TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
17
CA LÂM SÀNG: LOÉT TRỰC TRÀNG DO GIUN LƯƠN
Vũ Xuân Diệu1, Hoàng Thị Út Trang1
TÓM TẮT3
Giun lươn (Strongyloides stercoralis) thuộc
ngành giun tròn ký sinh và gây bệnh trong cơ thể
người. Giun lươn sống trong niêm mạc và hạ
niêm mạc của ruột non, đẻ trứng và trứng nở
thành ấu trùng non ngay trong lòng ruột. Hình
ảnh tổn thương tại tá tràng trên nội soi được biết
đến từ lâu. Tuy nhiên, có ít báo cáo về tổn
thương đại tràng do giun lươn. Chúng tôi báo cáo
một ca lâm sàng bệnh nhân nhiễm giun lươn có
tổn thương loét trực tràng.
Từ khóa: Giun lươn, loét trực tràng
SUMMARY
A CASE REPORT: RECTAL ULCERS
CAUSED BY STRONGYLOIDES
Strongyloides stercoralis belongs to the
phylum of parasitic roundworms and causes
disease in the human body. Strongyloides live in
the mucosa and submucosa of the small intestine,
lay eggs, and the eggs hatch into young larvae
right in the intestinal lumen. Endoscopic images
of duodenal lesions have been known for a long
time. However, there are few reports of colon
damage caused by strongyloides. We report a
clinical case of a patient with strongyloidiasis
and rectal ulceration.
Keywords: Strongyloides, Rectal ulcers
1Bệnh viện Đa khoa Hà Đông, Hà Nội
Chịu trách nhiệm chính: Vũ Xuân Diệu
Email: drvuxudi@gmail.com
Ngày nhận bài: 29/08/2024
Ngày phản biện khoa hc: 27/9/2024
Ngày duyệt bài: 14/10/2024
I. CA LÂM SÀNG
BN nữ 59 tuổi, tiền sử động kinh dùng
thuốc thường xuyên. Cách vào viện 02 tháng
bệnh nhân xuất hiện đau bụng quanh rốn âm
ỉ, đi ngoài phân lỏng, có lúc táo bón, cảm
giác đi không hết bãi, gầy sút cân (không rõ
số lượng). Bệnh nhân đi khám, nội soi đại
tràng được chẩn đoán: Loét trực tràng, được
sinh thiết và điều trị bằng thuốc Pentasa. Đợt
này bệnh nhân mệt mỏi, chóng mặt, còn đau
bụng, đi ngoài phân lỏng lẫn ít nhầy máu
nhập viện điều trị nội trú.
Khám lâm sàng: Bệnh nhân tỉnh, thể
trạng trung bình (BMI 19.56), không có tổn
thương da, niêm mạc nhợt nhẹ, bụng mềm,
đại tiện phân nhầy lẫn ít máu. Các xét
nghiệm của bệnh nhân có tình trạng thiếu
máu nhẹ: Hb 113 g/L, bạch cầu acid tăng: 1.1
G/L (EO%:11.5%), CRP: 2.5 mg/L; Máu
lắng: 1 giờ 14mm, 2 giờ 39 mm, kết quả nội
soi đại tràng toàn bộ: Cách rìa hậu môn
khoảng 10cm có 01 ổ loét kích thước 2cm,
bờ phù nề, đáy phủ giả mạc trắng; Kết quả
nội soi thực quản dạ dày tá tràng: Viêm dạ
dày trào ngược dịch mật, test HP âm tính.
Bệnh nhân được chỉ định xét nghiệm phân,
kết quả: Strongyloides stercoralis (Giun
lươn) ấu trùng soi tươi: Dương tính.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI NỘI KHOA THÀNH PHỐ HÀ NỘI
18
Hình 1: Hình ảnh loét trực tràng, bờ ổ loét phù nề, đáy phủ giả mạc trắng
Bệnh nhân được điều trị Ivermectin liều
duy nhất. Kết quả điều trị: Bệnh nhân đại
tiện phân thành khuôn 1 lần/ngày, hình ảnh
nội soi đại tràng sau 01 tháng bình thường,
bạch cầu acid trở về bình thường.
II. THẢO LUẬN
Giun lươn gây bệnh cho người tên khoa
hc Strongyloides stercoralis là một loài giun
tròn, sống ký sinh ở ruột non người, nhưng
cũng có thể sống trong môi trường bên
ngoài, nhất là trong điều kiện nóng ẩm. Chỉ
giun cái mới ký sinh ở người. Giun cái
trưởng thành có kích thước khoảng 1,5 – 2,5
mm.
Ký sinh trùng nhiễm vào cơ thể thông
qua việc xâm nhập ấu trùng Strongyloid từ
trong đất qua da hoặc niêm mạc. Sau khi
xâm nhập, các ấu trùng lây nhiễm di chuyển
qua hệ tuần hoàn máu vào phổi, tim, từ phế
nang vào khí quản, tiếp đó sẽ nuốt vào đường
tiêu hóa cư trú tại thực quản, dạ dày và ruột
non, và chủ yếu là ở tá tràng.
Bệnh giun lươn phân bố rộng rãi toàn cầu
với ước tính số lượng nhiễm giun lươn lên
đến 613,9 triệu người, tương đương 8,1%
dân số toàn cầu[1], trong đó Đông Nam Á là
khu vực có mức độ lây nhiễm cao nhất và
Myanma là quốc gia có tỷ lệ mắc nhiều nhất
khu vực.
Tại Việt Nam, Theo điều tra của Galliard
năm 1940, ở miền Bắc có tỷ lệ nhiễm giun
lươn từ 0,2 – 2,5% dân số. Trong những năm
gần đây theo điều tra cơ bản cho thấy tỷ lệ
nhiễm dưới 1% [2]. Tuy nhiên, các nghiên
cứu sử dụng kỹ thuật miễn dịch chẩn đoán
ELISA cho thấy tỷ lệ nhiễm ở mức cao hơn
7,6 – 10,9% [3], [4].
Strongyloides stercoralis có thể gây viêm
da tại vị trí xâm nhập, tổn thương phổi và
viêm phế quản do giai đoạn ấu trùng di
chuyển. Những tổn thương chính của bệnh
thường thấy ở đường tiêu hóa, đặc biệt là tá
tràng và phần trên của hỗng tràng nhưng
cũng có thể xảy ra trong đường mật và ống
tụy. Bệnh có thể gây ra các triệu chứng
không liên tục, chủ yếu ảnh hưởng đến tiêu
hóa (đau bụng và tiêu chảy không liên tục
hoặc kéo dài), phổi (ho, thở gấp, viêm phế
quản mạn tính), da (ngứa, ban đỏ), có thể gây
tổn thương niêm mạc đường tiêu hóa dẫn đến
loét hoặc thủng ruột. Người bệnh sẽ có cảm
giác đau bụng ở vùng trên bên phải, tiêu
chảy, sốt không đều và ho, tình trạng nặng
hơn là tiêu chảy có nhầy, có máu, thiếu máu,
phù và cổ chướng.
Hình ảnh tổn thương tá tràng trên nội soi
được mô tả từ lâu, phổ biến là niêm mạc phù
nề, nhung mao trắng, ban đỏ, trợt loét rỉ mủ
[5]. Hình ảnh tổn thương trên nội soi đại
tràng của bệnh giun lươn thường bị nhẫm lẫn
với viêm loét đại trực tràng chảy máu hoặc
bệnh Crohn. Các tổn thương thường gặp là
viêm hạt màu vàng trắng, phù nề, ban đỏ, trợt
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
19
loét, xuất huyết dưới niêm mạc rải rác xen kẽ
vùng niêm mạc bình thường, vị trí tổn
thương ở manh tràng ra tới đại tràng sigma
[6], [7]. Tuy nhiên trong trường hợp bệnh
nhân của chúng tôi tổn thương loét nằm ở
trực tràng, đây cũng là một vị trí tổn thương
hiếm gặp trong nhiễm giun lươn. Chẩn đoán
nhầm bệnh giun lươn với các bệnh lý ruột
viêm khác (viêm loét đại trực tràng chảy máu
hoặc bệnh Crohn) là phổ biến do sự giống
nhau về triệu chứng lâm sàng, hình ảnh nội
soi và mô bệnh hc. Vì vậy chúng tôi khuyến
nghị cần sàng lc và loại trừ bệnh do kí sinh
trùng trước khi quyết định điều trị thuốc ức
chế miễn dịch.
Hiện nay các thuốc thường được sử dụng
điều trị bệnh giun lươn gồm: Ivermectin
(IVM), albendazol (ALB) và thiabendazol
(TBZ). Tác giả A.A Adenusi và CS sử dụng
phác đồ Ivermectin với liều lượng là
200µg/kg, liều duy nhất cho hiệu quả cao sau
30 ngày điều trị là 84,07%, trong khi sử dụng
Thiabendazol (TBZ) liều 25mg/kg cân nặng,
hai lần mỗi ngày, trong 3 - 5 ngày liên tiếp
chỉ cho hiệu quả 78,64 %. Tuy không có sự
khác biệt có ý nghĩa giữa 2 phác đồ nhưng
nhóm tác giả khuyến cáo nên sử dụng
ivermectin vì ít tác dụng phụ và sự tiện dụng
của liều duy nhất [8]. Khi so sánh hiệu lực
của ivermectin liều duy nhất 200 µg /kg và
albendazol 15mg/kg trong 14 ngày, kết quả
cho thấy ivermectin có hiệu quả 84,6% so
với 53,3% của nhóm sử dụng albendazol [9].
Do vậy hiện nay ivermectin là thuốc lựa
chn đầu tiên cho điều trị giun lươn vì ít tác
dụng phụ và tỷ lệ sạch ấu trùng cao [10].
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Dora Buonfrate (2020) “The Global
Prevalence of Strongyloides stercoralis
Infection., Pathogens”, 2020, 9(6):468.
2. Trần Thanh Dương và CS (2015), Dịch tễ
hc -Ký sinh trùng y hc. Giun lươn, Giáo
trình sau đại hc, nhà xuất bản y hc, tr. 478-
481.
3. Vũ Thị Lâm Bình và các cộng sự. (2014),
"Thực trạng nhiễm giun lươn đường ruột tại
xã Dương Thành, huyện Phú Bình,tỉnh Thái
Nguyên và hiệu quả điều trị giun lươn bằng
Albendazole", Tạp chí PC bệnh sốt rét và các
bệnh KST. 3, tr.5-9.
4. Vũ Thị Lâm Bình và các cộng sự. (2014),
"Thực trạng nhiễm giun lươn đường ruột tại
xã Dương Thành, huyện Phú Bình,tỉnh Thái
Nguyên và xã Cáo Điền, huyên Hạ Hòa, tỉnh
Phú Th", Tạp chí PC bệnh sốt rét và các
bệnh KST. 3, tr. 10-14.
5. Kishimoto K, Hokama A, Hirata T, Ihama
Y, Nakamoto M, Kinjo N, Kinjo F, Fujita
J. Endoscopic and histopathological study on
the duoenum of Strongyloides stercoralis
hyperinfection. World J Gastroenterol. 2008
Mar 21;14(11): 1768-73
6. Qu Z, Kundu U, R, Abadeer R, A and
Wanger A, “Strongyloides colitis is a lethal
mimic of ulcerative colitis: the key
morphologic differential diagnosis” Human
Pathology, vol.40, no.4,pp. 572-577, 2009
7. Minematsu H, Hokama A, Makishi T,
Arakaki K, Kinjo F, Fujita J: Colonscopic
Findings and Pathologic Characteristics of
Strongyloides Colitis: A case Series,
Digestion 2011;83:210-214.
8. Adenusi, AA, Oke, AO, and Adenusi, AO
(2003), Comparison of ivermectin and
thiabendazole in the treatment of
uncomplicated human Strongyloides
stercoralis infection, African Journal of
Biotechnology. 11(2), pp. 465-469.
9. Huỳnh Hồng Quang và Nguyễn Văn
Chương (2014), "So sánh hiệu lực
ivermectin với albendazole trong điều trị
bệnh nhân nhiễm ấu trùng giun lươn
Strongyloides stercoralis", Tạp chí y hc
thực hành Tp.HCM. tập 18(6), tr. 116-122.
10. Trần Thanh Dương và CS (2018), Quy
trình xét nghiệm chuẩn, Sốt rét - Ký sinh
trùng - Côn trùng. Hướng dẫn chẩn đoán,
điều trị và phòng bệnh giun lươn, nhà xuất
bản y hc, tr.254-258.