ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------------------------------
ĐỖ THỊ THU HÀ
CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA NHẬT BẢN
Ở ĐÔNG Á
DƯỚI THỜI CỦA THỦ TƯỚNG KOIZUMI
(2001 - 2006)
Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Quan hệ quốc tế
số: 60.31.40
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đặng Xuân Kháng
Hà Nội - 2010
MỤC LỤC
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
MỞ ĐẦU
1
CHƢƠNG 1: SỞ HÌNH THÀNH CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA NHẬT
BẢN ĐỐI VỚI ĐÔNG Á DƢỚI THỜI THỦ TƢỚNG KOIZUMI (2001-2006)
6
1.1.Bối cảnh trong và ngoài nƣớc
6
1.1.1. Bối cảnh quốc tế và khu vực
6
1.1.2. Tình hình Nhật Bản
9
1.1.3.Vài nét về Thủ tướng J.Koizumi
14
1.2. Chính sách đối ngoại của Nhật Bản
16
1.2.1. Liên minh Nhật - Mỹ vẫn là trụ cột
16
1.2.2. Nâng cao vai trò trên trường quốc tế
18
1.2.3. Tạo lập vị thế chủ đạo ở châu Á
19
CHƢƠNG 2: CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA NHẬT BẢN ĐỐI VỚI ĐÔNG Á
DƢỚI THỜI THỦ TƢỚNG KOIZUMI (2001-2006)
21
2.1. Hợp tác song phƣơng
22
2.1.1.Quan hệ Nhật Bản - Trung Quốc
22
2.1.2.Quan hệ Nhật Bản - Hàn Quốc
38
2.1.3. Quan hệ Nhật Bản - CHDCND Triều Tiên
44
2.2. Hợp tác khu vực
53
2.2.1. Quan hệ Nhật Bản - ASEAN
54
2.2.2. Quan hệ Nhật Bản và ASEAN + 3
61
2.2.3. Hợp tác ba bên Nhật Bản - Trung Quốc - Hàn Quốc
65
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ NHẬN XÉT VỀ CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA NHẬT
BẢN ĐỐI VỚI ĐÔNG Á DƢỚI THỜI THỦ TƢỚNG KOIZUMI (2001-2006)
71
3.1. Nhng đặc điểm cơ bản
71
3.2. Nhng tác động tới thế giới, khu vực và
quan hệ Việt Nam - Nhật Bn
79
KẾT LUẬN
86
TÀI LIỆU THAM KHẢO
89
PHỤ LỤC
98
1
MỞ ĐẦU
1. Mc đích, ý nghĩa của đề tài
Diễn biến tình hình quốc tế khu vực, trong đó chính sách đối
ngoại của các nước, nhất các nước lớn, mi quan m ca tất cả c quốc
gia để từ đó mỗi quốc gia kp thi điều chỉnh chiến lược đối ngoại ca mình
nhằm tạo môi trường quốc tế thuận li cho ng cuộc phát triển đất nước.
Khu vực châu Á - Thái Bình Dương (trong đó Đông Á) được đánh giá
khu vực mức ng trưởng nhanh thế giới với ba siêu cường kinh tế Mỹ,
Nhật Bản và Trung Quốc.
Nhật Bản đóng vai tmột nước lớn không chỉ trong khu vực Đông Á
cả khu vực châu Á - Thái Bình Dương và thế giới. Chính sách đối ngoại
của Nhật Bản không chỉ tác động đến quan hệ quốc tế trong khu vực, còn
tác động đến từng quốc gia Đông Á. Những năm đầu thế kỷ XXI, Junichiro
Koizumi nắm quyền nh đạo đất nước Nhật Bản. Trong 6 m cầm quyền,
chính sách đối ngoại của ông đã gây sự cý lớn cho các nhà lãnh đạo, c
nhà hoạch định chính sách, các nhà nghiên cứu...
Việt Nam là nước thuộc khu vực Đông Á trong nhiều năm qua Nhật
Bản là đối tác kinh tế hàng đầu ca Việt Nam. Đặc biệt, quan hViệt Nam -
Nhật Bản đã được ng n thành đi tác chiến ợc vào giữa năm 2007.
Trong ng cuộc đi mi đất nước, Đảng Nnước Việt Nam cũng đang
từng bước thực hiện đổi mới tư duy đối ngoại, độc lp tự chủ, đa phương hoá,
đa dạng hoá các mi quan hệ quốc tế, n hết đang tìm con đường phát
triển p hợp cho đất nước trên bình diện đối ngoại. Do đó, việc tìm hiu
chính sách đối ngoại của các nước hiện nay là rất cần thiết. Nghiên cứu
“Chính sách đối ngoại của Nhật Bản đối với Đông Á dưới thời Thủ tướng
Koizumi (2001 - 2006)" sẽ ý nghĩa khoa học thực tiễn. Cho đến nay
2
Việt Nam vẫn chưa nhiều ng trình nghiên cứu vgiai đoạn cầm quyền
của J.Koizumi, luận văn sẽ tài liệu tham khảo hữu ích cho những ai quan
m đến Nhật Bản, đặc biệt là chínhch đối ngoại ca Nhật Bản.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Chính sách đối ngoại hay quan hệ đối ngoại của Nhật Bản mi quan
m của rất nhiu học giả Việt Nam. Đã nhiu công trình nghiên cứu được
công bố thành sách như: Chính sách đối ngoại của Nhật Bản thời kỳ sau
Chiến tranh lạnh do Ngô Xuân Bình chủ biên, được NXB Khoa học hội
phát hành năm 2000; Nhật Bản năm đầu thế kỷ XXI cũng của N Xuân Bình
và Hồ Việt Hạnh chủ biên, NXB Khoa học Xã hội phát hành m 2002; Quan
điểm của Nhật Bản về liên kết Đông Á trong bối cảnh toàn cầu hoá hội
nhập kinh tế quốc tế do Trần Quang Minh chủ biên, NXB KHXH xuất bản
năm 2007; Quan hệ Trung Quốc - ASEAN - Nhật Bản trong bối cảnh mới và
tác động của tới Việt Nam của Vũ n (ch.b), NXB KHXH, 2007
Bên cạnh đó, chủ đề này cũng được đề cập trong c ng trình khác: Chiến
lược đối ngoại của các nước lớn và quan hệ với Việt Nam trong thập niên đầu
thế kỷ XXI của Nguyn Xuân n Nguyn n Du, NXB Chính trQuốc
gia, Nội - 2006; Quan hệ quốc tế những năm đầu thế kỷ XXI vấn đề, s
kiện và quan điểm của Trình Mưu - Vũ Quang Vinh (đồng chủ biên), NXB Lý
lun chính trị, Nội - 2005. Một số cuộc hội thảo đã được tổ chức bàn thảo
về vấn đề này như hội thảo: Nhật Bản trong thế giới Đông Á và Đông Nam Á
din ra năm 2003 của Khoa Đông Phương học - Đại học KHXH & NV thành
phố HChí Minh; Hội thảo Tìm hiểu chính sách đối ngoại của Nhật Bản sau
Chiến tranh lạnh do Vin Nghiên cứu Đông Bắc Á tổ chức tháng 11/1997.
Bên cạnh đó các bài viết liên quan được đăng tải trên các tạp c
nghiên cứu trong nước: T/ch nghiên cứu Quốc tế, T/ch nghiên cứu Nhật Bản
Đông Bắc Á, T/ch nghiên cu Đông Nam Á, T/ch Nghiên cứu Trung
3
Quốc… như i viết của tác giả Hồ Châu: “Chiến lược đối ngoại của Nhật
Bản trong những thập niên đầu thế kỷ XXI, T/ch nghiên cứu Nhật Bản
Đông Bắc Á, s2(56) 4/2005; Dương PHiệp: Sự điều chỉnh chính sách
của Nhật Bản sau sự kiện 11/9, Tạp c nghiên cứu Nhật Bản Đông Bắc Á,
số 4 (40), 8/2002; Ngô Xuân Bình: “Điều chỉnh chính sách đối ngoại của
Nhật Bản tác động tới quan hệ Việt Nam - Nhật Bản”, T/ch chí nghiên cứu
Nhật Bản Đông Bắc Á, s4(46), 8/2003; Nguyễn Duy Dũng: Điều chỉnh
chính sách đối ngoại của Nhật Bản trong bối cảnh quốc tế mới”, T/ch Nghiên
cứu Nhật Bản Đông Bắc Á, số 10/2006; Đinh Thị Hiền Lương: Một số
nét mới trong chính sách của Nhật Bản đối với khu vực Đông Á”, T/ch
Nghiên cứu quốc tế s 2(65), 6/2006; Phạm Q Long: Liên kết Đông Á
trong chính sách đối ngoại của Nhật Bản: ý tưởng hành động”, T/ch
Những vn đề kinh tế và chính trị thế gii số 4(4/2007).. .
Tham khảo ng trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài, thể kể
tên một số tác phẩm sau đây: Koizumi diplomacy: Japan's kantei approach to
foreign and defense affairs của Omohito Shinoda do University of
Washington Press phát nh tại London nă m 2007; Japan's relations with
China: facing a rising power của Peng Er Lam, Routledge Publishers,
London-2007; Japanese foreign policy today của Takashi Inoguchi
Purnendra Jain, Palgrave Publishers, New York - 2000; Japan's foreign policy
since 1945 của, Kevin J. Cooney, M.E. Sharpe Publishers, New York - 2007;
Japan's Foreign Policy, 1945-2009: The Quest for a Proactive Policy của
Kazuhiko Togo, IDC Publishers, Netherlands - 2010; Japanese foreign policy
in Asia and the Pacific của Akitoshi Miyashita Yoichiro Sato, Palgrave
Publishers, New York - 2001; ...
Nhìn chung, các ng trình nghiên cứu nói trên tuy khác nhau về quy
mô phạm vi nghiên cứu song thường đề cập thiên về chính sách đối ngoại