Luận án Tiến sĩ Địa chất: Đặc điểm phát triển kiến tạo đới đứt gãy Lai Châu - Điện Biên

ViÖn khoa häc vµ c«ng nghÖ viÖt nam VIÖn §Þa chÊt

------- (cid:88) (cid:151) (cid:87) -------

V¨n §øc Tïng

§Æc §IÓm ph¸t triÓn kiÕn t¹o

®íi ®øt g∙y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

LuËn ¸n tiÕn sÜ ®Þa chÊt

Hµ Néi - 2011

ViÖn khoa häc vµ c«ng nghÖ viÖt nam VIÖn §Þa chÊt

------- (cid:88) (cid:151) (cid:87) -------

V¨n §øc Tïng

§Æc ®iÓm ph¸t triÓn kiÕn t¹o ®íi ®øt g∙y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

Chuyªn ngµnh: §Þa kiÕn t¹o

M· sè: 62.44.55.05

LuËn ¸n tiÕn sÜ ®Þa chÊt

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:

TS. TrÇn V¨n Th¾ng

PGS.TS. TrÇn Thanh H¶i

Hµ Néi - 2011

Lêi cam ®oan

T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, c¸c

kÕt qu¶ nªu trong néi dung luËn ¸n lµ trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc ai c«ng bè trong

bÊt kú c«ng tr×nh nµo kh¸c.

Hµ Néi, ngµy th¸ng n¨m 2011

T¸c gi¶

V¨n §øc Tïng

Môc lôc

Trang

Trang phô b×a

Lêi cam ®oan

Môc lôc

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t

Danh môc c¸c b¶ng

Danh môc c¸c h×nh vÏ

Danh môc c¸c ¶nh

2 Më ®Çu

Ch−¬ng 1. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh nghiªn cøu vµ c¸c ph−¬ng 8

ph¸p nghiªn cøu

1.1. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh nghiªn cøu 8

1.2. Ph−¬ng ph¸p luËn vµ c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 20

Ch−¬ng 2. §Æc ®iÓm cÊu tróc - kiÕn t¹o ®íi ®øt g∙y Lai 29

Ch©u - §iÖn Biªn

2.1. Kh¸i qu¸t ®Æc ®iÓm chung 29

2.2. C¸c tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o 31

2.3. §Æc ®iÓm c¸c pha biÕn d¹ng 37

Ch−¬ng 3. ®Æc ®iÓm c¸c ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g∙y Lai 54

Ch©u - §iÖn Biªn trong giai ®o¹n HiÖn ®¹i

3.1. §Æc ®iÓm chung 55

3.2. §Æc ®iÓm c¸c ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn 68

Ch−¬ng 4. LÞch sö ph¸t triÓn kiÕn t¹o ®íi ®øt g∙y Lai 88

Ch©u - §iÖn Biªn

4.1. Giai ®o¹n Jura sím - Creta 89

4.2. Giai ®o¹n Kainozoi vµ HiÖn ®¹i 91

Ch−¬ng 5. mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña ®íi 102

®øt g∙y lai ch©u - ®iÖn biªn víi mét sè d¹ng tai biÕn ®Þa

chÊt ®iÓn h×nh

5.1. HiÖn tr¹ng c¸c d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt 102

5.2. Mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn 109

vµ c¸c d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt ®iÓn h×nh: ®éng ®Êt, tr−ît lë, lò bïn ®¸

119 KÕt luËn

121 KiÕn nghÞ

122 Danh môc nh÷ng c«ng tr×nh ®· c«ng bè liªn quan ®Õn luËn ¸n cña t¸c gi¶

125 Tµi liÖu tham kh¶o

Danh môc c¸c Tõ viÕt t¾t

Bp: tr−ît b»ng ph¶i

Bt: tr−ît b»ng tr¸i

Th: thuËn

Thp: thuËn ph¶i

Ngh: nghÞch

Bp - Th: tr−ît b»ng ph¶i-thuËn

Bt - Th: tr−ît b»ng tr¸i-thuËn

Bp - Ngh: tr−ît b»ng ph¶i-nghÞch

Bt - Ngh: tr−ît b»ng tr¸i-nghÞch

AKT: ¸ kinh tuyÕn

AVT: ¸ vÜ tuyÕn

§§N: ®«ng ®«ng nam

N: nam

TB - §N: t©y b¾c - ®«ng nam

§B: ®«ng b¾c

TB - §N: t©y b¾c - ®«ng nam

TN: t©y nam

B - N: b¾c - nam

HHKT: h×nh hµi kiÕn tróc

T¦SKT: tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o

Danh môc c¸c B¶ng

Ch−¬ng 2

B¶ng 2.1. §Æc ®iÓm c¸c pha biÕn d¹ng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. 1

B¶ng 2.2. §Æc ®iÓm mét sè nÕp uèn chÝnh trong pha biÕn d¹ng B.1. 2

B¶ng 2.3. KÕt qu¶ ph©n tÝch tuæi ®ång vÞ phãng x¹ b»ng ph−¬ng ph¸p LA- 3

ICPMS U-Pb ®èi víi kho¸ng vËt zircon trong c¸c ®¸ x©m nhËp granit ph¸t triÓn

trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn t¹i phßng thÝ nghiÖm cña Tr−êng ®¹i

häc Tasmania, óc.

4 B¶ng 2.4. Mét sè ®Æc ®iÓm chÝnh trong pha biÕn d¹ng B.3.

5 B¶ng 2.5. Mét sè ®Æc ®iÓm chÝnh trong pha biÕn d¹ng B.4.

6 B¶ng 2.6. Mét sè ®Æc ®iÓm chÝnh trong pha biÕn d¹ng B.5.

Ch−¬ng 3

B¶ng 3.1. KÕt qu¶ ph©n tÝch bµo tö phÊn hoa t¹i khu vùc Ng· T− s«ng 7

B¶ng 3.2. B¶ng ®èi s¸nh c¸c ®Æc ®iÓm chÝnh gi÷a c¸c ph©n ®o¹n kh¸c nhau cña 8

®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn (PhÇn trªn l·nh thæ ViÖt Nam).

B¶ng 3.3. BiÓu hiÖn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña c¸c ph©n ®o¹n kh¸c nhau thuéc ®íi 9

®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

B¶ng 3.4. C¸c kiÓu h×nh hµi kiÕn tróc sinh ra do c¬ chÕ ho¹t ®éng kh¸c nhau 10

cña c¸c ph©n ®o¹n ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong giai ®o¹n HiÖn ®¹i

B¶ng 3.5. C¸c ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn theo tµi 11

liÖu khe nøt kiÕn t¹o

Danh môc c¸c h×nh vÏ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Ch−¬ng 2 H×nh 2.1. S¬ ®å cÊu tróc kiÕn t¹o ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn H×nh 2.2. C¸c mÆt Ðp phiÕn cã thÕ n»m dèc ®øng c¾m vÒ phÝa t©y trong c¸c thµnh t¹o hÖ tÇng Lai Ch©u thuéc pha biÕn d¹ng thø nhÊt ë khu vùc cÇu NËm Ban. H×nh 2.3. BiÓu ®å cÊu tróc c¸c mÆt Ðp phiÕn vµ mËt ®é chiÕu cùc c¸c mÆt Ðp phiÕn cña pha biÕn d¹ng thø nhÊt. ChiÕu cÇu d−íi. H×nh 2.4. M¹ch th¹ch anh bÞ uèn nÕp cã mÆt trôc gÇn th¼ng ®øng trong thµnh t¹o hÖ tÇng Lai Ch©u ®−îc h×nh thµnh trong pha biÕn d¹ng thø nhÊt t¹i cöa suèi Huæi Vai. H×nh 2.5. NÕp uèn vµ thí chÎ mÆt trôc nÕp uèn ®ång sinh trong pha biÕn d¹ng thø nhÊt ë khu vùc C«ng ty liªn doanh ®¸ ®en Lai Ch©u. H×nh 2.6. Mèi quan hÖ gi÷a thí chÎ mÆt trôc, mÆt trôc vµ vi uèn nÕp trong ®íi shear zone thuéc pha biÕn d¹ng thø nhÊt, hÖ tÇng Lai Ch©u. Khu vùc Ng· T− s«ng. H×nh 2.7. BiÓu ®å cÊu tróc thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a mÆt trôc vµ trôc uèn nÕp cña pha biÕn d¹ng thø nhÊt. ChiÕu cÇu d−íi. H×nh 2.8. BiÓu ®å kÕt qu¶ ph©n tÝch tuæi ®ång vÞ phãng x¹ b»ng ph−¬ng ph¸p Ar-Ar ®èi víi kho¸ng vËt biotit vµ muscovit trong ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn: A- phiÕn mica; B- mylonite. H×nh 2.9. S¬ ®å biÕn d¹ng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lóc b¾t ®Çu h×nh thµnh vµo giai ®o¹n Jura sím-gi÷a H×nh 2.10. B×nh ®å vµ mÆt c¾t vÞ trÝ lÉy mÉu trong ®ai m¹ch granit applit ®ång biÕn d¹ng s¸ng mÇu trong pha biÕn d¹ng thø hai ®èi víi mÉu VN-M4 t¹i khu vùc Huæi LÌng. H×nh 2.11. BiÓu ®å kÕt qu¶ ph©n tÝch tuæi ®ång vÞ phãng x¹ b»ng ph−¬ng ph¸p LA-ICPMS U-Pb trong mÉu VN-M4 t¹i khu vùc Huæi LÌng. H×nh 2.12. C¸c h¹t zircon cïng vÞ trÝ b¾n ®iÓm vµ sè hiÖu h¹t ®−îc ph©n tÝch b»ng ph−¬ng ph¸p LA-ICPMS U-Pb trong mÉu VN-M4 t¹i khu vùc Huæi LÌng. H×nh 2.13. BiÓu ®å kÕt qu¶ ph©n tÝch tuæi ®ång vÞ phãng x¹ b»ng ph−¬ng ph¸p LA-ICPMS U-Pb ®èi víi kho¸ng vËt zircon trong mÉu VN-M6 t¹i khu vùc Huæi LÌng. H×nh 2.14. C¸c h¹t zircon cïng vÞ trÝ b¾n ®iÓm vµ sè hiÖu h¹t ®−îc ph©n tÝch b»ng ph−¬ng ph¸p LA-ICPMS U-Pb trong mÉu VN-M6 t¹i khu vùc Huæi LÌng. H×nh 2.15. C¸c h¹t zircon cïng vÞ trÝ b¾n ®iÓm vµ sè hiÖu h¹t ®−îc ph©n tÝch b»ng ph−¬ng ph¸p LA-ICPMS U-Pb trong mÉu VN-M2 t¹i khu vùc nam M−êng M−¬n. H×nh 2.16. S¬ ®å biÕn d¹ng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn giai ®o¹n Creta. H×nh 2.17. BiÓu ®å cÊu tróc thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a mÆt trôc vµ trôc uèn nÕp cña pha biÕn d¹ng chêm nghÞch thø ba. ChiÕu cÇu d−íi. H×nh 2.18. MÆt c¾t chi tiÕt t¹i vÕt lé VL76B gÇn b¶n NËm CÇy: ®¸ v«i hÖ tÇng NËm P×a phñ chêm lªn thµnh t¹o c¸t, bét kÕt, ®¸ phiÕn sÐt bÞ Ðp phiÕn m¹nh cña

19 20 21 22 23 24 25 26

hÖ tÇng Lai Ch©u trong pha biÕn d¹ng chêm nghÞch thø ba. H×nh 2.19. MÆt trôc nÕp uèn gÇn th¼ng ®øng cña pha biÕn d¹ng thø nhÊt bÞ uèn cong khi giao thoa víi mÆt trôc nÕp uèn pha biÕn d¹ng thø ba trong c¸c thµnh t¹o hÖ tÇng Lai Ch©u t¹i khu vùc Ng· T− s«ng. H×nh 2.20. BiÓu ®å kÕt qu¶ ph©n tÝch tuæi ®ång vÞ phãng x¹ b»ng ph−¬ng ph¸p LA-ICPMS ®èi víi kho¸ng vËt zircon trong mÉu VN-M2 t¹i khu vùc nam M−êng M−¬n. H×nh 2.21. BiÓu ®å kÕt qu¶ ph©n tÝch tuæi ®ång vÞ phãng x¹ b»ng ph−¬ng ph¸p LA-ICPMS U-Pb ®èi víi kho¸ng vËt zircon trong mÉu VN-M6 t¹i khu vùc Huæi LÌng. H×nh 2.22. C¸c h¹t zircon cïng vÞ trÝ b¾n ®iÓm vµ sè hiÖu h¹t ®−îc ph©n tÝch b»ng ph−¬ng ph¸p LA-ICPMS U-Pb trong mÉu VN-M2 (a) t¹i khu vùc nam M−êng M−¬n vµ mÉu VN-M6 (b) t¹i khu vùc Huæi LÌng. H×nh 2.23. S¬ ®å biÕn d¹ng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµo Eocen- Oligocen sím H×nh 2.24. MÆt c¾t ®Þa chÊt gÇn b¶n NËm S¶o: ®¸ v«i hÖ tÇng B¶n P¸p phñ chêm lªn thµnh t¹o c¸t, bét kÕt, ®¸ phiÕn sÐt bÞ Ðp phiÕn m¹nh cña hÖ tÇng Lai Ch©u trong pha biÕn d¹ng chêm nghÞch thø ba sau ®ã bÞ ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn c¾t ph¸ ®Ó l¹i mét sè thÓ sãt kiÕn t¹o ë c¸nh phÝa t©y. B¶n vÏ phi tû lÖ. H×nh 2.25. a- BiÓu ®å tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o cña pha biÕn d¹ng thø 4; b- BiÓu ®å thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a vÕt x−íc tho¶i vµ mÆt tr−ît dèc ®øng trong pha biÕn d¹ng thø 4. ChiÕu cÇu d−íi. H×nh 2.26. S¬ ®å biÕn d¹ng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ kÕ cËn giai ®o¹n Oligocen gi÷a - Miocen Ch−¬ng 3 H×nh 3.1. S¬ ®å tµi liÖu thùc tÕ ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. H×nh 3.2. S¬ ®å ®Þa m¹o ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. H×nh 3.3. MÆt c¾t ®Þa m¹o ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn tuyÕn I - I, tuyÕn II - II, tuyÕn III - III. H×nh 3.4. MÆt c¾t ®Þa m¹o ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn tuyÕn IV - IV, tuyÕn V - V, tuyÕn VI - VI. H×nh 3.5. S¬ ®å ®Þa chÊt ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. H×nh 3.6. MÆt c¾t ®Þa chÊt ngang qua ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. H×nh 3.7. S¬ ®å kiÕn tróc vµ ®íi ®éng lùc ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. H×nh 3.8. H×nh hµi kiÕn tróc kiÓu "t¸ch gi·n" tròng Pa TÇn. H×nh 3.9. §Þa ®éng lùc hiÖn ®¹i cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn khu vùc C«ng ty liªn doanh ®¸ ®en Lai Ch©u. H×nh 3.10. H×nh hµi kiÕn tróc kiÓu “kÐo to¹c” tròng Ch¨n N−a. H×nh 3.11. H×nh hµi kiÕn tróc t¸ch gi·n kiÓu ®Þa hµo t¹i khu vùc Lai Ch©u. H×nh 3.12. H×nh hµi kiÕn tróc nÐn Ðp kiÓu ®u«i ngùa khu vùc Cæng Trêi - Huæi LÌng H×nh 3.13. H×nh hµi kiÕn tróc khu vùc thÞ trÊn Na Pheo. H×nh 3.14. H×nh hµi kiÕn tróc khu vùc cÇu NËm Møc. H×nh 3.15. VÞ trÝ ph¸t nh¸nh cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ h×nh hµi 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42

kiÕn tróc khu vùc Huæi Chan. H×nh 3.16. H×nh hµi kiÕn tróc khu vùc b¶n Thin Tãc. H×nh 3.17. H×nh hµi kiÕn tróc c¸nh phÝa §«ng tròng §Ö tø §iÖn Biªn. H×nh 3.18. Thµnh phÇn dÞ th−êng träng lùc vµ mÆt c¾t cÊu tróc ®øt g·y däc theo tuyÕn 4 thÞ trÊn M−êng Lay cò. H×nh 3.19. Thµnh phÇn dÞ th−êng träng lùc vµ mÆt c¾t cÊu tróc ®øt g·y däc theo tuyÕn 7 NËm CÇy - Lai Ch©u. H×nh 3.20. KÕt qu¶ minh gi¶i ®o ®Þa tõ tuyÕn 28-Pa TÇn, tuyÕn 25-Ch¨n N−a, tuyÕn 27- Cæng Trêi. H×nh 3.21. KÕt qu¶ minh gi¶i ®o ®Þa tõ tuyÕn 23- Na Pheo, tuyÕn 21- M−êng M−¬n, tuyÕn 20- Huæi Chan. H×nh 3.22. KÕt qu¶ minh gi¶i ®o ®Þa tõ tuyÕn 22- B¶n LÝnh, tuyÕn 8- §Ìo Cß Ch¹y, tuyÕn 7- B¶n NËm Ty. H×nh 3.23. KÕt qu¶ minh gi¶i mét sè tuyÕn ®o VLF khu vùc thµnh phè §iÖn Biªn vµ kÕ cËn. Hình 3.27. Mặt cắt địa chất khu vực Ngã Tư sông H×nh 3.28. Cét ®Þa tÇng cña c¸c thµnh t¹o Mio-Pliocen khu vùc Ng· T− s«ng. H×nh 3.29. BiÓu ®å tr¹ng th¸i øng suÊt kiÕn t¹o t¸i dùng theo cÆp khe nøt céng øng 193∠ 810 vµ 263∠ 800. (ChiÕu cÇu d−íi). H×nh 3.30. S¬ ®å ®Þa ®éng lùc c¬ chÕ h×nh thµnh tròng §iÖn Biªn H×nh 3.31. §−êng ®¼ng s©u bÒ mÆt Moho vµ Conrad xung quanh ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. H×nh 3.32. KÕt qu¶ minh gi¶i tuyÕn ®o tõ-telua trong tròng §iÖn Biªn Phñ. H×nh 3.33. MÆt c¾t cÊu tróc c¾t qua thung lòng §iÖn Biªn theo kÕt qu¶ ®o c¾t líp ®iÖn trë. H×nh 3.34. DÞ th−êng ®Þa hãa khÝ tuyÕn III khu vùc thÞ x· Lai Ch©u cò. H×nh 3.35. DÞ th−êng ®Þa hãa khÝ tuyÕn IV khu vùc §åi Cao, Lai Ch©u vµ tuyÕn III khu vùc thÞ trÊn Na Pheo. H×nh 3.36. DÞ th−êng ®Þa hãa khÝ tuyÕn I vµ tuyÕn II khu vùc thµnh phè §iÖn Biªn Phñ. H×nh 3.37. §å thÞ hµm l−îng Radon trong khÝ ®Êt t¹i khu vùc b¶n Ti A, b¶n Ti B, Cß Ch¹y vµ ®åi §éc LËp. H×nh 3.38. KÕt qu¶ kh¶o s¸t ®Þa nhiÖt tuyÕn Na Pheo, B¶n LÝnh vµ NËm Ty. Ch−¬ng 4 H×nh 4.1. M« h×nh tiÕn hãa kiÕn t¹o vµo Jura sím-gi÷a. H×nh 4.2. M« h×nh tiÕn hãa kiÕn t¹o vµo Jura muén - Creta. H×nh 4.3. M« h×nh tiÕn hãa kiÕn t¹o vµo Eocen - Oligocen. H×nh 4.4. M« h×nh tiÕn hãa kiÕn t¹o vµo Oligocen muén - Miocen. H×nh 4.5. M« h×nh tiÕn hãa kiÕn t¹o vµo Pliocen - HiÖn ®¹i. Ch−¬ng 5 H×nh 5.1. S¬ ®å ph©n bè chÊn t©m ®éng ®Êt däc ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ kÕ cËn. H×nh 5.2. B¶n ®å ®−êng ®¼ng chÊn ®éng Lai Ch©u ngµy 29/3/1993. H×nh 5.3. B¶n ®å ®−êng ®¼ng chÊn ®éng ®Êt §iÖn Biªn ngµy 19/2/2001 (Ms = 5,3). 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 64 66 67 68 69 70

H×nh 5.4. S¬ ®å hiÖn tr¹ng tr−ît lë ®Êt däc ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ kÕ cËn. H×nh 5.5. HiÖn tr¹ng tr−ît lë khu vùc thÞ trÊn M−êng Lay H×nh 5.6. Tr−ît lë däc suèi Huæi Lã n¨m 1994. H×nh 5.7. Tr−ît lë däc suèi Huæi Ph¸n n¨m 1994. H×nh 5.8. HiÖn tr¹ng tr−ît lë trong mèi liªn quan gi÷a ®øt g·y ho¹t ®éng H×nh 5.9. S¬ ®å hiÖn tr¹ng lò bïn ®¸ däc ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ kÕ cËn. H×nh 5.10. VÞ trÝ tr−ît lë chÆn dßng trªn s«ng NËm He vµ khu vùc bÞ lò bïn ®¸ ngµy 27/6/1990. H×nh 5.11. HiÖn tr¹ng lò bïn ®¸ t¹i thÞ trÊn M−êng Lay ngµy 23/7/1994.

71 72 73 74 75 76 77 79

Danh môc c¸c ¶nh

Ch−¬ng 2 1

¶nh 2.1. §¸ v«i D2-3 bp bÞ Ðp phiÕn m¹nh víi mÆt Ðp phiÕn gÇn ®øng c¾m phÝa T©y trong pha biÕn d¹ng 1 trong ®øt g·y Lai Ch©u- §iÖn Biªn. VÕt lé 26, phÝa §«ng Pa TÇn.

2 ¶nh 2.2. §¸ phiÕn sÐt, c¸t bét kÕt hÖ tÇng Lai Ch©u bÞ xiÕt Ðp m¹nh ë trung t©m ®íi ®øt g·y Lai Ch©u- §iÖn Biªn, mÆt Ðp phiÕn c¾m dèc ®øng vÒ phÝa t©y trong pha biÕn d¹ng 1. VÕt lé 34, khu vùc suèi NËm Vêi.

3 ¶nh 2.3. §¸ phiÕn sÐt- bét kÕt hÖ tÇng Lai Ch©u T2-3 lc bÞ xiÕt Ðp, c¸c m¹ch th¹ch anh xuyªn theo mÆt xiÕt Ðp, ®Õn l−ît m×nh chóng l¹i bÞ cµ xiÕt. VÕt lé 46, bê tr¸i s«ng NËm Na, cÇu NËm Hé.

4 ¶nh 2.4. C¸c thµnh t¹o phiÕn sÐt bét kÕt hÖ tÇng Lai Ch©u bÞ Ðp phiÕn máng d¹ng l¸ lµ s¶n phÈm cña pha biÕn d¹ng 1. VL 78. Khu vùc Cæng Trêi.

5 ¶nh 2.5. §íi tr−ît c¾t cña pha biÕn d¹ng 1 ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o hÖ tÇng Lai Ch©u. Khu vùc b¶n Pu Ca, phÝa B¾c Na Pheo. VÕt lé §B 149.

6 ¶nh 2.6. §íi tr−ît c¾t h×nh thµnh trong pha biÕn d¹ng 1 ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Suèi Bµng. VÕt lé 03.

7 ¶nh 2.7. C¸c thµnh t¹o phiÕn sÐt - bét kÕt T3n-r sb bÞ Ðp phiÕn m¹nh trong ®íi shear zone Lai Ch©u - §iÖn Biªn cña pha biÕn d¹ng 1 t¹i vÕt lé §B 04, phÝa b¾c §iÖn Biªn.

8 ¶nh 2.8. MÆt Ðp phiÕn ph¸t triÓn m¹nh trong c¸c thµnh t¹o bét kÕt, sÐt kÕt hÖ tÇng Suèi Bµng T3n-r sb cña pha biÕn d¹ng 1 ®−îc lÊp ®Çy b»ng oxÝt s¾t trong ®íi shear zone Lai Ch©u - §iÖn Biªn t¹i b¶n Hång LÜnh phÝa b¾c §iÖn Biªn. VÕt lé §B 02.

9 ¶nh 2.9. Thµnh t¹o phiÕn sÐt bét kÕt hÖ tÇng Suèi Bµng T3n-r sb bÞ Ðp phiÕn m¹nh trong pha biÕn d¹ng 1, thuéc ®íi shear zone Lai Ch©u - §iÖn Biªn. Khu vùc B¶n NËm Ty. VÕt lé §B 10.

10 ¶nh 2.10. §−êng c¨ng kÐo dÎo (®−êng mÇu ®á) ph¸t triÓn trªn mÆt Ðp phiÕn cña hÖ tÇng NËm C« thÓ hiÖn sù dÞch chuyÓn ph¶i cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong pha biÕn d¹ng 1. VÕt lé 15. Khu vùc TX. Lai Ch©u cò.

11 ¶nh 2.11. Trô c¸t kÕt tr−ît ph¶i (mòi tªn ®á) trong hÖ tÇng Suèi Bµng thuéc pha xiÕt Ðp, Ðp phiÕn biÕn d¹ng dÎo. VÕt lé 03. ¶nh chôp tõ trªn xuèng.

12 ¶nh 2.12. CÊu t¹o mylonit (shear zone) trong c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Lai Ch©u cã cÊu t¹o c¸ th¹ch anh thÓ hiÖn lµ biÕn d¹ng dÎo vµ tr−ît ph¶i cña pha biÕn d¹ng 1. M15. VÕt lé 34. 2nikon, 20x.

13 ¶nh 2.13. C¸c kho¸ng vËt tremolit cÊu t¹o d¹ng kim, que ®Þnh h−íng kÐo dµi (shear zone) ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng CÈm Thñy trong pha biÕn d¹ng 1. M14. VÕt lé 33a. 2nikon, 5x.

14 ¶nh 2.14. CÊu t¹o mylonit (shear zone) ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Lai Ch©u cã cÊu t¹o c¸ th¹ch anh cïng víi cÊu t¹o S-C’ thÓ hiÖn pha biÕn d¹ng dÎo vµ tr−ît ph¶i pha biÕn d¹ng 1. M17. VÕt lé 38. 2nikon, 10x.

15 ¶nh 2.15. CÊu t¹o mylonit (shear zone) ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o cña hÖ

tÇng Lai Ch©u cã cÊu t¹o c¸ th¹ch anh thÓ hiÖn pha biÕn d¹ng dÎo vµ tr−ît ph¶i thø 1 (mòi tªn ®á). M18. VÕt lé 39. 2nikon, 20x.

16 ¶nh 2.16. CÊu t¹o ban tinh cµ n¸t cã c¸nh th¹ch anh tr−ît ph¶i (mòi tªn ®á) trong c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Lai Ch©u thÓ hiÖn ®©y lµ pha biÕn d¹ng dÎo thø 1. M41. VÕt lé 41. 2nikon, 10x.

17 ¶nh 2.17. CÊu t¹o S - C’ trong c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Lai Ch©u thÓ hiÖn pha biÕn d¹ng dÎo vµ tr−ît ph¶i thø 1. M41. VÕt lé 41. 2nikon, 10x.

18 ¶nh 2.18. CÊu t¹o mylonit (shear zone) ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Lai Ch©u thÓ hiÖn pha biÕn d¹ng dÎo thø 1. M35§B. VÕt lé 38. 2nikon, 20x.

19 ¶nh 2.19. CÊu t¹o mylonit vµ siªu mylonit cña ®íi tr−ît c¾t ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o ®¸ v«i cña hÖ tÇng B¶n P¸p D2-3 bp ph¶n ¸nh pha biÕn d¹ng dÎo thø 1. M42 LC. VÕt lé 43. 2nikon, 10x.

20 ¶nh 2.20. C¸c thµnh t¹o c¸t bét phiÕn sÐt hÖ tÇng Lai Ch©u T2-3 lc bÞ uèn nÕp d¹ng vßm vµ ®ång thêi lµ c¸c thí chÎ mÆt trôc (cleavage) c¾t qua. C¸nh phÝa t©y cña nÕp uèn. VÕt lé 13.

21 ¶nh 2.21. C¸c thµnh t¹o c¸t bét phiÕn sÐt hÖ tÇng Lai Ch©u T2-3 lc bÞ uèn nÕp d¹ng vßm vµ ®ång thêi lµ c¸c thí chÎ mÆt trôc (cleavage) c¾t qua. C¸nh phÝa ®«ng cña nÕp uèn. VÕt lé 13.

22 ¶nh 2.22. C¸c m¹ch th¹ch anh xuyªn theo c¸c mÆt Ðp phiÕn trong thµnh t¹o phiÕn sÐt bét kÕt hÖ tÇng Lai Ch©u T2-3 lc bÞ uèn nÕp m¹nh trong pha biÕn d¹ng 1 (®−êng mÇu xanh). Khu vùc suèi NËm Vêi. VÕt lé TU06.

23 ¶nh 2.23. Thí chÎ ®ång sinh víi nÕp uèn (®−êng mÇu ®á) vµ cã thÕ n»m 2700∠830 trïng víi mÆt trôc nÕp uèn ph¸t triÓn trong hÖ tÇng Lai Ch©u. §©y lµ pha biÕn d¹ng 1. Khu vùc Ng· T− s«ng.

24 ¶nh 2.24. Vi uèn nÕp cã cã mÆt trôc th¼ng ®øng (®−êng mÇu xanh) ®−îc h×nh thµnh trong pha biÕn d¹ng 1 ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o phiÕn sÐt bét kÕt hÖ tÇng Lai Ch©u T2-3 lc bÞ Ðp phiÕn m¹nh. VÕt lé 13.

25 ¶nh 2.25. CÊu t¹o mylonit vµ siªu mylonit trong ®ai m¹ch granit applit s¸ng mÇu bÞ ®ång biÕn d¹ng pha biÕn d¹ng 2 n»m trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. Khu vùc Huæi LÌng.

26 ¶nh 2.26. VÞ trÝ lÊy mÉu VN-M4 trong ®ai m¹ch granit ®ång biÕn d¹ng s¸ng mÇu ë khu vùc Huæi LÌng.

27 ¶nh 2.27. MÆt tiÕp xóc bÊt chØnh hîp kiÕn t¹o (®−êng mµu ®á) gi÷a ®¸ v«i hÖ tÇng NËm P×a chêm nghÞch lªn trªn c¸c thµnh t¹o bÞ Ðp phiÕn cña hÖ tÇng Lai Ch©u cña pha biÕn d¹ng 3. VÕt lé 76, phÝa nam b¶n NËm CÇy.

28 ¶nh 2.28. §¸ v«i cña hÖ tÇng B¶n P¸p phñ chêm lªn ®¸ c¸t - bét kÕt, phiÕn sÐt cña hÖ tÇng Lai Ch©u T2-3 lc (®−êng mÇu ®á) trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u- §iÖn Biªn quan s¸t thÊy t¹i vÕt lé 58, gÇn b¶n NËm S¶o 2.

28 ¶nh 2.29. §¸ v«i cña hÖ tÇng B¶n P¸p chêm phñ lªn c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Lai Ch©u (®−êng mÇu ®á) trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong pha biÕn d¹ng 3. VÕt lé 22.

30 ¶nh 2.30. NÕp uèn ®¶o cã mÆt trôc vµ trôc (®−êng mÇu hång, trôc nÕp uèn b mÇu ®á) lµm uèn nÕp c¸c mÆt Ðp phiÕn ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Lai Ch©u, ®©y lµ s¶n phÈm cña pha chêm nghÞch kiÕn t¹o 3. VÕt lé 76, phÝa nam b¶n NËm CÇy.

31 ¶nh 2.31. NÕp uèn cã mÆt trôc n»m ngang (®−êng mÇu hång, trôc nÕp uèn b mÇu ®á) cña pha biÕn d¹ng chêm nghÞch 3 ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Lai Ch©u. VÕt lé 14. Khu vùc suèi NËm C¶n.

32 ¶nh 2.32. §¸ phiÕn sÐt mµu x¸m ®en cña hÖ tÇng Lai Ch©u bÞ Ðp phiÕn, vß nhµu, uèn nÕp cã mÆt trôc (®−êng mÇu hång) víi trôc nÕp uèn (mÇu ®á) b = 200-2050/5-100. PhÝa t©y thÞ trÊn Na Pheo, trªn ®−êng ®i Si Pha Ph×n.

33 ¶nh 2.33. NÕp uèn ®¶o cã thÕ n»m mÆt trôc (®−êng mÇu hång) 1060∠ 380 vµ trôc nÕp uèn (trôc b mÇu ®á) b= 160-1700∠ 250 ë khu vùc phÝa nam M−êng M−¬n. VÕt lé 11.

34 ¶nh 2.34. NÕp uèn n»m (®−êng mÇu hång, trôc nÕp uèn b mÇu ®á) ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o c¸t bét kÕt hÖ tÇng Suèi Bµng, lµ s¶n phÈm cña pha biÕn d¹ng chêm nghÞch 3. VÕt lé 25. Khu vùc phÝa b¾c ®Ìo Cß Ch¹y.

35 ¶nh 2.35. C¸c m¹ch granit xuyªn c¾t theo c¸c mÆt Ðp phiÕn cña hÖ tÇng Lai Ch©u sau ®ã bÞ biÕn d¹ng t¹o thµnh c¸c nÕp uèn víi mÆt trôc gÇn n»m ngang (®−êng mÇu hång, trôc nÕp uèn b mÇu ®á) vµ budina cã kÝch th−íc kh¸c nhau. VÕt lé 14. Khu vùc suèi NËm C¶n, TX Lai Ch©u cò.

36 ¶nh 2.36. M¹ch granit xuyªn lªn theo Ðp phiÕn sau ®ã bÞ biÕn d¹ng thµnh nÕp uèn (®−êng mÇu hång, trôc nÕp uèn b mÇu ®á) vµ budina ph¸t triÓn trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn t¹o thµnh c¸c nÕp uèn cã mÆt trôc gÇn n»m ngang. Khu vùc Cæng Trêi.

37 ¶nh 2.37. Sù giao thoa nÕp uèn cã mÆt trôc gÇn th¼ng ®øng cña pha biÕn d¹ng 1 bÞ uèn cong (®−êng mÇu xanh) vµ nÕp uèn cã mÆt trôc n»m ngang cña pha biÕn d¹ng 3 (®−êng mÇu hång) trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. Khu vùc Ng· t− s«ng.

38 ¶nh 2.38. §ai m¹ch granit xuyªn theo Ðp phiÕn sau ®ã bÞ biÕn d¹ng thµnh budina trong pha biÕn d¹ng 3. Khu vùc b¶n Sa L«ng.

39 ¶nh 2.39. VÞ trÝ lÉy mÉu zircon VN-M2 trong ®ai m¹ch granit s¸ng mÇu khu vùc M−êng M−¬n.

40 ¶nh 2.40. VÞ trÝ lÉy mÉu zircon VN-M6 trong ®ai m¹ch granit s¸ng mÇu suèi NËm C¶n khu vùc Huæi LÌng.

41 ¶nh 2.41. §¹i mÆt tr−ît AKT chøa x−íc kiÕn t¹o ξ = 1700 ph¶n ¸nh pha tr−ît ph¶i (mòi tªn ®á) pha biÕn d¹ng 4 cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o ®¸ v«i cña hÖ tÇng B¶n P¸p t¹i Pa TÇn.

42 ¶nh 2.42. §¹i mÆt tr−ît AKT Str = 2530∠830 chøa x−íc kiÕn t¹o ξ = 155 - 1600 ph¶n ¸nh pha tr−ît ph¶i thuËn (mòi tªn ®á) pha biÕn d¹ng 4 cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o ®¸ phiÕn sÐt T2-3 lc (?) trªn ®−êng tõ Ch¨n N−a ®i Pa TÇn.

43 ¶nh 2.43. MÆt tr−ît ph−¬ng kinh tuyÕn cã thÕ n»m 900∠ 800 chøa vÕt x−íc ξ = 5 - 100 víi c¬ chÕ tr−ît ph¶i cã hîp phÇn nghÞch nhá ph¸t triÓn trong c¸c thµnh

t¹o hÖ tÇng Lai Ch©u. VÕt lé 45, cÇu NËm Hé.

44 ¶nh 2.44. HÖ mÆt tr−ît AKT chøa x−íc tho¶i víi c¬ chÕ b»ng ph¶i- thuËn ph¶n ¸nh pha tr−ît ph¶i cña ®øt g·y Lai Ch©u- §iÖn Biªn. VÕt lé 50B, bê tr¸i s«ng NËm Na, ®èi diÖn cöa suèi NËm Cêi. VÕt lé 50B.

45 ¶nh 2.45. HÖ mÆt tr−ît AKT chøa x−íc ξ = 1400 víi c¬ chÕ b»ng ph¶i- thuËn (mòi tªn ®á) ph¶n ¸nh pha tr−ît ph¶i cña ®øt g·y Lai Ch©u- §iÖn Biªn ph¸t triÓn trªn ®¸ granit cã tuæi 33-35 triÖu n¨m pha biÕn d¹ng 4. Khu vùc B¶n Sa L«ng.

46 ¶nh 2.46. MÆt tr−ît ph−¬ng AVT chøa vÕt x−íc gÇn n»m ngang víi c¬ chÕ tr−ît tr¸i cã hîp phÇn nghÞch nhá (mòi tªn ®á) ph¸t triÓn trong ®¸ v«i hÖ tÇng B¶n P¸p trong pha biÕn d¹ng 4. VÕt lé 26, Pa TÇn.

47 ¶nh 2.47. C¸c m¹ch canxit xuyªn theo Ðp phiÕn sau ®ã bÞ ®øt g·y nghÞch cã thÕ n»m 100∠780 lµm dÞch chuyÓn tr¸i (mòi tªn ®á) víi biªn ®é 20cm trong pha biÕn d¹ng 4. VÕt lé 03.

48 ¶nh 2.48. M¹ch th¹ch anh xuyªn c¾t vu«ng gãc víi Ðp phiÕn sau ®ã bÞ dÞch chuyÓn liªn tôc víi c¬ chÕ tr−ît b»ng ph¶i (mòi tªn ®á) trong c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Lai Ch©u trong pha biÕn d¹ng 4. M17. VÕt lé 38, nam Pa TÇn. 2nikon, 5x.

49 ¶nh 2.49. HÖ khe nøt c¾t Ðp phiÕn vµ lµm dÞch chuyÓn ph¶i (mòi tªn ®á) trong ®¸ trÇm tÝch c¸t, bét, phiÕn sÐt cña hÖ tÇng Lai Ch©u trong pha biÕn d¹ng 4. M21. VÕt lé 42. Khu vùc b¶n NËm CÇy. 2nikon, 20x.

50 ¶nh 2.50. HÖ khe nøt c¾t qua Ðp phiÕn vµ lµm dÞch chuyÓn tr¸i (mòi tªn ®á) kho¸ng vËt th¹ch anh trong ®¸ trÇm tÝch c¸t, bét, phiÕn sÐt cña hÖ tÇng Lai Ch©u trong pha biÕn d¹ng 4. M17. VÕt lé 38. Khu vùc b¶n NËm CÇy. 2nikon, 5x. 51 ¶nh 2.51. HÖ khe nøt c¾t Ðp phiÕn vµ lµm dÞch chuyÓn ph¶i (mòi tªn ®á) kho¸ng vËt tremolit trong ®¸ phun trµo hÖ tÇng CÈm Thñy. M14. VÕt lé 38. 2nikon, 20x.

52 ¶nh 2.52. HÖ thèng mÆt tr−ît ph¸t triÓn theo mÆt Ðp phiÕn trong ®¸ v«i D1-2 bp chøa x−íc kiÕn t¹o ph¶n ¸nh pha tr−ît tr¸i (mòi tªn xanh) cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u- §iÖn Biªn trong pha biÕn d¹ng 5. VÕt lé 27, Pa TÇn.

53 ¶nh 2.53. VÕt x−íc kiÕn t¹o ph¸t triÓn trªn mÆt ®øt g·y c¾m dèc ®øng vÒ phÝa T©y, ph¶n ¸nh thÕ n»m mÆt tr−ît vµ pha tr−ît tr¸i trÎ nhÊt cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong pha biÕn d¹ng 5.

54 ¶nh 2.54. MÆt tr−ît trïng mÆt ®øt g·y 930∠ 760 chøa vÕt x−íc ξ= 100 tr−ît tr¸i thuËn (mòi tªn ®á) trong c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Lai Ch©u n»m trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn thÓ hiÖn pha tr−ît tr¸i trÎ nhÊt trong KZ trong pha biÕn d¹ng 5. VÕt lé 13.

55 ¶nh 2.55. VÕt x−íc tr−ît b»ng tr¸i ph¸t triÓn trªn mÆt tr−ît cã ph−¬ng AKT trong ®¸ granit s¸ng mÇu ë khu vùc B¶n Sa L«ng thuéc ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong pha biÕn d¹ng 5.

56 ¶nh 2.56. MÆt ®øt g·y (®−êng mÇu ®á) cã thÕ n»m 2700∠ 830 chøa vÕt x−íc kiÕn t¹o (mòi tªn ®á) víi c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i thuËn trong pha biÕn d¹ng 5. VÕt lé 03.

57 ¶nh 2.57. C¸c ®Çu tú bÞ uèn cong khi tú vµo mÆt cña ®øt g·y bËc cao (®−êng mÇu ®á) cïng hÖ víi ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn thÓ hiÖn lµ mét ®øt g·y thuËn (mòi tªn ®á) n»m trong c¸c thµnh t¹o phiÕn sÐt-bét kÕt cña hÖ tÇng Lai Ch©u T2-3 lc. Trªn ®−êng tõ Ch¨n N−a ®i Pa TÇn. VÕt lé 18.

58 ¶nh 2.58. Hîp phÇn thuËn trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®−îc ph¶n ¸nh rÊt râ qua c¬ chÕ tr−ît thuËn (mòi tªn ®á) theo c¸c mÆt Ðp phiÕn trong ®¸ bét kÕt T2-3 lc (c¾m dèc ®øng vÒ phÝa T©y) lµm xª dÞch c¸c m¹nh th¹ch anh theo kiÓu thuËn trong pha biÕn d¹ng 9. Khu vùc Ng· t− s«ng.

59 ¶nh 2.59. Tr−ît theo c¬ chÕ thuËn (mòi tªn ®á) víi biªn ®é lín trong thµnh t¹o T2-3 lc ®· bÞ phong ho¸. MÆt tr−ît cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn ph¸t triÓn ë phÇn trung t©m ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn, ph¶n ¸nh pha t¸ch gi·n trÎ trong §Ö tø lµ pha biÕn d¹ng 9. VÕt lé §B 176, phÝa B¾c Cæng Trêi.

60 ¶nh 2.60. MÆt tr−ît chøa vÕt x−íc gÇn th¼ng ®øng ph¸t triÓn trong T2-3 lc ph¶n ¸nh hîp phÇn thuËn lµ chñ yÕu ë ®o¹n phÝa B¾c Na Pheo khu vùc H¸ng L×a cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong pha biÕn d¹ng 5. VÕt lé §B 148.

61 ¶nh 2.61. MÆt ®øt g·y 870∠ 670 chøa vÕt x−íc ξ = 150 tr−ît tr¸i-thuËn (mòi tªn ®á) ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Suèi Bµng trong pha biÕn d¹ng 5. VÕt lé ngay cÇu, gÇn hå Huæi Ph¹ trªn ®−êng tõ TuÇn Gi¸o ®i §iÖn Biªn. VÕt lé 06.

62 ¶nh 2.62. Thµnh t¹o Mio-Pliocen bÞ biÕn d¹ng m¹nh mÏ do ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong pha biÕn d¹ng 5. Khu vùc Ng· T− s«ng, phÝa b¾c TX. Lai Ch©u cò.

63 ¶nh 2.63. Khe nøt cã thÕ n»m 2230∠ 710 chøa vÕt x−íc ξ= 1700 tr−ît ph¶i c¾t c¸c thµnh t¹o Mio-Pliocen. VÕt lé Ng· t− s«ng.

64 ¶nh 2.64. HÖ khe nøt ph−¬ng AVT chøa x−íc kiÕn t¹o ξ= 700 tr−ît ph¶i nghÞch trong pha biÕn d¹ng 5. VÕt lé 027. Pa TÇn.

65 ¶nh 2.65. HÖ khe nøt cã thÕ n»m 2700∠ 830 (®−êng mÇu ®á) c¾t c¸c trÇm tÝch §Ö tø cã thÕ n»m tho¶i æn ®Þnh víi gãc dèc 5-70. VÕt lé 036. Khu vùc Ng· T− s«ng.

66 ¶nh 2.66. D¨m mïn kiÕn t¹o lµ s¶n phÈm ph¸ hñy cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong c¸c thÊu kÝnh v«i cña hÖ tÇng NËm P×a. Khu vùc phÝa b¾c Ch¨n N−a.

67 ¶nh 2.67. D¨m mïn kiÕn t¹o, s¶n phÈm ph¸ hñy c¸c thµnh t¹o trÇm tÝch Mio- Pliocen cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn.

68 ¶nh 2.68. C¸c thµnh t¹o hÖ tÇng Lai Ch©u bÞ cµ n¸t d¹ng d¨m mïn kiÕn t¹o trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn BiÖn. Khu vùc Cæng Trêi. VÕt lé §B 175. 69 ¶nh 2.69. Tròng d¹ng ®Þa hµo §Ö tø AKT Pa TÇn víi b·i båi vµ bËc thÒm I më réng, ®ång thêi tÝch luü t−íng lßng ®ang diÔn ra m¹nh mÏ, tròng ph¸t triÓn kÐo dµi ∼ 6km däc theo ®íi ®øt g·y Lai Ch©u- §iÖn Biªn ph¶n ¸nh hîp phÇn t¸ch gi·n cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u- §iÖn Biªn t¹i khu vùc Pa TÇn.

70 ¶nh 2.70. HÎm kiÕn t¹o h×nh ch÷ “V” vµ bËc thÒm I, II vµ III cña s«ng NËm Na cßn b¶o tån tèt trªn c¸nh sôt phÝa T©y (c¸nh treo) cña ®øt g·y Lai Ch©u- §iÖn Biªn, ®ång thêi ta thÊy s«ng NËm Na ®ang uèn khóc vµ ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh

tÝch luü t−íng lßng. T©y B¾c b¶n NËm S¶o 2.

71 ¶nh 2.71. Thung lòng d¹ng ®Þa hµo §Ö tø ph−¬ng AKT M−êng Lay - Lai Ch©u ph¸t triÓn trªn ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. ¶nh chôp tõ ®Ìo Cæng Trêi vÒ phÝa B¾c.

72 ¶nh 2.72. Facet kiÕn t¹o gÇn trïng QL 12 trªn ®−êng Lai Ch©u ®i Pa TÇn ph¶n ¸nh mÆt tr−ît ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn c¾m dèc ®øng vÒ phÝa T©y gÇn vÕt lé §B162.

73 ¶nh 2.73. Hè sôt §Ö tø Huæi Chan n¬i ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ph¸t nh¸nh: nh¸nh chÝnh Huæi Chan - NËm Ty vµ nh¸nh phô Huæi Chan - §iÖn Biªn. 74 ¶nh 2.74. Thung lòng Na Pheo chôp tõ phÝa T©y lµ tròng t¸ch gi·n §Ö tø ph¸t triÓn däc ®øt g·y chÝnh Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ c¸c v¸ch - bËc ®Þa h×nh ph¶n ¸nh c¸c ®øt g·y trÎ bËc cao song song víi ®øt g·y chÝnh Lai Ch©u - §iÖn Biªn. 75 ¶nh 2.75. Facet kiÕn t¹o vµ c¸c nãn phãng vËt ph¸t triÓn trªn s−ên phÝa §«ng c¸c thung lòng M−êng Pån gÇn vÕt lé 138. Khu vùc B¶n LÝnh.

76 ¶nh 2.76. Quang c¶nh thung lòng NËm Ty - n¬i x¶y ra c¸c d− chÊn sau trËn

®éng ®Êt §iÖn Biªn ngµy 19/2/2001. Ms= 5,3.

77 ¶nh 2.77. Khe nøt c¾t qua vµ lµm dÞch chuyÓn tr¸i (mòi tªn ®á) 2 kho¸ng vËt th¹ch anh vµ fenspat trong ®¸ granit cña pha biÕn d¹ng 5. M22. VÕt lé 48. Nam Pa TÇn. 2nikon, 10x.

78 ¶nh 2.78. Khe nøt trong c¸c thµnh t¹o Mio-Pliocen ®−îc lÊp ®Çy b»ng canxit vµ sau ®ã bÞ dÞch chuyÓn tr¸i (mòi tªn ®á) cã hÖ thèng trong pha biÕn d¹ng 5. MÉu N78. VÕt lé Ng· T− s«ng. 2nikon, 5x.

79 ¶nh 2.79. Khe nøt trong c¸c thµnh t¹o Mio-Pliocen ®−îc lÊp ®Çy b»ng canxit vµ bÞ dÞch chuyÓn tr¸i (mòi tªn ®á) trong pha biÕn d¹ng 5. MÉu N79. VÕt lé Ng· T− s«ng. 2nikon, 5x.

80 ¶nh 2.80. Khe nøt cña pha biÕn d¹ng gißn ph¸t triÓn chång lªn cÊu t¹o mylonit cña pha biÕn d¹ng dÎo vµ lµm dÞch chuyÓn tr¸i (mòi tªn ®á) khe nøt c¾t gÇn vu«ng gãc mylonit trong ®¸ trÇm tÝch c¸t, bét, phiÕn sÐt cña hÖ tÇng Lai Ch©u trong pha biÕn d¹ng 5. M21. VÕt lé 42. CÇu NËm Hé. 2nikon, 20x.

81 ¶nh 2.81. HÖ khe nøt c¾t Ðp phiÕn vµ lµm dÞch chuyÓn tr¸i (mòi tªn ®á) trong ®¸ trÇm tÝch c¸t, bét, phiÕn sÐt cña hÖ tÇng Lai Ch©u trong pha biÕn d¹ng 5. M17. VÕt lé 38. Khu vùc b¶n NËm CÇy. 2nikon, 10x.

Ch−¬ng 3 82 ¶nh 3.1. Thung lòng Pa TÇn d¹ng ®Þa hµo ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn lÊp ®Çy b»ng c¸c s¶n phÈm lò tÝch §Ö tø.

83 ¶nh 3.2. Thung lòng-®Þa hào §Ö tø M−êng Lay-Lai Ch©u cò. 84 ¶nh 3.3. Thung lòng §Ö tø Huæi Chan ph¸t triÓn däc ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ph¶n ¸nh rÊt râ trªn ®Þa h×nh hiÖn ®¹i.

85 ¶nh 3.4. ThÞ trÊn S×n Hå n»m gi÷a thung lòng ®¸ v«i trªn cao nguyªn T¶ Ph×nh ë c¸nh phÝa §«ng cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn.

86 ¶nh 3.5. Tròng d¹ng ®Þa hµo §Ö tø AKT Lai Ch©u cò víi b·i båi vµ bËc thÒm I më réng, ®ång thêi tÝch luü t−íng lßng ®ang diÔn ra m¹nh mÏ, tròng ph¸t triÓn

kÐo dµi ∼ 15km däc theo ®íi ®øt g·y Lai Ch©u- §iÖn Biªn ph¶n ¸nh hîp phÇn t¸ch gi·n cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u- §iÖn Biªn t¹i khu vùc Tx. Lai Ch©u cò. 87 ¶nh 3.6. C¸nh phÝa T©y cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn quan s¸t thÊy b·i båi d−íi s«ng l¾ng ®äng trÇm tÝch §Ö tø, cã 3 mùc ®Þa h×nh lµ thÒm I cïng nãn phãng vËt, thÒm II vµ thÒm III cña suèi NËm Na, khu vùc b¶n NËm S¶o. 88 ¶nh 3.7. Trªn c¸nh phÝa T©y cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn, bê ph¶i s«ng §µ quan s¸t thÊy b·i båi ë mÐp s«ng, thÒm I vµ thÒm II ë c¸c mùc ®Þa h×nh cao h¬n. Khu vùc Ng· T− s«ng.

89 ¶nh 3.8. C¸c thµnh t¹o trÇm tÝch Mio-Pliocen tËp 1, 2 vµ 3 ë khu vùc Ng· T− s«ng.

90 ¶nh 3.9. §¸ s¹n-cuéi- t¶ng ®a kho¸ng r¾n ch¾c (tËp 1) tuæi Miocen - Pliocen. Thµnh phÇn cuéi, s¹n chñ yÕu lµ c¸c m¶nh ®¸ v«i cña hÖ tÇng B¶n P¸p, ®¸ phiÕn-c¸t kÕt hÖ tÇng Lai Ch©u.

91 ¶nh 3.10. Phô tËp trªn vµ tËp d−íi cña tËp 3. 92 ¶nh 3.11. C¸c thµnh t¹o sÐt pha c¸t, bét kÕt x¸m vµng loang læ Holocen gÇn n»m ngang, phñ bÊt chØnh hîp gãc trªn c¸c thµnh t¹o Mio-Pliocen, ranh giíi trùc tiÕp kh«ng quan s¸t ®−îc.

93 ¶nh 3.12. HÖ khe nøt c¾t ph−¬ng AKT (®−êng mÇu ®á) c¾t trÇm tÝch Miocen- Pliocen lµm cho c¸c ®Çu tï bÞ uèn cong thÓ hiÖn c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i (mòi tªn ®á) víi biªn ®é (Amax= 25cm). ¶nh chôp tõ trªn xuèng. Khu vùc Ng· T− s«ng.

94 ¶nh 3.13. HÖ khe nøt c¾t ph−¬ng AVT (®−êng mÇu ®á) c¾t ph¸ trÇm tÝch Miocen-Pliocen víi c¬ chÕ tr−ît b»ng ph¶i (mòi tªn ®á) (Amax= 7cm). ¶nh chôp tõ trªn xuèng. Khu vùc Ng· T− s«ng.

95 ¶nh 3.14. HÖ khe nøt c¾t AKT gÇn trïng ph−¬ng ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn c¾t ph¸ c¸c thµnh t¹o Mio-Pliocen t¹o thµnh c¸c ®íi d¨m - mïn (cataclasite). 96 ¶nh 3.15. §íi ®øt g·y Lai Ch©u- §iÖn Biªn c¾t qua tËp cuéi t¶ng c¸t- bét kÕt tuæi Mio- Pliocen. MÆt tr−ît ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®−îc ph¶n ¸nh qua hÖ khe nøt c¾t c¾m dèc ®øng vÒ phÝa T©y. Khu vùc Ng· t− s«ng, thÞ x· Lai Ch©u cò.

97 ¶nh 3.16. HÖ thèng c¸c m¹ch canxit cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn trïng víi ph−¬ng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iªn Biªn trong c¸c thµnh t¹o c¸t, bét kÕt cã tuæi Mio-Pliocen bÞ dÞch tr−ît tr¸i cã hÖ thèng (mòi tªn ®á). VÕt lé Ng· T− s«ng. 2nikon, 2,5x.

98 ¶nh 3.17. Khe nøt cña pha biÕn d¹ng gißn ph¸t triÓn chång lªn cÊu t¹o mylonit cña pha biÕn d¹ng dÎo vµ lµm dÞch chuyÓn tr¸i (mòi tªn ®á) khe nøt c¾t gÇn vu«ng gãc mylonit trong ®¸ trÇm tÝch c¸t, bét, phiÕn sÐt cña hÖ tÇng Lai Ch©u. M21. VÕt lé 42. CÇu NËm Hé.

99 ¶nh 3.18. VÕt x−íc tr−ît tr¸i ph¸t triÓn trªn mÆt tr−ît cã ph−¬ng AKT trong ®¸ granit s¸ng mÇu ë khu vùc B¶n Sa L«ng thuéc ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn.

Ch−¬ng 5

100 ¶nh 5.1. HËu qu¶ cña trËn ®éng ®Êt §iÖn Biªn 19/2/2001. Nhµ 2 tÇng míi x©y bÞ ph¸ huû nÆng. Ng«i nhµ n»m trªn ®íi ®øt g·y kinh tuyÕn c¾t qua thung lòng §iÖn Biªn ngay s¸t phÝa nam ®åi §éc LËp.

101 ¶nh 5.2. C¸c khe nøt d¹ng t¸ch më (BÒ réng cì 1cm) kÐo dµi theo ph−¬ng kinh tuyªn tõ 3 - 5m ph¸t triÓn trªn ®−êng bª tong asphal QL12 (A), nÒn s©n bªtong cña c¸c nhµ d©n s¸t QL12 (B) khu vùc ®åi §éc LËp n¬i ®øt g·y ph−¬ng kinh tuyÕn Lai Ch©u.

102 ¶nh 5.3. HËu qu¶ cña trËn ®éng ®Êt §iÖn Biªn 19/2/2001. Nhµ 1 tÇng míi x©y m¸i b»ng bÞ ph¸ huû nÆng. Ng«i nhµ n»m trªn ®íi ®øt g·y kinh tuyªn c¾t qua thung lòng §iÖn Biªn, ngay ch©n phÝa nam ®åi §éc LËp.

103 ¶nh 5.4. Khe nøt t¸ch ph¸t triÓn song song víi th©n ®Ëp hå Pa Khoang ®−îc

ph¸t hiÖn sau trËn ®éng ®Êt 19/2/2001: A- Khe nøt t¸ch: B- Khe nøt t¸ch: réng= 10- 15cm; dµi= 3- 7m réng =3- 5cm; dµi= 1- 2m

104 ¶nh 5.5. Cung tr−ît lín dµi tr¨m mÐt ph¸t triÓn m¹nh trong ®íi d¨m mïn hÖ tÇng Lai Ch©u ®· vïi lÊp mÊt ®−êng Quèc lé 12 ®ang ®−îc x©y t−êng bª t«ng ph¶n ¸p chèng tr−ît lë ë khu vùc ®èi diÖn cöa suèi NËm Vêi.

105 ¶nh 5.6. Cung tr−ît lë lín víi chiÒu cao kho¶ng 50- 60m, chiÒu réng 100- 200m ph¸t triÓn m¹nh trong ®íi d¨m mïn hÖ tÇng Lai Ch©u ®· vïi lÊp mÊt ®−êng Quèc lé 12 ë khu vùc phÝa B¾c b¶n NËm CÇy.

106 ¶nh 5.7. D¨m mïn kiÕn t¹o lµ s¶n phÈm ph¸ hñy pha biÕn d¹ng gißn trÎ nhÊt cña ®øt g·y Lai Ch©u- §iÖn Biªn trong ®¸ v«i hÖ tÇng B¶n P¸p g©y tr−ît lë m¹nh trªn QL 12 ë khu vùc phÝa B¾c ng· ba ®−êng ®i S×n Hå.

107 ¶nh 5.8. T¸ch gi·n - khëi ®Çu nhê qu¸ tr×nh tr−ît lë cung cÊp vËt liÖu cho sù ph¸t sinh lò bïn ®¸. PhÇn th−îng nguån cña khe Huæi H¸i. H. M−êng Lay cò.

108 ¶nh 5.9. Khèi tr−ît lín ph¸t triÓn ë phÇn th−îng nguån khe suèi Huæi Ph¸n, H. M−êng Lay cò trªn c¸nh phÝa §«ng ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn nguån cung cÊp vËt liÖu cho qu¸ tr×nh lò bïn ®¸ n¨m 1994.

109 ¶nh 5.10. C¸c thµnh t¹o T2-3 lc bÞ cµ n¸t vß nhµu c¸c t¶ng l¨n träng lùc tõ hÖ tÇng NËm C«, B¶n P¸p khu vùc M−êng Lay cò nguån cung cÊp vËt liÖu hçn ®én rÊt thuËn lîi cho qu¸ tr×nh tr−ît lë → lò bïn ®¸.

110 ¶nh 5.11. Tr−ît lë ph¸t triÓn m¹nh trªn c¸nh phÝa §«ng ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trªn c¸c møc ®é cao kh¸c nhau. Khu vùc TT. M−êng Lay cò. 111 ¶nh 5.12. Cung tr−ît rÊt lín víi chiÒu cao vµi tr¨m mÐt, chiÒu réng kho¶ng 150-200 mÐt ph¸t triÓn trªn taluy d−¬ng ®· vïi lÊp mÆt ®−êng vµ sôt lón ë taluy ©m t¹o ra ®é chªnh lÖch gi÷a 2 mÆt ®−êng kho¶ng 2m, g©y ¸ch t¾ch giao th«ng. Khóc cua ngoÆt ®Çu tiªn khu vùc phÝa nam x· Huæi LÌng, QL 12 trªn ®−êng tõ Na Pheo ®i TX. Lai Ch©u cò.

112 ¶nh 5.13. Toµn c¶nh cung tr−ît lín ë khu vùc ®Ìo Ma Th× Hå (Cæng Trêi) nh− m« t¶ trªn ¶nh 5.12.

113 ¶nh 5.14. D¨m, mïn kiÕn t¹o lµ s¶n phÈm ph¸ hñy cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn, thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn tr−ît lë lµ nguån vËt liÖu cho qu¸ tr×nh lò quÐt

- lò bïn ®¸. Khu vùc §Ìo Cæng Trêi.

114 ¶nh 5.15. Cung tr−ît hiÖn ®¹i ph¸t triÓn trong c¸c ®íi cµ n¸t kiÕn t¹o cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn khu vùc gÇn ®ån biªn phßng phÝa nam Na Pheo trªn QL 12.

115 ¶nh 5.16. Cung tr−ît ph¸t triÓn trong phÇn vá phong hãa cña hÖ tÇng Suèi

Bµng. Khu vùc §Ìo Cß Ch¹y, QL 12, phÝa b¾c TP. §iÖn Biªn. 116 ¶nh 5.17. S¶n phÈm lò quÐt ph¸t triÓn m¹nh ë thung lòng Pa TÇn. 117 ¶nh 5.18. Nh÷ng t¶ng ®¸ phiÕn-quaczit hÖ tÇng NËm C« ®−îc ®−a tõ trªn cao xuèng QL12 nhê søc c«ng ph¸ m¹nh mÏ cña dßng lò bïn ®¸ n¨m 1994 t¹i cöa khe Huæi Ph¸n. H. M−êng Lay cò.

118 ¶nh 5.19. CÇu bª t«ng cèt thÐp bÞ ph¸ hñy bëi dßng lò bïn ®¸ n¨m 1994 t¹i khu vùc §éi 5. H. M−êng Lay cò.

119 ¶nh 5.20. S¶n phÈm lò quÐt ®Ó l¹i gÇn cöa suèi NËm He ®æ vµo NËm Lay. 120 ¶nh 5.21. Quang c¶nh sau lò quÐt-lò bïn ®¸ ë mét cöa khe suèi nhê ph¸t triÓn trªn c¸nh phÝa §«ng ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn gÇn ®éi 5- H. M−êng Lay cò.

121 ¶nh 5.22. S¶n phÈm lò bïn ®¸ cßn ®Ó l¹i ë khe Sa L«ng trªn c¸nh phÝa §«ng cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn.

- 2 -

Më §Çu

TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

§íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ mét ®íi ®øt g·y quy m« lín, ®ãng vai

trß quan träng trªn b×nh ®å kiÕn tróc vµ lÞch sö ph¸t triÓn kiÕn t¹o khu vùc T©y B¾c

ViÖt Nam.

Trong giai ®o¹n hiÖn ®¹i, ®íi ®øt g·y ho¹t ®éng kh¸ tÝch cùc, nhiÒu tai biÕn

®Þa chÊt liªn quan ®· xÈy ra däc theo ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn nh− ®éng

®Êt, tr−ît lë, lò bïn ®¸ g©y nhiÒu thiÖt h¹i to lín vÒ ng−êi vµ cña cho nh©n d©n c¸c

tØnh Lai Ch©u vµ §iÖn Biªn.

§íi ®øt g·y nµy ®· ®−îc nhiÒu nhµ ®Þa chÊt trong vµ ngoµi n−íc nghiªn cøu.

Tuy nhiªn vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn tiÕp tôc ®−îc lµm s¸ng tá nh−: vÞ trÝ kiÕn t¹o,

lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ®íi. §Æc biÖt lµ tÝnh ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g·y

vµ vai trß cña c¸c ph©n ®o¹n ®èi víi sù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh tai biÕn

®Þa chÊt cÇn ®−îc lµm s¸ng tá ®Ó lµm c¬ së khoa häc cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p

phßng tr¸nh vµ gi¶m nhÑ thiªn tai.

XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn, NCS chän ®Ò tµi nghiªn cøu “§Æc ®iÓm ph¸t

triÓn kiÕn t¹o ®íi ®øt g∙y Lai Ch©u - §iÖn Biªn”, hy väng kÕt qu¶ nghiªn cøu

kh«ng nh÷ng lý gi¶i nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt cña khoa häc ®Þa chÊt khu vùc mµ cßn

gãp phÇn vµo viÖc ho¹ch ®Þnh vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng l·nh thæ.

Môc tiªu cña ®Ò tµi

Lµm s¸ng tá ®Æc ®iÓm kiÕn t¹o - ®Þa ®éng lùc, tiÕn tr×nh lÞch sö ph¸t triÓn

kiÕn t¹o cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng hiÖn

®¹i cña ®íi víi mét sè d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt ®iÓn h×nh.

NhiÖm vô cña ®Ò tµi

- Nghiªn cøu lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn

Biªn th«ng qua viÖc nghiªn cøu c¸c tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o vµ c¸c ®Æc ®iÓm biÕn d¹ng

n»m trong ®íi nh»m lµm s¸ng tá bèi c¶nh ®Þa ®éng lùc cña ®íi ®øt g·y theo tõng

giai ®o¹n ph¸t triÓn.

- 3 -

- Nghiªn cøu ®Æc tÝnh ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong

giai ®o¹n hiÖn ®¹i trªn c¬ së sù kh¸c biÖt vÒ c¸c ®Æc ®iÓm nh−: ®Þa m¹o, ®Þa chÊt,

kiÕn tróc, ®íi ®éng lùc, c¬ chÕ dÞch chuyÓn, cù ly, tèc ®é dÞch chuyÓn vµ c¸c biÓu

hiÖn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i gi÷a c¸c ph©n ®o¹n.

- Kh«i phôc tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kiÕn t¹o khu vùc liªn quan ®Õn c¸c giai ®o¹n

ph¸t triÓn cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn.

- Nghiªn cøu ®iÒu kiÖn ph¸t sinh, ph¸t triÓn mét sè d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt liªn

quan ®Õn ho¹t ®éng HiÖn ®¹i cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn.

ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi

KÕt qu¶ thùc hiÖn ®Ò tµi luËn ¸n ®·:

- Lµm s¸ng tá lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo c¸c giai ®o¹n vµ c¸c pha

biÕn d¹ng, kh«i phôc l¹i c¸c chÕ ®é kiÕn t¹o vµ ®Þa ®éng lùc cho tõng giai ®o¹n

- Gãp phÇn kh¼ng ®Þnh vai trß kiÕn t¹o néi m¶ng trong nghiªn cøu cÊu tróc

kiÕn t¹o vµ ®Þa ®éng lùc khu vùc

- Lµm c¬ së khoa häc ®Ó x¸c ®Þnh nguyªn nh©n, c¬ chÕ vµ phôc vô ph©n vïng

nguy c¬ tai biÕn: ®éng ®Êt, tr−ît lë ®Êt, lò bïn ®¸ v.v.

- Cung cÊp c¬ së khoa häc phôc vô c«ng t¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn khai th¸c,

sö dông bÒn v÷ng l·nh thæ, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p phßng tr¸nh vµ gi¶m nhÑ thiªn tai

phôc vô cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ cñng cè an ninh quèc phßng v.v.

C¬ së tµi liÖu cña luËn ¸n

LuËn ¸n ®−îc x©y dùng trªn c¬ së cña 3 nguån tµi liÖu chÝnh:

Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu, c¸c sè liÖu cña c¸c ®Ò tµi, dù ¸n NCS ®∙ tham

gia thùc hiÖn tõ n¨m 1999 ®Õn nay:

- B¸o c¸o “Kh¶o s¸t, nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ®é nguy hiÓm ®éng ®Êt ë khu vùc

thuû ®iÖn Lai Ch©u”. Giai ®o¹n: ChuÈn bÞ ®Çu t− (2000), NguyÔn §×nh Xuyªn chñ

nhiÖm.

- B¸o c¸o “KÕt qu¶ kh¶o s¸t ®Þa chÊt bæ sung thÞ x· §iÖn Biªn Phñ” trong dù

¸n “§iÒu tra ®Þa chÊt ®« thÞ T©y B¾c” (2002), NguyÔn §×nh Xuyªn chñ nhiÖm.

- §Ò tµi ®éc lËp cÊp Nhµ n−íc “Nghiªn cøu dù b¸o ®éng ®Êt vµ dao ®éng nÒn

ë ViÖt Nam” (2001- 2004), NguyÔn §×nh Xuyªn chñ nhiÖm.

- 4 -

- B¸o c¸o “§¸nh gi¸ ®é nguy hiÓm ®éng ®Êt vµ vi ph©n vïng ®éng ®Êt ë khu

vùc thñy ®iÖn Lai Ch©u”. Giai ®o¹n: Nghiªn cøu kh¶ thi vµ ThiÕt kÕ kü thuËt (2004),

NguyÔn §×nh Xuyªn chñ nhiÖm.

- §Ò tµi cÊp Nhµ n−íc KC 08.10 “Ph©n vïng dù b¸o chi tiÕt ®éng ®Êt ë vïng

T©y B¾c” (2005), NguyÔn Ngäc Thuû chñ nhiÖm.

- §Ò tµi cÊp ViÖn KH vµ CN ViÖt Nam “Nghiªn cøu mèi liªn quan cña c¸c

lo¹i h×nh tai biÕn ®Þa chÊt víi sù ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña c¸c ®íi ph¸ hñy kiÕn t¹o ¸

kinh tuyÕn khu vùc T©y B¾c ViÖt Nam” (2008- 2009), TrÇn V¨n Th¾ng chñ nhiÖm.

- B¸o c¸o “KÕt qu¶ kh¶o s¸t nghiªn cøu bæ sung phôc vô viÖc x¸c ®Þnh th«ng

sè ®éng ®Êt thiÕt kÕ vµ vi ph©n vïng ®éng ®Êt khu vùc dù ¸n thuû ®iÖn Lai Ch©u”.

Giai ®o¹n: ThiÕt kÕ kü thuËt (2008), Lª Tö S¬n chñ nhiÖm.

- B¸o c¸o “Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn KiÕn t¹o - ®Þa ®éng lùc c«ng tr×nh

thuû ®iÖn NËm Na 2 - TØnh Lai Ch©u” (2009), TrÇn V¨n Th¾ng chñ nhiÖm.

- §Ò tµi §éc lËp cÊp Nhµ n−íc “Nghiªn cøu dù b¸o ®éng ®Êt kÝch thÝch vïng

hå thñy ®iÖn S¬n La” m· sè §T§L.2009T/09 do TS. Lª Tö S¬n chñ nhiÖm.

C¸c tµi liÖu l−u tr÷ ®∙ c«ng bè:

- C¸c tµi liÖu ®o vÏ lËp b¶n ®å §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n ë c¸c tû lÖ kh¸c nhau

(1:500.000; 1: 200.000; 1: 50.000; 1: 25.000)

- C¸c b¸o c¸o chuyªn ®Ò cã néi dung liªn quan ®Õn luËn ¸n

- C¸c luËn ¸n, luËn v¨n, bµi b¸o ®· c«ng bè cã néi dung liªn quan ®Õn luËn ¸n

C¸c tµi liÖu thùc tÕ, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, ph©n tÝch cña NCS trùc tiÕp

tham gia thùc hiÖn vµ thu thËp tõ n¨m 1999 ®Õn nay:

Trùc tiÕp kh¶o s¸t 300 ®iÓm kh¶o s¸t ®Þa chÊt - ®Þa m¹o vµ sè ®o khe nøt kiÕn

t¹o theo 18 mÆt c¾t c¾t qua ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ kÕ cËn; thu thËp vµ xö

lý h¬n 735 sè ®o vÕt x−íc - mÆt tr−ît; kÕt qu¶ nghiªn cøu chi tiÕt 3 vïng träng ®iÓm

lµ Lai Ch©u, Na Pheo vµ §iÖn Biªn n»m trªn ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn; ®· ph©n

tÝch 80 mÉu ®Þnh h−íng vµ vi cÊu tróc cïng víi ph©n tÝch th¹ch häc; 5 mÉu ph©n tÝch

tuæi t−¬ng ®èi b»ng ph−¬ng ph¸p bµo tö phÊn hoa t¹i phßng §Ö tø, ViÖn §Þa chÊt do

TS. §inh V¨n ThuËn trùc tiÕp ph©n tÝch; 4 mÉu ph©n tÝch tuæi tuyÖt ®èi b»ng ph−¬ng

ph¸p LA-ICPMS U-Pb t¹i phßng thÝ nghiÖm cña tr−êng §¹i häc Tæng hîp

- 5 -

Tasmania, óc; kÕt qu¶ nghiªn cøu chi tiÕt b»ng ¶nh m¸y bay cho 10 khu vùc däc

theo ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn;

§èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu

§èi t−îng nghiªn cøu lµ ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn, phÇn ph¸t triÓn

trªn l·nh thæ ViÖt Nam gåm c¸c huyÖn S×n Hå, Phong Thæ, M−êng TÌ thuéc tØnh

Lai Ch©u vµ c¸c huyÖn M−êng Lay, TX. M−êng Lay, M−êng Chµ, §iÖn Biªn, TP.

§iÖn Biªn Phñ thuéc tØnh §iÖn Biªn n»m trong täa ®é ®Þa lý:

21008’ - 22041’ vÜ ®é B¾c

102048’ - 103020’ kinh ®é §«ng

Nh÷ng ®iÓm míi cña luËn ¸n

1. §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®−îc h×nh thµnh vµo Jura sím-gi÷a (198

- 158 triÖu n¨m) thuéc pha biÕn d¹ng thø nhÊt vµ mang tÝnh chÊt néi m¶ng. Tõ khi

h×nh thµnh cho ®Õn nay ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®· tr¶i qua 5 pha biÕn

d¹ng.

2. LÇn ®Çu tiªn c¸c thµnh t¹o trÇm tÝch Mio-Pliocen ®· ®−îc ph¸t hiÖn vµ

nh÷ng biÕn d¹ng cña chóng trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn minh chøng cho

pha ho¹t ®éng tr−ît tr¸i vµo giai ®o¹n Pliocen-§Ö tø.

3. LÇn ®Çu tiªn tæ hîp th¹ch häc 7a lµ phøc hÖ granit s¸ng mÇu cã tuæi 33-35

triÖu n¨m xuyªn theo c¸c mÆt Ðp phiÕn cã tuæi 198 - 158 triÖu n¨m trong hÖ tÇng Lai

Ch©u ®−îc ph¸t hiÖn.

4. §· x¸c lËp ®−îc pha biÕn d¹ng trÎ kiÓu chêm nghÞch thuéc pha biÕn d¹ng

thø ba cã tuæi 33 - 28 triÖu n¨m ph¸t triÓn däc theo ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn

Biªn trong Kainozoi.

5. LÇn ®Çu tiªn tÝnh ph©n ®o¹n ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong giai

®o¹n HiÖn ®¹i ®−îc lµm s¸ng tá víi 3 ph©n ®o¹n ph¸t triÓn trªn l·nh thæ ViÖt Nam.

Nh÷ng luËn ®iÓm dù kiÕn b¶o vÖ:

LuËn ®iÓm 1. §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®−îc h×nh thµnh vµo Jura sím-

gi÷a thuéc pha biÕn d¹ng thø 1 vµ ®· tr¶i qua 5 pha biÕn d¹ng víi c¸c c¬ chÕ biÕn

d¹ng kh¸c nhau: pha thø nhÊt ®Æc tr−ng bëi c¬ chÕ biÕn d¹ng dÎo lµ mét ®íi tr−ît

c¾t (shear zone) tr−ît b»ng ph¶i cã tuæi biÕn d¹ng trong kho¶ng 198-158 triÖu n¨m;

- 6 -

pha thø hai còng ®Æc tr−ng bëi c¬ chÕ biÕn d¹ng dÎo vµ còng lµ mét ®íi tr−ît c¾t

tr−ît b»ng ph¶i, xÈy ra vµo kho¶ng 135-80 triÖu n¨m; pha thø ba cã c¬ chÕ biÕn

d¹ng dÎo tíi gißn-dÎo ®Æc tr−ng b»ng c¸c ®øt g·y chêm nghÞch cã tuæi 33-28 triÖu

n¨m; pha thø t− ®Æc tr−ng bëi c¬ chÕ biÕn d¹ng gißn lµ ®íi ®øt g·y tr−ît b»ng ph¶i

b¾t ®Çu sau pha biÕn d¹ng 3 vµ kÕt thóc vµo thêi ®iÓm tr−íc 5,3 triÖu n¨m; cuèi cïng

lµ pha thø n¨m còng ®Æc tr−ng bëi c¬ chÕ biÕn d¹ng gißn lµ ®øt g·y tr−ît b»ng tr¸i

b¾t ®Çu c¸ch ®©y vµo kho¶ng 5,3 triÖu n¨m vµ cßn tiÕp tôc kÐo dµi cho ®Õn ngµy

nay.

LuËn ®iÓm 2. §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong giai ®o¹n HiÖn ®¹i thÓ

hiÖn tÝnh ph©n ®o¹n kh¸ râ nÐt vµ ®−îc ph©n chia thµnh 3 ph©n ®o¹n cã møc ®é ho¹t

®éng rÊt kh¸c nhau: ph©n ®o¹n thø nhÊt Ma Lï Thµng - Ch¨n N−a cã c¬ chÕ thuËn-

tr−ît b»ng tr¸i, biÓu hiÖn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i yÕu; ph©n ®o¹n 2 Ch¨n N−a - Huæi

LÌng còng cã c¬ chÕ thuËn-tr−ît b»ng tr¸i, biÓu hiÖn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i t−¬ng ®èi

m¹nh; ph©n ®o¹n 3 Huæi LÌng - Thin Tãc cã c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i-thuËn, biÓu hiÖn

ho¹t ®éng hiÖn ®¹i m¹nh.

CÊu tróc luËn ¸n bao gåm

Më ®Çu

Ch−¬ng 1. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh nghiªn cøu vµ c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn

cøu

Ch−¬ng 2. §Æc ®iÓm cÊu tróc - kiÕn t¹o ®íi ®øt g∙y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

Ch−¬ng 3. §Æc ®iÓm c¸c ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g∙y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

trong giai ®o¹n HiÖn ®¹i

Ch−¬ng 4. LÞch sö ph¸t triÓn kiÕn t¹o cña ®íi ®øt g∙y Lai Ch©u - §iÖn

Biªn

Ch−¬ng 5. Mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng HiÖn ®¹i cña ®íi ®øt g∙y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn víi mét sè d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt ®iÓn h×nh

KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ

Danh môc nh÷ng c«ng tr×nh ®∙ c«ng bè liªn quan ®Õn luËn ¸n cña t¸c gi¶

Tµi liÖu tham kh¶o

- 7 -

Lêi c¶m ¬n

LuËn ¸n ®−îc hoµn thµnh t¹i phßng KiÕn t¹o, ViÖn §Þa chÊt d−íi sù h−íng

dÉn khoa häc cña TS TrÇn V¨n Th¾ng vµ PGS.TS TrÇn Thanh H¶i. T¸c gi¶ xin bµy

tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c nhÊt ®èi víi hai thÇy h−íng dÉn lµ TS TrÇn V¨n Th¾ng vµ

PGS.TS TrÇn Thanh H¶i, ®· tËn t×nh h−íng dÉn nghiªn cøu sinh trong suèt qu¸ tr×nh

häc tËp, nghiªn cøu vµ viÕt luËn ¸n.

T¸c gi¶ còng nhËn ®−îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh vÒ mäi mÆt, nh÷ng ý kiÕn ®ãng

gãp vµ ®éng viªn v« cïng quý b¸u cña PGS.TS V¨n §øc Ch−¬ng, PGS.TSKH

NguyÔn §Þch Dü, GS.TSKH §Æng V¨n B¸t, GS.TS TrÇn V¨n TrÞ, GS.TSKH Lª Nh−

Lai, PGS.TS §inh V¨n Toµn, PGS.TSKH TrÇn Träng Hßa, PGS.TS Phan Träng

TrÞnh, PGS.TSKH Phan V¨n Quýnh, PGS.TS NguyÔn V¨n Phæ, PGS.TS NguyÔn ThÕ

Th«n, GS.TS NguyÔn §×nh Xuyªn, PGS.TS NguyÔn Ngäc Thuû, PGS.TSKH Vò Cao

Minh, TS Vò V¨n Chinh, TS Lª TriÒu ViÖt, TS Phïng V¨n Ph¸ch, TS Ph¹m TÝch

Xu©n, TS §inh V¨n ThuËn, TS TrÇn V¨n T−, PGS.TS H¹ V¨n H¶i, GVC TrÞnh Hång

HiÖp, KS Phan Do·n Linh, NCS Phan §«ng Pha. Nh©n dÞp nµy t¸c gi¶ xin bµy tá

lßng biÕt ¬n ch©n thµnh ®èi víi nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp quý b¸u vµ sù gióp ®ì nhiÖt

t×nh cña c¸c nhµ khoa häc t¹o ®iÒu kiÖn cho nghiªn cøu sinh hoµn thµnh luËn ¸n.

Nghiªn cøu sinh xin ch©n thµnh c¶m ¬n Ban l·nh ®¹o ViÖn §Þa chÊt: TS TrÇn

TuÊn Anh-ViÖn tr−ëng vµ TS Ph¹m Quang S¬n-Phã ViÖn tr−ëng, cïng víi TS TrÇn

Träng HuÖ - nguyªn ViÖn tr−ëng ViÖn §Þa chÊt ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, ®éng viªn

vµ gióp ®ì nghiªn cøu sinh trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ hoµn thµnh luËn ¸n.

Nghiªn cøu sinh còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n Ban l·nh ®¹o tr−êng §¹i häc

Má - §Þa chÊt, Khoa §¹i häc vµ Sau ®¹i häc, Khoa §Þa chÊt, ®· quan t©m, t¹o ®iÒu

kiÖn vµ gióp ®ì nghiªn cøu sinh hoµn thµnh luËn ¸n nµy.

T¸c gi¶ còng nhËn ®−îc sù ®éng viªn, gióp ®ì nhiÖt t×nh cña ®ång nghiÖp, gia

®×nh vµ b¹n bÌ gÇn xa trong thêi gian thùc hiÖn luËn ¸n. T¸c gi¶ xin göi tíi lêi c¶m

¬n ch©n thµnh nhÊt.

- 8 -

Ch−¬ng 1. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh nghiªn cøu

vµ c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

1.1. Kh¸i qu¸t T×nh h×nh nghiªn cøu

§íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®ãng vai trß quan träng trong b×nh ®å kiÕn

t¹o T©y B¾c ViÖt Nam. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn cña ®íi ®øt g·y sÏ gãp phÇn

s¸ng tá nhiÒu vÊn ®Ò kiÕn t¹o khu vùc. H¬n n÷a, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhiÒu tai

biÕn: ®éng ®Êt, tr−ît lë ®Êt, lò bïn ®¸ v.v. liªn quan mËt thiÕt víi ho¹t ®éng hiÖn ®¹i

cña ®íi ®øt g·y g©y hËu qu¶ nghiªm träng vÒ ng−êi vµ cña cho nh©n d©n trong khu

vùc. V× vËy ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®· ®−îc quan t©m nghiªn cøu tõ rÊt

sím vµ ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n hiÖn nay nghiªn cøu cµng ®−îc ®Èy m¹nh bao gåm c¸c

vÊn ®Ò chuyªn s©u sau:

Nghiªn cøu quy m« vµ lÞch sö ph¸t triÓn

Cã thÓ nãi r»ng nh÷ng c«ng tr×nh ®Þa chÊt T©y B¾c còng nh− nh÷ng vÊn ®Ò vÒ

®øt g·y cña khu vùc nµy ®Òu thuéc vÒ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c nhµ ®Þa

chÊt n−íc ngoµi ®Æc biÖt lµ cña c¸c nhµ ®Þa chÊt Ph¸p nh− Deprat J (1911, 1917),

Jacob C.H (1921), Fromaget J [22, 23], Saurin E (1944), mét sè c«ng tr×nh cña c¸c

nhµ ®Þa chÊt X« ViÕt nh− Kropotkin P.V, Dovjikov A.E v.v. Trong giai ®o¹n tr−íc

n¨m 1954 cã nh÷ng c«ng tr×nh ®Þa chÊt lín tuy nhiªn vai trß cña ®øt g·y ch−a ®−îc

chó ý ®óng møc, th−êng chØ ®Ò cËp mét c¸ch thô ®éng, chóng ta chØ thÊy chóng

®−îc xuÊt hiÖn mét c¸ch chñ ®éng vµ ®−îc l−u ý ®óng ®¾n ®ã lµ trong c«ng tr×nh

cña Fromaget J 1941 - 1952 vÒ ®Þa chÊt T©y B¾c Bé vµ Th−îng Lµo, ë ®©y t¸c gi¶ ®·

l−u ý ®Õn c¸c ®øt g·y lµm ranh giíi cho c¸c cÊu tróc. §Æc biÖt trong c«ng tr×nh kiÕn

t¹o §«ng D−¬ng víi tê b¶n ®å tØ lÖ 1: 5.000.000, Fromaget J [23] ®· dïng c¸c hÖ

thèng ®øt g·y ®Ó lµm ranh giíi gi÷a c¸c cÊu tróc lín. Tuy m« t¶ cho vai trß cña

chóng ch−a ®−îc ®óng møc. Kropotkin P.V n¨m 1953 trong c«ng tr×nh kiÕn t¹o l·nh

thæ §«ng D−¬ng vµ kÕ cËn víi tê b¶n ®å kiÕn t¹o tØ lÖ 1: 20.000.000 ®· thÓ hiÖn mét

sè ®øt g·y lín chÝnh nh− S«ng Hång, S«ng Ch¶y, Lai Ch©u - §iÖn Biªn, cßn nh÷ng

®øt g·y kh¸c kh«ng ®−îc ®Ò cËp ®Õn.

- 9 -

Giai ®o¹n 1954 - 1975 lµ mét thêi kú phôc håi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña 3

n−íc §«ng D−¬ng, v× vËy c«ng t¸c ®Þa chÊt ®· ®−îc tiÕn hµnh kh¸ khÈn tr−¬ng. Trªn

miÒn B¾c ViÖt Nam tõ 1960 - 1964, ®· tiÕn hµnh x©y dùng b¶n ®å ®Þa chÊt tØ lÖ 1:

500.000 cïng ®i víi nã lµ chuyªn kh¶o vÒ ®Þa chÊt miÒn B¾c ViÖt Nam dµy trªn 700

trang, ®©y lµ mét c«ng tr×nh ®å sé vµ kh¸ toµn diÖn vÒ ®Þa chÊt cña l·nh thæ. Trong

c«ng tr×nh nµy, vai trß cña ®øt g·y ®−îc l−u ý mét c¸ch ®óng ®¾n. §íi ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn lµm ranh giíi gi÷a miÒn uèn nÕp T©y B¾c vµ ®ai Lµo - Malaysia.

§Æc biÖt Dovjikov A.E [19] xem träng c¸c ®øt g·y ë T©y B¾c trong s¬ ®å ph©n vïng

kiÕn t¹o tØ lÖ 1: 20.000.000, «ng ®· ®¸nh gi¸ c¸c ®øt g·y lµ ranh giíi gi÷a c¸c ®¬n vÞ

cÊu tróc (c¸c ®íi t−íng) vµ gi÷a c¸c miÒn cÊu tróc nh− ®øt g·y S«ng Ch¶y, ®øt g·y

Lai Ch©u - §iÖn Biªn.

§Æng V¨n B¸t [4, 5] khi nghiªn cøu c¸c ®Æc ®iÓm ®Þa m¹o - ®Þa chÊt vïng T¹

Khoa - V¹n Yªn ®· ®−a ra mét sè nhËn ®Þnh vÒ hÎm S«ng §µ v.v. C¸c c«ng tr×nh

nµy chñ yÕu cho khu vùc T©y B¾c lµ vïng n©ng t¹o nói ph©n dÞ khèi t¶ng m¹nh mÏ.

Tr−íc n¨m 1975, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu nghiªn cøu vÒ ®Þa chÊt T©y B¾c,

tËp trung chñ yÕu vµo giai ®o¹n ®Þa chÊt tr−íc Kainozoi cña c¸c t¸c gi¶ n−íc ngoµi

nh− Deprat J, Jacob C.H, Fromaget J [22, 23], Saurin E, Dovjikov A.E [19] v.v. còng

®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ T©n kiÕn t¹o, chñ yÕu vÒ

chuyÓn ®éng th¼ng ®øng cña l·nh thæ.

Tõ n¨m 1964 ®Õn 1975 do tÝch lòy ®−îc nhiÒu tµi liÖu míi trong qu¸ tr×nh ®o

vÏ b¶n ®å ®Þa chÊt tØ lÖ 1: 200.000 vïng T©y B¾c ViÖt Nam. Hµng lo¹t ®íi ®øt g·y

lín chÝnh ®· ®−îc ®−a vµo v¨n liÖu vµ ®−îc thÓ hiÖn trªn b¶n ®å mét c¸ch râ rµng

nh− c¸c ®íi: §iÖn Biªn - TÜnh Gia, S«ng M·, S¬n La - BØm S¬n, S«ng §µ, TuÇn Gi¸o

- NËm Ty v.v. Tuy nhiªn nh÷ng th«ng sè vÒ c¸c ®íi ®øt g·y ch−a ®−îc lµm râ nh−

®é s©u, ®é réng, c¬ chÕ vµ thÕ n»m v.v.

Vµo n¨m 1975, theo Bagdanov N.A trong c«ng tr×nh “Nh÷ng ®Þa m¸ng

Paleozoi cña ®ai ®éng Th¸i B×nh D−¬ng” th× §«ng D−¬ng ®−îc chia ®«i lÊy ®øt g·y

s©u §iÖn Biªn - Lai Ch©u - Viªn Ch¨n lµm ranh giíi, phÝa ®«ng thuéc ®ai ®éng Th¸i

B×nh D−¬ng, cßn phÝa t©y thuéc ®ai ®éng §Þa Trung H¶i - Malaysia. Nh− vËy ®øt

g·y §iÖn Biªn - Lai Ch©u - Viªn Ch¨n cã vai trß rÊt lín trong cÊu tróc khu vùc.

- 10 -

Tõ n¨m 1975 ®Õn nay lµ thêi kú ph¸t triÓn rùc rì nhÊt cña ®Þa chÊt 3 n−íc

§«ng D−¬ng ®Æc biÖt lµ ViÖt Nam. Trong thêi gian nµy ®· hoµn thiÖn vÏ b¶n ®å ®Þa

chÊt tØ lÖ 1: 200.000 toµn l·nh thæ ®ång thêi còng tiÕn hµnh vÏ b¶n ®å hµng lo¹t côm

tê víi tØ lÖ 1: 50.000. Qua thùc tÕ ®ã hµng lo¹t tê b¶n ®å ®· chØ ra ®−îc nh÷ng ®íi

®øt g·y vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña nã, ®Æc biÖt ë khu vùc T©y B¾c ®· hoµn thiÖn viÖc

xuÊt b¶n lo¹t tê b¶n ®å tØ lÖ 1: 200.000 ®· thÓ hiÖn râ c¸c hÖ thèng ®øt g·y cña l·nh

thæ nµy [59, 109, 110, 135]. Tuy nhiªn c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña chóng ch−a ®−îc ®Ò

cËp mét c¸ch ®óng møc.

Brookfield M.E ®· t¸i dùng l¹i lÞch sö tiÕn hãa kiÕn t¹o ë phÝa t©y Sibumasu,

vµ cho r»ng ®øt g·y Lai Ch©u- Petchabun- Khlong Marui xuÊt hiÖn tõ Creta muén,

trong §Ö tam ®øt g·y trªn tr−ît ph¶i víi biªn ®é nhá [6].

Vµo kho¶ng thêi gian n¨m 1977, TrÇn V¨n TrÞ [111] ®· c«ng bè c«ng tr×nh

B¶n ®å ®Þa chÊt ViÖt Nam tØ lÖ 1:1.000.000, PhÇn miÒn B¾c ®· ®−a ra m« h×nh ph©n

vïng kiÕn t¹o míi, trong ®ã «ng coi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cã ph−¬ng ¸ kinh

tuyÕn lµ ®íi kh©u ven r×a ph©n chia phÝa t©y lµ vâng Phong Sa Ly vµ ®íi phøc nÕp

lâm S«ng C¶ bÞ ®øt g·y lµm dÞch chuyÓn víi 1 kho¶ng c¸ch 60km theo c¬ chÕ tr−ît

ph¶i. Cßn phÝa ®«ng bao gåm vâng S«ng §µ, ®íi phøc nÕp låi S«ng M·, vâng chång

SÇm N−a vµ ®íi phøc nÕp lâm S«ng C¶. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu trong c«ng tr×nh

“§Þa chÊt vµ tµi nguyªn ViÖt Nam” [112] th× ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ ranh

giíi ph©n chia phÇn phÝa t©y lµ ph©n hÖ t¹o nói ®a kú Paleozoi gi÷a - Mesozoi sím

§«ng D−¬ng gåm ®ai t¹o nói ®a kú Paleozoi muén - Mesozoi sím Tr−êng S¬n vµ

®ai t¹o nói Indosini §iÖn Biªn - Louangphabang, cßn phÇn phÝa ®«ng lµ ph©n hÖ t¹o

nói ®a kú Neoproterozoi - Paleozoi sím ViÖt Trung gåm ®ai t¹o nói néi lôc Paleozoi

sím T©y B¾c Bé vµ hÖ rift néi lôc sau va ch¹m Mesozoi SÇm N−a - Hoµnh S¬n.

Vµo cuèi 1979 ®Çu 1980 trªn c¬ së luËn thuyÕt cña Peive vµ nguyªn t¾c ph©n

vïng kiÕn t¹o theo tuæi h×nh thµnh vá lôc ®Þa, V¨n §øc Ch−¬ng [10] ®· ph©n chia

l·nh thæ ViÖt Nam thµnh 7 khu vùc cã tuæi h×nh thµnh vá lôc ®Þa kh¸c nhau. ¤ng lÊy

ranh giíi ph©n chia vïng t¸ch vá lôc ®Þa cæ h×nh thµnh l¹i vá míi vµo cuèi Paleozoi

muén vµ vïng t¸ch vá lôc ®Þa cæ h×nh thµnh l¹i vá vµo ®Çu Carbon ë phÝa t©y, cßn

phÝa ®«ng lµ vïng t¸ch vá lôc ®Þa Paleozoi sím-gi÷a h×nh thµnh l¹i vá vµo cuèi Trias

- 11 -

vµ vïng t¸ch vá lôc ®Þa cæ h×nh thµnh l¹i vá vµo ®Çu Carbon lµ ®øt g·y Lai Ch©u -

§iÖn Biªn [10, 11, 12]. N¨m 2002 [13] khi nghiªn cøu 5 ®íi ®øt g·y cã kh¶ n¨ng

sinh chÊn m¹nh ë T©y B¾c ViÖt Nam mét trong sè ®ã lµ ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn

Biªn cã c¸c ®Æc ®iÓm sau: chiÒu dµi trªn 1200km, chiÒu réng ®Õn 45km, ®íi ®éng

lùc réng 5 - 10km, ®øt g·y chÝnh th¼ng ®øng h¬i nghiªng vÒ T©y vµ T©y TB, pha

Kainozoi sím tr−íc Neogen muén, pha Kainozoi muén tõ Neogen muén ®Õn nay,

biªn ®é tr−ît tr¸i pha muén 1800 - 2000m, tèc ®é 0,35 - 1,2mm/n¨m, ®é s©u lín 35

- 40km, dÞ th−êng ®Þa hãa cao, ®éng ®Êt m¹nh, nøt tr−ît ®Êt, lò quÐt vµ lò bïn ®¸

xÈy ra nhiÒu vµ liªn tôc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.

Vµo n¨m 1989, cã sù kiÖn quan träng lµ viÖc xuÊt b¶n B¶n ®å ®Þa chÊt

Campuchia, Lµo, ViÖt Nam tØ lÖ 1:1.000.000 do Phan Cù TiÕn chñ biªn. ¤ng cho

r»ng ®íi ®øt g·y §iÖn Biªn - Khorat lµ ranh giíi ph©n chia: ë phÝa t©y lµ c«ng tr×nh

uèn nÕp Paleozoi-Kimmeri sím Th−îng Lµo - M−êng TÌ, cßn phÝa ®«ng lµ hÖ ®Þa

m¸ng uèn nÕp S«ng §µ vµ hÖ ®Þa m¸ng uèn nÕp Paleozoi ViÖt - Lµo [101].

Theo c¸c t¸c gi¶ NguyÔn Xu©n Tïng vµ TrÇn V¨n TrÞ [104] coi ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn - Lu«ng Pha B¨ng - Pursat lµ trung t©m cña hµng lo¹t cÊu tróc nh−

trôc t¸ch gi·n t¹o Paleothethys, vá ®¹i d−¬ng, ®íi hót ch×m vµ ®íi kh©u trong giai

®o¹n Proterozoi tíi Paleozoi gi÷a, tõ Jura muén trë thµnh ®øt g·y tr−ît b»ng ph¶i.

Khi thùc hiÖn c«ng tr×nh “§Þa chÊt ®« thÞ vµ m«i tr−êng thÞ x· §iÖn Biªn, tØnh

Lai Ch©u” c¸c t¸c gi¶ (Cao S¬n Xuyªn, Lª Nh− Lai vµ nnk, 1994) [129] ®· nghiªn

cøu ®øt g·y s©u §iÖn Biªn b»ng ®o ®¹c c¸c hÖ thèng khe nøt vµ cho r»ng ®øt g·y thÓ

hiÖn tÝnh tr−ît b»ng vµo cuèi Mesozoi víi c¸nh phÝa t©y tr−ît vÒ phÝa b¾c, c¸nh phÝa

®«ng tr−ît vÒ phÝa nam vµ h¹ thÊp h¬n c¸nh phÝa t©y.

T« V¨n Thô 1996 chñ biªn nhãm tê Phong Thæ tû lÖ 1: 50.000 [91] cho r»ng

®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ ®øt g·y s©u tr−ît b»ng ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn ph©n

chia 2 khu vùc kiÕn t¹o §«ng D−¬ng (khèi vá lôc ®Þa) ë phÝa §«ng vµ ®ai kiÕn t¹o

MiÕn §iÖn- M· Lai ë phÝa T©y (khèi cã vá kiÓu ®¹i d−¬ng) ®−îc h×nh thµnh kh¸

sím. Trong suèt Phanerozoi ®øt g·y nµy ®· ho¹t ®éng nhiÒu lÇn vµ lu«n ph¸t triÓn

theo kiÓu mét ®øt g·y s©u dÞch tr−ît b»ng ph¶i. §øt g·y s©u khu vùc nµy ®· t¹o

nh÷ng tiÒn ®Ò thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng t¹o kho¸ng vµng, ®ång.

- 12 -

Theo quan ®iÓm cña NguyÔn V¨n TruËt 1999 [119] ®íi ®øt g·y s©u §iÖn

Biªn ph©n chia 2 ®íi kiÕn tróc: ®íi kiÕn tróc §iÖn Biªn ë phÝa T©y vµ ®íi kiÕn tróc

SÇm N−a ë phÝa ®«ng cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn víi gãc c¾m 85-900, biªn ®é dÞch

chuyÓn th¼ng ®øng 1500m. §øt g·y §iÖn Biªn trïng víi ph−¬ng cña tròng §iÖn

Biªn, nã ®−îc h×nh thµnh sau khi kÕt thóc chÕ ®é biÓn r×a t¹o lËp hÖ tÇng T©y Trang

vµ t¸i ho¹t ®éng l¹i nhiÒu lÇn vµo thêi ®o¹n vâng rift néi lôc vµo Trias gi÷a, thêi

®o¹n t¸ch gi·n t¹o thuËn lîi cho ho¹t ®éng phun trµo bazan däc theo ®øt g·y.

Z.Y. Yang 1995 [130] khi nghiªn cøu d÷ liÖu cæ tõ Jura gi÷a-muén tõ vïng

Mae Sot (Th¸i Lan): tiÕn hãa cæ ®Þa h×nh vµ lÞch sö biÕn d¹ng cña §«ng Nam Ch©u

¸ cho r»ng ®íi kh©u Nan-Uttaradit kÐo dµi lªn phÝa b¾c vµ nèi vµo ®øt g·y §iÖn

Biªn Phñ tr−ît b»ng ph¶i, lµ ranh giíi ph©n chia khèi Shan-Thai ë phÝa t©y vµ khèi

Indochina ë phÝa ®«ng.

NguyÔn V¨n Nguyªn 2005 [68] khi ®o vÏ nhãm tê Lai Ch©u tû lÖ 1: 50.000

cho r»ng ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn thuéc pha biÕn d¹ng thø s¸u lµ pha biÕn d¹ng

gißn h×nh thµnh trong m«i tr−êng kiÕn t¹o gÇn mÆt ®Êt, ®iÒu kiÖn ®Þa nhiÖt nguéi

l¹nh vµ ®ang chuyÓn ®éng dÞch b»ng, cã thÓ tuæi ®øt g·y lµ sau Creta vµ kh«ng ph¶i

lµ ranh giíi kiÕn t¹o ph©n chia 2 ®íi cÊu tróc cã lÞch sö ph¸t triÓn kh¸c nhau.

Theo quan ®iÓm cña TrÇn Thanh H¶i [27] vïng Lai Ch©u ®· ph©n chia ®−îc 3

pha kiÕn t¹o: 2 pha biÕn d¹ng dÎo sím vµ pha ®øt g·y gißn muén h¬n. Còng theo

«ng, ®øt g·y §iÖn Biªn - Lai Ch©u c¾t qua vµ lµm biÕn d¹ng c¸c ®¸ vµ cÊu t¹o biÕn

d¹ng tr−íc Kainozoi sím do ®ã lµ mét yÕu tè kiÕn t¹o ph¸t triÓn trong Kainozoi [28,

30, 31]. DÞch chuyÓn däc theo ®íi ®øt g·y nµy lµ ®a chu kú víi ph−¬ng dÞch chuyÓn

kh¸c nhau nh−ng tæng biªn ®é dÞch chuyÓn vÉn lµ dÞch b»ng ph¶i víi nh÷ng kho¶ng

c¸ch lín, cã thÓ tíi hµng tr¨m km.

Phan V¨n Quýnh [76] cho r»ng hÇu hÕt c¸c ®øt g·y ë khu vùc t©y B¾c Bé ®Òu

chuyÓn ®éng th¼ng ®øng lµ chÝnh. «ng cßn cho r»ng ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

lµ mét ®øt g·y tr−ît b»ng cã lÞch sö ho¹t ®éng phøc t¹p tr¶i qua 3 giai ®o¹n.

Dùa trªn c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c phøc hÖ th¹ch kiÕn t¹o (th¹ch ®éng lùc),

®Æc biÖt lµ c¸c phøc hÖ magma, Lª Duy B¸ch vµ Bïi Minh T©m [3] cho r»ng ®íi ®øt

g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ ranh giíi ph©n chia gi÷a ®Þa khu Sibumasu ë phÝa t©y vµ

- 13 -

phÝa ®«ng lµ ®ai uèn nÕp ®a kú Tr−êng S¬n (ViÖt-Lµo) cïng víi ®Þa khu Indosinia.

Nghiªn cøu thêi gian ho¹t ®éng

Wolfgang Knhut [45] l¹i cho r»ng ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn míi

®−îc h×nh thµnh tõ kho¶ng sau 25 Ma.

Vµo n¨m 1999, Wemmer K. ®· ®−a ra gîi ý vÒ kiÕn t¹o phñ chêm ë T©y ViÖt

Nam b»ng tuæi K/Ar cho c¸c ®¸ trÇm tÝch biÕn chÊt tr×nh ®é rÊt thÊp cho thÊy tuæi

biÕn chÊt däc ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ho¹t ®éng vµo Creta sím kho¶ng

(135- 106 Ma) [141].

Theo quan ®iÓm cña Hall 2002 [25, 26], Hall-Morley 2004 [27] ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn míi xuÊt hiÖn kho¶ng 20 triÖu n¨m.

Charusiri [14] trong nghiªn cøu cæ tõ c¸t kÕt cña hÖ tÇng Khorat tuæi Creta

sím ë ®«ng b¾c Th¸i Lan cho r»ng ®øt g·y §iÖn Biªn Phñ-Nan-Uttaradit ®−îc h×nh

thµnh trong giai ®o¹n nµy, tõ Jura-Creta sím ®øt g·y §iÖn Biªn Phñ-Nan-Uttaradit

tr−ît ph¶i vµ cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn.

Te-Hsien Lin [54] trong c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh ®· cho r»ng ®øt g·y

§iÖn Biªn Phñ tr−ît ph¶i vµo ®Çu Jura vµ x¸c ®Þnh tuæi cña pha ho¹t ®éng kiÕn t¹o

nµy b»ng ph−¬ng ph¸p Ar/Ar cho tuæi 194-212 triÖu n¨m ®èi víi phiÕn mica vµ 158-

198 triÖu n¨m ®èi víi mylonit.

Nghiªn cøu c¬ chÕ, tèc ®é dÞch tr−ît g¾n víi c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c

nhau vµ vai trß ®øt g∙y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong b×nh ®å kiÕn t¹o khu vùc

Quan ®iÓm cña Sengor n¨m 1984 lµ nh¸nh §iÖn Biªn Phñ cña Paleotethys’ ®Ó

chØ phÇn kÐo dµi cña ®íi kh©u Uttaradit-Luong Prabang h×nh thµnh trong giai ®o¹n

t¹o nói Cimmeride vµ kÕt thóc vµo giai ®o¹n Triat muén nh−ng «ng cã thÓ nhÇm lÉn

vÒ vÞ trÝ cña §iÖn Biªn Phñ v× ranh giíi nµy trªn s¬ ®å cña «ng l¹i n»m hoµn toµn

trªn ®Êt Lµo vµ ch¹y theo h−íng t©y b¾c nèi víi ®íi kh©u Hoh Xile Shan chø kh«ng

liªn quan tíi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn [135].

Hutchison n¨m 1989 cho r»ng ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ mét ®øt g·y

tr−ît b»ng ph¶i trong ®ã phÇn phÝa nam cña ®øt g·y nµy (trªn l·nh thæ Lµo) ®−îc nèi

víi ®Çu phÝa b¾c cña ®íi kh©u Uttaradit-Luong Prabang. §øt g·y tr−ît b»ng ph¶i võa

nÕu trªn ®−îc h×nh thµnh vµo giai ®o¹n Carbon-Permi nh−ng kh«ng ®ãng vai trß lµ

- 14 -

mét ®íi kh©u [41].

Leluop vµ nnk [51] trong nghiªn cøu vÒ ®íi tr−ît c¾t Ailao Shan- Red River

vµ sù biÕn ®æi ranh giíi Indochina vµo §Ö tam ®· coi ®øt g·y §iªn Biªn Phñ vµ

Ailao Shan Red River lµ mét cÆp céng øng, khi ®ã Red River Fault Zone tr−ît tr¸i

th× ®øt g·y §iÖn Biªn Phñ tr−ît ph¶i trïng víi ®íi kh©u Uttaradit- LuangPraBang.

Trong giai ®o¹n kiÕn t¹o hiÖn ®¹i ®· quan s¸t thÊy sù dÞch chuyÓn tr¸i ë ®øt g·y

§iÖn Biªn Phñ vµ tr−ît ph¶i ë ®íi ®øt g·y S«ng Hång víi σ1= b¾c t©y b¾c- nam ®«ng

nam vµ σ3= ®«ng ®«ng b¾c- t©y t©y nam. Biªn ®é tr−ît ph¶i cña ®øt g·y §iÖn Biªn

Phñ tõ 100- 200km.

Rangin C. vµ nnk 1995 ®· cho r»ng ®íi ®øt g·y Uttaradit- §iÖn Biªn Phñ

tr−ît ph¶i vµ nghÞch trong Kainozoi sím [146].

Trªn c¬ së ph©n tÝch mét khèi l−îng lín c¸c tµi liÖu kiÕn t¹o vËt lý, ®· nªu

lªn hai tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o Kainozoi ViÖt Nam vµ khu vùc mµ c¸c t¸c gi¶

NguyÔn Träng Yªm, Gusenko O.I, Lª Minh Quèc, Mostrikov A ®· cã nh÷ng ®¸nh

gi¸ cô thÓ h¬n. C¸c t¸c gi¶ cho r»ng sù biÕn d¹ng c¸c cÊu tróc §«ng Nam ¸ lµ do 2

nguån lùc g©y nªn. Nguån lùc thø nhÊt do sù hót ch×m cña m¶ng Th¸i B×nh D−¬ng

xuèng d−íi m¶ng ©u - ¸ cßn nguån lùc thø hai lµ tõ sù x« ®ông gi÷a hai m¶ng Ên -

óc vµ ©u - ¸. Trong Kainozoi khu vùc ®· tr¶i qua hai pha ho¹t ®éng kiÕn t¹o: pha

thø nhÊt vµo giai ®o¹n Paleogen - Miocen víi lùc nÐn Ðp ph−¬ng ¸ vÜ tuyÕn, pha thø

hai trong Pliocen - §Ö tø víi lùc nÐn Ðp ¸ kinh tuyÕn l·nh thæ ViÖt Nam vµ ®Æc biÖt

lµ c¸c kiÕn tróc Kainozoi B¾c ViÖt Nam theo c¬ chÕ tr−ît b»ng lµ chñ yÕu [131,133].

N¨m 1996, Phïng V¨n Ph¸ch vµ nnk ®· ph©n chia hoµn c¶nh ®Þa ®éng lùc

trong T©n kiÕn t¹o - HiÖn ®¹i l·nh thæ ViÖt Nam thµnh 2 giai ®o¹n: giai ®o¹n

Oligocen-Miocen tõ 32- 5 triÖu n¨m ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn tr−ît b»ng ph¶i;

giai ®o¹n Pliocen-HiÖn ®¹i tõ 5- 0 triÖu n¨m ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn tr−ît

b»ng tr¸i [70, 71].

Cïng quan ®iÓm nh− trªn, Lª Nh− Lai, T« V¨n Thô [47] nªu lªn ®Æc ®iÓm

cÊu tróc-kiÕn t¹o vïng Phong Thæ-Lai Ch©u ®· x¸c ®Þnh ®−îc 3 tr−êng øng suÊt kiÕn

t¹o trong ®ã tr−êng øng suÊt trÎ nhÊt ë 2 bªn c¸nh cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

víi trôc nÐn Ðp σ1= 10-30∠ 5-200; trôc gi·n σ3= 100-120∠ 20-300 vµ trôc trung gian

- 15 -

σ2= 320-350∠ 80-900. Ngoµi ra «ng cßn cho r»ng ®íi ®øt g·y §iÖn Biªn - Lai Ch©u

®iÓn h×nh bëi hiÖn t−îng chuyÓn ®éng ngang [47]. B¶n th©n ®íi ®øt g·y §iÖn Biªn -

Lai Ch©u còng lµ ®íi sinh kho¸ng. Vµo n¨m 1998, Lª Nh− Lai cïng víi NguyÔn S¬n

Thñy cho r»ng tròng §iÖn Biªn lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh biÕn d¹ng tr−ît ngang víi

sù h×nh thµnh tròng kÐo to¹c liªn quan chÆt chÏ víi c¸c ®íi biÕn d¹ng trong mãng

[48]. §øt g·y Lai Ch©u-§iÖn Biªn lµ ®øt g·y tr−ît ngang cã c¨ng gi·n côc bé vµ ®¹t

®Õn ®é s©u 20 - 22km trong vá basalt.

ChuyÓn ®éng hiÖn ®¹i khu vùc T©y B¾c còng ®· ®−îc quan t©m ®Õn. TrÇn

§×nh T«, NguyÔn Träng Yªm (1985) trªn c¬ së ph©n tÝch tµi liÖu ®o lÆp thñy chuÈn

vµ biÕn d¹ng ngang cña khu vùc [96], ®o lÆp tr¾c ®Þa chÝnh x¸c b»ng GPS cña TrÇn

§×nh T« vµ nnk [97, 98, 99]; D−¬ng ChÝ C«ng [15]; Hµ Minh Hßa [29] däc theo ®øt

g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn.

Vò Xu©n §é n¨m 1997 ®· ®Ò cËp ®Õn yÕu tè kiÕn tróc khèng chÕ quÆng trong

®íi ®øt g·y §iÖn Biªn - Lai Ch©u, ®øt g·y nµy trong Mezozoi vµ Kainozoi chñ yÕu

lµ tr−ît b»ng ph¶i, tæng c¸c pha tr−ît b»ng ph¶i ®¹t tíi 120 - 130km [20].

Vò V¨n Chinh n¨m 2002 [9] cho r»ng trong T©n kiÕn t¹o ®øt g·y §iªn Biªn -

Lai Ch©u tr¶i qua 2 giai ®o¹n. Giai ®o¹n sím tõ Eocen ®Õn cuèi Miocen muén tr−ît

b»ng ph¶i trong tr−êng øng suÊt nÐn Ðp ®«ng b¾c- t©y nam. Giai ®o¹n muén kÐo dµi

cuèi Miocen tíi nay tr−ît b»ng tr¸i thuËn trong tr−êng øng suÊt nÐn ¸ kinh tuyÕn.

Tèc ®é t¸ch gi·n cña ®íi ®øt g·y trong §Ö tø lµ 1,25mm/n¨m, tèc ®é tr−ît b»ng tr¸i

thay ®æi tõ 1mm/n¨m ®Çu §Ö tø ®Õn 2,5mm/n¨m cho thêi gian hiÖn t¹i. Hai khu vùc

cã tÝnh ®Þa chÊn cao dÞ th−êng: mét lµ khu vùc phÝa T©y thÞ x· §iÖn Biªn vµ khu vùc

thø hai lµ Ch¨n N−a-Pa TÇn.

TrÇn V¨n Th¾ng n¨m 2001 [83] cho r»ng ®Æc ®iÓm dËp vì kiÕn t¹o vá tr¸i ®Êt

l·nh thæ tØnh Lai Ch©u trong ®íi dËp vì ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn Lai Ch©u - §iÖn Biªn

cã gi¸ trÞ mËt ®é cao m > 1,65 ®Õn rÊt cao m ≥ 3,0- 3,25km/km2 vµ mèi liªn quan tíi

sù ph¸t sinh lò bïn ®¸. Trong mét nghiªn cøu kh¸c [84] «ng ®· x¸c ®Þnh nh÷ng ®Æc

®iÓm c¬ b¶n cña ®íi ®øt g·y ho¹t ®éng Lai Ch©u - §iÖn Biªn nh− ph©n bè kh«ng

gian, vÞ trÝ kiÕn t¹o, ®Æc ®iÓm ph¸ hñy vµ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, c¬ chÕ dÞch tr−ît vµ tèc

®é dÞch tr−ît trong N2-Q cïng víi nh÷ng biÓu hiÖn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i ®· ®i ®Õn kÕt

- 16 -

luËn r»ng ®©y lµ ®íi ®øt g·y sinh chÊn m¹nh cña vïng T©y B¾c ViÖt Nam. Vµo n¨m

2003, «ng cã thªm nhËn ®Þnh míi vÒ ®øt g·y cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn ®i qua tròng

§iÖn Biªn Phñ lµ ®øt g·y nh¸nh cña hÖ thèng ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn, ®øt g·y

chÝnh cã ph−¬ng ®«ng b¾c- t©y nam vµ ph¸t nh¸nh t¹i Huæi Chan, ®øt g·y nh¸nh cã

c¬ chÕ ho¹t ®éng trong hiÖn ®¹i lµ thuËn cho nªn tèc ®é sôt lón trung b×nh t¹i tròng

§iÖn Biªn Phñ cì 0,25mm/n¨m [85].

Zuchiewicz W. vµ nnk [142] ®· x¸c ®Þnh ho¹t ®éng trÎ trong Pleistocen

muén-Holocen cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn b»ng ph−¬ng ph¸p OSl-SAR.

NguyÔn Quèc C−êng vµ nnk [17] trong c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh ®·

kh¼ng ®Þnh ®íi ®øt g·y §iªn Biªn - Lai Ch©u cã ph−¬ng b¾c ®«ng b¾c- t©y t©y nam

lµ mét trong nh÷ng ®íi ®øt g·y sinh chÊn ®ang ho¹t ®éng m¹nh ë §«ng D−¬ng.

Biªn ®é tr−ît tr¸i tõ 6 - 8m ®Õn 20 - 50m, tèc ®é tr−ît tr¸i tõ 0,6 ®Õn 2mm/n¨m

trong Holocen, biªn ®é 2 - 2,5km vµ tèc ®é 2 - 4mm/n¨m trong Pleistocen gi÷a-

muén. YÕu tè thuËn ®−îc thÓ hiÖn b»ng sù h×nh thµnh nhiÒu bån tròng kÐo t¸ch nhá,

facet tam gi¸c, c¸c thung lòng treo, ®¸y s«ng bÞ nh« cao, tèc ®é n©ng trong Holocen

®¹t 1mm/n¨m ë B¾c Lai Ch©u vµ 0,4-0,6 mm/n¨m ë t©y §iÖn Biªn Phñ.

Kazuhiro Takemoto vµ nnk [77] b»ng nh÷ng nghiªn cøu cæ tõ vÒ sù thóc tråi

cña ®Þa khèi §«ng D−¬ng tõ Creta muén cho thÊy ®Þa khu S«ng §µ vµ khèi Nam

Trung Hoa kh«ng cã sù dÞch chuyÓn vÜ ®é däc theo hÖ ®øt g·y Ailao Shan - Red

River. Tuy nhiªn, dÊu hiÖu trùc tiÕp cho chuyÓn ®éng tr−ît b»ng tr¸i ®¸ng kÓ ®·

®−îc quan s¸t t¹i vïng phÝa T©y cña ®øt g·y §iÖn Biªn Phñ.

Vµo cuèi n¨m 2001 NCS NguyÔn V¨n Hïng [37, 38, 39, 40] trong luËn ¸n

TiÕn sü cña m×nh ®· nghiªn cøu c¸c ®íi ®øt g·y T©n kiÕn t¹o bao gåm c¶ ®øt g·y

Lai Ch©u - §iÖn Biªn vÒ nhiÒu mÆt nh−: chiÒu dµi, chiÒu réng vµ vÞ trÝ ®Þa lý, thÕ

n»m, cÊu tróc ®Þa chÊt cña c¸c ®íi ®øt g·y, cÊu tróc cña ®øt g·y vµ c¸c tr−êng øng

suÊt do ho¹t ®éng cña c¸c ®øt g·y g©y ra còng nh− ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña c¸c ®íi

®øt g·y. §©y lµ c«ng tr×nh t−¬ng ®èi ®Çy ®ñ, nh−ng cßn cã nh÷ng thiÕu sãt nh−:

tuæi, lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c ®íi ®øt g·y kh«ng ®−îc ®Ò cËp trong ®ã

cã ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. Tuy vËy, ®©y lµ mét c«ng tr×nh tèt nhÊt toµn diÖn

nhÊt tõ tr−íc ®Õn nay vÒ ®øt g·y T©y B¾c ViÖt Nam.

- 17 -

Theo nh÷ng nghiªn cøu cña Morley C.K. [64, 65, 66, 67] vÒ sù h×nh thµnh vµ

ph¸t triÓn c¸c tròng §Ö tam trªn l·nh thæ Th¸i Lan vµ Lµo cho r»ng ®íi ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn cã ph−¬ng AKT vµ ch¹y gÇn song song víi ®íi kh©u Nan-

Uttaradit, ®íi ®øt g·y Uttaradit ®ang tr−ît tr¸i. §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

kÐo dµi ®Õn ®íi ®øt g·y Mea Ping th× bÞ chÆn l¹i.

NguyÔn V¨n V−îng vµ nnk 2004 [122] ®· sö dông c¸ch tiÖm cËn míi ®Ó thö

nghiÖm ph©n vïng chi tiÕt vµ dù b¸o c¸c ®Æc tr−ng chuyÓn dÞch hiÖn ®¹i vá tr¸i ®Êt

trªn c¬ së nghiªn cøu mèi t−¬ng t¸c gi÷a tr−êng øng suÊt khu vùc víi ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn cho ta c¬ chÕ tr−ît tr¸i. Hîp phÇn dÞch tr−ît vÒ ®«ng b¾c t¹o ra c¸c

tròng c¨ng gi·n quan s¸t ®−îc ë §iÖn Biªn, M−êng Pån vµ Lai Ch©u. PhÝa ®«ng ®øt

g·y Lai Ch©u - §iªn Biªn, khu vùc Phong Thæ, cao nguyªn S×n Hå n»m trong miÒn

cã xu thÕ n©ng t−¬ng ®èi, cßn khu vùc §iÖn Biªn, M−êng ¶ng n»m trong miÒn h¹

t−¬ng ®èi. MiÒn tËp trung øng suÊt nÐn n»m ë phÝa t©y ®øt g·y Lai Ch©u - §iªn

Biªn. Vïng M−êng Pån rÊt nhËy c¶m ®èi víi sù thay ®æi øng suÊt.

Lepvrier .C [52] khi nghiªn cøu c¸c ®íi tr−ît c¾t Indosinia theo h−íng T©y

B¾c trong d¶i Tr−êng S¬n (ViÖt Nam) b»ng tuæi Trias 40Ar/39Ar vµ chång lÊn tõ

Creta ®Õn Kainozoi ®· ®Ò cËp ®Õn ®øt g·y §iÖn Biªn Phñ cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn tõ

n¬i gi¸p ®øt g·y Red River, ®Õn §iÖn Biªn Phñ th× chuyÓn sang ph−¬ng ®«ng b¾c-

t©y nam kÐo dµi qua l·nh thæ Lµo ë phÝa b¾c Lu«ng Pra Bang. Mét nghiªn cøu kh¸c

cña «ng 2004 cho r»ng ®øt g·y §iÖn Biªn Phñ, ®íi kh©u Nan-Uttaradit, ®íi kh©u Sra

Kheo vµ Bentong-Raub lµ ranh giíi gi÷a Sibumasu (Shan-Thai) vµ Indochina

(Indosina Annamia) vµ ®øt g·y §iÖn Biªn Phñ ®ang tr−ît tr¸i trong hiÖn ®¹i [53].

40Ar/39Ar ë Gaoligong vµ Chongshan hÖ tr−ît c¾t ë phÝa t©y V©n Nam, Trung Quèc:

Yuejun Wang vµ nnk [130] víi c¸c chøng cø vÒ ®éng lùc häc vµ ®Þa thêi häc

nh÷ng sù liªn quan cña kiÕn t¹o thóc tråi Oligocen sím cña §«ng Nam ¸ ®· thÓ

hiÖn ®øt g·y §iÖn Biªn Phñ ®ãng vai trß quan träng trong b×nh ®å cÊu tróc cã

ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn chuyÓn dÇn sang ®«ng b¾c- t©y nam vµ mê nh¹t dÇn ë phÇn

phÝa nam trªn l·nh thæ Th¸i Lan gÇn hÖ tr−ît c¾t Wang Chao.

Ken Sato [133] vµ Aihara [2] ®Òu cho r»ng ®øt g·y §iÖn Biªn Phñ trïng víi

®íi kh©u Nan-Uttaradit lµ ranh giíi ph©n chia m¶ng (®Þa khèi) Shan-Thai ë phÝa

- 18 -

®«ng vµ Indochina ë phÝa t©y. §øt g·y §iÖn Biªn Phñ phÝa b¾c bÞ chÆn bëi ®íi ®øt

g·y S«ng Hång phÝa t©y nam bÞ chÆn bëi ®øt g·y Wang Chao.

Metcalfe [56, 57, 58] trong c¸c nghiªn cøu vÒ sù tiÕn hãa kiÕn t¹o vµ cæ ®Þa

lý Paleozoi muén vµ Mezozoi cña khu vùc §«ng Nam ¸ ®· ®Ò cËp ®Õn ®øt g·y §iÖn

Biªn Phñ cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn phÝa b¾c bÞ chÆn bëi ®øt g·y S«ng Hång, phÝa nam

khi kÐo qua l·nh thæ Lµo ®Õn Luong Pra Bang, tõ phÝa nam Luong Pra Bang ch¹y

däc theo s«ng Mekong ®Õn biªn giíi Lµo-Th¸i ë khu vùc Loi-Phitxanuloc mê nh¹t

dÇn, ng¨n phô khèi Simao ë phÝa T©y B¾c vµ khèi Indochina ë phÝa §«ng Nam.

Nghiªn cøu thµnh phÇn vËt chÊt

Nakano trong ph¸t hiÖn vÒ t−íng granulit biÕn chÊt ¸p suÊt cao b¾c ViÖt Nam

®ông ®é kiÕn t¹o Indochina Permi-Trias ranh giíi gi÷a craton Nam Trung Hoa vµ

craton Indochina lµ ®íi kh©u S«ng M·, ranh giíi craton Indochina vµ craton Shan-

Thai lµ ®øt g·y §iÖn Biªn Phñ. §ông ®é Indochina b»ng ph−¬ng ph¸p U-Th-Pb cã

tuæi 233 ± 5 triÖu n¨m [].

Theo hai t¸c gi¶ lµ Ph¹m TÝch Xu©n, NguyÔn Träng Yªm [123] basalt §iÖn

1)

Biªn Phñ cã thµnh phÇn tholeit, tholeit 2 mica cã tuæi 40Ar/39Ar lµ 5,8 triÖu n¨m vµ

®−îc xÕp vµo pha thø nhÊt ®Æc tr−ng bëi kiÓu phun trµo theo khe nøt (βN1-N2

[124]. Basalt §iÖn Biªn Phñ nhiÔm bÈn c¸c thµnh phÇn vá [124, 125], vµ ®−îc h×nh

thµnh trong ®iÒu kiÖn t¸ch gi·n m¹nh mÏ víi sù n©ng lªn cña th¹ch quyÓn g©y ra sù

nãng ch¶y gi¶m ¸p quy m« lín ë ®é s©u nhá.

TrÇn TuÊn Anh vµ nnk 2005 [1] khi nghiªn cøu ®iÒu kiÖn thµnh t¹o (P/T) cña

c¸c thµnh t¹o magma granitoid phøc hÖ §iÖn Biªn, ®· kh¼ng ®Þnh ®Æc tr−ng cho kiÓu

cung ®¶o ®¹i d−¬ng ph©n bè ë 2 bªn c¸nh cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn.

Koszowska E. vµ nnk [42, 43, 44] khi nghiªn cøu th¹ch häc vµ ®Þa hãa bazan

§iÖn Biªn Phñ ®· cho còng cho r»ng bazan bÞ nhiÔm bÈn do sù ®ång hãa víi vËt chÊt

vá vµ cã tuæi 4,2-4,4 vµ 7,2-7,8 triÖu n¨m.

TrÇn Träng Hßa vµ nnk [34] ®· lÊy ranh giíi ph©n chia gi÷a 2 m¶ng Shan-

Thai vµ Indochina lµ ®øt g·y Lai Ch©u- §iÖn Biªn, khèi granit M−êng Tïng ë phÝa

T©y ®øt g·y võa nªu trªn cã tuæi 270-288 triÖu n¨m (Ar-Ar) vµ khèi granit §iÖn

Biªn ë c¸nh phÝa §«ng cã tuæi 272 triÖu n¨m (U-Pb).

- 19 -

Nghiªn cøu ho¹t ®éng hiÖn ®¹i vµ mèi liªn quan ®Õn tai biÕn

Nh»m phôc vô cho ph©n vïng ®éng ®Êt hµng lo¹t nghiªn cøu vÒ ®Þa chÊn kiÕn

t¹o ®· ®Èy m¹nh thªm mét b−íc nghiªn cøu c¸c hÖ thèng ®øt g·y T©y B¾c.

Nh÷ng nghiªn cøu cña NguyÔn §×nh Xuyªn [126, 127, 128], NguyÔn Ngäc

Thñy [92, 93], Cao §×nh TriÒu [114], Lª Tö S¬n [138, 139] ®· x¸c ®Þnh vµ ph©n chia

®−îc c¸c ®íi sinh chÊn, c¸c ®íi lan truyÒn chÊn ®éng trªn c¬ së c¸c tµi liÖu ®Þa chÊt,

®Þa vËt lý, lineament kiÕn t¹o vµ ®· ph©n vïng dù b¸o ®éng ®Êt cho toµn l·nh thæ

ViÖt Nam.

§µo V¨n ThÞnh 2004 [90] ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ ®ang ho¹t

®éng vµ sinh chÊn m¹nh kÌm theo c¸c d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt nh−: tr−ît ®Êt, lò quÐt-

lò bïn ®¸.

GÇn ®©y h¬n nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu b»ng ph−¬ng ph¸p ®Þa hãa h¹t

nh©n Rn, Hg, khÝ CO2, CH4, v.v däc theo c¸c ®øt g·y lín nh− Lai Ch©u - §iÖn Biªn, S«ng §µ, S«ng M· v.v cña NguyÔn V¨n Phæ [72, 74], TrÇn Träng HuÖ [36],

TrÇn V¨n D−¬ng [20] ®· kh¼ng ®Þnh r»ng c¸c ®íi ®øt g·y nh− trªn ®ang ho¹t

®éng trong giai ®o¹n hiÖn ®¹i. §iÒu ®ã nãi lªn r»ng c¸c ®íi ®øt g·y ë khu vùc

T©y B¾c lµ c¸c ®íi tiÒm Èn sinh chÊn.

ViÖc x¸c ®Þnh tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn b»ng

viÖc nghiªn cøu c¬ cÊu chÊn tiªu ®éng ®Êt khi sö dông ph−¬ng ph¸p gi¶i bµi to¸n

ng−îc momen tensor cña Phan ThÞ Kim V¨n 2006 dïng ®Ó x¸c ®Þnh c¬ cÊu chÊn

tiªu cña c¸c trËn ®éng ®Êt cã Ms= 4,0- 5,6 ®é Richter xÈy ra däc theo ®íi ®øt g·y

nÕu trªn ®· cho thÊy ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn hiÖn t¹i ®ang tr−ît tr¸i ph¶n

¸nh lùc nÐn Ðp gÇn n»m ngang theo ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn [121].

X¸c ®Þnh c¬ cÊu chÊn tiªu ®éng ®Êt tõ b¨ng ghi ®éng ®Êt mét tr¹m ba thµnh

phÇn ¸p dông ®èi víi tr¹m ®éng ®Êt §iÖn Biªn Ms=5,3 ®é Richter ngµy 19/02/2001,

TrÇn ThÞ Mü Thµnh vµ NguyÔn Lª Minh [78] ®· t¸i dùng l¹i m« h×nh c¬ cÊu chÊn

tiªu víi mÆt nodal 1 t−¬ng ®èi phï hîp víi mÆt cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn.

Tãm l¹i, qua nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t nªu trªn cho chóng ta thÊy r»ng nh÷ng

nghiªn cøu ®· ®Ò cËp vÒ kiÕn t¹o khu vùc còng nh− c¸c hÖ thèng ®øt g·y ë khu vùc

- 20 -

T©y B¾c vµ kÕ cËn mÆc dï ®· ®¹t ®−îc nhiÒu kÕt qu¶ nh−ng còng cßn nhiÒu vÊn ®Ò

tån t¹i cÇn ®−îc tiÕp tôc nghiªn cøu vµ lµm s¸ng tá thªm nh−:

- Nh×n chung cho tíi nay ch−a cã c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu tæng hîp nµo vÒ

sù ph¸t sinh - ph¸t triÓn cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong suèt lÞch sö ph¸t

triÓn cña nã.

- C¸c nghiªn cøu ph©n chia pha biÕn d¹ng, tuæi biÕn d¹ng, chÕ ®é vµ c¬ chÕ

biÕn d¹ng theo tiªu chÝ kiÕn t¹o m¶ng, ®Æc biÖt cho c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tr−íc

Kainozoi ch−a ®−îc nghiªn cøu chi tiÕt vµ ®Çy ®ñ.

1.2. Ph−¬ng ph¸p luËn vµ C¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn

cøu

1.2.1. Ph−¬ng ph¸p luËn

Nh− chóng ta ®· biÕt biÕn d¹ng uèn nÕp (biÕn d¹ng dÎo) vµ biÕn d¹ng ®øt g·y

(biÕn d¹ng gißn) lµ 2 lo¹i biÕn d¹ng chÝnh do chuyÓn ®éng kiÕn t¹o g©y nªn. Trong

kiÕn t¹o m¶ng, chuyÓn dÞch ngang ®ãng vai trß chñ ®¹o, khèng chÕ sù h×nh thµnh vµ

ph¸t triÓn cÊu tróc kiÕn t¹o còng nh− chÕ ®é kiÕn t¹o, chuyÓn ®éng ®øng chØ lµ hÖ

qu¶ cña chuyÓn ®éng ngang. Trong qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn ngang vá tr¸i ®Êt 3 c¬ chÕ

biÕn d¹ng chÝnh ®−îc sinh ra: nÐn Ðp, t¸ch gi·n vµ tr−ît b»ng, chóng ph©n bè phï

hîp víi lùc t¸c ®éng. ë nh÷ng vïng vá lôc ®Þa ®· ®−îc h×nh thµnh vµ cè kÕt, chuyÓn

®éng kiÕn t¹o mang tÝnh néi m¶ng vµ x¶y ra chñ yÕu däc c¸c ®íi ®øt g·y lín ®ãng

vai trß ranh giíi ph©n chia c¸c khèi kiÕn tróc quy m« kh¸c nhau. Nghiªn cøu ®Æc

®iÓm biÕn d¹ng-nh÷ng dÊu Ên cña c¸c pha ho¹t ®éng kiÕn t¹o ®Ó l¹i trong c¸c ®íi

®øt g·y cho phÐp t¸i dùng l¹i tr×nh tù vµ ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn kiÕn t¹o néi m¶ng cña

khu vùc nghiªn cøu.

Dùa trªn 3 nguyªn lý: 1-mèi quan hÖ xuyªn c¾t; 2-mèi quan hÖ chång lÊn vµ

3-tÝnh thèng nhÊt trong biÕn d¹ng ë c¸c tû lÖ kh¸c nhau (luËt Pumperly); kÕt hîp víi

nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o, ®Æc ®iÓm c¸c kiÕn tróc biÕn d¹ng,

c¸c kiÕn tróc ®éng lùc chØ thÞ, chÕ ®é biÕn d¹ng v.v., tuæi biÕn d¹ng cho phÐp kh«i

phôc l¹i tr×nh tù biÕn d¹ng vµ tiÕn tíi ph©n chia c¸c pha biÕn d¹ng. KÕt qu¶ nghiªn

cøu ®Æc ®iÓm biÕn d¹ng kiÕn t¹o vµ tr×nh tù biÕn d¹ng c¸c ®íi ph¸ hñy ®øt g·y cho

- 21 -

phÐp kh«i phôc l¹i ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn kiÕn t¹o cña ®íi ®øt g·y, gãp phÇn lµm s¸ng

tá lÞch sö ph¸t triÓn kiÕn t¹o néi m¶ng khu vùc nghiªn cøu.

§Ó gi¶i quyÕt nh÷ng néi dung nghiªn cøu mµ luËn ¸n ®Ò ra cÇn thiÕt ph¶i sö

dông tæ hîp c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu bao gåm c¶ nh÷ng ph−¬ng ph¸p truyÒn

thèng vµ nh÷ng ph−¬ng ph¸p hiÖn ®¹i. C¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Þnh tÝnh vµ

®Þnh l−îng bæ sung vµ hç trî cho nhau. §©y lµ h−íng tiÕp cËn ®èi t−îng nghiªn cøu

mét c¸ch tèt nhÊt vµ hiÖu qu¶ nhÊt.

1.2.2. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch cÊu tróc ®Þa chÊt

C¸c nghiªn cøu cña ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch cÊu tróc ®Þa chÊt ®−îc biÓu hiÖn ë

c¸c tû lÖ kh¸c nhau:

- Ph©n tÝch cÊu tróc quy m« lín (khu vùc)

- Ph©n tÝch cÊu t¹o chi tiÕt (vÕt lé)

- Ph©n tÝch vi cÊu t¹o (th¹ch häc cÊu t¹o)

Ph©n tÝch cÊu tróc ®Þa chÊt ®Ó x¸c ®Þnh c¸c lo¹i cÊu t¹o nh−: c¸c cÊu t¹o mÆt

líp cña ®¸ trÇm tÝch, cÊu t¹o nguyªn thñy cña ®¸ magma, c¸c quan hÖ bÊt chØnh hîp,

nÕp uèn, thí phiÕn, thí nhÝu, c¸c lo¹i khe nøt, c¸c lo¹i cÊu t¹o ®−êng, ®øt g·y vµ ®íi

tr−ît, budina, mÆt tr−ît-vÕt x−íc, cÊu t¹o S-C hoÆc S-C’, ban tinh cµ n¸t cã c¸nh

xoay v.v. nh»m x¸c ®Þnh chÕ ®é biÕn d¹ng, lùc g©y biÕn d¹ng, mèi quan hÖ gi÷a c¸c

thµnh t¹o ®Þa chÊt, ®Æc ®iÓm biÕn d¹ng v.v.

§Ó ph©n pha biÕn d¹ng, NCS sö dông 3 luËt sau:

- LuËt chång lÊn: c¸c thµnh t¹o cæ h¬n n»m d−íi, c¸c thµnh t¹o trÎ h¬n n»m

trªn nÕu nh− kh«ng bÞ biÕn d¹ng; nÕu bÞ biÕn d¹ng th× quy luËt ®ã bÞ thay ®æi, nhê

®ã biÕt ®−îc c¸i nµo cã tr−íc, c¸i nµo cã sau.

- LuËt xuyªn c¾t: 1 cÊu t¹o hay 1 ®¸ bÞ c¾t qua bëi 1 cÊu t¹o kh¸c hoÆc 1 ®¸

kh¸c th× ch¾c ch¾n ph¶i trÎ h¬n cÊu t¹o mµ nã c¾t qua.

- LuËt Pumperly: cho ta mèi quan hÖ gi÷a c¸c cÊu t¹o ë quy m« lín vµ quy

m« nhá kh¸c nhau; c¸c cÊu t¹o ®−îc h×nh thµnh trong cïng 1 giai ®o¹n vµ trong

cïng 1 m«i tr−êng ë trong cïng 1 khu vùc nhÊt ®Þnh th× cã h×nh th¸i t−¬ng tù nhau

vµ h−íng t−¬ng tù nhau c¶ ë quy m« lín vµ ë quy m« nhá.

- 22 -

1.2.3. Nhãm ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch kiÕn t¹o vËt lý

1.2.3.1. C¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu khe nøt kiÕn t¹o

1.2.3.1.1. Ph−¬ng ph¸p ba hÖ khe nøt céng øng (3HKNC¦) cña Sherman S.I

vµ Seminski K.Z

Trªn c¬ së kÕt qu¶ ph©n tÝch tÝnh khe nøt ë nhiÒu vÕt lé trong nhiÒu ®íi ®øt

g·y trªn l·nh thæ Nga, ®Æc biÖt lµ trong c¸c ®íi ®øt g·y ë khu vùc hå Bai Can,

Seminski ®· ®i ®Õn kÕt luËn: trong c¸c ®iÒu kiÖn t¸c ®éng cña tr−êng øng suÊt kh¸

®ång nhÊt sÏ xuÊt hiÖn ®ång thêi kh«ng ph¶i hai mµ lµ ba hÖ khe nøt. Ba hÖ nµy

ph©n bè gÇn vu«ng gãc víi nhau (biÕn thiªn tõ 15 - 200) vµ ®−îc gäi lµ ba hÖ khe nøt

céng øng. Nguyªn nh©n cña sù xuÊt hiÖn hÖ khe nøt thø ba lµ do khi hai hÖ ®Çu xuÊt

hiÖn sÏ lµm gi¶i táa vµ suy gi¶m øng suÊt ph¸p theo c¸c ph−¬ng trôc σ1 (nÐn Ðp) vµ

σ3 (t¸ch gi·n), lµm gia t¨ng m¹nh mÏ øng suÊt theo ph−¬ng trôc øng suÊt ph¸p trung

gian (σ2). Do chÞu ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè kh¸ch quan nªn mËt ®é c¸c hÖ trong ba

hÖ khe nøt céng øng lu«n kh¸c nhau.

C¸c hÖ thèng khe nøt kiÕn t¹o trong ®íi ®øt g·y bao giê còng t¹o thµnh cÆp

ba hÖ céng øng gÇn vu«ng gãc víi nhau, gåm hÖ khe nøt chÝnh (song song víi mÆt

tr−ît cña ®øt g·y) cã mËt ®é lín nhÊt trong 3 hÖ, hÖ khe nøt phô cã mËt ®é thÊp h¬n

vµ hÖ khe nøt bæ xung cã mËt ®é thÊp nhÊt. H¬n thÕ n÷a trong tõng lo¹i ®øt g·y ®Òu

cã mét tæ hîp cÆp ba ®Æc tr−ng cho lo¹i ®ã. Theo c¸c t¸c gi¶ trªn th× trong ®íi tr−ît

b»ng, hÖ khe nøt chÝnh vµ hÖ khe nøt phô cã gãc c¾m gÇn th¼ng ®øng, hÖ khe nøt bæ

xung gÇn n»m ngang. Trong ®íi ®øt g·y nghÞch hai hÖ thèng khe nøt chÝnh vµ phô

gÇn n»m ngang cßn hÖ thèng khe nøt bæ xung gÇn th¼ng ®øng. Trong ®íi ®øt g·y

thuËn hÖ khe nøt chÝnh vµ hÖ khe nøt phô cã ®−êng ph−¬ng gÇn song song víi nhau

cßn hÖ khe nøt bæ xung gÇn th¼ng ®øng hoÆc nghiªng mét gãc nµo ®ã nh−ng ba hÖ

nµy lu«n lu«n vu«ng gãc.

Dùa vµo c¸c nguyªn t¾c nµy chóng t«i ®· tiÕn hµnh ph©n tÝch ®¸nh gi¸ h−íng

c¾m vµ gãc c¾m cña c¸c ®øt g·y, cã tÝnh ®Õn nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan t¹i c¸c vÕt

lé kh¶o s¸t vµ nh÷ng sai sè trong khi ®o ®¹c. §ång thêi kÕt hîp víi quy luËt vÒ

h−íng ph©n t¸n theo Nikolaev P.N, chóng t«i còng ®· tiÕn hµnh x¸c ®Þnh tÝnh chÊt

dÞch tr−ît cña cña c¸c ®øt g·y nµy theo c¸c kiÓu: tr−ît b»ng (ph¶i, tr¸i); tr−ît b»ng

- 23 -

(ph¶i, tr¸i) - thuËn (nghÞch); tr−ît thuËn (nghÞch) - b»ng (ph¶i, tr¸i) vµ tr−ît thuËn

hoÆc nghÞch.

Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch nµy còng ®· ®−îc lËp tr×nh trªn m¸y tÝnh vµ viÖc xö lý

ph©n tÝch c¸c sè liÖu ®o ®¹c ®−îc tù ®éng hoµn toµn. KÕt qu¶ lµ c¸c biÓu ®å mËt ®é

khe nøt cña c¸c ®iÓm ®o ®· ®−îc thiÕt lËp.

1.2.3.1.2. Ph−¬ng ph¸p d¶i khe nøt (DKN) cña Danhilovic V.N

Ph−¬ng ph¸p nµy dùa trªn nguyªn t¾c lµ c¸c hÖ thèng khe nøt sinh ra trong

mét pha ho¹t ®éng kiÕn t¹o th−êng c¾t nhau theo mét giao tuyÕn chung, vu«ng gãc

víi h−íng dÞch tr−ît vµ song song víi mÆt tr−ît ®øt g·y. Nh÷ng khe nøt nµy th−êng

ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu theo c¸c ph−¬ng kh¸c nhau mµ tËp trung theo mét sè

ph−¬ng nµo ®ã vµ t¹o thµnh c¸c cùc trÞ khi ®−a lªn biÓu ®å cÇu thèng kª. C¸c cùc trÞ

(tèi thiÓu lµ 3) ph©n bè theo mét d¶i x¸c ®Þnh (gäi lµ d¶i khe nøt - DKN), trong sè

®ã cã mét cùc trÞ chÝnh cã mËt ®é khe nøt lín nhÊt. Cùc trÞ nµy ®−îc xem lµ thuéc

hÖ thèng khe nøt song song víi mÆt tr−ît. D¶i khe nøt n»m trong mét mÆt ph¼ng ®i

qua t©m cña l−íi cÇu chiÕu giao tuyÕn cña mÆt ph¼ng chøa d¶i vµ mÆt ph¼ng cña cùc

trÞ lín nhÊt chÝnh lµ ph−¬ng dÞch chuyÓn cña ®øt g·y. Giao tuyÕn nµy gièng nh− mét

vÕt x−íc trªn mÆt tr−ît cña ®øt g·y nh−ng kh«ng cho biÕt chiÒu chuyÓn dÞch cña nã.

KÕt qu¶ cuèi cïng lµ mét gi¸ trÞ (ph−¬ng vÞ vµ gãc dèc) víi hai kh¶ n¨ng vÒ chiÒu

chuyÓn dÞch: ph¶i (hoÆc tr¸i), thuËn (hoÆc nghÞch). Ph−¬ng ph¸p nµy tuy ®¬n gi¶n,

dÔ sö dông nh−ng kh«ng ph¶i lµ mét ph−¬ng ph¸p ®éc lËp, nã ph¶i dùa vµo kÕt qu¶

cña nh÷ng ph−¬ng ph¸p xö lý kh¸c ®Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh chÊt dÞch tr−ît cña ®øt g·y.

Tuy nhiªn nã cã thÓ cho ta biÕt c¸c th«ng tin vÒ mét ®íi ®øt g·y nh− ph−¬ng kÐo dµi

cña ®øt g·y t¹i ®iÓm ®o, h−íng c¾m vµ gãc c¾m cña nã, ph−¬ng vµ tÝnh chÊt chuyÓn

dÞch chung (tr−ît b»ng ngang hay chuyÓn dÞch ®øng chiÕm −u thÕ). Xö lý kÕt hîp

gi÷a ph−¬ng ph¸p nµy víi c¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch trªn, chóng t«i còng ®· thu ®−îc

nh÷ng kÕt qu¶ t−¬ng øng rÊt phï hîp víi ®Æc ®iÓm tr−êng øng suÊt khu vùc vµ ®Æc

®iÓm chuyÓn ®éng chung cña c¸c ®íi ®øt g·y.

1.2.3.1.3. Ph−¬ng ph¸p kiÕn tróc ®éng lùc (KT§L) cña Nikolaev P.N

C¸c sè ®o khe nøt ®−îc ®−a lªn biÓu ®å ma trËn vu«ng, mét chiÒu biÓu thÞ

gãc dèc cña mÆt nøt (theo trôc tung), mét chiÒu biÓu thÞ gi¸ trÞ ph−¬ng vÞ cña nã

- 24 -

(theo trôc hoµnh): Mçi gi¸ trÞ ®o øng víi mét ®iÓm trªn biÓu ®å Paletka thÝch hîp

®−îc lùa chän lµ 10 × 10 hoÆc 10 × 9 ®· ®−îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh mËt ®é (%) cña

chóng vµ x¸c lËp c¸c ®−êng ®¼ng trÞ. C¸c ®−êng ®¼ng trÞ khÐp kÝn vµ t¹o ra c¸c cùc

trÞ víi h−íng ph©n t¸n x¸c ®Þnh. Hai cùc trÞ cã h−íng ph©n t¸n ®èi xøng qua mét

trôc th¼ng ®øng nµo ®ã ®−îc xem lµ mét cÆp céng øng. ViÖc lùa chän cÆp céng øng

®−îc tiÕn hµnh b»ng m¾t th−êng trªn biÓu ®å ma trËn vu«ng ®−îc hiÓn thÞ trªn mµn

h×nh m¸y tÝnh. Sau khi ®· x¸c ®Þnh ®−îc c¸c cÆp céng øng kÕt hîp víi viÖc hiÓn thÞ

cña m¸y tÝnh, nguyªn t¾c ph©n t¸n cña Nikolaev P.N vµ sö dông ph−¬ng ph¸p cña

Gzovski M.V (®· ®−îc lËp tr×nh s½n) ®Ó x¸c ®Þnh c¸c trôc øng suÊt nÐn vµ t¸ch t−¬ng

øng trªn l−íi chiÕu cÇu. B»ng ph−¬ng ph¸p nµy c¸c t¸c gi¶ ®· tiÕn hµnh x¸c ®Þnh tr¹ng

th¸i øng suÊt cña tÊt c¶ c¸c ®iÓm ®o vµ ph©n chia ®−îc c¸c giai ®o¹n thµnh t¹o khe nøt

øng víi c¸c kiÓu tr−êng øng suÊt kh¸c nhau.

1.2.3.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu mÆt tr−ît - vÕt x−íc

Ph−¬ng ph¸p ®éng häc cÊu tróc cña Parphenov V.D

Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc Parphenov V.D ®Ò xuÊt n¨m 1984 nh»m x¸c ®Þnh

tr¹ng th¸i øng suÊt trªn c¸c biÓu ®å cÇu trªn c¬ së thÕ n»m mÆt tr−ît vµ thÕ n»m cña

vÕt x−íc kiÕn t¹o.

Néi dung chÝnh cña ph−¬ng ph¸p lµ trªn mçi mÆt tr−ît chøa c¸c vÕt x−íc

kiÕn t¹o khi x¸c ®Þnh ®−îc vect¬ dÞch chuyÓn däc theo c¸c vÕt x−íc cho phÐp x©y

dùng ba trôc øng suÊt ph¸p gi¶ ®Þnh lµ (T1, T2, T3). Trôc øng suÊt ph¸p trung gian gi¶ ®Þnh T2 n»m trong mÆt tr−ît vµ vu«ng gãc víi vÕt x−íc. Trôc øng suÊt ph¸p cùc ®¹i vµ cùc tiÓu gi¶ ®Þnh n»m trong mÆt ph¼ng chøa vÕt x−íc vµ vu«ng gãc víi trôc øng

suÊt trung gian gi¶ ®Þnh T2. MiÒn chøa trôc øng suÊt ph¸p chÝnh n»m trong kh«ng gian cÇu bao quanh trôc øng suÊt ph¸p gi¶ ®Þnh mét gãc nhän (300 - 600) th−êng lµ 450. Nh− vËy mçi cÆp vÕt x−íc vµ mÆt tr−ît cho ta c¸c ®−êng trßn chøa c¸c T1, T2, T3. NhiÒu cÆp vÕt x−íc vµ mÆt tr−ît sÏ cã nhiÒu ®−êng trßn kh¸c nhau. Chång chËp

c¸c ®−êng trßn sÏ t×m ®−îc miÒn chung chøa trôc øng suÊt ph¸p chÝnh σ1, σ2, σ3.

¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ thao t¸c ®¬n gi¶n vµ viÖc x¸c lËp øng suÊt

cã thÓ thùc hiÖn ë nh÷ng vÕt lé kh«ng cã nhiÒu cÆp mÆt tr−ît vµ vÕt x−íc kiÕn t¹o.

- 25 -

Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc sö dông rÊt nhiÒu trong luËn ¸n nh»m kh«i phôc l¹i

tr−êng øng suÊt cña c¸c pha biÕn d¹ng kh¸c nhau.

1.2.4. Nhãm ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tuæi

1.2.4.1. Ph−¬ng ph¸p ®Þnh tuæi tuyÖt ®èi LA-ICPMS U - Pb

C¸c ph©n tÝch LA-ICPMS ®−îc tiÕn hµnh cho c¸c vïng ph©n ®íi kh¸c nhau

trªn tõng tinh thÓ zircon, ®−îc thùc hiÖn t¹i phßng thÝ nghiÖm cña Tr−êng ®¹i häc

Tasmania, óc. Zircon ®−îc ph©n tÝch b»ng thiÕt bÞ LA-ICPMS Agilent 7500 víi

b−íc sãng 193nm do Mü chÕ t¹o. Qu¸ tr×nh ®−îc thùc hiÖn sau khi khëi ®éng m¸y

tõ 2 - 3 tiÕng ®ång hå ®Ó m¸y ®¹t tr¹ng th¸i æn ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn thÝ

nghiÖm, sö dông He lµm vËt chÊt t¶i khÝ mµi mßn vµ ph−¬ng ph¸p bµo mßn ®¬n

®iÓm: trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch sö dông ®iÓm bµo mßn bëi chïm tia laser c−êng ®é

5 Hz, cã ®−êng kÝnh 35µm, mËt ®é 2J/cm2. Qu¸ tr×nh ph©n tÝch tuæi zircon sö dông

mÉu chuÈn s¬ cÊp Temora vµ mÉu chuÈn thø cÊp 91500 ®Ó hiÖu chØnh m¸y. PhÇn

mÒm Isoplot v.3 (Ludwig, 2003) ®−îc dïng ®Ó tÝnh tuæi và ®å thÞ Tera-Wasserburg.

§é tin cËy cña ph©n tÝch ®¹t 95%.

1.2.4.2. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch bµo tö phÊn hoa

MÉu bµo tö phÊn hoa ®−îc lÊy tõ c¸c lç khoan hoÆc tõ c¸c vÕt lé trong c¸c

tuyÕn kh¶o s¸t vµ chñ yÕu ®−îc lÊy trong trÇm tÝch h¹t mÞn (c¸t mÞn-bét -sÐt). Th«ng

th−êng trong trÇm tÝch c¸t th« hoÆc s¹n sái Ýt gÆp bµo tö phÊn hoa. Träng l−îng mÉu

trung b×nh 150-200g. MËt ®é mÉu lÊy trong c¸c lç khoan tuú thuéc vµo møc ®é

nghiªn cøu vµ mËt ®é khoan trong vïng nghiªn cøu. Tuy nhiªn mËt ®é lÊy mÉu tèi

thiÓu lµ mçi tËp trÇm tÝch trong mÆt c¾t lÊy 1 mÉu. Khi trong khu vùc nghiªn cøu cã

nhiÒu lç khoan th× nªn tËp trung lÊy mÉu dµy trong mét hoÆc trong mét vµi lç khoan

®Ó ph©n tÝch chi tiÕt vµ sö dông nh− nh÷ng mÆt c¾t ch×a kho¸.

Quy tr×nh x¸c ®Þnh bµo tö phÊn hoa bao gåm hai b−íc ®−îc tiÕn hµnh song

song, ®ã lµ x¸c ®Þnh thµnh phÇn gièng loµi vµ sè l−îng cã trong mÉu ph©n tÝch.

MÉu sau khi gia c«ng xong ®−îc lµm thµnh c¸c tiªu b¶n cè ®Þnh hoÆc kh«ng

cè ®Þnh ®Ó x¸c ®Þnh d−íi kÝnh hiÓn vi quang häc cã ®é phãng ®¹i 400 - 800 lÇn. Khi

sö dông ®é phãng ®¹i lín (> 800 lÇn) th−êng sö dông dÇu nhóng.

- 26 -

1.2.5. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch c¸c yÕu tè ®Þa m¹o

Nghiªn cøu h×nh th¸i thung lòng, ®−êng ph−¬ng, tÝnh ®èi xøng cña thung

lòng, cÊu t¹o ®¸y, nghiªn cøu c¸c b·i båi, bËc thÒm, nghiªn cøu c¸c bÒ mÆt s−ên, bÒ

mÆt ®Ønh vµ bÒ mÆt san b»ng cho phÐp x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè sau cña ®øt g·y:

- C¸c giai ®o¹n ho¹t ®éng trong T©n kiÕn t¹o

- X¸c ®Þnh ®øt g·y qua c¸c dÊu hiÖu ®Þa m¹o

- X¸c ®Þnh ph−¬ng vµ quy m« ®øt g·y

- §¸nh gi¸ tèc ®é n©ng h¹

- X¸c ®Þnh c¸nh n©ng, c¸nh h¹ t−¬ng ®èi cña ®øt g·y

- X¸c ®Þnh biªn ®é vµ h−íng dÞch chuyÓn ngang cña ®øt g·y (trong c¸c

tr−êng hîp cho phÐp)

1.2.6. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch h×nh hµi kiÕn tróc

Lµ mét trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p cã hiÖu qu¶ trong viÖc nghiªn cøu nh÷ng

chuyÓn ®éng ngang. C¬ së lý luËn khoa häc cña ph−¬ng ph¸p ®−îc m« t¶ ®Çy ®ñ

trong c«ng tr×nh cña Burtman V.S vµ nnk (1969).

Trong ®Þa chÊt, cã ba d¹ng chuyÓn ®éng ngang: t¸ch gi·n, nÐn Ðp vµ tr−ît

b»ng. Mçi d¹ng chuyÓn ®éng s¶n sinh ra mét tæ hîp c¸c kiÕn tróc ®Æc tr−ng. KÕt

hîp gi÷a c¸c kiÕn tróc ®· t¹o nªn tæ hîp c¸c kiÕn tróc cïng tuæi, nh−ng kh¸c nhau vÒ

kiÓu ®éng häc vµ ph©n bè kh«ng gian trong cïng hÖ ®Þa ®éng lùc. Ph©n tÝch c¸c h×nh

hµi kiÕn tróc cho phÐp x¸c ®Þnh mèi liªn quan nguån gèc gi÷a c¸c kiÕn tróc vµ mèi

liªn quan cña chóng víi chuyÓn ®éng ngang, x¸c ®Þnh h−íng chuyÓn dÞch.

Cã mét sè kiÓu h×nh hµi kiÕn tróc ®¬n gi¶n ®−îc xem lµ c¸c cÆp nguån gèc

kiÕn tróc: ®u«i ngùa (kÕt hîp gi÷a chuyÓn ®éng tr−ît b»ng víi kiÕn tróc nÐn Ðp),

pull-apart (kÕt hîp gi÷a chuyÓn ®éng tr−ît b»ng víi kiÕn tróc t¸ch gi·n), cµnh th«ng

(kÕt hîp gi÷a chuyÓn ®éng tr−ît b»ng, víi c¸c kiÕn tróc nÐn Ðp vµ t¸ch gi·n) vµ tæ

hîp kiÕn tróc t¹o bëi sù liªn hîp c¸c chuyÓn ®éng tr−ît b»ng h−íng kh¸c nhau víi

kiÕn tróc nÐn Ðp vµ t¸ch gi·n. C¸c h×nh hµi kiÕn tróc nµy xuÊt hiÖn ë mót, hoÆc ë

nh÷ng vÞ trÝ uèn cong ®ét ngét cña c¸c ®øt g·y. H×nh th¸i c¸c h×nh hµi kiÕn tróc nµy

®· ®−îc ®Ò cËp rÊt râ trong c«ng tr×nh cña Burtman V.S vµ nnk (1969).

- 27 -

Ph¸t hiÖn c¸c cÆp nguån gèc kiÕn tróc vµ lµm s¸ng tá sù kÕt hîp cña chóng

kh«ng chØ cho phÐp x¸c ®Þnh h−íng chuyÓn dÞch, mµ cßn cho phÐp gi¶i quyÕt nhiÒu

vÊn ®Ò kiÕn t¹o ch−a ®−îc gi¶i quyÕt.

Mét kiÓu ph©n tÝch h×nh hµi kiÕn tróc kh¸c còng ®−îc sö dông rÊt réng r·i

trong c«ng t¸c nghiªn cøu kh¶o s¸t t¹i thùc ®Þa trong viÖc x¸c ®Þnh kiÓu nguån gèc

h×nh th¸i cña c¸c ®øt g·y. Theo Volfson F.I (1985), c¸c ®øt g·y tr−ît b»ng ®−îc ®Æc

tr−ng bëi ba hÖ thèng khe nøt l«ng chim, trong ®ã gåm mét hÖ thèng khe nøt t¸ch

cã thÕ n»m th¼ng ®øng vµ cã quan hÖ víi g−¬ng tr−ît ®øt g·y mét gãc nhän, hai hÖ

thèng khe nøt c¾t còng cã thÕ n»m th¼ng ®øng vµ quan hÖ víi g−¬ng tr−ît cña ®øt

g·y mét gãc tï. §èi víi ®øt g·y thuËn, c¸c khe nøt t¸ch cã ®−êng ph−¬ng song song

víi ®−êng ph−¬ng cña ®øt g·y, nh−ng ë phÝa c¸nh treo cña ®øt g·y chóng c¾m

h−íng tíi g−¬ng tr−ît; c¸c khe nøt c¾t còng song song víi ®−êng ph−¬ng cña ®øt

g·y, trong ®ã, ë c¸nh treo, c¸c khe nøt c¾t cïng h−íng nghiªng cña ®øt g·y, cã gãc

nghiªng tho¶i h¬n. §èi víi ®øt g·y nghÞch th× t−¬ng quan gi÷a khe nøt t¸ch vµ khe

nøt c¾t ë ®øt g·y thuËn sÏ ®−îc ®æi chç mét c¸ch t−¬ng øng cho nhau.

1.2.7. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch viÔn th¸m

Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch viÔn th¸m ®−îc dïng ®Ó: 1- Nghiªn cøu quy luËt ph©n

bè kh«ng gian cña c¸c ®øt g·y; 2- Ph©n cÊp ®øt g·y khi kÕt hîp víi c¸c sè liÖu kh¸c;

3- X¸c ®Þnh tuæi t−¬ng ®èi theo quan hÖ c¾t ph¸; 4- Nghiªn cøu c¬ chÕ dÞch tr−ît,

®Æc biÖt lµ dÞch tr−ît ngang; 5- Nghiªn cøu biÓu hiÖn ho¹t ®éng cña ®øt g·y; 6- Phôc

vô viÖc x¸c ®Þnh tÝnh ph©n ®o¹n cña ®øt g·y.

Lineament - ®øt g·y lµ c¸c kiÕn tróc d¹ng tuyÕn tÝnh thÓ hiÖn rÊt râ trªn c¸c

¶nh vÖ tinh vµ ¶nh m¸y bay, ®−îc hiÓu lµ nh÷ng thÓ ®Þa chÊt trÎ, d¹ng tuyÕn, cã

chiÒu réng nhá h¬n nhiÒu lÇn chiÒu dµi, chóng biÓu hiÖn kh¸ râ trªn bÒ mÆt Tr¸i ®Êt.

Nh÷ng dÊu hiÖu chÝnh ®Ó gi¶i ®o¸n lineament- ®øt g·y bao gåm h×nh d¹ng,

kÝch th−íc, ®é x¸m ¶nh vµ hoa v¨n ¶nh, cßn c¸c dÊu hiÖu nh− h×nh hµi, kiÕn tróc vµ

nh÷ng dÊu hiÖu kh¸c ®−îc sö dông nh− nh÷ng dÊu hiÖu bæ trî.

Quy tr×nh ph©n tÝch ¶nh ®−îc thùc hiÖn b»ng trùc gi¸c vµ b»ng m¸y. TiÕn

hµnh n¾n chØnh h×nh häc ¶nh, t¨ng c−êng chÊt l−îng ¶nh, x¸c ®Þnh vÞ trÝ cã x¸m ®é

®ång nhÊt nh»m ph¸t hiÖn c¸c ®íi ®øt g·y trÎ, ho¹t ®éng, chÝnh x¸c hãa c¸c ®íi ®øt

- 28 -

g·y trong khu vùc, quan hÖ thø bËc, thêi gian h×nh thµnh, trong nh÷ng tr−êng hîp

cho phÐp cßn x¸c ®Þnh ®−îc dÞch chuyÓn ngang däc ®øt g·y.

ViÖc gi¶i ®o¸n lineament - ®øt g·y tõ c¸c tµi liÖu viÔn th¸m lu«n ®−îc phèi

hîp chÆt chÏ víi b¶n ®å ®Þa h×nh cã tû lÖ tõ lín ®Õn nhá, nh»m ph¸t hiÖn tèi ®a c¸c

yÕu tè ®−êng th¼ng kÓ c¶ ®Þa h×nh (s¬n v¨n vµ thñy v¨n) vµ c¶nh quan.

Ph−¬ng ph¸p viÔn th¸m ®−îc ¸p dông x©y dùng s¬ ®å lineament, lµm c¬ së

cho viÖc x©y dùng s¬ ®å mËt ®é lineament vµ x¸c ®Þnh c¸c kiÓu h×nh hµi kiÕn tróc.

KÕt qu¶ gi¶i ®o¸n lineament cho phÐp lËp s¬ ®å lineament víi tÊt c¶ nh÷ng

lineament cã ®é kÐo dµi l ≥ 2,5km. Trªn c¬ së s¬ ®å lineament nµy viÖc x©y dùng s¬

®å mËt ®é lineament cïng tØ lÖ ®−îc tiÕn hµnh. C¸c s¬ ®å mËt ®é lineament víi kÝch

th−íc cña sæ cña paletka kh¸c nhau ®−îc so s¸nh víi nhau ®Ó chän s¬ ®å mËt ®é

lineament râ vµ phï hîp víi thùc tÕ nhÊt.

Ph©n tÝch s¬ ®å mËt ®é lineament - ®øt g·y nµy ®· cho phÐp x¸c ®Þnh kh«ng

chØ c¸c ®íi ®øt g·y ho¹t ®éng, mµ cßn chiÒu réng cña chóng. §©y lµ mét ph−¬ng

ph¸p míi ®· ®−îc ¸p dông cã hiÖu qu¶ t¹i nhiÒu khu vùc ë Liªn X« vµ nhiÒu n−íc

kh¸c trªn thÕ giíi.

Ngoµi c¸c ph−¬ng ph¸p nªu trªn mµ NCS trùc tiÕp sö dông trong luËn ¸n,

NCS cßn sö dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c nhãm ph−¬ng ph¸p kh¸c nh−:

- Nhãm ph−¬ng ph¸p ®Þa hãa khÝ bao gåm c¸c ph−¬ng ph¸p ®o khÝ Radon

(Rn), Thñy ng©n (Hg), Cacbonic (CO2) vµ Metan (CH4).

- Nhãm ph−¬ng ph¸p ®Þa vËt lý bao gåm c¸c ph−¬ng ph¸p nh− ®Þa chÊn,

träng lùc, ®Þa tõ, VLF, ®Þa nhiÖt.

- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®o lÆp tr¾c ®Þa chÝnh x¸c GPS.

- 29 -

Ch−¬ng 2. §Æc ®iÓm cÊu tróc - kiÕn t¹o ®íi ®øt g∙y

Lai Ch©u - §iÖn Biªn

2.1. Kh¸i qu¸t ®Æc ®iÓm chung

Khu vùc nghiªn cøu, trong ®ã cã ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn, n»m ë

phÝa t©y khu vùc T©y B¾c ViÖt Nam, thuéc phÇn r×a b¾c cña ®Þa khèi Indochina,

ng¨n c¸ch víi ®Þa khèi Nam Trung Hoa bëi ®íi kh©u Ailaoshan ë phÝa b¾c vµ phÝa

t©y ng¨n c¸ch víi ®Þa khèi Sibumasu bëi ®íi kh©u Jinghong - Nan - Sra Kaeo [58].

§©y lµ ®íi ®øt g·y lín, cã vai trß ph©n ®íi kiÕn t¹o, ph©n chia phÝa t©y lµ ®íi

cÊu tróc Th¸i Lan - M· Lai vµ phÝa ®«ng lµ c¸c ®íi cÊu tróc T©y B¾c ViÖt Nam, ®íi

cÊu tróc ViÖt Lµo.

§íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn b¾t ®Çu trªn l·nh thæ Trung Quèc kÐo dµi

®Õn khu vùc Ma Lï Thµng - NËm Na (biªn giíi ViÖt Trung), cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn

ë phÝa b¾c vµ nh¸nh chÝnh chuyÓn dÇn sang §B - TN tõ khu vùc Huæi Chan vµ kÐo

dµi xa vÒ phÝa l·nh thæ Lµo, qua Lu«ng Pha B¨ng vµ tíi khu vùc Phªt Cha Bun, víi

tæng chiÒu dµi lªn ®Õn gÇn 1000 km. PhÝa b¾c ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

kh«ng ch¹m ®Õn ®íi ®øt g·y S«ng Hång. Nh¸nh phô vÉn gi÷ ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn

kÐo dµi qua tròng §iÖn Biªn tùa vµo ®øt g·y Pu May Tun mét gãc nhän. Tæng chiÒu

dµi ®íi ®øt g·y trªn l·nh thæ ViÖt Nam ®¹t gÇn 150 km. §íi ph¸ hñy réng tõ 500 -

1000m, cã n¬i réng 2000m, ®íi ®éng lùc cña ®øt g·y réng tõ 5 - 10km.

Trong ®íi ®øt g·y ph©n bè chñ yÕu lµ c¸c thµnh t¹o c¸t-bét kÕt, ®¸ phiÕn cña

hÖ tÇng Lai Ch©u (T2-3 lc) vµ ®¸ c¸t bét kÕt cña hÖ tÇng Suèi Bµng (T3n-r sb). ë mét

sè n¬i, hÖ tÇng Lai Ch©u bÞ c¸c khèi granit pegmatit xuyªn c¾t. Ngoµi ra, trong

ph¹m vi cña ®íi ®øt g·y cßn cã mÆt ®¸ basalt phun trµo trong tròng §iÖn Biªn Phñ

vµ trªn ®Ìo Cß Ch¹y, c¸c thµnh t¹o trÇm tÝch tuæi Mio-Pliocen khu vùc Ng· T− S«ng

vµ trÇm tÝch §Ö tø bë rêi. Trong ®íi ®øt g·y, c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt bÞ biÕn vÞ rÊt

m¹nh d−íi t¸c ®éng cña c¸c tr−êng øng suÊt kh¸c nhau.

C¸c nÕp uèn cña khu vùc ®Þnh h−íng theo c¸c ph−¬ng kh¸c nhau: ph−¬ng TB

- §N (310 - 3150) vµ chuyÓn dÇn lªn ¸ kinh tuyÕn ë c¸nh phÝa §«ng ®íi ®øt gÉy Lai

- 30 -

Ch©u - §iÖn Biªn; cßn ph−¬ng TB - §N (290 - 3000) ë khu vùc M−êng TÌ v.v. [86].

Toµn bé phÇn diÖn tÝch phÝa t©y cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ c¸c

phô ®íi Pusilung vµ phô ®íi M−êng TÌ. Cßn phÇn diÖn tÝch phÝa ®«ng ®−îc ph©n

chia thµnh c¸c phô ®íi sau: phô ®íi S«ng §µ, phô ®íi S¬n La, phô ®íi S«ng M· vµ

11, trong diÖn tÝch

phô ®íi Sèp Cép (H×nh 2.1) [93].

Phô ®íi Pusilung lµ phÇn diÖn tÝch ë phÝa b¾c cña ®øt g·y F5

cña ®íi bao gåm c¸c ®¸ cña c¸c hÖ tÇng NËm C−êi, hÖ tÇng B¾c S¬n, hÖ tÇng S«ng

11 bao

§µ vµ c¸c thµnh t¹o x©m nhËp granit phøc hÖ Pusilung.

Phô ®íi M−êng TÌ lµ phÇn diÖn tÝch ph©n bè ë phÝa nam ®øt g·y F5 gåm c¸c thµnh t¹o x©m nhËp phøc hÖ Huæi Tãng vµ phøc hÖ §iÖn Biªn, c¸c thµnh

t¹o phun trµo vµ trÇm tÝch phun trµo hÖ tÇng S«ng §µ, c¸c thµnh t¹o molas cña hÖ

36, bao gåm c¸c

tÇng Suèi Bµng, hÖ tÇng NËm P«, hÖ tÇng NËm M¹.

Phô ®íi S«ng §µ lµ phÇn diÖn tÝch ë phÝa b¾c cña ®øt g·y F5

thµnh t¹o lôc nguyªn carbonat hÖ tÇng B¶n P¸p, c¸c thµnh t¹o lôc nguyªn-carbonat

vµ carbonat cña c¸c hÖ tÇng T©n L¹c, §ång Giao, M−êng Trai vµ NËm Mu, phun

trµo vµ trÇm tÝch phun trµo hÖ tÇng Si Phay, Na Vang, Viªn Nam, thµnh t¹o molas

35, bao

chøa than mµu x¸m vµ lôc ®Þa mÇu ®á cña c¸c hÖ tÇng Suèi Bµng vµ Yªn Ch©u.

Ngoµi ra cßn cã c¸c thµnh t¹o x©m nhËp phøc hÖ Yª Yªn Sun vµ Pu Sam C¸p. 36 vµ ®øt g·y F5 Phô ®íi S¬n La lµ phÇn diÖn tÝch n»m ë gi÷a ®øt g·y F5

gåm thµnh t¹o lôc nguyªn carbonat hÖ tÇng B¶n P¸p, thµnh t¹o lôc nguyªn cña hÖ

42,

tÇng T©n L¹c, thµnh t¹o phun trµo vµ trÇm tÝch phun trµo hÖ tÇng Viªn Nam.

35 vµ ®øt g·y F5

Phô ®íi S«ng M· lµ phÇn diÖn tÝch n»m ë gi÷a ®øt g·y F5

trªn diÖn tÝch cña ®íi nµy chñ yÕu lµ c¸c ®¸ biÕn chÊt NeoProterozoi cña hÖ tÇng

NËm C«, c¸c ®¸ trÇm tÝch lôc nguyªn vµ lôc nguyªn carbonat cña hÖ tÇng BÕn KhÕ,

Bã HiÒng, NËm P×a, B¶n P¸p, mét Ýt trÇm tÝch carbonat cña hÖ tÇng B¶n DiÖc vµ ®¸

42 bao gåm c¸c

phun trµo cña hÖ tÇng CÈm Thñy

Phô ®íi Sèp Cép lµ phÇn diÖn tÝch ë phÝa nam cña ®øt g·y F5

®¸ biÕn chÊt cña hÖ tÇng NËm C«, ®¸ trÇm tÝch lôc nguyªn hÖ tÇng T©y Trang, ®¸

trÇm tÝch carbonat cña hÖ tÇng Pa Sa, c¸c thµnh t¹o molas cña hÖ tÇng Suèi Bµng, hÖ

tÇng NËm P« vµ ®¸ basalt phun trµo. Ngoµi ra cßn cã c¸c thµnh t¹o x©m nhËp granit

- 31 -

phøc hÖ §iÖn Biªn.

2.2. C¸c tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o

2.2.1. Tiªu chÝ ph©n chia c¸c tæ hîp th¹ch-kiÕn t¹o

Theo quan ®iÓm cña Hutchison (1992) th×: “Tæ hîp th¹ch-kiÕn t¹o lµ tæ hîp

céng sinh tù nhiªn cña c¸c ®¸ cña vá trªn (c¸c ®¸ trÇm tÝch vµ ®¸ nói löa) lÉn c¸c ®¸

x©m nhËp vµ biÕn chÊt, ®−îc thµnh t¹o trong mét bèi c¶nh kiÕn t¹o nhÊt ®Þnh ®· x¶y

ra trong mét kho¶ng thêi gian ®Þa chÊt vµ ph¹m vi kh«ng gian nhÊt ®Þnh”.

Mçi tæ hîp th¹ch-kiÕn t¹o l¹i bao gåm mét hoÆc mét sè tæ hîp ®¸ ®−îc ph©n

chia theo kiÓu nguån gèc, t−íng vµ m«i tr−êng thµnh t¹o, ®Æc ®iÓm th¹ch hãa hoÆc

th¹ch luËn v.v.

Dùa trªn c¬ së thµnh phÇn vËt chÊt (®ång vÞ, th¹ch hãa, nguyªn tè vÕt v.v.),

cÊu t¹o, kiÕn tróc cña ®¸ cho phÐp x¸c lËp nªn c¸c tæ hîp th¹ch-kiÕn t¹o nh− bån

tr−íc cung, ®íi hót ch×m, va ch¹m m¶ng, r×a lôc ®Þa thô ®éng, r×a tÝch cùc, vá ®¹i

d−¬ng, rift v.v. ph¶n ¸nh lÞch sö ph¸t triÓn kiÕn t¹o khu vùc nghiªn cøu.

2.2.2. Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o thø nhÊt: R×a lôc ®Þa thô ®éng

Neoproterozoi (NP)

Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o 1 ®−îc ®Æc tr−ng bëi c¸c ®¸ cæ nhÊt (cã tuæi Proterozoi

muén) thuéc hÖ tÇng NËm C« (H×nh 2.1). Tæ hîp nµy bao gåm chñ yÕu lµ c¸c ®¸

phiÕn mica, ®¸ phiÕn th¹ch anh sericit-chlorit, ®«i chç xen kÑp mét vµi líp quarzit

hoÆc ®¸ hoa máng dµy kho¶ng 2000m. C¸c ®¸ nµy cã thÓ ®−îc ph©n dÞ tõ c¸c ®¸

trÇm tÝch nguyªn thuû gåm chñ yÕu lµ sù xen nhÞp gi÷a sÐt bét kÕt vµ c¸t kÕt vµ mét

Ýt ®¸ trÇm tÝch carbonat, ®−îc l¾ng ®äng trong ®iÒu kiÖn cña mét bån trÇm tÝch t−¬ng

®èi b×nh æn kiÓu thÒm lôc ®Þa thô ®éng. Chóng bÞ biÕn d¹ng kiÕn t¹o rÊt m¹nh mÏ vµ

bÞ phiÕn ho¸ cïng víi mylonit ho¸ réng r·i lµm cho toµn bé cÊu t¹o nguyªn thuû cña

®¸ bÞ xo¸ nhoµ vµ t¹o nªn mét tæ hîp ®¸ kiÕn t¹o rÊt phøc t¹p. §i kÌm víi sù biÕn

d¹ng cña c¸c ®¸ lµ lµ sù biÕn chÊt khu vùc cã chç ®¹t tíi t−íng amphibolit, thÓ hiÖn

bëi c¸c tæ hîp kho¸ng vËt biÕn chÊt t−¬ng øng nh− granat-staurolit. Quan hÖ cña

chóng víi c¸c tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o trÎ h¬n (trõ mét sè thÓ x©m nhËp muén), lµ quan

hÖ kiÕn t¹o, ®Æc tr−ng bëi c¸c ®íi biÕn d¹ng cao. §Æc ®iÓm biÕn d¹ng vµ biÕn chÊt

kh¸c biÖt cña c¸c ®¸ trong tæ hîp nµy víi c¸c thµnh t¹o trÇm tÝch n»m trªn cho thÊy

- 32 -

gi÷a chóng víi c¸c ®¸ trÎ h¬n cã thÓ ®· tån t¹i mét bÊt chØnh hîp kiÕn t¹o khu vùc.

2.2.3. Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o thø hai: R×a lôc ®Þa thô ®éng cuèi Paleozoi

sím-gi÷a (PZ1-2)

Tæ hîp TKT 2 ®−îc ®Æc tr−ng bëi c¸c ®¸ trÇm tÝch lôc nguyªn xen carbonat

vµ carbonat ph©n líp máng thuéc t−íng thÒm lôc ®Þa bÞ ®éng tuæi Paleozoi sím-

gi÷a. C¸c ®¸ cña tæ hîp TKT nµy bÞ biÕn d¹ng m¹nh trong m«i tr−êng dÎo t¹o nªn

c¸c cÊu t¹o phiÕn vµ uèn nÕp khu vôc. §«i n¬i chóng bÞ tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o r×a lôc

®Þa thô ®éng Neoproterozoi chêm phñ lªn trªn. Ngoµi ra, c¸c ®¸ cña tæ hîp nµy cßn

bÞ biÕn chÊt côc bé, ®Æc biÖt lµ däc theo c¸c ®íi biÕn d¹ng cao trong ®ã c¸c ®¸ giµu

sÐt bÞ biÕn d¹ng vµ biÕn chÊt t¹o thµnh ®¸ phiÕn philit hoÆc phiÕn mica, thÓ hiÖn møc

®é biÕn chÊt tíi t−íng phiÕn lôc cßn c¸c ®¸ carbonat bÞ hoa ho¸ m¹nh ë nhiÒu n¬i.

Dùa vµo thµnh phÇn ®Æc tr−ng vµ quan hÖ gi÷a c¸c ®¸ cã thÓ chia tæ hîp th¹ch kiÕn

t¹o nµy thµnh hai tæ hîp th¹ch häc chÝnh sau [68].

2.2.3.1. Tæ hîp th¹ch häc 2a : lôc nguyªn

Tæ hîp nµy bao gåm c¸c ®¸ cña c¸c hÖ tÇng BÕn KhÕ, Bã HiÒng, NËm C−êi

vµ hÖ tÇng T©y Trang. C¸c ®¸ cña tæ hîp nµy cã thµnh phÇn t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n vµ

®ång nhÊt, chñ yÕu lµ c¸c ®¸ lôc nguyªn cã thµnh phÇn tõ cuéi kÕt tíi c¸t kÕt vµ ®¸

phiÕn ph©n líp t−¬ng ®èi máng. Sù ph©n bè vµ cÊu t¹o cña c¸c líp còng nh− quan hÖ

gi÷a c¸c hÖ tÇng vµ c¸c ®¸ cæ h¬n cho thÊy chóng ®−îc thµnh t¹o trong m«i tr−êng

biÓn n«ng ven bê. Sù ph©n bè cÊp h¹t cã tr×nh tù tõ th« ®Õn mÞn tõ d−íi lªn trªn vµ

n»m trªn mét bÊt chØnh hîp khu vùc víi tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o r×a lôc ®Þa thô ®éng

Neoproterozoi cho thÊy ®©y lµ c¸c thµnh t¹o ®−îc l¾ng ®äng däc theo mét r×a lôc ®Þa

trong giai ®o¹n sôt lón tõ tõ (biÓn tiÕn), cã thÓ trong m«i tr−êng cña mét thÒm lôc

®Þa chuyÓn tõ chÕ ®é t¸ch gi·n sang thô ®éng [68].

2.2.3.2. Tæ hîp th¹ch häc 2b: lôc nguyªn-carbonat

Tæ hîp nµy n»m trªn tæ hîp th¹ch häc trªn, bao gåm c¸c ®¸ lôc nguyªn-

carbonat cña hÖ tÇng NËm P×a vµ carbonat cña hÖ tÇng B¶n P¸p víi mèi quan hÖ gi÷a

hai hÖ tÇng lµ chuyÓn tiÕp. Trõ sù cã mÆt cña mét tËp trÇm tÝch vôn th« ë phÇn ®¸y,

sù ph©n líp máng vµ t−¬ng ®èi ®Òu ®Æn gi÷a c¸c líp trÇm tÝch lôc nguyªn vµ

carbonat trong hÖ tÇng NËm P×a chøng tá chóng ®−îc thµnh t¹o trong m«i tr−êng

- 33 -

trÇm tÝch t−¬ng ®èi æn ®Þnh víi sù thay ®æi nhÞp nhµng liªn tôc cña mùc n−íc biÓn.

Trong khi ®ã sù xen nhÞp cña c¸c líp máng ®¸ v«i vµ trÇm tÝch lôc nguyªn, ®«i chç

c¶ trÇm tÝch silic trong diÖn lé cña hÖ tÇng B¶n P¸p chøng tá mét m«i tr−êng biÓn

t−¬ng ®èi yªn tÜnh vµ t−¬ng ®èi s©u. Nh− vËy c¸c trÇm tÝch Devon trong khu vùc ®·

®−îc l¾ng ®äng trong mét m«i tr−êng thÒm lôc ®Þa tõ biÓn n«ng, gÇn bê tíi nh÷ng

møc n−íc s©u h¬n cã thÓ t−¬ng øng víi phÇn thÒm vµ ch©n lôc ®Þa cña mét chÕ ®é

thÒm thô ®éng ®iÓn h×nh. Tuy nhiªn, mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®¸ cña hÖ tÇng NËm P×a

víi c¸c ®¸ n»m d−íi m« t¶ trong luËn ¸n nµy lµm cho viÖc gi¶i ®o¸n kh«ng gian kiÕn

t¹o cña chóng gÆp khã kh¨n. HÖ tÇng nµy tiÕp xóc víi c¶ hÖ tÇng BÕn KhÕ vµ Bã

HiÒng vµ nh− vËy gi÷a chóng cã thÓ ®· tån t¹i mét bÊt chØnh hîp gãc (?) mµ c¸c ®¸

n»m d−íi ®· bÞ n©ng lªn, biÕn d¹ng vµ bµo mßn [68]. Tuy nhiªn, nh÷ng b»ng chøng

vÒ sù biÕn d¹ng cña tæ hîp th¹ch häc trªn tr−íc khi thµnh t¹o hÖ tÇng NËm P×a ®·

kh«ng ghi nhËn ®−îc trong c¸c nghiªn cøu cña NCS.

2.2.4. Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o thø ba: r×a lôc ®Þa tÝch cùc Paleozoi gi÷a

(PZ2)

Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o nµy gåm c¸c ®¸ magma x©m nhËp cã thµnh phÇn tõ

trung tÝnh ®Õn acit cã tuæi ®ång vÞ phãng x¹ kho¶ng 400 triÖu n¨m thuéc phøc hÖ

Huæi Tãng. C¸c ®¸ cña phøc hÖ nµy ph©n bè däc theo mét ®øt g·y nghÞch lín ë phÝa

t©y nam cña thÞ x· M−êng Lay vµ bÞ xuyªn c¾t bëi phøc hÖ §iÖn Biªn. Chóng bÞ

biÕn d¹ng t−¬ng ®èi m¹nh, ®«i chç t¹o phiÕn ®Þnh h−íng râ rµng. Nghiªn cøu ®Æc

®iÓm th¹ch ho¸ cho thÊy chóng thuéc lo¹t magma thµnh t¹o trong m«i tr−êng cung

magma lôc ®Þa cña mét r×a lôc ®Þa tÝch cùc. Nh− vËy, sù cã mÆt cña c¸c thµnh t¹o

magma nµy chøng tá r»ng mét chÕ ®é kiÕn t¹o tÝch cùc liªn quan tíi mét cung

magma lôc ®Þa ®· tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong vïng T©y b¾c ViÖt Nam tõ Ýt nhÊt lµ giai

®o¹n Paleozoi gi÷a [68].

2.2.5. Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o thø t−: biÓn n«ng-r×a lôc ®Þa chuyÓn tiÕp

Paleozoi muén (PZ3)

Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o nµy bao gåm c¸c ®¸ v«i ph©n líp tíi d¹ng khèi (¸m

tiªu) thuéc hÖ tÇng B¾c S¬n, hÖ tÇng B¶n DiÖc vµ hÖ tÇng Pa Sa víi chiÒu dµy kho¶ng

800-1100m. Sù phong phó ho¸ ®¸ san h« vµ trïng lç trong ®¸ cho thÊy chóng ®·

- 34 -

®−îc thµnh t¹o trong mét m«i tr−êng biÓn n«ng vµ t−¬ng ®èi Êm ¸p. Quan hÖ bÊt

chØnh hîp cña c¸c ®¸ nµy trªn c¸c thµnh t¹o trÇm tÝch cæ h¬n cã m«i tr−êng l¾ng

®äng kh¸c nhau trong ph¹m vi vïng nghiªn cøu, c¶ t−íng biÓn s©u lÉn biÓn n«ng

gÇn bê cho thÊy r»ng vïng nghiªn cøu ®· b¾t ®Çu qu¸ tr×nh nghÞch ®¶o kiÕn t¹o dÉn

tíi sù n©ng cao cña c¸c tÇng trÇm tÝch t−íng biÓn s©u tíi vÞ trÝ trÇm tÝch thuËn lîi

cho c¸c thµnh t¹o ®¸ v«i hÖ tÇng B¾c S¬n, B¶n DiÖc vµ Pa Sa ®−îc thµnh t¹o. Sù

n©ng cao vµ biÕn d¹ng cña c¸c ®¸ n»m d−íi ®−îc minh chøng b»ng quan hÖ bÊt

chØnh hîp gãc vµ sù h×nh thµnh cÊu tróc biÕn d¹ng cña c¸c ®¸ n»m d−íi bÊt chØnh

hîp, cã thÓ quan s¸t ®−îc ë nhiÒu n¬i (phÝa b¾c Ch¨n N−a) chøng tá r»ng c¸c ®¸

n»m d−íi ®· bÞ n©ng lªn vµ biÕn d¹ng côc bé tr−íc khi c¸c ®¸ v«i Carbon-Permi

®−îc thµnh t¹o [68].

2.2.6. Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o thø n¨m: r×a lôc ®Þa tÝch cùc Paleozoi

muén-Mesozoi sím (PZ3-MZ1)

Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o nµy ®−îc cÊu thµnh bëi mét tËp hîp c¸c ®¸ cã thµnh

phÇn th¹ch häc vµ m«i tr−êng thµnh t¹o ®a d¹ng, trong mét bèi c¶nh kiÕn t¹o thay

®æi nhanh chãng vµ biÕn ®éng m¹nh trong mét kho¶ng thêi gian t−¬ng ®èi hÑp. Dùa

vµo thµnh phÇn vµ luËn gi¶i vÞ trÝ kiÕn t¹o t−¬ng ®èi, cã thÓ ph©n chia c¸c ®¸ thuéc

tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o nµy thµnh c¸c tæ hîp th¹ch häc sau [68].

2.2.6.1. Tæ hîp th¹ch häc 5a: phun trµo vµ trÇm tÝch phun trµo cung

magma lôc ®Þa

Tæ hîp th¹ch häc nµy ®−îc ®Æc tr−ng bëi c¸c ®¸ phun trµo, trÇm tÝch phun

trµo hoÆc trÇm tÝch liªn quan tíi chóng thuéc c¸c hÖ tÇng S«ng §µ, Si Phay, Na

Vang, CÈm Thuû vµ Yªn DuyÖt cã tuæi Permi. C¸c ®¸ phun trµo thuéc tæ hîp nµy cã

thµnh phÇn tõ mafic tíi acit víi c¸c ®Æc tr−ng ®Þa ho¸ cña chóng ph¶n ¸nh m«i

tr−êng thµnh t¹o liªn quan tíi mét nguån magma n»m trong cung magma lôc ®Þa

bªn trªn mét ®íi hót ch×m trong bèi c¶nh cña mét r×a lôc ®Þa tÝch cùc.

2.2.6.2. Tæ hîp th¹ch häc 5b: x©m nhËp cung magma lôc ®Þa

Tæ hîp th¹ch häc nµy bao gåm c¸c ®¸ x©m nhËp thuéc phøc hÖ §iÖn Biªn, cã

thµnh phÇn chñ yÕu tõ trung tÝnh ®Õn acit (gabro®iorit-grano®iorit-granit) cã tuæi

®ång vÞ phãng x¹ U-Pb zircon cho c¸c gi¸ trÞ tõ 260 - 280 triÖu n¨m. §Æc ®iÓm

- 35 -

th¹ch ®Þa ho¸ cña c¸c ®¸ trong phøc hÖ nµy cho thÊy chóng t−¬ng ®ång víi c¸c ®¸

®−îc thµnh t¹o trong c¸c cung magma lôc ®Þa ph¸t triÓn trªn ®íi hót ch×m. Nh− vËy,

phøc hÖ §iÖn Biªn cïng víi c¸c ®¸ phun trµo thuéc tæ hîp th¹ch häc 5a nãi trªn lµ

mét phÇn cña mét cung magma lôc ®Þa ®−îc thµnh t¹o trong giai ®o¹n Permi.

2.2.6.3. Tæ hîp th¹ch häc 5c: phun trµo vµ trÇm tÝch phun trµo t¸ch gi∙n

bån sau cung

CÊu t¹o nªn tæ hîp th¹ch häc nµy lµ c¸c ®¸ thuéc tæ hîp phun trµo t−¬ng ph¶n

cã thµnh phÇn tõ bazan komatit-tholeit tíi felsic kiÒm cña hÖ tÇng Viªn Nam, thµnh

t¹o ¸ nói löa, vµ c¸c ®¸ trÇm tÝch phun trµo ®i cïng víi chóng, cã tuæi Permi muén-

Trias sím. C¸c thµnh t¹o nµy cã ®Æc ®iÓm th¹ch ®Þa ho¸ kh¸c víi c¸c ®¸ phun trµo

thuéc tæ hîp th¹ch häc cung magma lôc ®Þa (5a, 5b) nãi trªn. Sù tån t¹i cña tæ hîp

phun trµo t−¬ng ph¶n nµy ®Æc tr−ng cho chÕ ®é r×a lôc ®Þa. Sù h×nh thµnh cña cÊu t¹o

rift trong bèi c¶nh sù ph¸t triÓn cña mét cung magma lôc ®Þa nãi trªn trong cïng

mét kh«ng gian vµ thêi gian kiÕn t¹o ë vïng T©y B¾c nãi chung gîi ý r»ng ho¹t

®éng t¸ch gi·n x¶y ra cã lÏ lµ hËu qu¶ trùc tiÕp cña tiÕn tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t

triÓn cña cung magma lôc ®Þa vµo giai ®o¹n Permi-Trias. Theo quan ®iÓm cña häc

thuyÕt kiÕn t¹o m¶ng th× ho¹t ®éng t¸ch gi·n ®i cïng víi sù ph¸t triÓn cña mét cung

magma trong bèi c¶nh cña mét r×a lôc ®Þa tÝch cùc th−êng x¶y ra ë phÝa sau c¸c

cung magma nµy vµ cã thÓ dÉn tíi sù h×nh thµnh cña mét bån sau cung. Nh− vËy, sù

thµnh t¹o cña c¸c ®¸ phun trµo cña hÖ tÇng Viªn Nam cã thÓ ®i cïng sù h×nh thµnh

cña mét bån sau cung, g¾n liÒn víi sù h×nh thµnh cña mét cung magma lôc ®Þa.

2.2.6.4. Tæ hîp th¹ch häc 5d: trÇm tÝch lôc nguyªn-carbonat bån sau cung

§Æc tr−ng cho tæ hîp nµy lµ c¸c thµnh t¹o lôc nguyªn-carbonat vµ carbonat

cña c¸c hÖ tÇng Cß Nßi, T©n L¹c, §ång Giao, M−êng Trai vµ NËm Mu cã tuæi Trias

sím-gi÷a. Thµnh phÇn th¹ch häc vµ cÊu t¹o trÇm tÝch cho thÊy c¸c thµnh t¹o nµy

®−îc thµnh t¹o trong m«i tr−êng biÓn t−¬ng ®èi n«ng trong khi ®ã sù cã mÆt cña vËt

liÖu phun trµo trong thµnh phÇn lôc nguyªn vµ mèi quan hÖ gÇn gòi vÒ kh«ng gian

víi c¸c ®¸ magma phun trµo cña hÖ tÇng Viªn Nam chøng tá c¸c ®¸ lôc nguyªn cña

tæ hîp nµy liªn quan gÇn gòi víi ho¹t ®éng phun trµo trong m«i tr−êng r×a lôc ®Þa

tÝch cùc. Nh− vËy, c¸c ®¸ cña tæ hîp nµy cã lÏ ®· ®−îc l¾ng ®äng trong bèi c¶nh cña

- 36 -

mét bån sau cung tiÕn ho¸ tõ sù t¸ch gi·n sau cung ®· ®Ò cËp ë trªn.

2.2.6.5. Tæ hîp th¹ch häc 5e: trÇm tÝch bån tr−íc nói

§Æc tr−ng cho tæ hîp nµy lµ c¸c trÇm tÝch lôc nguyªn h¹t mÞn vµ ®ång nhÊt,

chñ yÕu lµ c¸t kÕt, bét kÕt, vµ sÐt kÕt bÞ biÕn d¹ng m¹nh mÏ cña hÖ tÇng Lai Ch©u cã

chiÒu dµy h¬n 1200m. Thµnh phÇn vµ cÊu t¹o trÇm tÝch cña tæ hîp nµy gièng víi c¸c

thµnh t¹o flysh t−íng biÓn s©u, th−êng l¾ng ®äng ë phÇn s©u vµ trong giai ®o¹n ®Çu

cña mét bån tròng kiÓu tr−íc nói thµnh t¹o ë phÝa sau cung trong giai ®o¹n tiÕn ho¸

cuèi cña r×a lôc ®Þa tÝch cùc tr−íc khi x¶y ra sù ®ông ®é kiÕn t¹o vµ t¹o nói. C¸c ®¸

cña tæ hîp th¹ch häc nµy cã tiÕp xóc kiÕn t¹o víi tÊt c¶ c¸c ®¸ kh¸c v©y quanh,

chøng tá chóng lµ mét thÓ ngo¹i lai cã thÓ ®· ®−îc vËn chuyÓn khái vÞ trÝ nguyªn

thuû vµ tån t¹i d−íi d¹ng mét nªm kiÕn t¹o trong khu vùc nghiªn cøu. Nh− vËy, ®Æc

®iÓm cÊu t¹o sù ph©n bè trÇm tÝch vµ quan hÖ cña tæ hîp nµy víi c¸c ®¸ kh¸c gîi ý

r»ng chóng lµ mét phÇn cña bån tr−íc nói ®· bÞ biÕn d¹ng vµ ®−îc dÞch chuyÓn kiÕn

t¹o ®Õn vÞ trÝ hiÖn t¹i.

2.2.7. Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o thø s¸u: sau t¹o nói Mesozoi (MZ)

Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o nµy bao gåm thµnh hÖ molas chøa than mµu x¸m vµ

lôc ®Þa mÇu ®á, gåm c¸c ®¸ trÇm tÝch lôc nguyªn t−íng biÕn sãt, ®Çm lÇy vòng vÞnh

hoÆc lôc ®Þa thuéc c¸c hÖ tÇng Suèi Bµng, NËm P«, NËm M¹ vµ Yªn Ch©u cã tæng

chiÒu dÇy h¬n 4000m. C¸c ®¸ nµy Ýt bÞ biÕn d¹ng vµ n»m trªn c¸c bÊt chØnh hîp gãc

víi c¸c thµnh t¹o cæ h¬n. Tuy nhiªn ®«i n¬i chóng vÉn bÞ uèn nÕp nhÑ. Thµnh phÇn

trÇm tÝch vµ mèi quan hÖ cña chóng víi c¸c ®¸ kh¸c chøng tá chóng ®−îc thµnh t¹o

trong giai ®o¹n sau t¹o nói x¶y ra trong Mesozoi [68].

2.2.8. Tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o thø bÈy: néi m¶ng Kainozoi

2.2.8.1. Tæ hîp th¹ch häc 7a: x©m nhËp néi m¶ng Kainozoi sím (KZ1)

§Æc tr−ng cho tæ hîp th¹ch häc nµy lµ c¸c ®¸ granit, granosyenit ¸ kiÒm cña

phøc hÖ Yª Yªn Sun vµ monzogabro, melasyenit, syenit kiÒm, granosyenit, granit

kiÒm thuéc phøc hÖ Pu Sam C¸p tuæi Paleogen. Nghiªn cøu b¶n chÊt th¹ch ®Þa ho¸

cña c¸c ®¸ nµy cã thÓ xÕp chóng vµo t−íng x©m nhËp s©u thuéc kiÓu I-granit h×nh

thµnh trong ®iÒu kiÖn magma néi m¶ng. Tæ hîp th¹ch häc nµy cã lÏ ®−îc thµnh t¹o

do ho¹t ®éng x©m nhËp néi m¶ng liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh va ch¹m Ên §é - ¢u ¸

- 37 -

trong Kainozoi sím vµ x¶y ra tr−íc dÞch tr−ît tr¸i m¹nh däc theo ®íi ®øt g·y S«ng

Hång, dÉn tíi sù x©m nhËp cña c¸c thÓ magma ph©n dÞ tõ manti [112].

2.2.8.2. Tæ hîp th¹ch häc 7b: t¸ch gi∙n néi m¶ng Kainozoi muén (KZ2)

§Æc tr−ng cho tæ hîp th¹ch häc nµy lµ phun trµo bazan olivin ph©n bè ë phÝa

b¾c vµ trong khu vùc tròng §iÖn Biªn Phñ cïng víi thµnh t¹o trÇm tÝch Mio-Pliocen

ë khu vùc Ng· T− s«ng, thÞ x· Lai Ch©u cò. Thµnh phÇn trÇm tÝch cña ®¸ Mio-

Pliocen chñ yÕu lµ t¶ng, cuéi, s¹n, c¸t bét kÕt, chóng lµ s¶n phÈm bÞ ph¸ hñy cña c¸c

®¸ xung quanh nh− ®¸ v«i cña hÖ tÇng B¶n P¸p vµ ®¸ c¸t, bét, phiÕn sÐt cña hÖ tÇng

Lai Ch©u ®−îc vËn chuyÓn ®Õn vµ l¾ng ®äng gÇn nh− t¹i chç. Tæ hîp nµy ®−îc thµnh

t¹o trong bèi c¶nh ®Þa ®éng lùc néi m¶ng c¨ng gi·n s©u do nÐn Ðp b¾c nam vµ t¸ch

gi·n ®«ng t©y.

2.2.9. C¸c thµnh t¹o bë rêi hiÖn ®¹i

C¸c thµnh t¹o trÇm tÝch bë rêi §Ö tø nµy ®−îc ph©n bè r¶i r¸c trong c¸c thung

lòng vµ thÒm s«ng suèi trong khu vùc nghiªn cøu.

2.3. §Æc ®iÓm c¸c pha biÕn d¹ng

2.3.1. Tiªu chÝ nhËn d¹ng vµ ph©n chia c¸c pha biÕn d¹ng

BiÕn d¹ng lµ hiÖn t−îng biÕn ®æi kÝch th−íc, biÕn ®æi thÓ tÝch, biÕn ®æi h×nh

d¹ng, dÞch chuyÓn khái vÞ trÝ ban ®Çu vµ xoay, cã thÓ biÕn ®æi c¶ thµnh phÇn vËt

chÊt, hoÆc lµ tæ hîp cña c¸c hiÖn t−îng biÕn d¹ng ®ã cßn gäi ®ã lµ biÕn d¹ng toµn

phÇn d−íi t¸c dông cña tr−êng ngo¹i lùc.

Pha biÕn d¹ng lµ mét kho¶ng thêi gian hoÆc thêi kú biÕn d¹ng mµ trong

kho¶ng thêi gian Êy cã mét thÕ hÖ cÊu t¹o (biÕn d¹ng) ®−îc h×nh thµnh kh¸c víi c¸c

thÕ hÖ cÊu t¹o kh¸c.

Mét thÕ hÖ cÊu t¹o lµ mét tËp hîp c¸c cÊu t¹o (cÊu t¹o ®−êng, phiÕn, thí chÎ,

nÕp uèn, ®øt g·y v.v.) ®−îc thµnh t¹o trong cïng mét kho¶ng thêi gian d−íi t¸c

dông cña cïng mét tr−êng øng suÊt.

Tiªu chÝ nhËn d¹ng vµ ph©n chia c¸c pha biÕn d¹ng:

- §Æc ®iÓm biÕn d¹ng (phiÕn gneis, phiÕn mylonit, nÕp uèn ®¼ng c¸nh, nÕp

uèn më tíi hÑp, ®íi tr−ît chêm nghÞch, ®øt g·y gißn) vµ c¸c s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh

biÕn d¹ng (cÊu t¹o S-C, c¸ th¹ch anh, ban tinh cã c¸nh xoay, ®−êng c¨ng kÐo dÎo,

- 38 -

mÆt tr−ît - vÕt x−íc, khe nøt v.v.)

- ChÕ ®é biÕn d¹ng: dÎo, gißn-dÎo, gißn

- Mèi quan hÖ chång lÊn vµ xuyªn c¾t, luËt Pumperly

- §Æc ®iÓm Tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o

- C¸c tæ hîp th¹ch-kiÕn t¹o bÞ t¸c ®éng

- Tuæi biÕn d¹ng

2.3.2. §Æc ®iÓm c¸c pha biÕn d¹ng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

Dùa trªn c¸c tiªu chÝ nhËn d¹ng vµ ph©n chia c¸c pha biÕn d¹ng cïng víi

nh÷ng ®Æc ®iÓm cÊu t¹o vµ c¸c mèi quan hÖ chång lÊn cña c¸c cÊu t¹o muén h¬n t¸c

®éng lªn c¸c cÊu t¹o sím h¬n ë tû lÖ lín còng nh− tû lÖ nhá cho thÊy lÞch sö biÕn

d¹ng trong khu vùc nghiªn cøu lµ rÊt phøc t¹p, bao gåm nhiÒu pha biÕn d¹ng cã m«i

tr−êng, ®Æc ®iÓm vµ c−êng ®é, vµ kh«ng gian biÕn d¹ng kh¸c nhau. Dùa vµo mèi

quan hÖ chång lÊn vµ xuyªn c¾t, mèi quan hÖ t−¬ng ®ång gi÷a cÊu t¹o lín vµ cÊu t¹o

nhá, gi÷a c¸c thÕ hÖ cÊu t¹o kh¸c nhau ®−îc h×nh thµnh trong nh÷ng m«i tr−êng

biÕn d¹ng vµ thêi gian kh¸c nhau cïng víi kÕt qu¶ nghiªn cøu chi tiÕt ngoµi thùc tÕ

còng nh− trong phßng thÝ nghiÖm ®· ®−îc x¸c ®Þnh trong luËn ¸n cho phÐp kh¼ng

®Þnh sù tån t¹i cña 5 pha biÕn d¹ng kiÕn t¹o ®· t¸c ®éng lªn khu vùc nghiªn cøu b¾t

®Çu tõ khi ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®−îc h×nh thµnh cho ®Õn nay (B¶ng 2.l).

Theo nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®−îc nghiªn cøu rÊt chi tiÕt vÒ thµnh phÇn vËt chÊt,

®Æc ®iÓm biÕn d¹ng, pha biÕn d¹ng, chÕ ®é biÕn d¹ng cña TrÇn Thanh H¶i, NguyÔn

V¨n Nguyªn [30, 68] ®· ph©n chia ®−îc 4 pha biÕn d¹ng ®· x¶y ra tr−íc thêi ®iÓm

®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn xuÊt hiÖn. C¸c pha biÕn d¹ng cæ h¬n võa nªu trªn

®Òu cã ®Æc ®iÓm chung lµ biÕn d¹ng dÎo bao gåm t¹o phiÕn gnei, t¹o phiÕn khu vùc,

nÕp uèn ®¼ng c¸nh, ®øt g·y chêm nghÞch v.v. t¸c ®éng lªn c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt cã

tuæi giµ h¬n thµnh t¹o hÖ tÇng Lai Ch©u kh«ng n»m trong nghiªn cøu nµy cña NCS.

Cïng víi c¸c nghiªn cøu cña NCS däc theo chiÒu dµi cña ®íi ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn ®· cho thÊy r»ng kh«ng ph¸t hiÖn ®−îc c¸c b»ng chøng cña nh÷ng

cÊu t¹o biÕn d¹ng cæ h¬n n»m trùc tiÕp ë trong ®íi ®øt g·y. §iÒu ®ã ®· kh¼ng ®Þnh

r»ng ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iªn Biªn lµ ®íi ®øt g·y ®−îc h×nh thµnh sau khi 2

m¶ng Indochina vµ Sibumasu ®· ®ãng kÝn vµ ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt néi m¶ng.

- 39 -

B¶ng 2.1. §Æc ®iÓm c¸c pha biÕn d¹ng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn.

Tæ hîp Tuæi ChÕ Quan hÖ th¹ch biÕn Pha ®é §Æc ®iÓm c¸c kiÕn chång Tr−êng øng kiÕn t¹o d¹ng biÕn biÕn tróc biÕn d¹ng lÊn, suÊt kiÕn t¹o d¹ng bÞ t¸c (triÖu d¹ng xuyªn c¾t ®éng n¨m)

Pha T¹o phiÕn mylonit BiÕn KiÓu tr−ît Tæ hîp 198 -

biÕn vµ thí chÎ ®ång d¹ng b»ng, nÐn Ðp th¹ch 158

d¹ng sinh trïng víi mÆt dÎo §«ng §«ng kiÕn t¹o

thø trôc nÕp uèn më tíi B¾c - T©y T©y 1, 2, 3,

nhÊt hÑp trong c¸c ®íi Nam 4, 5, 6

(B.1) tr−ît c¾t ph−¬ng ¸

kinh tuyÕn

Pha T¹o phiÕn mylonit BiÕn Ph¸t triÓn KiÓu tr−ît Tæ hîp 135 -

biÕn chñ yÕu trong c¸c d¹ng chång lªn b»ng, nÐn Ðp th¹ch 80

d¹ng ®íi tr−ît c¾t dÎo pha biÕn §«ng B¾c - kiÕn t¹o

thø hai ph−¬ng ¸ kinh d¹ng 1 T©y Nam 1, 2, 3,

(B.2) tuyÕn 4, 5, 6

Pha §øt g·y chêm BiÕn Uèn nÕp KiÓu nghÞch, Tæ hîp 33 -

biÕn nghÞch/nghÞch, nÕp d¹ng c¸c mÆt nÐn Ðp §«ng - th¹ch 28

d¹ng uèn ®ång ph−¬ng dÎo Ðp phiÕn T©y kiÕn t¹o

thø ba víi ®øt g·y tíi cña pha 1, 2, 3,

(B.3) gißn- biÕn d¹ng 4, 5, 6,

dÎo 1, 2 7a

Pha §øt g·y thuËn, BiÕn C¾t qua KiÓu tr−ît TÊt c¶ 28 -

biÕn nghÞch, tr−ît b»ng; d¹ng vµ ph¸t b»ng, nÐn Ðp c¸c ®¸, 5,3

d¹ng mÆt tr−ît-vÕt x−íc gißn triÓn §«ng B¾c - trõ 7b

thø t− theo c¸c ph−¬ng chång lªn T©y Nam ®Õn

(B.4) kh¸c nhau c¸c cÊu §«ng T©y,

t¹o cña t¸ch gi·n T©y

- 40 -

c¸c pha B¾c - §«ng

biÕn d¹ng Nam ®Õn B¾c

1, 2, 3 - Nam

Pha §øt g·y thuËn, BiÕn C¾t qua KiÓu tr−ît TÊt c¶ 5,3 -

biÕn nghÞch, tr−ît b»ng; d¹ng vµ ph¸t b»ng, nÐn Ðp c¸c ®¸ HiÖn

d¹ng mÆt tr−ît-vÕt x−íc gißn triÓn B¾c - Nam, ®¹i

thø theo c¸c ph−¬ng chång lªn t¸ch gi·n

n¨m kh¸c nhau tÊt c¶ c¸c §«ng - T©y

(B.5) cÊu t¹o

cã tr−íc

2.3.2.1. Pha biÕn d¹ng thø nhÊt (B.1)

Pha biÕn d¹ng thø nhÊt xÈy ra trong chÕ ®é biÕn d¹ng dÎo. §©y lµ pha biÕn

d¹ng ®Çu tiªn ®¸nh dÊu sù xuÊt hiÖn cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. S¶n

phÈm cña pha biÕn d¹ng nµy lµ ®íi tr−ît c¾t (shear zone) cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn, ®i

cïng víi c¸c mÆt Ðp phiÕn lµ thí chÎ mÆt trôc ®ång sinh trïng víi mÆt trôc cña c¸c

nÕp uèn (H×nh 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.6, 2.7). Pha biÕn d¹ng nµy t¹o thµnh c¸c mÆt Ðp

phiÕn trong hÇu hÕt c¸c ®¸ cña hÖ tÇng Suèi Bµng (T3n-r sb) cho ®Õn c¸c ®¸ cæ h¬n

ph©n bè däc theo chiÒu dµi cña ®íi tr−ît c¾t nh− khu vùc Pa TÇn, NËm S¶o, cÇu NËm

Ban, suèi NËm Vêi, cÇu NËm Hé, Cæng Trêi, H¸ng L×a, b¶n Pu Ca vµ §Ìo Cß ch¹y

(¶nh 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.6, 2.7, 2.8, 2.9) (H×nh 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.6, 2.7). C¸c

dÊu hiÖu ®éng lùc cña pha biÕn d¹ng thø nhÊt ®· ®−îc ghi nhËn nh− cÊu t¹o budina

cÇu NËm Ban, ®−êng c¨ng kÐo dÎo ph¸t triÓn trong ®¸ cña hÖ tÇng NËm C« khu vùc

TX. Lai Ch©u cò (¶nh 2.10); c¸c trôc c¸t kÕt (¶nh 2.11), vi uèn nÕp trong hÖ tÇng

Suèi Bµng bÞ xoay theo ®íi tr−ît khu vùc §Ìo Cß ch¹y; c¸c cÊu t¹o mylonit-siªu

mylonit khu vùc b¶n NËm CÇy (¶nh 2.12, 2.18), cÇu Hang T«m (¶nh 2.19), suèi Ka

H©u trªn ®−êng ®i cöa khÈu T©y Trang, kho¸ng vËt tremolit trong hÖ tÇng CÈm Thñy

®Þnh h−íng theo ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn b¶n NËm Ðn (¶nh 2.13), c¸c ban biÕn tinh

tr−ît ph¶i khu vùc b¶n NËm S¶o (¶nh 2.18), cÊu t¹o c¸ th¹ch anh (¶nh 2.12, 2.14,

2.15), cÊu t¹o S-C’ (¶nh 2.14, 2.17).

- 41 -

§ång sinh cïng c¸c thí chÎ mÆt trôc trong pha biÕn d¹ng nµy lµ c¸c nÕp uèn

ë khu vùc C«ng ty khai th¸c ®¸ ®en Lai Ch©u (¶nh 2.20, 2.21), b¾c suèi NËm Ðn,

suèi NËm Vêi (¶nh 2.22), Ng· T− s«ng (¶nh 2.23), nam M−êng Lay (¶nh 2.24),

suèi Huæi Vai (H×nh 2.4). C¸c nÕp uèn nµy cã h×nh d¹ng më tíi hÑp víi mÆt trôc

gÇn th¼ng ®øng ®Þnh h−íng theo ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn ë khu vùc phÝa nam b¶n NËm

CÇy, ®Ìo Cß Ch¹y vµ Ng· t− s«ng-TX. Lai Ch©u cò (H×nh 2.6). NÕp uèn vµ thí chÎ

mÆt trôc ®ång sinh ®−îc quan thÊy ë khu vùc C«ng ty khai th¸c ®¸ ®en Lai Ch©u

(H×nh 2.5), cÇu NËm Ban, mèi quan hÖ gi÷a thí chÎ mÆt trôc, mÆt trôc vµ hÖ thèng

nÕp uèn (H×nh 2.6). Trôc cña c¸c nÕp uèn th−êng tho¶i dao ®éng tõ 5-150 vµ h−íng

c¾m vÒ c¶ 2 phÝa b¾c vµ nam (H×nh 2.7). Pha biÕn d¹ng thø nhÊt t¸c ®éng lªn c¸c

thµnh t¹o trÎ nhÊt lµ hÖ tÇng Suèi Bµng, Lai Ch©u cho ®Õn c¸c thµnh t¹o cæ h¬n, trõ

c¸c thµnh t¹o cña tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o néi m¶ng Kainozoi.

B¶ng 2.2. §Æc ®iÓm mét sè nÕp uèn chÝnh trong pha biÕn d¹ng (B.1).

)

Tªn nÕp uèn

t Ê h c

T T S

m k (

u Ö i h è S

n è u p Õ n

a Þ ® i æ u T

2 c è d é §

h n ¸ c n ª b

i ¸ h t h n × h

m Ó i ® c Æ §

/ i µ d u Ò i h C

g n é r u Ò i h c

h n ¸ c n ª b 2

1 B¶n NËm SËp

U.1.1 NÕp lâm

c ô r t g n ¬ − h P B-N

4/1

40-750

P1-2 s®

2 ThÞ x· Lai Ch©u

U.1.2 NÕp lâm

B-N

22/2

30-600

T2-3 lc

3 Nói NËm Cang

U.1.10 NÕp låi

B-N

8/2

45-600

T3n-r sb

4 Nói Mµo Gµ

U.1.11 NÕp lâm

B-N

6/1

45-700

T3n-r sb

5 Håi La Chñ

U.1.12 NÕp låi

B-N

13/3

20-600

D2-3 bp

6 Huæi Nam Héi

U.1.15 NÕp lâm

B-N

6/2.5

30-750

T3n-r sb

Tuæi cña pha biÕn d¹ng (B.1):

- Pha biÕn d¹ng nµy ®¸nh dÊu sù b¾t ®Çu xuÊt hiÖn cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u -

§iÖn Biªn víi tuæi ®ång vÞ phãng x¹ b»ng ph−¬ng ph¸p 40Ar/39Ar kho¶ng (194-212

triÖu n¨m) ®èi víi phiÕn mica trong c¸c mÉu DS38A, DS38B, DS38C vµ (158-198

triÖu n¨m) ®èi víi mylonite trong c¸c mÉu DBP11A, DBP11B, V2 ®−îc lÊy ë trong

®íi tr−ît c¾t [54] (H×nh 2.8). C¸c cÊu t¹o võa nªu trªn lµ c¸c s¶n phÈm ®ång biÕn

d¹ng chØ thÞ cho c¬ chÕ tr−ît b»ng ph¶i cña ®íi shear zone còng gièng nh− c¸c

nghiªn cøu cña NCS (¶nh 2.12, 2.14, 2.15, 2.16, 2.17, 2.18). §©y lµ c¸c cÊu t¹o

- 42 -

biÕn d¹ng cæ nhÊt xuÊt hiÖn ®Çu tiªn ë trong ®íi ®øt g·y. Tõ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu

trªn, cã thÓ nhËn ®Þnh r»ng ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cã tuæi b¾t ®Çu h×nh

thµnh vµo ®Çu Jura sím (198 triÖu n¨m) t−¬ng øng víi giai ®o¹n ®Çu cña pha kiÕn

t¹o YÕn S¬n vµ kÕt thóc vµo (158 triÖu n¨m) - Jura gi÷a (H×nh 2.9).

- Tuæi cña ®íi ®øt g·y ®−îc thÓ hiÖn trong giai ®o¹n nµy cßn cã thªm mét

minh chøng kh¸c vÒ tuæi ®ång vÞ phãng x¹ b»ng ph−¬ng ph¸p U-Pb cña PGS.TS.

TrÇn Thanh H¶i trong mÉu zircon lÊy ë phÝa ®«ng b¾c TP. §iÖn Biªn vµ cña TS.

TrÇn TuÊn Anh lÊy ë khu vùc M−êng Tïng ®Òu cho tuæi kho¶ng (230 triÖu n¨m)

(trao ®æi miÖng) (H×nh 2.9). RÊt cã thÓ hai mÉu nªu trªn lóc ®Çu ®Òu n»m trong 1

khèi magma thèng nhÊt cña phøc hÖ §iÖn Biªn sau ®ã bÞ ®íi ®øt g·y Lai Ch©u -

§iÖn Biªn lµm dÞch chuyÓn vÞ trÝ t−¬ng ®èi so víi nhau b»ng c¬ chÕ tr−ît b»ng ph¶i.

- C¸c mÆt líp cña hÖ tÇng Suèi Bµng tuæi T3n-r sb t−¬ng øng víi (220 - 210

triÖu n¨m) bÞ c¸c mÆt Ðp phiÕn cña cña ®íi shear zone Lai Ch©u - §iªn Biªn c¾t qua

chøng tá r»ng tuæi t−¬ng ®èi cña ®íi shear zone trÎ h¬n tuæi thµnh t¹o cña hÖ tÇng

Suèi Bµng (¶nh 2.9).

Nh− vËy ta thÊy, sù ph¸t sinh-ph¸t triÓn cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

hoµn toµn trong chÕ ®é néi m¶ng trªn ®Þa khèi §«ng D−¬ng sau khi va ch¹m m¹nh

mÏ cña khu vùc §«ng Nam ¸ vµo Permi-Trias. §íi ®øt g·y võa nªu trªn kh«ng

®ãng vai trß lµ ranh giíi gi÷a ®Þa khèi Sibumasu vµ ®Þa khèi §«ng D−¬ng.

2.3.2.2. Pha biÕn d¹ng thø hai (B.2)

Pha biÕn d¹ng 2 còng cã ®Æc ®iÓm lµ biÕn d¹ng dÎo. S¶n phÈm cña pha nµy

còng lµ ®íi tr−ît c¾t (shear zone) cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn tiÕp tôc ph¸t triÓn chång

lªn pha biÕn d¹ng thø nhÊt. Còng t−¬ng tù nh− pha biÕn d¹ng thø nhÊt, pha biÕn

d¹ng thø hai còng t¹o thµnh c¸c mÆt Ðp phiÕn trong hÇu hÕt c¸c ®¸ cña hÖ tÇng NËm

P« (J1-2 np), Suèi Bµng (T3n-r sb) cho ®Õn c¸c ®¸ cæ h¬n ph©n bè däc theo toµn bé

chiÒu dµi cña ®íi tr−ît c¾t. Ngoµi ra phÝa nam khu vùc b¶n Thin Tãc ®íi tr−ît c¾t

cßn c¾t qua c¸c ®¸ cña hÖ tÇng NËm P« t¹o thµnh c¸c mÆt Ðp phiÕn dèc ®øng. ë mét

sè n¬i nh− khu vùc Huæi LÌng, M−êng Tïng cßn quan s¸t thÊy mét sè m¹ch granit

applit s¸ng mÇu xuyªn theo Ðp phiÕn cña pha biÕn d¹ng thø nhÊt vµ bÞ ®ång biÕn

d¹ng (H×nh 2.10, ¶nh 2.25). §íi tr−ît c¾t trong pha biÕn d¹ng nµy còng cã c¬ chÕ

- 43 -

tr−ît b»ng ph¶i (H×nh 2.10, ¶nh 2.25).

Tuæi cña pha biÕn d¹ng (B.2):

MÉu ®−îc lÊy tõ ®ai m¹ch granit applit s¸ng mÇu cã thµnh phÇn chñ yÕu lµ

felsic, ®−îc h×nh thµnh do nhiÖt ma s¸t do sù dÞch chuyÓn ®íi ®øt g·y. Granit cã cÊu

t¹o kh¸ ®ång nhÊt, h¹t nhá ®ång ®Òu. Thành phÇn kho¸ng vËt chñ yÕu bao gåm:

th¹ch anh 50-60%, feldspar 30-40%, muscovit 1-5%, biotit rÊt Ýt. Kho¸ng vËt phô

gåm: zircon, sphen vµ kho¸ng vËt quÆng rÊt Ýt (¶nh 2.25).

Quan hÖ thùc ®Þa: ®©y lµ m¹ch granit applit s¸ng mÇu ®ång biÕn d¹ng, xuyªn

theo c¸c mÆt Ðp phiÕn lµ s¶n phÈm cña pha biÕn d¹ng thø nhÊt trong hÖ tÇng Lai

Ch©u vµ cïng bÞ ®ång biÕn d¹ng trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. LÊy mÉu

zircon trong m¹ch granit ®ång biÕn d¹ng nµy ta sÏ x¸c ®Þnh ®−îc tuæi cña ®íi ®øt

g·y trong pha biÕn d¹ng võa nªu trªn (H×nh 2.10, ¶nh 2.26).

Gia c«ng mÉu:

MÉu côc r¾n ch¾c kho¶ng 5- 7kg ®−îc nghiÒn nhá tíi ®é h¹t cã kÝch th−íc

1mm, sau ®ã cho qua r©y ë kÝch th−íc 0,165mm ®Ó lo¹i bá phÇn cã kÝch th−íc nhá

h¬n vµ tiÕp theo ®−îc röa trong n−íc ®Ó lo¹i c¸c kho¸ng vËt cã tû träng nhÑ. TiÕp

theo dïng ph−¬ng ph¸p t¸ch tõ ®Ó lo¹i bá c¸c kho¸ng vËt bÞ nhiÔm tõ tÝnh. Sau ®ã

zircon ë phÇn kho¸ng vËt kh«ng bÞ tõ tÝnh ®−îc chiÕt t¸ch b»ng dung dÞch nÆng

Bromoform. Cuèi cïng zircon ®−îc chän läc vµ ph©n lo¹i b»ng tay d−íi kÝnh hiÓn

vi. ViÖc lùa chän zircon ®−îc tiÕn hµnh cÈn thËn vµ tû mØ nh»m lo¹i bá nh÷ng h¹t

zircon chøa bao thÓ, cã vÕt nøt trªn bÒ mÆt v.v.

Zircon sau khi tuyÓn ®−îc d¸n lªn mét mÆt trªn tÊm thñy tinh th«ng qua b¨ng

dÝnh 2 mÆt, sau ®ã dïng vßng trßn nhùa PVC (®−êng kÝnh kho¶ng 25mm dÇy 7-

10mm) dÝnh bao l¹i tÊt c¶ nh÷ng h¹t zircon ®ã, phÇn rçng trong vßng trßn nhùa PVC

®−îc lÊp ®Çy b»ng dung dÞch epoxy.

TiÕp theo, mÉu ®−îc ®−a vµo tñ sÊy ®Ó ë nhiÖt ®é 40-600C, thêi gian tõ 2 ®Õn

3 ngµy víi môc ®Ých lµm cho hçn hîp dung dÞch g¾n kÕt vµ g¾n chÆt víi zircon. Sau

thêi gian trªn lo¹i bá tÊm kÝnh ë mét mÆt ra vµ tiÕn hµnh mµi mßn h¹t zircon b»ng

giÊy nh¸p cã ®é h¹t kh¸c nhau víi môc ®Ých lµm lé phÇn trung t©m h¹t ®Ó tiÕn hµnh

nghiªn cøu cÊu tróc bªn trong zircon, ®ång thêi chän c¸c ®iÓm ph©n tÝch.

- 44 -

C¸c h¹t zircon ®−îc röa b»ng n−íc cÊt trong bån siªu ©m sau khi mµi tíi phÇn

trung t©m vµ ®¸nh bãng, ®−îc ph©n tÝch ®Æc ®iÓm cÊu tróc ph©n ®íi bªn trong vµ

chôp ¶nh CL b»ng ph−¬ng ph¸p quang ©m cùc. C«ng viÖc nµy cßn cho phÐp ph©n

tÝch kü cÊu tróc bªn trong cña kho¸ng vËt zircon ®Ó cã thÓ luËn gi¶i c¸c qu¸ tr×nh kÕt

tinh, ®ång thêi lùa chän nh÷ng h¹t kh«ng cã khiÕm khuyÕt ®Ó tiÕn thµnh ph©n tÝch

LA-ICPMS.

KÕt qu¶: tõ nh÷ng kÕt qu¶ ph©n tÝch b»ng ph−¬ng ph¸p LA-ICPMS cho 2

mÉu VN-M4 vµ VN-M6 ®èi víi c¸c h¹t zircon trong c¸c ®¸ granit applit ë khu vùc

Huæi LÌng cho tuæi kÕt tinh cña ®¸ lµ (113.8 ± 2.3 triÖu n¨m) (H×nh 2.11, B¶ng 2.3)

vµ (109.3 ± 1.6 triÖu n¨m) (H×nh 2.13, B¶ng 2.3).

LuËn gi¶i:

§èi víi mÉu VN-M4 trong tæng sè 12 h¹t zircon ®−îc ph©n tÝch ta cã hai

kho¶ng tuæi kh¸c nhau (H×nh 2.12). Riªng h¹t zircon sè hiÖu A218 cã tuæi 2880

triÖu n¨m lµ zircon tµn d− cæ ®−îc nãng ch¶y tõ ®¸ phiÕn hÖ tÇng NËm C« vµ bÞ l«i

cuèn vµo trong qu¸ tr×nh biÕn d¹ng. H¹t Sphene sè hiÖu A220 cã tuæi 91 triÖu n¨m

trÎ h¬n 113.8 triÖu n¨m v× kh¶ n¨ng b¶o tån Pb trong Sphene kÐm h¬n so víi zircon.

10 h¹t zircon cßn l¹i ®Òu n»m trªn ®−êng th¼ng kh«ng trïng hîp (discordant) t¹i

®iÓm giao c¾t d−íi víi ®−êng trïng hîp (concordant) cho ta gi¸ trÞ (113.8 ± 2.3 triÖu

n¨m) (H×nh 2.11, 2.12). §iÓm giao c¾t trªn lµ tuæi nguån cña ®¸ ®· kh«ng ®−îc

quan s¸t thÊy trªn biÓu ®å. §iÓm giao c¾t d−íi chÝnh lµ tuæi kÕt tinh cña ®ai m¹ch

granit applit nµy. Nh− trªn ®· m« t¶ v× ®©y lµ m¹ch granit ®ång biÕn d¹ng nªn tuæi

kÕt tinh cña ®¸ còng cho ta tuæi ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

trong pha biÕn d¹ng nµy (H×nh 2.16).

§èi víi mÉu VN-M6 trong tæng sè 12 h¹t zircon ®−îc ph©n tÝch còng cho ta

hai kho¶ng tuæi kh¸c nhau. Nhãm thø nhÊt bao gåm 9 h¹t zircon ®Òu n»m trªn

®−êng th¼ng kh«ng trïng hîp (discordant) t¹i ®iÓm giao c¾t d−íi víi ®−êng trïng

hîp (concordant) cho ta gi¸ trÞ (109.3 ± 1.6 triÖu n¨m) (H×nh 2.13, 214). §iÓm giao

c¾t trªn lµ tuæi nguån cña ®¸ ®· kh«ng ®−îc quan s¸t thÊy trªn biÓu ®å. Còng t−¬ng

tù nh− mÉu VN-M4, ®©y lµ tuæi kÕt tinh cña ®ai m¹ch nµy vµ còng lµ m¹ch granit

®ång biÕn d¹ng cho thÊy ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ho¹t ®éng kh¸ m¹nh víi

- 45 -

c¬ chÕ tr−ît b»ng ph¶i trong giai ®o¹n nµy (H×nh 2.16). Cßn nhãm tuæi thø hai sÏ

®−îc NCS tr×nh bÇy chi tiÕt ë phÇn sau.

MÉu VN-M2 cã 2 h¹t zircon sè hiÖu A178 vµ A182 cã tuæi 109.6 vµ 110.2

triÖu n¨m, kÕt qu¶ ph©n tÝch nµy còng t−¬ng tù nh− hai mÉu nªu trªn (H×nh 2.15).

Wemmer K. vµ nnk, 1999, ®· ®−a ra nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ pha kiÕn

t¹o ë T©y ViÖt Nam b»ng tuæi K-Ar cho c¸c ®¸ trÇm tÝch biÕn chÊt tr×nh ®é rÊt thÊp

cho thÊy tuæi biÕn chÊt däc ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ho¹t ®éng vµo Creta

sím kho¶ng (135-106 triÖu n¨m) [141]. Pha biÕn d¹ng nµy ®· ghi nhËn ®−îc ë khu

vùc S«ng C¶ - Rµo NËy vµ §µ N½ng - A L−íi - Khe Sanh cïng víi kÕt qu¶ tuæi b»ng

c¶ hai ph−¬ng ph¸p Ar-Ar vµ K-Ar ®Òu cho kho¶ng tuæi tõ (80 - 130 triÖu n¨m) theo

kÕt qu¶ nghiªn cøu cña (T¹ Träng Th¾ng, 1998 [88]; T¹ Träng Th¾ng, NguyÔn V¨n

V−îng, 2000 [89]). Cïng víi nh÷ng kÕt qu¶ ph©n tÝch b»ng ph−¬ng ph¸p LA-

ICPMS cho 2 mÉu VN-M4 vµ VN-M6 nh− ®· nªu ë trªn, NCS cho r»ng pha biÕn

Miªu t¶ chung

Täa ®é

MSWD

Tªn ®¸

Tuæi

d¹ng thø hai xÈy ra trong kho¶ng thêi gian tõ (135 - 80 triÖu n¨m) (H×nh 2.16).

35.05 ± 0.46

0.4

VN-M2 X= 103.0749633 Y= 21.68620444

Granite- pegmatite

113.8 ± 2.3

2.1

VN-M4 X= 103.1383694 Y= 21.92603849

Granite- applite

33.7 ± 0.79

1.5

VN-M6 X= 103.1309605 Y= 21.89878765

Granite- pegmatite

Tuæi kÕt tinh (Pb th«ng th−êng, tuæi ®−êng ®¼ng thêi bÞ giao c¾t, n=9) Tuæi kÕt tinh (Pb th«ng th−êng, tuæi ®−êng ®¼ng thêi bÞ giao c¾t, n=10) Tuæi kÕt tinh (Pb th«ng th−êng, tuæi ®−êng ®¼ng thêi bÞ giao c¾t, n=3), nh−ng mét sè h¹t kh¸c cã tuæi 109.3 ± 1.6 Ma (n=9, MSWD=1.11)

B¶ng 2.3. KÕt qu¶ ph©n tÝch tuæi ®ång vÞ phãng x¹ b»ng ph−¬ng ph¸p LA-ICPMS U-Pb ®èi víi kho¸ng vËt zircon trong c¸c ®¸ x©m nhËp granit ph¸t triÓn trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn t¹i phßng thÝ nghiÖm cña Tr−êng ®¹i häc Tasmania, óc. Sè hiÖu mÉu

2.3.2.3. Pha biÕn d¹ng thø ba (B.3)

Pha biÕn d¹ng thø ba diÔn ra trong chÕ ®é dÎo tíi gißn-dÎo. S¶n phÈm cña

pha biÕn d¹ng nµy lµ sù h×nh thµnh c¸c ®íi tr−ît chêm nghÞch/nghÞch. C¸c ®íi tr−ît

nµy th−êng cã møc ®é biÕn d¹ng yÕu h¬n so víi (c¸c ®íi tr−ît chêm nghÞch h×nh

thµnh ë pha biÕn d¹ng thø 2 vµ thø 4 trong c¸c nghiªn cøu cña TrÇn Thanh H¶i vµ

- 46 -

NguyÔn V¨n Nguyªn) [28, 30, 68] (H×nh 2.1). §Æc ®iÓm h×nh th¸i c¸c ®íi tr−ît

chêm nghÞch th−êng cã thÕ n»m tho¶i 20-300 (H×nh 2.17, 2.18), nhiÒu n¬i quan s¸t

thÊy ®¸ v«i cña hÖ tÇng NËm P×a, B¶n P¸p phñ chêm lªn c¸c mÆt Ðp phiÕn cña hÖ

tÇng Lai Ch©u trong pha biÕn d¹ng B.1 vµ B.2 cã thÕ n»m th¼ng ®øng khu vùc b¶n

NËm CÇy, b¶n NËm S¶o, phÝa nam M−êng Lay cò (¶nh 2.27, 2.28, 2.29), c¸c nÕp

uèn ®¶o cã thÕ n»m mÆt trôc tho¶i h¬n 300 khu vùc phÝa nam b¶n NËm CÇy, b¶n

NËm S¶o, suèi NËm C¶n, phÝa nam M−êng Lay cò, Cæng Trêi, b¶n Sa L«ng, b¶n Pu

Ca, phÝa t©y TT. Na Pheo, nam M−êng M−¬n vµ ®Ìo Cß Ch¹y (¶nh 2.30, 2.31, 2.32,

2.33, 2.34, 2.35, 2.36), c¸c m¹ch granit bÞ uèn nÕp, ®«i n¬i bÞ kÐo ®øt thµnh c¸c

budina khu vùc suèi NËm C¶n, Cæng Trêi, b¶n Sa L«ng, nam M−êng M−¬n (¶nh

2.35, 2.36, 2.38), c¸c ®øt g·y nghÞch ë phÝa nam M−êng Lay cò. Sù ph¸t triÓn cña

c¸c hÖ thèng ®øt g·y nµy còng ®i kÌm víi sù ph¸t triÓn cña c¸c hÖ thèng nÕp uèn cã

ph−¬ng mÆt trôc gÇn song song víi thÕ n»m cña ®øt g·y (H×nh 2.1, 2.17, 2.18). C¸c

®øt g·y nµy ph¸t triÓn kh¸ phæ biÕn trong vïng nghiªn cøu vµ ®−îc quan s¸t thÊy

nhiÒu nhÊt däc theo ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn (H×nh 2.1, 2.17, 2.18). ë khu

vùc Ng· T− s«ng cßn quan s¸t thÊy sù giao thoa gi÷a nÕp uèn cña pha biÕn d¹ng thø

nhÊt vµ pha biÕn d¹ng thø ba (H×nh 2.19, ¶nh 2.37). Pha biÕn d¹ng thø ba t¸c ®éng

lªn tÊt c¶ c¸c ®¸ cña c¸c tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o cã mÆt trong khu vùc, nh−ng kh«ng

t¸c ®éng lªn c¸c ®¸ thuéc tæ hîp th¹ch häc t¸ch gi·n néi m¶ng Kainozoi muén.

Tuæi cña pha biÕn d¹ng (B.3):

MÉu ®−îc lÊy tõ ®ai m¹ch granit s¸ng mÇu cã thµnh phÇn chñ yÕu lµ felsic.

Granit cã cÊu t¹o kh¸ ®ång nhÊt, h¹t cã kÝch th−íc trung b×nh, ®«i chç cã ban tinh

feldspar lín. Thành phÇn kho¸ng vËt chñ yÕu bao gåm: feldspar Kali 50-60%,

plagioclas 20-25%, th¹ch anh 10-15%, mica 3-5%. Kho¸ng vËt phô gåm: zircon,

sphen, apatit vµ kho¸ng vËt quÆng rÊt Ýt.

Quan hÖ thùc ®Þa: ®©y lµ ®ai m¹ch granit tr−íc biÕn d¹ng, xuyªn vµo theo c¸c

mÆt Ðp phiÕn cña pha biÕn d¹ng B.1 vµ B.2 trong hÖ tÇng Lai Ch©u vµ kÕt tinh t¹i ®ã,

tiÕp sau bÞ biÕn d¹ng uèn nÕp h×nh thµnh c¸c nÕp uèn trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u -

§iÖn Biªn (¶nh 2.39, 2.40).

- 47 -

Gia c«ng mÉu: c¸c b−íc tiÕn hµnh ®−îc thùc hiÖn gièng nh− víi 2 mÉu VN-

M4 vµ VN-M6.

KÕt qu¶: tõ nh÷ng kÕt qu¶ ph©n tÝch b»ng ph−¬ng ph¸p LA-ICPMS cho 2

mÉu VN-M2 vµ VN-M6 ®èi víi c¸c h¹t zircon trong c¸c ®¸ granit ë khu vùc M−êng

M−¬n vµ Huæi LÌng cho tuæi kÕt tinh cña ®¸ lµ (35.05 ± 0.46 triÖu n¨m) (H×nh 2.20,

B¶ng 2.3) vµ (33.7 ± 0.79 triÖu n¨m) (H×nh 2.21, B¶ng 2.3).

LuËn gi¶i:

§èi víi mÉu VN-M2 trong tæng sè 12 h¹t zircon ®−îc ph©n tÝch ta cã ba

kho¶ng tuæi kh¸c nhau. Riªng h¹t zircon sè hiÖu A176 cã tuæi 603 triÖu n¨m lµ

zircon tµn d− cæ ®−îc nãng ch¶y tõ ®¸ phiÕn hÖ tÇng NËm C« vµ bÞ l«i cuèn vµo

trong qu¸ tr×nh biÕn d¹ng. Hai h¹t zircon sè hiÖu A178 vµ A182 cã tuæi (109.6 ± 2.4

triÖu n¨m) vµ (110.2 ± 2.5 triÖu n¨m) (H×nh 2.15) cã tuæi kÕt tinh t−¬ng tù nh− ®èi

víi mÉu VN-M4 vµ VN-M6. 9 h¹t zircon cßn l¹i ®Òu n»m trªn ®−êng th¼ng kh«ng

trïng hîp (discordant) t¹i ®iÓm giao c¾t d−íi víi ®−êng trïng hîp (concordant) cho

ta gi¸ trÞ (35.05 ± 0.46 triÖu n¨m) (H×nh 2.20, 2.22). §iÓm giao c¾t trªn lµ tuæi

nguån cña ®¸ ®· kh«ng ®−îc quan s¸t thÊy trªn biÓu ®å. §iÓm giao c¾t d−íi chÝnh lµ

tuæi kÕt tinh lÇn thø hai cña ®ai m¹ch granit nµy. Nh− trªn ®· m« t¶ v× ®©y lµ m¹ch

granit kÕt tinh tr−íc biÕn d¹ng nªn tuæi kÕt tinh cña ®¸ còng cho ta tuæi ho¹t ®éng

tèi ®a cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong pha biÕn d¹ng nµy.

§èi víi mÉu VN-M6 trong tæng sè 12 h¹t zircon ®−îc ph©n tÝch còng cho ta

hai kho¶ng tuæi kh¸c nhau. Nhãm thø nhÊt bao gåm 9 h¹t zircon ®· ®−îc m« t¶ ë

phÇn trªn cã gi¸ trÞ (109.3 ± 1.6 triÖu n¨m). Cßn nhãm tuæi thø hai bao gåm 3 h¹t

zircon cã sè hiÖu A192, A202 vµ A203 cã gi¸ trÞ tuæi kÕt tinh (33.7 ± 0.79 triÖu

n¨m) (H×nh 2.21, 2.22). Gi¸ trÞ tuæi cña 3 h¹t zircon võa nªu ®Òu n»m trªn ®−êng

th¼ng kh«ng trïng hîp (discordant) t¹i ®iÓm giao c¾t d−íi víi ®−êng trïng hîp

(concordant) ë ®iÓm (33.7 ± 0.79 triÖu n¨m). §iÓm giao c¾t trªn lµ tuæi nguån cña

®¸ ®· kh«ng ®−îc quan s¸t thÊy trªn biÓu ®å. §iÓm giao c¾t d−íi chÝnh lµ tuæi kÕt

tinh lÇn thø hai cña ®ai m¹ch granit nµy. T−¬ng tù nh− mÉu VN-M2 ®©y lµ m¹ch

granit kÕt tinh tr−íc biÕn d¹ng nªn tuæi kÕt tinh cña ®¸ còng cho ta tuæi ho¹t ®éng

tèi ®a cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong pha biÕn d¹ng thø ba.

- 48 -

Pha biÕn d¹ng chêm nghÞch lµm uèn nÕp, t¹o budina c¸c ®ai m¹ch granit

pegmatit s¸ng mÇu sau khi kÕt tinh cã tuæi (33-35 triÖu n¨m) b»ng ph−¬ng ph¸p LA-

ICPMS ®èi víi zircon cho thÊy pha biÕn d¹ng nµy cã tuæi ®−îc h×nh thµnh sau 33

triÖu n¨m (¶nh 2.35, 2.36, 2.36) (H×nh 2.23). Theo c¸c nghiªn cøu cña Phan Träng

TrÞnh [116, 118] th× pha tr−ît chêm nghÞch nµy rÊt phæ biÕn ë vïng T©y B¾c (Hßa

B×nh, Méc Ch©u, Yªn Ch©u, Phong Thæ, Sa Pa, B¸t X¸t) còng nh− däc theo ®íi tr−ît

c¾t S«ng Hång vµ «ng cho r»ng chóng ®−îc h×nh thµnh trong giai ®o¹n Kainozoi liªn

quan tíi ®øt g·y S«ng Hång tr−ît b»ng tr¸i trong kho¶ng thêi gian (40-17 triÖu

n¨m). C¸c nghiªn cøu vÒ magma cña TrÇn Träng Hßa vµ nnk [35] cho r»ng giai

®o¹n ®ång dÞch tr−ît tr¸i cña ®øt g·y S«ng Hång kho¶ng (35-25 triÖu n¨m) vµ sau

dÞch tr−ît tr¸i (22-19 triÖu n¨m). Theo c¸c nghiªn cøu cña Yeh vµ nnk [131] ®· x¸c

®Þnh ®−îc 1 pha biÕn d¹ng còng cã c¸c nÕp uèn víi mÆt trôc n»m ngang trong ®íi

®øt g·y S«ng Hång xÈy ra trong kho¶ng thêi gian tõ Eocene - Oligocen vµ kÕt thóc

vµo thêi ®iÓm tr−íc 28 triÖu n¨m (H×nh 2.23).

Theo quan ®iÓm cña NCS th× pha biÕn d¹ng chêm nghÞch nµy kh«ng chØ lµ

hËu qu¶ cña sù va ch¹m gi÷a m¶ng Ên §é vµo m¶ng ¢u-¸ mµ khu vùc nghiªn cøu

®ång thêi cßn chÞu lùc nÐn Ðp tõ phÝa §«ng bëi m¶ng Th¸i B×nh D−¬ng. D−íi t¸c

®éng nÐn Ðp cña tr−êng øng suÊt ph−¬ng ¸ vÜ tuyÕn víi h−íng lùc t¸c ®éng tõ phÝa

§«ng ®· lµm cho BiÓn §«ng t¸ch më vµo kho¶ng (32-15 triÖu n¨m) vµ ph−¬ng t¸ch

gi·n ®Þnh h−íng gÇn B¾c - Nam [51]. Nh− vËy, NCS cho r»ng pha kiÕn t¹o nµy diÔn

ra trong kho¶ng thêi gian ng¾n tõ (33-28 triÖu n¨m) vµ sau ®ã bÞ pha biÕn d¹ng gißn

thø t− ph¸t triÓn chång lªn.

B¶ng 2.4. Mét sè ®Æc ®iÓm chÝnh trong pha biÕn d¹ng B.3.

C¬ chÕ biÕn d¹ng §Æc ®iÓm biÕn d¹ng chÝnh §Æc tr−ng T¦SKT

BiÕn d¹ng dÎo tíi gißn-dÎo

tr−ng T¦SKT ®Æc bëi: trôc σ1 gÇn n»m ngang ®Þnh h−íng theo ph−¬ng AVT, trôc σ2 gÇn th¼ng ®øng, trôc σ3 gÇn ®Þnh ngang n»m - §íi tr−ît chêm nghÞch cã thÕ n»m tho¶i tõ 20-300 - §øt g·y nghÞch cã thÕ n»m 50-600 - §¸ v«i hÖ tÇng B¶n P¸p phñ chêm lªn Ðp phiÕn hÖ tÇng Lai Ch©u - Lµm uèn nÕp, t¹o budina ®èi víi c¸c ®ai m¹ch granit s¸ng mÇu cã tuæi 33- 35 t iÖ ¨

- 49 -

h−íng theo ph−¬ng AKT

35 triÖu n¨m - C¸c nÕp uèn n»m cã thÕ n»m mÆt trôc tho¶i tõ 0-300

2.3.2.4. Pha biÕn d¹ng thø t− (B.4)

§©y lµ pha biÕn d¹ng gißn ph¸t triÓn chång lªn c¸c cÊu t¹o cã tr−íc. S¶n

phÈm biÕn d¹ng cña pha nµy ®−îc thÓ hiÖn bëi hÖ thèng c¸c vÕt x−íc tho¶i ®Õn gÇn

n»m ngang ph¸t triÓn trªn c¸c mÆt tr−ît cã ®é dèc lín tíi th¼ng ®øng víi c¬ chÕ

tr−ît b»ng ph¶i cã hîp phÇn thuËn hoÆc nghÞch nhá tËp trung chñ yÕu trong ®íi ®øt

g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn ë khu vùc Pa TÇn, NËm S¶o, cÇu

NËm Hé, suèi NËm Cêi, nam Pa TÇn, Sa L«ng (¶nh 2.41, 2.42, 2.43, 2.44, 2.45;

B¶ng 2.5). C¸c dÊu hiÖu ®éng lùc nµy cßn ®−îc quan s¸t thÊy d−íi c¸c mÉu th¹ch

häc cÊu t¹o ®Þnh h−íng khu vùc Pa TÇn, b¶n NËm CÇy (¶nh 2.48, 2.49). §èi víi hÖ

thèng ®øt g·y ph−¬ng ¸ vü tuyÕn d−íi tr−êng lùc nµy chñ yÕu ®Ó l¹i vÕt x−íc chuyÓn

dÞch víi c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i cã hîp phÇn nghÞch nhá khu vùc Pa TÇn (¶nh 2.46),

m¹ch canxit bÞ dÞch chuyÓn víi biªn ®é kho¶ng 20cm ë ®Ìo Cß Ch¹y (¶nh 2.47),

quan s¸t thÊy d−íi c¸c mÉu th¹ch häc cÊu t¹o ®Þnh h−íng (¶nh 2.48, 2.49). Mét sè

n¬i quan s¸t thÊy ®øt g·y nghÞch víi thÕ n»m tho¶i ®Õn ngang hoµn toµn phÝa b¾c

b¶n NËm CÇy, phÝa b¾c cÇu NËm Ban (¶nh 2.50, 2.51). Ngoµi ra c¸c hÖ thèng ®øt

g·y cã ph−¬ng T©y B¾c - §«ng Nam ®Õn ¸ vÜ tuyÕn ®Òu dÞch chuyÓn ph¶i (¶nh

2.51). ë mét sè khu vùc nh− b¶n NËm S¶o, b¶n NËm CÇy ®¸ v«i hÖ tÇng B¶n P¸p

phñ chêm lªn thµnh t¹o c¸t, bét kÕt, ®¸ phiÕn sÐt bÞ Ðp phiÕn m¹nh cña hÖ tÇng Lai

Ch©u trong pha biÕn d¹ng chêm nghÞch thø ba sau ®ã bÞ ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn

Biªn trong pha biÕn d¹ng thø t− c¾t ph¸ ®Ó l¹i mét sè thÓ sãt kiÕn t¹o ë c¸nh phÝa t©y

(H×nh 2.24). Pha biÕn d¹ng thø 4 ph¸t triÓn trªn tÊt c¶ c¸c lo¹i ®¸ cña tÊt c¶ c¸c tæ

hîp th¹ch kiÕn t¹o r×a lôc ®Þa thô ®éng Neoproterozoi ®Õn néi m¶ng Kainozoi trõ tæ

hîp th¹ch häc t¸ch gi·n néi m¶ng Kainozoi muén. Tr−êng øng suÊt cña pha biÕn

d¹ng nµy trôc σ1 gÇn n»m ngang ®Þnh h−íng theo ph−¬ng ®«ng - t©y ®Õn ®«ng b¾c -

t©y nam, trôc σ2 th¼ng ®øng cßn trôc σ3 n»m ngang ®Þnh h−íng theo ph−¬ng b¾c -

nam ®Õn t©y b¾c - ®«ng nam (H×nh 2.25; B¶ng 2.5). KÕt qu¶ nghiªn cøu trªn hoµn

- 50 -

toµn trïng khíp víi c¸c nghiªn cøu vÒ trÇm tÝch Oligocen-Miocen däc theo ®íi ®øt

g·y S«ng Hång cña NguyÔn Quèc C−êng vµ nnk [17] trong giai ®o¹n 17-5 triÖu

n¨m, tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o ë khu vùc nµy cã trôc nÐn Ðp ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y

nam ®Õn ¸ vÜ tuyÕn. D−íi tr−êng øng suÊt nµy ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn dÞch

tr−ît ph¶i, phøc hÖ §iÖn Biªn ph©n bè ë hai bªn c¸nh cña ®íi ®øt g·y võa nªu vµ bÞ

®íi ®øt g·y nµy lµm dÞch chuyÓn víi mét kho¶ng c¸ch lín h¬n 50km (H×nh 2.26).

Theo nh÷ng nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ Leloup vµ nnk [51], Vò Xu©n §é [20] vµ

NguyÔn §×nh C¸t [8] th× biªn ®é tr−ît ph¶i cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

kho¶ng 100 - 200km.

Tuæi cña pha biÕn d¹ng (B.4):

C¸c ®ai m¹ch granit s¸ng mÇu sau khi bÞ biÕn d¹ng thµnh budina lµ s¶n phÈm

cña pha biÕn d¹ng thø ba cã tuæi kÕt tinh tõ (33-35 triÖu n¨m) l¹i tiÕp tôc bÞ ®øt g·y

Lai Ch©u - §iÖn Biªn c¾t qua cßn ®Ó l¹i c¸c mÆt tr−ît chøa c¸c vÕt x−íc ë khu vùc

Sa L«ng (¶nh 2.45). T¹i khu vùc b¶n NËm S¶o, NËm CÇy, nam Lai Ch©u cßn quan

s¸t thÊy mÆt chêm phñ cña ®¸ v«i hÖ tÇng B¶n P¸p phñ chêm lªn c¸c thµnh t¹o hÖ

tÇng Lai Ch©u trong pha biÕn d¹ng chêm nghÞch thø ba sau ®ã bÞ ®øt g·y Lai Ch©u -

§iÖn Biªn c¾t ph¸ ®Ó l¹i mét sè thÓ sãt kiÕn t¹o ë c¸nh phÝa t©y (H×nh 2.24). Víi

nh÷ng b»ng chøng võa nªu trªn, NCS cho r»ng pha biÕn d¹ng thø t− cã tuæi h×nh

thµnh trong kho¶ng thêi gian tõ (28-5,3 triÖu n¨m) (H×nh 2.26).

B¶ng 2.5. Mét sè ®Æc ®iÓm chÝnh trong pha biÕn d¹ng B.4.

C¬ chÕ biÕn d¹ng §Æc ®iÓm biÕn d¹ng chÝnh §Æc tr−ng T¦SKT

BiÕn d¹ng gißn

- MÆt tr−ît chøa vÕt x−íc gÇn n»m ngang (tr−ît b»ng) - Khe nøt kiÕn t¹o t¨ng cao t¹o c¸c ®íi khe nøt t¨ng cao ®Õn cataclasite - §øt gÉy TB-§N chç uèn cong tr−ît nghÞch, phÇn cßn l¹i tr−ît tr¸i - §øt g·y AKT tr−ît ph¶i - §øt g·y §B-TN tr−ît ph¶i - §øt g·y AVT tr−ît tr¸i

T¦SKT kiÓu tr−ît b»ng ®Æc tr−ng bëi: trôc σ1 gÇn n»m ngang ®Þnh h−íng theo ph−¬ng AVT, trôc σ2 gÇn th¼ng ®øng, trôc σ3 gÇn n»m ®Þnh ngang h−íng theo ph−¬ng AKT

- 51 -

2.3.2.5. Pha biÕn d¹ng thø n¨m (B.5)

§©y lµ pha biÕn d¹ng gißn trÎ nhÊt ®−îc ph¸t hiÖn, rÊt ph¸t triÓn trong khu

vùc nghiªn cøu vµ ®Ó l¹i dÊu Ên râ nÐt trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. S¶n

phÈm cña pha biÕn d¹ng nµy lµ c¸c hÖ thèng ®øt g·y, c¸c hÖ khe nøt vµ c¸c ®íi dËp

vì gißn th−êng cã ®é dèc lín tíi th¼ng ®øng nhiÒu n¬i ®−îc ®Æc tr−ng bëi c¸c hÖ

thèng mÆt tr−ît (¶nh 2.52, 2.53, 2.54, 2.55, 2.56, 260, 2.61, 2.63, 2.64); c¸c ®íi

d¨m, mïn kiÕn t¹o hoÆc ®íi cataclasit (¶nh 2.66, 2.67, 2.68), c¸c kiÓu h×nh hµi kiÕn

tróc, c¸c ®Þa hµo, tròng ®Þa hµo v.v.

C¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i (cid:74) tr−ît b»ng tr¸i thuËn cña pha biÕn d¹ng nµy lµ c¸c

vÕt x−íc ph¸t triÓn trªn c¸c mÆt tr−ît cho thÊy c¸c ®øt g·y cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn

thuéc pha nµy mµ chñ yÕu lµ ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®ang chuyÓn ®éng

tr−ît b»ng tr¸i (¶nh 2.52, 2.53, 2.54, 2.55, 2.56), thuËn-tr−ît b»ng tr¸i (¶nh 2.57,

2.58, 2.59, 2.60, 2.61), tr−ît b»ng ph¶i theo c¸c ®øt g·y ph−¬ng t©y b¾c-®«ng nam

vµ ®«ng b¾c- t©y nam (¶nh 2.63), nghÞch theo c¸c ®øt g·y ph−¬ng vÜ tuyÕn (¶nh

2.64), thµnh t¹o c¸c hè sôt §Ö tø däc theo ®øt g·y (¶nh 2.69, 2.70, 2.71, 2.72, 2.73,

2.74, 2.75, 2.76), h×nh thµnh c¸c facet kiÕn t¹o (¶nh 2.72, 2.73), l¾ng ®äng trÇm tÝch

Mio-Pliocen khu vùc Ng· t− s«ng phÝa b¾c TX. Lai Ch©u cò (¶nh 2.62) vµ ®øt g·y

trÎ ¸ kinh tuyÕn c¾t qua trÇm tÝch §Ö tø (¶nh 2.65) (B¶ng 2.6). C¬ chÕ tr−ît b»ng

tr¸i cßn ®−îc quan s¸t thÊy d−íi c¸c mÉu th¹ch häc cÊu t¹o nh− ë khu vùc nam Pa

TÇn, Ng· T− s«ng, cÇu NËm Hé vµ b¶n NËm CÇy (¶nh 2.77, 2.78, 2.79, 2.80, 2.81).

C¸c cÊu t¹o thuéc pha biÕn d¹ng nµy ph¸t triÓn trong tÊt c¶ c¸c ®¸ vµ c¾t qua tÊt c¶

c¸c cÊu t¹o cã tr−íc thuéc c¸c pha biÕn d¹ng thø nhÊt ®Õn pha biÕn d¹ng thø 4 nh−

®· m« t¶ ë trªn, chøng tá chóng ®−îc thµnh t¹o muén nhÊt trong khu vùc. Ngoµi ra,

sù ho¹t ®éng cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®· lµm dÞch chuyÓn tr¸i víi biªn ®é

®¸ng kÓ c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt cã tr−íc däc theo hai bªn c¸nh cña ®íi ®øt g·y nµy.

Pha biÕn d¹ng thø 5 chØ lµm phøc t¹p thªm b×nh ®å cÊu tróc kiÕn t¹o khu vùc.

Tuæi cña pha biÕn d¹ng (B.5):

Tuæi cña pha biÕn d¹ng thø 5 ®−îc b¾t ®Çu vµo kho¶ng 5,3 triÖu n¨m vµ kÐo

dµi cho ®Õn ngµy nay [9, 37, 39, 105] trªn c¬ së c¾t qua c¸c cÊu t¹o cña c¸c pha biÕn

- 52 -

d¹ng tr−íc, h×nh thµnh h×nh hµi kiÕn tróc §Ö tø Ch¨n N−a, c¸c tròng §Ö tø ph¸t triÓn

däc theo ®øt g·y. Thêi gian b¾t ®Çu h×nh thµnh pha biÕn d¹ng nµy cßn cã thªm b»ng

chøng n÷a lµ hiÖn t−îng l¾ng ®äng c¸c trÇm tÝch cã tuæi Mio-Pliocen [108] bÞ c¾t

ph¸, ®−îc x¸c ®Þnh tuæi b»ng ph−¬ng ph¸p bµo tö phÊn hoa ë khu vùc Ng· T− s«ng,

phÝa b¾c TX. Lai Ch©u cò. Ngoµi ra cßn ®−îc ®¸nh dÊu b»ng hiÖn t−îng phun trµo

basalt olivin ë tròng §iÖn Biªn vµ khu vùc §Ìo Cß ch¹y cã tuæi ®ång vÞ phãng x¹

b»ng ph−¬ng ph¸p K-Ar vµo kho¶ng 4,4-4,9 vµ 5,2-5,4 triÖu n¨m [42, 43] vµ 5,8

triÖu n¨m [123].

B¶ng 2.6. Mét sè ®Æc ®iÓm chÝnh trong pha biÕn d¹ng B.5.

C¬ chÕ biÕn d¹ng §Æc ®iÓm biÕn d¹ng chÝnh §Æc tr−ng T¦SKT

BiÕn d¹ng gißn

tr−ît T¦SKT kiÓu b»ng ®Æc tr−ng bëi: trôc σ1 gÇn n»m ngang ®Þnh h−íng theo ph−¬ng AKT, trôc σ2 gÇn th¼ng ®øng, trôc σ3 gÇn n»m ®Þnh ngang h−íng theo ph−¬ng AVT

- MÆt tr−ît chøa vÕt x−íc gÇn n»m ngang (tr−ît b»ng) vµ cã vÕt x−íc gÇn th¼ng ®øng (thuËn) - Khe nøt kiÕn t¹o t¨ng cao t¹o c¸c ®íi khe nøt t¨ng cao ®Õn cataclasite - §øt gÉy TB-§N tr−ît ph¶i - §øt g·y AKT tr−ît tr¸i vµ cïng víi hîp phÇn thuËn lín - §øt g·y §B-TN tr−ît tr¸i - §øt g·y AVT tr−ît nghÞch - S«ng suèi bÞ dÞch chuyÓn cã hÖ thèng - H×nh thµnh cÊu tróc thuËn-t¸ch gi·n pull-arpart, ®Þa hµo, cÊu tróc nghÞch d¹ng cµnh th«ng, ®u«i ngùa

- 53 -

KÕt luËn Ch−¬ng 2

1. §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ph¸t sinh tõ Jura sím-gi÷a (198-158

triÖu n¨m) thuéc giai ®o¹n ®Çu cña pha kiÕn t¹o YÕn S¬n vµ ho¹t ®éng cña ®íi ®øt

g·y bÞ chi phèi bëi kiÕn t¹o néi m¶ng. Tõ khi ®−îc h×nh thµnh cho ®Õn ngµy nay

ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y ®· tr¶i qua 5 pha biÕn d¹ng kiÕn t¹o.

2. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña m×nh ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®· tr¶i

qua 5 pha biÕn d¹ng ®Æc tr−ng bëi nh÷ng c¬ chÕ kh¸c nhau: dÎo, gißn-dÎo vµ gißn.

Pha biÕn d¹ng thø nhÊt vµ thø hai ®Æc tr−ng bëi biÕn d¹ng dÎo, pha biÕn d¹ng thø ba

cã ®Æc tÝnh gißn-dÎo, cßn hai pha biÕn d¹ng thø t− vµ thø n¨m l¹i mang ®Æc tÝnh

gißn.

- 54 -

Ch−¬ng 3. §Æc §iÓm c¸c ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g∙y

Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong giai ®o¹n HiÖn ®¹i

§íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ mét phÇn nhá cña ®íi ®øt g·y lín (®øt

g·y Lai Ch©u - Lu«ng Pha B¨ng - PhÕt Cha Bun), víi chiÒu réng tõ 15 - 20km, vµ

dµi kho¶ng 1000km, b¾t ®Çu tõ trong l·nh thæ Trung Quèc c¾t qua ViÖt Nam, Lµo vµ

dõng l¹i ë PhÕt Cha Bun trªn l·nh thæ Th¸i Lan. §o¹n ch¹y qua l·nh thæ ViÖt Nam

dµi kho¶ng 150km, cã chiÒu s©u ph¸t triÓn ®Õn trªn 60km, n»m trong ph¹m vi tØnh

Lai Ch©u vµ tØnh §iÖn Biªn, b¾t ®Çu tõ biªn giíi ViÖt - Trung ë cöa khÈu Ma Lï

Thµng ch¹y qua Pa TÇn, Ch¨n N−a, thÞ x· Lai Ch©u cò, Cæng Trêi, Na Pheo råi ®Õn

Huæi Chan. T¹i Huæi Chan (phÝa b¾c thµnh phè §iÖn Biªn Phñ) ®íi ®øt g·y chia lµm

hai nh¸nh, nh¸nh chÝnh ch¹y qua b¶n NËm Ty råi sang l·nh thæ Lµo ®i qua M−êng

Mµy, NËm B¹c, Lu«ng Pha B¨ng vµ Xay Nha Bu Ly. Sau khi ®i qua l·nh thæ Lµo,

®íi ®øt g·y ch¹y qua Th¸i Lan vµ kÐo dµi ®Õn PhÕt Cha Bun n¬i ®íi ®øt g·y Mea

Ping cã ph−¬ng t©y b¾c-®«ng nam vµ bÞ chÆn l¹i ë ®©y [64], nh¸nh cßn l¹i ch¹y

th¼ng qua thµnh phè §iÖn Biªn vµ kÐo dµi kho¶ng 40km råi mê nh¹t dÇn vµ kÕt thóc

ë phÝa nam thung lòng §iÖn Biªn. ë phÝa B¾c, ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cßn kÐo

dµi xa vÒ phÝa l·nh thæ Trung Quèc vµ còng chuyÓn dÇn sang ph−¬ng B¾c T©y B¾c råi

t¾t dÇn tr−íc khi gÆp ®íi ®øt g·y S«ng Hång [85]. Nh− vËy ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn

Biªn kh«ng c¾t ®øt g·y S«ng Hång mµ chóng ph¸t triÓn ®éc lËp trªn c¸nh t©y nam cña

®íi ®øt g·y S«ng Hång, kh«ng kÐo dµi vµ nèi liÒn víi trôc Khang §iÒn trªn c¸nh ®«ng

b¾c nh− ý kiÕn mét sè nhµ nghiªn cøu ®¸nh gi¸. §©y lµ pha biÕn d¹ng thø 5 trong sè

5 pha biÕn d¹ng ®· ®−îc NCS tr×nh bÇy trong Ch−¬ng 2. §íi ®øt g·y Lai Ch©u -

§iÖn Biªn cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn vµ chuyÓn dÇn sang ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam ë

phÇn t©y nam, lµ cÊu tróc d¹ng tuyÕn thÓ hiÖn rÊt râ trªn ¶nh vÖ tinh, ¶nh m¸y bay,

trªn b¶n ®å ®Þa h×nh vµ trªn b¶n ®å DEM (H×nh 3.1).

Trong giai ®o¹n HiÖn ®¹i ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ho¹t ®éng mang

tÝnh ph©n ®o¹n kh¸ râ nÐt thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau:

- Kh¸c nhau vÒ h×nh th¸i ®øt g·y: dµi, réng, ®Æc ®iÓm ph¸ hñy, ®é s©u, thÕ

n»m mÆt tr−ît, ph¸t nh¸nh, táa tia v.v.

- 55 -

- Kh¸c nhau vÒ c¬ chÕ ho¹t ®éng, biªn ®é vµ tèc ®é dÞch chuyÓn.

- Kh¸c nhau vÒ møc ®é ho¹t ®éng.

§Ó x¸c ®Þnh c¬ së khoa häc cho viÖc ph©n ®o¹n ®øt g·y cÇn ph©n tÝch nh÷ng

®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ®íi ®øt g·y biÕn ®æi theo ®−êng ph−¬ng ph¸t triÓn cña ®øt g·y.

3.1. §Æc ®iÓm chung

3.1.1. §Æc ®iÓm ®Þa m¹o

Trªn l·nh thæ ViÖt Nam, ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ d¶i tròng thÊp

d−íi 1000m thuéc s−ên vµ ®¸y cña mét lo¹t thung lòng s«ng suèi: NËm Na (¶nh

3.1), NËm Lay (¶nh 3.2, 3.5), NËm M−¬n, NËm Møc, NËm Rèm nèi tiÕp nhau tõ

biªn giíi ViÖt - Trung ë phÝa b¾c ®Õn biªn giíi ViÖt - Lµo ë phÝa nam. D¶i ®Þa h×nh

nµy n»m gi÷a mét bªn lµ cao nguyªn T¶ Ph×nh (cao 1500 - 1900m) (¶nh 3.4), d·y

nói cao d¹ng cao nguyªn Huæi Long (1500 - 2000m) cïng c¸c d·y nói kh¸c ë phÝa

®«ng vµ mét bªn lµ c¸c d·y nói cao (1000 - 1700m) cña khu vùc M−êng TÌ, M−êng

Chµ, Si Pha Ph×n ë phÝa t©y. ChiÒu réng cña d¶i thay ®æi, chç hÑp nhÊt réng kho¶ng

6km, chç réng nhÊt vµo kho¶ng 11km, chiÒu réng trung b×nh cña ®íi tõ 7 - 8km

(H×nh 3.2).

Theo chiÒu ngang cã thÓ chia d¶i ®Þa h×nh nµy lµm 3 d¶i nhá h¬n [39]:

- D¶i trung t©m kÐo dµi h¬n 100km ë ®é cao trung b×nh 200 - 300m vµ cã ®é

dèc s−ên 10 - 150, däc theo phÇn thÊp nhÊt cña c¸c thung lòng s«ng suèi gåm ®åi,

nói thÊp, thÒm vµ b·i båi n»m trong c¸c tròng biÖt lËp (Pa TÇn, Ch¨n N−a, Lai Ch©u,

Na Pheo, Huæi Chan, M−êng Pån, §iÖn Biªn) (H×nh 3.2, 3.3, 3.4) (¶nh 3.1, 3.2,3.3).

- D¶i phÝa ®«ng cã ®é dèc s−ên tõ 30 - 450, t¹o ra nhiÒu v¸ch dèc ®øng cao

hµng tr¨m mÐt, dµi vµi chôc km. D¶i nµy chuyÓn lªn bÒ mÆt cao nguyªn T¶ Ph×nh vµ

phÇn ®Ønh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng cña d·y Huæi Long qua mét v¸ch lín, cao kho¶ng

100m kÐo dµi tõ Pa TÇn ®Õn M−êng Pån (H×nh 3.2, 3.3, 3.4).

- D¶i phÝa t©y cã s−ên dèc 20 - 250, ph©n bËc yÕu, vÒ phÝa nam cµng tho¶i

dÇn, ®«i chç bÞ t¸ch thµnh nh÷ng d·y nói nhá, kÐo dµi theo ph−¬ng cña ®íi ®øt g·y.

3.1.2. §Æc ®iÓm c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt trÎ

§íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn hiÖn ®¹i ph¸t triÓn chång lªn ®íi ®øt g·y

- 56 -

Lai Ch©u cæ gi÷a mét bªn lµ c¸c ®íi kiÕn tróc Paleozoi - Mesozoi ë phÝa t©y vµ bªn

cßn l¹i lµ c¸c ®íi kiÕn tróc tõ NeoProterozoi ®Õn Mesozoi ë phÝa ®«ng (H×nh 3.5)

[68, 91, 109, 110, 120, 135, 140].

R×a phÝa ®«ng, ®íi ®øt g·y c¾t qua c¸c thµnh t¹o cã tuæi tõ NP ®Õn K2 bao

gåm c¸c hÖ tÇng NËm C« (NP nc), BÕn KhÕ (\2 - O bk), NËm P×a (D1 np), B¶n P¸p

(D2-3 bp), CÈm Thñy (P3 ct), Viªn Nam (P3 - T1 vn) phÝa b¾c c¾t qua c¸c thµnh t¹o

cña hÖ tÇng Yªn Ch©u (K2 yc). PhÝa nam ®íi c¾t vµo c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Suèi

Bµng (T3n-r sb).

R×a phÝa t©y, ®íi ®øt g·y c¾t qua c¸c thµnh t¹o cã tuæi PZ ë ®o¹n Ma Lï

Thµng - Lai Ch©u gåm hÖ tÇng NËm C−êi (S2 - D1 nc) vµ hÖ tÇng B¾c S¬n (C - P bs),

S«ng §µ (P1-2 s®), c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Suèi Bµng (T3n-r sb) vµ hÖ tÇng NËm P«

(J np) ë ®o¹n Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ mét Ýt ®¸ cña hÖ tÇng T©y Trang (S2 - D1 tc),

hÖ tÇng Pa Sa (C - P ps) ë ®o¹n §iÖn Biªn - T©y Chang. Ngoµi ra ®íi ®øt g·y cßn c¾t

qua c¸c thµnh t¹o x©m nhËp cña phøc hÖ Huæi Tãng, §iÖn Biªn ë khu vùc Cæng Trêi

vµ M−êng Pån, ThÞ x· M−êng Lay míi (Lai Ch©u cò).

Trung t©m ®íi ®øt g·y c¾t ph¸ d¶i c¸t-bét kÕt, ®¸ phiÕn cña hÖ tÇng Lai Ch©u

(T2-3 lc), réng kho¶ng 1 - 2km dµi h¬n 100km tõ cöa khÈu Ma Lï Thµng ®Õn M−êng

Pån, tiÕp vÒ phÝa nam lµ ®¸ c¸t bét kÕt cña hÖ tÇng Suèi Bµng (T3n-r sb).

C¸c thµnh t¹o trÇm tÝch hÖ tÇng Lai Ch©u bÞ c¸c khèi granit pegmatit xuyªn

thñng ë mét sè n¬i nh− Chung Ch¶i, M−êng Tïng, Huæi LÌng, Cæng Trêi, Sa L«ng

(¶nh 3.20), M−êng M−¬n cã tuæi ®ång vÞ phãng x¹ 33-35 triÖu n¨m. ë khu vùc tõ

Pa TÇn ®Õn cöa khÈu Ma Lu Thµng cßn xuÊt hiÖn nhiÒu khèi x©m nhËp granit,

granosyenit cña phøc hÖ Phu Sam Cap vµ Ye Yen Sun cã tuæi Paleogen. Trong ph¹m

vi cña ®íi ®øt g·y cßn cã mÆt ®¸ basalt olivin, cÊu t¹o h¹nh nh©n x¸c ®Þnh b»ng

ph−¬ng ph¸p K-Ar cã tuæi tuyÖt ®èi lµ 5,8 triÖu n¨m [123] (nh−ng theo tµi liÖu míi

nhÊt cña [42, 43, 142] ®¸ basalt võa nªu cã tuæi 4,4-4,9 ®Õn 5,2-5,4 triÖu n¨m), ph©n

bè thµnh nhiÒu ®iÓm trong tròng §iÖn Biªn Phñ vµ trªn ®Ìo Cß Ch¹y ë phÝa b¾c

tròng (H×nh 3.6). N»m trong t©m cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cßn cã c¸c

thµnh t¹o trÇm tÝch tuæi Mio-Pliocen t¹i khu vùc Ng· T− s«ng phÝa b¾c thÞ x· Lai

Ch©u cò (¶nh 3.8, 3.9, 3.10, 3.12, 3.13, 3.14, 3.15).

- 57 -

Ngoµi ra cßn cã c¸c thµnh t¹o §Ö tø víi chiÒu dµy hµng chôc mÐt trong c¸c

tròng ph©n bè däc theo ®íi (Pa TÇn, Ch¨n N−a, Lai Ch©u, Na Pheo, M−êng M−¬n,

Huæi Chan, M−êng Pån) ®Õn h¬n tr¨m mÐt (§iÖn Biªn) (¶nh 3.1, 3.2, 3.3, 3.5, 3.6).

3.1.3. §Æc ®iÓm kiÕn tróc

Trong c¸c mÆt c¾t ngang còng nh− trªn b×nh ®å kiÕn tróc cña ®íi ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn thÓ hiÖn râ 3 d¶i: d¶i chÝnh ë trung t©m vµ 2 d¶i r×a ë hai bªn. D¶i

chÝnh gåm ®øt g·y chÝnh kÐo dµi liªn tôc vµ nhiÒu ®øt g·y phô song song (H×nh

3.7). Tõ Huæi Chan ®øt g·y chia lµm 2 nh¸nh: mét nh¸nh chÝnh vµ mét nh¸nh phô.

Nh¸nh chÝnh theo ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam c¾t qua phÝa b¾c M−êng Pån sang ®Êt

Lµo ë khu vùc b¶n Thin Tãc phÝa t©y thµnh phè §iÖn Biªn Phñ vµ kÐo dµi tiÕp tôc vÒ

phÝa t©y nam. Nh¸nh phô t¸ch ra tõ M−êng Pån theo ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn ch¹y

ngang qua tròng §iÖn Biªn Phñ. Nh¸nh chÝnh cßn tiÕp tôc kÐo dµi vÒ phÝa l·nh thæ

Th¸i Lan. Trong d¶i chÝnh cã mét sè tròng kiÓu kÐo to¹c (Ch¨n N−a) vµ kiÓu t¸ch

gi·n (Pa TÇn, Lai Ch©u, Na Pheo, M−êng M−¬n, Huæi Chan, M−êng Pån, §iÖn Biªn

Phñ) [39, 87] (¶nh 3.1, 3.2, 3.3, 3.5, 3.6).

D¶i phÝa t©y lµ c¸c ®øt g·y phô chñ yÕu cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn ë phÇn phÝa

b¾c vµ ®«ng b¾c - t©y nam ë phÇn phÝa nam. Chóng lµ nh÷ng ®o¹n ng¾n trªn d−íi

10km Ýt khi ®¹t ®Õn 20km. C¸c ®øt g·y ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam tËp trung t−¬ng

®èi nhiÒu trªn ®o¹n Lai Ch©u - T©y Trang.

D¶i phÝa ®«ng bao gåm nh÷ng ®øt g·y phô ph−¬ng kinh tuyÕn hîp víi ®øt

g·y chÝnh mét gãc nhän. Mçi ®øt g·y dµi tõ 15 - 20km ®Õn 50 - 60km.

Sù kÕt hîp cña c¸c ®øt g·y trong ®íi Lai Ch©u - §iÖn Biªn t¹o thµnh kiÓu

kiÕn tróc “l«ng chim” kh¸ râ, ®Æc biÖt lµ phÇn phÝa nam cña ®íi (H×nh 3.7).

3.1.4. §Æc ®iÓm ®íi ®éng lùc

Ho¹t ®éng kiÕn t¹o cña ®íi ®· ph¸ huû m¹nh mÏ c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt tuæi

kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ c¸c thµnh t¹o Mesozoi c¸t-bét kÕt, phiÕn sÐt hÖ tÇng Lai Ch©u

(T2-3 lc) vµ c¸c thµnh t¹o lôc nguyªn chøa than hÖ tÇng Suèi Bµng (T3n-r sb) t¹o

thµnh c¸c cÊu t¹o ph©n d¶i, ph©n phiÕn, budina vµ cµ n¸t kiÕn t¹o rÊt m¹nh mÏ. Däc

theo ®íi ®øt g·y ho¹t ®éng néi sinh kh¸ m¹nh mÏ. C¸c khèi x©m nhËp granit

pegmatit, phun trµo basalt cã tuæi kh¸c nhau ph¸t triÓn däc theo ®íi ®øt g·y. Ngoµi

- 58 -

®øt g·y chÝnh Lai Ch©u - §iÖn Biªn, trªn hai c¸nh ph¸t triÓn kh¸ nhiÒu ®øt g·y phô

bËc cao gÇn nh− cïng ph−¬ng vµ cïng tÝnh chÊt víi ®íi ®øt g·y chÝnh t¹o thµnh ®íi

ph¸ huû cã chiÒu réng tæng céng nhiÒu n¬i ®¹t 5 - 10km, c¸c ®øt g·y phô trªn c¸nh

treo thÊy cã thÕ n»m ng−îc l¹i [39, 81, 84, 85, 87].

Theo tµi liÖu nghiªn cøu ®Þa m¹o (H×nh 3.2, 3.3, 3.4), ®Þa chÊt (H×nh 3.5, 3.6)

vµ kiÕn t¹o vËt lý, ®íi ®éng lùc ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn bÞ thu hÑp ë ®o¹n gi÷a,

më réng ë hai ®Çu. ChiÒu réng trung b×nh 7 - 8km, chç hÑp nhÊt lµ 6km t¹i phÝa nam

thÞ x· Lai Ch©u, chç réng nhÊt ®¹t gÇn 25km ë khu vùc §iÖn Biªn Phñ (cã mét phÇn

trªn ®Êt Lµo) (H×nh 3.7).

3.1.5. §Æc ®iÓm thÕ n»m cña ®øt g·y

Trªn b×nh ®å kiÕn tróc hiÖn ®¹i ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cã d¹ng

cung quay ®Ønh låi vÒ phÝa §«ng. PhÇn phÝa b¾c, trªn l·nh thæ Trung Quèc ®íi cã

ph−¬ng b¾c - t©y b¾c, tõ Pa TÇn ®Õn Huæi Chan ®øt g·y cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn vµ

trªn l·nh thæ Lµo ®íi ®øt g·y chuyÓn sang ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam.

T¹i c¸c vÕt lé ë khu vùc NËm S¶o, khu vùc ChiÒng Ch¨n, thÞ x· Lai Ch©u cò,

thÞ trÊn M−êng Lay cò, ®Ìo Cæng Trêi, b¶n H¸ng L×a, b¶n Pu Ca vµ ®Æc biÖt lµ khu

vùc Pa TÇn (¶nh 3.1, 3.14, 3.15) ®Òu quan s¸t ®−îc kh¸ râ rµng thÕ n»m cña mÆt

tr−ît ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®−îc biÓu hiÖn b»ng c¸c mÆt khe nøt chÝnh, c¸c mÆt

Ðp phiÕn vµ thÕ n»m cña c¸c ®ai m¹ch (H×nh 3.3, 3.4, 3.6, 3.8, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12,

3.13, 3.14, 3.15, 3.16, 3.17). Trªn nh¸nh phô tõ Huæi Chan kÐo xuèng §iÖn Biªn t¹i

nhiÒu vÕt lé còng quan s¸t ®−îc ®øt g·y dèc ®øng vÒ phÝa T©y. T¹i vÕt lé ë ®Ìo Cß

Ch¹y, vÕt lé §B04 phÝa B¾c b¶n Hång L¹nh, TP. §iÖn Biªn c¸c mÆt Ðp phiÕn trong c¸c

thµnh t¹o hÖ tÇng Lai Ch©u c¾m dèc ®øng vÒ phÝa t©y víi thÕ n»m 2700∠ 850 ph¶n ¸nh

kh¸ râ mÆt tr−ît cña ®íi ®øt g·y (H×nh 3.17). Ngoµi ra thÕ n»m cña ®íi ®øt g·y ®−îc

thÓ hiÖn kh¸ râ nÐt ngoµi thùc ®Þa b»ng c¸c mÆt facet vµ v¸ch kiÕn t¹o, b»ng c¸c mÆt

tr−ît chøa c¸c vÕt x−íc kiÕn t¹o t¹i c¸c vÕt lé n»m trong ®íi ®øt g·y (¶nh 3.18).

Trªn c¸c tuyÕn ®o träng lùc tuyÕn 4 (c¾t qua thÞ trÊn M−êng Lay cò) (H×nh

3.18), tuyÕn 7 (NËm CÇy - Lai Ch©u) (H×nh 3.19), tuyÕn 2 (Lai Hµ - M−êng Mun),

tuyÕn 7 (Na Pheo- Si Pha Ph×n), tuyÕn 4 (NËm Ty- §Ìo Cß Ch¹y) ®Òu b¾t gÆp ®íi ®øt

g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn víi thÕ n»m mÆt tr−ît c¾m dèc ®øng vÒ phÝa t©y (H×nh 3.24)

- 59 -

[60, 83, 84, 85, 87, 113, 115].

Theo kÕt qu¶ minh gi¶i c¸c tuyÕn ®o ®Þa tõ däc ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

còng cho thÊy mÆt ®øt g·y còng c¾m vÒ phÝa t©y dèc ®øng nh− ë khu vùc Pa TÇn, Ch¨n

N−a, Cæng Trêi, Na Pheo, M−êng M−¬n, Huæi Chan, B¶n LÝnh, B¶n Thin Tãc (H×nh

3.20, 3.21, 3.22) [61].

KÕt qu¶ mét sè tuyÕn ®o VLF khu vùc thµnh phè §iÖn Biªn vµ kÕ cËn trªn

nh¸nh phô còng thÓ hiÖn thÕ n»m cña ®øt g·y còng c¾m vÒ phÝa t©y (H×nh 3.23).

Còng trªn b×nh ®å kiÕn tróc ®ã, thÕ n»m mÆt tr−ît cña ®íi ®øt g·y ®−îc x¸c

®Þnh lµ dèc ®øng (75 - 800) c¾m vÒ phÝa t©y vµ t©y b¾c b»ng kÕt qu¶ ph©n tÝch kiÕn

t¹o vËt lý theo 18 mÆt c¾t vu«ng gãc víi ®íi ®øt g·y (B¶ng 3.5). ë khu vùc Lai Ch©u

- Ch¨n N−a theo hai mÆt c¾t cÇu Hang T«m vµ ng· ba S×n Hå - NËm CÇy ®Òu cho

thÊy trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn mÆt tr−ît cña c¸c ®øt g·y bËc cao ®Òu

cã gãc c¾m dèc ®øng vÒ phÝa trung t©m thung lòng NËm Lay vµ NËm Na ph¶n ¸nh

cÊu tróc d¹ng ®Þa hµo cña thung lòng NËm Lay - NËm Na trªn b×nh ®å kiÕn tróc hiÖn

®¹i (H×nh 3.3, 3.6, 3.8, B¶ng 3.5). Theo kÕt qu¶ kh¶o s¸t ®Þa chÊt vµ ®Þa vËt lý (c¸c

ph−¬ng ph¸p träng lùc vµ tõ) ®íi ph¸ huû chÝnh cã chiÒu réng tõ 800 - 1000m vµ cã

n¬i ®¹t tíi 2000m (H×nh 3.1, 3.18, 3.19, 3.20, 3.21, 3.22) [60, 113].

ThÕ n»m cña ®íi ®øt g·y cßn ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¸c trËn ®éng ®Êt ®· ghi

nhËn c¬ cÊu chÊn tiªu nh− trËn ®éng ®Êt xÈy ra ngµy 19/2/2001 t¹i b¶n Thin Tãc gÇn

tròng §iÖn Biªn cã Ms= 5,3 ®é Richter v.v.

3.1.6. C¬ chÕ dÞch tr−ît

Nghiªn cøu ®Þa m¹o thung lòng s«ng NËm Lay - NËm Na h×nh thµnh trªn ®íi

®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cho thÊy ®©y lµ mét ®íi ®øt g·y lín bao gåm nhiÒu

®øt g·y song song cïng hÖ, c¾t ph¸ c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt kh¸ m¹nh mÏ t¹o ®iÒu

kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn thung lòng c¸c s«ng NËm Lay vµ NËm Na. §Æc biÖt

cÊu tróc s¬n v¨n vµ thuû v¨n gi÷a hai c¸nh ®øt g·y vµ b¶n th©n trong ®íi ®øt g·y

kh¼ng ®Þnh ho¹t ®éng trÎ cña ®íi ®øt g·y quy m« lín ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn (H×nh

3.7, 3.24).

T¹i thung lòng NËm Lay trªn c¸nh phÝa T©y ®· quan s¸t ®−îc hÖ thèng bËc

thÒm vµ b·i båi: b·i båi cao 3m, thÒm I cao 14 - 16m, thÒm II cao 30 - 35m, thÒm

- 60 -

III cao 48 - 50m (¶nh 3.2, 3.5, 3.7), h×nh ¶nh nµy còng t−¬ng tù nh− ë khu vùc B¶n

NËm S¶o ph¶n ¸nh c¬ chÕ thuËn-t¸ch gi·n t¹i khu vùc nµy (¶nh 3.6). Sù chªnh lÖch

®é cao vµ sù b¶o tån kh¸ tèt c¸c bËc thÒm ë c¸nh phÝa T©y so víi c¸nh phÝa §«ng cña

®øt g·y, kÐo dµi tõ khu vùc Ng· t− s«ng (§åi Cao) qua khu vùc nhµ kh¸ch thÞ x· Lai

Ch©u cò ®Õn phÝa Nam cöa suèi NËm C¾n (H×nh 3.11) (¶nh 3.2, 3.5, 3.7).

Ng−îc l¹i bê ph¶i cña thung lòng NËm Lay, trªn c¸nh phÝa §«ng cña ®øt g·y

c¸c bËc thÒm cßn tån t¹i rÊt Ýt. Riªng ë khu vùc thÞ x· Lai Ch©u cßn thÊy dÊu vÕt cña

bËc thÒm I vµ ë thÞ trÊn M−êng Lay cò ë ®é cao kho¶ng 50 - 60m cßn quan s¸t thÊy

dÊu vÕt cña thÒm III. §iÒu ®ã chøng tá s−ên phÝa §«ng n©ng lªn m¹nh h¬n s−ên

phÝa T©y, hay nãi c¸ch kh¸c c¸nh phÝa T©y cña ®íi ®øt g·y sôt t−¬ng ®èi so víi c¸nh

phÝa §«ng (H×nh 3.11).

Ph©n tÝch h×nh th¸i vµ ®é cao cña c¸c nói ë s−ên phÝa §«ng vµ s−ên phÝa T©y

còng thÊy cã sù kh¸c biÖt kh¸ râ, ®Æc biÖt lµ vÒ ph−¬ng cÊu tróc s¬n v¨n vµ ®é cao

cña chóng. NÕu kh«ng xÐt tíi yÕu tè th¹ch häc, th× râ rµng c¸c nói ë c¸nh phÝa §«ng

®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®−îc n©ng cao h¬n so víi c¸nh phÝa T©y tíi vµi ba

tr¨m mÐt. C¸c suèi ë c¸nh phÝa §«ng th−êng cã chiÒu dµi ng¾n tõ 1 - 2km cïng víi

tr¾c diÖn däc lín h¬n so víi c¸nh phÝa T©y. Suèi NËm Lay ®ang ch¶y uèn khóc

quanh co trong tròng ®Þa hµo Lai Ch©u, mét sè n¬i h×nh thµnh hå sõng tr©u hoÆc

mãng ngùa ph¶n ¸nh sù sôt lón t¹i khu vùc nµy (H×nh 3.11). §iÒu ®ã l¹i mét lÇn n÷a

nãi lªn c¸nh phÝa T©y sôt t−¬ng ®èi so víi c¸nh phÝa §«ng ph¶n ¸nh c¬ chÕ n©ng

thuËn t¸ch gi·n ë khu vùc nµy [84, 85].

C¬ chÕ thuËn t¸ch gi·n cßn ®−îc x¸c ®Þnh t¹i vÕt lé §B176 phÝa b¾c ®Ìo

Cæng Trêi lµ dÞch tr−ît c¸c tÇng ®¸nh dÊu víi biªn ®é dÞch tr−ît kho¶ng 4 - 5m (¶nh

2.65), cßn t¹i khu vùc Ng· T− s«ng c¸c m¹ch th¹ch anh xuyªn c¾t vµo hÖ tÇng Lai

Ch©u bÞ dÞch chuyÓn víi biªn ®é kho¶ng 5cm (¶nh 2.58). C¬ chÕ thuËn cßn ®−îc

thÓ hiÖn qua c¸c ®Çu t× bÞ uèn cong t¹i vÕt lé 18 trªn ®−êng ®i tõ Ch¨n N−a ®i Pa TÇn

(¶nh 2.57).

Mét minh chøng n÷a vÒ c¬ chÕ dÞch tr−ît cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn

Biªn trªn mét mÆt tr−ît ph¸t triÓn trong ®¸ granit t¹i vÕt lé 60 khu vùc x· Chung

- 61 -

Ch¶i phÝa nam Pa TÇn ®· ghi nhËn ®−îc 2 thÕ hÖ vÕt x−íc kh¸c nhau. VÕt x−íc tr¸i-

thuËn lµ s¶n phÈm ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y trong giai ®o¹n Kainozoi muén vµ

HiÖn ®¹i. VÕt x−íc thuËn còng ghi nhËn ®−îc t¹i vÕt lé §B148 khu vùc H¸ng L×a

b¾c Na Pheo (¶nh 2.60).

Tµi liÖu ®o lÆp tr¾c ®Þa cho 2 chu kú 1963 - 1983 vµ 1994 - 2000 cho thÊy tèc

®é sôt lón ë c¸nh phÝa T©y còng m¹nh mÏ h¬n c¸nh phÝa §«ng. ë khu vùc thÞ x· Lai

Ch©u vµ däc theo thung lòng s«ng §µ ®¹t tíi - 10 ÷ 15mm/n¨m trong khi ®ã trªn ®íi

phøc nÕp lâm S«ng §µ t−¬ng ®èi æn ®Þnh, ®íi S«ng M· n©ng trung b×nh + 2mm/n¨m

vµ ®íi Phan Si Pan lín h¬n + 5 ÷ 6mm/n¨m [96, 97].

Nghiªn cøu tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ c¸c

vïng kÕ cËn b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p ®Þa chÊt - kiÕn tróc trªn c¬ së xö lý khe nøt kiÕn

t¹o vµ c¸c mÆt tr−ît chøa c¸c vÕt x−íc ®· cho phÐp t¸i dùng l¹i ®−îc tr−êng øng suÊt

kiÕn t¹o vµ kiÓu tr¹ng th¸i øng suÊt ®i kÌm (H×nh 3.25). Tuy nhiªn ë ®©y ta thÊy

tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o kiÓu tr−ît b»ng (H×nh 3.25.a, H×nh 3.25.b) øng víi pha kiÕn

t¹o N2 - Q ®· ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu vµ c«ng bè [9, 13, 37, 39, 83, 87, 105, 131]. §Æc biÖt ®©y lµ pha kiÕn t¹o muén nhÊt ®Æc tr−ng bëi kiÓu tr−ît b»ng víi trôc

nÐn Ðp cùc ®¹i (σ1) gÇn n»m ngang ®Þnh h−íng theo ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn, trôc øng

suÊt t¸ch gi·n cùc ®¹i (σ3) gÇn n»m ngang ®Þnh h−íng theo ph−¬ng ¸ vÜ tuyÕn cßn

trôc øng suÊt trung gian (σ2) n»m trong miÒn th¼ng ®øng (H×nh 3.25.a). D−íi t¸c

®éng cña tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o nµy ë khu vùc Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ kÕ cËn

h×nh thµnh kh¸ nhiÒu c¸c hè sôt, tròng d¹ng ®Þa hµo lÊp ®Çy bëi c¸c thµnh t¹o §Ö tø

®Þnh h−íng theo ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn, ®iÓn h×nh nhÊt ph¶i kÓ tíi tròng Ch¨n N−a,

Lai Ch©u, §iÖn Biªn (H×nh 3.10, 3.11, 3.17, 3.30) v.v. Sù ph¸t triÓn kh¸ phæ biÕn c¸c

kiÕn tróc t¸ch gi·n §Ö tø ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn víi kiÓu tr¹ng th¸i øng suÊt kiÓu t¸ch

gi·n (H×nh 3.25.c) sinh kÌm ph¶n ¸nh øng suÊt kiÕn t¹o pha muén nhÊt cã trôc nÐn

Ðp cùc ®¹i gÇn n»m ngang ®Þnh h−íng theo ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn. D−íi t¸c ®éng cña

tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o nµy nh÷ng khu vùc ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cã

ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn (khu vùc Lai Ch©u - NËm Lay) c¬ chÕ t¸ch gi·n chiÕm −u thÕ

vµ ®o¹n ®øt g·y chuyÓn sang ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam (tõ Huæi Chan vÒ phÝa

- 62 -

Lµo) hîp phÇn tr−ît b»ng tr¸i t¨ng dÇn vµ c¬ chÕ dÞch tr−ît chuyÓn sang tr−ît b»ng

tr¸i - thuËn. C¸c ®íi ®øt g·y ph−¬ng t©y b¾c - ®«ng nam ë trªn c¸nh phÝa T©y cña

®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn chuyÓn dÞch víi c¬ chÕ tr−ît b»ng ph¶i (H×nh 3.25.a).

TrÇm tÝch Miocen-Pliocen trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn t¹i khu vùc

Ng· T− S«ng n¬i gÆp nhau cña ba con s«ng lµ s«ng §µ, s«ng NËm Na vµ s«ng NËm

Lay míi ®−îc ph¸t hiÖn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn luËn ¸n [108] (¶nh 3.7, 3.8, 3.9,

3.10, 3.12, 3.13). §©y lµ mét ph¸t hiÖn míi cã ý nghÜa quan träng trong viÖc ph©n

chia c¸c pha biÕn d¹ng, lµ mét b»ng chøng vÒ thµnh phÇn vËt chÊt cã søc thuyÕt

phôc vÒ ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong Kainozoi muén. Tuæi

cña c¸c thµnh t¹o nµy ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së ph©n tÝch bµo tö phÊn hoa t¹i phßng

§Ö tø - ViÖn §Þa chÊt thùc hiÖn vµo n¨m 2008. Dùa vµo thµnh phÇn th¹ch häc cã thÓ

- TËp 1 : ®Æc tr−ng bëi s¹n-cuéi kÕt, t¶ng kÕt ®a kho¸ng r¾n ch¾c mÇu x¸m

ph©n ra ®−îc 3 tËp trÇm tÝch kh¸c nhau.

®Õn x¸m s¸ng. KÝch th−íc cuéi t¶ng dao ®éng tõ 1 - 2cm ®Õn 30 - 40cm vµ lín h¬n

víi ®é mµi trßn vµ ®é lùa chän kÐm. Cµng xuèng ®¸y thµnh phÇn cuéi cµng th« h¬n.

C¸c h¹t cuéi - t¶ng cÊu t¹o tõ ®¸ v«i r¾n ch¾c mÇu x¸m s¸ng hÖ tÇng B¶n P¸p (D2-3

bp) vµ ®¸ phiÕn, bét kÕt, ®¸ b¶ng hÖ tÇng Lai Ch©u (T2-3 lc) (¶nh 3.8, 3.9). Nh×n

chung ®¸ ph©n líp th« vµ bÞ cµ n¸t, cã thÕ n»m kh¸ dèc (60-700) c¾m vÒ t©y t©y b¾c

vµ ®«ng ®«ng nam (¶nh 3.9). ChiÒu dµy tËp 1 dao ®éng tõ 8m ®Õn 10m. §©y lµ

phÇn lãt ®¸y cña c¸c thµnh t¹o Neogen ®−îc ph¸t hiÖn t¹i ®©y. Quan hÖ víi c¸c

thµnh t¹o cæ h¬n kh«ng quan s¸t trùc tiÕp ®−îc do bÞ che phñ bëi cuéi sái §Ö tø vµ

n−íc cña lßng dÉn hiÖn ®¹i s«ng §µ. Nh−ng theo quan s¸t tæng thÓ cã thÓ thÊy

chóng n»m phñ bÊt chØnh hîp trªn c¸c thµnh t¹o phiÕn sÐt-bét kÕt hÖ tÇng Lai Ch©u

(T2-3 lc) vµ ®¸ v«i thuéc hÖ tÇng B¶n P¸p (D2-3 bp) (H×nh 3.27, 3.28). Hai mÉu M01

vµ M05 ®−îc lÊy tõ tËp 1 t¹i 2 c¸nh t©y vµ ®«ng cã tËp hîp bµo tö phÊn hoa ®Æc

tr−ng cho tuæi Pliocen, riªng mÉu M01 cã yÕu tè Miocen nh−ng kh«ng ®iÓn h×nh

(B¶ng 3.1).

- TËp 2 : ®Æc tr−ng bëi c¸t-bét kÕt mÇu x¸m ®Õn x¸m ®en ph©n líp th« vµ cã

®é g¾n kÕt kÐm (¶nh 3.8). Chóng n»m chØnh hîp trªn c¸c thµnh t¹o cuéi-t¶ng thuéc

tËp 1 víi chiÒu dµy kh«ng lín: 3 - 5m. KÕt qu¶ ph©n tÝch bµo tö phÊn hoa tõ mÉu

- 63 -

M02 vµ M04 lÊy tõ tËp nµy ®−îc ph¶n ¸nh trong B¶ng 3.1 ®Æc tr−ng cho khÝ hËu cËn

nhiÖt ®íi tuæi Pliocen.

B¶ng 3.1. KÕt qu¶ ph©n tÝch bµo tö phÊn hoa t¹i khu vùc Ng· T− s«ng.

MÉu 05 MÉu 04 MÉu 03 MÉu 02 MÉu 01

Kh«ng gÆp bµo tö phÊn hoa

Polypodium sp. Picea sp. Trilannosporites sp. Quercus sp. Ginkgo sp. Beltula sp. Taxodium sp Myrtus sp.

Tuæi Pliocen Tuæi Pliocen Tuæi Pliocen

Dicksonia sp. Picea sp. Lygodium sp. Quercus sp. Taxodium sp. Ulmus sp. Sequoia sp. Juglans sp.

Trilannosporites sp. Alnus sp. Leiotriletes Quercus sp. Gleichenia sp. Juglans sp. Ginkgo sp. Castanopsis sp. Abies sp. Euphorbia sp. Taxodium sp.

Ilex sp;

Tuæi Mio - Pliocen (N) Dicksonia sp. Pinus sp. Leiosporites sp. Castannopsis sp. Taxodium sp. Liquidambar sp. Podocarpus sp. Myrtus sp.

- TËp 3 : lµ tËp trªn cïng n»m chØnh hîp trªn tËp 2, ®Æc tr−ng bëi 2 phô tËp.

Phô tËp d−íi cã thµnh phÇn th« h¬n phÇn trªn bao gåm s¹n kÕt, c¸t kÕt h¹t th« cã ®é

g¾n kÕt kh¸ tèt víi chiÒu dµy 1,2- 1,5m. Phô tËp trªn bao gåm bét kÕt - sÐt kÕt khi bÞ

phong hãa cã mÇu x¸m vµng loang læ. §¸ cã ®Æc ®iÓm ph©n líp d¹ng d¶i kh¸ râ víi

thÕ n»m dèc ®Õn dèc ®øng (¶nh 3.10). Trong mÉu M03 tõ tËp nµy kh«ng gÆp bµo tö

phÊn hoa. ChiÒu dµy phô tËp trªn lµ 2 - 2,5m. Nh− vËy chiÒu dµy cña tËp tõ 3 - 4m.

Ph¸t hiÖn míi vÒ c¸c thµnh t¹o trÇm tÝch Miocen- Pliocen trong ®íi ®øt g·y

Lai Ch©u - §iÖn Biªn cho thÊy vµo cuèi Miocen- ®Çu Pliocen chÕ ®é t¸ch gi·n - sôt

lón ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho sù trÇm ®äng c¸c thµnh t¹o trÇm tÝch t−íng s«ng-lò tÝch

trong c¸c hè sôt kh«ng lín vµ ngay sau ®ã l¹i bÞ c¸c qu¸ tr×nh kiÕn t¹o x¶y ra kh¸

tÝch cùc nªn chóng bÞ bãc mßn vµ c¸c diÖn tÝch b¶o tån chóng kh«ng lín. Trong c¸c

kiÕn tróc sôt lón Kainozoi muén cã quy m« kh¸ lín ph¸t triÓn däc ®øt g·y Lai Ch©u

- §iÖn Biªn nh− ®Þa hµo Pa TÇn, tròng pull-apart Ch¨n N−a, tròng §iÖn Biªn cã lÏ

chóng cßn ®−îc b¶o tån ë quy m« nhá vµ ch−a ®−îc ph¸t hiÖn (H×nh 3.24). ChÕ ®é

t¸ch gi·n nµy ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ®i lªn cña basalt olivin ë khu

vùc §iÖn Biªn; tuæi ®ång vÞ phãng x¹ cña chóng ®−îc x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng ph¸p

K-Ar n»m trong kho¶ng 4,4-4,9 ®Õn 5,2-5,4 triÖu n¨m [42, 43, 123].

- 64 -

MÆt ph©n líp cña c¸c thµnh t¹o nªu trªn ®· bÞ c¾t ph¸ bëi c¸c hÖ thèng khe

nøt vµ ®øt g·y bËc cao. Hai hÖ thèng ®øt g·y nhá ph¸t triÓn phæ biÕn trong c¸c thµnh

t¹o Mio-Pliocen ®Òu cã thÕ n»m mÆt tr−ît dèc ®øng (lín h¬n 800), ph¼ng cã chiÒu

dÞch tr−ît tr¸i ng−îc nhau: hÖ ¸ kinh tuyÕn cã thÕ n»m 263-275∠ 800 víi c¬ chÕ

tr−ît b»ng tr¸i rÊt râ (¶nh 3.12, 3.16); hÖ ¸ vÜ tuyÕn cã thÕ n»m trung b×nh 190-

200∠ 80-850 víi c¬ chÕ tr−ît b»ng ph¶i (¶nh 3.14). Hai hÖ khe nøt c¾t (®øt g·y

nhá) nªu trªn t¹o thµnh mét cÆp khe nøt céng øng cho phÐp t¸i dùng l¹i tr¹ng th¸i

øng suÊt hiÖn ®¹i (§Ö tø). Mét cÆp khe nøt c¾t céng øng S1 = 193∠ 810 víi c¬ chÕ

tr−ît b»ng ph¶i (A= 7cm) vµ S2 = 263∠ 800 víi c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i (A= 25cm) lµ

c¬ së ®Ó t¸i lËp l¹i tr¹ng th¸i øng suÊt kiÕn t¹o hiÖn ®¹i t¹i vÕt lé (H×nh 3.29). Tõ

biÓu ®å D2 ta thÊy, tr¹ng th¸i øng suÊt kiÕn t¹o hiÖn ®¹i thuéc kiÓu tr−ît b»ng víi c¸c trôc σ1 vµ σ3 gÇn n»m ngang vµ trôc σ2 gÇn th¼ng ®øng (σ1= 322∠ 30, σ2= 243∠

780, σ3= 52∠ 120). Trôc σ1 ®Þnh h−íng theo ph−¬ng gÇn nh− t©y b¾c- ®«ng nam, víi

kiÓu tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o nµy ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cã ph−¬ng ¸ kinh

tuyÕn l©m vµo c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i. T¹i vÕt lé nµy thÊy hÖ khe nøt c¾t ¸ kinh tuyÕn

gÇn trïng víi ®−êng ph−¬ng vµ thÕ n»m cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn c¾t ph¸

c¸c thµnh t¹o Mio-Pliocen t¹o thµnh c¸c ®íi cµ n¸t d¹ng d¨m mïn (cataclasite) víi

chiÒu réng 1 - 2m (¶nh 3.14). Ngoµi ra cßn x¸c ®Þnh ®−îc biªn ®é tr−ît b»ng tr¸i

theo mét khe nøt c¾t ¸ kinh tuyÕn cì 25cm (¶nh 3.13). §©y lµ mét chøng cí ch¾c

ch¾n vÒ c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong §Ö tø. C¬ chÕ

dÞch tr−ît tr¸i cßn ®−îc x¸c ®Þnh theo c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c mÉu th¹ch häc

d−íi kÝnh hiÓn vi ph©n cùc trong c¸c thµnh t¹o trÇm tÝch Mio-Pliocen khu vùc Ng·

t− s«ng (¶nh 3.18) vµ c¸c thµnh t¹o cæ h¬n (¶nh 3.16). Tròng §iÖn Biªn còng ®−îc

h×nh thµnh trong c¬ chÕ nµy (H×nh 3.30).

Mét sè chøng minh kh¸c cßn thÊy ngoµi hîp phÇn thuËn cña ®øt g·y cßn cã

c¶ hîp phÇn tr−ît b»ng tr¸i. C¬ chÕ dÞch tr−ît tr¸i cña ®íi ®øt g·y ®−îc thÓ hiÖn qua

sù dÞch chuyÓn cã hÖ thèng vµ quy luËt cña c¸c s«ng suèi c¾t ngang qua ®øt g·y ë

khu vùc C«ng ty liªn danh ®¸ ®en Lai Ch©u, Ch¨n N−a, Lai Ch©u, Huæi LÌng, Na

Pheo, cÇu NËm Møc vµ khu vùc b¶n Thin Tãc trong giai ®o¹n hiÖn ®¹i (H×nh 3.9,

- 65 -

3.10, 3.11, 3.12, 3.13, 3.14, 3.16).

Nghiªn cøu h×nh hµi kiÕn tróc kiÓu t¸ch gi·n t¹i khu vùc Ch¨n N−a, Thin Tãc

vµ h×nh hµi kiÕn tróc nÐn Ðp kiÓu ®u«i ngùa khu vùc Huæi LÌng cho thÊy ë 3 khu vùc

nãi trªn ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn ®Òu bÞ lÖch ngang vÒ

bªn tr¸i víi biªn ®é kho¶ng 1200m ë Ch¨n N−a, 1700m ë Huæi LÌng vµ 5500m ë

Thin Tãc ph¶n ¸nh c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i däc theo ®−êng ph−¬ng cña ®øt g·y (H×nh

3.10, 3.12, 3.24).

C¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i cßn ®−îc ph¶n ¸nh qua c¸c sè liÖu ®o lÆp cña m¹ng

GPS ®−îc bè trÝ däc theo ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn víi c¸nh phÝa t©y dÞch

chuyÓn vÒ phÝa nam cßn c¸nh phÝa ®«ng dÞch chuyÓn lªn phÝa b¾c theo 3 chu kú ®o

[97, 98, 99, 99].

C¬ chÕ dÞch tr−ît cã thªm mét minh chøng n÷a lµ c¸c c¬ cÊu chÊn tiªu cña

mét sè trËn ®éng ®Êt mµ ®iÓn h×nh nhÊt lµ trËn ®éng ®Êt ngµy 19/2/2001 ë phÝa t©y

tròng §iÖn Biªn (b¶n Thin Tãc).

Nh− vËy b»ng nh÷ng dÊu hiÖu trªn ta thÊy trong giai ®o¹n hiÖn ®¹i ®øt g·y

Lai Ch©u - §iÖn Biªn ho¹t ®éng víi c¬ chÕ thuËn - tr−ît b»ng tr¸i tõ Pa TÇn ®Õn

Cæng Trêi vµ chuyÓn sang tr−ît b»ng tr¸i - thuËn ë nh÷ng n¬i ®øt g·y chuyÓn sang

ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam tõ Na Pheo ®Õn b¶n Thin Tãc.

3.1.7. Biªn ®é vµ tèc ®é chuyÓn ®éng

Tèc ®é dÞch tr−ît tr¸i vµ t¸ch gi·n - sôt lón cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

trong giai ®o¹n Kainozoi muén ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së nghiªn cøu c¸c tròng t¸ch

gi·n §Ö tø vµ quy luËt uèn khóc cña c¸c s«ng suèi khi bÞ ®øt g·y c¾t qua. KÕt qu¶

nghiªn cøu cho thÊy trong c¸c hè sôt, tròng - ®Þa hµo ph¸t triÓn däc ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn míi ph¸t hiÖn ®−îc trÇm tÝch Neogen ë khu vùc Ng· T− s«ng-phÝa

b¾c thÞ x· Lai Ch©u cò. Cïng giai ®o¹n ®ã ë tròng §iÖn Biªn theo kÕt qu¶ cña lç

khoan 3D ë khu vùc gÇn hÇm §êCat ë ®é s©u kho¶ng 150m gÆp tÇng phong ho¸ tõ

®¸ basalt, ®¸ basalt t−¬i cã tuæi K-Ar tõ 4,4-4,9 vµ 5,2-5,4 triÖu n¨m [42, 43] vµ 5,8

triÖu n¨m [123] (H×nh 3.6, 3.30, 3.31). Tròng §iÖn Biªn ®−îc h×nh thµnh do c¬ chÕ

tr−ît b»ng tr¸i cña ®íi ®øt g·y chÝnh Lai Ch©u - §iÖn Biªn cïng víi c¬ chÕ tr−ît

b»ng ph¶i cña ®øt g·y Pumaytun vµ ®øt g·y nh¸nh cã c¬ chÕ thuËn lµ chñ yÕu.

- 66 -

Tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o trong giai ®o¹n Pliocen - HiÖn ®¹i cã lùc nÐn Ðp ph−¬ng

b¾c nam vµ t¸ch gi·n theo ph−¬ng ®«ng t©y lµ chÝnh. D−íi T¦SKT nµy th× basalt

®−îc ®−a lªn tõ d−íi s©u vµ líp chÈy dÎo tråi lé tíi ®é s©u 10km trªn mÆt c¾t Tõ-

telua (H×nh 3.31) .N»m bÊt chØnh hîp trªn tÇng phong ho¸ nµy lµ c¸c thµnh t¹o §Ö

tø bë rêi cã tuæi tõ Pleistocen gi÷a - Holocen víi chiÒu dµy ~140m vµ theo tµi liÖu

®Þa vËt lý ®¹t ~ 200m ë phÝa nam, cßn theo tµi liÖu tõ Telua míi nhÊt ®¹t 600 - 700m

(H×nh 3.32) [61]. Nh− vËy cã thÓ tÝnh tèc ®é sôt lón trung b×nh cña tròng ®Þa hµo

trung t©m §iÖn Biªn tõ Pleistocen gi÷a ®Õn nay kho¶ng ~ 0,25mm/n¨m (theo tµi liÖu

tõ Telua kho¶ng 1mm/n¨m) (H×nh 3.32). §Þa hµo cã chiÒu réng cì 1,5km vµ nh−

vËy cã thÓ ®¸nh gi¸ tèc ®é t¸ch gi·n ngang cì lín h¬n 1 - 2mm/n¨m (H×nh 3.33)

[87]. Bøc tranh t−¬ng tù nµy còng cã thÓ quan s¸t thÊy ë hè sôt pull-arpat §Ö tø

Ch¨n N−a (H×nh 3.10). Tèc ®é sôt lón còng t−¬ng øng víi tèc ®é n©ng trong

Holocen ®¹t 1mm/n¨m ë B¾c Lai Ch©u vµ 0,4 - 0,6mm/n¨m ë t©y §iÖn Biªn Phñ cña

Zuchiewicz W. [142], NguyÔn Quèc C−êng [17].

T−¬ng tù nh− vËy, theo tµi liÖu ®o tr¾c ®Þa vÖ tinh (GPS) cña (TrÇn §×nh T«

vµ nnk) th× tèc ®é dÞch tr−ît ngang cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®¹t tõ 1 -

3mm/n¨m [97, 98, 99, 99]. Theo nghiªn cøu cña D−¬ng ChÝ C«ng n¨m 2006 tèc ®é

dÞch tr−ît kh«ng v−ît qu¸ 3mm/n¨m [15].

Tèc ®é tr−ît tr¸i cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong §Ö tø cã thÓ

®¸nh gi¸ theo quy luËt uèn khóc s«ng §µ ë khu vùc ng· t− s«ng phÝa B¾c Tx. Lai

Ch©u cò vµ s«ng NËm Na ë khu vùc Ch¨n N−a (biªn ®é 1200 - 2000m) ®¹t cì 0,55 -

0,66mm/n¨m (H×nh 3.10). §Õn khu vùc Na Pheo theo kÕt qu¶ gi¶i ®o¸n ¶nh m¸y

bay, biªn ®é cùc ®¹i cì 3000m tøc lµ kho¶ng 1,66mm/n¨m trong §Ö tø (H×nh 3.13,

3.14) (B¶ng 3.2). Cßn khu vùc NËm Ty theo kÕt qu¶ gi¶i ®o¸n m¸y bay ta thÊy

kh«ng nh÷ng c¸c m¹ng s«ng suèi bÞ dÞch theo c¬ chÕ tr−ît tr¸i mµ c¶ ®Þa h×nh còng

bÞ uèn l−în theo ph¶n ¸nh biªn ®é tr−ît b»ng tr¸i lín ë khu vùc nµy (H×nh 3.16)

(B¶ng 3.3). Nh− vËy tèc ®é dÞch tr−ît tr¸i ë phÇn ®øt g·y chuyÓn h−íng ®«ng b¾c -

t©y nam cã kh¶ n¨ng sÏ lín h¬n [87]. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NCS còng t−¬ng

tù nh− c¸c nghiªn cøu cña Zuchiewicz W. [142], NguyÔn Quèc C−êng [17] cho r»ng

biªn ®é tr−ît tr¸i tõ 6 - 8m ®Õn 20 - 50m, tèc ®é tr−ît tr¸i tõ 0,6 ®Õn 2mm/n¨m trong

- 67 -

Holocen, biªn ®é 2 - 2,5km vµ tèc ®é 2 - 4mm/n¨m trong Pleistocen gi÷a-muén.

Biªn ®é dÞch chuyÓn ngang cßn ®−îc x¸c ®Þnh qua sù dÞch chuyÓn cña c¸c

tÇng ®¸nh dÊu trong c¸c thµnh t¹o Mio-Pliocen ë khu vùc Ng· T− s«ng cã biªn ®é

tr−ît tr¸i kho¶ng 25cm trªn mét ®øt g·y. Biªn ®é võa nªu t−¬ng tù cßn ®−îc tÝnh

cho rÊt nhiÒu ®øt g·y kh¸c cïng ph−¬ng cho nªn tæng biªn ®é dÞch chuyÓn cßn lín

h¬n nhiÒu.

3.1.8. Nh÷ng biÓu hiÖn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i

Ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®−îc biÓu hiÖn kh¸

râ qua c¸c dÊu hiÖu kh¸c nhau: däc theo ®øt g·y ph¸t triÓn kh¸ nhiÒu c¸c hè sôt,

tròng d¹ng ®Þa hµo lÊp ®Çy c¸c thµnh t¹o s«ng - lò tÝch §Ö tø. §iÓn h×nh nhÊt ph¶i kÓ

®Õn tròng Pa TÇn, Ch¨n N−a, Na Pheo, M−êng M−¬n, Huæi Chan, M−êng Pån vµ

tròng d¹ng ®Þa hµo NËm Lay víi chiÒu réng 1 - 2km kÐo dµi h¬n 10km tõ phÝa B¾c

thÞ x· Lai Ch©u cò ®Õn phÝa Nam thÞ trÊn M−êng Lay cò, tròng §iÖn Biªn. C¸c tròng

§Ö tø ë ®o¹n Na Pheo ®Õn b¶n NËm Ty ®Òu cã h×nh qu¶ thËn víi kÝch th−íc nhá h¬n

rÊt nhiÒu so víi c¸c tròng ®Þa hµo Lai Ch©u ë ®o¹n Ch¨n N−a - ®Ìo Cæng Trêi, tròng

®Þa hµo Pa TÇn ë ®o¹n cña khÈu Ma Lï Thµng ®Õn Ch¨n N−a vµ c¶ tròng kÐo to¹c

Ch¨n N−a (H×nh 3.8, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12, 3.13, 3.14, 3.15, 3.16, 3.17) (¶nh 3.1, 3.2,

3.3, 3.5, 3.6).

Ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña ®íi ®øt g·y cßn biÓu hiÖn kh¸ râ qua dÞ th−êng ®Þa

hãa khÝ Rn, Hg vµ CO2 + CH4 ë khu vùc thÞ x· Lai Ch©u cò cã dÞ th−êng Rn = 26.000 (Bq/m3), Hg = 5.200 (ng/m3), CH4 + CO2= 6%; thÞ trÊn Na Pheo, §Ìo Cß Ch¹y vµ xung quanh thµnh phè §iÖn Biªn Phñ hoÆc trªn c¸c tuyÕn NËm Ty A, NËm Ty B dÞ th−êng Rn = 28.000 (Bq/m3), Hg = 10.441 (ng/m3), CH4 + CO2 = 6.1% còng cho thÊy ®o¹n tõ Na Pheo ®Õn b¶n Thin Tãc møc ®é ho¹t ®éng m¹nh h¬n ®o¹n

phÝa b¾c (H×nh 3.1, 3.15, 3.34, 3.35, 3.36, 3.37, 3.38) [20, 72, 73, 74].

Sù xuÊt lé c¸c nguån n−íc kho¸ng - nãng tËp trung ë M−êng M−¬n, Huæi

Chan, M−êng Pån, Pe Lu«ng, U Ba trªn ®o¹n Cæng Trêi ®Õn b¶n Thin Tãc ®Òu liªn

quan tíi ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cho thÊy phÇn

phÝa nam ho¹t ®éng m¹nh phÇn phÝa b¾c (H×nh 3.24, 3.38).

Ho¹t ®éng hiÖn ®¹i kh¸ tÝch cùc cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cßn biÓu

- 68 -

hiÖn kh¸ râ b»ng c¸c dÞ th−êng ®Þa nhiÖt trªn c¸c tuyÕn kh¶o s¸t: Lai Ch©u; Na Pheo

(H×nh 3.38a), B¶n LÜnh (H×nh 3.38b), NËm Ty (H×nh 3.38c) [94].

Mét d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt kh¸ ®iÓn h×nh liªn quan tíi ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña

®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ph¶i kÓ tíi lµ lò bïn ®¸. Trong nh÷ng n¨m võa qua

nhiÒu ®ît lò bïn ®¸ ®· x¶y ra däc hai s−ên phÝa §«ng vµ phÝa T©y cña ®øt g·y. §Æc

biÖt lµ c¸nh phÝa §«ng, khu vùc M−êng Lay cò ®Õn thÞ x· Lai Ch©u cò lò bïn ®¸ ®·

huû diÖt nhiÒu nhµ cöa, ruéng ®Êt vµ kÓ c¶ tÝnh m¹ng con ng−êi khiÕn thÞ trÊn

M−êng Lay cò ph¶i di rêi xuèng Na Pheo. Nguyªn nh©n ph¸t sinh, ph¸t triÓn lò bïn

®¸ rÊt phøc t¹p, tuy nhiªn kÕt qu¶ nghiªn cøu cña [61, 83] cho thÊy mèi liªn quan

mËt thiÕt gi÷a c¸c ®íi dËp vì vá tr¸i ®Êt m¹nh víi qu¸ tr×nh tr−ît lë vµ lò bïn ®¸.

Ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña ®íi ®−îc biÓu hiÖn râ nhÊt qua ho¹t ®éng ®Þa chÊn

cña ®íi. Trong nh÷ng n¨m qua nhiÒu trËn ®éng ®Êt cã Ms ®¹t 5,0 ÷ 5,5 ®· x¶y ra,

chñ yÕu tËp trung ë bèn nót sinh chÊn quan träng lµ tròng Ch¨n N−a, thÞ x· Lai

Ch©u cò-M−êng Lay cò, Huæi LÌng vµ xung quanh thµnh phè §iÖn Biªn Phñ víi tÇn

suÊt cao. Sè trËn ®éng ®Êt cïng víi c−êng ®é vµ tÇn suÊt ghi nhËn ®−îc nhiÒu nhÊt

khu vùc b¶n Thin Tãc vµ xung quanh tròng §iÖn Biªn trªn ®o¹n ®Ìo Cæng Trêi ®Õn

b¶n Thin Tãc; sau ®ã ®Õn ®o¹n Ch¨n N−a - Huæi LÌng vµ yÕu nhÊt lµ ®o¹n tõ cöa

khÈu Ma Lï Thµng ®Õn Ch¨n N−a. §øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®−îc xÕp vµo ®íi

ph¸t sinh ®éng ®Êt m¹nh cña vïng T©y B¾c ViÖt Nam (H×nh 3.24) [9, 127, 128].

3.2. §Æc ®iÓm C¸c ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g∙y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn

Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®øt g·y ho¹t ®éng ë ViÖt Nam viÖc ph©n

®o¹n ®øt g·y cßn Ýt hoÆc ch−a ®−îc nghiªn cøu v× hai lý do sau:

- Ch−a ®−îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ vµ chi tiÕt vÒ c¸c ®Æc ®iÓm cña ®øt g·y

- Ch−a x¸c ®Þnh ®−îc c¸c tiªu chÝ cÇn thiÕt lµm c¬ së ph©n ®o¹n

Trªn c¬ së kÕt qu¶ nghiªn cøu kh¸ chi tiÕt vÒ c¸c ®Æc ®iÓm däc theo suèt

chiÒu dµi cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn bao gåm: ®Æc ®iÓm ph©n bè kh«ng

gian, vÞ trÝ kiÕn t¹o trªn b×nh ®å kiÕn tróc hiÖn ®¹i vµ ®Æc ®iÓm ph¸ huû cña ®íi, quy

m« vµ h×nh th¸i ®øt g·y (nh− chiÒu réng ®íi ph¸ huû, thÕ n»m mÆt tr−ît v.v.), c¬ chÕ

vµ tèc ®é dÞch tr−ît trong giai ®o¹n N2 - Q vµ nh÷ng biÓu hiÖn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i ®·

- 69 -

cho thÊy cã sù kh¸c nhau vÒ nhiÒu khÝa c¹nh nh− c¬ chÕ ho¹t ®éng kh¸c nhau, biªn

®é vµ tèc ®é kh¸c nhau, ®−êng ph−¬ng biÕn ®æi kh¸c nhau, ho¹t ®éng ®éng ®Êt,

ph©n bè n−íc kho¸ng - n−íc nãng còng kh¸c nhau v.v.

Dùa trªn mét sè tiªu chÝ ®· ®−îc 1 sè n−íc sö dông ®Ó ph©n ®o¹n ®øt g·y nh−

Trung Quèc vµ B¨ngladed cïng víi c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NCS ®· ®−a ra 6 tiªu

chÝ kh¸c nhau nh−: 1- §é lÖch ngang ®øt g·y; 2- Sù chuyÓn ®æi ph−¬ng ®ét ngét; 3-

§Æc ®iÓm ph¸t nh¸nh, táa tia; 4- H×nh th¸i cña ®øt g·y (thÕ n»m mÆt tr−ît, c¬ chÕ vµ

tèc ®é dÞch tr−ît cho giai ®o¹n N2 - Q); 5- Møc ®é biÓu hiÖn ho¹t ®éng ®éng ®Êt; 6- §Æc ®iÓm c¸c qu¸ tr×nh néi - ngo¹i sinh kh¸c nhau nh− nøt - tr−ît ®Êt, ho¹t ®éng

n−íc nãng - n−íc kho¸ng, dÞ th−êng ®Þa hãa khÝ v.v. cho phÐp t¸c gi¶ ph©n chia ®íi

®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn thµnh c¸c ph©n ®o¹n cã møc ®é ho¹t ®éng kh¸c nhau.

Tõ nh÷ng tiªu chÝ trªn, kÕt qu¶ nghiªn cøu cho phÐp ph©n ®o¹n ®íi ®øt g·y

Lai Ch©u - §iÖn Biªn thµnh 3 ph©n ®o¹n víi nh÷ng tÝnh chÊt vµ møc ®é ho¹t ®éng

kh¸c nhau trong l·nh thæ ViÖt Nam bao gåm:

- Ph©n ®o¹n thø nhÊt phÝa B¾c: biªn giíi ViÖt Nam - Trung Quèc (cöa khÈu

Ma Lï Thµng) kÐo dµi ®Õn Ch¨n N−a.

- Ph©n ®o¹n thø hai: Ch¨n N−a - Huæi LÌng (B¾c Cæng Trêi).

- Ph©n ®o¹n thø ba: Huæi LÌng - Thin Tãc (Lµo).

3.2.1. Ph©n ®o¹n thø nhÊt: cöa khÈu Ma Lï Thµng - Ch¨n N−a.

Ph©n ®o¹n nµy b¾t ®Çu tõ cöa khÈu Ma Lï Thµng ë biªn giíi ViÖt-Trung råi

®i qua Pa TÇn (H×nh 3.8) vµ kÕt thóc t¹i tròng kÐo to¹c Ch¨n N−a (H×nh 3.10, 3.24).

Ph©n ®o¹n nµy cã chiÒu dµi kho¶ng 50km trªn l·nh thæ ViÖt Nam, ®Æc tr−ng bëi

ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn vµ ho¹t ®éng víi c¬ chÕ thuËn-tr−ît b»ng tr¸i lµ chñ yÕu víi

hîp phÇn thuËn kh¸ lín. C¬ chÕ thuËn - t¸ch gi·n ®−îc thÓ hiÖn bëi sù h×nh thµnh

tròng Pa TÇn cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn ph¸t triÓn däc theo ®øt g·y vµ tròng kÐo to¹c

Ch¨n N−a (H×nh 3.8, 3.10, B¶ng 3.2, 3.3). Tròng Ch¨n N−a lµ ®Çu mót n¬i kÕt thóc

cña ph©n ®o¹n thø nhÊt vµ b¾t ®Çu cña ph©n ®o¹n hai. T¹i tròng pull-apart nµy ®·

x¸c ®Þnh ®−îc 1 trËn ®éng ®Êt x¶y ra ngµy 2/4/2001 víi c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i cã Ms

= 4.5 ®é Richter vµ ®é s©u lµ 15km [121]. Ho¹t ®éng ®éng ®Êt däc theo ph©n ®o¹n

nµy kh«ng râ nÐt.

- 70 -

Hîp phÇn tr−ît b»ng ngang tr¸i ®−îc x¸c ®Þnh theo quy luËt uèn khóc cña lßng

s«ng NËm Na qua h×nh hµi kiÕn tróc kiÓu “pull-apart” §Ö tø Ch¨n N−a víi biªn ®é

1.000 - 1.200m, cã thÓ ®¸nh gi¸ tèc ®é dÞch tr−ît tr¸i trong §Ö tø ë ph©n ®o¹n nµy

cì 0,55 - 0,66mm/n¨m.

3.2.2. Ph©n ®o¹n thø hai: Ch¨n N−a - Cæng Trêi.

Ph©n ®o¹n nµy cã ®é kÐo dµi kho¶ng 35km, theo ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn. §o¹n

®øt g·y ë ®©y ®−îc thÓ hiÖn d−íi d¹ng thung lòng - ®Þa hµo kÐo dµi víi chiÒu réng 1

- 2km (H×nh 3.11, 3.24). Ph©n ®o¹n hai ®−îc t¹o nªn bëi sù lÖch ngang cña ®øt g·y

vÒ phÝa bªn tr¸i t¹o thµnh h×nh hµi kiÕn tróc kiÓu tròng kÐo to¹c Ch¨n N−a (H×nh

3.10) ë ®Çu mót phÝa B¾c vµ kiÓu “®u«i ngùa” nÐn Ðp Huæi LÌng (H×nh 3.12) ë ®Çu

mót phÝa Nam. §©y lµ ph©n ®o¹n cã biÓu hiÖn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i kh¸ ®Æc tr−ng vµ

®iÓn h×nh víi ho¹t ®éng ®Þa chÊn gia t¨ng, ®Æc biÖt ë 2 ®Çu mót lµ Ch¨n N−a, Huæi

LÌng vµ khu vùc TX. Lai Ch©u (cò) trong nót giao nhau víi ®øt g·y Th−îng nguån

S«ng §µ ph−¬ng t©y b¾c - ®«ng nam.

KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy ph©n ®o¹n thø hai cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u -

§iÖn Biªn cã ph−¬ng gÇn kinh tuyÕn víi sù tham gia cña hîp phÇn thuËn kh¸ râ vµ

®−îc ph¶n ¸nh qua sù cã mÆt cña ®Þa hµo §Ö tø Lai Ch©u (H×nh 3.11), còng nh− kÕt

qu¶ nghiªn cøu tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o, ®Æc ®iÓm ®Þa m¹o cña thung lòng suèi

NËm Lay. Nh÷ng kiÕn tróc T©n kiÕn t¹o nµy lµ nh÷ng h×nh hµi kiÕn tróc ®Æc tr−ng

ph¶n ¸nh c¬ chÕ dÞch tr−ît cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn t¹i khu vùc thÞ x·

Lai Ch©u. Hîp phÇn tr−ît b»ng ngang tr¸i trong N2 - Q ®−îc x¸c ®Þnh theo quy luËt uèn khóc cña lßng s«ng NËm Na vµ lßng s«ng §µ, h×nh hµi kiÕn tróc kiÓu “pull-

apart” §Ö tø Ch¨n N−a vµ kiÓu “®u«i ngùa” ë khu vùc Cæng Trêi - Huæi LÌng (H×nh

3.10, 3.12), kÕt qu¶ ph©n tÝch khe nøt kiÕn t¹o (B¶ng 3.5), tõ ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸

®−îc tèc ®é dÞch tr−ît tr¸i trong §Ö tø ë ®o¹n nµy cì 0,66 - 1,11mm/n¨m (H×nh

3.11). KÕt qu¶ nµy kh¸ phï hîp víi kÕt qu¶ ®o lÆp tr¾c ®Þa giai ®o¹n 2002-2004 cña

TrÇn §×nh T« vµ nnk, D−¬ng ChÝ C«ng cho r»ng tèc ®é dÞch tr−ît tr¸i cña ®íi ®øt

g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong 1 - 3mm/n¨m [15, 97, 98, 99, 99].

KÕt qu¶ nghiªn cøu h×nh hµi kiÕn tróc vµ tèc ®é dÞch tr−ît cho phÐp x¸c ®Þnh

khu vùc thÞ x· Lai Ch©u cò n»m trªn vïng cùc ®éng cña ph©n ®o¹n hai Ch¨n N−a -

- 71 -

Huæi LÌng (Cæng Trêi) thuéc ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn víi chiÒu dµi

kho¶ng 35km.

3.2.3. Ph©n ®o¹n thø ba: Huæi LÌng-Thin Tãc (Lµo)

Ph©n ®o¹n nµy cã ®é kÐo dµi kho¶ng 70km b¾t ®Çu tõ Huæi LÌng kÐo dµi qua

Na Pheo, M−êng M−¬n vµ ®Õn Huæi Chan cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn. Tõ Huæi Chan

®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ph¸t nh¸nh, nh¸nh chÝnh cã phÇn T©y Nam chuyÓn

dÇn sang ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam ch¹y qua b¶n NËm Ty råi ®Õn b¶n Thin Tãc

(Lµo) vµ kÕt thóc t¹i ®©y. Nh¸nh phô tõ Huæi Chan ®i qua M−êng Pån, ®Ìo Cß Ch¹y

vµ ch¹y qua tròng §iÖn Biªn cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn (H×nh 3.24).

ChiÒu réng cña ®íi ph¸ hñy nh¸nh chÝnh cì 800 - 1000m theo kÕt qu¶ kh¶o

s¸t ®Þa chÊt vµ theo tµi liÖu ®Þa tõ (tuyÕn 7 NËm Ty, H×nh 3.22 [60, 61]). Ngoµi thùc

®Þa, t¹i khu vùc B¶n NËm Ty quan s¸t thÊy ®íi Ðp phiÕn vµ sau ®ã bÞ cµ n¸t d¹ng

d¨m mïn ph¸t triÓn chång lªn réng 1 - 2km víi thÕ n»m dèc ®øng, cã xu h−íng

nghiªng vÒ t©y b¾c c¾t qua c¸c thµnh t¹o cña hÖ tÇng Suèi Bµng (T3n-r sb) vµ hÖ tÇng

NËm P« (J np). Theo t− liÖu viÔn th¸m vµ trªn ®Þa h×nh, cÊu tróc s¬n v¨n ®Òu chuyÓn

h−íng theo ph−¬ng cña ®øt g·y tõ Huæi Chan ®Õn NËm Ty vµ cßn kÐo dµi rÊt xa,

sang c¶ l·nh thæ Lµo (H×nh 3.16, 3.24). Nh×n mét c¸ch tæng thÓ ®íi ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn lµ mét ®íi ®øt g·y lín, quy khu vùc, ®ãng vai trß quan träng ë

phÝa T©y b¸n ®¶o §«ng D−¬ng n»m trong ®ai ®éng Tethys vµ ®−îc gäi lµ ®øt g·y

§iÖn Biªn - Cß R¹t hay ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn - Lu«ng Pha B¨ng - Phit

Xa Nu Lèc. PhÇn ch¹y qua l·nh thæ ViÖt Nam chØ lµ mét segment víi tæng chiÒu dµi

150km. Mét nh¸nh phô kh¸c còng cã ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam ch¹y song song

víi nh¸nh chÝnh cã chiÒu réng ®íi ph¸ huû cì 350m (VLF tuyÕn T4, H×nh 3.23 [24];

®Þa tõ tuyÕn T8, H×nh 3.22b [60, 61]). Trong ®íi ph¸ huû c¸c thµnh t¹o ®¸ phiÕn sÐt

cña hÖ tÇng Lai Ch©u (T2-3 lc) bÞ Ðp phiÕn vµ cµ n¸t rÊt m¹nh, c¾m dèc vÒ phÝa t©y t©y b¾c víi gãc dèc 700 (H×nh 3.13, 3.14, 3.15, 3.16, B¶ng 3.2, 3.4).

§øt g·y nh¸nh Huæi Chan - §iÖn Biªn Phñ cã chiÒu réng ®íi ph¸ huû 200 -

350m ch¹y theo ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn tõ Huæi Chan 1 qua phÝa ®«ng b¶n Thin Tãc,

b¶n LÝnh, M−êng Pån råi kÐo dµi xuèng §iÖn Biªn trªn kho¶ng c¸ch ~ 40km. ë khu

vùc ph©n nh¸nh ®øt g·y ®−îc ph¸t hiÖn qua c¸c dÞ th−êng VLF t¹i c¸c tuyÕn b¶n

- 72 -

LÝnh vµ M−êng Pån (VLF tuyÕn T5, H×nh 3.23 [24]; ®Þa tõ tuyÕn 8, ®Ìo Cß Ch¹y,

H×nh 3.22 [61]) vµ c¸c vÕt lé ®Þa chÊt tõ Thin Tãc ®Õn Huæi Chan. KÕt qu¶ nghiªn

cøu khe nøt kiÕn t¹o cho thÊy thÕ n»m cña ®íi ®øt g·y nµy thay ®æi lóc c¾m vÒ phÝa

t©y víi gãc kh¸ ®èc (70 - 80o) (MÆt c¾t NËm NÑn - §Ìo Cß Ch¹y, B¶ng 3.5; ®Þa tõ

tuyÕn 8 [61]). Chóng c¾t ph¸ kh¸ m¹nh c¸c thµnh t¹o ®¸ phiÕn hÖ tÇng Lai Ch©u (T2- 3 1c), hÖ tÇng Suèi Bµng vµ t¹o thµnh thung lòng d¹ng ®Þa hµo §Ö tø kÐo dµi theo

ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn vµ nhËn biÕt ®−îc kh¸ dÔ dµng trªn ®Þa h×nh hiÖn ®¹i (H×nh

3.15, 3.24, 3.30) [105].

T¹i khu vùc Na Pheo (HuyÖn M−êng Chµ) (H×nh 3.13, 3.14) h×nh hµi kiÕn

tróc ®Æc tr−ng bëi tæ hîp gi÷a kiÓu t¸ch gi·n d¹ng ®Þa hµo vµ tr−ît b»ng tr¸i kiÓu so

le liªn tôc. C¸c ®øt g·y phô ph¸t triÓn trªn hai c¸nh ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

®Òu cã khuynh h−íng c¾m dèc ®øng vµo trung t©m víi gãc dèc 70 - 800. PhÇn trung

t©m däc thung lòng suèi NËm M−¬n h×nh thµnh hµng lo¹t c¸c tròng nhá §Ö tø h×nh

qu¶ thËn nèi tiÕp nhau lÊp ®Çy b»ng c¸c thµnh t¹o lò-båi tÝch Q víi chiÒu dµy kh«ng

lín nh−ng cã hÖ thèng. T¹i nh÷ng khu vùc nµy ®éng lùc dßng ch¶y ph¶n ¸nh kh¸ râ

khuynh h−íng sôt lón trong Q bëi sù uèn khóc m¹nh víi sù ph¸t triÓn bËc thÒm vµ

b·i båi réng.

ChuyÓn dÞch hiÖn ®¹i cã quy luËt cña c¸c khe suèi hai bê ®æ vµo NËm M−¬n

víi tæng biªn ®é lªn tíi 2500 - 3000m. Tèc ®é dÞch tr−ît ngang theo kiÓu ng−îc

chiÒu kim ®ång hå ®¹t gi¸ trÞ 1,38 - 1,66mm/n¨m (B¶ng 3.2).

H×nh hµi kiÕn tróc t¹i khu vùc cÇu NËm Møc cho thÊy bøc tranh t−¬ng tù.

Tuy nhiªn t¹i ®©y cßn quan s¸t ®−îc kh¸ râ ®øt g·y chÝnh Lai Ch©u - §iÖn Biªn bÞ

c¸c ®øt g·y hÖ ®«ng b¾c - t©y nam cã quy m« nhá h¬n c¾t ph¸ lµm xª dÞch theo kiÓu

tr−ît tr¸i kh¸ râ (khu vùc phÝa nam thÞ trÊn Na Pheo vµ cÇu NËm Møc) (H×nh 3.13,

3.14).

H×nh hµi kiÕn tróc t¹i khu vùc NËm Ty (gi¸p biªn ViÖt - Lµo) víi ®øt g·y

chÝnh Lai Ch©u - §iÖn Biªn ch¹y qua l¹i cã kiÓu cµnh th«ng (H×nh 3.16) ®Æc tr−ng

bëi tæ hîp gi÷a ®øt g·y tr−ît b»ng ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam vµ ®øt g·y thuËn

ph−¬ng ¸ vÜ tuyÕn ph¸t triÓn trªn c¸nh phÝa t©y b¾c vµ ng−îc l¹i trªn c¸nh phÝa ®«ng

nam lµ tæ hîp c¸c yÕu tè kiÕn tróc nÐn Ðp. Biªn ®é dÞch tr−ît ngang ë khu vùc nµy

- 73 -

lín h¬n 3000m. Nh− vËy tèc ®é tr−ît tr¸i trung b×nh cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u -

§iÖn Biªn ë khu vùc nµy sÏ lín h¬n 1,38 - 1,66mm/n¨m (B¶ng 3.3).

Ho¹t ®éng ®éng ®Êt cña ph©n ®o¹n nµy kh¸ m¹nh mÏ víi Ms quan s¸t ®−îc

tõ 5,1 - 5,5 ®é Richter. C¬ chÕ tr−ît tr¸i ®−îc thÓ hiÖn qua c¬ cÊu chÊn tiªu trËn

®éng ®Êt ngµy 19/2/2001 víi Ms = 5,3 ®é Richter vµ d− chÊn Ms = 4,0 ®é Richter

[114, 121, 138] (H×nh 3.24, B¶ng 3.2).

Nh− vËy ta thÊy ph©n ®o¹n Na Pheo - Huæi Chan ®Õn NËm Ty vµ Thin Tãc,

®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ho¹t ®éng víi c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i lµ chñ yÕu víi

tèc ®é trung b×nh trong §Ö tø lµ 1,38 - 1,66mm/n¨m. Tèc ®é trung b×nh nµy kh¸ phï

hîp víi kÕt qu¶ ®o lÆp tr¾c ®Þa vÖ tinh (GPS) cña TrÇn §×nh T« vµ D−¬ng ChÝ C«ng

[15, 97, 98, 99, 100] cho ®íi ®øt g·y nµy (1 - 3mm/n¨m).

NCS dùa trªn 6 tiªu chÝ ®Ó ph©n ®o¹n ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

nh−ng do tµi liÖu vÒ ®é s©u ch−a ®ñ, v× vËy tiªu chÝ ®é s©u kh¸c nhau gi÷a c¸c ph©n

®o¹n cßn ch−a ®−îc sö dông nh− 1 tiªu chÝ ®Ó ph©n ®o¹n:

- Ph©n ®o¹n 2 theo tµi liÖu träng lùc cho phÐp ®¸nh gi¸ ®é s©u tíi 60km.

- Ph©n ®o¹n 3 th«ng qua sè liÖu tõ-telua cña Lª Huy Minh ®· x¸c ®Þnh ®é s©u

tíi 30km ë tròng §iÖn Biªn (ë ®é s©u 10km ®· cã hiÖn t−îng chÈy dÎo).

- Ph©n ®o¹n 1 ch−a cã sè liÖu.

Theo tµi liÖu cÊu tróc s©u vá tr¸i ®Êt (§inh V¨n Toµn, 2010) c¶ 3 ph©n ®o¹n

®Òu lµm biÕn d¹ng c¸c bÒ mÆt Conrad vµ Moho ë ®é s©u 16 - 20km vµ 38 - 42km.

Th«ng qua c¸c trËn ®éng ®Êt cã c¬ cÊu chÊn tiªu ë ®é s©u tõ 10 - 20 km.

V× kh«ng cã c¸c mÆt c¾t ®Þa vËt lý chi tiÕt t¹i c¸c vÞ trÝ ph©n ®o¹n trªn mÆt ®Ó

so s¸nh nh−ng cã thÓ dùa vµo sù ph©n bè, tÇn suÊt, c−êng ®é vµ sè lÇn lÆp l¹i cña c¸c

trËn ®éng ®Êt nªn cã nhiÒu kh¶ n¨ng tÝnh ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g·y còng ®−îc thÓ

hiÖn ë d−íi s©u.

- 74 -

- 75 -

- 76 -

- 77 -

- 78 -

- 79 -

- 80 -

- 81 -

- 82 -

- 83 -

- 84 -

- 85 -

- 86 -

- 87 -

Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu nªu trªn ®· x¸c lËp ®−îc 3 ph©n ®o¹n víi c¸c

®Æc ®iÓm ho¹t ®éng hiÖn ®¹i kh¸c nhau cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trªn

l·nh thæ ViÖt Nam. Sù kh¸c nhau gi÷a c¸c ph©n ®o¹n võa nªu sÏ dÉn ®Õn sù kh¸c

nhau vÒ quy luËt ho¹t ®éng còng nh− sù ph©n bè, tÇn suÊt, c−êng ®é vµ sè lÇn lÆp l¹i

cña c¸c lo¹i h×nh tai biÕn ®Þa chÊt lµ hÖ qu¶ cña ®øt g·y ho¹t ®éng nh− ®éng ®Êt,

tr−ît lë ®Êt vµ lò bïn ®¸ mµ NCS sÏ tr×nh bÇy trong Ch−¬ng 5.

KÕt luËn Ch−¬ng 3

1. §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ mét ®íi ®øt g·y s©u, quy m« lín víi

chiÒu réng ®íi ph¸ huû ®¹t 800 - 2000m vµ ®íi ¶nh h−ëng ®¹t 5 - 10km, víi chiÒu

dµi kho¶ng 150km trªn l·nh thæ ViÖt Nam. MÆt tr−ît cña ®íi ®øt g·y chÝnh Lai

Ch©u - §iÖn Biªn c¾m vÒ phÝa t©y vµ t©y t©y b¾c víi gãc dèc ®Õn dèc ®øng.

2. Ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn mang tÝnh ph©n

®o¹n kh¸ râ. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho phÐp ph©n chia ®−îc 3 ph©n ®o¹n trªn l·nh thæ

ViÖt Nam. ë ph©n ®o¹n 1 Ma Lï Thµng - Ch¨n N−a cã chiÒu dµi kho¶ng 50km, c¬

chÕ dÞch tr−ît ®−îc x¸c ®Þnh lµ thuËn - tr−ît b»ng tr¸i víi biªn ®é tõ 1000 - 1200m

vµ tèc ®é tõ 0,55-0,66mm/n¨m, ph©n ®o¹n 2 Ch¨n N−a - Huæi LÌng víi chiÒu dµi

kho¶ng 35km còng cã c¬ chÕ thuËn - tr−ît b»ng tr¸i víi biªn ®é tõ 1200 - 2000m vµ

tèc ®é tõ 0,66-1,11mm/n¨m, ph©n ®o¹n 3 Huæi LÌng - Thin Tãc víi chiÒu dµi

kho¶ng 70km chuyÓn dÇn sang tr−ît b»ng tr¸i - thuËn víi biªn ®é tõ 2500 - 3000m

vµ tèc ®é tõ 1,38-1,66mm/n¨m. Däc theo chiÒu dµi ®øt g·y, cµng vÒ phÝa nam hîp

phÇn tr−ît b»ng tr¸i cµng t¨ng (Ch¨n N−a biªn ®é kho¶ng 1200m, t¹i thÞ x· Lai

Ch©u biªn ®é kho¶ng 2000m, ®Õn Na Pheo ®¹t 3000m vµ ë khu vùc NËm Ty biªn ®é

ch¾c ch¾n cßn lín h¬n). Tèc ®é sôt lón ë tròng §iÖn Biªn tõ Pleistocen gi÷a ®Õn nay

cì 0,25 - 1mm/n¨m.

- 88 -

Ch−¬ng 4. lÞch sö ph¸t triÓn kiÕn t¹o cña

®íi ®øt g∙y lai ch©u - ®iÖn biªn

C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm biÕn d¹ng, tuæi biÕn d¹ng cïng víi c¸c

nghiªn cøu ®Æc tr−ng cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn trong suèt qu¸ tr×nh h×nh

thµnh vµ ph¸t triÓn ®−îc tr×nh bÇy trong Ch−¬ng 2 vµ 3 ®· cho thÊy khu vùc nghiªn

cøu cã cÊu t¹o ®Þa chÊt, lÞch sö ph¸t triÓn vµ m«i tr−êng thµnh t¹o hÕt søc phøc t¹p.

Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu nªu trªn gãp phÇn vµo viÖc luËn gi¶i bèi c¶nh kiÕn t¹o

còng nh− lÞch sö ph¸t triÓn ®Þa chÊt khu vùc nghiªn cøu.

Tõ tr−íc ®Õn nay, ®a sè c¸c luËn gi¶i kiÕn t¹o dùa trªn c¬ së cña thuyÕt kiÕn

t¹o M¶ng ®Òu cho r»ng khu vùc nghiªn cøu n»m ë n¬i giao nhau gi÷a ba m¶ng lµ

Indochina, Sibumasu vµ Nam Trung Hoa nªn lÞch sö tiÕn ho¸ kiÕn t¹o cña vïng

nghiªn cøu ®−îc g¾n liÒn víi lÞch sö t−¬ng t¸c cña c¸c m¶ng nµy vµ mèi quan hÖ

gi÷a chóng víi c¸c m¶ng kh¸c trong qu¸ khø. Dùa trªn c¬ së ph©n tÝch, ®èi s¸nh,

tæng hîp c¸c tµi liÖu thu thËp ®−îc trong khu vùc nghiªn cøu vµ kÕ cËn víi c¸c

nguån tµi liÖu luËn gi¶i ®Þa chÊt khu vùc ®· cã tõ tr−íc cho ®Õn hiÖn t¹i, lÞch sö ph¸t

triÓn ®Þa chÊt khu vùc nghiªn cøu khi ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn h×nh thµnh

cho tíi hiÖn nay cã thÓ ph©n chia ra thµnh 2 giai ®o¹n ph¸t triÓn kiÕn t¹o kh¸c nhau.

C¸c nghiªn cøu tr−íc ®©y, ®Æc biÖt lµ nghiªn cøu cña Metcalfe [56] trªn diÖn

tÝch réng lín ®· cho thÊy 4 giai ®o¹n ph¸t triÓn kiÕn t¹o tr−íc thêi ®iÓm ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn h×nh thµnh, trong ®ã giai ®o¹n Indosini (Permi-Trias) lµ giai ®o¹n

va ch¹m m¹nh mÏ nhÊt vµ ®Ó l¹i nhiÒu dÊu Ên râ nÐt nhÊt. Theo c¸c nghiªn cøu trªn

th× vµo giai ®o¹n Carbon sím, m¶ng §«ng D−¬ng vµ m¶ng Nam Trung Hoa ®· héi

nhËp víi nhau däc theo ®íi kh©u S«ng M·. Cßn giai ®o¹n Indosini lµ hËu qu¶ cña

qu¸ tr×nh héi nhËp cña tiÓu m¶ng Sibumasu vµo §«ng D−¬ng vµ Nam Trung Hoa ®Ó

t¹o thµnh mét ®Þa m¶ng lín h¬n (m¶ng Cathaysialand cña Metcalfe, [58]) cïng víi

qu¸ tr×nh ®ãng kÝn cña ®íi kh©u Jinghong - Nan - Sra Kaeo vµo Permi. TiÕp theo sù

kiÖn võa nªu trªn lµ giai ®o¹n YÕn S¬n ®¸nh dÊu sù xuÊt hiÖn cña ®íi ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn. Nh− vËy, ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn hoµn toµn lµ ®øt g·y

néi m¶ng. Trong giai ®o¹n HiÖn ®¹i ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cã ph−¬ng

- 89 -

gÇn song song víi ®íi kh©u Jinghong - Nan - Sra Kaeo, n»m c¸ch ®íi kh©u võa nªu

kho¶ng 170 - 250km vÒ phÝa T©y vµ kh«ng nèi víi nhau.

4.1. Giai ®o¹n Jura sím - Creta

TiÕp theo sù kiÖn ®Þa chÊt trong giai ®o¹n Permi muén-Trias gi÷a, khu vùc

nghiªn cøu ®· chÞu nhiÒu t¸c ®éng liªn tôc cña c¸c sù kiÖn va ch¹m kh¸c nhau trong

suèt kho¶ng thêi gian tõ Jura sím ®Õn hÕt Creta [68]. Khu vùc nghiªn cøu trong giai

®o¹n nµy n»m trong m¶ng §«ng D−¬ng ®· ®−îc g¾n kÕt víi m¶ng Nam Trung Hoa

cïng víi m¶ng Sibumasu vµ m¶ng Simao t¹o thµnh mét khèi lôc ®Þa thèng nhÊt.

Trªn khèi lôc ®Þa ®ã ph¸t triÓn c¸c bån tròng sãt lôc ®Þa liªn quan víi t¹o nói vµ lÊp

®Çy bëi c¸c thµnh t¹o molas x¸m vµ ®á cña tæ hîp th¹ch kiÕn t¹o trÇm tÝch sau t¹o

nói Mesozoi thuéc c¸c hÖ tÇng Suèi Bµng, NËm P«, NËm M¹ vµ Yªn Ch©u cã thµnh

phÇn chñ yÕu bao gåm cuéi kÕt c¬ së, cuéi-s¹n kÕt, c¸t kÕt, bét kÕt, ®¸ phiÕn sÐt, ®¸

phiÕn sÐt v«i, ®¸ phiÕn sÐt than, thÊu kÝnh than. C¸c ho¹t ®éng kiÕn t¹o trong giai

®o¹n nµy ®· chÞu ¶nh h−ëng bëi nhiÒu t¸c ®éng tõ c¸c phÇn r×a m¶ng xa h¬n trong

®ã ®¸ng kÓ nhÊt lµ sù va ch¹m cña m¶ng B¾c Trung Hoa víi m¶ng ¢u-¸ nguyªn

thuû ë phÝa b¾c vµ sù tiÕp tôc dån nÐn cña c¸c tiÓu m¶ng Sibumasu vµ Simao tõ phÝa

t©y vµo §«ng D−¬ng. C¸c sù kiÖn kiÕn t¹o nµy ®· t¸c ®éng tíi khu vùc nghiªn cøu

®Ó h×nh thµnh pha biÕn d¹ng thø 1 vµ lµm biÕn ®éng mét sè c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt cã

mÆt trong khu vùc nghiªn cøu. §©y lµ mét phÇn cña sù kiÖn kiÕn t¹o YÕn S¬n

(Yanshanian) [56, 58], mµ trong ®ã ®¸nh dÊu sù xuÊt hiÖn cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u

- §iÖn Biªn vµo ®Çu cña giai ®o¹n nµy kho¶ng 198 triÖu n¨m vÒ tr−íc (vµo ®Çu Jura

sím) (H×nh 4.1). §íi ®øt g·y võa nªu trªn h×nh thµnh muén h¬n sau khi 2 m¶ng

Sibumasu vµ m¶ng Indochina ®· kÐp kÝn v× thÕ ®íi ®øt g·y ®−îc gäi lµ néi m¶ng.

Giai ®o¹n ph¸t triÓn cña pha biÕn d¹ng thø 1 ®−îc cñng cè bëi c¸c kÕt qu¶

nghiªn cøu b»ng ®ång vÞ phãng x¹ K-Ar cho 9 mÉu ®èi víi khu vùc S«ng M· cã

kÝch th−íc < 2µm cã tuæi 206 - 200 triÖu n¨m, cßn víi c¸c phÇn nhá cã kÝch th−íc <

0,2µm cã tuæi 203 - 178 triÖu n¨m. Còng t−¬ng tù nh− vËy trªn ®íi S«ng §µ còng

x¸c ®Þnh ®−îc tuæi cña biÕn d¹ng nµy xung quanh 180 - 160 triÖu n¨m [141].

Cïng víi nghiªn cøu vÒ vßm biÕn chÊt S«ng Ch¶y cña Leloup vµ nnk n¨m

1999 ®· cho thÊy pha kiÕn t¹o nµy còng ®· xÈy ra ë ®©y ®−îc x¸c ®Þnh b»ng tuæi

- 90 -

®ång vÞ phãng x¹ Rb-Sr cho kho¶ng tuæi 206 ± 10 triÖu n¨m ®Õn 176 ± 5,3 triÖu

n¨m, b»ng ph−¬ng ph¸p Ar-Ar cho kho¶ng tuæi 209 ± 9 ®Õn 190 ± 8 triÖu n¨m.

Phøc hÖ S«ng MiÖn khu vùc Phóc H¹ - Hµ Giang cã tuæi Rb-Sr lµ 173 ± 14 vµ

172 ± 15 triÖu n¨m cña NguyÔn V¨n Thµnh vµ nnk n¨m 2002, phï hîp víi kÕt qu¶

x¸c ®Þnh tuæi phøc hÖ S«ng MiÖn b»ng ph−¬ng ph¸p K-Ar ë NhËt lµ 176,2 ± 3,8

triÖu n¨m (TrÇn Ngäc Nam trao ®æi miÖng).

C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn ThÞ BÝch Thñy b»ng zircon trªn ®íi §µ

L¹t ®· ghi nhËn ®−îc sè liÖu tuæi ®ång vÞ phãng x¹ ~ 201 triÖu n¨m t¸c ®éng lªn

khu vùc nµy.

Theo Lepvrier. C (2004) vµ Metcalfe.I, (2005) còng trong giai ®o¹n nµy trªn

l·nh thæ Th¸i Lan sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh ®ông ®é gi÷a Sibumasu vµ Indochina cã

sù xuÊt hiÖn cña lo¹i granit kiÓu S sau kiÕn t¹o vµo kho¶ng Trias muén cã tuæi 200 -

215 triÖu n¨m ë phÇn phÝa t©y cña ®ai uèn nÕp Sukhothai [52, 56].

Vµo n¨m 2010, kÕt qu¶ nghiªn cøu cña X.Q. Yu vµ nnk ®· cho thÊy ë khu

vùc nam Jiangxi vµ b¾c Qu¶ng §«ng thuéc ®«ng nam Trung Quèc pha t¹o nói YÕn

S¬n ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh b»ng c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu tuæi ®ång vÞ phãng x¹ b»ng

ph−¬ng ph¸p SHRIMP U-Pb ®èi víi kho¸ng vËt zircon n»m trong kho¶ng thêi gian

tõ 205 - 180 triÖu n¨m ®· lµm s¸ng tá h¬n vÒ lÞch sö tiÕn hãa kiÕn t¹o vµo Jura sím

khu vùc ®«ng nam Trung Quèc vµ ViÖt Nam.

C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ tuæi nªu trªn cho thÊy r»ng pha biÕn d¹ng nµy

ph©n bè kh¸ réng r·i vµ ®−îc ghi nhËn nhiÒu n¬i trªn l·nh thæ ViÖt Nam vµ c¸c khu

vùc l©n cËn.

Sau khi pha kiÕn t¹o YÕn S¬n kÕt thóc, khu vùc nghiªn cøu l¹i chÞu t¸c ®éng

cña m¶ng Lhasa g©y ®ông ®é vµ hçn nhiÔm víi m¶ng ¢u-¸ nguyªn thñy vµo

kho¶ng Jura muén - Creta ®¸nh dÊu sù b¾t ®Çu cña pha biÕn d¹ng thø 2 (H×nh 4.2).

TiÕp theo sau lµ sù kiÖn tiÓu m¶ng T©y Burma vµ Sikuleh còng g¾n kÕt vµ ph¸t triÓn

dÇn lªn cïng víi m¶ng Sibumasu trong suèt thêi gian Creta [56]. Liªn tiÕp c¸c sù

kiÖn va ch¹m nªu trªn lµ kÕt qu¶ cña sù di chuyÓn cña c¸c m¶ng Lhasa, T©y Burma

vµ Sikuleh ®Òu ®Õn tõ phÝa t©y nam ®· h×nh thµnh ®íi tr−ît c¾t míi còng cã ph−¬ng

¸ kinh tuyÕn cïng víi c¬ chÕ tr−ît b»ng ph¶i ph¸t triÓn chång lªn ®íi tr−ît c¾t cña

- 91 -

pha biÕn d¹ng thø nhÊt ®· xÈy ra trong khu vùc nghiªn cøu. Trong m« h×nh tiÕn hãa

cña Metcalfe [56, 57] vµo giai ®o¹n nµy kh«ng cã sù ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn chuyÓn dÞch víi c¬ chÕ tr−ît b»ng ph¶i.

Pha biÕn d¹ng thø 2 xÈy ra trong kho¶ng thêi gian tõ 80 - 135 triÖu n¨m ®·

®−îc ghi nhËn däc theo ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn b»ng nh÷ng kÕt qu¶ tuæi

®ång vÞ K-Ar cña Phan Träng TrÞnh [141] vµ ®ång vÞ U-Pb cña NCS (91 - 113 triÖu

n¨m). Còng t−¬ng tù nh− vËy, pha biÕn d¹ng nµy ®ång thêi xÈy ra ë nhiÒu n¬i nh−

khu vùc S«ng C¶ - Rµo NËy vµ §µ N½ng - A L−íi - Khe Sanh cïng víi kÕt qu¶ tuæi

b»ng c¶ hai ph−¬ng ph¸p Ar-Ar vµ K-Ar ®Òu cho kho¶ng tuæi tõ 80 - 130 triÖu n¨m

theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña (T¹ Träng Th¾ng [88]; T¹ Träng Th¾ng, NguyÔn V¨n

V−îng [89]). Pha kiÕn t¹o nµy chøng tá ®©y lµ mét qu¸ tr×nh ho¹t hãa magma-kiÕn

t¹o kh¸ m¹nh mÏ ë khu vùc nghiªn cøu, ®íi Tó LÖ, miÒn Trung ViÖt Nam còng nh−

khu vùc ®íi §µ L¹t.

4.2. Giai ®o¹n Kainozoi vµ hiÖn ®¹i

Thêi kú san b»ng kiÕn t¹o t¹o thµnh bÒ mÆt san b»ng §«ng D−¬ng trong

kho¶ng thêi gian tõ 65 - 55 triÖu n¨m. §©y lµ giai ®o¹n b×nh æn kiÕn t¹o, ®Þa h×nh c¶

khu vùc ®−îc n©ng lªn vµ bÞ bãc mßn trªn khu vùc réng lín.

Trong suèt Kainozoi vËn ®éng kiÕn t¹o cña khu vùc nghiªn cøu bÞ khèng chÕ

trùc tiÕp cña nh÷ng t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c m¶ng th¹ch quyÓn: m¶ng Th¸i B×nh

D−¬ng ë phÝa ®«ng, m¶ng Ên - óc ë phÝa nam vµ phÝa t©y lªn khu vùc §«ng Nam ¸

nãi riªng vµ m¶ng ¢u - ¸ nãi chung.

M¶ng Ên - óc trong qu¸ tr×nh di chuyÓn lªn phÝa b¾c ®ông ®é víi m¶ng ¢u -

¸ ë khu vùc §«ng Nam ¸ tõ phÝa nam th«ng qua ®íi hót ch×m Sumatra-Java-Banda.

PhÇn t©y b¾c cña m¶ng nµy, phÇn lôc ®Þa Ên §é va ch¹m lôc ®Þa ¢u - ¸ t¹o nªn d·y

nói Hymalaya [26, 50, 51, 56]. §Þa khèi Indochina vµ ®Þa khèi Nam Trung Hoa lÇn

l−ît bÞ x« ®Èy tõ phÝa t©y do m¶ng Th¸i B×nh D−¬ng dån nÐn liªn tôc tõ phÝa ®«ng

th«ng qua m¶ng Philipin vµ ®íi hót ch×m Manila lµ ®éng lùc chÝnh trong qu¸ tr×nh

t¸ch më BiÓn §«ng [104].

Do t−¬ng quan t¸c ®éng cña hai m¶ng Th¸i B×nh D−¬ng vµ Ên - óc vµo §«ng

- 92 -

Nam ¸ mµ hai h−íng nÐn Ðp chñ yÕu ®«ng - t©y vµ b¾c - nam lÇn l−ît th¾ng thÕ theo

thêi gian trong Kainozoi [70, 132]. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, ®Þa khèi Indosini bao gåm

c¶ l·nh thæ ViÖt Nam vµ vïng nghiªn cøu ®· tr¶i qua nh÷ng giai ®o¹n ho¹t ®éng

kiÕn t¹o d−íi ¶nh h−ëng cña nh÷ng tr−êng øng suÊt cã ph−¬ng nÐn Ðp thay ®æi theo

t−¬ng quan nµy. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña nhiÒu c«ng tr×nh vµ cña NCS ®· x¸c

®Þnh ®−îc ba giai ®o¹n (ba pha chÝnh) trong T©n kiÕn t¹o cña khu vùc nghiªn cøu.

- Giai ®o¹n thø nhÊt ph¸t triÓn trong tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o cã ph−¬ng trôc

nÐn Ðp ¸ vÜ tuyÕn, ph¶n ¸nh sù th¾ng thÕ cña lùc nÐn Ðp ®«ng - t©y lªn khu vùc t¹o ra

c¸c nÕp uèn n»m cã mÆt trôc gÇn n»m ngang. Nguån lùc nµy cã thÓ ph¸t sinh do t¸c

®éng ®ång thêi cña m¶ng Th¸i B×nh D−¬ng hót ch×m tõ phÝa ®«ng vµ sù x« ®ông cña

lôc ®Þa Ên §é tõ phÝa T©y.

- Giai ®o¹n thø hai ph¸t triÓn trong tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o cã ph−¬ng trôc

nÐn Ðp ®«ng b¾c - t©y nam lªn khu vùc, t−¬ng øng víi thêi giai tr−ît b»ng tr¸i cña

®íi ®øt g·y S«ng Hång. Nguån lùc nµy cã thÓ ph¸t sinh do t¸c ®éng ®ång thêi cña

m¶ng Th¸i B×nh D−¬ng hót ch×m tõ phÝa ®«ng b¾c vµ sù x« ®ông cña m¶ng Ên óc tõ

phÝa t©y nam.

- Giai ®o¹n thø ba ph¸t triÓn trong tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o cã ph−¬ng nÐn Ðp

¸ kinh tuyÕn, ph¶n ¸nh sù v−ît tréi cña h−íng nÐn Ðp chñ ®¹o b¾c nam, do t¸c ®éng

®ång thêi cña hai yÕu tè: t−¬ng t¸c qua l¹i cña m¶ng Ên - óc vµo lôc ®Þa ¢u - ¸ qua

d¶i hót ch×m nam Indonesia vµ mét phÇn lµ do ¶nh h−ëng trùc tiÕp cña ®ông ®é cña

lôc ®Þa Ên §é vµ ¢u - ¸ t¹i phÝa t©y b¾c cña khu vùc.

+ Giai ®o¹n thø nhÊt t−¬ng øng víi pha biÕn d¹ng thø 3 xÈy ra do t¸c ®éng

®ång thêi cña m¶ng Th¸i B×nh D−¬ng hót ch×m tõ phÝa ®«ng vµ sù x« ®ông dån Ðp

cña phÇn t©y b¾c m¶ng Ên - óc (lôc ®Þa Ên §é vµ l©n cËn) tõ phÝa t©y (còng trong

cïng thêi gian) ®· sinh ra lùc nÐn Ðp chñ ®¹o theo h−íng ®«ng t©y trong khu vùc

§«ng Nam ¸ (H×nh 4.3). T¹i khu vùc nµy xuÊt hiÖn tr−êng øng suÊt kiÕn t¹o cã trôc

σ1 gÇn n»m ngang ®Þnh h−íng ph−¬ng trôc nÐn Ðp AVT, trôc σ2 gÇn th¼ng ®øng,

trôc σ3 gÇn n»m ngang ®Þnh h−íng theo ph−¬ng AKT [39, 132]. D−íi t¸c ®éng cña

tr−êng øng suÊt chung nµy ®· thµnh t¹o c¸c nÕp uèn n»m cã mÆt trôc gÇn n»m

- 93 -

ngang ph¸t triÓn däc theo ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn. Ngoµi ra c¸c nÕp uèn

kÓ trªn cßn ®−îc ph¸t hiÖn ë nhiÒu n¬i trong khu vùc T©y B¾c nh− Hßa B×nh, Méc

Ch©u, Yªn Ch©u, Phong Thæ, Sa Pa, B¸t X¸t vµ xung quanh ®íi ®øt g·y S«ng Hång

[116, 131]. Cã rÊt nhiÒu kh¶ n¨ng ®©y lµ pha kiÕn t¹o chêm nghÞch xÈy ra trong §Ö

tam mµ GS. Lepvrier C. ®· tõng ®Ò cËp ®Õn. Pha biÕn d¹ng nµy ®−îc b¾t ®Çu b»ng sù

kÕt tinh cña c¸c ®¸ granit pegmatit s¸ng mÇu xuyªn vµo c¸c mÆt Ðp phiÕn cña hÖ

tÇng Lai Ch©u ®−îc ®Þnh tuæi b»ng ph−¬ng ph¸p LA-ICPMS U-Pb ®èi víi zircon cho

kho¶ng tuæi 33-35 triÖu n¨m vµ kÕt thóc vµo kho¶ng 28 triÖu n¨m theo c¸c nghiªn

cøu cña Yeh [131].

+ Giai ®o¹n thø hai t−¬ng øng víi pha biÕn d¹ng thø 4

Theo Tapponnier P. vµ nnk (1986) trong pha 2 b¸n ®¶o §«ng D−¬ng ®· bÞ

®Èy vÒ phÝa ®«ng nam víi biªn ®é ®¹t tíi 500 - 700km. Biªn ®é nµy cã thÓ lµ qu¸

lín, nh−ng ngay c¶ c¸c tr−êng ph¸i ®èi lËp còng ®−a ra nh÷ng biªn ®é kh«ng nhá

h¬n vµi tr¨m kilomet. Qu¸ tr×nh di chuyÓn nay x¶y ra ®ång thêi víi sù xoay cña

§«ng D−¬ng theo chiÒu kim ®ång hå tíi 24 ± 120.

GÇn nh− ®ång thêi víi c¸c dÞch chuyÓn tr¸i däc hÖ thèng c¸c ®øt g·y ph−¬ng

t©y b¾c - ®éng nam trªn b¸n ®¶o §«ng D−¬ng lµ sù xuÊt hiÖn kh¸ trïng hîp cña qu¸

tr×nh sôt lón, t¸ch gi·n BiÓn §«ng (32 - 16 triÖu n¨m) (Shaw, 1997, Hutchon, 1994),

víi trôc t¸ch gi·n gÊp khóc: ph−¬ng ¸ vÜ tuyÕn ë phÝa ®«ng vµ ®«ng b¾c - t©y nam ë

phÝa t©y cã cÊu tróc bÊt ®èi xøng, ®Æc biÖt lµ ë phÇn t©y, víi s−ên t©y b¾c dèc vµ

tho¶i ë phÝa ®«ng nam. Ngoµi ra c¸c nghiªn cøu cßn cho thÊy tÝnh chu kú - gi¸n

®o¹n cña qu¸ tr×nh t¸ch gi·n vµ sù ng−ng nghØ t−¬ng ®èi sím cña phÇn phÝa t©y so

víi phÇn phÝa ®«ng. Sù ph¸t triÓn cña t¸ch gi·n BiÓn §«ng trong Kainozoi cã ¶nh

h−ëng ®¸ng kÓ ®Õn chÕ ®é kiÕn t¹o trªn ph¹m vi b¸n ®¶o §«ng D−¬ng, ®Æc biÖt ë

phÝa nam.

VÒ c¬ chÕ h×nh thµnh BiÓn §«ng vÉn cßn lµ vÊn ®Ò phøc t¹p vµ bµn luËn. Tuy

nhiªn theo Brair A. (1989) vµ Hall R. (1996) [25] th× sù ®ông ®é gi÷a Ên §é vµ

Ch©u ¸ chØ ph¶n ¸nh mét phÇn sù t¸ch më BiÓn §«ng. Ngoµi sù tr−ît tr¸i cña ®øt

g·y S«ng Hång tham gia vµo sù h×nh thµnh BiÓn §«ng ph¶i kÓ ®Õn vËn ®éng xoay

cña khèi Indosinia theo chiÒu kim ®ång hå vµ sù di chuyÓn vÒ phÝa nam cña khèi

- 94 -

Borneo. Qu¸ tr×nh t¸ch gi·n nµy ®−îc b¾t ®Çu vµo kho¶ng 32 triÖu n¨m tr−íc ®©y vµ

dõng l¹i ë thêi ®iÓm 15 triÖu n¨m.

Trong giai ®o¹n tõ 17 - 5 triÖu n¨m theo nghiªn cøu cña NguyÔn Quèc C−êng

[17] vÒ c¸c ®iÓm biÕn d¹ng cña trÇm tÝch Miocen däc theo ®íi ®øt g·y S«ng Hång

®· x¸c ®Þnh ®−îc trong thêi gian võa nªu trªn ®íi ®øt g·y S«ng Hång dÞch chuyÓn

tr¸i d−íi t¸c dông cña tr−êng øng suÊt cã trôc nÐn Ðp ph−¬ng ®«ng - t©y ®Õn ®«ng

b¾c - t©y nam.

D−íi t¸c ®éng cña 2 m¶ng th¹ch quyÓn Ên §é vµ Th¸i B×nh D−¬ng vµo m¶ng

¢u - ¸ tr−ît b»ng tr¸i ®· x¶y ra m¹nh mÏ däc ®íi ®øt g·y S«ng Hång ®· chi phèi

toµn bé hoµn c¶nh ®Þa ®éng lùc trong ®íi, ®ång thêi l«i cuèn c¶ nh÷ng diÖn tÝch ë

hai miÒn kiÕn t¹o kÒ bªn vµo ho¹t ®éng víi c¬ chÕ kiÕn t¹o t¹o ra mét ®íi biÕn d¹ng

tr−ît b»ng s©u cã quy m« lín nhÊt n−íc ta víi ®é réng tõ 80 ®Õn 100km vµ cã ®é

kÐo dµi > 1000km v−ît ra ngoµi l·nh thæ ViÖt Nam.

Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ (TrÇn V¨n Th¾ng, 1996; Phïng

V¨n Ph¸ch [71]) ®· kh¼ng ®Þnh tr¹ng th¸i øng suÊt kiÕn t¹o hiÖn ®¹i thay ®æi tõ t©y

b¾c xuèng ®«ng nam däc ®íi ®øt g·y S«ng Hång. NÕu nh− ë phÇn t©y b¾c (khu vùc

Lµo Cai, B¶o Hµ) T¦SKT kiÓu tr−ît b»ng lµ chñ yÕu th× cµng vÒ phÝa ®«ng nam hîp

phÇn thuËn cµng t¨ng. §Æc tr−ng nay kh«ng chØ quan s¸t thÊy däc ®íi ®øt g·y S«ng

Hång mµ cßn gÆp trong ®íi ®øt g·y S«ng Ch¶y, S«ng L« vµ nhiÒu ®íi ®øt g·y

ph−¬ng t©y b¾c - ®«ng nam kh¸c. §iÒu ®ã ph¶n ¸nh vËn ®éng xoay theo chiÒu kim

®ång hå cña ®Þa khèi Indochina Ýt nhÊt lµ 120 (Hall R, 1996) [25].

ë MiÒn B¾c, ho¹t ®éng T©n kiÕn t¹o cã thÓ ®¸nh dÊu b»ng sù khëi ®Çu cña

qu¸ tr×nh t¸ch gi·n, sôt lón t¹o nªn tròng ®Þa hµo Kainozoi S«ng Hång vµo kho¶ng

gi÷a Oligocen víi sù thµnh t¹o c¸c trÇm tÝch lôc ®Þa vôn th«, cuéi kÕt, t¶ng kÕt víi

sù chän läc, mµi trßn m¶nh vôn kÐm, kiÓu trÇm tÝch sôt nhµo olistostrom (hÖ tÇng

3

Phï Tiªn, §×nh Cao, Xu©n Hoµ). Pha nÐn Ðp ®«ng b¾c - t©y nam víi sù dÞch tr¸i cña

®øt g·y S«ng Hång d−êng nh− bÞ dõng ®ét ngét vµo cuèi Miocen - ®Çu Pliocen (N1 - N2). §iÒu nµy thÊy râ ë c¸c mÆt c¾t trong tròng S«ng Hång vµ c¸c tròng kh¸c ë thÒm lôc ®Þa qua mét bÊt chØnh hîp gãc, víi sù t−¬ng ph¶n râ cÊu tróc hai tÇng kiÕn

tróc: Oligocen - Miocen vµ Pliocen - §Ö tø. TÇng d−íi bÞ biÕn vÞ uèn nÕp m¹nh mÏ,

- 95 -

tÇng trªn b×nh æn h¬n, víi thÕ n»m gÇn nh− n»m ngang.

§íi ®øt g·y lín cïng cÊp víi ®øt g·y S«ng Hång trong Kainozoi ph¶i kÓ tíi

®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn - Lu«ng Pha B¨ng. Vµo pha sím (28 - 5,3 triÖu

n¨m) trong khi ®íi ®øt g·y S«ng Hång l©m vµo tr−ît b»ng tr¸i th× ®íi Lai Ch©u -

§iÖn Biªn - Lu«ng Pha B¨ng l©m vµo tr−ît b»ng ph¶i (H×nh 4.4). C¬ chÕ dÞch tr−ît

nµy ®· t¹o ra c¸c kiÕn tróc d¹ng c¸nh cung M−êng TÌ trªn c¸nh phÝa t©y (gåm c¸c

®øt g·y Th−îng nguån S«ng §µ, M−êng Toong, M−êng NhÐ) vµ c¸nh cung S«ng

M· trªn c¸nh phÝa ®«ng cña ®øt g·y (gåm c¸c ®øt g·y S«ng §µ, S¬n La, S«ng M·,

Pumaytun) ®Æc tr−ng bëi c¬ chÕ nÐn Ðp lµ chñ yÕu t¹o sù ph¸t triÓn c¸c ®øt g·y

nghÞch.

Khèi T©y B¾c ®−îc giíi h¹n ë phÝa t©y b¾c bëi ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn

Biªn - Lu«ng Pha B¨ng, phÝa ®«ng b¾c bëi Shear zone S«ng Hång, phÝa t©y nam bëi

®íi kh©u S«ng M· vµ phÝa ®«ng nam lµ ®íi t¸ch gi·n S«ng Hång. Ho¹t ®éng T©n

kiÕn t¹o cña c¸c ®íi ®øt g·y ranh giíi ®· l«i cuèn diÖn tÝch kh¸ lín vïng biªn cña

khèi vµ chóng chÞu t¸c ®éng cña chÕ ®é ®Þa ®éng lùc nµy. Däc Shear zone S«ng

Hång ®íi Fanxipan kÐo dµi theo ph−¬ng TB - §N bÞ xiÕt Ðp vµ n©ng m¹nh trong T©n

kiÕn t¹o ®· t¹o nªn d·y Hoµng Liªn S¬n hiÓm trë víi ®Ønh Fanxipan cao 3143m.

PhÇn phÝa t©y b¾c khèi ho¹t ®éng tr−ît ph¶i cña ®íi Lai Ch©u - §iÖn Biªn - Lu«ng

Pha B¨ng trong pha sím ®· lµm gi¶m ®Æc tr−ng tuyÕn tÝnh cña khèi t©y b¾c vµ xuÊt

hiÖn ë ®©y c¸c kiÕn tróc d¹ng c¸nh cung kÒ vµo ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn -

Lu«ng Pha B¨ng vµ c¸c khèi ®¼ng th−íc kh¸c (Huæi Long). PhÇn tiÕp gi¸p víi ®íi

kh©u S«ng M· còng h×nh thµnh c¸c ®íi xiÕt Ðp - n©ng m¹nh cïng ph−¬ng víi ®íi

kh©u S«ng M· t¹o thµnh c¸c d·y nói kh¸ hiÓm trë Sñ Sung Ch¶o Chai víi c¸c ®Ønh

cao > 2000m. PhÇn ®«ng nam cña khèi bÞ chi phèi bëi qu¸ tr×nh t¸ch gi·n sôt lón

cña bån tròng kiÓu rift S«ng Hång. Nh×n chung c¸c kiÕn tróc t©n kiÕn t¹o d¹ng tuyÕn

ph−¬ng TB - §N vÉn ®−îc ph¸t triÓn kÕ thõa trªn b×nh ®å kiÕn tróc cæ víi ®íi sôt

trung t©m S«ng §µ vµ toµn bé khèi T©y B¾c cã khuynh h−íng nghiªng thÊp dÇn vÒ

phÝa vÞnh B¾c Bé. C¸c ®íi ®øt g·y ph−¬ng TB - §N nh− Phong Thæ - NËm P×a, S«ng

§µ, S¬n La, NghÜa Lé - Thanh S¬n trong Kainozoi sím còng l©m vµo tr−ît tr¸i. Tuy

nhiªn do bÞ khèng chÕ trong khung kiÕn t¹o tõ bèn phÝa nªn biªn ®é dÞch tr−ît

- 96 -

ngang kh«ng lín, mang tÝnh ho¹t ®éng néi m¶ng [128].

Khèi Tr−êng S¬n n»m ë ven r×a phÝa B¾c §«ng B¾c cña ®Þa khèi Indosinia

trong T©n kiÕn t¹o chóng thuéc miÒn t¹o nói Kainozoi ViÖt - Lµo. §Æc ®iÓm næi bËt

cña khèi lµ sù xen kÏ c¸c ®íi n©ng m¹nh vµ yÕu d¹ng ®Þa luü vµ ®Þa hµo bËc cao

h¬n. C¸c ®íi n©ng m¹nh (Tr−êng S¬n) ®¹t biªn ®é tíi 2000 - 2500m. Trong khi ®ã ë

phÝa §«ng, trong giíi h¹n vÞnh B¾c Bé rift S«ng Hång sôt lón ®¹t biªn ®é > 10km

lµm cho s−ên phÝa §«ng cña d·y Tr−êng S¬n trë lªn hiÓm trë vµ dèc ®øng vµ phÇn

ven biÓn bÞ l«i cuèn vµo qu¸ tr×nh sôt lón nµy t¹o ra d¶i ®ång b»ng ven biÓn NghÖ

TÜnh, Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ vµ HuÕ.

Ngoµi sù chuyÓn ®éng n©ng ph©n dÞ kh¸ m¹nh mÏ x¶y ra trong T©n kiÕn t¹o

ë Tr−êng S¬n, c¸c ®íi ®øt g·y ph−¬ng TB - §N lµ c¸c ®íi ®øt g·y chñ ®¹o ph©n chia

c¸c ®íi n©ng - h¹ d¹ng ®Þa hµo vµ ®Þa lòy l©m vµo tr−ît b»ng tr¸i víi sù t¨ng dÇn hîp

phÇn thuËn vÒ phÝa §«ng Nam. Víi c¬ chÕ nµy hµng lo¹t c¸c hè sôt - t¸ch gi·n lÊp

®Çy bëi c¸c trÇm tÝch vôn th« tuæi Miocen muén ph¸t triÓn däc phÇn §«ng Nam ®øt

g·y nh− tròng Khe Bè, Cöa Rµo, Chî Tróc, §ång Híi, HuÕ v.v. ChuyÓn dÞch tr¸i

dõng ®ét ngét vµo cuèi Pliocen sím. §iÒu nµy thÊy râ qua c¸c mÆt c¾t ®Þa chÊt

Neogen cña c¸c tròng nªu trªn.

ChÕ ®é ®Þa ®éng lùc trong Kainozoi ë phÇn MiÒn B¾c vµ MiÒn Nam ViÖt

Nam (víi ranh giíi Thµ KhÑt - Trµ Bång) cã nh÷ng nÐt kh¸c biÖt ®¸ng kÓ. NÕu nh−

ë MiÒn B¾c ho¹t ®éng kiÕn t¹o ë giai ®o¹n ®Çu x¶y ra m¹nh mÏ mang tÝnh kÞch ph¸t

vµ râ rµng ®−îc ghi nhËn ë nhiÒu n¬i b»ng c¸c dÊu hiÖu cÊu tróc - kiÕn t¹o trùc tiÕp

còng nh− gi¸n tiÕp, víi tr−êng øng suÊt tr−ît b»ng chiÕm −u thÕ, cßn pha thø ba cã

phÇn mê nh¹t vµ khã ph¸t hiÖn h¬n ®Æc biÖt b»ng c¸c dÊu hiÖu cÊu tróc th× ë MiÒn

Nam, ®Æc biÖt lµ l·nh thæ Nam Trung Bé, pha thø n¨m l¹i ®−îc thÓ hiÖn m¹nh mÏ

víi c¸c t¸ch gi·n ®«ng - t©y vµ sù phun lªn µo ¹t cña basalt Pliocen - §Ö tø [123,

124, 125], ®ång thêi lµ sù t¸i ho¹t ®éng kh¸ m¹nh mÏ cña c¸c ®íi ®øt g·y ph−¬ng

®«ng b¾c - t©y nam víi xu thÕ thuËn - tr−ît tr¸i vµ c¸c ®øt g·y ¸ kinh tuyÕn tr−ît

b»ng - nghÞch x¶y ra cã vÎ «n hoµ h¬n vµ b¾t ®Çu muén h¬n so víi MiÒn B¾c, tuy

nhiªn còng kh«ng m¹nh mÏ [128].

Trªn ®Þa phËn MiÒn Nam ViÖt Nam, c¸c chuyÓn ®éng T©n kiÕn t¹o ®−îc b¾t

- 97 -

®Çu muén h¬n. Trong khi c¸c tròng Neogen côc bé trªn lôc ®Þa ph¸t triÓn däc c¸c

®øt g·y ph−¬ng TB - §N, ë MiÒn B¾c th−êng ®−îc h×nh thµnh tõ ®Çu Neogen sím

(Cao B»ng, Nµ D−¬ng, Phan L−¬ng, v.v) (Lª TriÒu ViÖt, 2003), th× ë MiÒn Nam c¸c

3), S«ng Ba, Di Linh - B¶o Léc, v.v. §iÒu

2 - N 1

tròng t−¬ng tù th−êng ®−îc thµnh t¹o vµo Neogen muén, sím nhÊt còng lµ vµo

Miocen trung hoÆc Miocen muén (N1 nµy cµng kh¼ng ®Þnh c¬ chÕ chuyÓn dÞch mang tÝnh lan truyÒn cña lôc ®Þa §«ng

D−¬ng trong qu¸ tr×nh ®ông ®é (Phïng V¨n Ph¸ch [71]).

Trong ®iÒu kiÖn t¸c ®éng ®ã T¦SKT ®Æc tr−ng bëi trôc nÐn Ðp cùc ®¹i ¸ vÜ

tuyÕn vµ trôc t¸ch gi·n cùc ®¹i ¸ kinh tuyÕn, trôc øng suÊt trung gian gÇn th¼ng

®øng. HÖ qu¶ cña nã lµ sù thµnh t¹o c¸c vßng cung nÐn Ðp kh¸ m¹nh ë ven r×a ®«ng

®«ng nam ®Þa khèi Indosinia. §ång thêi do qu¸ tr×nh dÞch tr−ît khèi §«ng D−¬ng vµ

phÝa ®«ng nam víi cù ly lín ®· g©y ra sù chêm tr−ît ®Þa khèi Indosinia lªn phÇn t©y

nam cña BiÓn §«ng khiÕn phÇn BiÓn §«ng nµy ngõng ho¹t ®éng sím h¬n so víi

phÇn phÝa ®«ng (tr−íc 16 triÖu n¨m) do bÞ ®Èy khái vÞ trÝ dßng ®èi l−u ph©n t¸n n»m

s©u trong manti (Shaw, 1997, Hutchon, 1994). §iÒu nµy dÉn ®Õn sù gia t¨ng ho¹t

®éng magma phun trµo Pliocen - §Ö tø trªn ®Þa khèi Indosinia. Ho¹t ®éng phun trµo

x¶y ra nhiÒu ®ît nh−ng cã hai ®ît chÝnh N2 - Q1 vµ Q2 liªn quan chÆt chÏ víi c¸c ®íi

ph¸ huû ph−¬ng AKT vµ §B - TN. ë giai ®o¹n ®Çu phun trµo basalt tholeit cã nguån

gèc n«ng (30 - 40km) t¹o thµnh c¸c líp phñ réng lín trªn T©y Nguyªn. Sù ph©n bè

réng r·i líp phñ basalt tholeit cho thÊy ®Þa h×nh lóc ®ã trªn cao nguyªn cßn kh¸

b»ng ph¼ng, ch−a cã chuyÓn ®éng ph©n dÞ ®¸ng kÓ theo chiÒu ®øng. §Õn giai ®o¹n

sau basalt cã thµnh phÇn kiÒm, Ýt ph©n dÞ ®−îc ®−a lªn tõ c¸c lß magma cã ®é s©u 60

- 70km. Chóng th−êng t¹o thµnh c¸c kiÕn tróc d¹ng khiªn vµ chãp (NguyÔn Xu©n

H·n vµ nnk, 1991). §iÒu ®ã chøng tá c¸c ®é s©u ®øt g·y cµng t¨ng vµ cµng thÊm s©u

vµo trong lßng tr¸i ®Êt.

+ Giai ®o¹n thø ba t−¬ng øng víi pha biÕn d¹ng thø 5

§©y lµ giai ®o¹n Kainozoi muén (5,3 - 0 triÖu n¨m), lóc nµy t¸ch gi·n BiÓn

§«ng ®· ngõng nghØ do lùc t¸c ®éng cña hai m¶ng th¹ch quyÓn ¢u - ¸ vµ Th¸i B×nh

D−¬ng ®· yÕu ®i nhiÒu. V× vËy, ë giai ®o¹n nµy chñ yÕu do ¶nh h−ëng va ch¹m cña

hai m¶ng th¹ch quyÓn ¢u - ¸ vµ Ên §é. Ho¹t ®éng kiÕn t¹o ®Æc tr−ng chñ yÕu víi

- 98 -

2) phñ bÊt

lùc t¸c dông theo ph−¬ng AKT, ®−îc ®¸nh dÊu b»ng sù khëi ®Çu cña qu¸ tr×nh t¸ch

gi·n theo ph−¬ng AKT víi c¸c thµnh t¹o trÇm tÝch tuæi Pliocen muén (N2 chØnh hîp gãc trªn c¸c thµnh t¹o cña giai ®o¹n tr−íc, ®ång thêi sù ho¹t ®éng m¹nh

mÏ kÌm theo phun trµo basalt cña c¸c nói löa trÎ xuÊt hiÖn ë mét sè khu vùc nh−

NghÜa §µn, VÜnh Linh, Do Linh vµ Cam Lé vµ H−íng Ho¸.

Sù xuÊt hiÖn basalt olivin phun trµo ë khu vùc §iÖn Biªn vµ trÇm tÝch Mio-

Pliocen ë khu vùc Ng· T− s«ng ®· ®¸nh dÊu sù thay ®æi tr−êng øng suÊt cña pha

biÕn d¹ng thø 4 chuyÓn sang pha biÕn d¹ng 5 víi trôc nÐn Ðp B¾c-Nam vµ sù thµnh

t¹o mét sè bån trÇm tÝch néi lôc lÊp ®Çy bëi trÇm tÝch lôc ®Þa ph¸t triÓn däc theo

thung lòng s«ng suèi trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn (H×nh 4.5).

ë giai ®o¹n Pliocen - §Ö tø (N2 - Q), chÕ ®é ®Þa ®éng lùc còng nh− tr−êng

øng suÊt kiÕn t¹o trong giai ®o¹n nµy ®· cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n víi xu thÕ n©ng

cao ph©n dÞ céng víi c¸c dÞch chuyÓn ngang ph¶i cña c¸c ®íi ®øt g·y ph−¬ng t©y

b¾c - ®«ng nam. Qu¸ tr×nh dÞch ph¶i ®ã x¶y ra yÕu h¬n nhiÒu so víi pha dÞch tr¸i.

Theo ®¸nh gi¸ cña chÝnh Tapponnier P. vµ nnk (1986) tæng biªn ®é ngang chØ

kho¶ng 40 - 60km, tøc ch−a b»ng mét phÇn m−êi cña pha dÞch tr¸i. C¸c chuyÓn

®éng n©ng h¹ ph©n dÞ ®· vµ ®ang t¹o nªn ®Þa h×nh t−¬ng ph¶n víi c¸c vïng nói cao

ViÖt B¾c, T©y B¾c, Tr−êng S¬n vµ c¸c tròng Pliocen - §Ö tø gi÷a nói hoÆc ven biÓn.

C¸c tròng gi÷a nói phÇn lín hÑp vµ cã ph−¬ng chñ ®¹o lµ ¸ kinh tuyÕn nh− tròng

Hoµ B×nh, Tam Thanh, §iÖn Biªn, NghÜa Lé, Ba ChÏ - M«ng D−¬ng.

Trªn b×nh ®å kiÕn tróc hiÖn ®¹i vïng §«ng B¾c ViÖt Nam ®Æc tr−ng bëi c¸c

®íi uèn nÕp khèi t¶ng d¹ng c¸nh cung lÇn l−ît «m lÊy c¸c vßm n©ng - khèi t¶ng

S«ng Ch¶y - L« G©m. Biªn ®é nµy gi¶m dÇn tõ t©y b¾c xuèng ®«ng nam, cùc ®¹i t¹i

khèi n©ng vßm S«ng Ch¶y víi biªn ®é ®¹t trªn 2000m. C¸c c¸nh cung Phó Ng÷, B¾c

S¬n, S«ng Th−¬ng, §«ng TriÒu - TÊn Mµi ®Òu chôm l¹i ë khu vùc S¬n D−¬ng - Th¸i

Nguyªn. Tøc lµ kÒ vµo ®íi tr−ît b»ng S«ng Hång mét gãc nhän t¹o thµnh h×nh hµi

kiÕn tróc kiÓu “®u«i ngùa” kh¸ ®Æc tr−ng. Trong giai ®o¹n hiÖn ®¹i do c¬ chÕ tr−ît

b»ng ph¶i cña ®íi ®øt g·y S«ng Hång, khèi ®«ng b¾c dÞch tr−ît dÇn vÒ phÝa ®«ng

nam. Do vËy ®íi tiÒn duyªn §«ng TriÒu - TÊn Mµi chÞu sù nÐn Ðp m¹nh nhÊt vµ lµ

n¬i tÝch lòy øng suÊt lín nhÊt cña vïng §«ng B¾c. §ång thêi ®©y còng lµ ®íi cã

- 99 -

tiÒm n¨ng ph¸t sinh ®éng ®Êt lín nhÊt cña vïng ®«ng b¾c ViÖt Nam. C¸c ®íi ®øt g·y

d¹ng c¸nh cung AVT Trung L−¬ng, Hßn Gai - U«ng BÝ vµ ®íi ®øt g·y ph−¬ng §B -

TN TÊn Mµi, Linh S¬n - H¹ Long ph¸t triÓn trong ®íi hiÖn lµ nh÷ng ®íi ®øt g·y tÝch

cùc. NhiÒu trËn ®éng ®Êt víi Ms ≥ 4,0 ®· tõng x¶y ra trªn nh÷ng ®íi ®øt g·y nªu

trªn. Còng cÇn ph¶i nãi thªm r»ng do sù dÞch tr−ît khèi §«ng B¾c vÒ phÝa ®«ng nam

c¸c ®íi ®øt g·y ph−¬ng TB - §N nh− S«ng L«, Cao B»ng - Tiªn Yªn, V¨n S¬n - Hµ

Giang ®Òu trë nªn tÝch cùc víi cïng c¬ chÕ ho¹t ®éng tr−ît b»ng ph¶i lµ chñ yÕu vµ

còng lµ nh÷ng ®íi ph¸t sinh ®éng ®Êt cña vïng §«ng B¾c ViÖt Nam [128].

Vµo giai ®o¹n Kainozoi muén (5,3 - 0 triÖu n¨m) khèi lôc ®Þa Indochina,

trong ®ã cã khèi Indosinia dÞch tr−ît vÒ phÝa ®«ng nam gi¶m dÇn vµ cã phÇn chËm

h¬n khèi §«ng B¾c ViÖt Nam v× vËy dÞch tr−ît ph¶i däc ®íi S«ng Hång xuÊt hiÖn vµ

®íi céng øng víi nã lµ Lai Ch©u - §iÖn Biªn - Lu«ng Pha B¨ng l©m vµo tr−ît tr¸i.

C¬ chÕ nÐn Ðp t¹i hai c¸nh cung S«ng M· vµ M−êng TÌ cã bÞ suy gi¶m nh−ng ®©y

vÉn lµ hai yÕu tè kiÕn tróc cã tiÒm n¨ng ph¸t sinh ®éng ®Êt m¹nh cña vïng T©y B¾c,

®ång thêi b¶n th©n ®íi tr−ît b»ng tr¸i - thuËn Lai Ch©u - §iÖn Biªn - Lu«ng Pha

B¨ng víi ®é kÐo dµi gÇn 1000km còng lµ ®íi cã tiÒm n¨ng ph¸t sinh ®éng ®Êt vµo

lo¹i m¹nh nhÊt ViÖt Nam [39].

Trong giai ®o¹n nµy, T¦SKT ®· thay ®æi c¬ b¶n ng−îc l¹i víi giai ®o¹n

tr−íc, trôc øng suÊt nÐn Ðp chuyÓn sang ph−¬ng AKT, trôc t¸ch gi·n cã ph−¬ng

AVT. C¸c ®íi ®øt g·y ho¹t ®éng ë giai ®o¹n tr−íc tõ chuyÓn dÞch tr¸i sang chuyÓn

dÞch ph¶i ®èi víi ®øt g·y ph−¬ng TB - §N vµ tõ chuyÓn dÞch ph¶i sang chuyÓn dÞch

tr¸i ®èi víi c¸c ®øt g·y ph−¬ng §B - TN. C¸c tròng kÐo t¸ch, thµnh t¹o tõ giai ®o¹n

tr−íc (Miocen muén - Pliocen sím) do c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i cña c¸c ®øt g·y

ph−¬ng TB - §N, x¶y ra hiÖn t−îng ng−îc l¹i, tøc lµ chuyÓn tõ tr¹ng th¸i t¸ch gi·n

sôt lón sang nÐn Ðp. §iÓn h×nh nhÊt lµ tròng Khe Bè, Chî Tróc.

BÒ mÆt Pliocen ®−îc thµnh t¹o theo c¬ chÕ san b»ng - tÝch tô, lµ bÒ mÆt ®−îc

b¶o tån tèt vµ phæ biÕn réng r·i nhÊt ë Nam Trung Bé, BÒ mÆt nµy ®· ®¹t tíi giai

®o¹n penheplen (M’Drac) hoÆc pedimen (An Khª, Kon Tum, §øc Träng - Di Linh,

Pleicu, V©n Hoµ). Trong c¸c bÓ trÇm tÝch Kainozoi nh− Cöu Long, Nam C«n S¬n,

S«ng Hång, còng quan s¸t ®−îc mét bÊt chØnh hîp gãc râ nÐt nhÊt. D−íi bÒ mÆt bÊt

- 100 -

chØnh hîp nµy c¸c trÇm tÝch Miocen vµ cæ h¬n bÞ biÕn vÞ phøc t¹p vµ trªn ®ã c¸c

trÇm tÝch Pliocen - §Ö tø cã thÓ n»m æn ®Þnh vµ gÇn nh− n»m ngang. Nh− vËy râ

rµng lµ sau c¸c ho¹t ®éng cña giai ®o¹n ®Çu, víi kiÓu tr−êng øng suÊt tr−ît b»ng -

nÐn Ðp m¹nh mÏ, l·nh thæ n−íc ta, ®Æc biÖt MiÒn Nam ViÖt Nam r¬i vµo mét chÕ ®é

b×nh æn kh¸ l©u dµi, trªn ®Êt liÒn t¹o nªn bÒ mÆt san b»ng Pliocen. Sù b×nh æn nµy

liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh gi¶m tho¸i cña yÕu tè kiÕn t¹o ®ông ®é, cho ®Õn dõng h¼n.

V× vËy, bÒ mÆt san b»ng Pliocen còng nh− mÆt bÊt chØnh hîp gãc gi÷a Miocen vµ

Pliocen lµ mèc ®¸nh dÊu sù chuyÓn giao gi÷a hai pha (hai giai ®o¹n kiÕn t¹o) lín

trong Kainozoi. Chóng ®−îc ®Æc tr−ng bëi hai kiÓu tr−êng øng suÊt kh¸c nhau. Pha

®Çu trªn ®Þa phËn Nam Trung Bé cã kiÓu tr−ît b»ng - nÐn Ðp, víi c¸c trôc nÐn Ðp σ1

ph−¬ng AVT hoÆc TB - §N. Pha sau ®−îc ®Æc tr−ng bëi kiÓu tr−êng øng suÊt t¸ch

gi·n m¹nh mÏ víi trôc t¸ch gi·n σ3 theo ph−¬ng §«ng - T©y [39, 128, 132, 133].

Qu¸ tr×nh n©ng ph©n dÞ m¹nh mÏ trªn ®Þa khèi Indosinia cã lÏ liªn quan ®Õn

pha muén, sau khi ®· h×nh thµnh líp phñ basalt réng lín vµo tr−íc Pleistocen sím.

§Æc tr−ng cho khèi Indosinia lµ n©ng d¹ng vßm - khèi t¶ng lín nhÊt khu vùc lµ vßm

n©ng khèi t¶ng Kon Tum ph¸t triÓn trªn mãng cæ cïng tªn. Chóng bao gåm mét lo¹t

c¸c khèi n©ng vßm - khèi t¶ng vµ c¸c ®íi n©ng sôt bËc cao h¬n nh− vßm n©ng Ngäc

Linh, ®Þa hµo S«ng Ba, vßm n©ng B¾c Quy Nh¬n, v.v. Biªn ®é n©ng tæng céng trung

b×nh trong T©n kiÕn t¹o ®¹t 1500m trong ®ã cùc ®¹i ®¹t > 2500m ë vßm Ngäc Linh.

Sù h×nh thµnh ®Þa hµo S«ng Ba liªn quan tíi sù c¨ng gi·n phÇn ®Ønh trong qu¸ tr×nh

n©ng vßm ®¹t cùc ®iÓm vµo Miocen trung vµ ®−îc ®¸nh dÊu bëi c¸c trÇm tÝch s«ng -

lò tÝch hÖ tÇng S«ng Ba.

PhÇn phÝa Nam ®Þa khèi Indosinia (®íi §µ L¹t vµ Srepok) trong Paleozoi bÞ

biÕn c¶i s©u s¾c vµ mãng tiÒn Cambri bÞ ch×m s©u. Trªn b×nh ®å T©n kiÕn t¹o cã thÓ

xÕp chóng vµo ®íi t¹o nói lÆp Kainozoi §µ L¹t - Campuchia. §íi n©ng lín nhÊt lµ

®íi n©ng vßm §µ L¹t - Pluton r×a lôc ®Þa tÝch cùc víi biªn ®é tæng n©ng ®¹t 2000m.

C¸c ®øt g·y chñ ®¹o ph−¬ng §B - TN ®· ph©n chia ®íi §µ L¹t thµnh c¸c phô ®íi

n©ng - h¹ kh¸c nhau. ë miÒn B¾c ®Æc tr−ng chñ yÕu bëi c¸c ®øt g·y ph−¬ng TB -

§N trªn ®íi §µ L¹t l¹i ®Æc tr−ng bëi ph−¬ng §B - TN. Trong pha Kainozoi muén

(5,3 - 0 triÖu n¨m) tr−ît b»ng ph¶i däc c¸c ®øt g·y TB - §N ë miÒn B¾c th× trªn ®íi

- 101 -

§µ L¹t l¹i x¶y ra dÞch tr−ît tr¸i ®èi víi c¸c ®øt g·y ph−¬ng §B - TN [128].

PhÇn cùc nam, trong ph¹m vi ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ l©n cËn, hoµn

c¶nh ®Þa ®éng lùc trong §Ö tø - HiÖn ®¹i bÞ thay ®æi ®¸ng kÓ víi sù t¸ch gi·n vµ sôt

lón cña ®Þa hµo s«ng Mª K«ng ph−¬ng TB - §N, ®−îc khèng chÕ bëi c¸c ®øt g·y

lín Vòng Tµu - T«ng Lª S¸p vµ ®øt g·y S«ng HËu. Hai bªn ®Þa hµo, ®Æc biÖt lµ ë

phÝa ®«ng b¾c (miÒn §«ng Nam Bé), c¸c ®øt g·y ph−¬ng TB - §N cã kiÓu sôt lón

bËc thang vµo trung t©m. Nh− vËy hoµn c¶nh ®Þa ®éng lùc ë ®©y lµ qu¸ tr×nh t¸ch

gi·n §B - TN cã xu h−íng dÞch ph¶i - thuËn cña hÖ ®øt g·y ph−¬ng TB - §N [128].

KÕt luËn Ch−¬ng 4

1. §íi ®øt gÉy Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®−îc h×nh thµnh vµo ®Çu Jura sím-gi÷a

(198 - 158 triÖu n¨m) lµ mét phÇn cña pha kiÕn t¹o YÕn S¬n do lùc t¸c ®éng tõ sù va

ch¹m cña m¶ng B¾c Trung Hoa víi m¶ng ¢u-¸ nguyªn thuû ë phÝa b¾c vµ sù tiÕp

tôc dån nÐn cña c¸c tiÓu m¶ng Sibumasu vµ Simao tõ phÝa t©y vµo §«ng D−¬ng nªn

mang tÝnh néi m¶ng. Pha biÕn d¹ng thø 2 xÈy ra trong kho¶ng thêi gian tõ (80 - 135

triÖu n¨m) lµ kÕt qu¶ cña sù di chuyÓn cña c¸c m¶ng Lhasa, T©y Burma vµ Sikuleh

®Õn tõ phÝa t©y nam ®ông ®é vµ hçn nhiÔm víi m¶ng ¢u-¸ nguyªn thñy vµo kho¶ng

Jura muén - Creta.

2. Trong giai ®o¹n Kainozoi vµ hiÖn ®¹i, ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

tr¶i qua ba pha biÕn d¹ng. Pha biÕn d¹ng thø ba ®−îc h×nh thµnh trong kho¶ng thêi

gian tõ 33- 28 triÖu n¨m d−íi t¸c ®éng ®ång thêi cña m¶ng Th¸i B×nh D−¬ng hót

ch×m tõ phÝa ®«ng vµ sù x« ®ông cña lôc ®Þa Ên §é tõ phÝa T©y. Pha biÕn d¹ng thø

t− xÈy ra trong kho¶ng 28 - 5,3 triÖu n¨m do t¸c ®éng ®ång thêi cña m¶ng Th¸i B×nh

D−¬ng tõ phÝa ®«ng b¾c vµ sù x« ®ông cña m¶ng Ên óc phÝa t©y nam. Pha biÕn

d¹ng thø n¨m xÈy ra trong kho¶ng 5,3 - 0 triÖu n¨m do t−¬ng t¸c ®ång thêi cña

m¶ng Ên - óc vµo lôc ®Þa ¢u - ¸ qua d¶i hót ch×m nam Indonesia vµ mét phÇn lµ

¶nh h−ëng trùc tiÕp cña ®ông ®é cña lôc ®Þa Ên §é vµ ¢u - ¸.

- 102 -

Ch−¬ng 5. mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña

®íi ®øt g∙y lai ch©u - ®iÖn biªn víi mét sè

d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt ®iÓn h×nh

Trong khu vùc nghiªn cøu xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu c¸c d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt kh¸c

nhau nh−: ®éng ®Êt, tr−ît lë ®Êt, nøt ®Êt, lò bïn ®¸, xãi mßn ®Êt, s¹t lë bê s«ng, «

nhiÔm x¹. v.v. ®· g©y nªn thiÖt h¹i nghiªm träng vÒ ng−êi vµ cña cho nh©n d©n trong

khu vùc. Trong khu«n khæ cña luËn ¸n nµy NCS chØ ®Ò cËp ®Õn 3 lo¹i tai biÕn chÝnh

vµ ®iÓn h×nh nhÊt lµ ®éng ®Êt, tr−ît lë ®Êt vµ lò bïn ®¸.

5.1. HiÖn tr¹ng c¸c d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt

5.1.1. Ho¹t ®éng ®éng ®Êt

Trong nh÷ng n¨m võa qua, khu vùc nghiªn cøu lµ n¬i ®éng ®Êt x¶y ra th−êng

xuyªn vµ liªn tôc víi c¸c cÊp ®é kh¸c nhau, ®iÒu ®ã ®· ®−îc minh chøng trong qu¸

tr×nh kh¶o s¸t thùc ®Þa vµ sè liÖu c¸c tr¹m ghi ®Þa chÊn. T¹i khu vùc nµy, nhiÒu trËn

®éng ®Êt cÊp 7 ®· x¶y ra trong thêi gian gÇn ®©y nh− ®éng ®Êt Lai Ch©u 1914, §iÖn

Biªn 1920, Lai Ch©u 1993 vµ ®éng ®Êt Thin Tãc 19/2/2001 (H×nh 5.1, 5.2, 5.3).

Trong hai ngµy 29 vµ 30 th¸ng 3 n¨m 1993 ®· liªn tiÕp x¶y ra hai trËn ®éng

®Êt ë Lai Ch©u cã chÊn cÊp Ms = 5,0 (c−êng ®é chÊn ®éng I0 = 6 ÷ 7) víi ®é s©u

chÊn tiªu 13km (H×nh 5.2). ChÊn t©m cña hai trËn ®éng ®Êt nµy n»m trªn ®øt g·y

Lai Ch©u - §iÖn Biªn kÐo dµi tõ M−êng Tong (c¸ch Lai Ch©u 10km) ®Õn Na Pheo.

Sau chÊn ®éng chÝnh x¶y ra m¹ng l−íi tr¹m ®Þa chÊn T©y B¾c ViÖt Nam ghi nhËn

®−îc gÇn bèn tr¨m d− chÊn tõ MS = 1 ÷ 3,5. Hai trËn ®éng ®Êt chÝnh vµ hµng lo¹t d−

chÊn ®· g©y ra tiÕng næ ë khu vùc chÊn t©m dµi gÇn 30km däc ®øt g·y Lai Ch©u -

§iÖn Biªn g©y chÊn ®éng ba th¸ng liªn tôc, c¸c khu d©n c− xung quanh ®Òu c¶m

nhËn ®−îc.

§Æc biÖt lµ gÇn ®©y, ngµy 19/2/2001 mét trËn ®éng ®Êt cã ®é m¹nh 5,3 ®é

Richter víi ®é s©u chÊn tiªu 12km ®· x¶y ra trªn phÇn ®øt g·y chÝnh kÐo dµi sang

l·nh thæ Lµo, c¸ch thÞ x· §iÖn Biªn 15km vÒ phÝa T©y (H×nh 5.3). Theo kÕt qu¶

kh¶o s¸t cña ViÖn VËt lý §Þa cÇu c−êng ®é chÊn ®éng ë vïng t©m chÊn kÐo dµi

- 103 -

chõng 15 - 20km theo ph−¬ng §«ng B¾c - T©y Nam cã thÓ ®¹t tíi cÊp VII - VIII

theo thang ®éng ®Êt quèc tÕ MSK trïng víi ph−¬ng cña ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn

Biªn ë khu vùc nµy. Trong ph¹m vi vïng chÊn t©m ®éng ®Êt nhµ sµn bÞ chao ®¶o

m¹nh, thËm chÝ bÞ n©ng lªn khái bÖ kª cét. XuÊt hiÖn hiÖn t−îng mét sè t¶ng ®¸ cã

kÝch th−íc kh¸ lín b»ng Êm tÝch l¨n xuèng ch©n nói. Ngay t¹i khu vùc Tr¹m biªn

phßng Hua Pe còng cã hiÖn t−îng nøt ®Êt vµ ®¸ l¨n nh−ng quy m« nhá h¬n. Theo lêi

kÓ cña c¸c chiÕn sÜ biªn phßng cßn nghe thÊy tiÕng næ tõ phÝa T©y väng l¹i vµ ®Æc

biÖt h¬n cßn ngöi thÊy mïi khÐt theo giã lan táa trong kh«ng khÝ tõ bªn Lµo sang.

Tr−íc khi nghe tiÕng næ vµ c¶m nhËn ®−îc rung ®éng cña ®éng ®Êt, t¹i nhiÒu ®Þa

®iÓm nh− ë ThuËn Ch©u, TuÇn Gi¸o, M−êng ¶ng, M−êng Lay míi vµ §iÖn Biªn

nhiÒu ng−êi ph¸t hiÖn cã nhiÔu sãng truyÒn h×nh. Mét ®iÒu ®¸ng chó ý h¬n n÷a lµ

suèi n−íc kho¸ng Hua Pe l−u l−îng n−íc ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ sau trËn ®éng ®Êt xÈy

ra. N−íc giÕng t¹i mét sè gia ®×nh ë x· Noong HÑt, x· Thanh An cã n¬i n©ng lªn

cao 60cm, cã n¬i xuÊt hiÖn thªm m¹ch n−íc ngÇm chÈy vµo giÕng. Khu vùc thÞ x·

§iÖn Biªn n»m trong vïng chÊn ®éng cÊp VII v× vËy phÇn lín nhµ cöa bÞ nøt t−êng,

mét sè nhµ bÞ h− h¹i nÆng kÓ c¶ bÞ sËp ®æ (¶nh 5.1, 5.3). Mét sè n¬i xuÊt hiÖn nøt

®Êt d¹ng khe nøt t¸ch më cã chiÒu réng 3- 10cm, dµi 3- 7m nh− khu vùc ®åi §éc

LËp, th©n ®Ëp hå Pa Khoang (¶nh 5.2a, 5.2b, 5.4a, 5.4b). BÞ thiÖt h¹i nÆng nhÊt lµ

nh÷ng khu vùc ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn c¾t qua [114, 138]. Møc ®é ph¸ hñy

cña trËn ®éng ®Êt nµy lµ kh¸ lín, thiÖt h¹i −íc tÝnh hµng tr¨m tû ®ång vµ lµm 4

ng−êi bÞ th−¬ng.

Sau trËn ®éng ®Êt chÝnh ®· x¶y ra hµng tr¨m d− chÊn, ®Õn hÕt ngµy

05/03/2001 ®· cã gÇn 200 d− chÊn, trong ®ã nhiÒu trËn m¹nh víi c−êng ®é Ms = 4,1

÷ 4,8 ®é Richter (vµo 23h41’ ®ªm vµ 2h03’ s¸ng ngµy 02/02/2001) g©y chÊn ®éng

cÊp V vµ VI ë thÞ x· §iÖn Biªn. Ngµy 22/02/2001 x¶y ra d− chÊn yÕu. §ªm ngµy

04/03/2001 kho¶ng 3h tiÕp tôc x¶y ra víi d− chÊn cã Ms = 4,7 vµ vµo lóc 8h30’ s¸ng cïng ngµy, t¹i thÞ x· §iÖn Biªn Phñ mäi ng−êi l¹i c¶m nhËn d− chÊn x¶y ra. Nh−

vËy, trong thêi gian 2 tuÇn lÔ sau ®éng ®Êt ë §iÖn Biªn diÔn ra c¸c d− chÊn phøc t¹p.

§Çu th¸ng 3/2001, t¹i khu vùc Ch¨n N−a l¹i x¶y ra trËn ®éng ®Êt cã chÊn

®éng m¹nh Ms = 4,9 ®é Richter. HÇu hÕt c¸c chÊn t©m ®éng ®Êt cã c−êng ®é chÊn

- 104 -

cÊp Ms > 5 ®Òu ph©n bè trïng vµo c¸c ®íi ph¸ huû kiÕn t¹o (H×nh 5.1). §íi ph¸ huû kiÕn t¹o nµy ®· tån t¹i l©u dµi vµ hiÖn nay vÉn cßn ®ang ho¹t ®éng, ®ã lµ ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn. Hai trËn ®éng ®Êt x¶y ra liªn tiÕp trong th¸ng 2 vµ th¸ng 3 ë tØnh

Lai Ch©u ®Òu ph©n bè trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®· minh chøng cho

®iÒu ®ã [114, 138].

TiÕp ®Õn, ngµy 29/12/2002 mét trËn ®éng ®Êt víi Ms = 3,4 ®é Richter ®· x¶y ra ë khu vùc b¶n NËm Ty A ®óng vµo phÇn t©m cña ®øt g·y chÝnh Lai Ch©u - §iÖn

Biªn ch¹y sang l·nh thæ Lµo.

GÇn ®©y nhÊt ngµy 28/04/2011, mét trËn ®éng ®Êt víi Ms = 4,1 ®é Richter ®· x¶y ra t¹i khu vùc tròng Ch¨n N−a cã ®é s©u kho¶ng 12km vµ còng trïng vµo vÞ trÝ

cña ®øt g·y chÝnh Lai Ch©u - §iÖn Biªn.

C¸c nhµ nghiªn cøu ®Òu ®i ®Õn kÕt luËn ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y trËn ®éng ®Êt Ms = 4,1 ®é Richter ngµy 28/04/2011, trËn ®éng ®Êt m¹nh 5,3 ®é Richter ngµy 19/2/2001 vµ nhiÒu trËn ®éng

®Êt tr−íc ®ã kh«ng xa: ®éng ®Êt Lai Ch©u 5,1 ®é Richter n¨m 1914, ®éng ®Êt §iÖn

Biªn 5,0 ®é Richter n¨m 1920, ®éng ®Êt nam Lai Ch©u 4,9 ®é Richter n¨m 1993 vµ

tiÕp ®Õn lµ ®éng ®Êt Lai Ch©u 4,5 ®é Richter x¶y ra ngµy 1/1/2001.

Tõ nh÷ng kÕt qu¶ trªn cã thÓ nãi r»ng khu vùc nghiªn cøu lµ vïng ho¹t ®éng

®éng ®Êt m¹nh ë n−íc ta. ViÖn VËt lý §Þa cÇu ®· ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ph¸t sinh ®éng

®Êt cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ 5,5-6,0 ®é Richter. ChÝnh ®éng ®Êt ngµy

19/2/2001 lµ mét minh chøng cho sù ®óng ®¾n cña viÖc ®¸nh gi¸ nªu trªn, khi

nh÷ng ®¸nh gi¸ ®ã dùa trªn c¬ së nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu ®øt g·y nh− nh÷ng ®Æc

tr−ng c¬ b¶n cña ®íi, nh÷ng dÊu hiÖu ho¹t ®éng ®−¬ng ®¹i, c¬ chÕ vµ møc ®é ho¹t

®éng giai ®o¹n hiÖn ®¹i.

5.1.2. HiÖn tr¹ng tr−ît lë ®Êt

Tr−ît lë ®Êt ®¸ x¶y ra ®Æc biÖt m¹nh trªn l·nh thæ tØnh Lai Ch©u vµ §iÖn

Biªn. C¸c kÕt qu¶ kh¶o s¸t thùc ®Þa còng nh− ph©n tÝch th«ng b¸o cña c¸c ®Þa

ph−¬ng cho thÊy ë ViÖt Nam, Lai Ch©u vµ §iÖn Biªn lµ 2 tØnh bÞ ¶nh h−ëng cña tai

biÕn tr−ît lë nÆng h¬n c¶, c¸c ®iÓm tr−ît lë ®−îc ®¸nh dÊu trªn b¶n ®å (H×nh 5.4).

Tr−ît lë ®−êng giao th«ng [61, 63, 81, 83]:

- 105 -

Hµng n¨m c¸c tuyÕn ®−êng giao th«ng cña Lai Ch©u vµ §iÖn Biªn bÞ tr−ît lë

ph¸ ho¹i rÊt nÆng. Tr−ît lë taluy d−¬ng g©y vïi lÊp mÆt ®−êng (¶nh 5.5, 5.7, 5.8,

5.9, 5.11, 5.12, 5.13, 5.15, 5.16). Tr−ît lë taluy ©m g©y sôt tõng ®o¹n ®−êng cã ®o¹n

dµi 100 - 200m. ChØ tÝnh vµo ®Çu mïa m−a n¨m 1994 ®· x¶y ra trªn däc tuyÕn

®−êng §iÖn Biªn - Lai Ch©u (QL 12) ®· cã 4 ®o¹n mÊt nÒn ®−êng.

Trªn kho¶ng c¸ch dµi 100km ®· ghi nhËn 110 khèi tr−ît tõ võa tíi lín vµ rÊt

lín. Tr−ît lë x¶y ra ®Æc biÖt m·nh liÖt tõ khu vùc Na Pheo qua ®Ìo Ma Th× Hå vÒ tíi

thÞ trÊn M−êng Lay (H×nh 5.5), thÞ x· Lai Ch©u (¶nh 5.8, 5.9, 5.11, 5.12, 5.13).

§o¹n tõ Km 11 + 300 ®Õn Km 60 + 500 lµ ®o¹n ®−êng ®i trªn mét ®Þa h×nh

cã ®é dèc nh×n chung kh«ng lín so víi c¸c ®o¹n sau cña tuyÕn. C¸c khèi tr−ît xuÊt

hiÖn ë trªn ®Ønh m¸i taluy ®æ xuèng ®−êng víi mÆt tr−ît cã h×nh trßn (phÇn trªn) vµ

theo mÆt gÇn ph¼ng (phÇn d−íi). C¸c khèi tr−ît lín th−êng xuÊt hiÖn t¹i nh÷ng khu

vùc ®Êt ®¸ bÞ vß nhµu, cµ n¸t m¹nh do ho¹t ®éng cña c¸c ®øt g·y, cã thÓ kÓ ®Õn c¸c

vÞ trÝ sau tõ Km 14 + 200 ®Õn Km 50 + 200.

§©y lµ nh÷ng khèi tr−ît riªng lÎ c¾t ®−êng trªn mét ®o¹n dµi 30 - 70m mÆt

®−êng hoÆc mét lo¹t tõ 2 - 3 khèi tr−ît ®æ xuèng ®−êng trªn mét ®o¹n dµi h¬n

100m, thÓ tÝch ®Êt ®¸ bÞ dÞch tr−ît kho¶ng tõ 500 - 2.000m3, vïi lÊp tõng ®o¹n.

T¹i nhiÒu vÞ trÝ trong ®o¹n nµy do suèi NËm Møc ch¶y s¸t ngay d−íi ch©n

dèc nªn m¸i taluy ©m cña ®−êng bÞ xãi lë nghiªm träng dÉn ®Õn tr−ît lë v¸ch taluy

©m. VÞ trÝ ®−êng bÞ xãi ch©n, tr−ît lë m¸i taluy ©m tr−ît lë ®−îc ghi nhËn t¹i tõ Km

30 + 900 ®Õn Km 55 + 150. T¹i c¸c khu vùc nµy s«ng suèi ch¶y xãi v¸ch ®−êng,

v¸ch dèc trªn 600. MÆt ®−êng bÞ sôt lón r¹n nøt, ¶nh h−ëng nghiªm träng tíi an toµn

vµ l−u th«ng ë phÝa nam Na Pheo (¶nh 5.15).

§o¹n tõ Km 60 ®Õn thÞ x· Lai Ch©u bÞ tr−ît lë m¹nh nhÊt so víi hÇu hÕt c¸c

c¸c ®o¹n kh¸c (H×nh 5.6, 5.7, 5.8) (¶nh 5.11, 5.12, 5.13, 5.14, 5.15). T¹i ®o¹n

®−êng nµy th−êng xuÊt hiÖn nh÷ng khèi tr−ît cã thÓ tÝch ®Êt ®¸ dÞch tr−ît tõ hµng

tr¨m m3 vµ c¸ biÖt cã nh÷ng khèi thÓ tÝch ®Êt ®¸ trong th©n tr−ît lªn ®Õn 3.000 -

10.000m3. NhiÒu khèi tr−ît lo¹i nµy xuÊt hiÖn tõ m¸i dèc trªn taluy d−¬ng c¾t qua

c¶ ®−êng xuèng thung lòng phÝa d−íi víi mÆt tr−ît dù ®o¸n n»m ë ®é s©u tõ 4 - 5m.

Trªn ®o¹n ®−êng nµy trong n¨m 1995 ®· liªn tiÕp ghi nhËn ®−îc nh÷ng khèi tr−ît lë

- 106 -

nghiªm träng tõ Km 60 + 500 ®Õn Km 82 + 800. N¨m 2003, 2009 còng ®· quan s¸t

thÊy c¸c khèi tr−ît lín ë phÝa b¾c ®Ìo Cæng Trêi (¶nh 5.12, 5.13).

C¸c khèi tr−ît kÓ trªn lµ c¸c khèi tr−ît xuÊt hiÖn riªng lÎ c¾t ®−êng mÆt ®o¹n

tõ 30 - 100m hoÆc mét lo¹t c¸c khèi tr−ît liªn tiÕp c¾t ®−êng trªn mét ®o¹n dµi tõ

100 - 200m. T¹i nh÷ng vÞ trÝ nªn trªn, ®Þa h×nh cã ®é dèc trung b×nh tõ 20 - 300, c¸c

s−ên dèc ®−îc cÊu t¹o bëi ®Êt s−ên - tµn tÝch ph¸t triÓn trªn c¸c lo¹i ®¸ trÇm tÝch lôc

nguyªn nh− ®¸ phiÕn, sÐt kÕt, bét kÕt, c¸t kÕt mÇu n©u vµng - n©u ®á, ®«i chç x¸m

®en (phong ho¸ tõ ®¸ phiÕn x¸m ®en) víi bÒ dµy 2 - 5m hoÆc ®Êt ®¸ bÞ vß nhµu, dËp

n¸t m¹nh do ¶nh h−ëng cña c¸c ®øt g·y kiÕn t¹o (¶nh 5.11, 5.12, 5.13, 5.14, 5.15).

Trong mïa m−a lò th¸ng 8/1996, quy m« tr−ît t¹i c¸c khu vùc nµy më réng

vµ cïng víi viÖc xuÊt hiÖn c¸c khèi tr−ît míi lµm cho ®o¹n ®−êng hoµn toµn biÕn

d¹ng. PhÇn lín c¸c khèi tr−ît cã khèi l−îng hµng ngh×n mÐt khèi, cã khèi tíi 3 - 4

v¹n mÐt khèi. §Êt ®¸ khèi tr−ît lµ ®Êt sÐt lÉn d¨m, s¹n, ®¸ t¶ng. Nç lùc san g¹t gi¶i

phãng mÆt ®−êng n¨m 1996 - 1997 chØ míi ®¹t ®−îc møc t¹m thêi. PhÇn lín ®Êt ®¸

tr−ît cßn n»m trªn taluy d−¬ng. Nguy c¬ vïi lÊp mÆt ®−êng trong n¨m 1997 vµ c¸c

n¨m sau rÊt lín.

Däc tuyÕn ®−êng nµy tr−ît lë x¶y ra phæ biÕn t¹i khu vùc Lai Ch©u - Ch¨n

N−a vµ ®Æc biÖt m¹nh lµ ®o¹n Pa Ham - Lai Ch©u tr−ît lë x¶y ra khèc liÖt h¬n. C¸c

khèi tr−ît taluy d−¬ng, taluy ©m ®an xen nhau, lªn tíi hµng v¹n mÐt khèi. ViÖc b¶o

®¶m giao th«ng n¨m 1996 - 1997 chØ lµ t¹m thêi, nguy c¬ tr−ît lë më réng rÊt lín.

Tr−ît lë s−ên ®åi nói, s«ng suèi:

T¹i huyÖn M−êng Lay: Tr−ît lë x¶y ra ®Æc biÖt m¹nh trªn s−ên phÝa §«ng,

d¶i ®åi nói däc Quèc lé 12 tõ Na Pheo vÒ M−êng Lay, s−ên phÝa §«ng däc ®−êng

Lai Ch©u - Ch¨n N−a vµ däc c¸c s«ng suèi NËm He, NËm Lay, NËm LÌn (¶nh 5.11,

5.12, 5.13, 5.14, 5.15).

ThÞ x· Lai Ch©u: tr−ît lë x¶y ra m¹nh trªn s−ên ®åi phÝa T©y vµ §«ng thung

lòng NËm Lay, däc c¸c suèi NËm C¼n, NËm Cñng.

T¹i huyÖn Phong Thæ: tr−ît lë x¶y ra suèi NËm So vµ NËm Lïm, Pa TÇn.

T¹i huyÖn §iÖn Biªn §«ng: ®· ph¸t hiÖn thÊy tr−ît lë m¹nh däc khu vùc Sam

Møn ®i Keo L«m, tõ Keo L«m ®i Suèi L−.

- 107 -

T¹i thµnh phè §iªn Biªn: tr−ît lë phæ biÕn t¹i d¶i ®åi nói phÝa B¾c thµnh phè

(khu vùc §Ìo Cß Ch¹y) (¶nh 5.16).

T¹i c¸c huyÖn §iÖn Biªn, S×n Hå: Tr−ît lë x¶y ra th−a, r¶i r¸c ë s−ên ®åi nói

dèc, ven s«ng suèi kÝch th−íc khèi tr−ît nhá (¶nh 5.16).

Nh×n chung lo¹i h×nh tai biÕn tr−ît lë th−êng x¶y ra t¹i c¸c vÞ trÝ mµ ë ®ã ®Êt

®¸ cã cÊu t¹o bë rêi, g¾n kÕt yÕu. Chóng lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kiÕn

t¹o hiÖn ®¹i vµ cïng víi nã lµ qu¸ tr×nh phong ho¸, c¸c s¶n phÈm nµy chñ yÕu lµ ®¸

phiÕn sÐt, bét kÕt, c¸t kÕt vµ tÇng phong ho¸ s−ên - tµn tÝch víi ®Êt sÐt - sÐt pha chøa

m¶nh d¨m. T¹i mét sè vÞ trÝ ®Êt ®¸ bÞ vß nhµu, biÕn vÞ m¹nh do ho¹t ®éng cña c¸c

®øt g·y ®· g©y tr−ît trong líp vá phong ho¸ cña ®¸ gèc bao gåm sÐt, sÐt pha n©u

vµng chøa m¶nh d¨m ®¸ phiÕn vµ ®¸ phiÕn bÞ phong ho¸ m¹nh. Ho¹t ®éng kiÕn t¹o

hiÖn ®¹i cßn g©y ra sù ph©n dÞ ®Þa h×nh m¹nh mÏ, ®ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ

®Ó tai biÕn tr−ît lë cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ph¸t triÓn.

5.1.3. HiÖn tr¹ng lò bïn ®¸

Trong lÞch sö ®Þa chÊt, lò bïn ®¸ ®· tõng x¶y ra rÊt m·nh liÖt ë Lai Ch©u vµ

§iÖn Biªn. Theo thèng kª cña Ban chØ ®¹o phßng chèng lôt b·o Trung −¬ng, c¸c

trËn lò lò bïn ®¸ ®−îc ghi nhËn ë tØnh Lai Ch©u vµ §iÖn Biªn vµo c¸c n¨m 1958,

1976, 1975, 1976, 1977, 1990, 1991, 1992, 1994, 1996, 1997, 1998, 1999, 2000,

2001, 2002, 2003 (H×nh 5.9).

Lò bïn ®¸ th−êng x¶y ra ë c¸c l−u vùc cã ®Þa h×nh lßng ch¶o, lßng m¸ng,

h×nh rÎ qu¹t hoÆc l«ng chim. N¬i x¶y ra vµ t¸i diÔn nhiÒu lÇn lµ l−u vùc M−êng Lay

vµ lßng ch¶o §iÖn Biªn. Riªng ë M−êng Lay tõ n¨m 1990 ®Õn nay ®· x¶y ra 4 trËn

(1990, 1991, 1994, 1996) g©y nªn nh÷ng tæn thÊt lín lao vÒ ng−êi vµ cña, ®ång thêi

t¹o ra bÇu kh«ng khÝ hoang mang lo sî ®èi víi ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng. HËu qu¶ lµ

huyÖn lþ M−êng Lay vµ thÞ x· Lai Ch©u sau nhiÒu lÇn t¸i diÔn lò bïn ®¸ tµn ph¸

nÆng nÒ ®· ph¶i di chuyÓn ®i n¬i kh¸c.

L−u vùc M−êng Lay lµ mét tròng hÑp cã ®é chªnh lÖch ®Þa h×nh lín víi ®é

dèc s−ên trung b×nh tõ 300 trë lªn, suèi NËm Lay n»m däc theo ®íi ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn. C¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt chñ yÕu lµ ®¸ phiÕn thuéc hÖ tÇng NËm C«

(NP nc) vµ hÖ tÇng Lai Ch©u (T2-3 lc) bÞ nøt nÎ vß nhµu vµ phong hãa m¹nh. ë ®©y

- 108 -

tr−ît lë th−êng xuyªn x¶y ra trong mïa m−a.

Lò bïn ®¸ xÈy ra nhiÒu n¬i däc theo chiÒu dµi cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u -

§iÖn Biªn vµ ®· ®−îc ghi nhËn ë mét sè khu vùc nh−: suèi NËm TÇn, Huæi Lã, Huæi

KÐo, Huæi Ph¸n, NËm He, Sa L«ng (¶nh 5.17, 5.18, 5.19, 5.20, 5.21, 5.22).

Sau ®©y, NCS m« t¶ chi tiÕt diÔn biÕn ba trËn lò bïn ®¸ ®iÓn h×nh xuÊt hiÖn

trong khu vùc nghiªn cøu ®· g©y thiÖt h¹i to lín vÒ ng−êi vµ cña cho nh©n d©n:

- §iÓn h×nh lµ trËn lò bïn ®¸ qua thÞ x· Lai Ch©u n¨m 1990 (H×nh 5.10). TrËn

lò bïn ®¸ ngµy 27/6/1990 tµn ph¸ thÞ x· Lai Ch©u b¾t nguån tõ lò bïn ®¸ trªn s«ng

NËm He (¶nh 5.20). M−a kÐo dµi, n−íc s«ng suèi ch¶y m¹nh ®· lµm lë mét phÇn

lín qu¶ ®åi phÝa d−íi b¶n Huæi SÊy cò vµo s¸ng ngµy 27/6/1990. B¶n Huæi SÊy cò

c¸ch huyÖn lþ M−êng Lay vµ thÞ x· Lai Ch©u kho¶ng 20km (H×nh 5.10). §Êt ®¸

tr−ît lë chÆn ng¨n dßng NËm He ®· lµm n−íc s«ng ø l¹i, d©ng cao dÇn. Trong

kho¶ng 2 - 3 giê mùc n−íc phÝa trªn ®Ëp t¹m d©ng cao lªn tíi gÇn nãc nhµ sµn b¶n

Huæi SÊy. Bµ con d©n b¶n Huæi SÊy (kho¶ng 30 nãc nhµ) cã ®ñ thêi gian s¬ t¸n an

toµn lªn chç kh¸c cao h¬n vµ cßn kÞp mang theo mét sè vËt dông. −íc tÝnh, khi mùc

n−íc d©ng cao kho¶ng 5 - 6m so víi møc lò th«ng th−êng t¹i Huæi SÊy th× ®Ëp vì.

(Møc lò th«ng th−êng chØ cao h¬n mïa c¹n kho¶ng 1,5m). N−íc cïng víi ®Êt ®¸ t¹o

nªn sãng lò dån vÒ Lai Ch©u quÐt ®i toµn bé phÇn thÊp cña thÞ x·. Nh©n d©n ë trong

vïng ph¸t sinh lò (B¶n Huæi SÊy) th× an toµn. Nh©n d©n ë trong vïng chÞu lò (thÞ x·

Lai Ch©u) th× bÞ thiÖt h¹i rÊt nÆng. GÇn mét tr¨m ng−êi chÕt vµ mÊt tÝch, hµng tr¨m

c¬ së, nhµ cöa bÞ cuèn tr«i. Lò quÐt cßn lÆp l¹i trªn dßng NËm He vµo c¸c n¨m

1992, 1994, 1996 víi møc ®é yÕu h¬n. T¹i c¸c suèi nh¸nh cña NËm He hiÖn t−îng

chÆn dßng vµ vì dßng ®· ®−îc nh©n d©n ®Þa ph−¬ng ph¸t hiÖn ghi nhËn.

- Lò bïn ®¸ ph¸t sinh tõ th−îng nguån c¸c suèi nhá, hÇu hÕt lµ phô l−u bËc I,

II, n¬i ®Êt ®¸ bÞ tr−ît lë m¹nh vµ tu«n ch¶y ra c¸c cöa suèi hîp l−u víi c¸c s«ng suèi

lín h¬n. T¹i ®©y vµo ®ªm 22/7 r¹ng s¸ng ngµy 23/7 dßng bïn ®¸ xuÊt hiÖn t¹i suèi

Huæi Lã ®· bÊt ngê Ëp vµo khu c¬ quan, d©n c− huyÖn lþ M−êng Lay ph¸ vì 18 ng«i

nhµ, 11 ng−êi chÕt, 20 ng−êi bÞ th−¬ng (H×nh 5.11) (¶nh 5.18, 5.19, 5.21). Suèi

Huæi Lã lµ suèi nhá, dµi h¬n 1km, h×nh thµnh trªn s−ên dèc ~ 150 - 300. Khu d©n c−

ph©n bè ë cöa suèi vèn lµ nãn phãng vËt lò tÝch cæ. Däc hai bªn bê suèi, trong c¸c

- 109 -

thµnh t¹o phiÕn sÐt (NP nc) thµnh t¹o s−ên tÝch, s−ên - lò tÝch, trong n¨m 1994 ®·

ghi nhËn gÇn 10 khèi tr−ît trong ®ã cã 4 khèi tr−ît réng tíi 100m. Sau mïa m−a

n¨m 1996 sè l−îng c¸c khèi tr−ît t¨ng lªn nhiÒu lÇn, t¹o thµnh nh÷ng m¶ng tr−ît

lín liªn tiÕp dån vµo suèi Huæi Lã.

- TrËn lò bïn ®¸ xÈy ra t¹i thÞ trÊn M−êng Lay, tØnh Lai Ch©u ngµy

17/8/1996. §©y lµ trËn lò bïn ®¸ rÊt ®Æc tr−ng, quy m« lín, t¸c h¹i lín. Tõ ®Çu th¸ng

8 trªn ®Þa bµn tØnh Lai Ch©u b¾t ®Çu cã c¸c ®ît m−a kh¸ lín. Trong ngµy 17/8 m−a

lín kÐo dµi l−îng m−a t¹i Huæi LÌng (gÇn thÞ trÊn) lµ 25mm, 3 giê s¸ng ngµy 17/8

lò b¾t ®Çu xuÊt hiÖn trªn s«ng NËm He vµ suèi Huæi LÌng cïng c¸c khe suèi nhá

kh¸c, dån vÒ s«ng NËm Lay thµnh lò quÐt lín ë phÇn thÊp cña thÞ trÊn. Nh©n d©n ®·

®−îc lÖnh b¸o ®éng chuÈn bÞ s½n sµng s¬ t¸n lªn cao. Tíi kho¶ng 17h bçng nhiªn tõ

phÝa s−ên nói trªn cao väng l¹i c¸c tiÕng × Çm nh− sÊm ®éng. ChØ mét lóc sau ®Êt ®¸

tõ c¸c khe suèi cuån cuén ®æ xuèng. C¸c nhµ ven ch©n suèi bÞ cuèn vµo dßng lò.

C¸c nhµ trªn ven suèi kÐo nhau ch¹y lªn ®åi, trÌo lªn c©y. §Êt rung chuyÓn d−íi

ch©n, ®¸ va ®Ëp vµo nhau, tõng ®ît tõng ®ît diÔn ra suèt c¶ ®ªm. S¸ng h«m sau tÊt

c¶ bçng ngõng lÆng, ng−êi chÕt, nhµ ®æ, c¶ thÞ trÊn nh− mét b·i chiÕn tr−êng [36].

Tãm l¹i lò bïn ®¸ th−êng x¶y ra ë nh÷ng n¬i cã ®Þa h×nh ph©n dÞ cao, sù

chªnh lÖch ®Þa h×nh lín víi ®é dèc s−ên trung b×nh tõ 250 trë lªn vµ ph¸t triÓn trªn

thµnh t¹o ®Þa chÊt cã tÝnh c¬ lý mÒm yÕu mµ chñ yÕu lµ ®¸ phiÕn, c¸t bét kÕt bÞ nøt

nÎ, vß nhµu, xiÕt Ðp, c¸c s¶n phÈn s−ên tÝch, s−ên - lò tÝch vµ bÞ phong hãa m¹nh.

Chóng lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kiÕn t¹o - ®øt g·y cïng víi qu¸ tr×nh

phong ho¸, l−îng m−a trung b×nh n¨m cao lµ c¸c t¸c nh©n chñ yÕu g©y ra hiÖn t−îng

lò bïn ®¸, trong ®ã yÕu tè kiÕn t¹o cã tÝnh quyÕt ®Þnh vµ chi phèi.

5.2. Mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g∙y

Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ c¸c d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt ®iÓn

h×nh: ®éng ®Êt, tr−ît lë, lò bïn ®¸

5.2.1. Mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn

Biªn víi ho¹t ®éng ®éng ®Êt

Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu trong Ch−¬ng 3, NCS ®· x¸c lËp ®−îc 3 ph©n ®o¹n

- 110 -

cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn cã c¸c ®Æc ®iÓm kiÕn t¹o kh¸c nhau. ChÝnh sù

kh¸c nhau cña nh÷ng ®Æc ®iÓm nh− lµ kÝch th−íc h×nh d¹ng c¸c tròng §Ö tø, ®Þa

m¹o, c¬ chÕ dÞch tr−ît, biªn ®é vµ tèc ®é chuyÓn ®éng, dÞ th−êng ®Þa hãa khÝ, dÞ

th−êng ®Þa nhiÖt, sù xuÊt lé n−íc kho¸ng - n−íc nãng v.v. ®· dÉn ®Õn sù kh¸c nhau

vÒ ph©n bè chÊn t©m ®éng ®Êt víi Ms còng kh¸c nhau (H×nh 3.24).

- Ph©n ®o¹n thø nhÊt cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn, cã thÕ n»m mÆt tr−ît ®øt g·y

c¾m vÒ phÝa t©y víi gãc dèc 70 - 800, cã c¬ chÕ dÞch tr−ît thuËn-b»ng tr¸i cïng víi

biªn ®é tõ 1000 - 1200m vµ tèc ®é dÞch tr−ît tõ 0,55-0,66mm/n¨m (B¶ng 3.2).

Tròng t¸ch gi·n Pa TÇn thuéc ph©n ®o¹n nµy cã kÝch th−íc víi chiÒu réng kho¶ng

750m, chiÒu dµi kho¶ng 8,6km vµ t¹i ®©y khu vùc nµy s«ng NËm Na ®ang ch¶y uèn

khóc quanh co ph¶n ¸nh c¬ chÕ thuËn-t¸ch gi·n (H×nh 3.8). Trªn ph©n ®o¹n nµy

kh«ng quan s¸t thÊy bÊt kú sù xuÊt lé cña mét nguån n−íc kho¸ng - n−íc nãng nµo,

cïng víi viÖc kh«ng cã c¸c tuyÕn ®o ®Þa hãa khÝ, ®Þa nhiÖt ®Ó cã thªm c¬ së so s¸nh

víi c¸c ph©n ®o¹n kh¸c vÒ c¸c biÓu hiÖn ho¹t ®éng th«ng qua c¸c gi¸ trÞ dÞ th−êng

(H×nh 3.24). Víi c¸c ®Æc ®iÓm kiÕn t¹o võa nªu khi liªn kÕt víi chuçi sè liÖu vÒ

®éng ®Êt ta thÊy r»ng trªn suèt chiÒu dµi cña ph©n ®o¹n phÇn trªn l·nh thæ ViÖt Nam

dµi kho¶ng 50km chØ quan s¸t thÊy duy nhÊt cã sù xuÊt hiÖn 4 trËn ®éng ®Êt t¹i khu

vùc tròng pull-apart Ch¨n N−a-nót giao gi÷a ph©n ®o¹n thø nhÊt vµ thø hai (H×nh

3.10). T¹i ®©y nót giao nµy, ngµy 28/04/2011 mét trËn ®éng ®Êt víi Ms = 4,1 ®é Richter víi ®é s©u chÊn tiªu h= 12km, ngµy 2/4/2001 ®· x¶y ra mét trËn ®éng ®Êt

víi Ms= 4.9 ®é Richter víi ®é s©u chÊn tiªu h= 5km, ngoµi ra cßn 2 trËn ®éng ®Êt

kh¸c trong ®ã mét trËn cã Ms= 3.3 xÈy ra vµo n¨m 1977 vµ trËn cßn l¹i Ms< 3.0 xÈy

ra vµo n¨m 1997. Bèn trËn ®éng ®Êt nµy xÈy ra trong kho¶ng thêi gian 34 n¨m, thêi

®iÓm b¾t ®Çu cña trËn ®Çu tiªn vµo n¨m 1977 vµ trËn cuèi cïng vµo n¨m 2011.

Tãm l¹i, ph©n ®o¹n thø nhÊt cã c¬ chÕ thuËn-b»ng tr¸i, biªn ®é vµ tèc ®é dÞch

tr−ît nhá cïng víi sù v¾ng mÆt cña c¸c nguån n−íc kho¸ng - n−íc nãng, ho¹t ®éng

®éng ®Êt chØ tËp trung t¹i nót Ch¨n N−a víi Ms kh«ng v−ît qu¸ 5.0 ®é Richter cho

thÊy ho¹t ®éng kiÕn t¹o trung b×nh dÉn ®Õn ho¹t ®éng ®éng ®Êt th−a thít tËp trung

chñ yÕu t¹i nót giao gi÷a ph©n ®o¹n thø nhÊt vµ thø hai.

- 111 -

- Ph©n ®o¹n 2 ®−îc b¾t ®Çu t¹i nót giao lµ tròng pull-apart Ch¨n N−a vµ kÕt

thóc còng t¹i nót giao lµ n¬i h×nh thµnh kiÕn tróc nÐn Ðp kiÓu ®u«i ngùa khu vùc

Cæng Trêi - Huæi LÌng (H×nh 3.12), víi chiÒu dµi kho¶ng 35km. §Æc tr−ng bëi sù

lÖch ngang kiÓu so le h×nh thµnh tròng t¸ch gi·n ë phÇn ®Çu biÓu hiÖn c¬ chÕ thuËn

vµ gi÷a ph©n ®o¹n, cßn phÇn cuèi lµ sù lÖch ngang kiÓu so le h×nh thµnh kiÓu nÐn Ðp

biÓu hiÖn c¬ chÕ nghÞch. Sù kh¸c biÖt cña ph©n ®o¹n 2 so víi ph©n ®o¹n 1 thÓ hiÖn

b»ng sù l¾ng ®äng trÇm tÝch cã tuæi Mio-Pliocen ë khu vùc Ng· T− s«ng Ph©n ®o¹n

2 còng cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn, cã thÕ n»m mÆt tr−ît ®øt g·y c¾m vÒ phÝa t©y víi

, cã c¬ chÕ dÞch tr−ît thuËn-b»ng tr¸i cïng víi biªn ®é tõ 1200 - 2000m vµ tèc ®é dÞch tr−ît tõ 0,66-1,11mm/n¨m (B¶ng 3.2). Ph©n ®o¹n nµy cã hîp

gãc dèc 70 - 800

phÇn thuËn lín h¬n so víi ph©n ®o¹n 1 ë chç ngoµi tròng ®Þa hµo Lai Ch©u cã kÝch

th−íc lín h¬n so víi tròng Pa TÇn nh− chiÒu réng kho¶ng 1,5km, chiÒu dµi kho¶ng

15km cïng víi chiÒu dµy trÇm tÝch còng lín h¬n so víi tròng Pa TÇn. S«ng NËm

Lay ë khu vùc nµy uèn khóc quanh co m¹nh mÏ h¬n vµ ®i cïng víi nã lµ hµng lo¹t

c¸c nãn phãng vËt ®−îc h×nh thµnh cã quy luËt vµ hÖ thèng víi mËt ®é kh¸ dµy ë

c¸nh phÝa §«ng cña thung lòng Lai Ch©u. C¸nh phÝa §«ng cã ®é cao chªnh lÖch so

víi c¸nh phÝa T©y tõ 300 - 500m lµm cho s«ng suèi cã chiÒu dµi ng¾n vµ tr¾c diÖn

däc lín t¹o ra møc n¨ng l−îng ®Þa h×nh rÊt lín ë khu vùc nµy (H×nh 3.11). Däc theo

chiÒu dµi cña ph©n ®o¹n 2 còng kh«ng quan s¸t thÊy sù xuÊt lé c¸c nguån n−íc

kho¸ng - n−íc nãng, víi dÞ th−êng ®Þa hãa khÝ: Rn = 26.000 Bq/m3, Hg = 5.200

ng/m3, dÞ th−êng ®Þa nhiÖt khu vùc TX. Lai Ch©u cò víi t= 27,20C. Trong chuçi sè

liÖu vÒ ho¹t ®éng ®éng ®Êt gÇn nh− tr¶i ®Òu trªn toµn bé chiÒu dµi cña ph©n ®o¹n 2,

®©y lµ mét ®Æc ®iÓm ®Æc tr−ng vÒ ho¹t ®éng ®éng ®Êt kh¸c víi c¸c ph©n ®o¹n kh¸c.

Tæng sè trËn ®éng ®Êt ®· xÈy ra trªn ph©n ®o¹n nµy lµ 9 trËn bao gåm 2 trËn ®éng

®Êt ngµy 28/04/2011 víi Ms = 4,1 ®é Richter víi ®é s©u chÊn tiªu h= 12km vµ ngµy 2/4/2001 víi Ms= 4.9 ®é Richter t¹i tròng Ch¨n N−a (H×nh 3.24). Kho¶ng thêi gian

b¾t ®Çu xuÊt hiÖn cña trËn ®éng ®Êt ®Çu tiªn vµo n¨m 1914 víi Ms= 5.1 ®é Richter

®Õn trËn ®éng ®Êt cuèi cïng ghi nhËn ®−îc vµo n¨m 2011 lµ 97 n¨m. §©y còng lµ

mét sù kh¸c biÖt gi÷a hai ph©n ®o¹n. Trong sè 9 trËn ®éng ®Êt ®· xÈy ra cã 4 trËn

víi Ms= 4.8-4.9 ®é Richter, 2 trËn víi Ms= 5.0-5.1 ®é Richter, 1 trËn víi Ms= 4.1

- 112 -

®é Richter, 2 trËn cßn l¹i cã Ms< 3.0 ®é Richter. TrËn ®éng ®Êt ngµy 30/3/1993 xÈy

ra t¹i nót Huæi LÌng cã Ms= 5.0 ®é Richter, víi ®é s©u chÊn tiªu h= 13km.

Tãm l¹i, ph©n ®o¹n 2 còng cã c¬ chÕ thuËn-b»ng tr¸i víi hîp phÇn thuËn lín

h¬n, biªn ®é vµ tèc ®é dÞch tr−ît còng lín h¬n ph©n ®o¹n 1, kh«ng cã sù xuÊt lé c¸c

nguån n−íc kho¸ng - n−íc nãng, cã dÞ th−êng ®Þa hãa khÝ vµ ®Þa nhiÖt, ho¹t ®éng

®éng ®Êt ph©n bè t−¬ng ®èi ®Òu trªn toµn bé chiÒu dµi víi Ms lín h¬n 5.0 ®é

Richter cho thÊy ho¹t ®éng kiÕn t¹o kh¸ tÝch cùc tËp trung ë 3 nót cã kh¶ n¨ng ph¸t

sinh ®éng ®Êt cao lµ Ch¨n N−a, TX. Lai Ch©u cò vµ Huæi LÌng-nót giao gi÷a ph©n

®o¹n 2 vµ ph©n ®o¹n 3.

- Ph©n ®o¹n 3 b¾t ®Çu t¹i nót giao lµ n¬i h×nh thµnh kiÕn tróc nÐn Ðp kiÓu

®u«i ngùa khu vùc Cæng Trêi - Huæi LÌng vµ kÕt thóc t¹i nót giao lµ n¬i h×nh thµnh

kiÕn tróc kiÓu tr−ît b»ng so le liªn tôc khu vùc b¶n Thin Tãc (H×nh 3.24). §Æc tr−ng

bëi sù lÖch ngang kiÓu so le h×nh thµnh kiÓu nÐn Ðp biÓu hiÖn c¬ chÕ nghÞch cßn

phÇn cuèi lµ sù lÖch ngang kiÓu so le biÓu hiÖn c¬ chÕ tr−ît b»ng.

Cã thÓ t¹m chia ph©n ®o¹n 3 thµnh 2 phô ph©n ®o¹n. Phô ph©n ®o¹n thø nhÊt

tõ phÝa b¾c Cæng Trêi ®Õn Huæi Chan cã ph−¬ng ®«ng b¾c-t©y nam ch−a râ nÐt, bÞ

nhiÒu ®øt g·y bËc cao ph−¬ng ®«ng b¾c-t©y nam c¾t ph¸. Phô ph©n ®o¹n nµy cã thÕ n»m mÆt tr−ît ®øt g·y c¾m vÒ phÝa t©y víi gãc dèc 70 - 800, cã c¬ chÕ dÞch tr−ît b»ng tr¸i- thuËn víi biªn ®é tõ 2500 - 3000m vµ tèc ®é dÞch tr−ît tõ 1,38-

1,66mm/n¨m (B¶ng 3.2). Trªn phô ph©n ®o¹n nµy, ngoµi nót Huæi LÌng ®· xÈy ra

trËn ®éng ®Êt ngµy 30/3/1993 cã Ms= 5.0 ®é Richter, xung quanh khu vùc Na Pheo

®· tõng xÈy ra hai trËn ®éng ®Êt cã cïng Ms= 4.6 ®é Richter vµo nh÷ng n¨m 1942

vµ 1980. §o¹n tõ M−êng M−¬n ®Õn Huæi Chan ®· xuÊt hiÖn 3 trËn ®éng ®Êt nh−ng

víi Ms< 3.0 ®é Richter (H×nh 3.24).

Phô ph©n ®o¹n thø hai tõ Huæi Chan ®Õn b¶n NËm Ty cã ph−¬ng ®«ng b¾c-

t©y nam râ nÐt, cã thÕ n»m mÆt tr−ît ®øt g·y c¾m t©y b¾c víi gãc dèc 70 - 800, cã c¬

chÕ dÞch tr−ît b»ng tr¸i- thuËn víi biªn ®é lín 3000m vµ tèc ®é dÞch tr−ît lín h¬n

1,66mm/n¨m. Cµng vÒ phÝa t©y nam, ë khu vùc b¶n NËm Ty biªn ®é vµ tèc ®é cßn

cã kh¶ n¨ng lín h¬n nhiÒu (H×nh 3.16).

- 113 -

Cßn cã mét sù kh¸c biÖt n÷a trong ph©n ®o¹n nµy so víi ph©n ®o¹n 1 vµ 2 lµ

cã thªm ®øt g·y nh¸nh cã ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn b¾t ®Çu tõ Huæi Chan t¸ch ra tõ ®øt

g·y chÝnh vµ kÐo dµi qua tròng §iÖn Biªn víi chiÒu dµi kho¶ng 40km. Sù kh¸c biÖt

gi÷a ph©n ®o¹n 3 so víi ph©n ®o¹n 1 vµ 2 thÓ hiÖn b»ng sù phun trµo basalt olivin

ph©n bè r¶i r¸c ë tròng §iÖn Biªn vµ ®Ìo Cß Ch¹y trªn ®øt g·y nh¸nh, cã tuæi ®ång

vÞ phãng x¹ ®−îc x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng ph¸p K-Ar n»m trong kho¶ng 4,4-4,9 ®Õn

5,2-5,4 triÖu n¨m [43, 123] ph¶n ¸nh c¬ chÕ t¸ch gi·n s©u ë khu vùc nµy ®· t¹o ®iÒu

kiÖn thuËn lîi cho basalt phun trµo (H×nh 3.24, 3.30). TrÇm tÝch §Ö tø ë tròng §iÖn

Biªn cã chiÒu dµy lín h¬n 140m, chñ yÕu lµ trÇm tÝch h¹t th« víi sù lùa chän kÐm,

cã kh¶ n¨ng c¸c trÇm tÝch nµy ®−îc l¾ng ®äng å ¹t trong mét thêi gian ng¾n vµ

kho¶ng c¸ch vËn chuyÓn kh«ng lín.

Ph©n ®o¹n nµy cã hîp phÇn tr−ît b»ng tr¸i lín h¬n nhiÒu so víi ph©n ®o¹n 1

vµ 2. Däc theo chiÒu dµi cña ph©n ®o¹n 3 quan s¸t thÊy sù xuÊt lé cña 7 nguån n−íc

kho¸ng - n−íc nãng ë nhiÒu n¬i, dÞ th−êng ®Þa hãa khÝ: Rn = 28.000 Bq/m3, Hg =

10.441 ng/m3, dÞ th−êng ®Þa nhiÖt khu vùc Na Pheo, B¶n LÝnh, NËm Ty cã nhiÖt ®é

dao ®éng tõ 25,2-27,20C. DÞ th−êng Hg cao gÊp ®«i so víi ph©n ®o¹n 2 (B¶ng 3.2).

Trong chuçi sè liÖu vÒ ho¹t ®éng ®éng ®Êt ë phô ph©n ®o¹n 2 vµ ®øt g·y

nh¸nh cho thÊy sù tËp trung mËt ®é c¸c chÊn t©m lín, c−êng ®é vµ tÇn suÊt còng rÊt

cao, ®iÒu nµy ®· ph¶n ¸nh ®óng biªn ®é vµ tèc ®é dÞch tr−ît lín ë khu vùc tròng

§iÖn Biªn vµ b¶n Thin Tãc. §©y lµ mét ®Æc tr−ng vÒ ho¹t ®éng ®éng ®Êt rÊt kh¸c

biÖt so víi c¸c ph©n ®o¹n kh¸c. Tæng sè trËn ®éng ®Êt ®· xÈy ra trªn khu vùc nµy lµ

35 trËn, trong ®ã 29 trËn cã Ms> 3.0 ®é Richter vµ 6 trËn cã Ms< 3.0 ®é Richter.

Trong sè 29 trËn cã Ms> 3.0 ®é Richter cã 23 trËn xÈy ra vµo n¨m 2001, ®Æc biÖt

nhÊt lµ trËn ®éng ®Êt Ms=5.3 ®é Richter xÈy ra vµo ngµy 19/2/2001 víi ®é s©u chÊn

tiªu h= 12km ®· g©y nhiÒu thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt cho nh©n d©n khu vùc TP. §iÖn Biªn

Phñ. Ngoµi trËn ®éng ®Êt lín xÈy ra ngµy 19/2/2001 cßn cã mét trËn ®éng ®Êt kh¸c

víi Ms=5.1 ®é Richter ngµy 4/2/1920 ngay t¹i TP. §iÖn Biªn Phñ. Kho¶ng thêi gian

b¾t ®Çu xuÊt hiÖn cña trËn ®éng ®Êt ®Çu tiªn vµo n¨m 1920 ®Õn trËn ®éng ®Êt cuèi

cïng ghi nhËn ®−îc vµo n¨m 2002 lµ 82 n¨m. Kho¶ng thêi gian nµy còng t−¬ng

- 114 -

®−¬ng víi kho¶ng thêi gian cña ph©n ®o¹n 2 nh−ng lµ sù kh¸c biÖt lín ®èi víi ph©n

®o¹n 1.

Tãm l¹i, ph©n ®o¹n 3 ho¹t ®éng m¹nh mÏ nhÊt víi c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i-

thuËn, biªn ®é vµ tèc ®é dÞch tr−ît lín nhÊt so víi 2 ph©n ®o¹n nªu trªn, sù xuÊt lé

c¸c nguån n−íc kho¸ng - n−íc nãng ë nhiÒu n¬i ®Æc biÖt lµ khu vùc xung quanh

tròng §iÖn Biªn vµ nót giao b¶n Thin Tãc, cã dÞ th−êng ®Þa hãa khÝ vµ ®Þa nhiÖt lín,

ho¹t ®éng ®éng ®Êt tËp trung chñ yÕu ë khu vùc trªn cho thÊy ho¹t ®éng kiÕn t¹o rÊt

tÝch cùc tËp trung t¹i nót b¶n Thin Tãc vµ tròng §iÖn Biªn ph¶n ¸nh sù kh¸c biÖt rÊt

lín vÒ tÇn suÊt xuÊt hiÖn, Magnitude, sè trËn vµ mËt ®é ®éng ®Êt lµ rÊt cao so víi

ph©n ®o¹n 1 vµ 2.

5.2.2. Mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn

Biªn víi tr−ît lë ®Êt

Dùa trªn nh÷ng nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ vµ nh×n nhËn vÒ mÆt kiÕn t¹o trong mèi

quan hÖ víi ho¹t ®éng ®éng ®Êt nh− ®· nªu ë phÇn trªn - 5.2.1, NCS còng cã c¸ch

nh×n t−¬ng tù nh− vËy ®èi víi tai biÕn tr−ît lë ®Êt.

Tr−ît lë ®Êt ph¸t triÓn däc ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn kh¸ dµy ®Æc.

Trªn tõng ph©n ®o¹n kh¸c nhau, sù ph©n bè hiÖn tr¹ng tai biÕn tr−ît lë ®Êt còng rÊt

kh¸c nhau.

Ph©n ®o¹n thø nhÊt, tr−ît lë ®Êt ph©n bè r¶i r¸c ë nhiÒu n¬i nh− ë nam Pa

TÇn, b¶n NËm S¶o, nh−ng tËp trung nhiÒu nhÊt mËt ®é kh¸ lín ë khu vùc xung

quanh b¶n NËm CÇy phÝa b¾c Ch¨n N−a. ë khu vùc nµy th−êng xuÊt hiÖn cung tr−ît

lë lín víi chiÒu cao 50 - 60m, chiÒu réng 100 - 150m ph¸t triÓn trong c¸c thµnh t¹o

cña hÖ tÇng Lai Ch©u. §íi ph¸ hñy cña ph©n ®o¹n nµy réng tõ 1000 - 1500m. Theo

c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ngoµi thùc ®Þa còng nh− kÕt qu¶ ph©n tÝch ¶nh m¸y bay cho

thÊy cung tr−ît lë nµy n»m trong ®íi ph¸ hñy n¬i ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn

c¾t qua víi ®Æc ®iÓm kiÕn t¹o cµ n¸t d¹ng d¨m mïn-s¶n phÈm ph¸ hñy cña pha biÕn

d¹ng gißn t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh phong hãa ph¸t triÓn m¹nh h¬n. C¸c s¶n phÈm

ph¸ hñy nµy cã ®é g¾n kÕt kÐm (®iÒu kiÖn cÇn) th−êng x¶y ra tr−ît lë khi cã m−a

(®iÒu kiÖn ®ñ). Cung tr−ît lë nµy cã vÞ trÝ n»m gÇn nót giao lµ tròng pull-apart Ch¨n

N−a gi÷a ph©n ®o¹n 1 vµ 2, khu vùc nµy lµ n¬i cã tèc dÞch tr−ît lín nhÊt cña ph©n

- 115 -

®o¹n 1. §iÓm tr−ît lë n»m trªn taluy d−¬ng cïng víi c¬ chÕ thuËn-tr−ît b»ng tr¸i

cña ph©n ®o¹n 1 ®· dÉn ®Õn hiÖn t−îng mËt ®é tr−ît lë tËp trung cao vµ th−êng

xuyªn t¸i diÔn. TrËn ®éng ®Êt x¶y ra ngµy 2/4/2001 víi Ms= 4.9 ®é Richter xÈy ra

t¹i Ch¨n N−a cã kh¶ n¨ng ®· t¨ng c−êng ®é ph¸ hñy ®¸ gèc nhanh h¬n t¹o thªm

®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tr−ît lë ph¸t triÓn ë khu vùc b¶n NËm CÇy.

Trªn chiÒu dµi cña ph©n ®o¹n 2 ta thÊy r»ng tr−ît lë ®Êt ph©n bè t¹i tròng

Ch¨n N−a, suèi NËm Vêi-phÝa b¾c TX. Lai Ch©u cò, xung quanh khu vùc M−êng

Lay cò vµ khu vùc Huæi LÌng-phÝa b¾c ®Ìo Cæng Trêi. Khi chång chËp b¶n ®å ®øt

g·y ho¹t ®éng vµ hiÖn tr¹ng tr−ît lë ta thÊy cã sù liªn quan mËt thiÕt gi÷a chóng.

C¸c khu vùc xÈy ra tr−ît lë ®Òu n»m trong ®íi ph¸ hñy cña ph©n ®o¹n 2 cã bÒ réng

tõ 1000 - 2000m. C¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt däc theo ph©n ®o¹n nµy ®Òu bÞ ph¸ hñy

m¹nh thµnh c¸c s¶n phÈm d¨m mïn kiÕn t¹o kh«ng g¾n kÕt, trong ®ã ®¸ v«i bÞ dËp

vì khèi t¶ng kÌm theo nhiÒu t¶ng ®¸ biÕn chÊt n»m hçn ®én (¶nh 5.15). Biªn ®é vµ

tèc ®é dÞch tr−ît cña ph©n ®o¹n nµy tõ 0,66 - 1,11mm/n¨m víi c¬ chÕ thuËn-tr−ît

b»ng tr¸i m¹nh h¬n ph©n ®o¹n 1 nh− ®· ®Ò cËp ë phÇn mèi liªn quan víi ho¹t ®éng

®éng ®Êt. Víi hîp phÇn thuËn lín do n©ng kiÕn t¹o m¹nh vµ viÖc ®øt g·y ch¹y s¸t

ch©n s−ên phÝa ®«ng ®· t¹o ra møc n¨ng l−îng ®Þa h×nh t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho

tr−ît lë ph¸t triÓn. M¹nh nhÊt lµ khu vùc M−êng Lay víi c−êng ®é vµ tÇn suÊt cïng

víi quy m« rÊt lín (H×nh 5.6, 5.7). Khu vùc TX. Lai Ch©u cò - TT. M−êng Lay ®−îc

NCS chän lµm « ch×a khãa ®Ó lµm râ mèi liªn quan gi÷a ®øt g·y ho¹t ®éng vµ th¹ch

häc ®èi víi tai biÕn tr−ît lë (H×nh 5.8). Còng t−¬ng tù nh− vËy ë 2 khu vùc Ch¨n

N−a vµ suèi NËm Vêi nh−ng quy m« nhá h¬n. Riªng khu vùc Huæi LÌng ®−îc h×nh

thµnh trong c¬ chÕ tr−ît b»ng-nÐn Ðp t¹o ra cÊu tróc nghÞch theo kiÓu ®u«i ngùa lµm

cho ®Þa h×nh ë khu vùc nµy cao bÊt th−êng. Khèi n©ng ngang Cæng Trêi - Huæi LÌng

®−îc h×nh thµnh trong c¬ chÕ nÐn Ðp nµy còng bÞ uèn cong theo chiÒu dÞch tr¸i. C¸c

thµnh t¹o ®Þa chÊt ë xung quanh khu vùc nµy bÞ ph¸ hñy, cµ n¸t kiÕn t¹o rÊt m¹nh

thµnh c¸c s¶n phÈm d¨m mïn d−íi t¸c ®éng cña phong hãa vµ cña n−íc, nh÷ng s¶n

phÈm nµy rÊt dÔ dµng x¶y ra tr−ît lë vµ h×nh thµnh lò bïn ®¸. ChÝnh v× vËy tr−ît lë

lín vµ rÊt lín th−êng hay xÈy ra ë khu vùc nµy. TrËn ®éng ®Êt xÈy ra ngµy

30/3/1993 t¹i nót Huæi LÌng cã Ms= 5.0 ®é Richter vµ tiÒn chÊn cña nã vµo ngµy

- 116 -

29/3/1993 víi Ms= 4.8 ®é Richter, víi møc n¨ng l−îng ®−îc gi¶i phãng kh¸ cao ®·

gãp thªm phÇn ph¸ hñy ®¸ gèc t¹i khu vùc nµy, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho tr−ît lë

ph¸t triÓn.

Ph©n ®o¹n 3 cã ®−êng ph−¬ng thay ®æi chuyÓn dÇn tõ ph−¬ng ¸ kinh tuyÕn

sang ph−¬ng ®«ng b¾c - t©y nam, ho¹t ®éng víi c¬ chÕ tr−ît b»ng tr¸i lµ chñ yÕu.

B¾t ®Çu ph©n ®o¹n 3 lµ khu vùc ®Ìo Cæng Trêi, xung quanh khu vùc nµy ®· xÈy ra

c¸c cung tr−ît cã kÝch th−íc trung b×nh ®Õn lín víi mËt ®é lín. Do ¶nh h−ëng cña

sù h×nh thµnh cÊu tróc nghÞch kiÓu ®u«i ngùa trong c¬ chÕ tr−ît b»ng-nÐn Ðp lµm

cho ®Þa h×nh ®−îc n©ng cao, cïng víi sù ph¸ hñy ®Êt ®¸ d−íi t¸c dông cña lùc kiÕn

t¹o ®Ó t¹o ra c¸c s¶n phÈm d¨m mïn kh«ng g¾n kÕt lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó tr−ît lë ph¸t

triÓn. §o¹n tõ phÝa nam ®Ìo Cæng Trêi cho ®Õn nam Huæi Chan tr−ît lë kh¸ ph¸t

triÓn vµ ph©n bè kh¸ ®ång ®Òu däc theo chiÒu dµi cña ®o¹n nµy. Khi kÕt hîp b¶n ®å

®øt g·y víi b¶n ®å hiÖn tr¹ng cho thÊy nh÷ng vÞ trÝ giao nhau cña ®øt g·y Lai Ch©u -

§iÖn Biªn víi c¸c ®øt g·y bËc cao kh¸c hÖ ®«ng b¾c - t©y nam th−êng lµ nh÷ng n¬i

tËp trung c¸c ®iÓm tr−ît lë cã mËt ®é cao h¬n so víi c¸c vÞ trÝ kh¸c nh−ng chñ yÕu

cã kÝch th−íc nhá ®Õn trung b×nh. §iÒu ®ã nãi lªn r»ng yÕu tè quan träng vµ cã kh¶

n¨ng chi phèi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c cung tr−ît lµ yÕu tè kiÕn t¹o. Ph©n

®o¹n nµy cã hîp phÇn tr−ît tr¸i lín, hîp phÇn thuËn nhá nªn møc ®é ph©n dÞ ®Þa

h×nh kh«ng lín, bÒ réng ®íi ph¸ hñy tõ 800 - 1000m, biªn ®é vµ tèc ®é 1,38 -

1,66mm/n¨m lín h¬n rÊt nhiÒu so víi 2 ph©n ®o¹n tr−íc cã thÓ t¹o ra c¸c ®iÓm tr−ît

lë lín nh−ng khi bÞ c¸c ®øt g·y nhá chia c¾t nªn kh¶ n¨ng ho¹t ®éng gi¶m ®i kh¸

nhiÒu vµ dÉn ®Õn lµ yÕu h¬n ph©n ®o¹n 2. Trªn nh¸nh phô cña ph©n ®o¹n nµy vµ bao

gåm c¶ tròng §iÖn Biªn, tr−ît lë xÈy ra th−a thít víi c¸c cung tr−ît th−êng cã kÝch

th−íc nhá ®Õn trung b×nh cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng kiÕn t¹o trªn ®øt g·y nh¸nh nµy

yÕu do ®ã n¨ng l−îng cµ n¸t ph¸ hñy ®Êt ®¸ kh«ng cao.

5.2.3. Mèi liªn quan gi÷a ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn

Biªn víi lò bïn ®¸

Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng kh«ng cã tr−ît lë th× kh«ng cã lò bïn ®¸, tr−ît lë lµ

nguån cung cÊp vËt liÖu chñ yÕu cho lò bïn ®¸ v× vËy NCS nh×n nhËn mèi liªn quan

gi÷a ®øt g·y ho¹t ®éng víi lò bïn ®¸ lµ mèi liªn quan víi tr−ît lë-lò bïn ®¸. Trªn s¬

- 117 -

®å hiÖn tr¹ng tai biÕn lò bïn ®¸, NCS thÊy r»ng lò bïn ®¸ xÈy ra ë mét sè n¬i nh−ng

rÊt r¶i r¸c vµ kh«ng tËp trung, ghi nhËn ®−îc ë Pa TÇn, Ch¨n N−a, Sa L«ng, Na Pheo

nh−ng ®Æc biÖt nghiªm träng ë khu vùc M−êng Lay cò (H×nh 5.9, 5.11). T¹i khu vùc

nµy n»m trªn ph©n ®o¹n 2 n¬i hiÖn t−îng tr−ît lë diÔn ra th−êng xuyªn vµ liªn tôc,

lµ nguån cung cÊp vËt chÊt rÊt lín cho lò bïn ®¸. Do ®Æc ®iÓm ph¸ hñy kiÕn t¹o

m¹nh, ®Þa h×nh ph©n c¾t m¹nh, chªnh lÖch ®Þa h×nh lín, c¸nh phÝa §«ng n©ng m¹nh

vµ cã ®é dèc s−ên lín tõ 30 - 450 t¹o ra møc n¨ng l−îng ®Þa h×nh lín ®· dÉn ®Õn

hiÖn t−îng lò bïn ®¸ ë khu vùc nµy rÊt cao. Cïng víi quy m«, c−êng ®é vµ tÇn suÊt

lín xÈy ra liªn tôc trong nhiÒu n¨m nh−ng tiªu biÓu nhÊt lµ 2 trËn lò bïn ®¸ t¹i suèi

Huæi Lã ngµy 23/7/1994 (H×nh 5.11) vµ 17/8/1996 ®· g©y thiÖt h¹i to lín vÒ ng−êi

vµ cña cho nh©n d©n thÞ trÊn M−êng Lay, ®ång thêi ph¸ hñy h¹ tÇng c¬ së rÊt lín.

Tr−íc khi 2 trËn lò bïn ®¸ võa nªu xÈy ra, vµo th¸ng 3/1993 cã 2 trËn ®éng ®Êt víi

Ms= 4.8 - 5.0 ®é Richter ®· xÈy ra t¹i nót Huæi LÌng c¸ch thÞ trÊn M−êng Lay

kho¶ng 7km vÒ phÝa nam. Hai trËn ®éng ®Êt nµy ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸ hñy ®¸

gèc nhanh h¬n vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tr−ît lë-lò bïn ®¸ xÈy ra m¹nh mÏ h¬n. Trong khi

®ã khe Sa L«ng còng x¶y ra tai biÕn lò bïn ®¸ t−¬ng tù nh−ng kh«ng ph©n bè trªn

diÖn réng vµ tÇn suÊt xuÊt hiÖn thÊp h¬n rÊt nhiÒu do n»m trªn ph©n ®o¹n 3.

KÕt luËn Ch−¬ng 5

1. Trong giai ®o¹n hiÖn ®¹i ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn víi nhiÒu dÊu

hiÖu chøng tá lµ mét ®íi ®øt g·y ®−îc xÕp vµo lo¹i ho¹t ®éng m¹nh nhÊt ViÖt Nam.

§iÒu ®ã ®−îc thÓ hiÖn qua c¸c dÞ th−êng vÒ ®Þa hãa khÝ, ®Þa nhiÖt, sù xuÊt hiÖn c¸c

nguån n−íc kho¸ng - nãng ë nhiÒu n¬i, ho¹t ®éng ®éng ®Êt víi Ms kh¸ lín x¶y ra

th−êng xuyªn vµ liªn tôc cïng víi sù gia t¨ng c¸c tai biÕn ®Þa chÊt kh¸c nh− tr−ît lë

®Êt, lò bïn ®¸. Sù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh tai biÕn ®Þa chÊt víi møc ®é

kh¸c nhau ®Òu liªn quan mËt thiÕt ®Õn sù ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y nµy trong giai

®o¹n Kainozoi muén vµ HiÖn ®¹i.

2. Tai biÕn ®Þa chÊt ph©n bè rÊt kh¸c nhau trªn 3 ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g·y

Lai Ch©u - §iÖn Biªn:

- 118 -

- ChÊn t©m ®éng ®Êt th−êng ph©n bè tËp trung ë c¸c nót kiÕn tróc t¹i ®Çu mót

c¸c ph©n ®o¹n kh¸c nhau nh− nót Ch¨n N−a, nót Huæi LÌng vµ ®Æc biÖt m¹nh nhÊt

t¹i nót Thin Tãc.

- Tai biÕn tr−ît lë ph©n bè ë däc theo chiÒu dµi cña ®íi ®øt g·y nh−ng tËp

trung ë nh÷ng n¬i ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ho¹t ®éng m¹nh cïng sù ph©n

bè c¸c chÊn t©m ®éng ®Êt nh− trªn ph©n ®o¹n 1 lµ khu vùc b¶n NËm CÇy; trªn ph©n

®o¹n 2 lµ khu vùc Ch¨n N−a, suèi NËm Vêi, khu vùc M−êng Lay, Huæi LÌng; trªn

ph©n ®o¹n 3 lµ khu vùc ®Ìo Cæng Trêi vµ c¸c vÞ trÝ giao c¾t víi c¸c ®øt g·y hÖ ®«ng

b¾c - t©y nam. Tr−ît lë m¹nh nhÊt vµ tÇn suÊt lÆp l¹i lín nhÊt ph¶i kÓ ®Õn khu vùc

thÞ trÊn M−êng Lay n»m trªn ph©n ®o¹n 2.

- Tai biÕn lò bïn ®¸ xuÊt hiÖn r¶i r¸c ë mét sè n¬i nh−ng tËp trung m¹nh nhÊt

vµ nhiÒu nhÊt ë khu vùc thÞ trÊn M−êng Lay trªn ph©n ®o¹n 2 vµ ®· g©y nhiÒu thiÖt

h¹i to lín cho nh©n d©n trong khu vùc.

- 119 -

KÕt luËn

1. §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ph¸t sinh tõ Jura sím-gi÷a (198-158

triÖu n¨m) thuéc giai ®o¹n ®Çu cña pha kiÕn t¹o YÕn S¬n vµ ho¹t ®éng cña ®íi ®øt

g·y bÞ chi phèi bëi kiÕn t¹o néi m¶ng. Tõ khi ®−îc h×nh thµnh cho ®Õn ngµy nay

ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y ®· tr¶i qua 5 pha biÕn d¹ng kiÕn t¹o.

2. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña m×nh ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ®· tr¶i

qua 5 pha biÕn d¹ng ®Æc tr−ng bëi nh÷ng c¬ chÕ kh¸c nhau: dÎo, gißn-dÎo vµ gißn.

Pha biÕn d¹ng thø nhÊt vµ thø hai ®Æc tr−ng bëi biÕn d¹ng dÎo, pha biÕn d¹ng thø ba

cã ®Æc tÝnh gißn-dÎo, cßn hai pha biÕn d¹ng thø t− vµ thø n¨m l¹i mang ®Æc tÝnh

gißn.

3. §íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn lµ mét ®íi ®øt g·y s©u, quy m« lín víi

chiÒu réng ®íi ph¸ huû ®¹t 800 - 2000m vµ ®íi ¶nh h−ëng ®¹t 5 - 10km, víi chiÒu

dµi kho¶ng 150km trªn l·nh thæ ViÖt Nam. MÆt tr−ît cña ®íi ®øt g·y chÝnh Lai

Ch©u - §iÖn Biªn c¾m vÒ phÝa t©y vµ t©y t©y b¾c víi gãc dèc ®Õn dèc ®øng.

4. Ho¹t ®éng hiÖn ®¹i cña ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn mang tÝnh ph©n

®o¹n kh¸ râ. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho phÐp ph©n chia ®−îc 3 ph©n ®o¹n trªn l·nh thæ

ViÖt Nam. ë ph©n ®o¹n 1 Ma Lï Thµng - Ch¨n N−a cã chiÒu dµi kho¶ng 50km, c¬

chÕ dÞch tr−ît ®−îc x¸c ®Þnh lµ thuËn - tr−ît b»ng tr¸i víi biªn ®é tõ 1000 - 1200m

vµ tèc ®é tõ 0,55-0,66mm/n¨m, ph©n ®o¹n 2 Ch¨n N−a - Huæi LÌng víi chiÒu dµi

kho¶ng 35km còng cã c¬ chÕ thuËn - tr−ît b»ng tr¸i víi biªn ®é tõ 1200 - 2000m vµ

tèc ®é tõ 0,66-1,11mm/n¨m, ph©n ®o¹n 3 Huæi LÌng - Thin Tãc víi chiÒu dµi

kho¶ng 70km chuyÓn dÇn sang tr−ît b»ng tr¸i - thuËn víi biªn ®é tõ 2500 - 3000m

vµ tèc ®é tõ 1,38-1,66mm/n¨m. Däc theo chiÒu dµi ®øt g·y, cµng vÒ phÝa nam hîp

phÇn tr−ît b»ng tr¸i cµng t¨ng (Ch¨n N−a biªn ®é kho¶ng 1200m, t¹i thÞ x· Lai

Ch©u biªn ®é kho¶ng 2000m, ®Õn Na Pheo ®¹t 3000m vµ ë khu vùc NËm Ty biªn ®é

ch¾c ch¾n cßn lín h¬n). Tèc ®é sôt lón ë tròng §iÖn Biªn tõ Pleistocen gi÷a ®Õn nay

cì 0,25 - 1mm/n¨m.

5. Trong giai ®o¹n hiÖn ®¹i ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn víi nhiÒu dÊu

hiÖu chøng tá lµ mét ®íi ®øt g·y ®−îc xÕp vµo lo¹i ho¹t ®éng m¹nh nhÊt ViÖt Nam.

- 120 -

§iÒu ®ã ®−îc thÓ hiÖn qua c¸c dÞ th−êng vÒ ®Þa hãa khÝ, ®Þa nhiÖt, sù xuÊt hiÖn c¸c

nguån n−íc kho¸ng - nãng ë nhiÒu n¬i, ho¹t ®éng ®éng ®Êt víi Ms kh¸ lín x¶y ra

th−êng xuyªn vµ liªn tôc cïng víi sù gia t¨ng c¸c tai biÕn ®Þa chÊt kh¸c nh− tr−ît lë

®Êt, lò bïn ®¸. Sù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh tai biÕn ®Þa chÊt víi møc ®é

kh¸c nhau ®Òu liªn quan mËt thiÕt ®Õn sù ho¹t ®éng cña ®íi ®øt g·y nµy trong giai

®o¹n Kainozoi muén vµ HiÖn ®¹i.

6. Tai biÕn ®Þa chÊt ph©n bè rÊt kh¸c nhau trªn 3 ph©n ®o¹n cña ®íi ®øt g·y

Lai Ch©u - §iÖn Biªn:

- ChÊn t©m ®éng ®Êt th−êng ph©n bè tËp trung ë c¸c nót kiÕn tróc t¹i ®Çu mót

c¸c ph©n ®o¹n kh¸c nhau nh− nót Ch¨n N−a, nót Huæi LÌng vµ ®Æc biÖt m¹nh nhÊt

t¹i nót Thin Tãc.

- Tai biÕn tr−ît lë ph©n bè ë däc theo chiÒu dµi cña ®íi ®øt g·y nh−ng tËp

trung ë nh÷ng n¬i ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn ho¹t ®éng m¹nh cïng sù ph©n

bè c¸c chÊn t©m ®éng ®Êt nh− trªn ph©n ®o¹n 1 lµ khu vùc b¶n NËm CÇy; trªn ph©n

®o¹n 2 lµ khu vùc Ch¨n N−a, suèi NËm Vêi, khu vùc M−êng Lay, Huæi LÌng; trªn

ph©n ®o¹n 3 lµ khu vùc ®Ìo Cæng Trêi vµ c¸c vÞ trÝ giao c¾t víi c¸c ®øt g·y hÖ ®«ng

b¾c - t©y nam. Tr−ît lë m¹nh nhÊt vµ tÇn suÊt lÆp l¹i lín nhÊt ph¶i kÓ ®Õn khu vùc

thÞ trÊn M−êng Lay n»m trªn ph©n ®o¹n 2.

- Tai biÕn lò bïn ®¸ xuÊt hiÖn r¶i r¸c ë mét sè n¬i nh−ng tËp trung m¹nh nhÊt

vµ nhiÒu nhÊt ë khu vùc thÞ trÊn M−êng Lay trªn ph©n ®o¹n 2 vµ ®· g©y nhiÒu thiÖt

h¹i to lín cho nh©n d©n trong khu vùc.

- 121 -

KiÕn nghÞ

- Sö dông c¸c kÕt qu¶ cña ®Ò tµi tiÕp tôc cho nh÷ng nghiªn cøu s©u h¬n vÒ

mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a ®íi ®øt g·y ho¹t ®éng Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ c¸c tai

biÕn ®Þa chÊt liªn quan ®ång thêi ¸p dông cho c¸c khu vùc cã cÊu tróc ®Þa chÊt t−¬ng

tù.

- KÕt qu¶ nghiªn cøu lµ nh÷ng c¬ së khoa häc cho viÖc quy ho¹ch bÒn v÷ng

l·nh thæ, dù b¸o c¸c tai biÕn vµ ®Æc biÖt lµ viÖc ®¸nh gi¸ møc ®é nguy hiÓm ®éng ®Êt

®èi víi c¸c c«ng tr×nh x©y dùng quan träng trong ®ã cã thµnh phè §iÖn Biªn, thÞ x·

M−êng Lay míi (Lai Ch©u cò), thÞ trÊn M−êng Chµ (Na Pheo), c«ng tr×nh thuû ®iÖn

Lai Ch©u trªn s«ng §µ vµ 3 tuyÕn ®Ëp thñy ®iÖn trªn s«ng NËm Na.

- Tr−ît lë vµ lò bïn ®¸ lµ c¸c lo¹i h×nh tai biÕn ®· vµ ®ang ph¸t sinh nhiÒu sù

cè lín liªn quan tíi chóng ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng. Nguy c¬ tr−ît lë, lò bïn ®¸ tiÒm tµng

®èi víi c¸c khu vùc nµy lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. CÇn ®Èy m¹nh ®iÒu tra nghiªn cøu

c¸c lo¹i h×nh tai biÕn ®Þa chÊt míi nµy, nh»m ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng, nguy c¬ vµ x©y

dùng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn d©n sinh kinh tÕ phï hîp.

- 122 -

Danh môc nh÷ng c«ng tr×nh ®∙ c«ng bè

liªn quan ®Õn luËn ¸n cña t¸c gi¶

1. V¨n §øc Ch−¬ng, V¨n §øc Tïng, TrÇn V¨n Th¾ng (2001), “C¸c thµnh t¹o

mafic - siªu mafic trong c¸c ®íi ophiolit ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ

Tr¸i §Êt, T23, sè 3, tr 231- 238.

2. V¨n §øc Ch−¬ng, NguyÔn ThÕ Th«n, TrÇn V¨n Th¾ng, Lª TriÒu ViÖt, Phan

Do·n Linh, V¨n §øc Tïng (2002), “Mét ph¸t hiÖn míi vÒ ®Þa chÊt t¹i S¬n La”,

T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt, T24, sè 3, tr 280- 281.

3. V¨n §øc Ch−¬ng, TrÇn V¨n Th¾ng, NguyÔn V¨n Hïng, V¨n §øc Tïng (2002),

“C¸c ®íi ®øt g·y cã kh¶ n¨ng sinh chÊn m¹nh ë T©y B¾c ViÖt Nam”, Héi th¶o

khoa häc §éng ®Êt vµ mét sè d¹ng tai biÕn tù nhiªn kh¸c vïng T©y B¾c ViÖt

Nam, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, tr 99- 111.

4. TrÇn V¨n Th¾ng, NguyÔn Ngäc Thñy, V¨n §øc Tïng (2002), “Nh÷ng ®Æc ®iÓm

c¬ b¶n cña ®íi ®øt g·y ho¹t ®éng Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ ®iÒu kiÖn ph¸t sinh

®éng ®Êt cña ®íi”, Héi th¶o Khoa häc §éng ®Êt vµ mét sè d¹ng tai biÕn tù

nhiªn kh¸c vïng T©y B¾c ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, tr

202- 214.

5. TrÇn V¨n Th¾ng, NguyÔn §×nh Xuyªn, V¨n §øc Ch−¬ng, Lª Huy Minh, Cao

§×nh TriÒu, NguyÔn ThÕ Th«n, NguyÔn V¨n Phæ, Phan Do·n Linh, V¨n §øc

Tïng (2002), “C¸c ®íi ®øt g·y TKT khu vùc M−êng TÌ vµ t¸c ®éng cña chóng

tíi c«ng tr×nh thñy ®iÖn Lai Ch©u trªn s«ng §µ”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i

®Êt, T24, sè 4, tr 311- 321.

6. V¨n §øc Ch−¬ng, TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Tïng, Phan Do·n Linh, Lª TriÒu

ViÖt (2003), “§íi ophiolit Cao B»ng - Th¸i Nguyªn”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ

Tr¸i ®Êt, T25, sè 2, tr 142- 149.

7. TrÇn V¨n Th¾ng, NguyÔn §×nh Xuyªn, NguyÔn V¨n Gi¶ng, Phan Do·n Linh,

V¨n §øc Tïng (2003), “§Æc ®iÓm kiÕn t¹o vµ ®Þa ®éng lùc ®íi ®øt g·y Lai

- 123 -

Ch©u - §iÖn Biªn khu vùc ThÞ x· §iÖn Biªn Phñ”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i

§Êt, T25, sè 4, tr 516- 524, Hµ Néi.

8. V¨n §øc Ch−¬ng, TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Tïng, Lª TriÒu ViÖt (2004), “§íi

ophiolit B¾c Hµ - VÞ Xuyªn”, Phô ch−¬ng, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt,

T26, sè 4, tr 406- 412, Hµ Néi.

9. TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Tïng (2004), “C¸c ®íi ®øt g·y chÝnh cã biÓu hiÖn

ho¹t ®éng trong Kainozoi muén trªn ®íi kiÕn t¹o §µ L¹t”, Phô ch−¬ng, T¹p chÝ

C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T26, sè 4, tr 554- 562, Hµ Néi.

10. V¨n §øc Ch−¬ng, TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Tïng (2006), “§íi ophiolit P«K«

- Kh©m §øc”, T¹p chÝ Khoa häc, Phô ch−¬ng “C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt”, §¹i

häc Quèc Gia Hµ Néi, Sè kû niÖm 30 n¨m thµnh lËp ViÖn §Þa chÊt, J.XXII, N0

2A, tr 11- 20.

11. TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Tïng (2006), “§Æc ®iÓm kiÕn t¹o giai ®o¹n Pliocen -

§Ö tø vïng T©y B¾c ViÖt Nam”, T¹p chÝ Khoa häc, Phô ch−¬ng “C¸c khoa häc

vÒ Tr¸i ®Êt”, §¹i häc Quèc Gia Hµ Néi, Sè kû niÖm 30 n¨m thµnh lËp ViÖn §Þa

chÊt, T.XXII, N0 2A, tr 86- 99.

12. V¨n §øc Tïng, TrÇn V¨n Th¾ng (2006), “§Æc ®iÓm TKT vµ §§L hiÖn ®¹i khu

vùc Tx. Lai Ch©u vµ kÕ cËn”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T28, sè 2, tr

121- 130, Hµ Néi.

13. TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Tïng, NguyÔn ThÞ Thanh H−¬ng (2006), “§Æc ®iÓm

ph¸t triÓn kiÕn t¹o ®íi §µ L¹t vµ kÕ cËn trong MZ muén - Kainozoi”, T¹p chÝ

C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T28, sè 2, tr 140- 149, Hµ Néi.

14. §ç V¨n Tù, NguyÔn §Þch Dü, NguyÔn Träng TÊn, Mai Thanh T©n, V¨n §øc

Tïng, Vò V¨n Hµ (2007), “§Æc ®iÓm ®Þa chÊt tròng Kainozoi Cha Cang -

M−êng Toong”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt, T29, sè 2, tr 146- 153, Hµ

Néi.

15. V¨n §øc Tïng, TrÇn V¨n Th¾ng (2008), “§Æc ®iÓm ®øt g·y tÝch cùc vµ ho¹t

®éng t©n kiÕn t¹o khu vùc Na Pheo - NËm Ty”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i

®Êt, T30, sè 1, tr 73- 83, Hµ Néi.

- 124 -

16. TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Tïng (2008), “§Æc ®iÓm cña pha biÕn d¹ng kiÕn t¹o

MZ-KZ khu vùc T©y Nam Hßa B×nh”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt, T30,

sè 4, tr 405- 414, Hµ Néi.

17. V¨n §øc Tïng, TrÇn V¨n Th¾ng (2009), “TrÇm tÝch Mio-Pliocen - mét ph¸t

hiÖn míi trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ ý nghÜa kiÕn t¹o”, T¹p chÝ

C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt, T31, sè 1, tr 62- 72, Hµ Néi.

- 125 -

Tµi liÖu tham kh¶o

1. TrÇn TuÊn Anh (2005), “§iÒu kiÖn h×nh thµnh (P/T) cña c¸c thµnh t¹o magma

granitoid phøc hÖ §iÖn Biªn vµ S«ng M·”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt,

T27, sè 3, tr 213- 222.

2. Kazuyoshi Aihara, Kazuhiro Takemoto, Haider Zaman, Hiroo Inokuchi,

Daisuke Miura, Adichat Surinkum, Apichat Paiyarom, Burapha Phajuy,

Sarawute Chantraprasert, Yuenyong Panjasawatwong, Pisanu Wongpornchai,

Yo-ichiro Otofuji (2007), “Internal deformation of the Shan-Thai block

inferred from paleomagnetism of Jurassic sedimentary rocks in Northern

Thailand”, Journal of Asian Earth Sciences, Volume 30, Issues 3-4, p 530-541.

3. Lª Duy B¸ch, Bïi Minh T©m (2008), “LÞch sö ph¸t triÓn magma-kiÕn t¹o ViÖt

Nam”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, PC T30, sè 4, tr 388- 395.

4. §Æng V¨n B¸t (1973), “§Æc ®iÓm ®Þa chÊt, ®Þa m¹o vïng T¹ Khoa - V¹n Yªn

vµ ý nghÜa cña nã ®èi víi c«ng tr×nh x©y dùng”, NguyÖt san KHKT Má - §Þa

chÊt, 28, tr 8- 21, Hµ Néi.

5. §Æng V¨n B¸t (1974), “Bµn vÒ hÎm S«ng §µ”, NguyÖt san KHKT Má - §Þa

chÊt, 30, tr 52- 63, Hµ Néi.

6. Brookffield M.E. (1996), “Reconstruction of Western Sibumasu”, T¹p chÝ §Þa

chÊt, Serier B, sè 7-8, tr 65- 80.

7. Carter A., Roque D., Bristow C., Kinny P. (2001), “Understanding Mesozoic

accretion in Southeast Asia: Significance of Triassic thermotectonism

(Indosinian orogeny) in Vietnam”, Geology, vol 29, issue 3, p 211-214.

8. NguyÔn §×nh C¸t (1971), “LÞch sö ph¸t triÓn kiÕn t¹o miÒn B¾c ViÖt Nam”,

T¹p chÝ §Þa chÊt, sè 99, tr 10- 15.

9. Vò V¨n Chinh (2002), “§íi ®øt g·y §iÖn Biªn - Lai Ch©u vµ tÝnh ®Þa chÊn cña

chóng”, Héi th¶o khoa häc §éng ®Êt vµ mét sè d¹ng tai biÕn tù nhiªn kh¸c

vïng T©y B¾c ViÖt Nam, tr 146- 154, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.

10. V¨n §øc Ch−¬ng (1985), “Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vá lôc ®Þa ViÖt Nam vµ nh÷ng

vïng kÕ cËn”, TuyÓn tËp Héi nghÞ Khoa häc Kü thuËt §Þa chÊt ViÖt Nam lÇn

- 126 -

thø hai, tr 133- 149.

11. V¨n §øc Ch−¬ng, TrÇn V¨n Th¾ng (1995), B¸o c¸o “KiÕn t¹o, t©n kiÕn t¹o vµ

®Þa ®éng lùc hiÖn ®¹i tØnh Lai Ch©u”, L−u tr÷ ViÖn §Þa chÊt.

12. V¨n §øc Ch−¬ng, NguyÔn Träng Yªm (1996), “VÒ b¶n ®å kiÕn t¹o §«ng

D−¬ng tû lÖ 1: 1.000.000”, §Þa chÊt Tµi nguyªn, T1, tr 336- 351, NXB Khoa

häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.

13. V¨n §øc Ch−¬ng, TrÇn V¨n Th¾ng, NguyÔn V¨n Hïng, V¨n §øc Tïng (2002),

“C¸c ®íi ®øt g·y cã kh¶ n¨ng sinh chÊn m¹nh ë T©y B¾c ViÖt Nam”, Héi th¶o

khoa häc §éng ®Êt vµ mét sè d¹ng tai biÕn tù nhiªn kh¸c vïng T©y B¾c ViÖt

Nam, tr 99- 111, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.

14. Punya Charusiri, Suvapak Imsamut, Zhonghai Zhuang, Tainpan Ampaiwan,

Xiaoxhong Xu (2006), “Paleomagnetism of the earliest Cretaceous to early late

Cretaceous sandstones, Khorat Group, Northeast Thailand: Implications for

tectonic plate movement of the Indochina block”, Gondwana Research,

Volume 9, Issue 3, p 310- 325.

15. Chi Cong Duong, Hong-Sic Yun, and Jae-Myoung Cho (2006), “GPS

measurements of horizontal deformation across the Lai Chau-Dien Bien (Dien

Bien Phu) fault, in Northwest of Vietnam, 2002-2004”, Earth Planets Space,

vol 58, p 523- 528.

16. Cong Bo-Lin, Wu Gen-Yao, Zhang QL, Zhang Ru-Yuan, Zhai Ming-Guo,

Zhao Da-Sheng & Zhang Wen-Hua (1994), “Sù tiÕn hãa th¹ch kiÕn t¹o cña

Paleo-Tethys ë t©y nam V©n Nam, Trung Quèc”, Science in China, (serie B),

37/8, 1016- 1024.

17. NguyÔn Quèc C−êng, Witold Zuchiewicz, NguyÔn Xu©n Huyªn, Phan §«ng

Pha (2005), “§Æc ®iÓm ®Þa m¹o - kiÕn t¹o ®íi ®øt g·y §iÖn Biªn - Lai Ch©u”,

T¹p chÝ KHKT Má - §Þa chÊt, sè 11, tr 8- 18. Hµ Néi.

18. NguyÔn §Þch Dü, Cao §×nh TriÒu, §ç V¨n Tù, §inh V¨n ThuËn, Mai Thµnh

T©n, NguyÔn Quang M¹nh (2002), “Nghiªn cøu nh÷ng dÊu hiÖu ®Þa chÊt - ®Þa

m¹o cña c¸c trËn ®éng ®Êt hiÖn ®¹i lµm c¬ së cho nghiªn cøu ®éng ®Êt cæ ë T©y

B¾c”, Héi th¶o khoa häc §éng ®Êt vµ mét sè d¹ng tai biÕn tù nhiªn kh¸c vïng

- 127 -

T©y B¾c ViÖt Nam, tr 112- 119, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.

19. Dovjikov A. E vµ nnk (1965), §Þa chÊt miÒn B¾c ViÖt Nam, NXB Khoa häc vµ

Kü thuËt, Hµ Néi.

20. Vò Xu©n §é (1997), “YÕu tè kiÕn tróc khèng chÕ quÆng trong ®íi ®øt g·y §iÖn

Biªn - Lai Ch©u”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T19, sè 1, tr 50- 56.

21. TrÇn V¨n D−¬ng (2004), “øng dông ph−¬ng ph¸p ®Þa hãa khÝ thñy ng©n trong

nghiªn cøu ®Þa ®éng lùc hiÖn ®¹i vµ t×m kiÕm kho¸ng s¶n”, T¹p chÝ C¸c khoa

häc vÒ Tr¸i §Êt, T26, sè 4, tr 418- 425.

22. Fromaget J. (1937), “Etudes gÐologiques sur de Nord - Ouest du Tonkin et

Nord du Haut - Laos”, Bull. serv. gÐol. Ind., Vol. XXIII, fasc. 1. Hµ Néi.

23. Fromaget J. (1941), “L’ Indochine Francaise sa structure gÐologique, ses mines

et leurs relations possibles avec la tectonique”, Bull. GÐo. de I’ Ind., Vol.

XXVI, fasc. 2. Hµ Néi.

24. NguyÔn V¨n Gi¶ng vµ nnk (2002), B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t vïng tròng §iÖn

Biªn b»ng ph−¬ng ph¸p VLF, L−u tr÷ ViÖn VËt lý §Þa cÇu, Hµ Néi.

25. Hall R (1996), “Reconstructing Cenozoic SE Asia”, Tectonic Evolution of

Southeast Asia, Geological Society of London Special Publication No. 106, pp.

153-184.

26. Hall R (2002), “Cenozoic geological and plate tectonic evolution SE Asian and

the SW Pacific: computer-based recontructions, model and animations”,

Journal of Asian Earth Sciences, Volume 20, p 353-431.

27. Hall R., Christopher K., Morley C.K. (2004), “Sundaland Basins”, American

Geophysical Union, Volume 149, p 55-85.

28. TrÇn Thanh H¶i, NguyÔn Quang LuËt, NguyÔn V¨n Nguyªn, Hoµng Quang ChØ

(2002), “Ph¸t hiÖn míi vÒ pha biÕn d¹ng sím liªn quan tíi ®øt g·y chêm

nghÞch ë vïng Lai Ch©u vµ ý nghÜa cña nã trong b×nh ®å kiÕn t¹o T©y B¾c”,

B¸o c¸o Héi nghÞ khoa häc lÇn thø 15, Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt, tr 54-

62, Hµ Néi.

29. TrÇn Thanh H¶i, NguyÔn Quang LuËt, §ç §×nh To¸t, NguyÔn V¨n Nguyªn,

Hoµng Quang ChØ, TrÇn Thanh TuyÒn, Kevin Ansdell, NguyÔn ThÞ BÝch Thñy

- 128 -

(2004), “VÞ trÝ kiÕn t¹o cña c¸c thµnh t¹o magma x©m nhËp vµ phun trµo vïng

Lai Ch©u tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Þa hãa chi tiÕt”, B¸o c¸o Héi nghÞ khoa häc

lÇn thø 16, Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt, tr 23- 30, Hµ Néi.

30. TrÇn Thanh H¶i (2004), B¸o c¸o ®Ò tµi “Nghiªn cøu c¸c chÕ ®é biÕn d¹ng vµ

kh«ng gian kiÕn t¹o cña c¸c thùc thÓ ®Þa chÊt ë vïng Lai Ch©u theo quan ®iÓm

cña häc thuyÕt kiÕn t¹o m¶ng”, L−u tr÷ tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt.

31. TrÇn Thanh H¶i, NguyÔn V¨n Nguyªn (2006), “VÞ trÝ kiÕn t¹o cña mét sè thµnh

t¹o magma x©m nhËp khu vùc l©n cËn thÞ x· M−êng Lay, tØnh §iÖn Biªn”, T¹p

chÝ KHKT Má-§Þa chÊt, sè 14, tr 43- 50.

32. Robert D. Hatcher, Jr (1995), Structural geology: Principles, concepts, and

problems. Second Edition. Prentice Hall.

33. Hµ Minh Hßa, (2005), “Vai trß cña c«ng t¸c tr¾c ®Þa ®èi víi viÖc nghiªn cøu

chuyÓn dÞch cña vá tr¸i ®Êt vµ dù b¸o tai biÕn tù nhiªn”, §Þa chÊt vµ kho¸ng

s¶n, TËp 9, tr 239- 249, Hµ Néi.

34. Tran Trong Hoa, Tran Tuan Anh, Ngo Thi Phuong, Pham Thi Dung, Tran Viet

Anh, Izokh A.E., Borisenko A.S., Lan C.Y., Chung S.L., Lo C.H. (2008),

“Permo-Triassic intermediate–felsic magmatism of the Truong Son belt, eastern

margin of Indochina”, Comptes Rendus Geosciences, Volume 340, Issues 2-3,

p 112- 126.

35. TrÇn Träng Hßa, TrÇn TuÊn Anh, Ph¹m ThÞ Dung, Ph¹m Ngäc CÈn, Andrzej

Zelazniewicz (2009), “Ho¹t ®éng magma Kainozoi T©y B¾c ViÖt Nam trong

mèi quan hÖ víi ®íi tr−ît c¾t S«ng Hång”, §Þa ®éng lùc Kainozoi miÒn B¾c

ViÖt Nam - TuyÓn tËp kû niÖm 10 n¨m hîp t¸c nghiªn cøu khoa häc ®Þa chÊt

ViÖt Nam - Ba Lan (1999 - 2009), tr 137-149, NXB Khoa häc Tù nhiªn vµ

C«ng nghÖ, Hµ Néi.

36. TrÇn Träng HuÖ (2003), Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ tæng hîp c¸c lo¹i h×nh tai biÕn

®Þa chÊt trªn l·nh thæ ViÖt Nam vµ c¸c gi¶i ph¸p phßng chèng. PhÇn miÒn nói

phÝa B¾c, §Ò tµi ®éc lËp cÊp Nhµ n−íc, L−u tr÷ ViÖn §Þa chÊt, Hµ Néi.

37. NguyÔn V¨n Hïng, Hoµng Quang Vinh (2001), “Moving charateristics of the

Lai Chau - Dien Bien fault zone during Cenozoic”, Journal of Geology, series

- 129 -

B, N0 17 - 18, p 65- 77.

38. NguyÔn V¨n Hïng, NguyÔn Träng Yªm, TrÇn Träng HuÖ (2001), “X¸c ®Þnh

c¸c ®íi chÞu ¶nh h−ëng ®éng lùc ®øt g·y t©n kiÕn t¹o ë T©y B¾c Bé”, T¹p chÝ

§Þa chÊt, lo¹t A, sè 267, tr 51- 63, Hµ Néi.

39. NguyÔn V¨n Hïng (2002), Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n ®øt g·y T©n kiÕn t¹o T©y

B¾c, LuËn ¸n TiÕn sü §Þa chÊt.

40. NguyÔn V¨n Hïng, Hoµng Quang Vinh (2004), “VÒ ho¹t ®éng cña c¸c ®íi ®øt

g·y T©n kiÕn t¹o ë T©y B¾c Bé, ViÖt Nam”, T¹p chÝ §Þa chÊt, lo¹t A, sè 285, tr

38- 48, Hµ Néi.

41. Hutchison C. (1989), Geological Evolution of South-East Asia. Clarendon

Press.

42. Koszowska E., Wolska A., NguyÔn Quèc C−êng, Zuchiewicz W. (2005),

“Th¹ch häc vµ ®Þa hãa bazan Neogen muén vïng tròng §iÖn Biªn Phñ”, §Þa

chÊt vµ kho¸ng s¶n, TËp 9, tr 196- 207, Hµ Néi.

43. Koszowska E., Wolska A., Zuchiewicz W., NguyÔn Quèc C−êng, PÐcskey Z.

(2007), “Crustal contamination of Late Neogen basalts in the Dien Bien Phu

basin, NW Vietnam: Some insights from petrological and geochronological

studies”, Journal of Asian Earth Sciences, vol 29, p 1- 17.

44. Koszowska E., Wolska A., Zuchiewicz W., NguyÔn Trung ChÝ, NguyÔn Quèc

C−êng, PÐcskey Z. (2009), “Early Pliocene volcanism in Northern Vietnam:

Case study of the Dien Bien Phu fault zone”, §Þa ®éng lùc Kainozoi miÒn B¾c

ViÖt Nam - TuyÓn tËp kû niÖm 10 n¨m hîp t¸c nghiªn cøu khoa häc ®Þa chÊt

ViÖt Nam - Ba Lan (1999 - 2009), tr 236-259, NXB Khoa häc Tù nhiªn vµ

C«ng nghÖ, Hµ Néi.

45. Kuhnt W., Holbourn A., Hall R., Zuvela M., Kase R. (2004), “Neogene history

of the Indonesian throughflow”, American Geophysical Union, Volume 149, p

299-320.

46. Lacassin R., Tapponnier P., Leloup H.P., Phan Trong Trinh, Nguyen Trong

Yem (1994), “Morphotectonic evidence for active movements along the Red

River Fault Zone”, Proceedings of international workshop on seismotectonics

- 130 -

and seismic hazard in South East Asia, p 66- 71, Hanoi.

47. Lª Nh− Lai (1996), “Nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ cÊu tróc - kiÕn t¹o T©y B¾c ViÖt

Nam”, B¸o c¸o Héi nghÞ khoa häc lÇn thø 12, Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt,

quyÓn 4, tr 56- 60, Hµ Néi.

48. Lª Nh− Lai, NguyÔn S¬n Thñy (1998), “§Þa ®éng lùc vïng §iÖn Biªn trªn c¬

së thÝ nghiÖm m« pháng”, B¸o c¸o Héi nghÞ khoa häc lÇn thø 13, Tr−êng §¹i

häc Má - §Þa chÊt, quyÓn 2, tr 44- 49, Hµ Néi.

49. Lª Nh− Lai (2000), “VÒ ®Þa ®éng §«ng Nam ¸”, B¸o c¸o Héi nghÞ khoa häc

lÇn thø 14, Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt, tr 37- 40, Hµ Néi.

50. Lee Tung-Yi, Lawver L.A. (1995), “Cenozoic plate reconstruction of Southeast

Asia”, Tectonophysics, Volume 251, Issues 1-4, p 85- 138.

51. Leloup P.H., Lacassin R., Tapponnier P., Schärer U., D. Zhong, X. Liu, L.

Zhang, S. Ji, Phan Trong Trinh (1995), “The Ailao Shan-Red River shear zone

(Yunnan, China), Tertiary transform boundary of Indochina”, Tectonophysics,

Volume 251, Issues 1-4, p 3- 84.

52. Lepvrier C., Maluski H., Nguyen Van Vuong, Roques D., Axente V., Rangin

C. (1997), “Indosinian NW-trending shear zones within the Truong Son belt

(Vietnam) 40Ar-39Ar Triassic ages and Cretaceous to Cenozoic overprints”,

Tectonophysics, Volume 283, Issues 1-4, p 105-127.

53. Lepvrier C., Maluski H., Vu Van Tich, Leyreloup A., Phan Truong Thi,

Nguyen Van Vuong (2004), “The Early Triassic Indosinian orogeny in

Vietnam (Truong Son Belt and Kontum Massif); implications for the

geodynamic evolution of Indochina”, Tectonophysics, Volume 393, Issues 1-4,

p 87-118.

54. Lin Te-Hsien, Lo Ching-Hua, Chung Sun-Lin, Wang Pei-Ling, Yeh Meng-

Wan, Lee Tung-Yi, Lan Ching-Ying, Nguyen Van Vuong and Tran Tuan Anh

(2009), “Jurassic Dextral movement along the Dien Bien Phu fault, NW

Vietnam: Constraints from 40Ar/39Ar geochronology”, The Journal of Geology,

volume 117, p 192- 199 by The University of Chicago.

- 131 -

55. Marshak S. and Mitra G. (1988), Basic methods of Structural Geology. Prentice

Hall.

56. Metcalfe I. (2005), Asia: South-east. In: Selley, R.C., Cocks, L.R.M., Plimer,

I.R.(Eds.), Encyclopedia of Geology, vol. 1. Elsevier, Oxford, p 169-198.

57. Metcalfe I. (2006), “Palaeozoic and Mesozoic tectonic evolution and

palaeogeography of East Asian crustal fragments: The Korean Peninsula in

context”, Gondwana Research, Volume 9, Issues 1-2, p 24- 46.

58. Metcalfe I. (2009), "Late Palaeozoic and Mesozoic tectonic and

palaeogeographical evolution of SE Asia", Journal of Geology Society of

London, Special Publications 2009 volume 315, p 7- 23.

59. Bïi Phó Mü vµ nnk (1971), B¶n ®å ®Þa chÊt tê Lµo Cai - Kim B×nh tû lÖ

1: 200 000, HiÖu ®Ýnh vµ in n¨m 2005, L−u tr÷ Côc §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n

ViÖt Nam, Hµ Néi.

60. Lª Huy Minh (2000), B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t ®øt g·y b»ng ph−¬ng ph¸p tõ

t¹i khu vùc thuû ®iÖn Lai Ch©u, L−u tr÷ ViÖn VËt lý §Þa cÇu, Hµ Néi.

61. Lª Huy Minh, L−u ViÖt Hïng, Lª Tr−êng Thanh (2004), B¸o c¸o kÕt qu¶ ®o

®¹c c−êng ®é tr−êng tõ vïng T©y B¾c vµ kÕt qu¶ ®o tõ Telua, B¸o c¸o ®Ò tµi

nh¸nh KC.08.10, L−u tr÷ ViÖn VËt lý §Þa cÇu.

62. Vò Cao Minh, Ph¹m Khang, TrÞnh Quèc H¶i (1994), B¸o c¸o vÒ t×nh h×nh tr−ît

lë - lò bïn ®¸ tØnh Lai Ch©u, L−u tr÷ ViÖn §Þa chÊt.

63. Vò Cao Minh vµ nnk (1997), §iÒu tra ®¸nh gi¸ hiÖn t−îng tr−ît lë - lò bïn ®¸

ë Lai Ch©u vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p phßng chèng, L−u tr÷ ViÖn §Þa chÊt.

64. Morley C.K., Woganan N., Sankumarn N., Hoon T.B., Alief A., Simmons M.,

(2001), “Late Oligocene-Recent stress evolution in rift basins of northern and

central Thailand: implications for escape tectonics”, Tectonophysics, Volume

334, Issue 2, p 115- 150.

65. Morley C.K. (2002), “A tectonic model for the Tertiary evolution of strike-slip

faults and rift basins in SE Asia”, Tectonophysics, Volume 347, Issue 4, p 189-

215.

- 132 -

66. Morley C.K., Haranya C., Phoosongsee W., Pongwapee S., Kornsawan A.,

Wonganan N. (2004), “Activation of rift oblique and rift parallel pre-existing

fabrics during extension and their effect on deformation style: examples from

the rifts of Thailand”, Journal of Structural Geology, Volume 26, Issue 10, p

1803- 1829.

67. Morley C.K. (2007), “Variations in Late Cenozoic-Recent strike-slip and

oblique-extensional geometries, within Indochina: The influence of pre-

existing fabrics”, Journal of Structural Geology, Volume 29, Issue 1, p 36- 58.

68. NguyÔn V¨n Nguyªn (2005), B¸o c¸o ®o vÏ b¶n ®å ®Þa chÊt vµ ®iÒu tra kho¸ng

s¶n nhãm tê Lai Ch©u tû lÖ 1: 50.000, L−u tr÷ Côc §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n

ViÖt Nam, Hµ Néi.

69. Passchier Cees W. and Trouw Rudolph A.J. (2005), Microtectonics. Second

edition, Springer.

70. Phïng V¨n Ph¸ch, Vò V¨n Chinh (1995), CÊu tróc kiÕn t¹o Kainozoi vµ mèi

liªn quan cña chóng víi tÝnh ®Þa chÊn trªn ®Þa phËn tØnh Lai Ch©u, L−u tr÷ t¹i

ViÖn VËt lý §Þa cÇu, Hµ Néi.

71. Phïng V¨n Ph¸ch, NguyÔn Träng Yªm, Vò V¨n Chinh (1996), “Hoµn c¶nh ®Þa

®éng lùc T©n kiÕn t¹o - HiÖn ®¹i l·nh thæ ViÖt Nam”, §Þa chÊt Tµi nguyªn, T1,

tr 101- 111, NXB Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.

72. NguyÔn V¨n Phæ (2000), B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t ®øt g·y ho¹t ®éng khu vùc

thuû ®iÖn Lai Ch©u b»ng ph−¬ng ph¸p ®Þa ho¸ khÝ, L−u tr÷ ViÖn VËt lý §Þa

cÇu, Hµ Néi.

73. NguyÔn V¨n Phæ vµ nnk (2004), øng dông ph−¬ng ph¸p detector vÕt h¹t nh©n

nghiªn cøu c¸c ®øt g·y ®ang ho¹t ®éng nh»m môc tiªu dù b¸o ®éng ®Êt ë khu

vùc T©y B¾c, B¸o c¸o ®Ò tµi nh¸nh KC.08.10, L−u tr÷ ViÖn VËt lý §Þa cÇu.

74. NguyÔn V¨n Phæ, Hoµng ThÞ TuyÕt Nga, NguyÔn Trung minh, §oµn ThÞ Thu

Trµ, Lª Thµnh Trung, Vò M¹nh Long, NguyÔn §×nh Xuyªn, Ph¹m An C−¬ng

(2004), “KÕt qu¶ ®o Radon liªn tôc trong khÝ ®Êt ë khu vùc T©y B¾c”, T¹p chÝ

C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T26, sè 4, tr 653- 656.

- 133 -

75. Phan V¨n Quýnh, NguyÔn §×nh Nguyªn, Bïi V¨n DuÈn, Hoµng H÷u HiÖp

(2002), “Nghiªn cøu ®Þa ®éng lùc hiÖn ®¹i T©y B¾c ViÖt Nam thµnh qu¶ vµ tån

t¹i”, Héi th¶o khoa häc §éng ®Êt vµ mét sè d¹ng tai biÕn tù nhiªn kh¸c vïng

T©y B¾c ViÖt Nam, tr 73- 77, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.

76. Phan V¨n Quýnh, Hoµng H÷u HiÖp (2004), “Mét sè ®Æc ®iÓm kiÕn t¹o ®øt g·y

vµ chuyÓn ®éng hiÖn ®¹i miÒn t©y B¾c Bé”, T¹p chÝ §Þa chÊt, lo¹t A, sè 285, tr

14- 22, Hµ Néi.

77. Kazuhiro Takemoto, Nadir Halim, Yo-ichiro Otofuji, Tran Van Tri, Le Van De,

Shigeki Hada (2005), “New paleomagnetic constraints on the extrusion of

Indochina: Late Cretaceous results from the Song Da terrane, northern

Vietnam”, Earth and Planetary Science Letters, Volume 229, Issues 3-4, p

273- 285.

78. TrÇn ThÞ Mü Thµnh, NguyÔn Lª Minh (2009), “X¸c ®Þnh c¬ cÊu chÊn tiªu ®éng

®Êt tõ b¨ng ghi ®éng ®Êt cña mét tr¹m ba thµnh phÇn”, T¹p chÝ C¸c khoa häc

vÒ Tr¸i §Êt, T31, sè 1, tr 30- 34.

79. TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Ch−¬ng, Phan Do·n Linh (1995), B¸o c¸o “CÊu

tróc ®Þa chÊt thÞ x· Lai Ch©u - huyÖn M−êng Lay”, L−u tr÷ ViÖn §Þa chÊt.

80. TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Ch−¬ng (1996), “VÒ hoµn c¶nh §Þa ®éng lùc hiÖn

®¹i ®íi S«ng §µ vµ kÕ cËn”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T18, sè 3, tr

253- 264.

81. TrÇn V¨n Th¾ng, V¨n §øc Ch−¬ng, Phan Do·n Linh (1998), B¸o c¸o” §iÒu

kiÖn ®Þa chÊt - kiÕn t¹o ph¸t sinh thiªn tai lò bïn ®¸ trªn ®Þa bµn tØnh Lai

Ch©u”, L−u tr÷ ViÖn §Þa chÊt.

82. TrÇn V¨n Th¾ng (1998), “§Æc ®iÓm ®Þa ®éng lùc giai ®o¹n Pliocen - §Ö tø tØnh

Lai Ch©u”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T20, sè 4, tr 291- 298.

83. TrÇn V¨n Th¾ng, NguyÔn Tø DÇn (2001), “§Æc ®iÓm dËp vì kiÕn t¹o vá tr¸i ®Êt

l·nh thæ tØnh Lai Ch©u vµ mèi liªn quan cña chóng tíi sù ph¸t sinh lò bïn ®¸”,

T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T23, sè 3, tr 239- 245.

84. TrÇn V¨n Th¾ng, NguyÔn Ngäc Thñy, V¨n §øc Tïng (2002), “Nh÷ng ®Æc

®iÓm c¬ b¶n cña ®íi ®øt g·y ho¹t ®éng Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ ®iÒu kiÖn ph¸t

- 134 -

sinh ®éng ®Êt cña ®íi”, Héi th¶o Khoa häc §éng ®Êt vµ mét sè d¹ng tai biÕn tù

nhiªn kh¸c vïng T©y B¾c ViÖt Nam, tr 202 - 214, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc

gia Hµ Néi.

85. TrÇn V¨n Th¾ng, NguyÔn §×nh Xuyªn, V¨n §øc Ch−¬ng, NguyÔn ThÕ Th«n,

Phan Do·n Linh, V¨n §øc Tïng (2002), “C¸c ®íi ®øt g·y TKT khu vùc M−êng

TÌ vµ t¸c ®éng cña chóng tíi c«ng tr×nh thñy ®iÖn Lai Ch©u trªn s«ng §µ”, T¹p

chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T24, sè 4, tr 311- 321, Hµ Néi.

86. TrÇn V¨n Th¾ng, NguyÔn §×nh Xuyªn, V¨n §øc Tïng (2002), “C¸c ®íi ®øt

g·y ho¹t ®éng chÝnh khu vùc S¬n La t¹i tuyÕn Pa Vinh 2 vµ ®iÒu kiÖn ph¸t sinh

®éng ®Êt cña chóng”, TuyÓn tËp b¸o c¸o Héi nghÞ Khoa häc lÇn thø 15 §¹i häc

Má - §Þa chÊt, tr 28-34, Hµ Néi.

87. TrÇn V¨n Th¾ng, NguyÔn §×nh Xuyªn, NguyÔn V¨n Gi¶ng, Phan Do·n Linh,

V¨n §øc Tïng (2003), “§Æc ®iÓm kiÕn t¹o vµ ®Þa ®éng lùc ®íi ®øt g·y Lai

Ch©u - §iÖn Biªn khu vùc ThÞ x· §iÖn Biªn Phñ”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ

Tr¸i §Êt, T25, sè 4, tr 516 - 524, Hµ Néi.

88. T¹ Träng Th¾ng (1998), “Tuæi vµ ®Æc ®iÓm biÕn d¹ng cña ®íi tr−ît c¾t - biÕn

d¹ng dÎo §µ N½ng - A L−íi - Khe Sanh”, T¹p chÝ §Þa chÊt, lo¹t A, sè 245, tr

35 - 41.

89. T¹ Träng Th¾ng, NguyÔn V¨n V−îng (2000), “VÒ tuæi vµ ®Æc ®iÓm biÕn d¹ng

c¸c ®íi tr−ît c¾t - biÕn d¹ng dÎo S«ng Hång vµ S«ng M·”, T¹p chÝ C¸c khoa

häc vÒ Tr¸i §Êt, T22, sè 1, tr 41 - 47, Hµ Néi.

90. §µo V¨n ThÞnh (2004), “C¸c tai biÕn ®Þa chÊt ë T©y B¾c Bé”, T¹p chÝ §Þa chÊt,

lo¹t A, sè 285, tr 199- 206.

91. T« V¨n Thô (1996), B¸o c¸o ®o vÏ b¶n ®å ®Þa chÊt vµ ®iÒu tra kho¸ng s¶n

nhãm tê Phong Thæ tû lÖ 1: 50.000, L−u tr÷ Côc §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n ViÖt

Nam, Hµ Néi.

92. NguyÔn Ngäc Thuû (2002), “Ph©n vïng dù b¸o chi tiÕt ®éng ®Êt vïng T©y

B¾c”, Héi th¶o khoa häc §éng ®Êt vµ mét sè d¹ng tai biÕn tù nhiªn kh¸c vïng

T©y B¾c ViÖt Nam, tr 19- 24, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.

- 135 -

93. NguyÔn Ngäc Thñy (2001- 2005), Ph©n vïng chi tiÕt ®éng ®Êt l·nh thæ T©y

B¾c ViÖt Nam, §Ò tµi cÊp Nhµ n−íc KC.08.10, L−u tr÷ ViÖn VËt lý §Þa cÇu.

94. §inh V¨n Toµn (2003), B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t ®Þa nhiÖt vµ ®Þa chÊn khu vùc

§iÖn Biªn, tØnh Lai Ch©u, B¸o c¸o ®Ò tµi nh¸nh KC.08.10, L−u tr÷ ViÖn VËt lý

§Þa cÇu.

95. §inh V¨n Toµn (2010), Nghiªn cøu cÊu tróc s©u vá tr¸i ®Êt ViÖt Nam b»ng ®Þa

chÊn dß s©u vµ tõ telua nh»m n©ng cao ®é tin cËy dù b¸o thiªn tai ®Þa chÊt, §Ò

tµi cÊp Nhµ n−íc, M· sè: KC.08.06/06-10, L−u tr÷ ViÖn §Þa chÊt.

96. TrÇn §×nh T«, NguyÔn Träng Yªm (1991), “ChuyÓn ®éng th¼ng ®øng l·nh thæ

miÒn B¾c ViÖt Nam theo c¸c tµi liÖu ®o lÆp thuû chuÈn chÝnh x¸c”, T¹p chÝ §Þa

chÊt, lo¹t A, sè 202- 203, tr 20- 27, Hµ Néi.

97. TrÇn §×nh T« (2002), “Ho¹t ®éng kiÕn t¹o hiÖn ®¹i mét sè ®íi ®øt g·y ë ViÖt

Nam theo sè liÖu ®o GPS”, Héi th¶o khoa häc §éng ®Êt vµ mét sè d¹ng tai

biÕn tù nhiªn kh¸c vïng T©y B¾c ViÖt Nam, tr 133- 145, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc

Quèc gia Hµ Néi.

98. TrÇn §×nh T«, D−¬ng ChÝ C«ng, Vi Quèc H¶i, Kurt Feigl, Matthias Becker

(2004), “§¸nh gi¸ ho¹t ®éng kiÕn t¹o hiÖn ®¹i ®íi ®øt g·y S«ng Hång theo sè

liÖu ®o GPS”, TuyÓn tËp §íi ®øt g·y S«ng Hång, tr 233- 297, NXB Khoa häc

vµ Kü thuËt, Hµ Néi.

99. TrÇn §×nh T«, Vi Quèc H¶i (2005), “X¸c ®Þnh chuyÓn ®éng hiÖn ®¹i trªn ®íi ®øt

g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn tõ sè liÖu ®o GPS (2002- 2004)”, T¹p chÝ C¸c khoa häc

vÒ Tr¸i §Êt, T27, sè 1, tr 6- 13.

100. TrÇn §×nh T«, NguyÔn Träng Yªm, Vi Quèc H¶i, D−¬ng ChÝ C«ng, Witold

Zuchiewicz, NguyÔn Quèc C−êng, NguyÔn ViÕt NghÜa, Kurt Feigl, Matthias

Becker (2009), §Þa ®éng lùc Kainozoi miÒn B¾c ViÖt Nam - TuyÓn tËp kû niÖm

10 n¨m hîp t¸c nghiªn cøu khoa häc ®Þa chÊt ViÖt Nam - Ba Lan (1999 -

2009), tr 114- 121, NXB Khoa häc Tù nhiªn vµ C«ng nghÖ, Hµ Néi.

101. Phan Cù TiÕn chñ biªn (1989), B¶n ®å ®Þa chÊt Campuchia, Lµo, ViÖt Nam tØ lÖ

1:1.000.000. Tæng Côc Má vµ ®Þa chÊt. Hµ Néi.

- 136 -

102. §ç V¨n Tù, NguyÔn §Þch Dü, NguyÔn Träng TÊn, Mai Thanh T©n, V¨n §øc

Tïng, Vò V¨n Hµ (2007), “§Æc ®iÓm ®Þa chÊt tròng Kainozoi Cha Cang -

M−êng Toong”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt, T29, sè 2, tr 146- 153, Hµ

Néi.

103. TrÇn V¨n T− (2006), “HiÖn tr¹ng vµ h−íng quy ho¹ch c¸c vïng th−êng xuyªn

chÞu lò quÐt vµ tr−ît lë”, T¹p chÝ §Þa chÊt, lo¹t A, sè 295, tr 1- 14, Hµ Néi.

104. NguyÔn Xu©n Tïng, TrÇn V¨n TrÞ vµ nnk (1992), Thµnh hÖ ®Þa chÊt vµ ®Þa

®éng lùc ViÖt Nam, NXB Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.

105. V¨n §øc Tïng (2004), §Æc ®iÓm cña ®íi ®øt g·y ho¹t ®éng Lai Ch©u - §iÖn

Biªn vµ mét sè d¹ng tai biÕn ®Þa chÊt liªn quan, LuËn v¨n Th¹c sÜ §Þa chÊt -

Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt.

106. V¨n §øc Tïng, TrÇn V¨n Th¾ng (2006), “§Æc ®iÓm TKT vµ §§L hiÖn ®¹i khu

vùc Tx. Lai Ch©u vµ kÕ cËn”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T28, sè 2, tr

121- 130, Hµ Néi.

107. V¨n §øc Tïng, TrÇn V¨n Th¾ng (2008), “§Æc ®iÓm ®øt g·y tÝch cùc vµ ho¹t

®éng t©n kiÕn t¹o khu vùc Na Pheo - NËm Ty”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i

®Êt, T30, sè 1, tr 73- 83, Hµ Néi.

108. V¨n §øc Tïng, TrÇn V¨n Th¾ng (2009), “TrÇm tÝch Mio-Pliocen - mét ph¸t

hiÖn míi trong ®íi ®øt g·y Lai Ch©u - §iÖn Biªn vµ ý nghÜa kiÕn t¹o”, T¹p chÝ

C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt, T31, sè 1, tr 62- 72, Hµ Néi.

109. TrÇn §¨ng TuyÕt vµ nnk (1978), B¶n ®å ®Þa chÊt tê §iÖn Biªn Phñ tû lÖ

1: 200.000, HiÖu ®Ýnh vµ in n¨m 2005, L−u tr÷ Côc §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n

ViÖt Nam, Hµ Néi.

110. TrÇn §¨ng TuyÕt vµ nnk (1994), B¶n ®å ®Þa chÊt nhãm tê M−êng TÌ tû lÖ

1: 200.000, HiÖu ®Ýnh vµ in n¨m 2005, L−u tr÷ Côc §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n

ViÖt Nam, Hµ Néi.

111. TrÇn V¨n TrÞ vµ nnk (1977), §Þa chÊt ViÖt Nam - phÇn miÒn B¾c, NXB Khoa

häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.

112. TrÇn V¨n TrÞ vµ §Æng Vò Khóc ®ång chñ biªn (2009), §Þa chÊt vµ tµi nguyªn

ViÖt Nam, NXB Khoa häc tù nhiªn vµ C«ng nghÖ, Hµ Néi.

- 137 -

113. Cao §×nh TriÒu (2000), B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t ®øt g·y khu vùc thuû ®iÖn Lai

Ch©u b»ng ph−¬ng ph¸p träng lùc, L−u tr÷ ViÖn VËt lý §Þa cÇu, Hµ Néi.

114. Cao §×nh TriÒu (2001), “§éng ®Êt Thin Tãc (Biªn giíi ViÖt Lµo) Ms 5,3 ngµy

19 th¸ng 2 n¨m 2001”, T¹p chÝ §Þa chÊt, lo¹t A, sè 264, tr 1- 14, Hµ Néi.

115. Cao §×nh TriÒu (2003), B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o s¸t träng lùc khu vùc T©y B¾c,

B¸o c¸o ®Ò tµi nh¸nh KC.08.10, L−u tr÷ ViÖn VËt lý §Þa cÇu.

116. Phan Träng TrÞnh (1993), “VÒ sù chêm phñ quy m« lín trong Kainozoi ë vïng

Hßa B×nh vµ l©n cËn”, T¹p chÝ §Þa chÊt, lo¹t A, sè 214-215, tr 30- 35, Hµ Néi.

117. Phan Träng TrÞnh, NguyÔn Träng Yªm, Lacassin R, Leloup H.P., Tapponnier

P., Phïng V¨n Ph¸ch, NguyÔn Hïng, NguyÔn §¨ng Tóc, Vinter T., Findlay

R.D. (1995), “KiÕn t¹o Kainozoi T©y B¾c ViÖt Nam”, §Þa chÊt kho¸ng s¶n ViÖt

Nam, T1, tr 137- 147.

118. Phan Träng TrÞnh, T¹ Träng Th¾ng, NguyÔn §¨ng Tóc (1996), “BiÕn d¹ng s©u

cña ®íi biÕn chÊt S«ng Hång vµ l©n cËn”, T¹p chÝ §Þa chÊt, lo¹t A, sè 237, tr

52- 58, Hµ Néi.

119. Phan Träng TrÞnh, TrÇn V¨n TrÞ, NguyÔn CÈn, §Æng V¨n B¸t, V¨n §øc

Ch−¬ng, Ph¹m Huy TiÕn, Hoµng Quang Vinh, Lª ThÞ Lµi, §oµn V¨n TuyÕn,

TrÇn Träng HuÖ, NguyÔn V¨n Hïng, NguyÔn §Þch Dzü, TrÇn §×nh T«, NguyÔn

TrÇn Hïng, Do·n Kim Thuyªn, Phïng V¨n Ph¸ch, Huúnh T−íc (1999),

“Active tectonics and seismic hazard in S¬n La hydropower dam (North ViÖt

Nam)”, Journal of Geology, Series B, N0 13- 14, tr 19- 32.

120. NguyÔn V¨n TruËt (1999), B¸o c¸o ®o vÏ b¶n ®å ®Þa chÊt vµ ®iÒu tra kho¸ng

s¶n nhãm tê §iÖn Biªn tû lÖ 1: 50.000, L−u tr÷ Côc §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n

ViÖt Nam, Hµ Néi.

121. Phan Thi Kim Van (2006), “The Lai Chau - Dien Bien neotectonic fault zone

and its acting manifestations by moderate local earthquakes”, Journal of

Geology, series B, N0 27, p 30-39.

122. NguyÔn V¨n V−îng, NguyÔn Ngäc Thuû, Vò V¨n TÝch, Bïi V¨n DuÈn (2004),

“Thö nghiÖm ph©n vïng vµ dù b¸o c¸c ®Æc tr−ng chuyÓn dÞch hiÖn ®¹i vá tr¸i

®Êt khu vùc T©y B¾c Bé trªn c¬ së nghiªn cøu mèi t−¬ng t¸c gi÷a tr−êng øng

- 138 -

xuÊt khu vùc víi mét sè hÖ thèng ®øt g·y”, T¹p chÝ §Þa chÊt, lo¹t A, sè 285, tr

49- 56, Hµ Néi.

123. Ph¹m TÝch Xu©n, NguyÔn Träng Yªm (1999), “§Æc ®iÓm ho¹t ®éng nói löa

Kainozoi muén ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T21, sè 2, tr

128- 135.

124. Ph¹m TÝch Xu©n, NguyÔn Hoµng (2002), “§Æc ®iÓm thµnh phÇn th¹ch häc vµ

nguyªn tè chÝnh trong bazan Kainozoi muén t¹i ViÖt Nam”, T¹p chÝ C¸c khoa

häc vÒ Tr¸i ®Êt, T24, sè 1, tr 33- 42, Hµ Néi.

125. Ph¹m TÝch Xu©n, NguyÔn Hoµng, Lee Hyun Koo (2003), “§Æc ®iÓm thµnh

phÇn nguyªn tè vÕt vµ ®ång vÞ trong bazan Kainozoi muén t¹i ViÖt Nam vµ ý

nghÜa kiÕn t¹o cña chóng”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt, T25, sè 4, tr 449-

510, Hµ Néi.

126. NguyÔn §×nh Xuyªn, NguyÔn Ngäc Thñy (1997), “TÝnh ®éng ®Êt vµ ®é nguy

hiÓm ®éng ®Êt trªn l·nh thæ ViÖt Nam”, TuyÓn tËp Thµnh tùu nghiªn cøu VËt lý

§Þa cÇu 1987 - 1997, tr 34- 91, NXB Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.

127. NguyÔn §×nh Xuyªn chñ nhiÖm (2000), B¸o c¸o kh¶o s¸t, nghiªn cøu ®¸nh gi¸

®é nguy hiÓm ®éng ®Êt ë khu vùc thuû ®iÖn Lai Ch©u, L−u tr÷ ViÖn VËt lý §Þa

cÇu, Hµ Néi.

128. NguyÔn §×nh Xuyªn chñ nhiÖm (2004), Nghiªn cøu dù b¸o ®éng ®Êt vµ dao

®éng nÒn ë ViÖt Nam, §Ò tµi ®éc lËp cÊp Nhµ n−íc, L−u tr÷ ViÖn VËt lý §Þa

cÇu, Hµ Néi.

129. Cao S¬n Xuyªn vµ nnk (1994), §iÒu tra ®Þa chÊt ®« thÞ §iÖn Biªn, L−u tr÷ Liªn

®oµn II - §CTV, L−u tr÷ Côc §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n ViÖt Nam, Hµ Néi.

130. Yang Z. Y., Besse J., Sutheetorn V., Bassoullet J.P., Fontaine H., Buffetaut E.

(1995), “Lower-Middle Jurassic paleomagnetic data from the Mae Sot area

(Thailand): Paleogeographic evolution and deformation history of Southeastern

Asia”, Earth and Planetary Science Letters, Volume 136, Issues 3-4, p 25-341.

131. Yeh Meng-Wan, Lee Tung-Yi, Lo Ching-Hua, Chung Sun-Lin, Lan Ching-

Ying, Tran Tuan Anh (2008), “Structural evolution of the Day Nui Con Voi

metamorphic complex: Implications on the development of the Red River Shear

- 139 -

Zone, Northern Vietnam”, Journal of Structural Geology, Volume 30, Issue 12,

p 1540- 1553.

132. NguyÔn Träng Yªm, Gusenko O.I, Lª Minh Quèc, Mostrikov A., (1996),

“Tr−êng øng suÊt hiÖn ®¹i vµ c¬ thøc biÕn d¹ng vá Tr¸i ®Êt §«ng Nam ¸”, §Þa

chÊt Tµi nguyªn, T2, tr 8- 13.

133. NguyÔn Träng Yªm vµ nnk (1998), Nghiªn cøu thiªn tai nøt ®Êt l·nh thæ ViÖt

Nam, §Ò tµi ®éc lËp cÊp nhµ n−íc 1994- 1998.

134. Ken Sato, Yuyan Liu, Yongbiao Wang, Masahiko Yokoyama, Shin'ya

Yoshioka, Zhenyu Yang, Yo-ichiro Otofuji (2007), “Paleomagnetic study of

Cretaceous rocks from Pu'er, western Yunnan, China: Evidence of internal

deformation of the Indochina block”, Earth and Planetary Science Letters,

Volume 258, Issues 1-2, p 1- 15.

135. Searle M. (2006), “Role of the Red River Shear zone, Yunan and Vietnam, in

the continental extrusion of SE Asia”, Journal of Geology Society of London,

163, p 1025- 1036.

136. Sengor A.M.C (1984), “The Cimmeride orogenic system and the tectonic of

Eurasia”, Journal of Geology Society of London, Special Publications, p 195.

137. Phan S¬n vµ nnk (1978), B¶n ®å ®Þa chÊt tê S¬n La tû lÖ 1: 200.000, HiÖu ®Ýnh

vµ in n¨m 2005, L−u tr÷ Côc §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n ViÖt Nam, Hµ Néi.

138. Lª Tö S¬n (2000), “C¬ cÊu trÊn tiªu ®éng ®Êt T¹ Khoa, Lai Ch©u vµ M−êng

Lu©n vïng T©y B¾c ViÖt Nam”, T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T23, sè 4,

tr 355- 360.

139. Lª Tö S¬n (2004), “§éng ®Êt §iÖn Biªn Ms = 5,3 ngµy 19/2/2001”, T¹p chÝ

C¸c khoa häc vÒ Tr¸i §Êt, T26, sè 2, tr 112- 121.

140. D−¬ng B×nh So¹n (2003), B¸o c¸o ®o vÏ b¶n ®å ®Þa chÊt vµ ®iÒu tra kho¸ng

s¶n nhãm tê TuÇn Gi¸o tû lÖ 1: 50.000, L−u tr÷ Côc §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n

ViÖt Nam, Hµ Néi.

141. Wemmer K., Sievers H., T¹ Träng Th¾ng, Phan Träng TrÞnh (1999), “New

hints for nappe tectonics in Northern ViÖt Nam by K/Ar dating of very low

grade sediments”, Journal of Geology, Series B, No. 13-14, p 107- 109.

- 140 -

142. Witold Zuchiewicz, Nguyen Quoc Cuong, Andrzej Bluszcz, Marek Michalik,

(2004), “Quaternary sediments in the Dien Bien Phu fault zone, NW Vietnam:

a record of young tectonic processes in the light of OSl-SAR dating results”,

Geomorphology, vol 60, p 269- 302.

143. Ramsay J. G. and Huber M.I. (1983), The techniques of modern structural

geology. Volume 1: Strain analysis. London, Academic Press.

144. Ramsay J. G. and Huber M.I. (1987), The techniques of modern structural

geology. Volume 2: Folds and Fractures. London, Academic Press.

145. Ramsay J. G. and Huber M.I. (2000), The techniques of modern structural

geology. Volume 3: Folds and Fractures. London, Academic Press.

146. Rangin C., Huchon P., Le Pichon X., Bellon H., Lepvrier C., Roques D.,

Nguyen Dinh Hoe, Phan Van Quynh (1995), “Cenozoic deformation of central

and south Vietnam”, Tectonophysics, Volume 251, Issues 1-4, p 179- 196.