BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
VIỆN NĂNG LƯỢNG NGUYÊN TỬ VIỆT NAM __________________________ Vương Thu Bắc
NGHIÊN CỨU ỨNG DỤNG
KỸ THUẬT PHÂN TÍCH HẠT NHÂN PHỐI HỢP VỚI
MỘT SỐ KỸ THUẬT PHÂN TÍCH HỖ TRỢ
G P PH N GIẢI QUYẾT BÀI TOÁN
Ô NHIỄM BỤI KHÍ PM-10 LUẬN ÁN TIẾN SĨ VẬT LÝ Hà Nội - 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
VIỆN NĂNG LƯỢNG NGUYÊN TỬ VIỆT NAM __________________________ Vương Thu Bắc
NGHIÊN CỨU ỨNG DỤNG
KỸ THUẬT PHÂN TÍCH HẠT NHÂN PHỐI HỢP VỚI
MỘT SỐ KỸ THUẬT PHÂN TÍCH HỖ TRỢ
G P PH N GIẢI QUYẾT BÀI TOÁN
Ô NHIỄM BỤI KHÍ PM-10 Chuyên ngành: Vật lý Nguyên tử và Hạt nhân Mã số: 62 44 05 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ VẬT LÝ Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Phạm Duy Hiển Hà Nội - 2013
LATS VLNT&HN
L
ư ư
.
VTBắc
i
LATS VLNT&HN
L
c c c .TS.
c , c c .
T c c c V V
V c T T c
c c
c c c.
c c .TS. Tang Seung Mun - T
c c (NUS), GS.TS. David D. Cohen - V c
c c c (A T
ắc c c
10; c c GT.TS. Philip K. Hopke - c
T c T c
Clarkson ) c
c gây ; c TS. Andrzej Markowicz -
c rf c c (IAEA),
c
c c
c PM10.
c c c c c c
c c .
T c c c
VTBắc
ii
c c c c c .
LATS VLNT&HN
..................................................................................................... i
.......................................................................................................... ii
.............................................................................................................. iii
V V T T T ..................................... vii
B ....................................................................................... x
V V T ........................................................... xii
................................................................................................................. 1
1. c ........................................................................................... 1
2. c c c c .................................................................. 3
3. c ................................................................. 3
3.1. c ............................................................................ 3
3.2. c ................................................................................ 4
4. c c ........................................................................ 4
4.1. V ..................................................................................... 4
4.2. c c .................................................................................. 4
5. c c ........................................................................... 5
6. B c c c ........................................................................................ 5
T V B ............................................. 6
1.1. ặc c ấ c 10 ................. 6
1.1.1. c c và s phân b c c c t b i khí.. ............ 6
1.1.2. Thành ph n và tính chất c a ô nhi m b i khí PM10 ........................ 8
1.1.3. Tác h i c a ô nhi m b i khí ......................................................... 11
1.2. c c i khí PM10 ................................................... 16
1.2.1. Ngu n g c phát sinh .................................................................... 16
1.2.2. B i khí ở nông thôn và các vùng xa xôi ....................................... 18
1.2.3. B i khí ở c c ...................................................................... 20
1.3. c 10 .................................................. 22
VTBắc
iii
1.4. c 10 ở c ................................................. 27
LATS VLNT&HN
1.5. c 10 .......................... 29
1.5.1. Nghiên c u ô nhi m b i khí và ở i v i s c kho ............. 29
1.5.2. Nghiên c u ô nhi m b i khí lan truy n t m xa (LRT) ....................... 29
1.5.3. Nghiên c u ô nhi m b i khí và s ở n bi i khí h u .. 29
1.6. c c ở c ấ
............................................................................. 30
c c ở c ........ 30
ấ ........................................ 30
. T T V ........... 32
2.1. .................................................................... 32
2.1.1. Ch n v trí thu góp m u .................................................................... 32
2.1.2. Thi t b thu góp m u nhi u t ng ....................................................... 33
2.1.3. Thi t b thu góp m u theo quán tính ................................................. 34
2.2. c (NATs) .......................................... 36
2.2.1. K thu t phân tích kích ho ng c (INAA) ................... 37
2.2.2. K thu t phân tích huỳ ng
(ED-XRFA) ............................................................................................... 43
2.2.3. K thu t phân tích phát x tia X t o bởi chùm proton trên máy
gia t c (PIXEA) ......................................................................................... 62
2.3. c ............................. 67
2.3.1. c i qui tuy n tính nhi u bi n (MLR) ..... 67
2.3.2. Phân tích nhân t theo thành ph n chính (PCFA) ......................... 71
2.3.3. Phân tích thừa s ma tr .................................... 76
3. T T V T .... 82
3.1. T c ................................. 82
3 T ......................................................................... 82
3 c ................................................................... 82
3.1.3. c B ................................................................... 84
VTBắc
iv
3 B 2.5, PM2.5-10 -B ở ................ 84
LATS VLNT&HN
3.2. c 10 ằ ......... 86
3.2.1. Thi t l p các ch phân tích trong k thu t INAA ..................... 86
3.2.2. Chuẩn b m u phân tích và chi u x m ................ 88
3.2.3. c ng nguyên t ......... 90
3.2.4. c i h n phát hi n (LOD) trong k thu t INAA ............. 93
3.3. c 10 ằ E -XRF .... 95
3.3.1. Ph k ED-XRFA ........................................................................ 95
3.3.2. S ởng c c c b c x ặc .... 96
3.3.3. c nh h s hấp th kh i bằ truy n qua 97
3.3.4. c nh y nguyên t trong k thu t ED-XRFA ................ 99
3.3.5. c ng nguyên t hóa h c trong ED-XRFA ......... 101
3.3.6. c nh gi i h n phát hi n trong k thu t XRFA ..................... 103
3.4. c 10 ằ E ..... 104
3.4.1. Ph k PIXEA ở NUS ................................................................ 104
3.4.2. c nh di c ỉ ặc ng nguyên t ........ 106
3.4.3. c nh gi i h n phát hi n trong k thu E 10 .... 108
3.5. c c c 10 ằ ..... 110
3.6. c c c ........................................................ 113
3.6.1. T a các giá tr phê chuẩn và k t qu phân tích ....... 113
3.6.2. S a các nguyên t có cùng ngu n g c ............... 118
3.6.3. So sánh k t qu c c c c ....... 119
3.7. c c c c 2.5 và PM2.5-10 .... 121
3.8. c c c c 2.5 và PM2.5-10 ................ 123
3.8.1. Các y u t c n b i khí PM2.5 và PM2.5-10 ...... 123
3.8.2. Mô hình h i qui PM2.5 & PM2.5-10 khí theo các y u t ng 124
3.9. 2.5 và PM2.5-10 c ở
999-2001 ......................................................................... 128
3.9.1. c ặc ở n ô nhi m b i khí PM10
VTBắc
v
ở Hà N i .................................................................................................. 129
LATS VLNT&HN
3.9.2. Các mô hình ngu n ô nhi m b i khí theo từng lo o ........ 131
3.9.3. B i khí lan truy xa (LRT) và b i khí t i ch (LB) ............ 135
3.10. 2.5 và PM2.5-10 ở
Bắc -2002 ............................................................ 136
3.10.1. n hoá h c c 2.5 và PM2.5-10
ở thành th và nông thôn ........................................................................... 137
3.10.2. Mô hình các ngu n ô nhi m b i khí ở thành th , nông thôn và
s c a chúng ............................................................................. 139
T V .............................................................................. 145
........................................................................................................ 145
...................................................................................................... 149
T B .................. 150
c ................................................................................................... 150
c ............................................................................................. 152
T T ..................................................... 153
T V ............................................................................... 153
T ............................................................................... 154
VTBắc
vi
............................................................................................................ 162
LATS VLNT&HN
T
ữ v ết t t ế ĩa t ế ệt
c AED Aerodynamic Equivalent Diameter
ANSTO Australian Nuclear Science & Technology Organization K c C c
APM Air Particulate Matter B ắ
Average Ave
Black Carbon BC
Back Trajectory BT
Correlation Analysis c CA
Asian South-East
Eigenvector Analysis c éc EA
ED-XRFA Energy Dispersive X-Ray Fluorescence Analysis c ỳ
Error Model EM
EPA Environmental Protection Agency c
Emission – Transmission ET
Explained Variation EV c c
Factor loading Factor loading
Factor score Factor score
Fundamental Parameter T c FP
Fpeak T c é PMF2
High Purity Germanium Germani HPGe
IAEA International Atomic Energy Agency c
VTBắc
vii
IC Ion Chromatography ắc
LATS VLNT&HN
c c c INAA Instrumental Neutron Activation Analysis
INST Institute for Nuclear Science and Technology V c & T Nhân
Local Burning c c LB
Limit of Detection LOD
Nuclear Reactor
Light Reflection LR
Long Range Transport LRT
Minimum Activity MA
Maximum c Max
Multi-Channel Analyzer c MCA
Minimum c Min
Multiple Linear Regression MLR
Neutron n
NAAQS National Ambient Air Quality Standard T c ẩ c ấ c
NAHRES Nutritional and Health-Related Environmental Studies c c c
Nuclear Analytical Techniques c c NATs
NIST National Institute of Standards and Technology V c ẩ c c gia
Nuclear Reactor NR
Nuclear Research Institute V NRI
T c c NUS National University of Singapore
Pressure Áp suấ P
PCFA Principle Component Factor Analysis c chính
PIXEA
Proton Induced X-ray Emission Analysis c ở c
Particulate Matters B PM
VTBắc
viii
PM10 PM with aerodynamic diameter less than 10m B c c m
LATS VLNT&HN
PM2.5 PM with aerodynamic diameter less than 2.5m B c c m
PM2.5-10 PM with aerodynamic diameter from 2.5m to 10m B c c ừ m
c ừ PMFA Positive Matrix Factorization Analysis
Part per million ppm
Laboratory PTN
Statistical significance level c c p-value
QA&QC Quality Assurance and Quality Control c ấ c ấ
T ắc T QTKT Meteorological Observation Station
Rainfall RAIN
Relative Humidity ẩ RH
Rotational matrix rotmat
Source profile Source profile
Sun ặ ắ ) SUN
Temperature T
T T T Meteorological Monitoring T T ắc T Station
US-EPA United State Environmental Protection Agency c
VAEC Vietnam Atomic Energy Commission V V Nam
Wind Speed T c WS
Year y
B
B c u
B c
VTBắc
ix
z
LATS VLNT&HN
Trang
B c c ................................................... 8 B T c c 10 g.m-3. ........................ 13
B 3 T c ẩ c ấ c W .......................................... 14
B ở c c 10 theo AQI. ............................ 15
B T c ẩ c ấ c V c ............... 16
B c c ỉ .............................................. 24
B c c c ...... 42
B ặc c c c E -XRFA. ............. 43
B 3 , c c E - c . 61
B & c c E c ... 66
B 3 c c c ............. 88
B 3 c c ẩ c c ................ 89
B 3 3 c c ẩ c ẩ .......... 91
B 3 c c c ắ ........... 92
B 3 T c c c
T T T c ằ ......................................... 92
B 3 c c ......................... 94
B 3 c c c ẩ ..................................................... 98
B 3 ấ F c
(APM) ....................................................................................... 98
B 3 9 c c ẩ c c c c Z ≤ ........... 100
B 3 c c c ằ ................. 102
B 3 E -2110. ...................... 104
B 3 c c c ằ E ................ 109
B 3 3 E ......................................................... 110
B 3 c T- ằ .......................... 114
VTBắc
x
B 3 c c c c ẩ ằ ..................... 115
LATS VLNT&HN
B 3 c c ẩ ằ E .............. 117
B 3- E c c c
trong PM10 3-04. ..................................................................................... 122
B 3 T ắ c c 9 9 -8/99). ........ 127
B 3 9 c (p = 0.01). ................................................. 128
B 3 c c c ...... 131
g/m3). ............................................................................... 131
B 3 c . ............ 134 2-, BC và K+ theo q ..... 136 B 3 c T & B 4
B 3 3 c c c c ở c -3). ....................................... 137
1 ặc c c c c T1/2 ắ ............................... 162
2 ặc c c c c T1/2 trung bình. ...................... 162
3 ặc c c c c T1/2 dài. ................................. 163
4 T c c c c
VTBắc
xi
ở ừ 200 - c c ằ E 9 ). ............ 165
LATS VLNT&HN
Trang
c c c c c. ............................ 7
c c c ............................................ 9
3 c ấ ............................. 11
Hình 1.4. c c & c ở ừ 9 –05 ....... 12
PM2.5 c -2005). ................... 23
2.5 ở c (2002-2005). ........... 23
Hình 1.7. Các ng ở 99 ........................... 26
T ắc ............... 28
V ặ c ............................................... 32
c T .............. 33
3 ắc c E T-SFU ......................... 35
ắc c .................................... 36
c phát có anode là Mo .................................................. 45
c c c X ặc .................................................. 47
c c c X ặc ....................................... 48
c c ấ . .................... 52
3 c c c & 2.5, PM2.5-10. ............... 83
3 c c & 2.5. ......................... 83
3 3 c 2.5 ừ 99 9 .............................. 85
3 c 10 ừ 99 9 ............................... 85
3 c 2.5-BC ừ 99 9 ........................ 85
3 c c c ............ 87
3 ở ........................................... 90
3 c ..................................................... 94
3 9 c ỳ X ở ................... 95
3 E -XRF SEA- ở T V E ............................. 96
VTBắc
xii
3 X c ẩ c c c .... 97
LATS VLNT&HN
3 X c ẩ c c c ... 97
3 3 Sen_1) theo K c c c có Z ≤ .................... 100
3 Sen_2) theo K c c c c Z > 20. .................... 100
3 Sen_3) theo L cho các nguyên t c Z > 20. ..................... 101
3 X c cấ .......... 101
3 X c cấ .......... 103
3 X c cấ 3 .......... 103
3 9 E ở ................................. 105
3 ẩ c E ....................................... 105
3 E c ..................... 108
3 ắc c . ............................................ 112
3 3 ắc c . ........................................... 112
3 c c c ẩ c ẩ T-7 và
c ằ ............................................................... 115
3 c c c ẩ c ẩ -1833,
BCR-38, Soil- c c c ằ ........................... 116
3 c c c ẩ c ẩ -2783
c ằ E ......................................................... 117
3 2.5-10 ở T
T T c c ằ E ............................................. 118
2- và NH4
+ 2.5 ở T T T
3 4
c c ằ .................................................. 118 3 9 E 2+ (theo IC) trong PM2.5-10
ở T T T ..................................................................................... 119 2- (theo IC) trong PM2.5-10 3 3 E 4
ở T T T ..................................................................................... 120
3 3 2.5 và PM2.5-10 ở T T T ......... 120
3 3 c BT ặc c c c
VTBắc
xiii
......................................................................................................... 130
LATS VLNT&HN
3 33 T c c c
và nông thôn. ...................................................................................................... 138 3 3 c c 2.5-10 ở & c -3). ... 141 3 3 c c c 2.5-10 ở & c Nam. 142 3 3 c c 2.5 ở & c -3). ...... 143
VTBắc
xiv
3 3 c c c PM2.5 ở & c 144
LATS VLNT&HN
1. t
c ấ c
c T c ấ c chúng ta không
c c ở c c
c , c c ấ
c c ẳ c c c c ừ ấ
c c
T ấ c c c c
c c c
c ấ ặc ấ c
ở c c c c ở 3
c c c c ấ c c ắc c ắ ằ c
ẽ c ấ ẽ
c c c c
T c ở ừ
c ở c
ấ ừ c c c
ừ c c c c ẩ
c c c c c
ấ ở ở c c
c c c c c
ấ c c c –
ấ c
ặc c ừ ấ
XX ặc ấ c c c
nguy c c [60] c
VTBắc
1
93 ở Bỉ T
LATS VLNT&HN
c
c
ừ c c c 3
93 é 9 c 9
c c c V 9
c ấ c c
ừ c c c ấ ấ é T c
9
c T 9
c .
c c ắc c
c c c c
c ở c ằ bản chất,
nguồn gốc và tác hại của các chất ô nhiễm trong không khí đối với sức khoẻ. Trên
cơ sở đó vạch ra các chính sách, biện pháp ngăn chặn và giảm thiểu các chất ô
nhiễm, bảo vệ môi trường sống cho con người. c c c
ừ c ấ T
c c ở c é
c .
ặc c c c c
ấ
c ở c c c c c
ặc c ở c c c .
c ấ c c c c
c c c
c c
c c c ằ c c ấ c c
ẩ c ừ c õ c c ấ c
VTBắc
2
hí. T c c c c c
LATS VLNT&HN
c c c Nuclear Analytical Techniques –
T c c
c c c c c c c
ặ c c c
c c T c cấ c c c các
c ấ c ấ c c c
c c c c
V c c “ ghi n cứu ứng
ng k thu t ph n tích hạt nh n phối h p với m t số k thu t ph n tích h tr góp
ph n giải u t bài toán ô nhiễm b i khí 10”.
c c ấ c 2.5, PM2.5-10 c c
2. a
c c c , c c
G c ở c c c c c ấ
c c .
c 10 ng.
3. ố t ợ v p ạm v
B 2.5 và PM2.5-10 ( c c 10 –
3.1. ư :
c c c c c m.
khí này ấ c ấ và gây tác
C c c : INAA (Instrumental Neutron Activation
c c c .
Analysis), XRF (X-Ray Fluorescence Analysis) v E (Proton Induced
X-ray Emission Analysis) c ặc c PM2.5, PM2.5-10
c : PCFA (Principle Component Factor
c : ắc ).
VTBắc
3
Analysis) (Positive Matrix Factorization Analysis).
LATS VLNT&HN
B 2.5 và PM2.5-10 ở c Bắc ).
C c c : T c c x c
3.2. :
c c c c c c
c m tiê : T c
).
c c c c 10,
c c c c, c c c
) c c .
4. ĩa a a
4.1. ư
T c c 10
c ở V bao : k
c c ; c PM;
c
c c
c c c c c .
c gây c
X c c c c c c
), c c c c .
PM2.5 và PM2.5-10 .
4.2.
c PM2.5, PM2.5-10
Fi-BC c 2.5) c ở .
c c ở c -
PM2.5, PM2.5-10 c c
VTBắc
4
c ở ).
LATS VLNT&HN
n c c c 2.5, PM2.5-10 ở
nông thôn c ) ) c
c c c .
c c c c c
c c c c 2.5, PM2.5-10.
c c ặc c c ở .
10 ở .
c c ở c c c c
5. t t t a
c 10 ở V am c
c T B .
c ở c c ẩ c ấ PM10
(PM2.5 2.5-10) ở c c c c c ấ
ỉ c c
c 10 .
m – c ở c c c c
c ặ c c c ấ c c
c c ấ c c c c
6. ố a
149 trang, 33 , 53 , c c , 100
, 4 c ) c :
ở : G cấ , c c c
a c c c : 5 trang.
1 T : 26 trang.
ở c : 50 trang.
3. T c , k c : 63 trang.
: 5 trang.
c c c c c t .
VTBắc
5
c: 4 trang.
LATS VLNT&HN
Ư 1.
c c c ỉ ằ c
c c z 3), các
x c 2), các ôxít sulphur (SOx c 2), các
c c ấ c T 10 c
c ặ c V Z … c c
c c B
c c ặc
2.5 và PM2.5-10 c c c c c .
1.1. ặ ểm, t p ầ v t ất a ô m b 10
1.1.1. Kí ướ â e í ướ í
ặc c c c c c
ặc c c ấ c c ong
c c ấ c c T
c c c c ừ
0.01 ặc 10 do chú c c c ấ
ấ [93].
c ừ c c c c c ở
c c c c
c c ẳ c ặc ặc
c c c
ấ c c c c c c c
polycarbonate (nuclepore filter) (Hình 1.1) [93].
c c c c ấ c
c c E c ỉ c c
VTBắc
6
c c c c c c c c c
LATS VLNT&HN
c
c c
Hình c c c c c.
E c c c c 1g.cm-3 c c c c ặc [93]
c c c c c c c
c c c c :
(1-1)
T c c m), da:
m) và dp:
cm-3). p:
c c c c c c c c
c c
c c c c
ặc ấ c -
VTBắc
7
E c c c c :
LATS VLNT&HN
B Phân nhóm c c
c c
B E ≤ m
B 0.1 < E ≤ m
B 2.5 < E ≤ m
B AED > 10m
-E c cấ :
- T : c c c c E ằ (0.1- 30)m,
c c c (hình 1.2).
- PM10: là c c c E 10 c c
ấ c c c ấ
ấ c
- PM2.5-10 : c c c E ằ 2.5-10)m.
- PM2.5 : c c c E 2.5m.
- B c c c E 0.1m.
- B ặc: c c c ừ c c c ấ ặc
c c ấ c ở c c c
c c
1.1.2. ầ í ễ í M10
ấ c c ấ c c c c ấ
ẩ c c c c c ấ ấ c [93] ặc
c c 10 T
PM10 c : 2.5 2.5-10.
PM2.5 c c c c c
VTBắc
8
c c ấ c c c ẩ c c
LATS VLNT&HN
Hình 1.2. c c c .
- c cấ c
c c c c x, NOx và NH3 T c
c c c c c c c
c c c c ừ c c ấ c
c…
- c c c c c – BC), carbon
c c c c c c c
c c c c c c c c
ặc ừ c c
PM2.5-10 c c c c c c
mà c ẳ :
- B c c c c ấ ấ c c c
c c c
- c c B
c c c
- Các chấ c c c ừ c ấ …
B 2.5-10 c c ừ ừ ấ ặc ừ c
c ặc ừ c c c c c ừ
ặc ừ c c c c
VTBắc
9
c c c ấ ặc c c ặ
LATS VLNT&HN
B 2.5 ắ ấ c c T
c c ừ ặc
c ấ ừ c
c c c ấ ấ c c
ấ ấ c c ấ c
c ặ c c ấ c c
PM2.5 c ấ c c c E c ỉ ằ
2.5 c c ở c c c c c ấ
c c c c c ấ c c c ấ ẩ
c c c c c .
c c ấ c
ừ -0.5) ắ ừ c c c c c c ấ
ừ c c ừ -1.0) ấ c c
c c c ừ c c
ấ c c c ấ
c c c ừ
20- c ở c c
c c c c c c ừ -0.1) c
c c c c c c m.
c c c c c c ừ -
1000)m. B ừ c c c ỉ ừ -100)m.
c c c c c 10.
B 10 c ặc
ấ c c c c ấ
c – hình 1.3 [55] c c c c
c ặc 2.5).
 c c B
c c c c c c
VTBắc
10
c ỉ ấ [51].
LATS VLNT&HN
3 c ấ
1.1.3. ễ í
c c ằ
c c c ấ ở c c
ắc ắc
c c c
c ở c W c ấ
c ẩ ấ cấ T
% ắc
c c c W c c ằ
ở c c
c T
ở c c c T c
c c c
c ắc c c c
ắ T ấ ừ c c c
VTBắc
11
c c c
LATS VLNT&HN
Hình 1.4. c c nghiên c & c
ở ừ 9 –2005
c c z c c ấ c ỉ 3 c ở
 c ừ 9 – c ở ở
[63, 88].
Nghiên c c c c c c E c
c ấ c c c
c c c c c ở c c
ấ c c c c ặc
c c ắc ẽ c c ỵ.
c c c
c c c c c ở c ở Â
c ấ ắ c 10 ở ấ c c c
c c c c c ắc c c
c c
c [13] T c c c
ắ c c c ở ấ cấ
c c c c c c o ung
VTBắc
12
c c ỉ ằ 2.5
LATS VLNT&HN
10g.m-3 c % [82] c c
c % c c % [83].
B T c c 10 g.m-3.
c c ắ c
trung bình (%)* phân tích c
- 0.6 ( 0.4-0.8) 33
- ấ 1.3 ( 0.5-2.0) 18
- c 0.9 ( 0.5-1.3) 17
- ấ 0.7 ( 0.2-1.3) 8
>
- c -15 0.5 (-1.9-2.9) 31
c
* c 9 %
c c ẳ ằ c
ấ c c 99 c
c ở c c c c
c V c T c – c
c -E é c c ẩ c ấ
c ỳ [52]. T
c c 3 W c c c
ấ ặ c c ẩ c ấ c c c
c ấ ấ ( 3).
O3 c ấ c ừ c c c ấ ẩ c
ở c c c ở c c
ặc ắ c ở
VTBắc
13
c ở ắ c c c c ấ
LATS VLNT&HN
B 3 T c ẩ c ấ c W .
T (g/m3) T (g/m3)
T c ẩ c ấ c W PM10 PM2.5 PM10 PM2.5
B c 70 150 75 35
B c 50 100 50 25
B c 3 30 75 37.5 15
c 20 50 25 10
NO2 c c c c
c c ở c c c
Làm gi c c c c c ấ
ở [51, 88].
T c ấ c ằ c
c 2 gây ẽ ấ ẽ c T ấ ừ -3.5)oC,
c c ẽ ừ 9-99 c
ẽ c c ấ
c ẽ ở c c c [53].
c c ở c ấ c -EPA
c ỉ c ấ ỉ c
c ẩ ằ ừ –
c c ở
ấ ặ ở c ằ c
,
c c –
VTBắc
14
mà c c c
LATS VLNT&HN
B ở c c 10 theo AQI.
( c ẩ c ấ c E
ở c
ất ợ PM10 trung ộ ở ế s ỏe ỉ số không khí b 24 ờ
ở c
T 0 – 50 0 – 54
c c c
ấ
Ôn hoà 51 – 100 55 – 154
ặ
101 – 150 155 – 254
c c c
c
ấ
ặ c ở c
c c
c c c
c c 151 – 200 255 – 354
ấ
ặ ở
c c c
c c c
ấ
ấ c c 201 – 300 355 – 424 c
ở
c c c
c c : 10 c
ấ
301 – 500 425 – 604
ấ c c c
c c c ắc c
c c c c ẩ c ấ c c
VTBắc
15
ằ c c ấ c c c c ( [10, 72]).
LATS VLNT&HN
B T c ẩ c ấ c V c
ấ T T c ẩ c ấ
trung bình V WHO US-EPA Úc
CO 40 mg.m-3 40 mg.m-3 - -
10 mg.m-3 10 mg.m-3 10 mg.m-3 -
5 mg.m-3 - - -
- - - 500 g.m-3 SO2
300 g.m-3 20 g.m-3 365 g.m-3 228 g.m-3
- 80 g.m-3 80 g.m-3 57 g.m-3
- 400 g.m-3 200 g.m-3 100 g.m-3 NO2
- - - 100 g.m-3
- 40 g.m-3 53 g.m-3 61 g.m-3
- 200 g.m-3 135 g.m-3 213 g.m-3 O3
- 100 g.m-3 157 g.m-3 171 g.m-3
- - - 60 g.m-3
TSP - - - 300 g.m-3
- - - 200 g.m-3
- 50 g.m-3 150 g.m-3 50 g.m-3 PM10
- - - 20 g.m-3
- 25 g.m-3 35 g.m-3 25 g.m-3 PM2.5
- 10 g.m-3 15 g.m-3 8 g.m-3
1.2. ồ ố a ô m b 10
1.2.1. N ồ
c c c ấ c c
VTBắc
16
c ấ ắ c ấ c c c c
LATS VLNT&HN
theo …
c c ấ c c c
c c ấ c c c c c
c ấ c c c c c
c c c ẳ c ừ c c c
ừ c c c ấ ừ … c c
ừ c c c c c ở c …). Bên
c c c c c c c
c c c c ấ 2, NO2… [33, 51]. Theo c c c
c c c
c c ừ -10 [24]. T c c
c c c
c 10 c c : c c
c c ặ
- c ấ ừ c c c ở c c c ở
c c c ặc ở c c c
- ặ c c c ặc c ắ
ừ c c c c c c c ừ c c c
c c c c ừ …
T 99 (US-EPA) c ấ 9 % 10 % 2.5
ắ ừ c c [61].
 c c c c c
c c c c
c c c c c c c
c cấ c ấ
c c c [73].
c c cấ c
tro c 2) và nitrogen
VTBắc
17
oxides (NOx ấ cấ c c
LATS VLNT&HN
c c c ặc ừ c c
c c c cấ ừ c c
c c c c ặc
c ấ c c Từ
90, ngày c c ằ c ở ấ c c c c
c c c
ừ c c c
ấ ặc c c c
c ặc c c ấ c
c ừ c c
c c c c ấ [36].
B ừ c c c c cấ c c
c ừ c c c c
c c c Ngoài ra còn
có các c ấ c cấ ừ
c
ở c c ặc ở c c c é
1.2.2. B í ở ù
c c c c c c c
c ừ ấ T
c 2.5 ở c c c ở ở c c c ấ
c c c c ừ V c c
ở c c
c c c c c ặc ở
các ở ở c c c c [ ].
c c c ở c c c c ấ
ấ T c c c I ặc EA,
VTBắc
18
c c ở c c c c
LATS VLNT&HN
c c c c c c c
c c c c c c c c c ấ c c
ẳ c ở Bắc c c c c c
c c ở c c c c [15].
c c ẽ c c c c
c ở Bắc c c c B z ừ 9 - 9 c c ởi
c [67]. c
c c c ằ I c
c c c c c c c 3
c : c ặc ở B ấ
c c V 3 c õ c c Z
B c [20] c 3
B 99 ở Bắc c c ằ
c c ấ ấ õ
3 B ở Bắc c c
c c c c c ã làm nghèo O3 và làm giàu
B ở ặ ấ c ở c c 3 B
c c c c ấ
ấ ấ ở c c c
mùa hè 1984-1985 [29].
c c
V ở T Bắc ừ 9 - 99
c ấ c c ắ
ừ Â [65].
B ở ắc c c c c c
ở c c c c c c
c c c c
T B W Z
VTBắc
19
Se và I c c B c
LATS VLNT&HN
ấ 3 c c ấ
phát ừ é c [38].
B ở c ỉ Bắc c c c
c c c 2.5 B
+ và SO4
T V Z c c ằ E c c 2- c c ằ 2+, Cl-, K+, Mg2+, Na+, NH4
ấ
c c [1, 2, 4, 5, 17].
c ở c c c c
c c C c c c
c c c c c c c c c c
c c c
c ỉ ằ ở c c c c c ừ ấ
c c c c ỉ ấ
c c c c c c ấ
1.2.3. B í ở ị
B c c c c c ở
ở c c ở c c c c c
c c ở c c ặc ở c c
thà c ở Â …
T c c ở Á c 3
c ừ c Z c c ằ
-, Cl-, NH4
2-, NO3
c c c c + c c c [99]. c 4
c c c z c c
ấ c c
é c c c c ấ ừ c c
VTBắc
20
c c c
LATS VLNT&HN
ở B z c c
2.5 và PM2.5-10 c ỳ c
c c c ở E c c
ấ ấ c c ở [79].
c ừ - 99 c c E c c
E T- c ấ c
ở c c Z
B ấ c T c B
c V c c c B
c c c õ c [14].
J c ừ c c
c c B Co, Cr,
Cs, Cu, Eu, Hf, I c T V W Z c c
ằ c c c ở
E c c ấ ừ c c
c Z khí [62].
ắc 10 ở T ừ - c ấ : 10 ở ±33 g m-3 ở
(28±30)g m-3 ở c ừ Bắc
%
c ằ c ấ c c c ừ - %
10 T c c c
c ỉ c 3 % c ấ - % c ỉ %
c carbon [34].
Mg, Al, Ca, V, Cr, Mn, Fe,
Z 2.5 ở
ừ -9 c c c
c c c c c c c c c
VTBắc
21
c c ấ [90].
LATS VLNT&HN
c c c
ở B ằ c E c
c c W
c é V c c
c c : ấ c
c T Cr [84].
T c c T ở
c c B 2.5 c ở
ở c c -12/1/2001), khi có ADS (13-16/1/2001) và
3- c ấ 2.5 c ấ 2- ở c c 2+ trong PM2.5 õ 4
c B c ở
c ấ ở Loan [98].
ở c c c ẩ
c ấ c c
c c c c c c ỉ c
c c c [81] (hình 1.5 1.6). Phân
PM2.5-10, Pb, Zn, S v B c c c c c
c ở ở c c c c c
c c c
Các công trình c c c c c ấ c
c ỉ c c c c ỉ
1.6.
1.3. b 10 t t ế ớ
Từ c c ấ
ặc c c c c : T c c T
W T c c T W c B T
c E
VTBắc
22
c E B
LATS VLNT&HN
c B T WW c
c ằ
c c c ằ 10
c c ở c c ẽ c
c c
Hình 1.5. PM2.5 trong c Châu Á (2002-2005).
VTBắc
23
Hình 1.6 Pb trong 2.5 ở c -2005).
LATS VLNT&HN
B 6. c c ỉ .
c c ỉ [57]
c As, Se, S
c V c c ấ
c Br, Pb
c Ag, Zn, Sb, Cd, Sn, Pb
Na, Cl, Mg
Ni, As, In, Cd, Se, S
Ca, Mg
B ấ Mn, Al, Sc, Si, Fe, Ti
B Al, Ti, V, Zn
9 c ẩ c ấ
c c c
c c ở c ỉ ằ c c
c c c ≤ m (PM10 ở ặ ấ c c
c c c
ấ . c c
c c c 2.5 99
c 2.5 99 c 10 thay cho
c [93].
10 ừ 9 ắc c c ở 9 3 g/m3 99 % c ỉ c g/m3
c 10 ở c c c c : 3 g/m3 9 26g/m3 99 T ở c ỉ % ừ g/m3
VTBắc
24
9 g/m3 99 [ ] c c c ắc ừ 9
LATS VLNT&HN
99 ừ ắc ở c c c c c
ừ -26%) [26].
c c B c c ừ -60)%
B c ỉ c ừ - % B ừ c c
c c ừ 3 - % 2.5 ấ c ỉ c
ừ -10)%. Trong khi các Ban ở c ỉ c ừ
(5-15)% B c ừ -3 % B c ừ 3 -
% ấ c ừ -15)% [61].
c -E 99 c ấ c c
c ở c : % c % ừ c c
ừ % ừ c c c %
ừ c c c % ừ % [93].
c c c c 2.5 và PM2.5-10
ở Â : c -11/2002 (mùa
éc – 3 -
3 3 3-5/2003 (mùa xuân), Barcelona (Tây Ban
Nha) 3- 3 - 3 c ấ 2.5 ằ ừ 3 3 μg m−3 − ừ 29 μg m−3 T ẩ 2.5-10 c ấ à mùa hè thì PM2.5-10 c c 2.5 c c
c ấ c c c c c cấ T c
PM2.5-10 c c c c ừ ấ c c c ấ c c
và nitra T c c c 2.5 c ừ 9-106%
2.5-10 c ỉ c ừ -96% [69].
T ấ c c c
ẽ c c :
- c c c c ấ c c c ấ
- c c c c ấ c ừ
VTBắc
25
c c c
LATS VLNT&HN
- c c
- c c c c c
- c c
- c c ắc
- c c c c c ở
ấ
Hình 1.7 c ở 99 .
T c -T T c
T c
c ấ c E ừ 99 c c c
c c c ấ c c
c c c c c
c c ấ c
ẽ é c c :
- c c ấ c c c
- c c c
c T c T
c ẩ ấ c c
c c c c c ặ ấ c c c c c
z c c c
VTBắc
26
c ằ
LATS VLNT&HN
Tấ c c c c c c c c
c c
1.4. b 10 ở t ớ
c ấ c c
ẽ c c c ặc ở c c
c c c c
c c c c c c
c c c ắc c
ắc c c c
ắc ẽ ấ c thu
c ừ c c c 2, NOx, O3, CO, PM10, TSP và các
c c c c c c
c c c c ặ
c c c c c c c c c
T c c w c c c c
c V – T T w -
Vietnamese Clean Air Program: SVCAP- c : c ấ
c c c T ừ c c
c c ằ c V
c ặ c ấ c c ch
c c c c c
Á B c ấ c
ở c ặc c
k hoạch hành đ ng toàn iện giảm thiểu khí thải
phương tiện tại Việt am c c c ấ
c c c
c c c ấ c c c ấ ở
c c ấ c c 2
VTBắc
27
và O3 - % 2
LATS VLNT&HN
ừ - % 10 c ấ c ẩ c é c g.m-3). c ở
3 [12].
Hình 1.8 T ắc .
ở c c c y
c B
ở E - E c c c c
ở c c
c c ở
c c c c c c ấ
ở V c c c
T c c c c c ỉ c ừ
c c c c
ấ 3 c ẩ c é T c c ở
c
ấ 9 2 ấ ừ c ở c
c c c c T
c c c ở
VTBắc
28
ấ c c ấ i TSP trong không khí T V (159.4 mg.m-3) [11].
LATS VLNT&HN
1.5. X ớ ô m b 10 ệ ay
c c c c c c c
c c
ấ c c
c c c
1.5.1. N ễ í ưở ớ ẻ
ở c c ặc
2.5 W ằ ở c c
ở Â cấ
c c c ở Â [9 ].
õ c 10
ấ c c c c c ặc ở c c c
c c c c
T c c c
c c c c c ỉ ằ
c c ừ c ở ấ c ặc
T ấ 10 c
c c c c c c c c
c c c c c [3 ].
1.5.2. N ễ í ầ (LRT)
T c c
c ở ấ
c c 3 c ½ 2.5 [91] c
c c
ở c , m c c ở ở c
c c c c c c c .
1.5.3. N ễ í ưở ổ í
c c c ỉ ằ
VTBắc
29
khí PM2.5 ẽ c cấ c c c
LATS VLNT&HN
T
c ỉ c c c
c c c
c T c c c ắ
c c c c c B c c c
c c ặc c 10 ở c c
c c c c c c c c
c ặc c c c c
c c ắ c
c c
1.6. ạ ế t ô m ô ở ớ ta v ữ vấ
t p t yết
1.6. . N ễ í ở ướ
c c c c
c c c c ẽ
c c c c c c .
c ặc c c c
c c c c ấ NO2, SO2, CO
c T ấ c c 10 (PM2.5 2.5-10
ặc c c c c c c
ặ c c c
c c c c 10 c c
ng c ặc c 10 ằ c c c
(NATs) c c c c 10
c c c c c c c c c c c c
c c c c c c c
ở c là c ...
1.6.2. N
VTBắc
30
T c c ên, c c ấ :
LATS VLNT&HN
- Q ắc c 2.5, PM2.5-10 -B c
cấ E T- ;
- c u c c c E -
E c c c
c c c B 2.5 2.5-10. c
ấ c , ở c c c
c c ặc , c c
c c c .
- c c c c c 2.5,
PM2.5-10. P c c ở
ở .
- c
c c c c c 10,
c c c c .
- c c c ặc c c c
c ở Bắc, c c
ừ .
- X c ở
VTBắc
31
c ) c c c .
LATS VLNT&HN
Ư 2
Ư
2.1. p p t óp mẫ
2. . . ọ ị í ó ẫ
c c c ấ ẩ
c c ặ
c c c c c ặ
c c ắc c
c cấ c c c c c ẩ
c c c c c c T
c ặ c c c c ặc
c c ỉ ắc 2.5 T ấ ặ ắc
c c c c ẵ c c c ừ
c c c c ỉ hình 2.1 [16].
Hình 2 V ặ c .
T :
Hg: c ừ ặ ấ : - c ở
c c
VTBắc
32
Ho: c c c ừ : Ho Dw.
LATS VLNT&HN
Dt: c c c ấ : >
Dw: c c ấ : > ặc = 120o: c ở
T c c ỉ c
c ặc c ặ ở c c ẳ
trên nóc nhà ằ T c c c
Hình 2 c T
2.1.2. ị ó ẫ ầ
c c c
c c c ẽ c Từ
c c c c c
c ấ ấ
c é c c c c c c V
PM10, PM2.5-10, PM2.5 c c c c c c c
AED < 0.1 m.
c c c c ừ
c c c T
VTBắc
33
c c c c c c ắ ặ liên
LATS VLNT&HN
c c c
c c c c ắ c c ỉ c
c c c E c
n c c c c c c c c c
c c c
c
c c c c c c c
T c c c c c
c c T c c c c c c
cấ : 2.5
thô (PM2.5-10 T ấ c E T-SFU.
GENT- c c c V
c c B ắc
ừ c c c c
c c c c c c c ấ
ắ ẩ ấ ặ ẵ ẳ c
c c c c c
c c T c c ỉ c ừ c ở o c c
T E T- c
c ỉ c
c c Tấ c c ặ
ằ c B c c thu góp
c é ắc c
máy GENT- c c ỉ hình 2.3.
2.1.3. ị ó ẫ e í
c c c
c c c c c c c
VTBắc
34
c c c ẽ c c
LATS VLNT&HN
c c c c c c ẽ
c c
Hình 2 3 ắc c GENT-SFU
c c T o) c ỉ
2.5 ắc ách
c c c c c c T
ắ c c c c ỉ
c ấ c
c
c c
cấ ặc c c ỉ c
c c c c E 2.5 c T
VTBắc
35
c (hình 2.4).
LATS VLNT&HN
T c c c
c ấ c c
ở Á c c c
Hình 2 ắc c ASP
2.2. ột số t t p t ạt (NATs)
c ấ c c c c
c c c
c c
VTBắc
36
c c c ằ c c ấ c c
LATS VLNT&HN
ẩ c ừ c õ c c ấ c
ặc 10.
T c c c c c
c c c E c
c
c c c c c c c ặ
c c c c c
T c cấ c c c c c c ấ
c ấ c c c c c c c
2.2.1. K â í í d (INAA)
c c
c ấ c
ừ c c ấ
c c c é c
c c c c [38, 64].
c c c c
c c c c
khác nhau. C c c c c
các cô : [ ] [ ] [ ] [ ] [46].
2.2.1.1. N ý ư ì INAA
ắ ằ c c c c
ẽ ắ c c
c ắ c ắ
n, c :
(2-1)
VTBắc
37
T :
LATS VLNT&HN
c .
c c
ắ c
B c c ở c
c B c c
c c c ẽ c c
c c c c c
c t c c
ở c c c [ ]:
(2-2)
: c t,
c
c c c
c -1),
c -1), ằ -1),
c
, (s),
c ỉ ấ c
(2-3)
: và c -2.s-1),
và I ắ c c ở cm2).
VTBắc
38
c c ỉ ở c -2 ẽ c :
LATS VLNT&HN
(2-4)
c 2-2) và (2- c ấ A(t C Bằ c c
c c c c A(t c c
c c C V 2-2) và (2- c c c c c
2.2.1.2. ư ị ư INAA
hương pháp tu ệt đối
T c c ở c
c ỉ S c c c ẽ
A(t) c c t3 ấ c
E ấ c (E) T c :
(2-5) S = A(t).t3.(E).(E)
(2-4) và (2- c:
(2-6)
T C c c c
M, , , , a và V c c c c ặ
c c ấ c c c ừ c c c c
c c
c c c c
c c c c c c
hương pháp tương đối
ắc c c c c ẩ c c
c ẩ c c c ấ c c ẩ
c c c c c
c c c c
c ẩ .
VTBắc
39
V 2- c c c ẩ c:
LATS VLNT&HN
(2-7)
ở Cm và Cc c c c ẩ
(ppm),
Sm và Sc c ỉ c ừ
c c c ẩ
c c c c ẩ c c c ẩ
t2
mm và mc c c ẩ m và t2 m và t3 t3
2- c ỉ c c c ẩ c c
c ở c c c
c c ẩ c c c
c c c ấ ở c c
ỉ c c c c ừ
2- c c c c c
c ặc c c c c ấ c
ặc c c c T c c .
Tính toán sai số hàm lư ng
T 2-
C c c ỉ S m ấ c
c c c
ẽ c c c c ấ
T c c c :
(2-8)
VTBắc
40
Hay, (2-9)
LATS VLNT&HN
t : c c
s c c ỉ
m c c
c ấ
t c c c c nhân.
T ở 2-7), sai
c c c c :
(2-10)
: c c ẩ
và c ỉ c
c ẩ c
và c c ẩ c
c c t
T t ấ c ỉ c ỳ
c c c
2.2.1.3. G ớ (LOD) INAA
ặc c c
c ấ ,
ấ c c c c c c Khi
c c
c c MDA, Bq) c c c:
(2-11)
LD = 2.71 + 4.65b c c
c 9 % k=1.645) [25, 65],
b c c ẩ c
VTBắc
41
f ấ c c E,
LATS VLNT&HN
ấ c E, và
t3 c
MDA c ỉ c f c
ấ t3
LOD c c c
(2-12)
c ẩ Cc
c ỉ c c ẩ Sc
mc và mm c ẩ c
2.2.1.4. Ư INAA â í ẫ í
c c ặ ặ
c c c c c trình
ắ .1 [50].
B .1. c c c
c
- V c c ẩ c - c c c ặ
c c c
- c - ấ c c c
c c ỳ
- c ấ
- c - T é c
ừ - c
- c c
- ừ %
. - ừ
VTBắc
42
- c c c c c
LATS VLNT&HN
2.2.2. K â í X â e ă ư (ED-
XRFA)
B c ấ c c c
c c
ắ T c c c c
c c c c c ỳ
c c ấ
c c c c c c c
Thay vì dùng chùm neutron nhi c X ừ
ừ c c X c c
c c X c c c c
c c c c ẽ c c c c
c c c ặc c Từ c c c ặc
c c c c c c c c ặ
c ắc c c
ỳ X E - c
c ắc c c c c
2.2.2.1. ồ X
Các nguồn đồng vị phóng xạ thường sử ng trong k thu t ED-XRFA
X ặc
c c c ặc c .
B ặc c c c E -XRFA.
ỳ c tia X
55Fe
ặc ), keV
238Pu
2.7 Tia K c 9 0.28
244Cm
88 Tia L c 3-30) 0.13
VTBắc
43
17.8 Tia L c -21) 0.08
LATS VLNT&HN
109Cd
1.02 1.3 Tia K c
0.04 Tia (88)
241Am
0.36 433 Tia (59.5)
57Co
0.86 0.74 Tia (122)
0.11 Tia (136)
137Cs
0.85 30.2 Tia (662)
c c c c ẹ
c ỉ ặc c ỉ c c c c c c
c c c c
chùm tia X ấ c c ắc c c c
c X.
Bức xạ li n t c và ống phát tia X
c c c c c e ặc c c c
c ẽ ấ c c c c ấ
c c c c X c
c X c c c c c X.
T X c c c c c c ở
V0 ặ c c X c ở
c ặc ở c c c c min c c
c c c c Emax):
hay (2-13)
c = 3.1010c c h = 6.62610-27 ằ c
Bằ c c c 9 c
c c I c X c c [35]:
VTBắc
44
(2-14)
LATS VLNT&HN
và ,
a và b c c ằ c Z, V0 và ,
I c c
T c c a’ = (1.2 0.1)10-9 c c b’/a’=16.3
x V0 nên ta có:
(2-15)
c ấ c c Z c
c V0 X c
có anode là Mo. Khi V0 = V ặc V V c c
V0 c c I I c c Imax ở
c min ừ c ấ ấ c c c
ặc c c c
(Hình 2.5 khi V0 = 25kV).
Các tia X ừ X (tia X cấ c c
c c c ặc c c c c
Hình 2.5 c c
2.2.2.2. ặ ư ý X
VTBắc
45
Bức xạ đặc trưng và xác suất ịch chu ển electron
LATS VLNT&HN
c c c c c c c
c ấ E c c c
c c c
ằ E- c c c
El c c c c
V c ở
T c c c c ở
c : ắ c c
ra quang electron (electron Auger – c c
c ừ c c ấ X
ặc c X ặc ằ c
c c c c c ).
- K c ấ ở c ừ L ta có tia X ặc
K ừ M ta có tia X ặc K.
- L c ấ ở c ừ M ta có tia X ặc
L ừ N ta có tia X ặc L.
- T M c ấ ở c ừ
N ta có tia X ặc M ừ O ta có tia X ặc M...
K c c c c cấ ở c ấ
c c c c c c c n
(Hình 2.7 c c X ặc Z c
c c c c ằ c
c 9 [74] :
(2-16)
ở K ằ c c ừ
VTBắc
46
ằ c c ắ c ỉ c c ẩ c c c ectron khác
LATS VLNT&HN
Hình 2.6 c c c X ặc
T c c c c c c c
c ấ c c c c c c c c ấ
. Theo Schreiber và K, tia K c c c ấ c c
Wims (1982) [85], c c c c:
(2-17)
ở c c c c c c K1 và K2, và
c c c c c c K1 và K2.
9 W c [9 ] ấ c c c c ấ c
c c c c c :
(2-18)
và
VTBắc
47
(2-19)
LATS VLNT&HN
c c c c ấ c c c c c
c c
Hình 2.7 c c c X ặc .
Hiệu suất phát bức xạ huỳnh uang
T c c c c ặc c ấ
c c c c c ấ ở c c c c c
ấ c ỳ ấ c ỳ c K
c c c:
(2-20)
IK X ặc ừ c c
nK c K.
ấ c ỳ c c c X X = L, M c
ấ c c c c c - ấ c
ỳ c c c X là:
VTBắc
48
(2-21)
LATS VLNT&HN
và (2-22)
c c I c X
c c I c X
c c c c c c
ấ c ỳ c c c 99 [ ]
c c c c c ấ c c c :
ấ c ỳ c K:
(2-23)
C0 = 0.0370 0.0052
C1 = 0.03112 0.00044 C2 = (5.44 0.11)10-5 C3 = -(1.25 0.07)10-6
ấ c ỳ c L:
(2-24)
C0 = 0.0370 0.0052 C1 = 0.03112 0.00044
C2 = (5.44 0.11)10-5 C3 = -(1.25 0.07)10-6
ấ c ỳ c M:
(2-25)
ấ c ỳ c c c c
ấ c
Sự hấp th và tán xạ của tia X
c c c X cấ ừ X
ừ c c c c
VTBắc
49
ấ
LATS VLNT&HN
- ấ c
c c c c c ặ
c ặc ở ấ c ặc
ấ T c c ấ E
c T c c
c c vào E T c c
c c c c c é ấ ).
- :
c ặc
ở c c c C và R.
c c c c ấ
c ẽ :
(2-26) tot = + C + R + ...
* c c ấ ẽ :
(2-27)
* c -1),
c c c 2 tot
c ấ c -3),
N0 = 6.022521023 A
c ẹ c c
ấ c ở :
(2-28)
I c c x c
c c I0
T c c c ấ
c (cm2.g-1) = */ và c c
VTBắc
50
c c c c:
LATS VLNT&HN
(2-29)
c I ở Wi
c I, và I
n c
We c c c c 9 [9 ] c
c c c c ừ -50 keV cho 73
Z 3 c :
(2-30)
H, d và k c c ằ c c ằ c c c c c
c c c c c c 9 9 [ ]
c B ).
- Trong vùng A: H = 1, kA = -2.685 và dA = 5.955 + 3.91710-1Z – 1.05410-2Z2 + 1.52010-4Z3 – 8.50810-7Z4
- Trong vùng B: H1 = 1, H2 = 0.862, H3 = 0.611, kB = -2.669 và dB = 3.257 + 3.93610-1Z – 8.48310-3Z2 + 9.49110-5Z3 – 4.05810-7Z4
- Trong vùng C: H1 = 1, H2 = 0.935, H3 = 0.842, H4 = 0.638, H5 = 0.443, kC = -2.514 và dC = 2.382 + 2.21210-1Z – 2.20810-3Z2 + 6.89110-6Z3 - Trong vùng D: H = 1, kD = -2.451 và dD = 4.838 + 4.91110-2Z
W c c c c 9 c c c é ấ
EK, EL1, EL2, EL3, EM1, EM2, EM3, EM4 và EM5 c c c :
(2-31)
ri, si, ti và ni c c c c c é ấ c i. Chún c c
ẵ c c c
Cường đ bức xạ đặc trưng
c c c c c ặc
VTBắc
51
c c ặc c c c c
LATS VLNT&HN
c cấ c c ấ c c
c B c c c c c c
c c ặc ừ c
ở c c c T c c ỉ
c c ở c
B
A
C
D
Hình 2.8 c c ấ .
c c c c c c c c ặc c
i c T(cm) c
c c ặc Ii(Ei c c ở :
(2-32)
(2-33)
c c c c cấp, d1
c c c c ặc d2
(Ei) ấ c c Ei,
ấ c I, Ec,I
VTBắc
52
c c c c c Emax
LATS VLNT&HN
c c 3),
góc c c cấ 1
c c c ặc 2
(E0) và (Ei c c ở E0 và Ei,
I0(E0)dE0 c
(steradian) ừ E0 E0 + dE0,
Wi
c I ấ c I E0, (cm2/g).
c c ấ c õ ở c
c c c c tia X ặc ở c c ấ cấ (E0)
cấ (Ei) T c 1 và 2 c
c ấ c c ấ
c c g trình (2-3 ẽ c
thành:
(2-34)
G c c c ằ c :
ẫu mỏng: c c ặ m
= T 2-3 ở :
(2-35)
2-3 % [3 ] :
(2-36)
ặc c X ặc
c
c m c c c c qua
VTBắc
53
[ ].
LATS VLNT&HN
ẫu à : c c
–
c c c ặc
c c m = T là
2-3 ở :
(2-37)
2-3 % [3 ] :
(2-38)
2.2.2.3. ư ị ư ED-XRFA
V c c c c c E -
c ừ ỳ X c c c c ặc
c c ẳ c c c c c ặc c
c c ẩ c c c c
c
hương pháp phát xạ tru ền ua (ET)
ấ c c c c ở c c
c c
c ặ c I (mi c c ừ c c 2-
34) và ta có:
(2-39)
(2-40)
(2-41)
ằ Bi c c V ET c c
VTBắc
54
đ nhạ ngu n tố. Bi c c c c ẩ c
LATS VLNT&HN
I c c c c ằ c
ặc c c c c .
c ỉ c ấ Abcorr c c
cấ c ỳ ặc c c c c
é H (Leroux, Mahmud, 1996 và Giauque et al., 1973) [35].
H c c c c:
(2-42)
(2-43) hay
c X c ừ c (Ii)S
c X c ừ c ặ (Ii)T
sát sau c
c X c ừ (Ii)0
tích), và
ấ T
2-39 c c :
(2-44)
và (2- c c c c c
ấ c c ặ
mcrit mcrit c :
(2-45)
T c Hcrit = ặc c
2- c c H c c c
c c ặc c Từ c d c c c H-1) = ln(Tm) vào lnE và tính toán
VTBắc
55
c Abcorr c ấ c c c c
LATS VLNT&HN
c c c ẩ c c c c
c c c Bi c c c cong Bi c
Ei Abcorr [18] c c c c mi c
c c c c c mi ẽ c
c c :
(2-46)
Ii(Ei) c c X ặc Ii(Ei),
Abcorr c c ỉ c ấ
Bi c Bi.
c mi là:
(2-47)
i A = H-1 2- c c :
(2-48)
c c é c c i trên
c ặ
hương pháp các tham số cơ bản (FP)
c c c c c c
c ẩ c T c c c
c c c c c
c c c
c c c
c c c c c
V ặ c ấ c
ỳ X c c
VTBắc
56
c T c
LATS VLNT&HN
c c c ẩ ở c c c c c c
ằ c c c c ằ c
c c c c ấ c c c c c c
c c c c c c c
c c c c ỳ X khác
ẽ c c ấ c c
c ỉ c c c c ặ c
T c c c c :
hương pháp F thu n tuý c ẩ :
c c é c
c c c ở c ấ
c c ằ ừ – % c
hương pháp F có sử ng mẫu chuẩn h tr : ở c
c c c é
c ẩ c c c ở c ấ
c ẽ c ở c c
c c ằ ừ – % c
Từ c c 9 [ ] c
c c c c ấ c
ặ ằ ẳ c c ở c
c c cx c c c c ặc
l do x phát ra (Nxl ẽ c c c ở trình:
(2-49)
:
cx
c c c c c ặc l x phát ra (s-1), Nxl
VTBắc
57
G ằ c c c
LATS VLNT&HN
c c ặc l ừ x (keV), Exl
c cấ n (keV), En
(Exl) ấ c c ở Exl,
I(En) c cấ c En (a.u.),
Qxl(En) c ấ c c c ặc l ở c
En (cm2/g),
c ỉ c ấ c c l (g/cm2), và
Hxl(En) c ỉ c c c c l.
T c ấ n và , Hxl(En) c
c c c c En.
a) Hiệu chỉnh cho sự hấp th : c c cấ c ặc
c ấ c ỉ c ấ ẽ :
(2-50)
(2-51)
hay (2-52)
Axl ẽ (E)
c :
(2-53)
c ẩ : (2-54)
b) Xác suất kích thích: c ặc K c ấ c c c ặc
ẽ :
VTBắc
58
(2-55)
LATS VLNT&HN
ấ ỳ c K, x,K
c ấ c K,
c c é ấ c K, Sx,K
x(E) ấ c x ở E
(cm2/g), và
é ấ K c x. Ex,K
c) Hệ số hiệu chỉnh cho sự tăng cường: c c ặc c c
x c c c cấ ở c ặc c
j c c c c c:
(2-56)
ở j c c ặc m c c c c l c
x,
Yxl c c c
c c:
(2-57)
) Hệ số hình học: c G cấ c c
c c:
(2-58)
T c 1, 2 c G c ằ c c
c ẩ
e) Hiệu suất ghi của etector: ấ c c c ừ
c c:
(2-59)
: tBe, tAu, tdl và tSi c 2 c c B
VTBắc
59
c ằ c ằ c .
LATS VLNT&HN
c ỉ c ấ c c
c c ấ c c c c c
c c ắc c ằ
ặ c :
Bước 1: thay cj ở Rxl 2- Rxl = Nxl/Nsl
c c c ặc l x phát ra (s-1), Nxl
Nsl
c c c ặc l c ẩ s phát ra (s-1).
Từ c c c ỉ ta c c ci,0.
Bước 2: thay ci,0 2- c ci,1.
Bước 3: c c c ừ c 2-56), ta
c c c ci,2, ci,3, …
é ặ c c c c ẩ 2-
c c c ặc c c c ặc
c ằ c é ấ c c c
ci c
2.2.2.4. G ớ ED-XRFA
c c c ặc
c ẽ c c ặc
c c c c Rb. Các é c
ẽ c Rb c c c c c c
Rb c > Rb + 3Rb c ặc c
c ấ > 9 % LOD c :
(2-60)
M % ằ
ằ t, thì:
VTBắc
60
(2-61)
LATS VLNT&HN
õ LOD t c c c
c c M.
2.2.2.5. Ư ED-XRFA â í ẫ í
Theo Hopke [50], ED- c c :
B 3. & c c E -XRFA trong phân tích
c
1. c 1. c c c
c c c c ặ c c
2. C ẩ c c 2. ấ c
3. T c ắ ấ
c ặc c c n phin
ừ
4. c c c ừ 3. T c
U (*). E
5. c c chút ít.
4. c c ở ừ % c
c c c 6. c c
c Z ấ 7. c
5. ở 8. c .
c c
6. Có vùng không phân tích 9. c
c c c c c c
c c c c
(*): c c c ấ
10. c E c c
VTBắc
61
c c c Z ấ
LATS VLNT&HN
2.2.3. K â í X ở ù
(PIXEA)
c c c ặc c c
c c V ừ
c ắc c X ở c
E c c c
c c c ấ
c ắc c c c c E -XRFA.
c ừ - V c c ở c c
c c V ặc c c c c
c c : c B –
c c c c –
c c c c c c – charged-
c c c – accelerator
c ở c E – proton
induced gamma- c ừ c c c
c E c c ằ
c c c c c B – ion beam analysis).
2.2.3.1. ườ ộ X ặ ư ị í í ở ù
c c c c ở c c c
E0 ừ - V c c p c c c Z
ẽ c c X ặc c K K c
có Z > ẽ c c a tia X ặc c L do E(K)
c ở c [35]. T 2-34) ta có:
Đối với mẫu mỏng, đều và đồng nhất: c X ặc c :
(2-62)
mi ặ c c Zi
VTBắc
62
Ai.
LATS VLNT&HN
Đối với mẫu à đồng nhất: c X ặc ừ i
c Wi c c c c và Cookson (1984)
[21] :
(2-63)
V S(E) l ừ Ti(E) c
(2-64)
ừ S(E) c c E
mấ c c ấ V -1.cm-2):
(2-65)
S(E) c c c c c c c
c < 3% [3 ] c ấ :
(2-66)
wi, Si(E) ừ c
i
T c c c c c X K
:
(2-67)
ở ở K, K ấ ỳ Kj/K là
c j L X ẽ :
(2-68)
VTBắc
63
Li (i = 3 c i L, X
LATS VLNT&HN
hoá con Li và Li,j/Li
c c c:
(2-69) = 1
= ( + (2-70) f12)2
= [ + (2-71) f23 + (f13 + f12f13 +f’13)]3
I ấ ỳ fij c ấ -Kronig và f’13 c ấ
c c c c c
2.2.3.2. X ị ư IXEA
c c c c c ỉ ặc K ặc L và hàm
c c c c ặ c CZ
c ẽ :
(2-72)
Yj(Z) c c ỉ ặc j (j c K hay L)
c c Z
N0
N c c
, t c c
(E0) t j c c ở p c E0,
ấ c c c j, j
c c AZ
c c ặ c
c c c E
c c c c c c c
VTBắc
64
ấ X ấ c c V
LATS VLNT&HN
c c c c ẩ
c ẩ c c
Đối với mẫu ạng phin mỏng kj(Z) c c
c c:
(2-73)
c kj(Z) X c C) do proton sinh ra và trên g/cm2 c c c
c c c c c ẽ
c c T c c .
Đối với mẫu có bề à trung bình và bề à vô hạn, 2- ẽ
c ở :
(2-74)
c E0
Ef c Ef =
c
E c
S(E) ừ X
Tj(E) c c c X
(2-75)
p c c ặc j, c ặ
c c c c c X ặc ừ
2.2.3.3. G ớ IXEA
VTBắc
65
c NB c c c c:
LATS VLNT&HN
(2-76)
B c ấ c c X,
AB
FWHM n
V c LOD):
(2-77)
õ LOD c c c c c
c FWHM
2.2.3.4. Ư IXEA â í ẫ í
T c E c ấ ẽ c
c c c c ặc c c c ặc
c c
E c c c ấ .
B & c c E c
c
1. c 1. c c c
cho c c c c ặ c c
2. V c c ẩ c c 2. ắ
c ấ .
3. c c c 3. c 35)%.
4. c ừ
4. c c ở
VTBắc
66
c c c 5. c <
LATS VLNT&HN
c Z ấ 6. c c
ừ % c 5. é
c 7. c c c c <
6. c c 8. c
chùm ion (p vài MeV). ở
2.3. ột số t t t ố số ệ t ệm
T c c ặc c c c c
c ỉ c c c c ặc c
c c V c c c
c c c c c
kê tiê c c c c c c , làm
c c c
2.3.1. â í ư ồ í (M R)
T c c c c c c c
ặc c c
c c c c c c c
T c ấ
c c c c ở ở
c ặc c c c
c c c. V c c c c
c c h c c c c c
ừ c c c c c
c c c c c .
2.3.1.1. H ư í
T ấ
x và y c c xi và yi I = 1 n
VTBắc
67
rxy ẽ c c c c [ 9]:
LATS VLNT&HN
(2-78)
: (2-79)
c x và y,
n c c c x ặc y),
và (2-80)
c c ẩ c x và y,
và (2-81)
c c c x và y.
c rxy ằ ừ - + Rxy <
c x và y, rxy > c rxy
c c rxy = 0, không có
x và y [89].
2.3.1.2. ư
c khác ta có u
V y c xi c ẳ :
(2-82)
c c c c c -79), (2-80) và (2-81 ẽ c [80]:
(2-83)
VTBắc
68
và (2-84)
LATS VLNT&HN
và (2-85)
xij và xik c c xi và yi c c -79
rjk xj và xk ấ ỳ ẽ c c ở :
(2-86)
2.3.1.3. Hồ í (M R)
c ở
9 c c c ặc c [90].
c c c Ngày
c ấ c c
c c é c c c ặ ấ c
c c [89] c
c c ẽ c ằ c
c c c c c T -82) ta có y
c xi l c c c b ằ ai c c
c c c c xi c c
c c ằ
Hồi ui tu n tính hai bi n
T ấ x và y
x và y c c xi và yi I = 1 n y = f(x) c : f(x) = ax + b 2 [19]
ta có:
(2-87)
c é 2-87 c c a và b
là 2 c c c c c c
VTBắc
69
2 c c ằ :
LATS VLNT&HN
(2-88)
Thay (2-87) vào (2-88 c c ẩ
là a và b c c c a và b :
(2-89)
c ẩ c c c c:
(2-90)
c c c a và b c c c c c c:
(2-91)
Hồi ui tu n tính tổng uát
T f(x) c :
, (I = 0 m) (2-92)
c m+ a và m+1 hàm fi theo xk B c c 2 ẽ :
, (k = 1 n) (2-93)
Từ c c c 2, ta có:
a0b00 + a1b01 + a2b02 + ... + amb0m = c0
a0b10 + a1b11 + a2b12 + ... + amb1m = c1
(2-94)
VTBắc
70
a0b20 + a1b21 + a2b22 + ... + amb2m = c2 ............................................................ a0bm0 + a1bm1 + a2bm2 + ... + ambmm = cm
LATS VLNT&HN
m+ c é c m+ ai T :
; ; (2-95)
-94 c c :
AB = C (2-96)
A c c c ai, B c c c bij C
c c c ci. T c ỳ c c f(x) c
c c c c ai .
2.3.2. â í â e ầ chính (PCFA)
2.3.2.1. M â í â
c c ặc c c
c c c c c
c c c c ở ở c
c c c cặ c c cấ c c c c
õ c c c c c c ấ
c c c c c é c c E
c c c c [50] c
c c c c c é c c
c c c cặ ẽ c ấ c
c c
c c c
cấ c c c c c c c c
c c
khác nhau [8, 45, 46].
c c c E ặc
c c c ặ c é c c ẳ
ph n tích nh n tố, ph n tích thành ph n chính, ph n tích nh n tố theo thành ph n
chính, ph n tích hàm trực giao theo kinh nghiệm, Tấ c c c
VTBắc
71
c c c c c c c
LATS VLNT&HN
c c cấ c c c c c c
c ặc c c c
c c c c c c c c
c c c c c
2.3.2.2. FA
T c c c c
c c c c ấ c c c c
c ắc – ặ c mô
– c
V ắc ằ
ừ c c c ẳ ừ ấ ừ
c ừ c c cấ c ấ cấ ừ c c c
xij (ng/m3 c j i
thì xij c c [ 9]:
, (i = 1 n, j = 1 m, k = 1 p) (2-97)
c k i,
c j k, ở aik (ng.mg-1) fkj (mg.m-3)
p
ừ mj c ấ c
c j ừ c c :
(2-98)
-97 c c :
(2-99)
X là ắc c c xij,
A là c c c aik và
VTBắc
72
F là c c c c fkj.
LATS VLNT&HN
V ặ c c A và F -99). Tuy
c X thành c c A và F là tìm
c c c c p c c X
ấ é c c
c c c c .
ở c c c c c c c
ắc c c c c c ẩ
hoá zij c c :
(2-100)
là c xij và ij là c c ẩ .
c ẩ c c c
c ằ ằ
Thay (2-100) vào (2-86 c c c c c
c ẩ sau:
(2-101)
-101 c c thành:
(2-102)
R là c c c rik
Z là ắc c c ẩ c c zik
Z’ c c Z.
u éc c R, I
:
Ru = u hay (R-I)u = 0 (2-103)
u c c ấ c c c c
VTBắc
73
c (R-I).
LATS VLNT&HN
Do k c ừ p nên (2-103 p p c c
R. Ta có:
u1(1-) + u2r12 + u3r13 + ... + upr1p = 0 u1r21 + u2(1-) + u3r23 + ... + upr2p = 0 u1r31 + u2 r32 + u3(1-) + ... + upr2p = 0 ............................................................................... (2-104)
u1rp1 + u2rp2 + u3rp3 + ... + up(1-) = 0
Khi u c ỉ c R-I = c ỉ
c c c ằ z :
R-I= 0 (2-105)
Từ ẽ c c p theo và có p
c c k, k = 1p k c c uk
sao cho:
(2-106) Ruk – ukk = 0
c c k c ắ c c c é c
và các vector riêng uk c c c c c c U -
106 c c :
RU = U (2-107)
U c
U’U = UU’ = I (2-108)
-107 U’ c:
R = UU’ (2-109)
V ấ ỳ R c c c
c c c :
(2-110) R = 1u’1 + 2u’2 + ... + pu’p
R c c c c uiu’i, c là p p
c ui c c c c uj khác khi i j :
(2-111) u’iuj = 0 và uiu’iuju’j = 0
Nhân U’ -107 c:
VTBắc
74
U’RU = (2-112)
LATS VLNT&HN
V U c c R
c é T -110 c p c c c
c c c c T c
c c T c
ở c c
c c c ẩ c c ẩ
[37, 59] ấ c c p c
p’ c c p’< p c c c
ẽ c :
(2-113)
: c c c ẩ zij
c c c a’ik
là c c c c f’kj
diUij c c
c p’ c c c p’ c A’ ẽ :
(2-114)
c c F) c c c:
(2-115)
ẽ c c
c c c c c c c
fac c c c c c:
và (2-116)
c c ẩ c c c c c c c c:
VTBắc
75
(2-117)
LATS VLNT&HN
2.3.2.3. é
c c c c ặc c c
c c c c c é c
c c c c
c c c ỉ c c c é
c V T c é c V c :
, và (2-118)
T và c c c c
é T.
c c T là tij c au [50]:
, (i = 1 n và j = 1 m) (2-119)
T c i khí thì n c p’
c c é c c c <
c c p’ é
c c c c ặ
c c :
- c c c
ấ [ 9, 58]),
- c c
- Không c c c c c ắc
2.3.3. â í dư ( MFA)
c c ấ c c
c c c c c ở
c ấ c c c c c c
c c ắc c c
Paatero và Tapper [75, 76, 77, 78]
khác mang tên là ph n tích thừa số ma tr n ương c c c
VTBắc
76
c 3 c 3
LATS VLNT&HN
c c
ừ c ấ c c khác nhau
c c [ ]. Vào 6/2005
c E c c c
Window [3 ] c c ỉ
2.3.3.1. M ì ọ MF2 [78]
c c c
c c c c c
ừ ừ
c c
c ặc c [ ].
T c c X(n m) c n
dòng và m c n c và m c ỉ c c
X ẽ xij (i = 1 n và j = 1 m ẽ c c c c
G(n p), F(p m) c c c X là ma
E(n m) T p c c
c :
X = GF + E (2-120)
:
, k = 1 p (2-121)
T c c G và F c c c c c
X B c -121 c T
c ỉ c c c
c c c ẩ c c c c
c c c ẽ c c c c c c
ấ c c c
VTBắc
77
ừ ấ c c c c c ằ c c ấ
LATS VLNT&HN
c c c c c ẩ c c c
:
(2-122) , gik 0 và fkj 0
c c c :
(2-123)
và sij c c ẩ c c c
T c c ẩ c c
c ẽ
c c c Q c c
(2-122 ặ ừ eij ẽ c c c c G
và F ẽ c c
ư í ư (E ed – EV)
ấ c c
c c EV). EV c ẩ c
c c EV c c ừ F
G c c c c ẩ EV c
c j k c c c:
, khi k = 1 p (2-124)
VTBắc
78
và , khi k = p + 1 (2-125)
LATS VLNT&HN
ở p + c c c c X.
c c c EV c c c c c
c c c fkj c c
ư R (R de)
T c c c
ở
c [ ] c c c c c
c Q c c hij u [75]:
(2-126)
(2-127)
T c c c ấ
c c ặc c c ẩ ẽ c
M ì (EM – Error Model)
T c c ẩ sij :
EM = - c c ẩ
EM = - c
EM = - c c c ắc
EM = - 3 c c c
EM = - c c c ắc c c
Mô hình EM = - c ấ T sij c
c c :
VTBắc
79
(2-128)
LATS VLNT&HN
ij c c c ắc ắc
LOD c é xij c ằ c
LOD và C3 ằ c c [ ].
X ị â í
T c ẩ [59] c
c c c c c ấ T c
ẽ c c c c c ấ c
c ẽ c c c c c
c c T c
c c R quay (rotmat c c
c rij c R c c ừ c c:
(2-129)
c R c c ấ c ừ
c c G và F c c c
c c ẽ c
c c IM c c ẩ c c IS c c ừ R:
(2-130)
(2-131)
IM c ấ c IS c c
c IM và IS c c
V rotmat c ấ c
c c p c c c
ọ Fpeak é
Fpeak c é Fpeak c
é V V c c Fpeak c
VTBắc
80
c ẩ rotmat c Fpeak ấ Fpeak
LATS VLNT&HN
> ặ c c IM và IS Fpeak > c
Fpeak < 0.7 [78] c p.
c c Fpeak c c Q vào Fpeak.
c c Fpeak ừ -
Q c c c Fpeak Vẽ c c
VTBắc
81
Q vào Fpeak c Fpeak í Q c c c
LATS VLNT&HN
Ư 3
,
3.1. óp mẫ b v m ợ
3. . . ó ẫ í
GENT-SFU Bỉ) c) c c c ng c c
10 c .
c GENT-SFU c ắ c Nuclepore
ừ polycarbonate (Whatman). L c c ấ ắ ,
ẩ ấ ặ ẵ ẳ c c c
c c c c
c T c c ỉ c ừ c ở 60o c c . c c ừ
10 c qua phin c c c 0.4 c c c
c c ấ c c 8 c c c (PM2.5-
(PM2.5). T ỳ c
c c c T
c
ừ c ấ
c c c -
c ỉ .
ASP c c ắ c T c ỉ c
(PM2.5 ắc c c c
c c c c 2.5 m.
3. .2. X ị ư M
c c c ằ
c c T- T c c c
c c ặ T c ằ c c
VTBắc
82
ẩ c c c c c c
LATS VLNT&HN
c
c T c c c c ấ
c c c c c c c c c
c c c c c 2.5
và PM2.5-10 c c c c c c c c
c c ở c < % c
c c c ấ 2.5 2.5-10 c
PM2 .5
PM2.5- 10
c ằ c c c c c .
3.1 c c c & 2.5, PM2.5-10.
VTBắc
83
3.2 c c & PM2.5.
LATS VLNT&HN
3.1.3. X ị ư B
c c c ở
ở c c c
ấ c c c c
% .
c ấ ấ c c ằ
c trên phin (I) 3
c ấ T c c W c c -T c bc (mg.m-3
c c c :
(3-1)
T : I – ,
V- T c (m3)
3. . . B ì ễ í M2.5, PM2.5-10 F -B ở H Nộ
Từ 99 999 2.5 2.5-10 c
E T-SFU Từ 999 c ỉ c c
c ấ c c c c.
B c ỉ c c 2.5 c Fi-BC. ắc
c ấ ở c
c ắc é c
c c
ặ c ở [48].
ắc 2.5, PM2.5-10 B
c ỳ õ V c c vào tháng 12 và 1, PM10 có c 3 -400 g m-3 V ấ - c c
10 c g m-3
c ẩ c c 2.5, PM10 B
VTBắc
84
PM2.5 -B ừ 99 9 c c c 3 3 3 3.5.
LATS VLNT&HN
Hình 3.3 c 2.5 ừ 99 9
Hình 3.4 c 10 ừ 99 9
VTBắc
85
3 c PM2.5-BC ừ 99 9
LATS VLNT&HN
c ắc c ặ PM2.5 ở (37.84 8.33) g/m3, PM2.5-10 là (50.01 11.91) g/m3 và PM10 là (87.54 19.08) g/m3. So c ẩ c ấ c
2.5 ở 5 10 T c B 2.5 (6.31 1.71) g/m3.
c ắc c ặ 2.5 ở (37.79 0.64) g/m3, PM2.5-10 là (50.51 0.96) g/m3 và PM10 là (87.95 1.46) g/m3. c PM2.5 và PM10 c c ẩ c ấ c ừ : 3 g/m3 g là
50% và 57.7%.
õ c c ấ c c c
c c c
c c c c
c c c c 10.
3.2. t t p ầ y tố trong PM10 bằ t t
3.2.1. ộ â í INAA
c c
c ở c c ẽ ở c c
c c ỳ c c c c ấ
c ặc c c
c c c ở V c c ặc
c c c c c c c ặc
c c c ắ T1/2
và E) và k c c c ở T c c
c c 3 c c ằ c ở
c 3 c c c
VTBắc
86
3 .
LATS VLNT&HN
Nhóm 1: c ắ c c c c
c T1/2 < T c t1 c ỉ c ừ - c c
c c c
ở ở c c c T1/2 trung
ặc
Hình 3.6 c c c
T c t2 ừ c ừ c c ắ
é < c c c c c
c c c
c c ẩ c ừ c
é t3) 100 giây.
Nhóm 2: c c c T1/2 c c
V c c c c T1/2 ắ
c c T1/2 c c ỉ c c
ừ 3 ừ c c ắ
Nhóm 3: c c c T1/2 c c
c c c
VTBắc
87
ch - c c ắ
LATS VLNT&HN
t3= c
c c c c
ặc c c c c T1/2 ắ c
c 3.
V c c c 3 c c
c c ừ - c
B 3 c c c
ế ộ ế ạ ắ y tố phân tích c c ờ a ế ạ 2-5 phút ờ a ờ phân rã 2-10 phút ờ a p ổ 100 giây
(nhóm 1) T1/2 ắ c 1)
20 phút 10-30 phút 600 giây c c T1/2
(nhóm 2) trung bình ( c 2)
c c 10-15 ngày 1000 giây
(nhóm 3) T1/2 dài ( c 3)
3.2.2. ẩ ị ẫ â í ẫ ƯHN
c sau khi c c k c cắ
: é ằ é ỉ c – ằ c 3 loãng
ặc ằ c c c c
c c c
ẹ c ằ PE c
c ẩ c
c ấ
c c ẩ ừ -3 c c c
c c c c c c B 3
VTBắc
88
c c c ẩ c c c
LATS VLNT&HN
c c ắ c c ẩ 3 c
ẽ c ắ
c ặ c c = 1.5cm và
c l = 10cm.
T c c c c c
c ẩ c c ẽ c ấ
c ẩ c ặ c ằ
c = c c l = c
B 3.2 c c ẩ c c .
ấ
SRM-1648 NIST B
NAT-7 IAEA B
SRM-1633a NIST Tro than
Soil-5 IAEA ấ
SL-1 IAEA T c
SRM-2783 NIST
P-85 IAEA
V-183 IAEA
V-83 IAEA
c ắ c c - c
c c ấ W là 2.1x1013 n.cm-2.s-1 c c c ấ
c c ằ c é
c c c c
c c c ấ c
VTBắc
89
c ở c c c
LATS VLNT&HN
3.2.3. ổ í í ư
c c c c
T T T c T c c
3 .
T c c V ở ỉ 33 V 60 ấ %
c c ặ c c
c c T ừ
: 3 3 c c c c
c ỉ 3.1.
ồ b
Silena 7613
ADC 7070 MCD CMTE
HPGe ee RG11
HV HV
PC GANAA S
t ỏ
Hình 3.7 ở
T ừ c c c ở c
3 ấ c
ở - c CD-CMTE.
MCD- TE c é c c
c - c E c cấ ) c
c c c c c ỉ
c c c c c c ỉ c
c ẩ c c ỉ
VTBắc
90
(ch c E) ừ c c c
LATS VLNT&HN
c c c ẩ c ẩ c
c c c c c c
c c ấ c c c
c c c c c ừ V 3 V c
c ẩ c 3.3.
B 3.3 c c ẩ c ẩ .
(3-2) c ẩ c c c : E(keV) = a0 + a1.ch + a2.ch2
241Am
E (keV)
109Cd
59.54
57Co
88.03
139Ce
122.06, 136.47
51Cr
165.85
22Na
320.08
137Cs
511, 1274.54
54Mn
661.66
60Co
834.84
1173.2, 1332.5
c c c ẩ E c c c c ch
c c c ai (I
= 0 c a2 ấ
c ắ c c c c c
c c ẩ c ỉ c c c c ấ c ặ
c 9 2.5) và 9 phin thô (PM2.5-10 c
VTBắc
91
c c 3.4.
LATS VLNT&HN
2.5 2.5-10 T
T T c c c c c c
T c c c c
3 c c 3
Al As Br Ce
Fe Mg Mn
Na
Pb
Sc
Ti V Zn
B 3.4 c c c ắ (ppm)
Phin thô
Tr. Bình
128
1.3 24 0.5
164
13.0
4.2
107
0.02
55 0.5
8
5
ẩ
36
0.6 18 0.4
12
1.4
1.6
15
0.01
16 0.2
1
1
ị
Tr. Bình
120
0.9 10 0.5
137
11
2.7
116
0.01
24 0.5 11
5
ẩ i
26
0.3
2
0.2
34
3
0.9
21
0.01
7
0.2
5
1
B 3.5 T c c c
T T T ( c ằ ).
Nguyên 2.5 (ng.m-3) 2.5-10 (ng.m-3)
Min Max Ave Std-err Min Max Ave Std-err T
3870 134657 35177 1559 7186 358312 51929 3412 PM
2535 17989 6393 232 474 8503 1537 88 BC
73 3419 647 38 205 22797 2825 219 Al
0 54.7 12.5 0.6 50.3 6.1 0.7 As 0.6
0 365.5 57.2 0 597.8 102.9 4.8 Br 7.2
55 3366 756 55 524 41270 4192 353 Ca
0.02 8.97 1.64 0.11 0.42 26.99 4.24 0.30 Ce
VTBắc
92
0.6 781.9 161.2 7.6 51.0 16923.1 791.6 100.9 Cl
LATS VLNT&HN
Co 0.07 2.24 0.44 0.03 0.04 5.13 0.87 0.06
Cr 1.5 6.1 168.5 38.3 2.0 0.5 126.6 31.1
Fe 30 97 14 4433 338 15 9691 1427
K 62 111 5595 880 116 12436 1567 146
La 0 2.18 0.37 0.02 0.08 9.44 1.47 0.09
Mg 5.8 7.6 1.7 522.2 51.3 0 735.0 106.2
Mn 1.3 2.9 0.1 93.7 21.9 0.1 260.7 38.3
Na 0.8 1317.7 256.6 14.4 16.6 5121.6 754.6 57.0
Sb 0.55 58.12 8.96 0.70 0.01 28.66 4.36 0.38
Sc 0.01 51.40 1.52 0.39 0.01 4.57 0.56 0.04
Se 0.34 9.43 2.02 0.12 0.12 11.11 1.12 0.10
Th 0.04 1.57 0.29 0.02 0 3.69 0.61 0.05
Ti 3.9 172.7 45.1 2.3 1.2 1544.4 143.8 13.6
U 0.05 4.34 0.56 0.05 0.05 7.02 0.70 0.09
V 0.33 13.23 2.50 0.12 0.54 33.58 4.77 0.34
Zn 5.2 1422.0 112.3 9.8 0.3 524.3 75.3 5.9
3.2.4. X ị ớ ( OD) INAA
LOD c c c c 2-89 T b c c ẩ c
c c ằ c c c ẩ c c c c c
c c c c 3 LOD trung bình
VTBắc
93
c 3.6.
LATS VLNT&HN
3 c
B 3.6 c c
LOD, ng.m-3 LOD, ng.m-3
Al 7 Mg 5
As 0.05 Mn 0.5
Br 0.5 Na 2.5
Ca 5 Sb 0.03
Ce 0.1 Sc 0.03
Cl 1 Se 0.03
Co 0.01 Th 0.5
Cr 0.08 Ti 2
Fe 8 U 0.05
K 7 V 0.1
VTBắc
94
La 0.02 Zn 0.6
LATS VLNT&HN
3.3. t t p ầ y tố trong PM10 bằ t t E -XRF
3.3.1. ổ ED-XRFA
E - c
c T c E ở V Áo) T
c X c
ẹ c c c c c c c
c c ở 1.5x10-1 B c c 3 9 [18].
Hình 3.9 c ỳ X ở .
c c c cấ :
ấ 1: X c B
c cấ T c c c X cấ 1 ằ c c c c ặc 2 ằ o c V 3 c B ở c c -1 B X c
ằ c cấ c 3 c 3 c
c 3 2 c B V ở
9 V c 3 c
é w ỳ cấ c
VTBắc
95
c c c ẹ :
LATS VLNT&HN
ấ 2: ng phát tia X cấ c c c
c cấ ỳ c
c c c c Z > 20.
ấ 3: E -2110 do hãng SII (Seiko Instruments Inc.) c
(hình 3.10 X ở 3 c
c V c c c c c 2 V ở 9 V c
chân không 120- c c é
c -Ray Station 6- c é
c
Hình 3.10 ED-XRF SEA- ở T V E
3.3.2. S ưở â ườ ộ ặ ư
B c ặc c c c ẹ c ấ ấ ấ
c ừ c c c
c c c c ặc c
c c c X c ẩ c c c
VTBắc
96
c c c c c ỉ ặc
LATS VLNT&HN
c ấ : c -K 3 -K
c c -K c tiêu hoàn toàn trong
3 3 c ấ c
c c c ẹ E -XRFA.
Hình 3.11 X c ẩ c c c
Spectrum of Quartz reflector excited with Ti secondary target, Co anode X-ray tube at 40kV, 30mA
10000
Si-
Vacuum
l
1000
/
No
e n n a h C s t n u o C
Ar-
100
10
0
50
100
150
200
250
300
350
400
Channel
Hình 3.12 X c ẩ c c c
3.3.3. X ị ư
c c ỉ c
c c g.cm-2 c c T c c ấ
c c ỉ c ấ c c ặc
VTBắc
97
M c nh (488
LATS VLNT&HN
39g.cm-2 c 3 3 c ẩ E c
c c c 3.7) c c c .
B 3.7 c c c ẩ .
T Thành
2.65 0.43 CO3O4 C6H5O10
ZnO 0.78 0.51 MoO3
0.66 3.89 As2O3 TiO2
0.58 0.51 RbSrCO3 SrCO3
c ẩ ẽ c
c ẩ é c c X c
ằ [ ] T ấ F
c c c c 3-3) và (3-4) [86] c 3 .
(3-3) = a * exp(b* lnE)
F = /[1- exp(-)] (3-4)
T ó, a = 8.2394; b = -2.7941; = 0.000039 g.cm-2; E c X
ặc V
B 3 ấ F c
nguyên (APM)
LnE F E(K), keV *
Si 1.74 0.5533 1.7558 6.82E-05 1.000034
Ti 4.51 1.5063 0.1225 4.76E-06 1.000002
Co 6.93 1.9359 0.0369 1.43E-06 1.000001
As 10.53 2.3542 0.0115 4.45E-07 1.000000
VTBắc
98
Br 11.91 2.4774 0.0081 3.15E-07 1.000000
LATS VLNT&HN
3.8 c ấ ấ c X c
488g (39g.cm-2 c ặc -
K ấ D c c ấ c
c c ằ E -XRFA.
3.3.4. X ị ộ ED-XRFA
c c c c c Z ≤ c ỳ
c c c ẩ 3 9. T
c cấ Sen_i % c c
c c [56]:
(3-5) Sen_i = Ni * Fi/T/I/Ci
T : Ni c c ỉ ặc c
Fi ấ c
T
I c
Ci hàm c I c ẩ %
c c c c Sen_i theo Z c c c c
Sen_1 c c c c Z ≤ .
(3-6) Sen_1 = 2974.9 * Z2 – 78885 * Z + 521040, (r2 = 0.987)
c c c Z > c c c c
T Z T W c
c cấ c c c c
ừ T c c (Sen_2 c c ừ
c c (Sen_3).
(3-7)
(3-8) Sen_2 = 29.45 * Z2 + 876.65 * Z – 30077, (r2 = 0.998) Sen_3 = 1.02 * Z2 – 107.79 * Z + 2880.40, (r2 = 0.998)
c c c 3-6), (3-7) và (3-8 c c c c
VTBắc
99
c
LATS VLNT&HN
B 3.9. c c ẩ c c c c Z ≤
% Z
12 98 Lá Mg Mg
13 99.2 Lá Al Al
14 100 Quartz # 41122 Si
16 100 Sulfur S
19 50 K K2CO3+C6H10O5
20 100 Ca CaCO3 # 2446
1.9E+05
1.4E+05
R2 = 0.987
9.0E+04
20 100 Ca CaCO3 #2317
y ¹ h n é §
4.0E+04
-1.0E+04
10
12
14
16
18
20
22
Z
5.0E+04
4.0E+04
R2 = 0.998
3.0E+04
Hình 3.13 Sen_1) theo K c c c c Z ≤
y ¹ h n é §
2.0E+04
1.0E+04
0.0E+00
20
25
30
35
40
Z
VTBắc
100
Hình 3.14 Sen_2) theo K c c c c Z > 20.
LATS VLNT&HN
1.0E+03
8.0E+02
R2 = 0.998
6.0E+02
4.0E+02
y ¹ h n é §
2.0E+02
0.0E+00
40
50
60
70
80
90
Z
Hình 3.15 Sen_3) theo L c c c c Z > 20.
3.3.5. X ị ư ó ọ trong ED-XRFA
c c c c Ci 2.5 và PM2.5-10
c c ỳ c cấ 3 T
é ừ c ằ
E - c ằ -Ray Station ). Hàm
c I c c c c:
(3-9) Ci = Ni * Fi/T/I/Sen_i
X c c cấ c
3 cấ – 3 cấ 3 – hình 3.18.
VTBắc
101
Hình 3.16 X c cấ
LATS VLNT&HN
3 2.5 3 2.5-10 T
T T c c ằ c
c c c c ẹ c c
T c c c t c
3 .
B 3 0. c c c ằ
Nguyên B 2.5 (ng.m-3) B 2.5-10 (ng.m-3)
Min Max Ave Std-err Min Max Ave Std-err T
43 1506 287 13 59 6656 1206 56 Al
0.09 19.08 2.01 0.16 0.06 8.67 1.05 0.10 As
27 1635 253 12 43 18157 2710 125 Ca
Cu 0.08 30.54 3.07 0.22 0.07 47.31 5.27 0.33
41 756 188 13 5553 1005 47 8 Fe
134 3111 597 11 3360 612 32 28 K
Mg 227 5466 1006 10 1167 218 18 48
Mn 0.5 149.9 19.0 1.5 1.6 189.0 28.3 1.8
Pb 10 1676 143 13 1 797 67 7
17 23610 2611 191 117 6380 1437 82 S
179 6620 886 17 16570 2713 133 43 Si
4.5 286.9 48.6 0.76 421.7 88.1 3.9 2.7 Ti
7.6 354.6 48.7 0.24 68.7 17.4 0.8 2.2 V
VTBắc
102
Zn 11 2797 203 6 817 142 10 19
LATS VLNT&HN
3 X c cấ hình 2.
Hình 3.18 X c cấ 3
3.3.6. X ị ớ XRFA
LOD c c c c 2-61 LOD
500 tích không khí 10m3
VTBắc
103
c 3 .
LATS VLNT&HN
B 3 . LOD E -2110.
LOD, ng.m-3 LOD, ng.m-3
Al 5 Mn 0.3
As 0.5 Pb 3
Ca 0.6 S 5
Cu 0.7 Si 3
Fe 1.4 Ti 0.5
K 4.6 V 0.5
Mg 0.4 Zn 0.4
3.4. t t p ầ y tố trong PM10 bằ t t PIXEA
3.4.1. ổ IXEA ở NUS
E c c
B E B V T c c
B c c c c p c V c ừ
c V c c ặ c không 3.10-4 B : c T c
V ở 9 V c ặ 3 2 c B 3
3 c c E c ặ B E & c ặ 2 c
c B c é ặ
c
c c ừ c c B d =
c ẩ c c c c r = c = - 25/180 = 3
c c ừ c E d = 44.5mm, góc thoát c c X ặc ừ c o c
VTBắc
104
c 3 9.
LATS VLNT&HN
Hình 3.19 E ở
c ắ teflon hình vành c ặ
3.20 c c
c E B
VTBắc
105
Hình 3.20 ẩ c E
LATS VLNT&HN
c
B c ằ c - E c ằ
c c c c c c
c ( ừ c c c c X ặc c
và các tham c ằ c ặc ) c ằ
c c c ằ c c E B c c
c ẩ
3.4.2. X ị d í ỉ ặ ư ư
T c c p c
ặ c c ỉ ặc ẽ [ ]:
(3-10) Y = N * nz * X *
: N c c N ằ c c
B
c ặ c c nz
c c ừ c c 2-72),
c X c X
c c c c 2-67),
ất ghi tia X c và:
(3-11) (d: ấ c c c
= * d/4 = r2./d2 c c c c c
cz c c ừ c ỉ ặc õ ấ c
c tích. Các tia K c c c ẹ
và trung bình, tia L c c c c ặ K,
c c c c [ ]:
(3-12)
c ặc c c ằ c c ặc
VTBắc
106
c c ằ c c c c ặc
LATS VLNT&HN
3 c c ằ c c T c mz (g.cm-2 c c c c:
(3-13) mz = cz..t = Y/N/kz
kz C/g/cm2 c :
(3-14)
c và kz c c ằ c c B
PIXE c c c ẩ c hàm l c ẩ
99 9% c ẩ 99 % c
c c c c c [c p (N
c Q c c p c c kz].
ổ R : r = 2.5mm, d = c c =
c p c c c c:
(3-15)
: M ặc ,
m p,
E0 c p V
c = (180-25)./180 = 2.705rad.
T c c c c c 9 c E(Al) = 1733.7
V ch = 475), E(Cu) = 3 V c
c c ẩ c B
(3-16) E = 3.456 * ch + 92.190
c - B c c ẩ
VTBắc
107
c c c c c Q = 4.42C.
LATS VLNT&HN
ổ XE: c = (180-45). = 3 Bằ c c
c c c ẩ c E
(3-17) E = 50.656 * ch – 7.275
c E c c ẩ
c c : tích Q d c c ằ
c c c ẩ … c c kz ừ c c
c c c c
2.5 2.5-10 T T T
c c ằ E c
c c c c ẹ c c nh theo
T c c c c
3.12 E c c 3.21.
Hình 3.21 E c
3.4.3. X ị ớ IXEA ẫ M10
LOD c c c
tích dùng LOD ừ c c c
c 3 )
VTBắc
108
c 3 3.
LATS VLNT&HN
B 3.12 c c c ằ E
Nguyên B i khí PM2.5 (ng.m-3) B 2.5-10 (ng.m-3)
Min Max Ave Std-err Min Max Ave Std-err T
50 1837 284 20 115 6441 1117 76 Al
0.86 62.08 10.97 1.26 0.42 16.78 4.82 0.53 As
0.91 44.12 10.37 1.16 0.87 27.17 5.48 0.77 Br
10 1149 244 6000 1590 120 18 40 Ca
3 164 44 2926 415 51 3 11 Cl
0.69 13.15 3.69 0.26 0.81 53.70 11.37 0.88 Co
0.37 40.03 5.47 0.61 0.70 51.88 9.47 0.79 Cr
0.19 34.87 3.29 0.37 0.25 12.74 2.81 0.23 Cu
22 617 148 21 2622 616 43 9 Fe
73 4689 651 32 2616 451 31 47 K
32 1015 176 49 2124 457 33 13 Mg
1.0 180.1 18.4 0.7 87.5 19.3 1.39 1.7 Mn
34 687 158 44 1106 322 28 12 Na
0.19 12.46 1.70 0.16 0.23 8.33 2.11 0.15 Ni
21 322 136 28 233 98 6 10 P
2 757 82 1 310 25 4 11 Pb
175 11386 2127 143 46 4803 724 59 S
83 3708 602 234 12445 2349 158 43 Si
0.9 0.9 67.6 12.0 1.4 274.1 63.8 Ti 4.5
0.3 0.5 19.5 3.4 0.3 15.1 5.1 V 0.3
VTBắc
109
8 Zn 2 524 88 1 351 48 5
LATS VLNT&HN
B 3 3. LOD E
LOD, ng.m-3 LOD, ng.m-3
Al 8.5 Mn 3.1
As 5.1 Na 9.2
Br 3.2 Ni 1.6
Ca 7.6 P 14.1
Cl 9.8 Pb 12.0
Co 5.4 S 6.8
Cr 3.2 Si 8.4
Cu 1.9 Ti 3.9
Fe 3.7 V 5.3
K 6.3 Zn 2.3
Mg 8.6
3.5. t m ợ ta t PM10 bằ t t IC
c c c c c ắc E -
T T TB & T V & T
c c c c
c c c c c c c :
- C c c c c c ặc ỳ
ừ ặc c c c c .
- T c c ặc Vặ c ặ .
- ặ c c c c cấ c c
c c c .
- ặ 30o 3 B .
- ừ c c ằ
c c ion.
- c c c ằ c c c c c c
VTBắc
110
c ấ c W c c c 0.45 m
LATS VLNT&HN
c c c c c c c c c
+ c c ắc E -
c c c c ).
c c +, K+, Ca2+, Mg2+, NH4
c c c c c c
z z c c c 8
c c c ắc c c c ặ c c
c ấ ẩ c ắc c
- T c c ấ c c ắc
c c c ắc c c ằ c
c c c c :
- c : H2SO4 22N
- T c c :
2- c c ắc E -
- c : 100 mA - c : 35oC
-, Br- 4
- c : 25 l -, NO2 c -, NO3
c c c - c c c c
z z c
c c 12 T c c c c c
c ắc c c - c ắc
c - T c
CD25. c c c c :
- c : NaHCO3 Na2CO3 1.8 mM
- T c c :
- c : 50 mA - c : 35oC
- c : 100 l
ắc c é c
VTBắc
111
E ET E ET c é c c c c
LATS VLNT&HN
ắc c c c c c
c c c
c c ẩ c E c c c c ẩ
c c c c c ỉ ắc c c ẩ
c c c ).
ắc c c 3.22 3.23.
3.22 ắc c .
VTBắc
112
3.23 ắc c .
LATS VLNT&HN
3.6. v ết p t
Phân tích thành p c
c c c c c ỳ c c
c c c c c c c
c c c c ỉ c
c
T c c ấ c c
c c c c c c
V c c c ấ c ấ
c c c ằ c ấ c
c c c c c c c c
c .
3.6.1. ư ị ẩ â í
c c c & c c
c c c c c c
E c c c c T c c hí
ẳ ắ c c c c
c c c ẩ c c
K thu t I AA: T c T-7 do NAHRES-
IAEA (Nutritional and Health-Related Environmental Studies) c c
V ở V ở c c ở
9 T c T T c V c
c c c c c c ẩ 3.14 [8] r2 = 0.99
VTBắc
113
và p = 3.24).
LATS VLNT&HN
B 3.14 c T- ằ .
c ẩ c ẫ
Al 39505 5690 42350.3 571.9
As 25.6 1.8 29.5 2.8
Ca 22060 4007 23912.6 3517.6
Co 14.6 2.6 16.9 2.1
Fe 50660 6664 48952 2604
K 10230 946 9668.6 587.3
Mn 566.7 130.2 478.8 39.3
V 96.6 15.9 88.1 14.6
ẫ
Al 46100.0 2883.3 53528.8 872.8
As 29.0 3.9 30.8 2.2
Ca 16340.0 2291.4 16063.5 1388.2
Co 16.2 2.2 20.4 2.1
Fe 58830.0 5949.4 67029.2 2225.2
K 12640.0 1688.8 16192.7 1036.6
Mn 621.0 83.5 758.8 32.4
Sb 171.9 16.2 175.6 11.1
VTBắc
114
Ti 3486.0 451.4 3395.1 387.6
LATS VLNT&HN
Hình 3.24 c c c ẩ c ẩ T-7
c ằ .
K thu t XRFA: c ẩ -1833, BCR-38 và Soil- c
c ở c c c c
c ẩ c ừ 3 é c c c
3 [8, 18] c 3.25 r2 = 0.98 và p = 0.01.
B 3.15 c c c c ẩ ằ .
c ẩ c
SRM-1833
Si %wt 21.5 1.4 22.94 1.25
K %wt 11.2 1.1 13.99 0.68
Pb %wt 10.5 0.5 10.75 1.75
BCR-38
S 4050 (i) ppm 3816 423
Fe %wt 3.38 0.10 3.62 0.11
VTBắc
115
Zn ppm 581 29 618 40
LATS VLNT&HN
Soil-7
Ti 3000 [2600 – 3700] (i) ppm 2567 207
Cr 60 [59 – 73] ppm 58 24
Mn 631 [604 – 650] ppm 547 49
Fe 2.57 [2.52 – 2.63] (i) 2.32 %wt
Zn 104 [101 – 113] ppm 91.6 6.8
Br 7 [3 – 10] (i) ppm 9.6 1.2
Rb 51 [47 – 50] ppm 50.0 2.3
Sr 108 [103 – 114] ppm 113.8 4.5
Y 21 [15 – 27] ppm 25.7 1.6
120
:
)
y = 1.04x; r2 = 0.98
80
40
m p p ( h c Ý t n © h p ¶ u q t Õ K
0
0
20
40
60
80
100
120
Gi¸ trÞ phª chuÈn (ppm)
Hình 3.25 c c c ẩ c ẩ -1833,
BCR-38, Soil- c c c ằ
Đối với k thu t IXEA: c ẩ - 3 c c
c c c c c c ẩ c
ừ c c c 3.16 c 3.26 99 r2 = 0.99
VTBắc
116
và p = 0.01.
LATS VLNT&HN
B 3 16. c c ẩ ằ E .
N c ẩ c
Al 49185 784 47856 1093
Ca 24008 388 27216 3505
Cu 741 28 833 87
Fe 53945 933 54639 3299
K 8795 246 10887 1072
Mg 19831 397 17773 1072
Mn 811 40 660 25
Pb 566 78 654 111
S 2165 536 (i) 2162 140
Ti 2785 75 3072 495
V 162 29 100 12
60000
Zn 3536 90 3691 268
)
y = 0.99x; r2 = 0.99
40000
20000
m p p ( h c Ý t n © h p ¶ u q t Õ K
0
0
20000
40000
60000
Gi¸ trÞ phª chuÈn (ppm)
Hình 3.26 c c c ẩ c ẩ -2783
VTBắc
117
c ằ E .
LATS VLNT&HN
3.6.2. S ư ó ù ồ
c c c c c c c ằ c c
é c c c c
+ và SO4
V T 2.5-10 2- 2.5 c c ấ ừ ấ ặc 4
ở 4)2SO4.
2- và NH4
Hình 3.27 2.5-10 c c ằ E r2 = 0.96 và p = 0.01. Hình + 2.5 c c ằ
3.28 4 r2 = 0.92 và p = 0.01.
Hình 3.27 2.5-10 ở T T T
c c ằ E
2- và NH4
+ 2.5 ở T T T
Hình 3.28 4
VTBắc
118
c c ằ
LATS VLNT&HN
3.6.3. S â í e ư ng pháp khác nhau
c c c c
c c c c c :
- c cùng
tích khác nhau,
- c
- Xem xét c c
V ấ c ở
c c T c c c
T E T c c c r2 = 0.97 và p <
c ằ c c T ti c
V ắc c c c c
ặ c c các ion hòa tan
6000
c c c c ấ PM. Hình 3.29 t E 2+ (theo IC) trong 2.5-10 ở r2 = 0.94, p = = c % -, Mg và Mg2+, v.v… trong PM2.5-10 c c c c c
) 3 -
y = 0.81x - 21.42; r2 = 0.94
.
4000
2000
m g n ( + 2 a C g n î
l
0
m µ H
0
2000
4000
6000
Hµm l îng Ca (ng.m-3)
Hình 3.29. M E 2+ (theo IC) trong PM2.5-10 ở
VTBắc
119
T T T .
LATS VLNT&HN
2- (theo IC) trong
Hình 3.30 E 4
PM2.5-10 c r2 = 9 =
= 33 c
2- ( = 3 k c ằ c
c c c ấ ở
SO4
T c c c
c c c
c c c cặ c PM2.5 và PM10 c
ừ 99 ở T T T r2 = 0.72 và p = c ấ 10
8000
2.5 9 3.31).
) 3 -
y = 2.33x - 7.26; r2 = 0.92
.
6000
m g n ( - 2
4
4000
2000
O S g n î
l
0
m µ H
1000
3000
0
2000 Hµm l îng S (ng.m-3)
2- (theo IC) trong PM2.5-10
Hình 3.30. E) và SO4
500
y = 2.29x; r2 = 0.72
400
ở T T T .
) 3 -
300
.
m g (
200
0 1
M P
100
0
0
30
60
90
120
150
180
PM2.5 (g.m-3)
VTBắc
120
Hình 3.31 2.5 và PM2.5-10 ở T T T .
LATS VLNT&HN
3.7. X ệ số m a y tố t PM2.5 và PM2.5-10
c c c c
c c c
c c c ẩ c c ặc
c c c ấ ấ T 9
E c c c c c [70]:
(3-18)
T , (X/Si)PM
; (X/Si)Mason ấ .
- E : c c c c ừ c c
ấ ;
- EF > 10: ngu c c .
c E c c c ỉ c
.
B 3-17 c ấ c E ằ
T c c ấ c ấ T
c c
E = c ừ c c c c
c c
ấ T c ừ ấ
ấ c c c
[ ] [ ] ấ c ấ ấ
c (Goldberg, 1963) [34].
c ấ c
Pb, S, Zn vaf Br (EF> , Cr, Cu, Ni (EF< Tấ c c c
ấ ừ c c c c c
VTBắc
121
.
LATS VLNT&HN
B 3-17. (ppm) E c c c
trong PM10 3-04.
PM2.5-10=55.2 g m-3 PM2.5=38.8 g m-3
ấ EF EF
Al 21612 1.1 2931 0.5 81300
BC 6101
Br 132 214 277 1631 2.5
Ca 46819 5 5513 2 36300
Cl 12877 402 935 106 130
Co 309 50 75 44 25
Cr 216 9 322 47 100
Cu 156 12 146 39 55
F 5000 32 1592 37 625
Fe 21382 2 7068 2 50000
K 10571 2 15295 9 25900
Mn 837 4 881 14 950
Na 21368 3 11175 6 28300
Ni 69 4 104 20 75
P 878 591
Pb 1349 422 4523 5116 13
S 19680 307 66131 3740 260
Si 68246 1 18853 1 277200
Ti 1527 1 306 1 4400
V 45 1 65 7 135
Zn 3537 70 205 7331 1540
ở c c ừ 2 ở
VTBắc
122
c ỉ c c c cấ .
LATS VLNT&HN
Zn c ẩ ừ c c
c ỉ c c .
B c c ỉ c c
[Pb]/[Br] ~2. T 3-17, 2.5 16.3 c
c c c c T c c c
c ừ 2001.
K c ỉ c .
c c
c ừ c c c c ặc ừ c c c
, lu .
3.8. X yế tố t ộ ế b PM2.5 và PM2.5-10
3.8.1. í ư ộ í M2.5 và PM2.5-10
B PM2.5 và PM2.5-10 ừ c c c c
c c c c ặc c ặc
ắ ấ c ắ ấ ắ
T c c c c c c c
c ấ c ấ
c c c và quá trình c
ấ c ấ c c ấ
c c c c ặ ấ c c
c c ở c c ặ
ấ B c c c ấ c c c c
c c c
c c c T
c c c c c /z) = 0 (
ẽ c /z < c phát
ẽ c c c c
(/z> c ặc c ừ
VTBắc
123
ẽ c ấ c
LATS VLNT&HN
Tấ c c c ặc c nào
c ắc c c c không
ở c [9]
c c c c c c
Vấ ở c c
c c c ở T c [45]
ở c c c c c c c
c [22, 23] ở c
c ở c c c [94] T c
c c c c c c
[8, 47, 48] ấ
3.8.2. M ì ồ M2.5 & PM2.5-10 í e í ư
ấ õ PM2.5 và PM2.5-10
c
c c c c c
ẽ c c c c ẽ
V c c c c c ằ c c ấ
c c c V c
c ấ ừ c c c c c
[3 ] c :
(3-19)
S i c c C c
c c c Pi c c c
k ằ c này ẽ c
c c :
VTBắc
124
(3-20)
LATS VLNT&HN
Lnk ằ i c c
ằ c c c c é
c c ở c
ặ ấ V c c
c c
c [8, 47, 48].
2.5 PM2.5-10 ắc ừ 9 99 999 c c
ặ ấ c ắc
c c . B 3.18 c c c
ặ ấ
ừ c c ắc c c c c c c
c c c c
ừ c w c
c c c , Lnk
c c c c 3.18. c c c p. r2 c c c
ằ c ằ c c
c ẩ c c c
c
T c c c c RAIN và RH
c c c ằ c PM2.5-10 WS và T
ấ c PM2.5 c c c
c , < 0). RAIN và
RH c ừ ặ ấ ấ ẩ V c RAIN và
RH c ẳ c ấ c
c 2.5-10.
WS c c PM2.5 V c WS và
WSp c c c c 2.5 V 2.5-10, WS
VTBắc
125
ằ RAIN. Tuy nhiên, WS 2.5-10
LATS VLNT&HN
c c c ấ
c c c ấ 2.5-10 và
c ở B (Anh, 1997) [39].
c 2.5 ấ
PM2.5-10 T c c c ở c c
 c c
c ở ấ [32] c c
c c c c
c c c c T
c ở c ấ ẽ
c c c c i
c c c c c
/z c
(u/z T c ỉ c (/z)m c (u/z)e c c ấ
c c c (/z)e
và (u/z)m
9 ở 3.19
c c c c ẳ c c
c c ặc
c T c 2.5
c ỉ c Tp và RAINp ấ ấ T và RAIN.
c é
c c ỉ c - ở
c c c c ừ % c % c c
PM2.5-10 và PM2.5 c c c c
c c c c c c
ừ T c ừ
VTBắc
126
c c c c c ắc B
LATS VLNT&HN
ừ PM2.5 é c r2 trong các mô h c
ở 3. 9
B 3.18 T ắ c c 9 9 -8/99).
t ô số Ký ệ 10/98 – 03/99 05/99 – 07/99
Tr. Bình ẩ Tr. Bình ẩ
ắc ặ ấ
Co 69.8 52.3 27.6 15.0 PM2.5-10, g.m-3
Fi 51.5 28.5 18.9 8.0 PM2.5, g m-3
WS 1.6 0.7 1.8 0.6
T c -1 oC. T 21.5 3.5 28.5 2.3
ấ P 1014.6 5.5 1004.2 3.9
ẩ % RH 74.5 10.3 78.9 5.7
ắ SUN 3.4 3.5 4.9 3.2
RAIN 0.9 3.8 8.0 20.3
ắc c a)
:
0.61 0.39 0.55 0.26 (/z), 06.30 (/z)m
c :
1.06 0.64 0.92 0.52 (u/z), 06.30 (u/z)m
:
0.30 0.20 0.32 0.32 (/z), 18.30 (/z)e
c :
c oK.m-1 /z và (s-1 u/z
VTBắc
127
0.86 0.54 1.10 0.58 (u/z), 18.30 (u/z)e
LATS VLNT&HN
3.9. ô ô m b 2.5 và PM2.5-10 t ế ộ ó mùa ở ộ
a ạ 1999-2001
B ừ c ừ c
ở c c c c ắ 137Cs và 134 ừ
9 99 c c ấ c
c c c c ừ c
c ắ c
c c c ừ c c
c ở Bắc V c c c c ỳ
c c [42, 43, 44].
T c c c ừ c
c
mô hình c j c BT c
c c c ở
T c mô hình HYSPLIT-4 [30] c c [3].
B 3.19. c p = 0.01).
PM T ỳ r2 Lnk c ẩ
(loge) ẩ c
PM2.5-10
10/98–03/99 0.64 8.0 1.1
RAIN -0.22 0.03 -0.33
-0.20 0.04 -0.26 (u/z)e
0.25 0.05 0.24 (/z)m
-0.95 0.25 -0.20 RHp
WS -0.30 0.08 -0.20
-0.22 0.07 -0.15 WSp
VTBắc
128
-0.09 0.03 -0.14 RAINp
LATS VLNT&HN
05/99–07/99 0.74 18.6 1.7
-5.08 0.60 -0.83 RH
-0.07 0.01 -0.32 RAIN
0.07 0.02 0.23 SUN
1.56 0.54 0.29 RHp
0.24 0.09 0.18 WS
-0.11 0.04 -0.16 (u/z)e
PM2.5
10/98–03/99 0.60 7.7 0.5
-1.25 0.15 -0.45 Tp
-0.33 0.06 -0.33 WS
-0.16 0.02 -0.33 RAINp
-0.17 0.06 -0.16 WSp
-0.08 0.03 -0.15 (u/z)ep
0.12 0.04 0.15 (/z)m
-0.08 0.03 -0.14 (u/z)e
05/99–07/99 0.60 13.9 2.0
-0.44 0.07 -0.49 WS
-1.67 0.33 -0.42 RH
-0.97 0.31 -0.26 T
-0.10 0.04 0.21 (u/z)ep
-0.07 0.04 -0.17 (u/z)e
3.9.1. ĩ ù ặ ư ưở ễ í PM10 ở H Nộ
c c c c c c :
ừ ắc c T c ừ
ắc ặc T c 3 ừ
ấ ừ ặc c
VTBắc
129
c T 3 3
LATS VLNT&HN
999- T T T c c
c c c B c c c c
T 999 c
.
c c c
ừ c c c ừ
c [ ].
Hình 3.32 c BT ặc c c c
lan N
2.5 và PM2.5-10 c
c ấ ấ c ừ 3.20 c
c c 3
hè).
c ẩ c ấ T 2+, Mg2+ và K+ trong
VTBắc
130
ở c ở c ừ ặ ấ c + c c ừ ở ấ ở
LATS VLNT&HN
3.9.2. ì ồ ễ í theo ĩ
T c 2.5 và PM2.5-10 c
c ằ c ptor modelling)
c c Thurston và
Spengler (1985) [92] c c c c bao - vì có BC và FM ở c c 3 c 3 a,b,c). Riêng NO3
nhi c c c c c - c c c T c 3
c ằ c c c
c c c c c c c c c c c
3.21 c c c
c c c é c c
c 3 a,b,c.
B 3 c c c tính trung bình
g/m3).
3.20a
PM2.5 PM2.5-10
Tr. Bình ẩ Tr. Bình ẩ
50.2 21.8 67.8 50.3 Mass
8.9 4.6
0.47 0.34 2.79 2.08
0.04 68 0.59 0.47
0.83 0.42 0.37 0.34
0.06 65 0.16 0.01
0.15 0.15 0.33 0.37 BC Ca2+ Cl- K+ Mg2+ Na+
1.88 0.94 0.39 0.69 NH4
0.24 0.33 NO3
+ - 2-
VTBắc
131
9.13 0.42 4.10 3.57 SO4
LATS VLNT&HN
3.20b
PM2.5 PM2.5-10
Tr. Bình ẩ Tr. Bình ẩ
Mass 47.9 19.83 47.5 24.1
7.70 2.79
0.32 0.20 2.12 0.94
0.19 0.03 0.90 0.71
0.66 0.41 0.23 0.16
0.04 0.03 0.18 0.10
BC Ca2+ Cl- K+ Mg2+ Na+ 0.25 0.24 0.71 1.03
1.93 1.10 0.22 0.29 NH4
+ - 2-
0.72 1.41 NO3
8.17 4.90 2.87 1.59 SO4
3 3.20c
PM2.5 PM2.5-10
Tr. Bình ẩ Tr. Bình ẩ
Mass 5.95 20.29 36.97 19.83
4.42 1.18
0.31 0.16 1.76 1.04
0.04 0.05 0.50 0.32
0.35 0.14 0.23 0.17
0.04 0.04 0.13 0.06
BC Ca2+ Cl- K+ Mg2+ Na+ 0.08 0.06 0.25 0.18
0.52 0.39 0.07 0.11 NH4
+ - 2-
0.13 0.17 NO3
VTBắc
132
1.62 2.64 1.46 1.91 SO4
LATS VLNT&HN
2-, NH4
2-, NH4
4
+ c B
c c cấ +, BC và K+ ấ ở ấ c + é ặc ừ c B + c c ừ xa 2- c 4 T c c c B + é c 4
+ c
và NH4
2- do cation NH4
c ở c 4
cấ c c ừ SO2 c 3 ừ
c c c c T c c ừ Bắc
3.22). Do SO4
ở 4
c B 3 T 2- c c + T ừ c 2 phát ra 2- và c ấ ắ c c 4
+ T c B + và Ca2+ ấ c c ừ B c B + 2+
ở 4
c c c c ấ c 2- ở 4 ở c c c SO4 ấ 2+, Mg2+, K+ v.v… ấ c
3 B ừ c c c 2+ c c c c c BC và K+ c B
T c + ở - Cl- ấ c + 3
c 3.22 c ấ c c 3 ặc
H2SO4 c 3 ặc 2SO4
VTBắc
133
cho HCl ba [ ].
LATS VLNT&HN
B 3.21 c .
T 3.21a
LRT B ấ + LB
0.89 0.34 0.15
0.64 0.64 0.26
0.98 NH4
BC K+ + 2- 0.41 0.89 0.15 SO4
0.78 0.49 0.12 0.14
0.86 0.34
0.96
0.22 0.93 0.14
-
FM Ca2+ Cl- Mg2+ Na+ 0.13 0.19 0.22 0.94
32.3 80.7 0.31 92.5 0.82 58.9 c % NO3
T 3.21b
LB LRT B ấ +
0.82 0.39 0.19
0.74 0.54 0.16
0.90 NH4
BC K+ + 2- 0.84 0.30 0.28 SO4
0.89 0.19 0.14 0.18
0.23 0.29 0.13 0.91
0.19 0.79 0.33 0.27
0.23 0.64 0.43 0.39
-
FM Ca2+ Cl- Mg2+ Na+ 0.17 0.37 0.88 0.12
VTBắc
134
42.0 62.4 0.40 75.3 0.48 88.1 c % NO3
LATS VLNT&HN
T 3 3.21c
B + ấ LRT
LB 0.94 LB than + b ấ 0.14 0.19
0.72 0.13 0.38 0.23
0.36 0.81 NH4
BC K+ + 2- 0.51 0.93 SO4
0.82 0.10 0.45
0.98
0.91
0.17 0.84 0.23
FM Ca2+ Cl- Mg2+ Na+ 0.86 0.24
-
27.7 0.40 53.4 0.55 75.5 87.7 c % NO3
3.9.3. B í ầ ( R ) í ỗ ( B)
T c 9 2.5) thu góp và phân tích
99-0 T c 3% % % 33% c 4, K+ B T c c c
(B 3 ) c ấ ở c
% ắc c ở ừ T
T ở 3 T c ỉ c c % và
c c ấ ừ V ừ ắc
ấ - ừ
c c c c c
T c c ừ ắc c c c õ 2-, BC và K+ ấ c 4
VTBắc
135
c ấ % c
LATS VLNT&HN
c c ở T c
ẩ c c Z 999 [ ] c 2- ằ c % 4
c c c m,
c ẩ c T
c c cấ c
2-, BC và K+ theo .
SO2 c c
B 3.22 c T & LB vào FM, SO4
SO4 K+/BC NH4
ạ 1
2-
+/SO4 2- (LRT)
FM BC K+
LB 26.3 (55%) 2.7 (28%) 6.2 (69%) 0.43 (47%) 0.07 0.2
LRT 18.5 (39%) 6.6 (69%) 2.5 (28%) 0.44 (48%) 0.18 1.3
ạ 2
LB 5.1 (10%) 1.5 (15%) 0.6 (10%) 0.02 ( 2%) 0.03 0
LRT 42.6 (80%) 8.1 (78%) 4.7 (78%) 0.60 (81%) 0.12 1.3
ạ 3
LB 16.6 (85%) 2.6 (78%) 3.9 (95%) 0.36 (75%) 0.09 0.95
LRT 2.1 (11%) 0.36 (22%) 0.2 (4%) 0.05 (10%) 0.25 1.5
3.10. ô ô m b 2.5 và PM2.5-10 ở t t v ô t ô
t a ạ 2001-2002
ở M Bắc T ắc oN, 105.58oE c c
VTBắc
136
ắc c c ở c
LATS VLNT&HN
ỉ Bắc oN, 106.33oE c c c
2.5 và PM2.5-10 c c c c
c này.
3.10.1. S ầ ọ ễ í PM2.5 và PM2.5-10 ở
ị
c c c c c c
c ở E S c c c c ở
B c c ở (LR). Hàm
c c c c ở
c c ôn c ình bày 3 3 và
hình 3.33.
B 3 3 c c c c
ở c -3).
T Nông thôn
PM2.5-10 PM2.5 PM2.5-10 PM2.5
5321 4711 BC
312 881 1225 255 Al
150 710 1958 330
126 541 1735 264 Ca Ca2+
50 357 339 38 Cl
19 264 244 20 Cl-
121 439 780 175 Fe
570 395 481 563
583 132 216 546 K K+
195 424 488 157
24 62 95 34 Mg Mg2+
VTBắc
137
15 13 25 21 Mn
LATS VLNT&HN
Na+ 209 115 236 133
+ -
152 1237 204 1556 NH4
233 150 NO3
Pb 30 111 11 45
2-
Si 2569 559 2076 646
2537 6022 1614 6763 SO4
Ti 75 12 51 12
V 4 3 4 3
Zn 82 133 18 43
CM 36411 19071
FM 31063 32141
Hình 3.33 T c c c
à nông thôn.
ở c 3 3 3 ng.m-3 T ở
ở ừ T c c c c ấ Z 2+
VTBắc
138
c ừ
LATS VLNT&HN
+, Na (Na+) và
c c ặ c 4 Cl (Cl-) c ở [ ].
3.10.2. M ì ồ ễ í ở ị ó
ó ú
c
c c - c c c c
c c c [47].
Đối với b i thô ( 2.5-10): c c c
(hình 3.34 T [ ] c c ặc c c c c
ặ ừ -4 [40] B -2 có
ắ ừ ấ 3- c ắ
ừ T - ở
c ở c c
ở
c c c [ ] > c - c c ừ ấ - 9 % 3
c ặ c ẽ c c c c
c T ấ c
c c c ừ ấ -sulphate).
c ấ 3 ấ ấ
c c c c
3 c ừ c c
c c c c c c T c c
c c c ắc
c c c ấ
c
+ c c c c - ấ 2- c
NH4
VTBắc
139
4
LATS VLNT&HN
ấ ở c c B
c ừ c c c ấ c nium
c c ừ - LRT) [47]
c ấ Z c ằ
c ặ c ẽ c c ấ
c - và Na+ c
ở c
ừ - c c ừ
Bắc B c c c c
ở c ắc r = 0.84).
c c c c 9 %
c c c c c ở c
ắc T Z c ỉ c c c
ừ - % c ở Z c c ừ
c c ở
c c c c c ấ ắ c c
ừ ấ c c c
VTBắc
140
7 (hình 3.34 c c c c c ỉ 3.35.
LATS VLNT&HN
VTBắc
141
Hình 3.34 c c m PM2.5-10 ở & c -3).
LATS VLNT&HN
Hình 3.35. c c c 2.5-10 ở & c .
Đối với b i mịn ( 2.5): c c
: ừ c
ấ 3.36 c c c G c ấ
c c c c c c c ỉ
c T
T c 3 % ở c ắc
ở ở
c ở ở c
c c ấ
VTBắc
142
c c c 3.37.
LATS VLNT&HN
VTBắc
143
Hình 3.36 c c 2.5 ở & c -3).
LATS VLNT&HN
VTBắc
144
Hình 3.37. c c c 2.5 ở & c .
LATS VLNT&HN
ết
1. ắc c 2.5,
PM2.5-10 -BC c c
T T T ừ 1998-2009) cấ
E T- c c :
a. c ấ 2.5, PM2.5-10 và Fi-B
hi c ỳ õ M c c 12 và 1, PM10 c c 3 -400 g m-3 V ấ tháng 7- c c 10 c g m-3. b. c PM2.5 ở (37.84 8.33) g/m3, PM2.5-10 là (50.01 11.91) g/m3 và PM10 là (87.54 19.08) g/m3. So
c ẩ c ấ c 2.5
ở 2.5 10 T c -B (6.31 1.71) g/m3.
c. c PM2.5 ở (37.79 0.64) g/m3, PM2.5-10 là (50.51 0.96) g/m3 và PM10 là (87.95 1.46) g/m3.
c PM2.5 và PM10 c c ẩ c ấ c ừ : 3 g/m3 và 70 g/m3
50% và 57.7%.
2. c c c c
, ED-XRF T V
KH&KTHN, PIXE c c
quan K c C c (ANSTO), IC
c c c c, c c B
2.5 2.5-10:
a. Th c c c c :
VTBắc
145
c c c c c c c
LATS VLNT&HN
c ỳ c c c c c
10 T T T c c c
nguyê c. 2.5 2.5-
c c c .
b. c ở c c c c c
ặc c E -XRF.
c ấ c c c c ẹ S-K 3
tia Si-K c c -K
c u hoàn toàn.
c. c ấ
. c ấ ấ X c
488g (39g.cm-2 c
ặc -K ấ D c c ấ
c c c ằ E -
XRFA E .
d. c c c c 2.5
2.5-10 ằ E E -XRF.
e. c c c c c c
-, Br- 4
2-) +) ằ
c E - E. -, NO2 f. c c c c (Cl-, NO3
cation (Na+, K+, Ca2+, Mg2+, NH4
E 600.
g. c B 2.5
.
h. c c ở )
c c 2.5 2.5-10
c ừ -
c
VTBắc
146
ắc c 4).
LATS VLNT&HN
i. c ấ c c c c
nhau c ẩ c
0.98.
3. c c
c c c c c
c c c c
PM2.5 và PM2.5-10:
a. c c c c c 2.5
và PM2.5-10. (RAIN) và ẩ (RH) c
c c ằ c PM2.5-10 c (WS) và
(T) ấ PM2.5.
b. c c 3 ặc c c c
1999-2001 c ở ắc: 1)
ừ ắc c T c ừ
ắc ặc T c 3
ừ ấ ừ ặc c
c T .
c. c c
ừ c c
c ừ c :
: c ừ -
c 2.5 39% % .
: c ừ -
c 2.5 % % .
3: c ừ -
c 2.5 % % .
d. c c ở (HN), nông
VTBắc
147
thôn c ) c c 2001-2002:
LATS VLNT&HN
- 7 2.5 c c c : 1)
ở c
c % % c
% % 3 ở c %
ammonium sulphat ở c c 4%; 4) ấ
c % % ở c
% % ừ
c 9% % c 3 % ở
c .
- 2.5-10 c c c :
c c ừ ấ ở c
c % 9 % c
c ừ ấ c 3 % 3 % 3 c %
9.3%; 4) c 3% 14.2%; 5)
ở c % 3 %
ừ c % 3%
c Pb và Zn ở l .
4. c c ở
c ) ở ) ừ 2001-2002: a. PM2.5 ở c 3 .063 và 32.141 µg.m-3).
b. PM2.5-10 ở ở ừ
c. T c c c c ấ Z 2+ c
+, Na (Na+) và Cl (Cl-) ở c ở .
ừ c c
d. NH4
5. c c c c c 2.5
VTBắc
148
PM2.5-10 3-2004:
LATS VLNT&HN
a. Z B c ấ c EF>100;
c (EF<50) c c c ;
B c c ỉ c c c 2001; K tro
PM2.5 c ỉ c .
b. c c c
c ừ c c c c ặc ừ c c
c .
ế
ắc c c c ấ ô ở c
c ở n . :
1. c c ẩ c ấ 2.5
c ấ c c ấ
c .
2. c c ắc c c c ấ
c c / .
3. ẩ c c c ở c c
c ở c
c .
4. H c c c c c ặc c c c
c c c ắ c
5. ẩ c c ấ :
c c c c ấ c c
c c c ặ c ẽ c c
c ở c ặ c ẽ c c c
VTBắc
149
cấ …
LATS VLNT&HN
R ô bố ố tế
1. Pham Duy Hien, Vuong Thu Bac, D.D.Nhan, N.H.Quang, N.Q.Long,
H.C.Tham, T.Y. (2000), Sources and Temporal Variations of PM2 and
PM2-10 in Hanoi, Vietnam, International Symposium on Air Pollution at
ASAAQ 2000, Taiwan, Oct. 31 - Nov. 02, 2000.
2. Pham Duy Hien, Vuong Thu Bac, H.C.Tham, D.D.Nhan et al (2002),
“ c c c 2.5 and PM2.5-10
concentrations during the monsoon season in Han V ”
Atmospheric Environment 36, pp. 3473-3484.
3.
P.D.Hien, V.T.Bac and N.T.H.Thinh (2002), Burning related components of airborne fine particles in Hanoi, North Vietnam, 6th Int. Aerosol
Conf. Sep. 9-13, 2002, Taipei, Taiwan.
4. David D. Cohen, David Garton,..., Vuong thu Bac, Pham D. Hien, Mitsuo
Uematsu (2002), Characterization of PM2.5 and PM10 Fine Particle Pollution in Several Asian Regions, Proceedings of 16th International
Clean Air and Environment Conference, p153-158, 18-22 August,
2002, Wellington, New Zealand.
5. P.D.Hien, V.T.Bac, N.T.H.Thinh, D.T.Lam, S.M.Tang (2003), A
comparative study on urban and rural air pollution in North Vietnam, 8th Int. Conf. on Atmospheric Science and Applications to Air Quality,
March 11-13, 2003, Tsukuba, Japan.
6. P.D.Hien, V.T.Bac, D. T. Lam and N.T.H. Thinh (2003), Source of PM10
in Hanoi and implications for air quality management, Better Air
Quality 2003 Workshop, 17-19 Dec.2003, Manila, Philippines.
7. D.D.Cohen, D.Garton, V.T.Bac, P.D.Hien et al. (2003). Ion Beam Analysis
Methods for ACE-Asia Climate Forcing Studies. HACVTask2-
VTBắc
150
ACEAsia Report.
LATS VLNT&HN
8. V T B c “ c
fine and coarse PM10 in air masses governing monsoon conditions in
Hanoi, northern V ” Atmospheric Environment 38, pp. 189-201.
9. V T B c T T “
c c ”
Atmospheric Environment 39, pp. 7231-7239. 2005.
10. P. D. Hien, V. T. Bac, N.T.H. Thinh, et al. (2005), Urban vs. Rural Air
Pollution in Northern Vietnam, ASAAQ 2005, 27-29 April 2005, San
Francisco, California USA.
11. D. Cohen, E. Stelcer, O. Hawas, D. Garton, F. Santos and Vuong Thu Bac
(2006), Fine Particle Characterisation and Source Apportionment in
Manila and Hanoi from 2001-05 Using Nuclear Techniques, Better Air
Quality (BAQ 2006) Meeting in Yogyakarta, Indonesia 13-15 Dec 06.
12. David Cohen, Ed Stelcer and Vuong Thu Bac (2007), Quantification of
Fine Particle Composition, Sources and Transboundary Transport in
Hanoi, Vietnam from 2001-06, IUAPPA World Clean Air and Envir.
Protection Congress in Brisbane, Australia, 9-13 Sep 2007.
13. Philip K. Hopke, D.D. Cohen, B.A. Begum, S.K. Biswas, B.Ni, G.G.
Pandit, M. Santoso, Y.S. Chung, P. Davy, A. Markwitz, S. Waheed, N.
Siddique, F.L. Santos, P.C.B. Pabroa, Wanna W., S., Vuong Thu Bac,
Pham Duy Hien, Andrzej Markowicz (2008), "Urban air Quality in the
Asian Region", Science of the Total Environment 404 (2008) 103-112.
14. V.T.Bac & P.D.Hien (2009), "Regional and local emissions in red river
delta, Northern Vietnam", Air Quality, Atmosphere and Health. Vol.2,
No.3, September, 2009. pp 157-167.
15. David D. Cohen, Jagoda Crawford, Eduard Stelcer, Vuong Thu Bac
(2010), "Characterisation and source apportionment of fine particulate
sources at Hanoi from 2001 to 2008", Atmospheric Environment 44, p.
VTBắc
151
320-328.
LATS VLNT&HN
16. David D. Cohen, Jagoda Crawford, Eduard Stelcer, Vuong Thu Bac
(2010), "Long range transport of fine particle windblown soils and coal
fired power station emissions into Hanoi between 2001 to 2008",
Atmospheric Environment 44, p. 3761-3769.
ô bố t ớ 17. V T Bắc c c c 999 Ô nhiễm b i hô
hấp có ph n biệt kích thước hạt trong môi trường khí đô thị và môi
trường sản xuất. B c c cấ c
1998- 999 B & T V E
18. Ph V T Bắc c c c (2001), ghi n cứu xác
định các u tố tác đ ng đ n ô nhiễm b i hô hấp -1 trong uá trình
công nghiệp hoá B c c c cấ c
-2001, VAEC.
19. V T Bắc c c c (2002), ghi n cứu bi n
đ ng của b i khí -1 ở Trạm khí tư ng áng, Hà n i B c
/02/04-06, VAEC.
20. V T Bắc T
(2003), Ứng ng ô hình H split-4 trong nghi n cứu lan tru ền ô
nhiễm không khí t m xa, B c c
c cấ c " c & c c
" T -2002/17. VAEC.
21. V T B c w cz 3 “E
” Nuclear
Science and Technology No.2, VAEC, 18-28.
22. V T B c “ c c of PM2.5 at Lucnam,
B c c ” Nuclear Science and
VTBắc
152
Tecnology. V.4, N.1, p. 50-60.
LATS VLNT&HN
ệ t am t ế ệt
[1] V T Bắc c c c (2002). ghi n Cứu Bi n đ ng của B i Khí
PM10 ở Trạm Khí Tư ng, áng Hà i, CS/02/04- B c
c B & V E
[2] V T Bắc c c c (2003). Quan Trắc và ghi n Cứu Ô
hiễm B i Khí 10 ở Trạm Khí Tư ng, áng Hà i. B c
c 3 B & V E
[3] V T Bắc T T T
Lâm (2003). ghi n cứu lan tru ền t m xa của khí thải phát ra từ vị trí
ự ki n x ựng nhà má ĐH ở Việt am. T -2002/17.
B c c c cấ NN "
c & c c ", VAEC.
[4] V T Bắc c c c (2004). Quan Trắc và ghi n Cứu Ô
hiễm B i Khí 10 ở Trạm Khí Tư ng, áng Hà i. B c
c B & V E
[5] V T Bắc c c c (2005). Quan Trắc và ghi n Cứu Ô
hiễm B i Khí 10 ở Trạm Khí Tư ng, áng Hà i. B c
c B & V E
[6] T B V T Bắc c c c
(1995). Ứng ng k thu t hạt nh n trong đánh giá ô nhiễm và nghi n
cứu môi trường B c c 99 -
1995 (VH-01-9 B & T V E
[7] V T Bắc c c c 999 Ô nhiễm b i hô
hấp có ph n biệt kích thước hạt trong môi trường khí đô thị và môi
trường sản xuất. B c c cấ c
VTBắc
153
1998- 999 B & T V E
LATS VLNT&HN
[8] V T Bắc c c c (2002). ghi n cứu xác
định các u tố tác đ ng đ n ô nhiễm b i hô hấp 10 trong quá trình
công nghiệp hoá. B c c cấ c
2000- B & T V E
[9] c T Tấ ắc (1993). Khí h u Việt am. ấ
c 993
[10] T V 93 - 99 "T c ẩ c ấ ". TCVN.
[11] Trung Tâm thông tin KH&CN c V 9 "
" 23, 2005.
[12] http://giaoan.violet.vn/present/show/entry_id/2665804. T
T .
ệ t am t ế
[13] Anderson HR et al. (2004). Meta-analysis of time series studies and panel
studies of PM and O3. Report of a WHO task group, Copenhagen,
WHO Regional Office for Europe, 2004.
[14] Artaxo P, Storms H, Bruynseels F, Van Grieken R, Maenhaut W (1988). J.
Geophys Res 93:1605, 1988.
[15] Artaxo P., Orsini C. (1987). Nuclear Instruments and Methods in Phys.
Res. B22:259, 1987.
[16] Australian Standard (1987). Ambient air - Guide for siting of sampling
units. ISBN 0-7262-4527S. As 2922-1987.
[17] B c V T “ c c 2.5 at Lucnam,
B c c ” Nuclear Science and
Tecnology. V.4, N.1, p. 50-60 (2006).
[18] B c V T w cz 3 “E
”
VTBắc
154
Nuclear Science and Technology No.2, VAEV. P. 8-28.
LATS VLNT&HN
[19] Bevington, Philip R. (1969). Data reduction and error analyis for the
physics science. Standford University Nuclear Physics Group,
McGraw-Hill, New York.
[20] Bottenheim JW, Barrie LA, Atlas E, Reidt LE, Niki H, Rasmussen RA,
Shepson PB (1990). J. Geophy Res. 95:18555, 1990.
[21] Campbell JI, Cookson JA, (1984). Nucl. Instrum. Methods Phys Res.
B3:185, 1984.
[22] “ c c
the assessment of climatic impact on concentrations of sulfur dioxide
” Atmospheric Environment 34,
585-594. 2000.
[23] Chung, K. K., Chan, J. C. L., Ng, C. N., Lam, et al 999 “ c
conditions associated with high carbon monoxide episodes at a coastal
” Atmos. Environment 33, 3087-3095. 1999.
[24] Colbeck, I.; Kouimtzis, T. et al (1995). Handbook of environmental
chemistry Vol.4, Part D: Airborne particulate matter. Springer-Verlag,
Berlin, 1995.
[25] 9 “ c
” Analytical Chemistry 40, pp. 586-593.
[26] Darlington, T.L., Kahlbaum, D.F., Heuss, et al 99 “ 10
T 9 99 ” Journal of the
Air & Waste Management Association. Oct.1997, pp. 1070-1078.
[27] David D. Cohen, J. Crawford, Ed. Stelcer, V. Thu Bac. Characterisation
and source apportionment of fine particulate sources at Hanoi from
2001 to 2008. Atmospheric Environment 44, p. 320-328 (2010).
[28] David D. Cohen, Jagoda Crawford, Eduard Stelcer, Vuong Thu Bac. Long
range transport of fine particle windblown soils and coal fired power
station emissions into Hanoi between 2001 to 2008. Atmospheric
VTBắc
155
Environment 44, p. 3761-3769 (2010).
LATS VLNT&HN
[29] Dick A. (1991). Geochim Cosmochim Acta 55: 1827, 1991.
[30] Draxler, R.R. and Rolph 3 “ T -Particle
T j c ”
[31] Eberly, Shelly (2005). E A F 1.1 User’s Gui e. U.S. Environmental
Protection Agency. National Exposure Research Triangle Laboratory,
Research Triangle Park, NC 27711.
[32] E T J 9 “ c c
ground level concentrations of smoke and sulfur dioxide in two urban
” Atmospheric Environment 12, 1543-1554. 1978.
[33] Gerasopoulos E., Kouvarakis G. et al (2006). “
particulate matter (PM10) mass conc. E ”
Atmos.Environment 40, Issue 25, Aug. 2006, pp 4679-4690.
[34] E 9 3 “T c c ” in the Sea
(M. N. Hill, Ed.), Vol. 2, Chap. 1, Interscience, New York.
[35] Grieken, René E. Van; Markowicz, Andrzei A. (2002). Handbook of X-
Ray Spectrometry, Second Edition. Marcel Dekker, Inc., New York.
[36] Grigg J. (2002). The health effects of fossil fuel derived particles. Arch Dis
Child 2002; 86:79–83, www.archdischild.com
[37] 9 “ c c c c
” Psychometrika 19, pp. 149-161. 1954.
[38] Hacisalihoglu G, Eliyakut F, Olmez I, Balkas TI, Tuncel G (1992). Atmos
Environ 26A: 3207, 1992.
[39] Harrison, R. M., Deacon, A. R., Jones, M. R. and Appleby, R. S. (1997).
“ c c c c c 10 and PM2.5
c B ” Atmospheric Environment
31, 4103-4117. 1997.
[40] c V “ c
w E w ” Science of the Total Environment
VTBắc
156
409 (2011) 5063–5068.
LATS VLNT&HN
[41] V T B c T T “ f sulfate and
c c ”
Atmospheric Environment 39, pp. 7231-7239. 2005.
[42] Hien, P. D., V. T. Bac, N.T.H. Thinh, et al. (2005). Urban vs. Rural Air
Pollution in Northern Vietnam. ASAAQ 2005, 27-29 April 2005, San
Francisco, California USA. 2005.
[43] Hien, P.D.; Binh, N. T.; Y, Truong; Bac, V.T.. 993 “
transport of Caecium isotpes from temperate latitudes to the equatorial
z w ” E -SM-329/13. 1993.
[44] Z T B T V T B c T 99 “V
caesium isotope concentrations in air and fallout at Dalat, South
Vietnam, 1986-9 ” Journal of Environ. Radioactivity 22, 55-62. 1994.
[45] 999 “Temporal variations of source impacts at
the receptor as derived from air particulate monitoring data in Ho Chi
V ” Atmospheric Environment 31, pp. 1073-1076.
[46] “ c
TSP, PM2 and PM2.5-10 ” Atmospheric
Environment 35, pp. 2669-2678. 2001.
[47] B c V T “ c
of fine and coarse PM10 in air masses governing monsoon conditions in
V ”. Atmospheric Environ.38, pp.189-201. 2004.
[48] V T B c T “ c
of meteorological conditions on PM2.5 and PM2.5-10 concentrations
V ” Atmospheric
Environment 36, pp. 3473-3484. 2002.
[49] Hopke, Philip K. (1985). Receptor Modeling in Environmental Chemistry.
A Wiley-Interscience Publication, John Wiley & Sons. 1985.
[50] Hopke, Philip K. (2000). Workbook on Data Analysis, Project No.
VTBắc
157
RAS/97/030/A/01/18. NAHRES-52, IAEA, Vienna.
LATS VLNT&HN
[51] http://www.greenfacts.org/air-pollution/particulate-matter pm
[52] http://www.lungusa.org. National Headquarters 1740 Broadway, New
York, NY 10019-4374.
[53] http://www2.thanhnien.com.vn/Khoahoc (18/09/2006).
[54] Hubbell JH, Trehan PN, et al. J. Phys. Chem. Ref. Data. 23(2):339, 1994.
[55] IAEA (1992). Sampling and analytical methodologies for INAA of
airborne particulate matter. Training course series No.4, IAEA, 1992.
[56] IAEA QXAS Quantitative X-ray Analysis System. Ver.1.2 (1995-1996).
IAEA, 1995-1996.
[57] IAEA, Vienna (1992). Sampling and Analytical Methodologies for
Instrumental Neutron Activation Analysis of Airborne Particulate
Matter. Training Course Series No.4, IAEA, Vienna.
[58] Ito, Kazuhiko; Theo. J. Kneip and J 9 “T c
number of samples and random error on the factor analysis/multiple
c c ” Atmospheric
Environment 20, pp. 1433-1440.
[59] 9 “T c c c computers to factor
” Educational and Psychological Measurement 20,pp.141-151.
[60] Kenneth Wark and Cecil F. Warner (1981). Air Pollution. Its Origin and
Control, Second Edition. Harper and Row, Publishers, New York.
[61] Kenneth Woodard (1998). Stationary Source Control Techniques
Document for Fine Particulate Matter. U.S. EPA contract No. 68-D-98-
026/0-08 http://www.epa.gov/ttn/oarpg).
[62] Ko MM, Jervis RE (1992). J. Radioanal Nucl Chem 161:159, 1992.
[63] Kunzlin N., Kaiser R., Medina S. et al. (2000). “ ublic-health Impact of
Outdoor and Traffic-relate Air ollution”. A European Assessment.
Lancet, 356, pp 795-801.
[64] ’ z c 3 Handbook of Radioactivity Analysis,
VTBắc
158
Second Edition. Academic Press, Elsevier Science, USA.
LATS VLNT&HN
[65] Landsberger S, Vermette VG, Stuenkel D, Hopke PK, Cheng MD, Barrie
LA (1992). Env. Pollut. 75:181, 1992.
[66] Lee, Eddie; Chan, Chak K.; Paatero, Pentti (1999). “ c
positive matrix factorization in source apportionment of particulate
” Atmospheric Environment 33,pp.3201-3212.
[67] Loureiro A, Vasconcellos M, Pereira E (1992). “ c
c c c c c c ”
J. Radioanal and Nucl. Chem 159:210.
[68] Mark B H Breese (2002). PC4250-Advanced analytical techniques: Ion
Beam Analysis Techniques. NUS, 2002.
[69] Markus Sillanpää, Risto Hillamo et al (2006). “ c c
c c E ”
Atmospheric Environment 40, Issue 2, 2006, p. 212-223.
[70] Mason B.J., (1966). Introduction to Geochemistry, 3rd edition Wiley, NY.
[71] McMaster WH, Kerr Del Grande N, et al (1969). Compilation of X-Ray
Cross Sections. Lawrence Rad. Lab. Report UCRL-50174, Sec.II,
Rev.1. University of California, 1969.
[72] Michal Krzyzanowski & Aaron Cohen (2008).-“ W
” Air Qual Atmos Health 1: 7-13 (2008).
[73] Mihalis Lazaridis, Arne Semb and Oystein Hov (1999). Long-range
transport of Aerosol Particles. NILU-EMEP/CCC-Report. Ref.O-
98134. 11-1999.
[74] Mosley HGJ. (1914). Philos Mag. 27:703, 1914.
[75] 99 “ -negative
c ” Chemometrics and Intelligent Laboratory Systems 37,
pp. 23-35.
[76] T 993 “ c
” c
VTBắc
159
Laboratory Systems 18, 183-194. 1993.
LATS VLNT&HN
[77] T 99 “ c orization: a non-
negative factor model with optimal utilization of error estimates of data
” Environmetrics 5, 111-126. 1994.
[78] ’
Positive Matrix Factorization Programs PMF2 and PMF3, Part 1:
tutorial; Part 2: reference. ftp://rock.helsinki.fi/pub/misc/pmf/
[79] Paiva RP, Munita CJS, Cunha IIL, Romano J, Alonso CD (1990). Biol
Trace Elem Res 26-27:231, 1990.
[80] 9 “ z normal
c ” Biometrika, 6, pp. 59-68. 1908.
[81] Philip K. Hopke, D.D. Cohen et al (2008). “
” Science of the Total Environment 404, p. 103-112 (2008).
[82] “ c c c mortality and long
c ” Journal of the
American Medical Association, 287: 1132-1141 (2002).
[83] Pope AC et al. (2004).“
c ” rculation, 109: 71-77 (2004).
[84] Sadasivan S, Negi BS. The science of the total environment 96:269, 1990.
[85] Schreiber TP. And Wims AM. (1982). X-Ray Spectrometry. 11:42, 1982.
[86] Sherman J. (1955). Spectrochem. Acta. 1, 283, 1955.
[87] Soete D.De, R. Gijbels, J. Hoste (1972). Neutron Activation Analysis.
Wiley-Interscience, London - New York - Sydney - Toronto.
[88] Sommer H., Kunzlin N., Seethaler R., et al. (2000). “Economic Evaluation
of Health Impacts Due to Road Trafficrelated Air Pollution”. Expert
Workshop on Assessing the Ancillary Benefits and Costs of
Greenhouse Gas Mitigation Strategies, 27-29 March 2000, W.D.C.
[89] StatSoft, Inc. (1999). Electronic Statistics Textbook. Tulsa.
http://www.statsoft.com/textbook/stathome.html.
VTBắc
160
[90] Sum z V c w cz “E
LATS VLNT&HN
composition of PM2.5 aerosols in Queens, New York: Solubility and
” Atmospheric Enviro. 40 Supp. 2, 2006, pp 238-251.
[91] Tang Seung Mun (2000). Fine air-borne atmospheric particulates PM2.5.
Institute of Envi. Epidemiology Ministry of Env. Singapore. ISBN
981-04-3511-8, 2000.
[92] T J 9 “
source contributions to inhalable particulate matter inmetropolitan
B ” Atmospheric Environment 19, pp. 9-25. 1985.
[93] U.S. Environmental Protection Agency. Basic Concepts in Environmental
Sciences. http://www.epa.gov/eogapti1/module3/index.htm
[94] Venkataraman, C., Sinha, P., Bammi, S. (2001). “ z
distribution at Mumbai, India, during the INDOEX-FFP (1998).
Atmospheric Environment, 35, 2647-2656. 2001.
[95] Wernisch J. (1985). X-Ray Spectrometry. 14:109, 1985.
[96] Wernisch J., Pohn C., et al (1984). X-Ray Spectrometry. 13:180, 1984.
[97] WHO (2006) “Health risks of particulates matter from long-range
transboundary air pollution” J W T c
Health Aspects of Air Pollution. 2006.
[98] Ying I. Tsai and Chien- “ c z
storm and non-A T w ”
Atmospheric Environment 40, Issue 25, August 2006, pp 4734-4750.
[99] Yoshizumi K. (1991). Energy and Buildings. 15-16:711, 1991.
[100] Zhuang, H., Chan, C. K., Fang, M., Wesler, A. S. (1999). “ z
distributions of particulate sulphate, nitrate and ammonium at a coastal
VTBắc
161
” Atmospheric Environment 33, 843-853. 1999.
LATS VLNT&HN
1 ặc c c c c T1/2 ắ
y tố ồ v ỳ b ã
ết ệ b t n ệt (ba ) (T1/2)
28Al
2.24 phút 0.234 ă ợ E (keV) 1778.9 Al
80Br
Br 17.7 phút 8 616.2
49Ca
Ca 8.7 phút 1.1 3084.4
38Cl
37.3 phút 0.43 1642.4, 2167.5 Cl
66Cu
Cu 5.1 phút 1.9 1039.4
128I
I 25 phút 6.2 442.3
27Mg
Mg 9.45 phút 0.03 843.8, 1014.4
56Mn
Mn 13.3 846.7, 1810.7
87Srm
Sr 1.04 388.4
51Ti
Ti 5.8 phút 0.2 320.1
52V
V 3.76 phút 4.9 1434.1
(1 barn = 10-24cm2)
2 ặc c c c c T1/2 trung bình.
y tố ồ v ỳ b ã
ết ệ b t n ệt (ba ) (T1/2)
76As
4.3 ă ợ E (keV) 559.1 As 3
198Au
98.8 411.8 Au 2.7 ngày
82Br
0.3 554.3, 776.5 Br 3 3
115Cdm
VTBắc
162
(0.3) 336.3 Cd* 3
LATS VLNT&HN
72Ga
Ga 4.8 834, 629.9
77Ge
Ge 3 0.16 264.4
197Hg
Hg 64.1 g (0.3) 77.4
166Ho
Ho (1.2) 80.6
42K
K 3 1.5 1524.7
140La
La 3 9.1 1596.2, 328.8
99Mo
Mo 0.14 140.5
24Na
Na 0.13 1368.6, 2754.1
109Pd
Pd 3 (7.6) 88
122Sb
Sb 2.72 ngày 6 564
153Sm
Sm 208 103.2
239Np
U** 2.35 ngày (2.68) 277.7
187W
W 3 9 36 85.8
69Znm
Zn 3 0.075 438.6
(1 barn = 10-24cm2)
* c c ừ 114Cd(n,)115Cd 115In
** c c ừ 238U(n,)239U 239Np
3 ặc c c c c T1/2 dài.
y tố ồ v ỳ b ã
ết ệ b t n ệt (ba ) (T1/2)
110Agm
Ag 249.8 ngày 4 ă ợ E (keV) 657.8
141Ce
VTBắc
163
Ce 32.5 ngày 0.56 145.4
LATS VLNT&HN
51Cr
Cr 27.72 ngày 16 320
134Cs
Cs 27.2 795.8
60Co
Co 18 1173.2, 1332.5
152Eu
3 5300 1408 Eu
59Fe
Fe 44.5 ngày 1.2 1099.2, 1291.6
181Hf
Hf 42.4 ngày 12.2 482.2
203Hg
Hg 46.6 ngày 4.8 279.2
177Lum
Lu 160 ngày 1740 378.5
147Nd
Nd 10.99 ngày 14 91.1
86Rb
Rb 18.7 ngày 0.4 1076.6
124Sb
Sb 60.2 ngày 4.2 1691
46Sc
Sc 83.8 ngày 13 889.3, 1120.5
75Se
Se 119.8 ngày 58 136, 264.7
113Sn
Sn 114.4 ngày 0.8 391.7
85Sr
Sr 64.84 ngày (0.62) 514
182Ta
Ta 115 ngày 22 1221.4
160Tb
233Pa
Tb 72.1 ngày 27 879.4
Th** 27 ngày (7.35) 311.9
170Tm
Tm 129 ngày 105 84.3
175Yb
Yb 4.19 ngày 19 396.3
65Zn
Zn 243.8 ngày 0.81 1115.5
95Zr
Zr 64 ngày 0.05 756.7
(1 barn = 10-24cm2)
VTBắc
164
** T c c ừ 232Th(n,)233Th 233Pa
LATS VLNT&HN
4. T c c c c
Nguyên
B 2.5 (ng.m-3)
B 2.5-10 (ng.m-3)
Min
Max
Ave Std-err
Min
Max
Ave
Std-err
T
6481 115000
36380
18750 6169.2
163778
45638
27170
PM
522.2
89.2
84.8
31.1
3707.8
770.1
571.8
Al
0.9
Br
0.9
34.1
8.3
4.9
0.9
39.4
6.2
4.4
Ca
10
1189
246
159
44.9
6921
1949
1182
Cl
0.5
316.0
28.0
49.4
5778.0
396.6
629.1
1.3
Co
0.7
12.0
2.4
1.5
0.6
65.3
8.4
8.8
Cr
0.8
41.3
7.9
8.3
0.9
78.2
7.8
6.5
Cu
0.7
50.8
5.3
4.1
0.7
28.7
5.9
4.7
F
15
259
88
47
21.4
1916
253
187
Fe
22
952
234
125
33.2
3404
796
538
K
86
1656
484
249
15.6
2062
382
315
Mn
2
277
35
34
2.9
241.8
37.4
29.7
Na
96
1310
337
140
135.9
5357
703
703
Ni
0.9
47.8
5.9
5.7
0.7
112.5
6.0
7.5
P
1
207
36
31
0.7
302.5
18.3
28.2
Pb
8
1507
117
172
0.9
612.3
45.6
63.5
S
416
9624
5688
847
845
2296
1393
45.9
Si
92
2466
646
11220
2511
1724
374
122.1
Ti
0.9
49.0
11.4
8.1
0.9
246.7
59.7
42.2
V
0.6
10.3
2.2
1.5
0.7
13.3
2.1
1.6
241
303
2.9
1796
156
199
Zn
2269
7
VTBắc
165
ở ừ - c c ằ E (920 ).
