ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------ώώώώ----------------------
TRẦN HỮU HUY
CHIẾN DỊCH ĐƯỜNG 9 – KHE SANH XUÂN
– HÈ 1968
LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ
HÀ NỘI, NĂM 2008
LỜI CAM ĐOAN
Để hoàn thành bản luận văn này, tôi đã khai thác và sử dụng kết quả
của các công trình đã được công bố trong phạm vi cho phép, nhưng không sao
chép một cách thiếu trung thực. Tôi xin cam đoan đây là công trình của tôi,
nhiều kết quả của luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào
khác.
Ngày 15 tháng 11 năm 2007
Tác giả luận văn
Trần Hữu Huy
2
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chiến dịch Đường số 9 - Khe Sanh Xuân - Hè 1968 là một chiến dịch
lớn. Đây là lần đầu tiên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước chúng ta
sử dụng nhiều binh chủng hợp thành (gồm bộ binh - pháo binh - cao xạ - xe
tăng - công binh - đặc công - hải quân), tiến công trực tiếp vào tuyến phòng
ngự vững chắc của địch, chủ yếu là của quân Mỹ ở nam giới tuyến quân sự
tạm thời, trực tiếp giao chiến với các đơn vị mạnh của quân Mỹ (Sư đoàn Kỵ
binh không vận số 1, Sư đoàn lính thuỷ đánh bộ số 3...).
Trải qua gần 6 tháng chiến đấu (từ 20-1-1968 đến 15-7-1968), chiến
dịch Đường số 9 - Khe Sanh đã kết thúc thắng lợi, góp phần quan trọng làm
phá sản chiến lược "chiến tranh cục bộ" của đế quốc Mỹ: Đây là đòn nghi
binh chiến lược cho cuộc tập kích của ta vào các đô thị trên toàn miền Nam;
nơi thu hút và giam chân một lực lượng lớn quân Mỹ; phá vỡ một phần tuyến
phòng ngự vững chắc của địch ở nam giới tuyến quân sự tạm thời, phá tan
hàng rào điện tử Mắc Na-ma-ra (Mc Namara); gây nên sự hoang mang, lo sợ
cho chính quyền và giới quân sự Mỹ; góp phần làm cho làn sóng phản chiến
của nhân dân Mỹ dâng cao mạnh mẽ... Hơn thế nữa, những bài học - kinh
nghiệm chiến đấu rút ra từ chiến dịch này cũng có những giá trị lớn cho cuộc
chiến đấu trong giai đoạn về sau và nó vẫn còn nguyên giá trị cho việc xây
dựng nền quốc phòng toàn dân của chúng ta hiện nay, góp phần làm giàu
thêm khoa học nghệ thuật quân sự Việt Nam. Đi sâu nghiên cứu chiến dịch
này sẽ cho ta thấy được sự lãnh đạo tài tình của Đảng ta mà đứng đầu là Bộ
Chính trị và Quân uỷ Trung ương trong việc điều hành chiến tranh, cụ thể là
về điều hành quân sự.
Trong khoảng thời gian đã trôi qua, có nhiều công trình, bài báo đề cập
đến chiến dịch lịch sử này. Tuy nhiên, ở nước ta, cho đến nay, vẫn chưa có
công trình chuyên khảo đi sâu phân tích, dựng lại sự kiện Đường số 9 - Khe
3
Sanh xảy ra hơn 40 năm trước đây. Ngay trong số các tướng lĩnh, các nhà
khoa học ở Việt Nam, khi đề cập đến chiến dịch Đường số 9 - Khe Sanh cũng
còn có nhiều quan điểm chưa thống nhất. Phần lớn các ý kiến đều cho rằng
chiến dịch này là một thắng lợi lớn của ta nhưng lại không chỉ rõ ra được
những khó khăn, hạn chế, và cả những tổn thất mà chúng ta gặp phải trong
suốt quá trình chiến đấu. Một số ý kiến thì chỉ nhìn nhận vào những hạn chế,
tổn thất của ta, chưa có cái nhìn bao quát, thoả đáng nên cho rằng:
Trong chiến dịch Đường số 9 - Khe Sanh ta dùng cùng một lúc 5 trung
đoàn pháo binh để đánh vào hầu hết các căn cứ địch, tất nhiên chúng
phải cân nhắc cẩn thận trước khi hành động. Hệ quả là sau 10 ngày,
tức ngày ta tiến công vào các thành phố, địch vẫn chưa điều động quân
lên Đường số 9 - Khe Sanh, ngược lại chúng tập trung quân ở các căn
cứ gần thành phố. Với lực lượng sẵn sàng chiến đấu cao để điều động
lên rừng, chúng quay vào giải toả cho các thành phố. Như vậy, chiến
dịch Đường 9 - Khe Sanh không tạo được điều kiện thuận lợi, ngược lại
còn gây khó khăn cho việc ta tiến công vào thành phố [15, tr. 399].
Trong khi đó, ở nước ngoài, đặc biệt là ở nước Mỹ, đã có những công
trình của các nhà sử học, thậm chí là của các tướng lĩnh hay những người lính
Mỹ đã từng chiến đấu ở Khe Sanh viết về chiến dịch "đáng nguyền rủa" này,
như cách gọi của Tổng thống Mỹ Lin-đơn Giôn-xơn (Lyndon B. Johnson). Do
đứng trên những lập trường, quan điểm khác nhau nên các tác giả cũng có
những đánh giá khác nhau. Đáng chú ý nhất là ý kiến của tướng Uy-li-am
Oét-mo-len (William C. Westmoreland) - Tổng chỉ huy quân viễn chinh Mỹ ở
miền Nam Việt Nam những năm 1965 - 1968, trong cuộc trả lời phỏng vấn
năm 1988 (tức là 20 năm sau sự kiện Đường số 9 - Khe Sanh), ông đã trình
bày về những quyết định quan trọng của mình trong thời gian ông nắm giữ
cương vị Tổng chỉ huy quân viễn chinh Mỹ ở Việt Nam, trong đó ông lấy làm
"tự hào nhất về quyết định giữ Khe Sanh" và từ đó ông "đã phá tan ý đồ của
Hà Nội" là muốn chiếm lấy hai tỉnh phía bắc Nam Việt Nam để lập ra chính
4
phủ lâm thời. Như vậy là Oét-mo-len vẫn không thừa nhận rằng quân Mỹ đã
bị thất bại ở Khe Sanh và từ đó, người nghe còn có thể ngầm hiểu rằng: theo
Oét-mo-len thì người Mỹ đã chiến thắng. Còn Giôn Pơ-ra-đốt (John Prados) -
nhà sử học Mỹ đồng thời là nhà phân tích các sự kiện an ninh quốc tế - trong
tác phẩm viết về Khe Sanh của mình thì lại khẳng định: "Hà Nội đã bị đánh
bại ở Khe Sanh" [79, tr. 513]. Tác giả lý giải cho sự thất bại đó là Bắc Việt
Nam đã không chiếm được Khe Sanh và đã bị tổn thất rất lớn về lực lượng
trong chiến dịch này. Phản ánh những báo cáo của các Tư lệnh chiến trường
liên quan đến cuộc chiến tranh Việt Nam và Hội đồng Tham mưu trưởng liên
quân, Tổng thống Mỹ Giôn-xơn, trong Hồi ký của mình cho biết: "Chúng ta
cho là bất kỳ hoạt động tiến công phối hợp nào cũng sẽ bao gồm cố gắng lớn
để san bằng Khe Sanh; cố gắng ấy đã không thực hiện được vì các hoạt động
ném bom của chúng ta" [31, tr. 159]. Tướng Mỹ Đa-vít-sơn (Davidson),
người phụ trách tình báo trong Bộ chỉ huy viện trợ quân sự Mỹ (MACV), thì
lại có nhận xét rằng: "Các nhà bình luận nghiệp dư quả quyết rằng tiến công
Khe Sanh nhằm đánh lạc hướng các lực lượng của Mỹ khỏi các cuộc tiến
công vào thành phố Nam Việt Nam. Điều này rõ ràng là chẳng có ý nghĩa nào
cả. Chẳng có một ông tướng nào lại sử dụng 2 hoặc 3 sư đoàn (32.000 -
40.000 người) để đánh lạc hướng một trung đoàn lính thuỷ đánh bộ (khoảng
4.000 người)" [28, tr. 170]. Trái ngược với quan điểm trên, một số học giả Mỹ
lại cho rằng tướng Oét-mo-len đã bị "đánh lừa" để đưa lực lượng lên vùng
rừng núi, như Kít-xinh-giơ (Kissinger - cố vấn an ninh quốc gia và sau này là
Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ trong chính quyền của Tổng thống R. Ních-xơn) đã
nói: "Hà Nội đã "chơi trò đấu bò", lừa con bò tót Mỹ hung dữ ra vòng ngoài
rồi dùng lực lượng quân sự của họ bất thần đánh ập vào toàn bộ các đô thị
phía trong là nơi Mỹ sơ hở, làm cho bộ chỉ huy Mỹ không kịp trở tay" [39, tr.
587]. Nhà báo Mỹ Nây Si-han (Neil Sheehan) cũng đồng tình với quan điểm
đó: "Khe Sanh là mồi lừa lớn nhất trong cuộc chiến tranh này. Những người
cộng sản Việt Nam không hề có ý định làm một Điện Biên Phủ thứ hai ở đấy.
