B VĂN HÓA, TH THAO DU LCH B GIÁO DỤC ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HC VĂN HÓA HÀ NỘI
********
nguyÔn thïy linh
VỐN XÃ HỘI TRONG LỄ HỘI ĐỀN VÀ,
THỊ SƠN TÂY, THÀNH PHHÀ NỘI
Chun ngành: Văn hóa học
Mã số: 9229040
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN N A HỌC
HÀ NI, 2022
Công trình được hoàn thành tại:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA HÀ NỘI
BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. i Hoài Sơn
2. PGS.TS. Dương Văn Sáu
Phản biện 1: PGS.TS. Đặng Hoài Thu
Trường Đại học Văn hóa Hà Nội
Phản biện 2: PGS.TS. Phạm Quỳnh Phương
Đại học Quốc gia Hà Nội
Phản biện 3: PGS.TS. Lê Quý Đức
Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án tiến sỹ cấp Trường
Tại Trường Đại học Văn hóa Hà Nội
Số 418, đường La Thành, Đống Đa, Hà Nội
Vào hồi: … giờ …, ngày … tháng … năm 2022
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia Việt Nam
- Thư viện trường Đại học Văn hóa Hà Nội
1
M ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài
Hơn hai thập k trở lại đây việc thực nh n giáo n ngưỡng đã trỗi
dậy mọi miền quê, với một sinh khí mới. Gương mặt lễ hội hiện lên trong
diện mạo mới với những lễ nghi, trò diễn, nghi thức gắn với tín ngưỡng.
Những điều này gợi cho chúng ta rất nhiều suy ng về bản chất của lễ hội
hiện nay: lễ hội phải chỉ đơn thuần là một sinh hoạt văn hoá thông thường
hay hội để liên kết các mối quan hệ hội? Những thành viên trong
cộng đồng đến với nhau liệu phải chỉ nhu cầu tìm đến sự cộng cảm,
niềm tin tín ngưỡng hay còn vấn đlợi ích kinh tế, lợi ích của bản thân?
Bối cảnh xã hội nào đã tác động làm đa dạng hóa bản chất của các mối quan
hệ đó? c mối quan hệ này giúp cho họ? Nvậy, do đầu tiên và
cũng là quan trọng nhất khiến NCS lựa chọn đtài này để nghiên cứu do
tính vấn đcủa đối tượng nghiên cứu: việc tham gia vào tchức lhội giúp
Nhà nước và cộng đồng nhận được nhưng lợi ích như thế nào?
Lễ hội đền Và, thị Sơn Tây, thành phố Nội đã được tiếp cận
dưới nhiều khía cạnh khác nhau, trong đó các nghiên cứu chủ yếu tiếp cận ở
các góc độ văn học văn hoá học… Tuy nhiên, hạn chế dễ nhận thấy
trong khi tổng quan tư liệu về lễ hội đền Và là các nguồn tài liệu thường chỉ
tập trung nghiên cứu về bản thân lễ hội này như thời gian, không gian, diễn
trình cũng như nhiệm vụ của các thành viên trong tổ chức lễ hội dường
như ít quan tâm đến việc nghiên cứu sở hình thành, biểu hiện cũng như
lợi ích từ VXH trong thực hành tín ngưỡng và tổ chức lhội đền Và. Đây là
một vấn đề cần tìm hiểu của các nhà nghiên cứu.
Trong khoảng hai thập niên trở lại đây, VXH trở thành một đề tài thu
hút sự quan tâm của rất nhiều học giả trên thế giới và trong nước. Các công
trình nghiên cứu đã đưa ra cách tiếp cận khác nhau về VXH như chức năng,
vai trò của VXH trên pơng diện cnh sách, vai trò của VXH với việc kiểm
soát hội hay giáo dục trong gia đình cộng đồng... Bởi bản chất của n
ngưỡng và lễ hội được hình thành từ trong xã hội nông nghiệp cổ truyền và
duy trì đến hội hiện đại với những khác biệt về thể chế cnh trị, nhóm đn
thể của Nhà ớc ng như tổ chức cộng đồng n nếu phân tích VXH trong
một sinh hoạt tín ngưỡng dân gian, cụ thể lễ hội Đền thì chúng ta
thể phân tích về phương thức tạo lập, vai trò cũng như lợi ích của Nhà nước
cộng đồng trong mối liên hệ với VXH. Chính vì vậy, đặt Nnước
cộng đồng trong hai bối cảnh hội đó để phân tích phương thức tạo lập ng
như những nguồn lợi mà hai nhóm này được từ việc tham gia vào sinh hoạt
n ngưỡng cũng n tchức và quản lễ hi Đền chính là ch tiếp cận
được xem như một hướng đi có ý nghĩa lý luận cũng như thực tiễn cao.
2
Với những lí do trên, NCS chọn “Vốn hội trong lễ hội đền , thị
xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội” làm đề tài luận án.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mc đích nghiên cu
Làm rõ sở hình thành, biểu hiện và lợi ích của vốn hội trong lễ
hội đền Và từ quá khứ đến hiện tại.
2.2. Nhim v nghiên cu
Thứ nhất: hệ thống phân tích khái niệm “vốn hội” các khái
niệm có liên quan, tả dân tộc học về thời gian, không gian, diễn trình lễ
hội cũng như sự hình thành và các lớp ý nghĩa văn hóa của hình tượng Đức
Thánh Tản.
Thứ hai: phân tích giải các đặc trưng nổi bật của VXH của Nhà
nước cộng đồng (cơ sở hình thành, biểu hiện lợi ích). Đây s
cho việc giải sao tín ngưỡng lễ hội môi trường giúp cho các
thành viên của Nhà nước và cộng đồng tạo lập và sử dụng VXH.
Thứ ba: nhận diện phân tích một số vấn đề đặt ra tVXH trong lễ
hội đền của Nhà nước cộng đồng cũng như xu hướng biến đổi
phát triển của VXH trong lễ hội đền Và trong tương lai.
3. Câu hi nghiên cu đặt ra
Thứ nhất, thông qua tín ngưỡng và lễ hội, VXH dưới góc độ Nhà nước
đã được hình thành, biểu hiện và đem lại những lợi ích như thế nào?
Thứ hai, thông qua tín ngưỡng và lễ hội, VXH dưới góc độ cộng đồng
đã được hình thành, biểu hiện và đem lại những lợi ích như thế nào?
Thứ ba, mối quan hệ hai chiều giữa Nhà nước và cộng đồng trong việc
tạo lập sử dụng nguồn VXH gì? Xu hướng vận động biến đổi của
VXH trong lễ hội đền Và hiện nay là gì?
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cu
nghiên cứu vấn đ“VXH của Nhà nước cộng đồng” nên đối
tượng nghiên cứu của luận án niềm tin chuẩn mực hội, quan h
hội lợi ích hội của Nhà nước cộng đồng trong lễ hội đền . Đối
tượng khảo sát chính của luận án là lễ hội đền 1 năm 2 lần. Do phạm
vi của luận án nên mới chỉ dừng lại ở lhội đền Và chưa có sso sánh
cũng nđối chiếu với các lhội khác.
4.2. Phm vi nghiên cu
Về nội dung: luận án tập trung nghiên cứu sự hình thành VXH của
Nhà ớc cộng đồng. Từ sự hình thành này, Nhà nước cộng đồng sẽ
có những biểu hiện và đem lại lợi ích cho các thành viên của mình.
3
Về không gian: luận án nghiên cứu lhội đền tại thị Sơn Tây,
thành phố Nội. Không gian đây rất tập trung vì đó không gian thực
hành nghi lễ và tổ chức lễ hội, cho nên việc điều tra trở nên thuận lợi hơn.
Về thời gian: do số liệu còn lại khá ít ỏi nên luận án sẽ tập trung
hơn vào khoảng hai mươi năm trở lại đây khi lễ hội được khôi phục trở lại
và trở thành lễ hội cấp vùng (năm 1999).
5. Phương pháp nghiên cứu của luận án
Từ góc độ phương pháp luận, NCS sử dụng cách tiếp cận ln nnh văn
h học trong đó có sự kết hợp của các cách tiếp cận hội học và nhân học.
cấp độ phương pháp tiến hành cụ thể, luận án đã sử dụng hai hệ phương
pháp chính: 1/ tập hợp nghiên cứu những tài liệu thứ cấp; 2/ quan sát
tham dự và phỏng vấn sâu.
6. Đóng góp mới về khoa học của luận án
Luận án làm sở hình thành VXH biểu hiện VXH của Nhà
nước và cộng đồng trong lễ hội đền cũng như những lợi ích mà họ nhận
được. Quá trình này gắn với sự tham gia của các bên liên quan các động
thái kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội khác nhau của mỗi bên. Luận án bổ
sung thêm một cách tiếp cận về lễ hội, đó cách tiếp cận trên phương diện
Nhà nước cộng đồng trong lễ hội đền bên cạnh cách tiếp cận quen
thuộc từ trước đến nay ta vẫn thường thấy là tập trung nghiên cứu bản thân lễ
hội với cấu trúc thời gian, không gian, diễn trình cũng như những giá trị của
lễ hội. Trong bối cảnh phần lớn những nghiên cứu về VXH Việt Nam
được tiếp cận từ góc độ kinh tế học, chính trị - hội thì luận án góp thêm
một cách tiếp cận VXH từ góc nhìn văn hóa. Luận án cũng phản ánh mối
quan hệ chuyển hóa lẫn nhau giữa các loại vốn: VXH, vốn kinh tế, vốn
văn hóa và vốn biểu tượng.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
7.1. Ý nghĩa lý luận của luận án
Luận án được hoàn thành cung cấp những quan điểm, ch tiếp cận
cập nhật, chuyên sâu và hệ thống về sự hình thành tín ngưỡng và tổ chức lễ
hội, góp phần vào nhận diện một cách khá toàn diện về lễ hội đền Và từ các
khía cạnh thành viên tham gia. Đặc biệt, luận án góp phần nhận diện đặc
điểm VXH của các thành viên tham gia trong lễ hội đền Và, cách thức tạo
lập và lợi ích của VXH đối với đời sống của họ.
7.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận án
Từ trường hợp cụ thể về VXH trong lễ hội đền Và, luận án góp thêm
luận cứ về tầm quan trọng của VXH của việc tạo lập VXH lợi ích cho
các bên liên quan, điều đó ý nghĩa thực tiễn không chỉ đối với nhân
mà đối với cả các cộng đồng, tổ chức trong việc đưa ra chiến lược phát triển
của mình. Kết quả của luận án thể dùng làm tài liệu cho các nhà nghiên