TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦNTHƠ
VIỆN NGHIÊN CỨU VÀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ SINH HỌC
PHẠM THỊ NGỌC NGA
NGHIÊN CỨU SỰ DI TRUYỀN
CÁC ĐỘT BIẾN GÂY BỆNH Ở BỆNH NHÂN
BETA-THALASSEMIA VÙNG ĐỒNG BẰNG
SÔNG CỬU LONG BẰNG KỸ THUẬT
SINH HỌC PHÂN TỬ
LUẬN ÁN TỐT NGHIỆP TIẾN SĨ
NGÀNH: CÔNG NGHỆ SINH HỌC
2017
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
VIỆN NGHIÊN CỨU VÀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ SINH HỌC
PHẠM THỊ NGỌC NGA
NGHIÊN CỨU SỰ DI TRUYỀN
CÁC ĐỘT BIẾN GÂY BỆNH Ở BỆNH NHÂN
BETA-THALASSEMIA VÙNG ĐỒNG BẰNG
SÔNG CỬU LONG BẰNG KỸ THUẬT
SINH HỌC PHÂN TỬ
LUẬN ÁN TỐT NGHIỆP TIẾN SĨ
NGÀNH: CÔNG NGHỆ SINH HỌC
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
PGS.TS. NGUYỄN TRUNG KIÊN
2017
i
LỜI CẢM TẠ
Nghiên cứu sinh xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành đến
- Ban Giám Hiệu Trường Đại học Cần Thơ.
- Ban giám đốc và các Thầy, Cô Viện Nghiên cứu & Phát triển Công
nghệ sinh học.
- Ban giám đốc trung tâm Thalasemia (TRC), Trường Đại học Mahidol,
Thái Lan.
- TS.BS. Hoàng Anh Vũ, Trưởng trung tâm Y - Sinh học phân tử,
Trường Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh.
- Ban giám đốc và quý đồng nghiệp trung tâm chẩn đoán Y Khoa Medic,
thành phố Hồ Chí Minh.
Đã dạy dỗ, quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình
học tập và nghiên cứu.
Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám Đốc các bệnh viện: đa khoa Nguyễn
Đình Chiểu, Bến Tre; đa khoa Kiên Giang; Nhi Đồng thành phố Cần Thơ; đa
khoa trung tâm An Giang, Huyết học và Truyền máu Cần Thơ, đa khoa Châu
Đốc và bệnh viện Nhi Đồng 1, thành phố Hồ Chí Minh, đã giúp đỡ và tạo điều
kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thu thập số liệu.
Xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới giáo viên hướng dẫn đã tận
tình, chỉ bảo tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án này.
Cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã ủng hộ, giúp đỡ và động
viên tôi trong quá trình hoàn thành khóa học.
Xin trân trọng cảm ơn!
Cần Thơ, ngày 17 tháng 4 năm 2017
Học viên
ii
TÓM LƯỢC
Tên đề tài: Nghiên cứu sự di truyền các đột biến gây bệnh ở bệnh nhân
Beta thalassemia ng ng b ng sông Cửu Long b ng kỹ thuật sinh học
phân tử
Βeta thalassemia (β-Thal) là bệnh di truyền đơn gen phổ biến nhất trên
thế giới. Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ mắc bệnh à mang gen
bệnh β-Thal cao. Tại khu ực ng b ng sông Cửu Long hiện nay có hơn
2.000 trẻ β-Thal mắc bệnh. Vì ậy, nghiên cứu thực hiện nh m mục tiêu: xác
định tỷ lệ các kiểu đột biến gen β-globin à xây dựng phả hệ theo dõi sự di
truyền bệnh β-Thal trên bệnh nhân β-Thal ở khu ực ng b ng sông Cửu
Long. Nghiên cứu cũng xác định tỷ lệ mang gen bệnh à kiểu hình huyết học
của các thể bệnh trong phả hệ à tư ấn di truyền cho người mang gen bệnh
kết hợp chẩn đoán trước sinh cho các cặp ợ ch ng mang gen à đang mang
thai giai đoạn đầu. Nghiên cứu được thực hiện theo phương pháp mô tả cắt
ngang trên 341 bệnh nhân mắc bệnh β-Thal, có hộ khẩu tại 13 tỉnh, thành phố
thuộc khu ực ng b ng sông Cửu Long. 12 trong số 341 bệnh nhân được
chọn ngẫu nhiên để xây dựng phả hệ nh m nghiên cứu sự di truyền bệnh β-
Thal. Kết quả có 17 kiểu đột biến được xác định, 97,2% các đột biến thuộc 8
kiểu phổ biến của Việt Nam: -28 A>G, Cd17 A>T, Cd26 G>A, IVS1.1 G>T,
Cd41/42 –TTCT, Cd71/72 +A, Cd95 +A và IVS2.654 C>T; 2,2% kiểu B
thuộc dạng không phổ biến: Cd15 G>A, Cd11G>A, Cd26 G>T, IVS1.5
G>C, (
)del,

-pro)
del
. Ngoài ra, có 3 kiểu đột biến mới được phát hiện:
Cd38-39 ACCCAG>CCCAA; IVS2.499 C>T; IVS2.636 A>C. Bên cạnh đó, có
tổng 12 phả hệ đã được xây dựng: 7 dân tộc Kinh, 03 dân tộc Khmer, 1 dân
tộc Chăm à 1 dân tộc Hoa. 100% phả hệ mang đặc điểm di truyền gen lặn
trên nhiễm sắc thể thường. Có 91/251 (36,3%) người mang gen bệnh à 7 thể
bệnh được xác định trong phả hệ. Các thể bệnh: β-Thal đ ng hợp tử, phối hợp
HbE/β-Thal, β-Thal dị hợp tử kép đều có kiểu hình thiếu máu nặng à cần
truyền máu phụ thuộc; các thể bệnh còn lại chỉ biểu hiện thiếu máu nhẹ,
không cần truyền máu. Tư ấn di truyền: 100% các nội dung kiến thức ề
bệnh β-Thal, kiến thức chăm sóc bệnh nhân, phòng bệnh β-Thal đều đã được
tăng lên có ý nghĩa thống kê (p<0,001) sau tư ấn. Như ậy, có nhiều kiểu đột
biến gây bệnh β-Thal tìm gặp ở khu ực ng b ng sông Cửu Long à cũng
theo nghiên cứu thì khai thác tiền sử gia đình kết hợp ới tư ấn và sàng lọc
người mang gen đ ng thời sử dụng các kỹ thuật sinh học phân tử thích hợp
chẩn đoán trước sinh sẽ là biện pháp phòng bệnh hiệu quả.
Từ khóa: β-Thal, bệnh nhi, ng b ng sông Cửu Long, kỹ thuật sinh
học phân tử, tư ấn di truyền.
iii
ABSTRACT
Title: Study on inheritance of pathogenous mutations in Beta
thalassemia patients living in the Mekong Delta using molecular biology
technique.
Βeta thalassemia is the most commonly inherited genetic disorders in
the world. Vietnam is one of the countries with high incidence of β-Thal
disease. The Mekong Delta had more than 2,000 β-Thal children. Therefore,
the subject of the project: to determine the ratio of mutant genotypes and to
construct pedigree charts that study the β-Thal inheritance in β-Thal patients
who live in the Mekong Delta. Determining the ratio of gene carrier and the
hematological phenotypes of the diseases in the pedigree. Genetic counseling
for gene carriers and prenatal diagnosis for couples of gene carriers. The
study was conducted using a cross-sectional descriptive study was performed
on 341 patients, residents in 13 provinces and cities in the area of Mekong
Delta. 12 patients will be purposively selected for genealogy to study the
inheritance of β-Thal. The study results: 17 types of mutants were identified.
97.2% of the mutations belong to 8 common types of Vietnam: -28 A>G, Cd17
A>T, Cd26 G>A, IVS1.1 G>T, Cd41/42 -TTCT, Cd71/72 + A Cd95 +A and
IVS2.654 C>T; 2.2% uncommon mutations: Cd15 G>A, Cd11G>A, Cd26
G>T, IVS1.5 G>C, (
)del,

-pro)
del
. There were three new mutant types
discovered accounting for 0.6%: Cd38-39 ACCCAG>CCCAA; IVS2.499
C>T; IVS2.636 A>C. In addition, there were 12 pedigree charts: 7
Vietnamese, 3 Khmer, 1 Cham and 1 Chinese. All pedigrees were inherited in
an autosomal recessive pattern. There were 36,3% gene carriers and seven
diseases identified in the pedigrees: β-Thal homozygotes, compound
heterozygotes of HbE/β-Thal and compound heterozygotes β-Thal had a major
anemia and require dependent blood transfusion. The rest of the disease only
showed minor anemia, no blood transfusion. After genetic counseling: 100%
of knowledge about β-Thal disease, knowledge of patient health care and
pre ention of β-Thal disease have been increased significantly (p<0.001).
According to this study, genetic counseling combined with family history,
screening of gene carriers and using of various molecular biology techniques
for prenatal diagnosis is an effecti e way to rapidly reduce the β-Thal major,
disease prevention and improvement of population quality.
Keywords: β-Thal, molecular biology technique, genetic counseling,
pediatric patient, the Mekong Delta,