BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
----------------
NGUYỄN PHƯƠNG MAI
MỐI QUAN HỆ GIỮA THÂM HỤT NGÂN SÁCH
VÀ THÂM HỤT THƯƠNG MẠI VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
NGÀNH KINH TẾ PHÁT TRIỂN
HÀ NỘI - 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
----------------
NGUYỄN PHƯƠNG MAI
MỐI QUAN HỆ GIỮA THÂM HỤT NGÂN SÁCH
VÀ THÂM HỤT THƯƠNG MẠI VIỆT NAM
Chuyên ngành: KINH TẾ PHÁT TRIỂN
Mã số: 9310105
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. VŨ CƯƠNG
2. TS. TRẦN ĐÌNH TOÀN
HÀ NỘI - 2022
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và
không vi phạm qui định liêm chính học thuật trong nghiên cứu khoa học của Trường
Đại học Kinh tế Quốc dân.
Hà Nội, ngày 16 tháng 01 năm 2022
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Phương Mai
ii
LỜI CẢM ƠN
Trước tiên, tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất tới PGS.TS Vũ Cương và TS
Trần Đình Toàn đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tác giả trong quá trình nghiên cứu
luận án.
Tác giả xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới các thầy cô đã tham gia giảng dạy chương
trình đào tạo Tiến sĩ của trường Đại học Kinh tế Quốc dân, những người đã giúp hoàn
thiện hơn những kiến thức nền tảng quý báu, phục vụ cho hoạt động nghiên cứu và thực
hiện luận án của tác giả.
Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy cô giáo Bộ môn Kinh tế phát
triển, khoa Kế hoạch và Phát triển, trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã có những đóng
góp rất có giá trị về mặt khoa học để giúp luận án có chất lượng tốt hơn. Đặc biệt, tác
giả xin gửi lời cám ơn chân thành đến các nhà khoa học giữ vai trò là phản biện và người
nhận xét khoa học cho Luận án trong các hoạt động sinh hoạt chuyên môn tại Bộ môn
và Khoa, Hội đồng bảo vệ cơ sở, phản biện độc lập… đã có nhiều nhận xét chi tiết, xác
đáng để tác giả không ngừng nâng cao chất lượng của Luận án.
Tác giả xin cảm ơn ban lãnh đạo và các đồng nghiệp tại trường Đại học Thăng
Long, nơi tác giả đang công tác, nhiều năm qua đã tạo điều kiện thuận lợi, hỗ trợ và bố
trí công việc hợp lý trong quá trình tác giả làm Luận án.
Cuối cùng, tác giả xin gửi lời cảm ơn tới những thành viên trong gia đình, bạn bè
đã luôn chia sẻ và động viên tinh thần, tạo động lực cho tác giả vượt qua khó khăn, hoàn
thành công trình nghiên cứu.
Hà Nội, ngày 16 tháng 01 năm 2022
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Phương Mai
iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
MỤC LỤC .................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .............................................................................vi
DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. viii
DANH MỤC HÌNH ....................................................................................................... x
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
1. Sự cần thiết của nghiên cứu ................................................................................... 1
2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu............................................................................. 3
3. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................... 4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 5
5. Những điểm mới của nghiên cứu .......................................................................... 6
6. Bố cục của luận án .................................................................................................. 7
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA NGHIÊN CỨU ........ 8
1.1. Tổng quan nghiên cứu ......................................................................................... 8
1.1.1. Các nghiên cứu về nước ngoài ........................................................................ 8
1.1.2. Các nghiên cứu về Việt Nam ........................................................................ 18
1.1.3. Kết luận từ tổng quan nghiên cứu và xác định “khoảng trống” nghiên cứu ............ 22
1.2. Cơ sở lý thuyết về mối quan hệ giữa THNS và THTM.................................. 23
1.2.1. Cơ sở lý thuyết về ngân sách và thâm hụt ngân sách .................................... 23
1.2.2. Cơ sở lý thuyết về thâm hụt thương mại ....................................................... 34
1.2.3. Cơ sở lý thuyết về mối quan hệ giữa thâm hụt ngân sách và thâm hụt
thương mại .............................................................................................................. 38
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 .............................................................................................. 45
CHƯƠNG 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................ 46
2.1. Khái quát về phương pháp nghiên cứu ........................................................... 46
2.1.1. Phương pháp phân tích định tính ................................................................... 46
2.1.2. Phương pháp định lượng ............................................................................... 47