BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
LƯU ĐỨC KHẢI
CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI LỰA CHỌN
SỬ DỤNG ĐẤT CỦA HỘ NÔNG DÂN Ở VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGÀNH KINH TẾ NÔNG NGHIỆP
HÀ NỘI, 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
LƯU ĐỨC KHẢI
CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI LỰA CHỌN
SỬ DỤNG ĐẤT CỦA HỘ NÔNG DÂN Ở VIỆT NAM
Chuyên ngành: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP
Mã số: 9620115
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. VŨ THỊ MINH
HÀ NỘI, 2023
i
LỜI CAM KẾT
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi
cam kết bằng danh dự cá nhân rằng Luận án này do tôi tự thực hiện và không vi phạm
yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.
Hà Nội, ngày tháng năm 2023
Nghiên cứu sinh
Lưu Đức Khải
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM KẾT ............................................................................................................... i
MỤC LỤC ...................................................................................................................... ii
DANH MỤC BẢNG ..................................................................................................... vi
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................... viii
DANH MỤC BẢNG PHỤ LỤC .................................................................................. ix
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH
HƯỞNG TỚI LỰA CHỌN SỬ DỤNG ĐẤT CỦA HỘ NÔNG DÂN .................... 14
1.1. Các nghiên cứu về sinh kế bền vững của hộ nông dân .................................. 14
1.2. Các nghiên cứu về vai trò của đất đai đối với sinh kế của hộ nông dân ...... 20
1.3. Các nghiên cứu về yếu tố ảnh hưởng tới lựa chọn sử dụng đất của hộ nông
dân ............................................................................................................................. 24
1.3.1. Yếu tố về điều kiện tự nhiên của sản xuất .................................................... 25
1.3.2. Yếu tố về điều kiện vật chất - kỹ thuật ......................................................... 26
1.3.3. Yếu tố về vốn, tài chính ................................................................................ 28
1.3.4. Yếu tố về nhân khẩu học và trình độ của lao động ...................................... 29
1.3.5. Yếu tố về các mối quan hệ và hỗ trợ từ bên ngoài ....................................... 32
1.3.6. Yếu tố về chính sách, thể chế đối với phát triển nông nghiệp, nông thôn ... 34
1.3.7. Yếu tố về thị trường ...................................................................................... 35
1.3.8. Các yếu tố khác ............................................................................................ 36
1.4. Khoảng trống và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu ................... 38
CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI LỰA
CHỌN SỬ DỤNG ĐẤT CỦA HỘ NÔNG DÂN ....................................................... 41
2.1. Một số khái niệm ............................................................................................... 41
2.1.1. Khái niệm về đất ........................................................................................... 41
2.1.2. Khái niệm về sử dụng đất và quyền sử dụng đất .......................................... 43
2.1.3. Khái niệm về lựa chọn sử dụng đất .............................................................. 43
2.1.4. Hộ nông dân ................................................................................................. 45
2.1.5. Sinh kế và sinh kế bền vững ......................................................................... 46
2.1.6. Tài sản sinh kế .............................................................................................. 47
iii
2.2. Các cơ sở xây dựng lý thuyết về các yếu tố ảnh hưởng tới lựa chọn sử dụng
đất của hộ nông dân ................................................................................................. 47
2.2.1. Lý thuyết khung sinh kế bền vững ............................................................... 47
2.2.2. Lý thuyết về lợi thế so sánh .......................................................................... 50
2.2.3. Lý thuyết về chuyên môn hóa sản xuất trong các cơ sở kinh doanh nông nghiệp..... 53
2.2.4. Lý thuyết về tối ưu hóa trong sử dụng các yếu tố đầu vào của sản xuất
nông nghiệp ............................................................................................................ 56
2.2.5. Vận dụng các lý thuyết trong đánh giá ảnh hưởng các yếu tố tới sử dụng đất
của hộ nông dân ...................................................................................................... 58
2.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới lựa chọn sử dụng đất của hộ nông dân ............... 59
2.3.1. Khái niệm về yếu tố ảnh hưởng tới lựa chọn sử dụng đất ............................ 59
2.3.2. Phân loại các yếu tố sử dụng đất theo cấp độ ............................................ 60
2.4. Ảnh hưởng và đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố tới lựa chọn sử dụng đất
của hộ nông dân........................................................................................................ 63
2.4.1. Ảnh hưởng của các yếu tố tới lựa chọn sử dụng đất của hộ nông dân ......... 63
2.4.2. Đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố tới lựa chọn sử dụng đất của hộ nông
dân qua mô hình nghiên cứu định lượng ................................................................ 64
2.4.3. Đặc điểm kỹ thuật của mô hình kinh tế lượng ............................................. 69
2.4.4. Quy trình thực hiện ước lượng ..................................................................... 71
CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG LỰA CHỌN SỬ DỤNG ĐẤT CỦA HỘ NÔNG
DÂN Ở VIỆT NAM ..................................................................................................... 74
3.1. Đất nông nghiệp của hộ nông dân ................................................................... 74
3.2. Lựa chọn sử dụng đất sản xuất nông nghiệp .................................................. 81
3.3. Lựa chọn sử dụng đất lâm nghiệp ................................................................... 88
3.4. Lựa chọn sử dụng đất nuôi trồng thủy sản ..................................................... 93
CHƯƠNG 4 PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI LỰA CHỌN SỬ
DỤNG ĐẤT CỦA HỘ NÔNG DÂN Ở VIỆT NAM ................................................. 96
4.1. Phân tích thống kê mô tả các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng tới lựa chọn sử
dụng đất cho các loại cây trồng của hộ nông dân ................................................. 96
4.1.1. Các yếu tố về sinh kế của hộ nông dân ........................................................ 96
4.1.2. Các yếu tố về đặc điểm của địa phương ....................................................... 99
4.1.3. Các yếu tố về đặc điểm (chất lượng) của mảnh đất................................... 103
