLSS 2012), tác giả so sánh kết

quả hồi quy của hai phương pháp To it và phân vị và thu được Bảng so sánh

kết quả hồi quy tóm tắt như sau:

Bảng 4.4b: Tóm tắt kết quả hai phƣơng pháp hồi quy - các biến có

nghĩa thống kê.

Hồi quy Tobit

Kết quả tƣơng đồng của hồi quy phân vị

Tên biến

Dấu

Giá trị

Về dấu (chiều tác động)

Giá trị hệ số hồi quy

Ý nghĩa thống kê

Thu nhập hộ

Dương

0,02

Q-75

Cả ba (1%)

Tài trợ

Dương

1,09

Cả ba

Q-50

Cả ba (1%)

Giới tính chủ hộ

Dương

614.880

Cả ba

Q-75

Cả ba (1%)

Tuổi chủ hộ

Dương

26.880

Cả ba

Q-75

Q-50, Q-75

Dân tộc

Dương

156329

Cả ba

Không có

Cả ba (1%)

- ối với biến thu nhập của hộ: Cả hai phương pháp đều cho thấy tác

động đồng biến của thu nhập lên chi tiêu trực tiếp cho y tế của hộ gia đình.

Tuy nhiên, độ lớn tác động ở các phân vị t = 0,25 và t = 0,5 có giá trị không

đáng kể và nhỏ hơn độ lớn tác động của phương pháp hồi quy To it ộ lớn

hệ số tương quan hồi quy OLS ở phân vị t = 0,75 tương đương với độ lớn hệ

số tương quan hồi quy Tobit cho thấy phương pháp OLS chỉ phù hợp với một

bộ phận (25%) quan sát trong mẫu có chi tiêu OOP cao. Kết quả này có ý

nghĩa thống kê 1%.

- Biến tài trợ: Cả hai phương pháp đều cho kết quả hệ số tương quan

dương (> 0) nghĩa là tài trợ tăng làm tăng số tiền chi tiêu cho y tế, với mức ý

nghĩa 1%. Các hệ số tương quan ở cả hai phương pháp cũng có giá trị xấp xỉ

với nhau, đặt biệt hệ số tương quan theo phương pháp hồi quy Tobit tương

đương với hệ số của phương pháp OLS (phân vị t=0,5), lớn hơn hệ số của

phương pháp OLS (t=0,25) và nhỏ hơn hệ số của phương pháp OLS (t=0,75).

iều này cho thấy rằng tác động của tài trợ đối với chi tiêu trực tiếp cho y tế

của hộ gia đình ở hai phương pháp khá tương đồng nhau. Kết quả này cũng

phù hợp với thực tế cuộc sống, khi giảm gánh nặng tài chính người dân có xu

hướng sử dụng nhiều hơn dịch vụ chăm sóc sức khỏe và chi phí sẽ cao hơn.

- Về giới tính và dân tộc: Nếu chủ hộ gia đình là nam giới, chi tiêu trực

tiếp cho y tế của hộ gia đình có xu hướng cao hơn. ồng thời, các hộ gia đình

người kinh (hoặc người hoa) có xu hướng chi tiêu trực tiếp cho y tế nhiều hơn

các hộ gia đình thuộc các dân tộc khác. Cả hai phương pháp đều cho kết quả

tương tự với độ tin cậy 99%. Tuy nhiên, cả ba phân vị của phương pháp OLS

đều cho mức độ tác động thấp hơn phương pháp Tobit; và ở phân vị càng cao

thì giá trị hệ số tác động càng gần nhau hơn gi a hai phương pháp

- Về độ tuổi của chủ hộ: Kết quả nghiên cứu cho thấy chi tiêu y tế của

hộ tăng dần theo độ tuổi của chủ hộ (phương pháp Tobit, phương pháp OLS ở

các phân vị t=0,5 và t=0,75 có ý nghĩa thống kê 1%; kết quả ở phân vị t=0,25

không có ý nghĩa thống kê) ộ lớn của hệ số tương quan theo phương pháp

Tobit cao hơn theo phương pháp OLS, chênh lệch này giảm dần khi phân vị

càng cao. Như vậy, kết quả hồi quy OLS phân vị cao thì phù hợp với kết quả

hồi quy Tobit hơn kết quả hồi quy OLS phân vị thấp.

Bảng 4.4c: So sánh kết quả hồi quy Tobit và hồi quy phân vị

QR_50 QR_75

TOBIT b/se

QR_25 b/se

b/se

LOGARIT CHI TRỰC TIẾP - OOP

Log Thu nhập hộ

0,12* (0,07)

0,15* (0,08)

0,11* (0,06)

0,02 (0,08)

Log Chi mua ảo hiểm

-0,02 -0,03

-0,08* -0,05

0,01 -0,04

0,09* -0,05

Log Tài trợ

0,58*** (0,03)

0,68*** (0,03)

0,62*** (0,02)

0,57*** (0,03)

Log Chi thức ăn

0,17** (0,08)

0,34*** (0,10)

0,16** (0,08)

0,13 (0,10)

Log Chi cho kh ng phải thức ăn

-0,02 (0,07)

-0,14 (0,09)

-0,01 (0,07)

0,07 (0,08)

iới tính, nam =

0,22*** (0,07)

0,27*** (0,10)

0,18** (0,07)

0,24*** (0,09)

QR_50 QR_75

TOBIT b/se

QR_25 b/se

b/se

LOGARIT CHI TRỰC TIẾP - OOP

Tuổi

0,002 (0,00)

0,003 (0,00)

0,002 (0,00)

0,005 (0,00)

TT T, Thành thị =

-0,1 (0,07)

-0,24*** (0,09)

-0,09 (0,07)

-0,11 (0,09)

Dân tộc, inh oa=

0,21 (0,30)

0,60** (0,25)

0,48** (0,20)

0,34 (0,29)

ọc vấn của chủ hộ, h ng ằng cấp

-0,12 (0,17)

-0,22 (0,21)

-0,01 (0,18)

0,08 (0,22)

Tiểu học

0,11 (0,18)

0,09 (0,22)

0,19 (0,18)

0,11 (0,22)

THCS

0,1 (0,18)

0,18 (0,22)

0,21 (0,18)

0,09 (0,22)

THPT

-0,09 (0,19)

-0,02 (0,23)

-0,01 (0,19)

-0,09 (0,24)

C , và cao hơn

-0,1 (0,22)

0,01 (0,27)

0,17 (0,21)

-0,06 (0,26)

ồng ằng s ng ồng

-0,07 (0,10)

-0,26* (0,16)

-0,11 (0,12)

-0,21 (0,15)

Trung du và miền n i phía ắc

0,04 (0,14)

ờ iển ắc Trung bộ

-0,08 (0,10)

-0,19 (0,16)

-0,04 (0,12)

-0,25* (0,15)

Tây Nguyên

0,13 (0,20)

0,2 (0,21)

0,1 (0,16)

0,2 (0,21)

ng Nam bộ

-0,29 (0,20)

-0,32*** (0,11)

-0,29** (0,15)

-0,56*** (0,19)

ồng ằng s ng ekong

-0,26 (0,16)

0 (.)

0,03 (0,12)

-0,07 (0,17)

-1,62* (0,89)

0,09 (0,68)

1,44* (0,86)

ệ số hồi quy Sigma N

0,82 (0,71) 0,98*** (0,03) 1217

1217

Ghi chú: - ) ý nghĩa 0%;

- ) ý nghĩa ở mức ý nghĩa 5%;

- (***) ở mức ý nghĩa 1%.

So với bảng 4.4a, kết quả hồi quy tại bảng 4.4c có thêm hai biến có ý

nghĩa thống kê, bao gồm: (1) log chi cho thức ăn và (2) vùng ng Nam bộ.

Theo kết quả hồi quy nêu trên, chi tiêu cho thực phẩm có tác động làm tăng

chi tiêu trực tiếp của hộ cho y tế. Tương tự như vậy, nh ng hộ gia đình sinh

sống ở vùng ng Nam bộ thường có mức chi tiêu trực tiếp cho y tế thấp hơn

các vùng miền khác.

4.6. Một số hạn chế của đề tài

Thứ nhất, đề tài nghiên cứu sử dụng bộ d liệu thứ cấp có sẵn với các

quan sát là hộ gia đình, thông tin d liệu không cho phép chủ động lựa chọn

các biến cần thiết cho mô hình. Một số th ng tin quan sát được chỉ là đặc tính

cá nhân riêng có của chủ hộ (không quan hệ chặt chẽ với thông tin cá nhân

khác trong gia đình) nhưng được sử dụng như là th ng tin đại diện của hộ.

Riêng tác giả cũng có nh ng hạn chế trong phân tích, đánh giá nh ng nội

dung, nh ng vấn đề liên quan đến y tế, sức khỏe cũng như chính sách y tế.

Thứ hai, sự tương quan gi a biến phụ thuộc và một số biến độc lập

(biến giải thích) không có ý nghĩa thống kê. ặc biệt là các biến chi bảo hiểm

(trong đó có BHYT), địa bàn sinh sống (thành thị, nông thôn) và biến giáo

dục. Nghiên cứu chưa giải thích được nhiều về mối quan hệ gi a chi phí y tế

của hộ với các yếu tố kinh tế - xã hội của hộ gia đình, chưa có đóng góp nhiều

cho phân tích, đánh giá và xây dựng chính sách y tế.

Thứ ba, kết quả hồi quy Tobit và hồi quy phân vị có sự chênh lệch quá

lớn, đặc biệt là độ lớn của tác động. Chẳng hạn, hệ số hồi quy biến thu nhập

theo mô hình Tobit là 0,02, nhưng hệ số hồi quy OLS tại các mức phân vị

t=0,25 và t=0,5 gần bằng 0.

Tuy nhiên, hạn chế này xuất phát từ đặt điểm của biến phụ thuộc là bị

chặn dưới bởi 0 đồng (chi tiêu trực tiếp cho y tế của hộ gia đình lớn hơn hoặc

bằng không mà không phụ thuộc vào sự biến động của các biến giải thích).

Chính vì lý do này mà tác giả ưu tiên lựa chọn mô hình hồi quy Tobit là

phương pháp nghiên cứu chính để ước lượng thuận tiện, dễ dàng hơn. Hồi quy

phân vị (hồi quy OLS có trọng số) được sử dụng như một phương pháp bổ

sung và kiểm tra của hồi quy Tobit và chứng minh rằng biến phụ thuộc càng

tiệm cận vùng bị chặn thì kết quả hồi quy càng sai lệch nhiều hơn.

Chƣơng 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

Từ các nền tảng lý thuyết, kết quả phân tích các Bộ D liệu nêu trên,

Chương 5 của chuyên đề sẽ r t ra được các kết luận liên quan. Nh ng kết luận

này cho chúng ta cái nhìn tổng quát về mối quan hệ, sự tương quan gi a chi

tiêu trực tiếp cho y tế và các thuộc tính của hộ gia đình Trên cơ sở mối quan

hệ bản chất của các khái niệm khoa học, đề tài sẽ tham gia đề xuất các giải

pháp, kiến nghị,… h u ích nhằm hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả

hoạt động thực tế của ngành.

5.1. Các kết luận rút ra từ nội dung nghiên cứu

Tuy mức độ tác động có khác nhau, nhưng kết quả hồi quy từ hai Bộ

D liệu đều cho thấy thu nhập của hộ gia đình có tác động đáng kể đến chi

tiêu trực tiếp của hộ dành cho dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Kết quả này cũng

phù hợp với tình hình thực tế, bởi lẽ khi đời sống vật chất tăng lên, người ta

có xu hướng quan tâm nhiều hơn, thường xuyên hơn đến các hoạt động bảo

vệ và nâng cao sức khỏe của bản thân và cho cả gia đình, thường xuyên khám,

kiểm tra sức khỏe định kỳ.

Mặt khác, kết quả nghiên cứu cũng cho thấy bảo hiểm chưa thật sự có

tác động làm giảm gánh nặng chi phí y tế của hộ. Nguyên nhân một phần do chính sách bảo hiểm y tế còn nhiều hạn chế1. Thực tế, người sử dụng dịch vụ

khám ch a bệnh do bảo hiểm chi trả phải thực hiện khá nhiều thủ tục, mất

nhiều thời gian chờ đợi. Vì vậy, người có khả năng chi trả thường chọn giải

pháp tự chi trả để được phục vụ nhanh hơn, dễ dàng hơn, tận tình và an tâm

hơn. Ngoài ra, mức phí đóng bảo hiểm y tế cũng còn có sự bất hợp lý so với

khả năng chi trả của người dân nghèo đối tượng chính cần được bảo trợ).

Bên cạnh đó, giới tính và độ tuổi của chủ hộ cũng có tác động không

nhỏ đến chi tiêu từ nguồn thu nhập của hộ cho y tế. Cụ thể, nếu chủ hộ gia

cao; thủ tục rườm rà, khó thực hiện thậm chí là thủ tục mua BHYT tự nguyện.

1 Thời gian chờ khám BHYT dài; danh mục thuốc BHYT hạn chế, chất lượng chưa

đình là nam giới thì hộ gia đình đó có xu hướng chi trả cho dịch vụ y tế nhiều

hơn hộ gia đình có chủ hộ là n giới. Mức chênh lệch ình quân đạt khoảng

6 5 000 đồng năm theo ộ D liệu VHLSS 2012). Về tuổi tác, nếu chủ hộ

tăng lên một tuổi thì chi tiêu trực tiếp từ tiền túi của chủ hộ có xu hướng tăng

thêm xấp xỉ 27 000 đồng V L 20 2) và hơn 40 000 đồng (VHLSS 2010).

5.2. Nội dung kiến nghị liên quan

Một là, để nâng cao sức khỏe dân số, chất lượng nguồn nhân lực, ngoài

việc đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất hệ thống cơ sở y tế, nâng cao chất lượng khám ch a bệnh, Chính phủ và ngành Y tế2 cần phải cải cách mạnh mẽ hơn

n a hệ thống tài chính y tế. Trong đó, cải tiến thủ tục thanh toán, thời gian

khám ch a bệnh là nồng cốt; mức phí đóng bảo hiểm y tế, đặc biệt là các đối

tượng là hộ nghèo, vùng sâu – vùng xa, đối tượng đóng bảo hiểm tự

nguyện,…; đồng thời mở rộng danh mục vật tư y tế được bảo hiểm cũng như

đối tượng an sinh xã hội trong chính sách bảo hiểm y tế. Từ đó giúp người

dân hạn chế và tránh được nh ng tác động tiêu cực do các vấn đề sức khỏe.

Hai là, nhà nước đẩy mạnh cải cách hành chính, cải thiện môi trường

đầu tư nhằm huy động các nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển sản xuất

kinh doanh, nâng cao thu nhập mức sống của hộ gia đình cũng là biện pháp có

hiệu quả cao trong chính sách cải thiện sức khỏe dân số, nâng cao chết lượng

lao động. iều này thể hiện qua hai mặt: (1) Môi trường đầu tư tốt, nhà nước

khuyến khích các nhà đầu tư tham gia xây dựng cơ sở y tế, nâng cao chất

lượng chăm sóc sức khỏe; (2) Kinh tế phát triển, thu nhập hộ gia đình tăng,

người dân có khả năng chi trả và quan tâm hơn đến các hoạt động chăm sóc

sức khỏe của mình và các thành viên, trực tiếp nâng cao sức khỏe nhân dân.

hoạt động cung cấp dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe.

2 Theo nghĩa rộng, ngành Y tế bao gồm tất cả các cơ quan, đơn vị liên quan trong

B. PHỤ LỤC

B.1. CÂU LỆNH TRONG STATA

*******TÓM TẮT MÔ TẢ

sum

****** HỒI QUY TOBIT

tobit oop income insurance subsidy food nfood sex age ttnt dantoc tsnguoi edu0 edu1 edu2 edu3 edu4 vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 [pw=wt], ll(0)

***** ĐẶT BIẾN MỚI

gen lnincome=ln( income)

gen lnoutpatient=ln( outpatient)

gen lninpatient=ln( inpatient)

gen lnin_outpatient=ln( in_outpatient)

gen lninsurance=ln( insurance)

gen lndrugs=ln( drugs)

gen lnhealthtools=ln( healthtools)

gen lnsubsidy=ln( subsidy)

gen lntotalconshe=ln( totalconshe)

gen lnoop=ln(oop)

gen lnfood=ln(food)

gen lnnfood=ln(nfood)

gen lntotalcons=ln( totalcons)

gen lnhhexp=ln( hhexp)

gen lninsub=ln( insub)

tobit lnoop lnincome lninsurance lnsubsidy lnfood lnnfood sex age ttnt dantoc tsnguoi edu0 edu1 edu2 edu3 edu4 vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 [pw=wt], ll(0)

****** MÔ TẢ DỮ LIỆU

xtile quintile= hhexp [pw=wt], nq(5)

drop if quintile==.

tabstat oop inpatient outpatient food nfood, by(quintile) stat(mean)

****** HỒI QUY PHÂN VI

tobit oop income insurance subsidy food nfood sex age ttnt dantoc tsnguoi edu0 edu1 edu2 edu3 edu4 vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 [pw=wt], ll(0)

est store TOBIT

qreg oop income insurance subsidy food nfood sex age ttnt dantoc tsnguoi edu0 edu1 edu2 edu3 edu4 vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 [aw=wt], quantile(0.1)

est store QR_10

qreg oop income insurance subsidy food nfood sex age ttnt dantoc tsnguoi edu0 edu1 edu2 edu3 edu4 vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 [aw=wt], quantile(0.25)

est store QR_25

qreg oop income insurance subsidy food nfood sex age ttnt dantoc tsnguoi edu0 edu1 edu2 edu3 edu4 vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 [aw=wt], quantile(0.5)

est store QR_50

qreg oop income insurance subsidy food nfood sex age ttnt dantoc tsnguoi edu0 edu1 edu2 edu3 edu4 vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 [aw=wt], quantile(0.75)

est store QR_75

qreg oop income insurance subsidy food nfood sex age ttnt dantoc tsnguoi edu0 edu1 edu2 edu3 edu4 vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 [aw=wt], quantile(0.9)

est store QR_90

estout TOBIT QR_10 QR_25 QR_50 QR_75 QR_90, cells(b(star fmt(2)) se(par fmt(2))) starlevels(* 0.1 ** 0.05 *** 0.01) stats(N)

****** HOI QUY PHAN VI LOG

tobit lnoop lnincome lninsurance lnsubsidy lnfood lnnfood sex age ttnt dantoc tsnguoi edu0 edu1 edu2 edu3 edu4 vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 [pw=wt], ll(0)

est store TOBIT

qreg lnoop lnincome lninsurance lnsubsidy lnfood lnnfood sex age ttnt dantoc tsnguoi edu0 edu1 edu2 edu3 edu4 vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 [aw=wt], quantile(0.1)

est store QR_10

qreg lnoop lnincome lninsurance lnsubsidy lnfood lnnfood sex age ttnt dantoc tsnguoi edu0 edu1 edu2 edu3 edu4 vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 [aw=wt], quantile(0.25)

est store QR_25

qreg lnoop lnincome lninsurance lnsubsidy lnfood lnnfood sex age ttnt dantoc tsnguoi edu0 edu1 edu2 edu3 edu4 vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 [aw=wt], quantile(0.5)

est store QR_50

qreg lnoop lnincome lninsurance lnsubsidy lnfood lnnfood sex age ttnt dantoc tsnguoi edu0 edu1 edu2 edu3 edu4 vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 [aw=wt], quantile(0.75)

est store QR_75

qreg lnoop lnincome lninsurance lnsubsidy lnfood lnnfood sex age ttnt dantoc tsnguoi edu0 edu1 edu2 edu3 edu4 vung1 vung2 vung3 vung4 vung5 vung6 [aw=wt], quantile(0.9)

est store QR_90

estout TOBIT QR_25 QR_50 QR_75 , cells(b(star fmt(2)) se(par fmt(2))) starlevels(* 0.1 ** 0.05 *** 0.01) stats(N)

B.2. CÁC BẢNG BIỂU KHẢO SÁT TRONG BỘ VHLSS