BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
---------------------------------
VŨ THỊ BÍCH NGỌC
TÁC ĐỘNG CỦA VIỆC LÀM
KHÔNG PHÙ HỢP TỚI SUẤT SINH LỜI
TỪ GIÁO DỤC Ở VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGÀNH KINH TẾ HỌC
HÀ NỘI - 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
---------------------------------
VŨ THỊ BÍCH NGỌC
TÁC ĐỘNG CỦA VIỆC LÀM
KHÔNG PHÙ HỢP TỚI SUẤT SINH LỜI
TỪ GIÁO DỤC Ở VIỆT NAM
Chuyên ngành: TOÁN KINH TẾ
Mã số: 9310101
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Người hướng dẫn khoa học:
1. GS.TS. NGUYỄN QUANG DONG
2. TS. TRẦN QUANG TUYẾN
HÀ NỘI - 2024
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam
kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi thực hiện và không vi phạm về sự
trung thực trong học thuật.
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi.
Các thông tin và số liệu được phân tích và sử dụng trong luận án là trung thực, có nguồn
gốc rõ ràng và được công bố theo đúng quy định.
Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình.
Hà Nội, ngày tháng năm 2024
Nghiên cứu sinh
Vũ Thị Bích Ngọc
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... i
MỤC LỤC ...................................................................................................................... ii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................................ v
DANH MỤC BẢNG ..................................................................................................... vi
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................... viii
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
1. Lý do lựa chọn đề tài .............................................................................................. 1
2. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................. 3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................................... 3
4. Phương pháp nghiên cứu và nguồn số liệu .......................................................... 4
5. Những đóng góp mới của luận án ......................................................................... 5
6. Cấu trúc của luận án .............................................................................................. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ........................... 7
1.1 Việc làm không phù hợp ...................................................................................... 7
1.1.1 Phân loại nghề nghiệp ..................................................................................... 7
1.1.2 Cách tiếp cận về việc làm không phù hợp ..................................................... 11
1.1.3 Các yếu tố tác động tới việc làm không phù hợp .......................................... 16
1.2 Suất sinh lời từ giáo dục .................................................................................... 19
1.2.1 Khái niệm và phương pháp đo lường suất sinh lời từ giáo dục..................... 19
1.2.2 Hàm thu nhập Mincer và suất sinh lời từ giáo dục ........................................ 21
1.3 Tổng quan nghiên cứu ....................................................................................... 24
1.3.1 Sự mở rộng hàm thu nhập Mincer ................................................................. 24
1.3.2 Các yếu tố tác động tới thu nhập ................................................................... 26
1.3.3 Các nghiên cứu về suất sinh lời từ giáo dục trên thế giới ............................. 31
1.3.4 Các nghiên cứu về tác động của việc làm không phù hợp tới thu nhập ........ 33
1.3.5 Các nghiên cứu về suất sinh lời và việc làm không phù hợp tại Việt Nam .. 37
1.4 Khoảng trống nghiên cứu và định hướng nghiên cứu của đề tài .................. 39
Kết luận Chương 1 ................................................................................................... 43
Chương 2 SỐ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................... 44
iii
2.1 Số liệu mẫu nghiên cứu ...................................................................................... 44
2.1.1 Giới thiệu bộ số liệu Điều tra Lao động Việc làm năm 2019........................ 44
2.1.2 Tạo biến việc làm phù hợp từ bộ số liệu Điều tra LĐVL năm 2019 ............. 46
2.1.3 Đặc điểm của số liệu mẫu nghiên cứu ........................................................... 48
2.2 Mô hình kinh tế lượng ....................................................................................... 51
2.2.1 Mô hình ước lượng suất sinh lời từ giáo dục................................................. 51
2.2.2 Mô hình kinh tế lượng ước lượng suất sinh lời từ giáo dục với sự tác động của
việc làm không phù hợp ......................................................................................... 55
2.3 Phương pháp ước lượng và phân tích .............................................................. 57
2.3.1 Phương pháp ước lượng bằng mô hình hồi quy chuyển đổi nội sinh ............ 57
2.3.2 Phương pháp kiểm định biến giải thích nội sinh ........................................... 60
2.3.3 Phương pháp phân rã Oaxaca - Blinder ......................................................... 62
Kết luận Chương 2 ................................................................................................... 66
Chương 3 THỰC TRẠNG VÀ TÁC ĐỘNG CỦA VIỆC LÀM KHÔNG PHÙ HỢP
TỚI THU NHẬP CỦA NGƯỜI LAO ĐỘNG........................................................... 67
3.1 Thực trạng việc làm không phù hợp với giáo dục đào tạo ............................. 67
3.1.1 Tỷ lệ người lao động làm việc không phù hợp với giáo dục đào tạo ............ 67
3.1.2 Tỷ lệ người lao động làm việc không phù hợp với giáo dục đào tạo phân theo
đặc điểm cá nhân .................................................................................................... 69
3.1.3 Tỷ lệ người lao động làm việc không phù hợp với giáo dục đào tạo phân theo
đặc điểm việc làm và cư trú .................................................................................... 73
3.2 Phân tích thu nhập của người lao động với sự tác động của việc làm không
phù hợp ..................................................................................................................... 76
3.2.1 Thống kê mô tả thu nhập theo tình trạng việc làm không phù hợp ............... 76
3.2.2 Phân tích thu nhập theo tình trạng việc làm và đặc điểm cá nhân ................ 80
3.2.3 Phân tích thu nhập theo tình trạng việc làm và nơi làm việc và cư trú ......... 89
Kết luận Chương 3 ................................................................................................... 96
Chương 4 ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA VIỆC LÀM KHÔNG PHÙ HỢP TỚI
SUẤT SINH LỜI TỪ GIÁO DỤC ............................................................................. 98
4.1 Ước lượng hàm thu nhập Mincer bằng phương pháp OLS .......................... 98
4.1.1 Mô hình kinh tế lượng ................................................................................... 98
4.1.2 Kiểm định tính nội sinh của biến việc làm không phù hợp ......................... 110