Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến thái độ hoài nghi nghề nghiệp hướng đến chất lượng kiểm toán: Nghiên cứu tại Việt Nam

Luận án tiến sĩ kinh tế của Nguyễn Vĩnh Khương, thực hiện tại Trường Đại học Kinh tế TP.HCM năm 2020, tập trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến thái độ hoài nghi nghề nghiệp (TĐHNNN) của kiểm toán viên (KTV) tại Việt Nam, và tác động của thái độ này đến chất lượng kiểm toán (CLKT). Đề tài được đánh giá là cấp thiết cả về mặt lý luận và thực tiễn, nhằm đưa ra các gợi ý chính sách giúp các nhà quản lý của doanh nghiệp kiểm toán (DNKT) nâng cao CLKT tại Việt Nam.

Các nhà quản lý doanh nghiệp kiểm toán, kiểm toán viên hành nghề, cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực kiểm toán, và các nhà nghiên cứu quan tâm đến chủ đề thái độ hoài nghi nghề nghiệp và chất lượng kiểm toán.

Luận án khám phá các nhân tố ảnh hưởng đến TĐHNNN của KTV trong bối cảnh Việt Nam và đo lường tác động của các nhân tố này đến CLKT. Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp định tính và định lượng, với các giai đoạn chính sau:

1. **Nghiên cứu tổng quan:** Nghiên cứu tổng quan các công trình nghiên cứu trước đây về TĐHNNN, phân loại theo ba hướng chính: làm rõ khái niệm, xác định các nhân tố ảnh hưởng, và xem xét ảnh hưởng của TĐHNNN đến CLKT.
2. **Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu:** Xây dựng cơ sở lý thuyết dựa trên các lý thuyết nền như lý thuyết hành vi dự định (HVDĐ), lý thuyết bản sắc xã hội, lý thuyết hỗ trợ từ tổ chức, lý thuyết phát triển nhận thức đạo đức, và lý thuyết vai trò. Đề xuất mô hình nghiên cứu ban đầu về các nhân tố tác động đến TĐHNNN hướng đến CLKT.
3. **Phương pháp nghiên cứu:** Sử dụng phương pháp hỗn hợp khám phá, bao gồm nghiên cứu định tính (thảo luận tay đôi với các chuyên gia) và nghiên cứu định lượng (khảo sát KTV). Nghiên cứu định lượng được thực hiện qua hai giai đoạn: sơ bộ và chính thức.
4. **Kết quả nghiên cứu:**
* Nghiên cứu định tính: Khám phá thêm hai nhân tố ảnh hưởng đến TĐHNNN, bao gồm động lực cá nhân (nhóm nhân tố KTV) và áp lực thời gian (nhóm nhân tố DNKT).
* Nghiên cứu định lượng: Kết quả cho thấy năng lực KTV, đạo đức nghề nghiệp, động lực cá nhân và ảnh hưởng từ cấp trên có tác động thuận chiều đến TĐHNNN. Áp lực thời gian, mối quan hệ với khách hàng, trách nhiệm pháp lý và KSCL không có ý nghĩa thống kê.
* TĐHNNN có tác động thuận chiều đến CLKT.
5. **Hàm ý nghiên cứu:**
* Đối với DNKT và KTV: Luận án đưa ra các gợi ý về ký hợp đồng lao động, duy trì và cập nhật năng lực KTV, kỹ năng mềm, đánh giá hiệu quả công việc, luân chuyển người rà soát, sử dụng công cụ hỗ trợ ra quyết định, thiết lập động cơ cá nhân phù hợp, và tuân thủ các nguyên tắc của chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp.
* Đối với cơ quan quản lý và hiệp hội nghề nghiệp: Hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động kiểm toán độc lập, thực hiện KSCL từ bên ngoài, và nâng cao chất lượng đào tạo, cập nhật kiến thức về TĐHNNN.

Luận án cũng chỉ ra các hạn chế và định hướng nghiên cứu tương lai, bao gồm cách đo lường khái niệm nghiên cứu và mối quan hệ giữa các biến trong mô hình nghiên cứu.