VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
LƢƠNG CHÁNH TÒNG
LĂNG THOẠI NGỌC HẦU (CHÂU ĐỐC – AN GIANG)
TRONG HỆ THỐNG LĂNG MỘ THỜI NGUYỄN
Ở NAM BỘ VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHẢO CỔ HỌC
HÀ NỘI - 2019
VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
LƢƠNG CHÁNH TÒNG
LĂNG THOẠI NGỌC HẦU (CHÂU ĐỐC – AN GIANG)
TRONG HỆ THỐNG LĂNG MỘ THỜI NGUYỄN
Ở NAM BỘ VIỆT NAM
Ngành
: Khảo cổ học
Mã số
: 9.22.03.17
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHẢO CỔ HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS. TS. Đặng Văn Thắng
2. TS. Phạm Hữu Công
HÀ NỘI - 2019
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các
số liệu nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc và được trích dẫn
rõ ràng. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được công bố
trong bất kỳ công trình nào khác.
Hà Nội, ngày tháng năm 2019
Tác giả luận án
Lƣơng Chánh Tòng
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TƢ LIỆU ..................................................................... 13
1.1. Khái quát về lịch sử hình thành và phát triển vùng đất Nam Bộ ................ 13
1.1.1. Điều kiện địa lý tự nhiên ........................................................................ 13
1.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển vùng đất Nam Bộ ............................... 14
1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu về lăng mộ thời Nguyễn ở Nam Bộ ......... 19
1.2.1. Thư tịch cổ .............................................................................................. 19
1.2.2. Nghiên cứu về lăng mộ thời Nguyễn ở Nam Bộ trước năm 1975 ......... 24
1.2.3. Nghiên cứu lăng mộ thời nguyễn ở Nam Bộ sau năm 1975 đến nay ..... 31
1.3. Cơ sở lý thuyết .................................................................................................. 39
1.3.1.Thuật ngữ lăng mộ................................................................................... 39
1.3.2. Thuật ngữ di vật tùy táng ....................................................................... 44
Chƣơng 2: LĂNG THOẠI NGỌC HẦU: KIẾN TRÚC VÀ DI VẬT ................ 47
2.1. Vài nét về vùng đất Châu Đốc – An Giang .................................................... 47
2.1.1.Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên vùng đất Châu Đốc ............................... 47
2.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển Châu Đốc ............................................ 48
2.2. Lăng Thoại Ngọc Hầu (Châu Đốc – An Giang)............................................. 50
2.2.1. Tiểu sử Thoại Ngọc Hầu ........................................................................ 50
2.2.2. Kiến trúc lăng Thoại Ngọc Hầu ............................................................. 52
2.2.3. Di vật tùy táng tìm thấy trong khu lăng Thoại Ngọc Hầu ...................... 60
2.2.4. Đặc điểm nhóm di vật tùy táng trong khu lăng Thoại Ngọc Hầu .......... 74
2.3. Khu lăng mộ thân quyến Thoại Ngọc Hầu tại Vĩnh Long ........................... 86
5.2.1. Khu lăng mộ thân mẫu Thoại Ngọc Hầu ................................................ 86
5.2.2. Khu lăng mộ song thân của bà Châu Thị Tế .......................................... 87
Chƣơng 3: LĂNG MỘ THỜI NGUYỄN Ở NAM BỘ ......................................... 90
3.1. Lịch sử xây dựng .............................................................................................. 90
3.1.1. Giai đoạn thời chúa Nguyễn thế kỷ 17-18 ............................................. 90
3.1.2. Giai đoạn kinh thành Gia Định 1780 -1801 ........................................... 91
3.2. Tƣ liệu một số lăng mộ thời Nguyễn ở Nam Bộ đã khai quật ...................... 93
3.2.1. Lăng Quận công Nguyễn Văn Nhân – Sa Đéc – Đồng Tháp ................. 93
3.2.2. Lăng mộ Thượng thư Ngô Nhân Tịnh – Q.3 – TP.HCM ....................... 95
3.2.3. Lăng mộ Chưởng cơ Trần Văn Học – Q.Bình Thạnh – TP.HCM ......... 97
3.2.4. Lăng mộ quan “Nhất phẩm” Q.Phú Nhuận – TP.HCM ......................... 98
3.2.5. Lăng mộ Đô thống chế Lê Văn Phong – Q.Phú Nhuận – TP.HCM ...... 99
3.2.6. Lăng “Thiên vương Thống chế” và Tiền chi Thống chế ở Biên Hoà
– Đồng Nai ..................................................................................................... 101
3.2.7. Lăng mộ quan văn tại xạ trường Bình Thới, Q11, TP.HCM ............... 102
3.2.8. Lăng Cha Cả (Bá Đa Lộc) quận Tân Bình ........................................... 103
3.3. Lăng triều Nguyễn ở Nam Bộ - Kiến trúc và trang trí ............................... 104
3.3.1. Lăng Bình Giang Quận công Võ Di Nguy ........................................... 104
3.3.2. Lăng Tiền quân Nguyễn Huỳnh Đức ................................................... 107
3.3.3.Lăng Tả Tham tri bộ Lại Phạm Quang Triệt ......................................... 108
3.3.4. Lăng Thống chế Điều bát Nguyễn Văn Tồn ........................................ 110
3.3.6. Lăng Thống chế Nguyễn Khắc Tuấn ................................................... 116
3.3.7. Lăng Đô thống chế Phan Tấn Huỳnh ................................................... 117
3.3.8. Lăng Thống chế Trần Công Lại ........................................................... 118
3.3.9. Lăng Thượng thư Trịnh Hoài Đức và Phu nhân .................................. 119
3.3.10. Thượng thư Phạm Đăng Hưng ........................................................... 122
3.3.11. Lăng Phó Tổng trấn thành Gia Định Trương Tấn Bửu ...................... 123
3.3.12. Lăng Tả quân Lê Văn Duyệt .............................................................. 124
3.3.13. Lăng Bố chính Biên Hoà Phạm Duy Trinh ........................................ 125
3.4. Đặc điểm kiến trúc lăng mộ thời Nguyễn ở Nam Bộ .................................. 126
3.4.1. Đặc điểm phân bố, bố cục mặt bằng và kết cấu kiến trúc .................... 126
3.4.2. Đặc điểm vật liệu kiến trúc ................................................................... 130
3.4.3. Đặc điểm trang trí kiến trúc .................................................................. 131
3.5. Di vật tùy táng phát hiện trong lăng mộ thời Nguyễn ở Nam Bộ .............. 134
3.5.1. Nhóm di vật tùy táng trong lăng Trần Văn Học ................................... 135
