Lợi ích của việc nuôi con
bằng sữa mẹ
(Kỳ 2)
Làm thế nào để có đủ sữa mẹ?
Trong quá trình mang thai, hai bầu vú được cấu tạo phát triển để chuẩn bị
cho lúc sinh là có sẵn sữa mẹ cho con bú. Vì vậy, sau khi sinh, không cho con bú
mới là đi ngược lại quy luật của tạo hóa (sẽ bị căng sữa, đau tức… làm cho não
phải tiết ra một chất làm ngưng đột ngột sự tạo sữa, khiến vú bị teo nhỏ lại nếu
không cho con bú mẹ!).
Muốn cho bú sữa mẹ, sau khi sinh độ 30 - 60 phút trở đi, chỉ cần đưa núm
vú vào miệng bé, bé nút núm vú sẽ tạo luồng phản xạ lên não mẹ, tuyến yên sẽ tiết
ra hai nội tiết tố: prolactin kích thích tuyến sữa tiết ra sữa, và oxytocin kích thích
tế bào cơ co thắt để dồn sữa vào mạch sữa và ống dẫn sữa, giúp bé bú ra sữa.
Muốn cho có nhiều sữa mẹ, chỉ cần chú ý những điều sau đây:
- Kiểm tra bầu vú và núm vú từ lúc còn đang mang thai. Nếu đầu núm vú bị
dẹt hay thụt vào, thì trong 3 tháng cuối nên thoa nắn, dùng 2 ngón tay kéo dài núm
vú ra mỗi ngày một ít cho núm nhô ra bình thường thì bé mới bú được lúc sinh.
- Mọi người chung quanh nên nhất trí khuyến khích bà mẹ nuôi con bằng
sữa mình càng sớm càng tốt. Việc cho bú sữa mẹ tốt cho cả con lẫn mẹ, kể cả tác
dụng duy trì nhũ hoa đầy đặn hơn là không cho con bú.
- Cho trẻ sơ sinh bú mẹ càng sớm càng tốt trong vòng nửa giờ đến vài giờ
sau sinh. Cứ cho bé mút núm vú rồi sữa sẽ tiết ra từ từ, không cần “xuống sữa”
hay dùng thuốc gì cả. Người mẹ uống đủ nước là sẽ tốt.
- Tạo điều kiện cho mẹ gần con sớm, cho cả hai mẹ con đều cảm thấy an
tâm, không lo âu gì khác.
- Cho bé bú cả sữa non (sữa đầu), đừng nặn bỏ đi. Cũng đừng cho bé uống
nước cam thảo đường phèn hay thứ gì khác.
- Cho bé bú mỗi khi đòi bú. Nếu bé khóc mà không phải vì đái ướt, kim
châm hay rệp, muỗi đốt, là bé khát sữa, cứ cho bú mà không cần giờ giấc gì, sẽ tốt
hơn là theo giờ giấc.
- Tư thế cho bú cũng quan trọng. Ẵm hay đặt bé vào đúng tư thế để bú được
tốt. Bà mẹ ngồi hay nằm đều được, miễn là thấy thoải mái. Ôm sát cơ thể con vào
lòng, sao cho mặt bé đối diện với bầu vú. Đầu và thân bé theo một đường thẳng
(không gập cổ hoặc ngửa cổ) cho bé cũng được thoải mái. Đỡ cả mông em bé,
bằng mặt trong khuỷu tay, trong khi cổ tay và bàn tay thì đỡ cổ và đầu bé. Bàn tay
còn lại, dang rộng ngón cái và ngón trỏ ra, ngón trỏ liền sát với các ngón còn lại
tựa vào thành ngực dưới vú. Ngón trỏ và ngón cái đỡ lấy đầu vú kê vào miệng bé
cho bú, nhưng hai ngón này không chạm vào núm vú. Lúc đầu chạm núm vú vào
môi bé, khi bé hả miệng ra là đưa núm vú vào miệng bé sao cho môi bé chạm sát
vào quầng vú, giúp bé ngậm được cả núm vú mới dễ bú ra sữa.
- Nên cho bé bú sữa mẹ hoàn toàn từ lúc lọt lòng mẹ cho đến tròn 5 tháng
tuổi.
Cho bé ăn dặm từ tháng thứ 6 trở đi nhưng vẫn tiếp tục cho bú sữa mẹ cho
đến ít nhất tròn 6 tháng tuổi đến 1 năm.
Từ 6 tháng trở đi, bé nào cũng đã được ăn dặm cả rồi.
Còn sữa mẹ thì còn cho bú tiếp cho đến 2 - 3 tuổi càng tốt. Trong trường
hợp không có sữa mẹ mới dùng sữa bò.
Ăn uống khi cho con bú
Trong quá trình mang thai, nếu thai phụ cần ăn uống để tăng cân đều: quý
đầu lên 1 kg, quý giữa 5 kg và quý cuối 6 kg (tổng cộng tăng cân 12 kg), thì bà mẹ
cho con bú cũng cần cân bằng và đầy đủ dưỡng chất sao cho mẹ đạt thể trọng lý
tưởng không thay đổi và con (bú mẹ) tăng cân đều đặn và khi tròn 4 tháng bé nặng
gấp đôi lúc sơ sinh, 6 tháng gấp 2,5 sơ sinh và 12 tháng gấp 3 sơ sinh là được. Cần
ăn uống nhiều hơn bình thường khoảng 30%. Có thể dùng khẩu phần ăn như trong
3 tháng cuối thai kỳ (xem Chuyên đề Sức khỏe KHPT số sau).
Chỉ cần ăn uống cân bằng và đầy đủ dưỡng chất (đủ chất đạm, chất béo, bột
đường và nhiều rau quả tươi) là sẽ đủ sữa. Điều quan trọng là uống nhiều nước
hoặc sữa bò, vì 90% sữa mẹ cũng là nước. Nếu ăn ít rau quả tươi thì có thể uống
thêm mỗi ngày một viên đa sinh tố khoáng chất.
Từ bú mẹ chuyển sang bú bình
Nếu vì một lý do nào đó bắt buộc bạn phải chuyển từ cho bú mẹ sang bú
bình hoặc để cho ăn dặm bằng sữa bột, thì bạn hãy nhớ là phải chuyển đổi từ từ để
bé thích nghi với chế độ ăn mới. Cách tốt nhất là cứ 3 ngày một lần, thế một cữ
sữa mẹ bằng một bình sữa bò. Có thể lúc đầu bé không chịu bú bình, bạn hãy thử
lại vào ngày hôm sau, thoa một ít sữa mẹ lên đầu núm vú cao su.
+ Có thể dùng một loại công thức sữa bột đóng hộp có gia thêm nhiều sinh
tố khoáng chất, dành cho nhũ nhi và pha theo hướng dẫn trên nhãn hộp sữa cho trẻ
bú.
+ Hoặc dùng các loại sữa mà bạn có sẵn và pha theo cách sau đây (bảng):
BS. NGUYỄN LÂN ĐÍNH
DS. PHAN ĐỨC BÌNH
