HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
140
MÔ LÁCH LẠC CHỖ TRONG PHỔI:
BÁO CÁO MỘT TRƯỜNG HỢP HIẾM GẶP VÀ HỒI CỨU Y VĂN
Phạm Duy Quang1, Nguyễn Thị Mỹ Xuân An2,
Phạm Quang Thông1, Lê Ngọc Diệu Thảo1, Hoàng Văn Thịnh1
TÓM TẮT15
Bệnh lý lách lạc chỗ là sự cấy ghép mô lách
trưng thành tự thn vào v trgiải phẫu bất thường,
xảy ra sau mt chấn thương vỡ lách hoc phẫu
thuật cắt lách. V tr thường gp là trong phúc mạc
ổ bụng, quanh giường lách. Tuy nhiên vtrngoài
phúc mạc ổ bụng cũng được ghi nhận, theo đ v tr
thường gp nhất là trong lồng ngực, do c tiền s
chấn thương lách và cơ hoành cng lúc. Vì tỷ lệ
xuất hiện thấp, việc chẩn đoán lách lạc chỗ trong
lồng ngực là mt thách thc, đc biệt khi tổn
thương xuất hiện giống như mt bệnh lý ác tnh
trên hình ảnh học. Chúng tôi báo cáo mt trường
hợp bệnh nhn nam, 25 tuổi, nhập viện vì tổn
thương phổi, theo dõi u phổi, vi tiền s b tai
nạn giao thông và phẫu thuật cắt lách. Kết quả giải
phẫu bệnh cho thấy hình ảnh mô lách lành tnh lạc
chỗ vng màng phổi-phổi.
Từ khoá: lách lạc chỗ trong lồng ngực
SUMMARY
THORACIC SPLENOSIS: A RARE CASE
REPORT AND LITERATURE REVIEW
1Khoa Giải phẫu bệnh lý, Bệnh viện Chợ Rẫy
2Khoa Chẩn đoán hình ảnh, Bệnh viện Chợ Rẫy
Chu trách nhiệm chính: Phạm Duy Quang
ĐT: 0905763108
Email: dr.duyquangbvcr@gmail.com
Ngày nhận bài: 30/09/2024
Ngày phản biện khoa học: 07/10/2024
Ngày duyệt bài: 15/10/2024
Splenosis is the autotransplantation of splenic
tissue into an abnormal anatomical location,
typically occurring after traumatic splenic rupture
or splenectomy. The most common sites are within
the abdominal peritoneum, particularly around the
splenic bed. However, extra-abdominal locations
have also been documented, with the thoracic
cavity being the most frequent due to simultaneous
trauma to the spleen and diaphragm. Due to its
rarity, diagnosing thoracic splenosis is challenging,
especially when the lesion mimics malignancy on
imaging. We present the case of a 25-year-old male
admitted to the hospital for lung lesions, initially
suspected to be a lung tumor, with a history of a
traffic accident and splenectomy. Pathology
revealed benign ectopic splenic tissue in the lung-
pleura region.
Keywords: thoracic splenosis
I. ĐẶT VẤN ĐÈ
Lách lạc chỗ (splenosis) là tình trạng bệnh
lý lành tnh hiếm gp, xảy ra do cấy ghép mô
lách tự thn theo sau mt tình trạng vỡ lách
hoc phẫu thuật cắt lách. Mô lách sẽ di
chuyển khỏi v tr giải phẫu bình thường, cấy
ghép lên bề mt thanh mạc v tr khác, nhận
nguồn máu nuôi cục b và phát triển thành
các nốt mô lách trưng thành [6]. Mc d,
tình trạng lách lạc chỗ cũng được ghi nhận
các cơ quan khác, tuy nhiên theo y văn, tình
trạng lách lạc chỗ trong phổi vẫn là mt bệnh
lý t gp, chỉ c khoảng 90 bài báo ghi nhận
tnh đến năm 2024.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
141
II. BÁO CÁO CA BỆNH
Bệnh nhn nam, 25 tuổi, c tiền s b tai
nạn giao thông và đ cắt lách khoảng 4 năm
trưc. Cách nhập viện 2 tuần, bệnh nhn cảm
giác mệt mỏi, thỉnh thoảng c cảm giác nng
ngực. Bệnh nhn đi khám bệnh viện tuyến
trưc thì phát hiện khối choán chỗ phổi trái,
nghi ngờ ung thư nên được chuyển viện Chợ
Rẫy. Khám lm sàng chưa phát hiện các bất
thường. Các xét nghiệm sinh hoá, huyết học
trong gii hạn bình thường. Kết quả khmáu
đng mạch trong gii hạn bình thường. Bệnh
nhn cũng không ghi nhận tiền s bệnh lý
trưc đy.
Bệnh nhn được thực hiện chụp cắt lp vi
tính (CT-scan) ngực  ca sổ nhu mô và ca sổ
khvi kết quả như sau: khối choán chỗ phn
thùy S9-S10, thy dưi phổi trái, đường knh
khoảng 4,5cm, bờ đa cung, gii hạn rõ, c vôi
hoá thô bên trong, theo dõi u phổi-màng phổi
trái. Bệnh nhn được chỉ đnh phẫu thuật kết
hợp vi sinh thiết tc thì.
Hình 1: Hình chụp cắt lớp vi tính (CT-scan) cho thấy khối tổn thương ở thùy dưới phổi trái,
bờ đa cung, giới hạn rõ, có vôi hoá thô bên trong
Hình A: mt phẳng đng ngang, hình B:mt phẳng đng dọc
Hình 2: Hình chụp cắt lớp vi tính (CT-scan) cho thấy khối tổn thương ở thùy dưới phổi trái,
bờ đa cung, giới hạn rõ, có vôi hoá thô bên trong. Hình A: chụp ở cửa sổ nhu mô, hình B:
chụp ở cửa sổ khí
A
B
B
A
HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
142
Trong lúc phẫu thuật, kết quả sinh thiết tc
thì là mô viêm vi ưu thế lymphô bào. Vì
không c tế bào ác tnh trong mẫu mô sinh
thiết tc thì, phẫu thuật viên không thực hiện
cắt bỏ toàn bthy phổi mà chỉ cắt phổi hình
nêm (wedge resection). Sau đ, bệnh phẩm
được gi đến khoa Giải phẫu bệnh để thực hiện
xét nghiệm mô bệnh học thường quy.
Hình ảnh đại thể cho thấy bệnh phẩm gồm
mt mẫu mô kch thưc 4x3x3cm và ba mẫu
mô rời c đường knh 1cm. Mt cắt bệnh phẩm
màu nu đỏ, c nhiều dải xơ hoá màu trắng,
mật đ chắc.
Hình 3: Hình ảnh đại thể của mô bệnh phẩm từ phẫu thuật cắt trọn tổn thương
theo kỹ thuật cắt phổi hình chêm. Tổn thương có mặt cắt đặc, màu nâu đen,
có hình ảnh xơ hoá nhiều
Trên vi thể, mẫu bệnh phẩm cho thấy hình
ảnh tổn thương vi vách xơ dày và cấu trúc
dạng bè trên mô nền giàu lympho bào nhưng
cấu trúc tuỷ đỏ và tuỷ trắng phn biệt rõ ràng,
giống cấu trúc mô lách bình thường. C mt
phần mô phổi đi kèm vi tổn thương nhưng
tổn thương cvách xơ rõ và dày, tách biệt rõ
vi mô phổi, không c hình ảnh xm lấn mô
phổi. Không c hình ảnh ác tnh khác. Chẩn
đoán giải phẫu bệnh kết luận: mô lách lạc chỗ
vng màng phổi – phổi.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
143
Hình 4: Hình ảnh vi thể của tổn thương trên tiêu bản nhuộm Hematoxylin-Eosin
Hình A, B: hình ảnh tổn thương c vỏ bao
xơ dày, gii hạn rõ, các vách xơ tiến su vào
nhu mô tạo thành các bè. Đphng đại 40X.
Hình C, D: hình ảnh cấu trúc tuỷ trắng, tuỷ đỏ
 đ phng đại 100X. Hình E, F: hình ảnh cấu
trúc tuỷ trắng vi nang lymphô và tuỷ đỏ vi
dy Billroth và xoang máu đ phng đại
400X.
III. BÀN LUẬN
Lách lạc chỗ (splenosis) được đnh nghĩa là
sự tự cấy ghép của mô lách còn sống lên các v
trgiải phẫu khác nhau của cơ thể, được mô tả
lần đầu tiên bi Albrecht vào năm 1896 [7].
Von Küttner là người đầu tiên mô tả trường
hợp lách lạc chỗ trong khoang phúc mạc vào
năm 1910. Shaw và Shafi mô tả đầu tiên
trường hợp lách lạc chỗ trong khoang màng
phổi trái trên t thiết vào năm 1937 [8].
Xét về phn bố theo gii tnh, tình trạng
lách lạc chỗ thường gp  gii nam hơn là gii
nữ. Trong báo cáo của Maddamma S, tỉ lệ nam
: nữ là 1,2:1 [5], còn trong báo cáo của
Yammine JN thì tỉ lệ này là 3,75:1 [8]. Đ tuổi
của bệnh nhn nằm trong khoảng 15-74 tuổi
[8], phần ln bệnh nhn thuc đ tuổi trung
niên, vi đ tuổi trung bình là 53 [5].
Trên thực tế, lách lạc chỗ thường gp v
trtrong khoang bụng hoc khoang chậu hơn là
v trlồng ngực [8]. Trong nghiên cu của
Yammine JN, tỉ lệ lách lạc chỗ trong khoang
bụng chậu là 65% so vi lồng ngực là 18% [8].
Đối vi trường hợp lách lạc chỗ trong khoang
bụng chậu, v trthường gp là bề mt thanh
HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
144
mạc của rut non hoc rut già, phúc mạc
thành và mạc treo [7]. Đối vi trường hợp lách
lạc chỗ trong lồng ngực thì v trthường gp là
lồng ngực trái vì tương ng vi v tr giải
phẫu của lách [2,4-6]. Sự cấy ghép mô lách
trong lồng ngực thường thấy khoang màng
phổi hơn là trong nhu mô phổi [3-5].
Về nguyên nhn của lách lạc chỗ, hiện
tượng này thường xảy ra sau mt chấn thương
vng ngực bụng gy vỡ lách. Điều này dẫn
đến hiện tượng cấy ghép những mảnh mô lách
vương vi vào các v tr ln cận. Trong trường
hợp lách lạc chỗ trong lồng ngực, hầu hết các
bệnh nhn đều c tiền s chấn thương đồng
thời vng ngực và vng bụng, gy rách cơ
hoành và vỡ mô lách [2,7]. Mô lách vỡ sẽ di
chuyển vào khoang màng phổi thông qua
đường vỡ của cơ hoành và hình thành nên mô
lách lạc chỗ [1,3,6]. Mt giả thuyết khác t
phổ biến hơn, cho rằng hiện tượng lách lạc
chỗ là do sự lan tràn theo đường máu của các
mô lách sau chấn thương và phát triển thành
mô lách lạc chỗ do sự thiếu oxy của cơ quan
đch [2,5,7]. Khoảng thời gian kể từ khi c
chấn thương cho đến khi được chẩn đoán mô
lách lạc chỗ biến thiên khá nhiều từ 1-47 năm,
vi khoảng thời gian trung bình là 18-27 năm
tuỳ theo nghiên cu [1,4,5,7,8]. Các nguyên
nhn gy chấn thương cthể kể đến là tai nạn
giao thông, vết thương do vũ kh như súng,
mảnh bom hoc đạn, v.v…[5,8]. Trường hợp
bệnh nhn của chúng tôi là nam thanh niên,
25 tuổi, c tiền s chấn thương do tai nạn giao
thông vào khoảng 4 năm trưc và đ trải qua
phẫu thuật cắt lách toàn phần.
Mô lách lạc chỗ trong lồng ngực thường
biểu hiện dạng đa ổ trên phương diện hình
ảnh học [1,5], cụ thể là 75% bệnh nhn c tổn
thương đa ổ, 25% biểu hiện là nốt đơn đc
[4,8]. Kch thưc của tổn thương thường nhỏ,
trong khoảng từ 18mm đến 100mm [5], c thể
đạt ti kch thưc 8,5cm [1,8]. Mc d, tổn
thương lách lạc chỗ trong lồng ngực thường
biểu hiện dạng đa ổ, nhưng các tổn thương
này c gii hạn rõ và cvỏ bao [8], không có
hình ảnh xm lấn mô ln cận trên hình ảnh
học, tăng kch thưc chậm [2]. Trường hợp
bệnh nhn của chúng tôi c các đc điểm ph
hợp vi mô tả của các tác giả khác như là kch
thưc nhỏ 4,5cm, gii hạn rõ, không c hình
ảnh xm lấn cấu trúc xung quanh trên hình
ảnh học.
Trong hầu hết các trường hợp, bệnh nhn
thường không c triệu chng [1-6,8] hoc nếu
c thì triệu chng thường mơ hồ, không c tnh
đc hiệu cao như sốt, ho, khth, đau ngực
[5]. Chỉ cmt vài trường hợp được báo cáo
vi triệu chng nng như là đau kiểu màng
phổi, ho ra máu [2,4,5,8]. Trên thực tế, vì tổn
thương lách lạc chỗ trong lồng ngực thường
không ctriệu chng hoc triệu chng không
điển hình nên đa phần các trường hợp bệnh
nhn được phát hiện tình cờ thông qua chụp
Xquang ngực thường quy trong công tác khám
sc khoẻ đnh kỳ [2-4,6,8]. Điều này dẫn đến
hai hệ quả trực tiếp trong thực hành lm sàng.
Th nhất, tỉ lệ lưu hành của bệnh lách lạc chỗ
trong lồng ngực b đánh giá thấp hơn thực tế
[1,4]. Th hai, vì bệnh cảnh không rõ ràng,
không đc hiệu, thêm vào đ tiền s chấn
thương lại xảy ra trưc đ nhiều năm nên chẩn
đoán tình trạng lách lạc chỗ tr thành thách
thc trên lm sàng [2,6]. Thực tế cho thấy,
phần ln ca bệnh lách lạc chỗ trong lồng ngực
thường được chẩn đoán ban đầu là mt u tn
sinh ác tnh của phổi [4,6], đc biệt nếu bệnh
nhn c đi kèm vi tiền căn ung thư trưc đ
sẽ càng làm bác sĩ lm sàng t nghĩ ti bệnh
cảnh lách lạc chỗ. Đối chiếu vi ca lm sàng
của chúng tôi, bệnh nhn được phát hiện khối
tổn thương phổi tình cờ khi đi khám vì triệu
chng hô hấp không điển hình. Bệnh nhn ban