Luận văn Thạc sĩ Khoa học ngữ văn: Đặc điểm ngôn ngữ của các văn bản báo chí (Trên cứ liệu báo Bình Dương)

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH

TRAÀN THANH NGUYEÄN ÑAËC ÑIEÅM NGOÂN NGÖÕ CUÛA CAÙC VAÊN BAÛN BAÙO CHÍ (TREÂN CÖÙ LIEÄU BAÙO BÌNH DÖÔNG) CHUYEÂN NGAØNH: LYÙ LUAÄN NGOÂN NGÖÕ MAÕ SOÁ: 5.04.08 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KHOA HOÏC NGÖÕ VAÊN

THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH-2004

Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: PGS.TS Trònh Saâm

MÔÛ ÑAÀU

0.1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI

Trong vaøi thaäp nieân gaàn ñaây ngoân ngöõ baùo chí môùi ñöôïc thöøa nhaän laø moät phong

caùch chöùc naêng trong heä thoáng phong caùch chöùc naêng tieáng Vieät. Do ñoù, nhöõng thaønh töïu

nghieân cöùu veà lónh vöïc naøy laø chöa nhieàu. Trong khi phaûi thaáy raèng, hôn moät theá kyû nay,

ôû nöôùc ta caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng noùi chung vaø baùo chí noùi rieâng ñang coù

böôùc phaùt trieån raát nhanh veà soá löôïng laãn chaát löôïng. Baùo chí khoâng chæ laø phöông tieän

vieäc phoå bieán caùc quan ñieåm, ñöôøng loái cuûa moät toå chöùc chính trò, xaõ hoäi, trong vieäc goùp

phaàn naâng cao tri thöùc vaø taùc ñoäng giaùo duïc ñoái vôùi ñoâng ñaûo coâng chuùng. Vôùi muïc ñính

giao tieáp nhö vaäy, höôùng ñeán moät ñoái töôïng ña daïng (khoâng ñoàng nhaát veà trình ñoä, veà

tuoåi taùc, veà giôùi tính, v.v…), baùo chí ñaõ söû duïng ñöôøng keânh ngoân ngöõ nhö moät heä ña chöùc

naêng: khoâng chæ ñeå thoâng tin maø coøn nhaèm taùc ñoäng ñeán moïi ñoái töôïng, trong moïi lónh

vöïc. Ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích naøy, ngoân ngöõ treân baùo luoân chöùa ñöïng nhöõng thoâng tin môùi

laï, haáp daãn, ñöôïc toå chöùc ngaén goïn, deã hieåu, roõ raøng. Maët khaùc, baùo chí laø moät phöông

thöùc giao tieáp khaù ñaëc bieät. ÔÛ ñoù, ngöôøi taïo ngoân töùc taùc giaû vaø ngöôøi thuï ngoân töùc ñoäc

giaû khoâng ñoàng thôøi coù maët, khoâng coù caùc haønh vi giao tieáp keøm lôøi (cöû chæ, neùt maët,

v.v…), cuõng khoâng coù ngöõ caûnh giao tieáp. Moïi thoâng tin - hay noùi khaùc laø hoaït ñoäng giao

thoâng tin nhö buoåi ñaàu hình thaønh maø ñeán nay ñaõ trôû thaønh phöông tieän höõu hieäu trong

tieáp - chæ theå hieän qua caùc vaên baûn treân baùo. Vì theá, ngoân ngöõ baùo chí coù nhöõng yeâu caàu

raát nghieâm ngaët, ñöôïc xem nhö laø moät ngoân ngöõ chuaån möïc (ñeå ngöôøi thuï ngoân hieåu vaø

hieåu ñuùng thoâng tin).

Tuy nhieân, treân haàu heát caùc baùo hieän nay, ngöôøi ta coù theå tìm thaáy khaù nhieàu

nhöõng loãi duøng töø, nhöõng loãi vieát caâu, nhöõng caùch dieãn ñaït coù tính chaát mô hoà veà nghóa,

v.v… Thaäm chí coù nhöõng baøi maø caùch toå chöùc vaên baûn khoâng phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm phong

caùch chöùc naêng. Ñieàu naøy laøm aûnh höôûng khoâng ít ñeán chaát löôïng thoâng tin vaø taát nhieân

laø aûnh höôûng ñeán nhaän thöùc, thaãm myõ vaø caû khaû naêng ngoân ngöõ cuûa ngöôøi ñoïc.

Khaûo saùt thöïc teá söû duïng ngoân ngöõ treân caùc vaên baûn baùo chí hieän nay, tìm ra

nguyeân nhaân vaø höôùng khaéc phuïc nhöõng loãi sai soùt thöôøng gaëp laø muïc tieâu ban ñaàu ñeå

chuùng toâi ñi ñeán löïa choïn ñeà taøi “ÑAËC ÑIEÅM NGOÂN NGÖÕ CUÛA CAÙC VAÊN BAÛN BAÙO

CHÍ” (treân cöù lieäu baùo vieát Bình Döông). Qua ñoù, trong moät chöøng möïc nhaát ñònh, luaän

vaên seõ trình baøy nhöõng ñaëc ñieåm cuûa phong caùch ngoân ngöõ baùo chí, goùp theâm nhöõng yù

kieán veà vieäc chuaån hoùa ngoân ngöõ treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng noùi chung vaø

baùo chí noùi rieâng.

0.2. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU

Ngoân ngöõ ñöôïc duøng trong phong caùch baùo chí toàn taïi ôû caû daïng noùi vaø daïng vieát

treân caùc phöông tieän in aán (baùo vieát), phaùt thanh (baùo noùi) vaø truyeàn hình (baùo hình).

Nhöng nhö giôùi haïn ñaõ neâu ôû ñeà taøi, ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaän vaên laø cöù lieäu ngoân

ngöõ treân baùo vieát vaø chæ vôùi baùo vieát ôû Bình Döông töø naêm 1997 (thôøi ñieåm taùi laäp tænh)

ñeán nay. Trong quaù trình xem xeùt, luaän vaên cuõng söû duïng moät soá cöù lieäu ngoân ngöõ treân

caùc baùo vieát taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh nhaèm muïc ñích ñoái chieáu so saùnh ñeå laøm roõ hôn

nhöõng vaán ñeà neâu ra coù lieân quan.

0.2.1. Ñoái töôïng nghieân cöùu

0.2.2. Phaïm vi nghieân cöùu

Coù nhieàu vaán ñeà caàn noùi veà vieäc söû duïng ngoân ngöõ treân baùo hieän nay. Tuy nhieân,

trong phaïm vi coù theå, luaän vaên chuû yeáu nghieân cöùu ñaëc ñieåm chung cuûa phong caùch ngoân

ngöõ baùo chí, caùch thöùc söû duïng caùc phöông tieän ngoân ngöõ (ngöõ aâm vaø chöõ vieát, töø vöïng,

ngöõ phaùp), vaø caùch thöùc toå chöùc ngoân ngöõ treân vaên baûn moät soá theå loaïi tin töùc, bình luaän,

baùo hieän nay nhöng vì noù coù nhöõng ñaëc thuø rieâng (veà ñoái töôïng, veà muïc ñích) neân ngöôøi

kyù, tieåu phaåm,v.v. Ñoái vôùi theå loaïi quaûng caùo, duø chieám moät soá trang ñaùng keå treân caùc

vieát chæ ñeà caäp ñeán ôû tieåu muïc nhaän dieän theå loaïi, chöù khoâng xem noù laø ñoái töôïng khaûo

saùt.

0.3. NOÄI DUNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU

0.3.1. Noäi dung nghieân cöùu

Phaàn ñaàu luaän vaên taäp trung trình baøy nhöõng ñaëc tröng cô baûn cuûa phong caùch ngoân

ngöõ baùo chí. Ñaây laø nhöõng quan ñieåm ñaõ ñöôïc coâng boá trong caùc coâng trình nghieân cöùu

veà phong caùch hoïc tieáng Vieät, trong caùc taøi lieäu hoäi thaûo khoa hoïc nhöõng naêm gaàn ñaây.

Treân cô sôû lyù luaän chung naøy, luaän vaên tieán haønh khaûo saùt ñaëc ñieåm ngoân ngöõ treân baùo

vieát Bình Döông. Nhö ñaõ noùi, ngoân ngöõ baùo chí laø moät ngoân ngöõ giao tieáp khaù ñaëc bieät.

Do vaäy, caùc hieän töôïng ngöõ aâm, töø vöïng, ngöõ phaùp ñöôïc khaûo saùt khoâng chæ ñaët trong heä

ngöõ hoïc xaõ hoäi, ngoân ngöõ hoïc taâm lyù, ngöõ duïng hoïc,v.v. Vaán ñeà toå chöùc vaên baûn cuûa caùc

theå loaïi cuõng laø moät noäi dung ngöôøi vieát quan taâm. Trong thôøi ñaïi thoâng tin, phong caùch

baùo chí laø phong caùch cuûa ngoân ngöõ söï kieän, cho neân vaên baûn treân baùo phaûi ñöôïc toå chöùc

sao cho trong moät thôøi löôïng, moät soá löôïng toái thieåu caùc phöông tieän bieåu ñaït coù theå chöùa

ñöïng ñöôïc moät löôïng thoâng tin toái ña.

Nhöõng baát caäp trong vieäc söû duïng ngoân ngöõ treân caùc baùo ñöôïc choïn laøm cöù lieäu

neâu ra trong luaän vaên (ôû chöông hai) khoâng nhaèm muïc ñích pheâ phaùn. Maø treân cô sôû thöïc

teá naøy, nhöõng giaûi thuyeát ñöôïc ñeà nghò (ôû chöông ba) laø nhaèm naâng cao hieäu quaû cho

vieäc söû duïng ngoân ngöõ treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng noùi chung vaø baùo chí noùi rieâng.

thoáng ñeå xem xeùt maø coøn phaûi ñöôïc luaän giaûi baèng nhöõng tri thöùc lieân ngaønh nhö ngoân

0.3.2. Phöông phaùp nghieân cöùu

Khaûo saùt ñaêïc ñieåm ngoân ngöõ trong khi haønh chöùc vôùi phaïm vi noäi dung nhö treân laø

coâng vieäc ñoøi hoûi phaûi aùp duïng nhieàu phöông phaùp. Ngoaøi nhöõng thuû phaùp quen thuoäc

nhö quan saùt, söu taäp, phaân tích, mieâu taû theo höôùng quy naïp, luaän vaên chuû yeáu söû duïng

caùc phöông phaùp sau:

-Phöông phaùp thoáng keâ, phaân loaïi: thoáng keâ caùc ñoái töôïng (töø ngöõ, caâu, vaên baûn

caùc theå loaïi, v.v… ) vaø phaân loaïi theo chuû ñieåm nghieân cöùu, töø ñoù tìm ra caùc quy luaät, caùc

moái lieân heä giöõa caùc ñoái töôïng.

-Phöông phaùp ñoái chieáu, so saùnh: so saùnh, ñoái chieáu caùc ñôn vò cuøng loaïi; so saùnh,

ñoái chieáu cöù lieäu ngoân ngöõ treân baùo Bình Döông vôùi moät soá baùo khaùc ñeå tìm ra nhöõng

töông ñoàng vaø khaùc bieät; töø ñoù caùc keát luaän coù ñöôïc vöøa mang tính cuï theå, vöøa coù theå

khaùi quaùt.

-Phöông phaùp cuù phaùp - ngöõ nghóa: laø phöông phaùp ñaëc tröng ñeå nghieân cöùu ngöõ

nghóa, chöùc naêng, caáu truùc cuûa caùc ñoái töôïng ñaõ thoáng keâ (caùc yeáu toá ñöôïc ñaët trong heä

thoáng vaø xem xeùt treân nhieàu bình dieän).

-Phöông phaùp moâ hình hoùa: ñeå trình baøy moät caùch heä thoáng, moâ hình caùc theå loaïi

vaên baûn, caùch toå chöùc ngoân ngöõ cuûa töøng theå loaïi vaø mieâu taû quan heä cuûa caùc ñoái töôïng

Trong quaù trình nghieân cöùu, caùc thuû phaùp, phöông phaùp ñöôïc vaän duïng keát hôïp; coù

khi tuøy vaøo töøng noäi dung nghieân cöùu, tuøy vaøo töøng ñoái töôïng cuï theå maø söû duïng chuû yeáu

moät phöông phaùp thích hôïp.

khaûo saùt (döôùi daïng caùc baûng bieåu, sô ñoà).

Phong caùch hoïc laø boä moân ñaõ coù töø raát laâu treân theá giôùi vôùi teân goïi ban ñaàu laø

0.4. LÒCH SÖÛ NGHIEÂN CÖÙU VAÁN ÑEÀ

Thuaät tu töø ( rhetoric). Nhöng chæ ñeán ñaàu theá kyû XX, vôùi coâng trình “Khaûo luaän veà phong

ngaønh hoïc ñoäc laäp. ÔÛ Vieät Nam, phong caùch hoïc tieáng Vieät ñöôïc chính thöùc bieát ñeán töø

thaäp nieân 80 trôû laïi ñaây (maø tieàn thaân laø boä moân Tu töø hoïc trong caùc giaùo trình ñaïi hoïc).

caùch hoïc tieáng Phaùp”(1909) cuûa Charles Bally, noù môùi thaät söï ñöôïc khaúng ñònh laø moät

Nhöõng thaønh töïu böôùc ñaàu cuûa phong caùch hoïc tieáng Vieät ñaõ ñöôïc öùng duïng treân nhieàu

laõnh vöïc nhö giaûi maõ ngoân ngöõ trong taùc phaåm vaên chöông, mieâu taû caùc phong caùch chöùc

naêng, löïa choïn vaø söû duïng ngoân ngöõ thích hôïp trong töøng phaïm vi giao tieáp, v.v. Tuy

nhieân cuõng coøn khaù nhieàu vaán ñeà chöa ñöôïc thoáng nhaát trong giôùi ngöõ hoïc.

Trong boái caûnh chung naøy, vò trí cuûa phong caùch ngoân ngöõ baùo chí cuõng chöa ñöôïc

quan taâm thích ñaùng. Coù taùc giaû cho laø “caùc tin töùc ñöa treân baùo chí, döôùi caùc hình thöùc

löôïc thuaät, ñieàu tra, phoùng söï, v.v. ít nhieàu coù tính chaát bình giaù” laø thuoäc phong caùch

chính luaän [Cuø Ñình Tuù,1983, tr.151]. Cuõng coù taùc giaû khoâng ñöa “phong caùch ngoân ngöõ baùo

chí-tin töùc” vaøo heä thoáng caùc phong caùch chöùc naêng “vì phong caùch naøy cuõng bao goàm

nhieàu phong caùch phöùc taïp”[Nguyeãn Nguyeân Tröù,1988,tr.19]. Ñieåm qua caùc coâng trình nghieân

cöùu, ta thaáy phong caùch ngoân ngöõ baùo chí coù nhieàu teân goïi khaùc nhau:

Phong caùch hoïc tieáng Vieät, 1982).

-Phong caùch baùo chí-tin töùc (Cuø Ñình Tuù-Leâ Anh Hieàn-Nguyeãn Thaùi Hoøa-Voõ Bình,

tieáng Vieät töø sau Caùch maïng thaùng Taùm, 1990).

-Phong caùch thoâng taán-baùo chí (Nguyeãn Nguyeân Tröù, Phong caùch hoïc chöùc naêng

hoïc tieáng Vieät, 1993).

-Phong caùch baùo chí-coâng luaän (Ñinh Troïng Laïc, Nguyeãn Thaùi Hoøa, Phong caùch

-Phong caùch baùo chí (Höõu Ñaït, Phong caùch hoïc vaø caùc phong caùch chöùc naêng tieáng

-Phong caùch thoâng taán ( Hoà Leâ, Daãn luaän ngoân ngöõ hoïc,1994).

Nhìn chung, caùc coâng trình naøy ñaõ xaùc ñònh söï toàn taïi cuûa phong caùch ngoân ngöõ

baùo chí trong heä thoáng caùc phong caùch chöùc naêng tieáng Vieät duø vôùi nhieàu teân goïi khaùc

nhau, duø coù luùc xeáp chung noù trong phong caùch chính luaän. Caùc coâng trình naøy cuõng ñaõ

chæ ra nhöõng ñaëc tröng cô baûn veà maët chöùc naêng, veà caùch thöùc söû duïng caùc phöông tieän

bieåu ñaït, veà keát caáu caùc theå loaïi vaên baûn treân baùo. Ñaây laø nhöõng vaán ñeà coù yù nghóa lyù

luaän vaø thöïc tieãn raát lôùn.

Vaán ñeà chuaån hoùa tieáng Vieät treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng cuõng ñöôïc

nhieàu taùc giaû ñeà caäp ñeán trong caùc cuoäc hoäi thaûo, trao ñoåi khoa hoïc veà chuaån hoùa tieáng

Vieät, 2000).

Vieät. Tieâu bieåu laø hoäi nghò veà chuaån hoùa chính taû vaø thuaät ngöõ khoa hoïc do Vieän ngoân

ngöõ vaø Trung taâm bieân soaïn saùch caûi caùch giaùo duïc toå chöùc trong hai naêm 1978 vaø 1979,

hoäi thaûo Caùc vaán ñeà chuaån ngoân ngöõ saùch vaø baùo chí tieáng Vieät do Phaân vieän Baùo chí

thaûo luaän treân taïp chí Ngoân ngöõ keå töø soá 2/2000 veà vaán ñeà Phieân chuyeån töø ngöõ nöôùc

ngoaøi sang tieáng Vieät. Caùc tham luaän chuû yeáu neâu leân nhöõng haïn cheá vaø yeâu caàu chuaån

tuyeân truyeàn vaø Hoäi Ngoân ngöõ hoïc Vieät Nam toå chöùc ngaøy 12/9/1997 taïi Haø Noäi vaø cuoäc

hoùa khi noùi, vieát tieáng Vieät hieän nay. Chuaån hoùa vaø phong caùch ngoân ngöõ, giöõ gìn baûn

saéc tieáng Vieät, giöõ gìn söï trong saùng cuûa tieáng Vieät laø muïc tieâu cuûa caùc hoäi thaûo, hoäi nghò

naøy. Moät soá ñeà taøi trong ñoù coù ñeà caäp rieâng ñeán phong caùch baùo chí nhöng cuõng chæ ôû

moät phaïm vi giôùi haïn.

Döôùi goùc ñoä chuyeân moân nghieäp vuï baùo chí, cuõng coù nhieàu taùc giaû ñeà caäp ñeán moät

soá vaán ñeà nhö thuaät ngöõ baùo chí, ngoân ngöõ baûn tin, ngoân ngöõ quaûng caùo,v.v… Thaät ra, ñaây

chæ laø nhöõng maûng ñeà taøi rieâng leû vaø thieân veà kyõ thuaät vieát laùch, bieân taäp hôn laø khaûo saùt

ñaëc ñieåm ngoân ngöõ cuûa phong caùch baùo chí. Naêm 2001, Vuõ Quang Haøo khi coâng boá coâng

trình Ngoân ngöõ baùo chí (Nxb ÑHQG Haø Noäi) ñaõ khaúng ñònh laø chöa coù moät coâng trình

naøo nhö vaäy tröôùc ñoù. Taùc phaåm naøy, nhö taùc giaû ñaõ noùi, laø taäp baøi giaûng daønh cho sinh

vieân khoa baùo chí neân duø ñaõ coù nhieàu yù kieán raát giaù trò veà caùc vaán ñeà ngoân ngöõ chuaån

caùc vaên baûn thì laïi quaù sô löôïc, coù leõ do taùc giaû naøy chæ xem xeùt vaán ñeà döôùi quan ñieåm

cuûa baùo chí hoïc. Cuõng nhìn töø goùc ñoä naøy, taùc giaû Nguyeãn Tri Nieân trong taùc phaåm Ngoân

möïc, teân rieâng, thuaät ngöõ, tít baùo nhöng phaàn khaûo saùt veà ñaëc ñieåm toå chöùc ngoân ngöõ cuûa

ngöõ baùo chí: ngoân ngöõ söï kieän, ngoân ngöõ ñònh löôïng, ngoân ngöõ cuûa ñoä khoâng xaùc ñònh vaø

xem xeùt ngoân ngöõ baùo chí trong nhieàu moái quan heä: quan heä phaûn aùnh, quan heä ñoái xöùng,

quan heä lieân töôûng. Ñaây laø moät caùch nhìn môùi meû, xuaát phaùt töø baûn chaát cuûa thoâng tin

baùo chí. Tuy nhieân, caùc vaán ñeà chæ môùi ñöôïc nhìn nhaän nhö nhöõng nguyeân taéc trong vieäc

söû duïng ngoân ngöõ ñoái vôùi nhaø baùo. Caùch tieáp caän naøy coù leõ xuaát phaùt töø söï phaân bieät khaù

cöïc ñoan cuûa chính taùc giaû: “Ngoân ngöõ baùo chí vaø ngoân ngöõ laø hai lónh vöïc khaùc

nhau”[tr.13].

ngöõ baùo chí (2003, Nxb Toång hôïp Ñoàâng Nai) ñaõ chæ ra ba ñaëc ñieåm loaïi hình cuûa ngoân

Moät soá quan ñieåm raát ñaùng chuù yù khi xem xeùt ñaëc ñieåm ngoân ngöõ baùo chí theo

höôùng “ñoäng”, “hai chieàu” - nghóa laø nhöõng bieán ñoåi cuûa ngoân ngöõ treân baùo hieän nay

khoâng chæ vì thöïc hieän chöùc naêng ña daïng cuûa noù ñoái vôùi xaõ hoäi maø coøn vì chòu söï taùc

Hoaøng Tueä, trong baøi vieát Ngöôøi giaùo vieân tröôùc caùc vaán ñeà chuaån hoùa tieáng Vieät

ñoäng nhieàu maët cuûa thôøi ñaïi ñoái vôùi chính noù.

(1983), khi baøn veà hoaït ñoäng ngoân ngöõ cuõng ñaõ xaùc ñònh baùo chí hieän nay thuoäc phaïm vi

thoâng tin ñaïi chuùng vaø theo höôùng phaùt trieån töông lai, noù seõ thuoäc phaïm vi giao tieáp

khoa hoïc - kyõ thuaät.

ñaïi thoâng tin (2001, Ñi tìm baûn saéc tieáng Vieät, Nxb Treû) ñaõ ñaët ra moät höôùng tieáp caän

Trònh Saâm, trong baøi vieát Ñaëc tröng ngoân ngöõ cuûa phong caùch baùo chí trong thôøi

môùi: tieáp caän treân bình dieän ngoaïi taïi cuûa ngoân ngöõ. Theo taùc giaû naøy, moái töông quan

giöõa thôøi ñaïi vaø ngoân ngöõ trong thôøi ñaïi thoâng tin, kinh teá, xaõ hoäi nhö hieän nay ñöôïc theå

hieän tieâu bieåu trong phong caùch ngoân ngöõ baùo chí-nhaát laø ôû caùch thöùc toå chöùc vaên baûn.

Keá thöøa caùc thaønh töïu ñaõ nghieân cöùu veà phong caùch ngoân ngöõ baùo chí vaø nhöõng

höôùng tieáp caän maø caùc coâng trình tröôùc ñaõ ñaët ra, luaän vaên tieáp tuïc nghieân cöùu ñeà taøi naøy

vôùi mong muoán coù ñöôïc moät caùi nhìn toång theå, xem xeùt vaán ñeà moät caùch toaøn dieän hôn

vaø goùp theâm moät caùch nhìn rieâng veà phong caùch ngoân ngöõ baùo chí.

Cho ñeán nay chöa coù nhieàu caùc coâng trình nghieân cöùu veà ngoân ngöõ treân baùo vaø

hoaøn toaøn chöa coù moät coâng trình naøo nghieân cöùu veà ñaëc ñieåm ngoân ngöõ cuûa baùo Bình

Döông. Khi choïn ñeà taøi naøy, chuùng toâi coù mong muoán laø:

5.1. Veà maët lyù luaän, luaän vaên seõ ñuùc keát laïi nhöõng thaønh töïu lyù thuyeát veà phong

caùch ngoân ngöõ baùo chí ôû nöôùc ta trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Trong quaù trình kieán giaûi

töøng vaán ñeà, noã löïc cuûa luaän vaên coá gaéng vöôn tôùi laø thoâng qua nhöõng xöû lyù cuï theå, goùp

theâm tieáng noùi nhaèm xaùc ñònh roõ hôn baûn chaát cuûa ngoân ngöõ baùo chí döïa vaøo nhöõng ñaëc

ñieåm noäi taïi cuõng nhö ngoaïi taïi cuûa noù.

5.2. Veà maët thöïc tieãn, treân cô sôû khaûo saùt thöïc traïng ngoân ngöõ treân baùo Bình

0.5. ÑOÙNG GOÙP CUÛA LUAÄN VAÊN

Döông, luaän vaên seõ coù nhöõng ñoùng goùp thieát thöïc cho phong caùch ngoân ngöõ cuûa tôø baùo ôû

ñòa phöông. Cuï theå laø nhöõng ñeà nghò veà caùch duøng töø, vieát caâu, toå chöùc vaên baûn sao cho

chuyeån taûi ñöôïc noäi dung thoâng tin moät caùch toát nhaát. Nhöõng “loãi” dieãn ñaït ñöôïc chæ ra töø

caùc trang baùo cuõng seõ coù giaù trò tham khaûo cho caùc taùc giaû vaø ngöôøi bieân taäp ñeå coù theå

0.6. BOÁ CUÏC LUAÄN VAÊN

naâng cao chaát löôïng cuûa tôø baùo.

Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän vaø danh muïc caùc taøi lieäu tham khaûo, phaàn chính cuûa

luaän vaên bao goàm 3 chöông.

1.1. Giôùi thuyeát chung

1.1.1. Khaùi nieäm 1.1.2. Nhöõng yeáu toá quy ñònh ñaëc ñieåm ngoân ngöõ baùo chí 1.1.3. Ñaëc ñieåm chung cuûa ngoân ngöõ baùo chí

1.2. Ñaëc ñieåm veà ngöõ aâm vaø chöõ vieát 1.2.1. Vaán ñeà chính aâm 1.2.2. Vaán ñeà vieát taét 1.2.3. Vaán ñeà trình baøy kieåu chöõ

1.3. Ñaëc ñieåm veà töø vöïng

1.3.1. Töø vöïng xeùt veà maët phaïm vi söû duïng 1.3.2. Töø vöïng xeùt veà maët nguoàn goác 1.3.3. Töø vöïng xeùt veà maët phong caùch

Chöông moät: Ñaëc ñieåm ngoân ngöõ cuûa phong caùch baùo chí

1.4.1. Vaán ñeà löïa choïn caùc kieåu loaïi caâu 1.4.2. Vaán ñeà phaân ñoaïn vaø lieân keát caâu 1.4.3. Vaán ñeà toå chöùc caâu theo khuoân maãu

1.4. Ñaëc ñieåm veà ngöõ phaùp

1.5.1. Veà theå loaïi vaên baûn 1.5.2. Veà keát caáu vaên baûn 1.5.3. Veà caáu truùc noäi dung vaên baûn

1.5. Ñaëc ñieåm veà toå chöùc vaên baûn

Chöông hai: Moät soá vaán ñeà veà ngoân ngöõ treân baùo Bình Döông

1.6. Tieåu keát

2.1.1. Vaøi neùt veà Bình Döông 2.1.2. Veà lòch söû baùo Bình Döông 2.1.3. Veà ngoân ngöõ baùo Bình Döông 2.2. Nhöõng vaán ñeà veà ngöõ aâm vaø chöõ vieát

2.2.1. Veà chính taû 2.2.2. Veà vieát taét vaø vieát hoa teân rieâng 2.2.3. Vieäc söû duïng töø ngöõ tieáng nöôùc ngoaøi

2.1. Giôùi thuyeát chung

2.3.1. Loãi veà töø vöïng - ngöõ nghóa 2.3.2. Loãi veà töø vöïng - cuù phaùp 2.3.3. Loãi veà phong caùch

2.3. Nhöõng vaán ñeà veà töø vöïng

2.4.1. Loãi veà caáu truùc cuù phaùp 2.4.2. Loãi veà loâgic - ngöõ nghóa

2.4. Nhöõng vaán ñeà veà ngöõ phaùp

2.4.3. Loãi veà lieân keát

2.5. Nhöõng vaán ñeà veà vaên baûn 2.5.1. Veà ñeà taøi vaø theå loaïi 2.5.2. Veà keát caáu vaên baûn 2.5.3. Veà toå chöùc noäi dung vaên baûn

2.6. Tieåu keát

Chöông ba: Töø thöïc tieãn baùo Bình Döông ñeán yeâu caàu cuûa vieäc

3.1. Giôùi thuyeát chung

3.1.1. Nhöõng nguyeân taéc chung cuûa vieäc chuaån hoaù ngoân ngöõ 3.1.2. Ñaëc tröng ngoân ngöõ baùo chí 3.1.3. Vaán ñeà chuaån hoaù ngoân ngöõ baùo chí

3.2. Yeâu caàu veà chuaån ngöõ aâm vaø chöõ vieát

3.2.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù ngöõ aâm vaø chöõ vieát 3.2.2. Nhöõng yeâu caàu veà chuaån ngöõ aâm vaø chöõ vieát caùc vaên baûn baùo chí 3.2.3. Maáy yù kieán baøn luaän theâm

chuaån hoùa ngoân ngöõ baùo chí.

3.3.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù töø vöïng 3.3.2. Nhöõng yeâu caàu veà chuaån töø vöïng treân caùc vaên baûn baùo chí 3.3.3. Maáy yù kieán baøn luaän theâm

3.3. Yeâu caàu veà chuaån töø vöïng

3.4.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù ngöõ phaùp 3.4.2. Nhöõng yeâu caàu veà chuaån ngöõ phaùp treân caùc vaên baûn baùo chí 3.4.3. Maáy kieán baøn luaän theâm

3.4. Yeâu caàu veà chuaån ngöõ phaùp

3.5.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù vaên baûn 3.5.2. Nhöõng yeâu caàu veà chuaån vaên baûn baùo chí 3.5.3. Maáy yù kieán baøn luaän theâm

3.5. Yeâu caàu veà chuaån vaên baûn

3.6. Tieåu keát

CHÖÔNG MOÄT

ÑAËC ÑIEÅM NGOÂN NGÖÕ CUÛA PHONG CAÙCH BAÙO CHÍ

1.1. GIÔÙI THUYEÁT CHUNG

1.1.1 Khaùi nieäm

Phong caùch ngoân ngöõ baùo chí (phong caùch baùo chí) laø phong caùch ngoân ngöõ ñöôïc

duøng treân caùc vaên baûn baùo chí döôùi hình thöùc baùo vieát, baùo noùi vaø baùo hình. Baùo vieát laø

caùc loaïi baùo in nhö nhaät baùo, tuaàn baùo, nguyeät san, taïp chí, v.v… Baùo noùi laø caùc vaên baûn

lôøi thuyeát minh) treân keânh truyeàn hình. Caû ba coù chung moät ñaëc ñieåm laø ñeàu söû duïng

ngoân ngöõ laøm phöông tieän ñeå chuyeån taûi thoâng tin ñeán vôùi coâng chuùng, tuy möùc ñoä nhieàu

ít vaø nhöõng ñaëc tröng rieâng coù khaùc.

Ngoân ngöõ baùo chí laø kieåu ngoân ngöõ phi ngheä thuaät toàn taïi döôùi caû daïng noùi vaø daïng

ñöôïc phaùt ngoân treân soùng phaùt thanh. Baùo hình laø nhöõng thoâng tin baèng hình aûnh (coù keøm

caàu thoâng tin nhanh nhaïy, kòp thôøi veà moïi lónh vöïc, ngoân ngöõ baùo chí söû duïng haàu heát caùc

lôùp töø toaøn daân vôùi caùch thöùc dieãn ñaït ngaén goïn, roõ raøng, deã hieåu vaø tuaân theo chuaån möïc

chung cuûa xaõ hoäi. Trong moái quan heä vôùi hieän thöïc, ngoân ngöõ baùo chí chính laø tin töùc, söï

kieän ñöôïc theå hieän qua ngoân töø. Nhìn töø goùc ñoä giao tieáp, söï kieän tin chính laø söï kieän giao

vieát trong caùc theå loaïi nhö tin, bình luaän, phoûng vaán, kyù, phoùng söï, v.v. Ñeå ñaùp öùng nhu

tieáp ñaõ ñöôïc maõ hoaù trong caùc thoâng ñieäp maø ngöôøi vieát muoán göûi ñeán ngöôøi ñoïc (laø

ñoâng ñaûo coâng chuùng). Vì theá ngoân ngöõ baùo chí coù nhieàu ñaëc tröng raát rieâng vaø chòu khaù

nhieàu yeáu toá chi phoái.

1.1.2. Nhöõng yeáu toá quy ñònh ñaëc ñieåm cuûa ngoân ngöõ baùo chí

1.1.2.1. Yeáu toá chöùc naêng

Baùo chí coù hai chöùc naêng chính laø thoâng tin vaø taùc ñoäng.

Ngay töø buoåi ñaàu hình thaønh, baùo chí ñaõ toàn taïi vôùi chöùc naêng thoâng tin. Ngöôøi ta

xem moät tôø baùo, tröôùc heát laø xem nhöõng thoâng tin caàn bieát veà moät coâng vieäc, veà moät moùn

haøng,v.v. Nhöng daàn veà sau, theá giôùi vaät chaát ngaøy caøng phong phuù, ña daïng, nhöõng moái

quan heä cuûa con ngöôøi ngaøy caøng roäng môû, con ngöôøi caøng coù nhu caàu thoâng tin nhieàu

hôn. Söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa caùc phöông tieän kyõ thuaät hieän ñaïi ñaõ ñaùp öùng raát

nhanh, nhieàu nhu caàu thoâng tin cuûa con ngöôøi: nhöõng khoaûng caùch thoâng tin (caû khoâng

gian vaø thôøi gian) ñaõ ñöôïc ruùt ngaén laïi. Chæ maát ít giaây, ngöôøi ta coù theå bieát ngay moät söï

kieän vöøa xaûy ra ôû nöûa voøng beân kia traùi ñaát. Vaø ñoâi khi, thoâng tin sôùm hay muoän moät

chuùt seõ laøm aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán caû moät ñôøi ngöôøi, caû moät coäng ñoàng.

Chöùc naêng cô baûn thöù hai laø chöùc naêng taùc ñoäng. Theo nghóa roäng, baùo chí taùc ñoäng

ñeán ñoäc giaû treân nhieàu lónh vöïc nhaän thöùc, giaùo duïc, thaãm myõ; theo nghóa heïp, baùo chí loâi

naêng taùc ñoäng ôû ñaây ñöôïc hieåu theo nghóa bao haøm caû moät soá chöùc naêng maø nhieàu taùc giaû

cuõng ñaõ ñeà caäp ñeán: chöùc naêng thaãm myõ, chöùc naêng giaùo duïc, chöùc naêng höôùng daãn dö

luaän, chöùc naêng taäp hôïp vaø toå chöùc quaàn chuùng.

Ngoân ngöõ baùo chí phaûi coù nhöõng caùch thöùc theå hieän ñeå thöïc hieän toát hai chöùc naêng

naøy.

cuoán, haáp daãn ngöôøi ñoïc quan taâm ngay ñeán nhöõng vaán ñeà thôøi söï thöôøng ngaøy. Chöùc

Theo söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, con ngöôøi khoâng chæ coù nhu caàu ñöôïc thoâng tin veà

caùc söï kieän quanh mình maø coøn coù nhu caàu nhaän xeùt, ñaùnh giaù, nhìn roõ söï thaät. Maët khaùc,

hieän thöïc khaùch quan cuõng phaûi ñöôïc phaûn aûnh theo nhieàu chieàu. Cho neân, thoâng tin treân

1.1.2.2. Ñaëc tröng veà theå loaïi

baùo chí toàn taïi döôùi nhieàu hình thöùc theå loaïi: tin, phoùng söï, phoûng vaán, bình luaän, kyù, trao

ñoåi baïn ñoïc,v.v. Baùo chí coù nhieàu theå loaïi cuõng nhaèm thöïc hieän toát hai chöùc naêng thoâng

tin vaø taùc ñoäng. Khaû naêng thoâng tin vaø taùc ñoäng cuûa töøng theå loaïi coù nhieàu möùc ñoä khaùc

nhau. Chaúng haïn, neáu tin, phoùng söï coù öu theá trong vieäc thoâng tin thì tieåu phaåm, bình luaän

laïi coù öu theá trong vieäc taùc ñoäng. Do ñoù, caùch toå chöùc ngoân ngöõ trong töøng theå loaïi cuõng

mang nhieàu ñaëc tröng khaùc nhau.

1.1.2.3. Yeáu toá thôøi ñaïi

ÔÛ thôøi cuoäc coù raát nhieàu söï kieän haøng ngaøy ñaùng chuù yù nhö hieän nay thì yeáu toá thôøi

ñaïi ñaõ taùc ñoäng ñeán taát caû caùc lónh vöïc chöù khoâng rieâng gì baùo chí. Baùo chí vôùi chöùc naêng

thoâng tin, taùc ñoäng ñaõ chieám öu theá trong vieäc theå hieän nhu caàu cuûa con ngöôøi; ñoàng thôøi

noù cuõng ñaët con ngöôøi trong chöøng möïc naøo ñoù vaøo vò theá phaûi quan taâm ñeán taát caû

nhöõng vaán ñeà thôøi ñaïi. Tính chaát thôøi ñaïi cuûa baùo chí gaén lieàn vôùi söï kieän tin - söï kieän

môùi, tieâu bieåu, naèm trong xu theá vaän ñoäng vaø phaùt trieån cuûa thôøi ñaïi. Moät tôø baùo mang

taàm thôøi ñaïi khoâng coù choã cho nhöõng söï kieän giaät gaân, reõ tieàn, chaïy theo nhöõng thò hieáu

taàm thöôøng. Vì theá, cuõng coù theå noùi, thoâng tin baùo chí laø thoâng tin thôøi ñaïi. Ñieàu naøy daãn

ñeán moät yeâu caàu coù tính baét buoäc laø ngoân ngöõ baùo chí phaûi chuaån möïc, tieán boä, hoøa nhaäp

ngoân ngöõ daân toäc (tính thôøi ñaïi khoâng phuû nhaän tính keá thöøa).

Ngoaøi ra, haøng loaït nhöõng vaán ñeà khaùc nhö: söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa caùc

phöông tieän kyõ thuaät, söï giao löu hoäi nhaäp toaøn caàu treân nhieàu lónh vöïc, khaû naêng caïnh

tranh thoâng tin, v.v. cuõng ñang ñem ñeán cho baùo chí nhieàu naêng löïc môùi, nhöõng yeâu caàu

môùi.

Chính nhöõng ñaëc ñieåm veà chöùc naêng, veà theå loaïi vaø caùc yeáu toá thôøi ñaïi ñaõ buoäc

thoâng tin baùo chí trôû thaønh thoâng tin neùn. Ñoù laø thoâng tin cuûa söï kieän dieãn ra trong moät

khoâng gian coù theå raát roäng nhöng laïi ñöôïc chuyeån taûi trong moät thôøi gian raát ngaén. Ñoù

cuõng coù theå laø thoâng tin maø baèng moät hình thöùc bieåu hieän toái thieåu phaûi chuyeån taûi ñöôïc

moät noäi dung thoâng tin toái ña.

phaùt trieån nhöng khoâng ñöôïc lai caêng, loá bòch maø phaûi ñaûm baûo ñöôïc baûn saéc rieâng cuûa

1.1.3. Ñaëc ñieåm chung cuûa ngoân ngöõ baùo chí

1.1.3.1. Trong yù nghóa ñoù, thoâng tin baùo chí phaûi laø thoâng tin môùi. Xu höôùng khaùm

phaù, tìm toøi nhöõng gì môùi meû laø xu höôùng thuoäc veà baûn chaát cuûa con ngöôøi. ÔÛ goùc ñoä

naøy, nhaø baùo - ngöôøi phaùt tin - phaûi coù naêng löïc “ñaëc bieät maãn caûm, nhanh nhaïy, kòp thôøi

[Ngheà baùo-14/2003,tr.16]; coøn ñoäc giaû - ngöôøi nhaän tin - chæ thaät söï quan taâm ñeán nhöõng gì

phaùt hieän ñuùng vaø truùng nhöõng hieän töôïng môùi, nhöõng vaán ñeà môùi muoân maët cuûa xaõ hoäi”

môùi laï, haáp daãn “tin töùc laø nhöõng gì thôøi söï, trung thöïc vaø haáp daãn coâng chuùng”[Leonard

Rayteel-Ron Taylor;1993,tr.214]. Töø ñoù, thoâng tin baùo chí cuõng phaûi laø thoâng tin chính xaùc.

Thoâng tin ñöôïc quy chieáu trong moät khoâng gian cuï theå, trong moät thôøi gian xaùc ñònh.

Thoâng tin coù giaù trò bieåu vaät. Hieän thöïc ñöôïc quy chieáu trong taùc phaåm baùo chí phaûi ñoàng

nhaát vôùi thöïc taïi. Thoâng tin chính xaùc khoâng chæ thoûa maõn nhu caàu nhaän thöùc maø coøn coù

giaù trò taùc ñoäng ñeán tình caûm cuûa ngöôøi ñoïc. Ñeå thöïc hieän chöùc naêng taùc ñoäng, thoâng tin

baùo chí phaûi laø thoâng tin môùi laï, haáp daãn, ngaén goïn. Noäi dung phaûi luoân luoân môùi meû, ña

daïng, neâu ñöôïc nhöõng vaán ñeà ñích thöïc cuûa cuoäc soáng maø coâng chuùng ñang quan taâm.

Ngoân ngöõ phaûi coù söùc thu huùt, loâi cuoán ngöôøi ñoïc töø vieäc löïa choïn töø ngöõ ñeán caùch thöùc

1.1.3.2. Tröôùc nhöõng yeâu caàu ñoù, ngoân ngöõ baùo chí phaûi mang tính chaát ngaén goïn. Nhieàu toaø

soaïn xem ñaây laø tieâu chuaån ñaàu tieân, coù nhöõng quy öôùc baét buoäc veà soá caâu, soá chöõ trong töøng kieåu baøi.

Ñieàu naøy coù theå ñöôïc lyù giaûi töø goùc ñoä cuûa caùc vai giao tieáp: ñoái vôùi ngöôøi vieát, “phong caùch ngaén goïn

naøy phaùt sinh töø nhu caàu caàn thieát. Baùo chí phaûi keå nhieàu chuyeän trong ngaøy, vaø chæ coù baáy nhieâu

trang”[Leonard Rayteel-Ron Taylor,1993,tr.211]; coøn ñoái vôùi ngöôøi ñoïc “ngaøy caøng bò loâi cuoán bôûi

caùch xöû lyù ngaén goïn caùc tin töùc thôøi söï”[Jacques Locquin,2003, tr.24].

Ngoân ngöõ baùo chí mang tính chính xaùc, chuaån möïc. Baùo chí ngaøy nay ñaõ trôû thaønh dieãn ñaøn coâng

luaän. Nhöõng thoâng tin treân baùo luoân ñöôïc ñoäc giaû tin caäy vaø keå cho nhau nghe, truyeàn cho nhau xem. Do

ñoù, ngoân ngöõ baùo chí phaûi chaân thöïc, höôùng ñeán söï chuaån möïc trong dieãn ñaït.

toå chöùc vaên baûn sao cho “baét maét”, deã hieåu, deã ñoïc.

Ngoân ngöõ baùo chí phaûi mang tính chieán ñaáu cao. Baùo chí luoân laø cô quan ngoân luaän

cuûa moät toå chöùc, moät ñaûng phaùi, tuyeân truyeàn vaø taùc ñoäng ñeán ñoäc giaû vì moät muïc tieâu

naøo ñoù veà chính trò, veà kinh teá, xaõ hoäi.

Ngoân ngöõ baùo chí cuõng phaûi mang tính thôøi söï vaø haáp daãn ñeå thöïc hieän toát chöùc

1.2. ÑAËC ÑIEÅM VEÀ NGÖÕ AÂM VAØ CHÖÕ VIEÁT

naêng taùc ñoäng, ñaùp öùng ñöôïc khaû naêng caïnh tranh thoâng tin.

Ngöõ aâm vaø chöõ vieát laø thöù chaát lieäu cô baûn ñeå taïo neân tín hieäu ngoân ngöõ. Chöõ vieát

maëc duø chæ laø ñöôøng neùt ghi laïi aâm thanh theo söï quy öôùc chung cuûa xaõ hoäi nhöng laïi coù

taùc duïng cuûng coá chuaån möïc ngöõ aâm bôûi tính ñònh hình, coá ñònh cuûa noù. Heä thoáng chöõ

vieát bieåu thò heä thoáng aâm thanh cuûa moät ngoân ngöõ. Chöõ vieát cuõng goùp phaàn thoáng nhaát

ngoân ngöõ. Chöõ vieát coøn coù khaû naêng môû roäng phaïm vi söû duïng ngoân ngöõ, vöôït caû khoâng

gian vaø thôøi gian vaø coù giaù trò löu tröõ, baûo toàn (ñieàu maø aâm thanh khoâng coù ñöôïc): “Ngoân

ngöõ vieát truyeàn ñi vaø tröõ laïi moät khoái löôïng thoâng tin lôùn lao. Ngoân ngöõ vieát laø coâng cuï

chuû yeáu cuûa söï phaùt trieån xaõ hoäi” [Hoaøng Tueä,2001,tr.355]. Cho neân, phong caùch baùo chí coù

nhöõng quy ñònh raát nghieâm ngaët ñoái vôùi thöù chaát lieäu naøy.

Phong caùch ngoân ngöõ baùo chí laø kieåu phong caùch duøng trong giao tieáp mang tính

chính thöùc xaõ hoäi, cho neân nhu caàu chuaån möïc, höôùng ñeán chuaån möïc laø ñaëc ñieåm cô baûn

nhaát trong vieäc söû duïng caùc phöông tieän ngöõ aâm vaø chöõ vieát. Hôn nöõa, chöùc naêng taùc

ñoäng cuûa baùo chí laïi raát ñaëc thuø: taùc ñoäng töùc thôøi ñeán ñoâng ñaûo coâng chuùng veà nhaän

thöùc, veà thaãm myõ vaø caû khaû naêng söû duïng ngoân ngöõ. Do vaäy, vieát ñuùng chính taû, nghóa laø

ñuùng theo caùc quy taéc heä thoáng chöõ vieát cuûa moät ngoân ngöõ laø yeâu caàu haøng ñaàu cuûa chöõ

vieát treân caùc vaên baûn baùo chí.

Maët khaùc, baûn thaân ngöõ aâm laø moät heä thoáng beàn vöõng, kheùp kín, ít thay ñoåi. Chöõ

vieát tieáng Vieät vôùi heä thoáng 22 aâm ñaàu, 16 aâm chính, 2 aâm ñeäm, 8 aâm cuoái vaø 6 thanh

1.2.1. Vaán ñeà chính aâm

ñieäu coù khaû naêng bieåu thò roõ aâm thanh lôøi noùi vaø taïo ra ñuû caùc ñôn vò giao tieáp. Tieáng

Vieät laø moät ngoân ngöõ aâm tieát tính, aâm tieát tieáng Vieät coù giaù trò phaân giôùi hình thaùi hoïc raát

roõ raøng - söï tri giaùc ngoân ngöõ cuûa ngöôøi Vieät voán döïa treân cô sôû naøy. Hieän nay, do taùc

ñoäng cuûa thôøi ñaïi, tieáng Vieät ñaõ vay möôïn nhieàu töø ngöõ tieáng nöôùc ngoaøi. Ñieàu naøy laø

moät nhu caàu taát yeáu, vaán ñeà laø phaûi tuaân theo nhöõng quy öôùc ñaõ ñöôïc thoáng nhaát veà caùch

ñoïc, caùch vieát, caùch phaân giôùi aâm tieát nhöõng töø ngöõ vay möôïn naøy.

Cuõng theo höôùng chuaån möïc maø phöông ngöõ ít ñöôïc duøng treân caùc vaên baûn baùo

chí. Hieän nay, baùo trung öông vaø ñaëc bieät laø baùo ñòa phöông luoân coù nhöõng tin, baøi vieát

veà tình hình kinh teá xaõ hoäi ôû ñòa phöông. Vieäc vieát vaø noùi theo tieáng ñòa phöông coù taùc

ñoäng tröïc tieáp ñeán söï tieáp nhaän vaø hieåu ñuùng thoâng tin; coù taùc duïng baûo toàn nhöõng ñaëc

tröng vaên hoùa rieâng cuûa vuøng mieàn maø trong nhieàu tröôøng hôïp khoù thay theá baèng töø ngöõ

toaøn daân. Nhöng do yeâu caàu thoâng tin roäng raõi, höôùng ñeán chuaån möïc xaõ hoäi neân chöõ vieát

treân baùo khoâng theå ghi theo caùch phaùt aâm ñòa phöông. Thöïc teá hieän nay, ngöôøi Vieät ôû

nhieàu vuøng khaùc nhau noùi nhieàu phöông ngöõ khaùc nhau nhöng ñeàu thoáng nhaát chung veà

maët chöõ vieát.

1.2.2. Vaán ñeà vieát taét

thoáng keâ cho thaáy, cöù trung bình moät trang baùo (khoå 42x58) coù töø 2 ñeán 38 ñôn vò vieát taét

[Nguyeãn Ngoïc Traâm, NN&ÑS-9/2003]. Treân baát cöù moät trang baùo naøo hieän nay, ta ñeàu coù theå

thaáy haøng loaït caùc töø vieát taét kieåu nhö: UBND, HÑND, KT-XH, TDTT, GD-ÑT, HLV,

Vieát taét laø moät ñaëc ñieåm khaù noåi troäi cuûa chöõ vieát thuoäc phong caùch baùo chí. Moät

thôøi ñaïi buøng noå thoâng tin. Ñaëc bieät trong caùc vaên baûn baùo chí, nhö ñaõ noùi, thoâng tin baùo

chí voán laø thoâng tin neùn, phöông thöùc vieát taét khaù phoå bieán taïo neân moät dieän maïo môùi

cho vaên baûn vaø laøm taêng theâm hieäu quaû chuyeån taûi thoâng tin. Tuy nhieân, tình traïng vieát

taét ñeán möùc tuyø tieän cuõng ñang taïo ra khoâng ít khoù khaên cho vieäc giaûi maõ vaên baûn, nhaát

laø nhöõng tröôøng hôïp ñoàng daïng taét deã laøm hieåu sai leäch noäi dung.

CLB, BCH, ASEA, NATO, UNESCO,v.v. Vieát taét laø moät xu theá taát yeáu treân theá giôùi trong

1.2.3. Vaán ñeà trình baøy chöõ vieát

Caùch trình baøy chöõ vieát vôùi nhieàu kieåu chöõ, côõ chöõ khaùc nhau laø moät ñaëc ñieåm ñoäc

ñaùo cuûa phong caùch ngoân ngöõ baùo chí. Tröôùc söï taùc ñoäng cuûa neàn kinh teá thò tröôøng hieän

nay, nhieàu tôø baùo phaûi töï haïch toaùn thu chi. Ñeå loâi cuoán ñöôïc ñoäc giaû, haàu nhö taát caû caùc

baùo, taïp chí ñeàu caûi tieán kyõ thuaät trình baøy. Söï caûi tieán naøy tröôùc heát taäp trung chuû yeáu

vaøo caùc tieâu ñeà (tít) cuûa baøi baùo. Coù theå noùi, söï thaønh coâng trong giao tieáp baùo chí tröôùc

heát laø höôùng ñöôïc söï chuù yù cuûa ngöôøi ñoïc vaøo tieâu ñeà. Do vaäy, trong thöïc teá, taäp theå

ngöôøi phaùt tin (taùc giaû vaø toøa soaïn) luoân taïo söï chuù yù cho ngöôøi nhaän tin baèng nhöõng tieâu

ñeà coù aán töôïng nhaát (maøu saéc röïc rôõ, côõ chöõ to, ñaäm, coù khung vieàn,v.v…).

1.3. ÑAËC ÑIEÅM VEÀ TÖØ VÖÏNG

Töø vöïng laø ñôn vò cô sôû ñeå taïo vaên baûn. Do vaäy, töø vöïng theå hieän khaù roõ ñaëc tröng

cuûa töøng phong caùch ngoân ngöõ. Xem xeùt ñaëc ñieåm töø vöïng cuûa moät phong caùch ngoân ngöõ

chính laø xem xeùt khaû naêng bieåu ñaït cuûa caùc phöông tieän töø ngöõ - maø khaû naêng naøy tuøy

thuoäc vaøo caùch thöùc löïa choïn vaø söû duïng caùc lôùp töø ngöõ trong töøng kieåu vaên baûn.

1.3.1. Ñaëc ñieåm töø vöïng xeùt veà maët phaïm vi söû duïng

chí phaûi deã hieåu, thoâng duïng. Phong caùch baùo chí söû duïng lôùp töø vöïng toaøn daân moät caùch

roäng raõi. Ñaây laø lôùp töø vöïng quan yeáu, laø voán töø chung cho nhöõng ngöôøi cuøng coäng ñoàng

ngoân ngöõ duø thuoäc nhieàu taàng lôùp khaùc nhau, ôû nhieàu ñòa phöông khaùc nhau. Ñoïc baûn tin

sau, chaéc chaén laø nhöõng ai thoâng thaïo tieáng Vieät ñeàu coù theå hieåu ñöôïc:

“Moät phuï nöõ mang traû cho thö vieän taïi bang Connecticut, Hoa Kyø moät quyeån saùch ñaõ möôïn (1) caùch nay 94 naêm. Ñoù laø quyeån mang töïa ñeà Tuyeån choïn 100 taùc phaåm vaên hoïc. Baø Kelly Woodward mang traû cho thö vieän coâng coäng Vemon, leõ ra phaûi laø vaøo ngaøy 3-5-1903, do oâng noäi cuûa mình kyù teân thueâ möôùn. Vôùi tieàn thueâ saùch luùc ñoù laø 2 cent/ngaøy, cho ñeán nay baø phaûi traû laø 685 USD! Tuy nhieân, ban giaùm ñoác thö vieän quaù möøng rôõ vôùi nghóa cöû cao ñeïp naøy,chaúng nhöõng tha cho tieàn thueâ saùch maø coøn taëng cho baø moät taám baèng khen nöõa!” (CA -16/8/2003)

1.3.1.1. Baùo chí laø phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng cho neân töø ngöõ duøng trong baùo

Vaên baûn treân duøng nhieàu töø ngöõ thuaàn Vieät: möôïn, traû, saùch, möøng rôõ, cho, taëng,

duøng caû nhieàu töø Haùn Vieät: phuï nöõ, thö vieän, giaùm ñoác, taùc phaåm vaên hoïc laø nhöõng töø ngöõ

raát quen thuoäc vôùi ngöôøi Vieät.

1.3.1.2. Ñoâi khi ta cuõng thaáy xuaát hieän nhöõng töø ngöõ chuyeân ngaønh, nhöõng thuaät

(2) “Boä Y Teá vöøa hoaøn taát döï thaûo phaùt ñoà chaån ñoaùn vaø ñieàu trò beänh vieâm naõo caáp ôû treû. Theo ñoù khi treû coù caùc bieåu hieän: soát cao 39 - 400C, keùm linh hoaït, nhöùc ñaàu, co giaät, roái loaïn tieâu hoùa… phaûi tieán haønh choáng co giaät, choáng suy hoâ haáp, truyeàn dòch keøm ñieän giaûi…”(TT- 31/5/2003)

ngöõ khoa hoïc treân caùc baøi baùo. Chaúng haïn, baûn tin ngaén sau:

dòch, ñieän giaûi, v.v. nhöng ngöôøi ñoïc vaãn hieåu ñöôïc noäi dung. Ñaõ coù moät söï chuyeån hoùa,

duøng haøng loaït nhöõng töø ngöõ chuyeân moân y hoïc: chaån ñoaùn, ñieàu trò, vieâm naõo caáp, truyeàn

xaâm nhaäp laãn nhau giöõa lôùp töø vöïng toaøn daân vaø thuaät ngöõ. Khoâng ít thuaät ngöõ ñaõ ñöôïc

1.3.1.3. Khaùc vôùi lôùp töø toaøn daân, tieáng loùng vaø töø ñòa phöông ñöôïc duøng raát haïn

hình thaønh treân cô sôû cuûa nhöõng töø ngöõ thoâng duïng haøng ngaøy.

cheá treân caùc vaên baûn baùo chí. Tieáng loùng voán chæ gaén lieàn vôùi moät taàng lôùp naøo ñoù, trong

moät ñieàu kieän hoaøn caûnh naøo ñoù neân chæ coù giaù trò nhaát thôøi (thöôøng chæ duøng trong phong

caùch khaåu ngöõ). Moät soá tieáng loùng khoâng thoâ tuïc ñoâi khi ñöôïc duøng trong phong caùch vaên

töø ñòa phöông thì coù khaùc, khaù nhieàu töø ñòa phöông khoâng mang tính chaát ñoái laäp vôùi töø

toaøn daân. Ñoù laø nhöõng töø ngöõ bieåu thò nhöõng söï vaät, söï vieäc, hoaït ñoäng ñaëc thuø ôû moät ñòa

phöông. Chaúng haïn: maêng cuït, saàu rieâng (loaïi traùi caây) ôû vuøng Nam Boä hay thöng, coái,

chöông vôùi yù nghóa tu töø nhöng trong phong caùch baùo chí khoâng toàn taïi loaïi naøy. Ñoái vôùi

caàn thoâng tin nhöõng noäi dung rieâng bieät naøy.

khoùe (loaïi ñôn vò ñong) ôû Haûi Höng,v.v. Ngoân ngöõ baùo chí chæ duøng ñeán töø ñòa phöông khi

- xaõ hoäi xuaát hieän vôùi moät taàn soá raát cao. Treân caùc tôø baùo hieän nay, ta coù theå baét gaëp

thöôøng xuyeân caùc töø ngöõ chính trò xaõ hoäi - nhaát laø ôû caùc baøi “ñinh”. Chaúng haïn: chuû nghóa

1.3.1.4. Moät ñaëc ñieåm khaù noåi baät laø trong caùc vaên baûn baùo chí, lôùp töø ngöõ chính trò

xaõ hoäi, daân chuû, vaên minh, ñaáu tranh, coâng nhaân, noâng daân, laäp tröôøng, lí töôûng, caùch

maïng, ñaûng, hoäi, ñoaøn,v.v. Moät thoáng keâ môùi ñaây cho thaáy, qua khaûo saùt 35 dieãn ngoân

Quoác ngöõ trong giai ñoaïn 1920-1930 thì coù ñeán 2003 ñôn vò coù noäi dung chuyeân moân,

trong ñoù soá töø ngöõ xaõ hoäi chính trò chieám 43,9% [Leâ Quang Thieâm;2003,tr.110]. Chính khaû

naêng nhaïy caûm cuûa lôùp töø ngöõ naøy ñaõ khieán chuùng thaät thích hôïp vôùi maûnh ñaát baùo chí:

“Quy luaät cho thaáy trong moät xaõ hoäi thuoäc thôøi ñaïi nhaát ñònh, nhöõng töø ngöõ thuoäc phaïm vi

xaõ hoäi chính trò (XHCT) xeùt veà coâng naêng vaø taùc ñoäng xaõ hoäi, veà hieäu löïc haønh ngoân vaø

söï phaûn aùnh thöïc taïi, chuùng bao giôø cuõng naèm ôû trung taâm chuù yù cuûa nhaän thöùc vaø vaän

duïng xaõ hoäi”[Leâ Quang Thieâm,2003,tr.102]. Söï coù maët ngaøy caøng nhieàu nhöõng töø ngöõ naøy

treân caùc vaên baûn baùo chí chöùng toû ngaøy caøng xuaát hieän nhieàu söï kieän chính trò xaõ hoäi treân

ñaát nöôùc ta. Maët khaùc, coù theå noùi, ñaây laø moät ñaëc ñieåm ñaõ goùp phaàn khaúng ñònh söï toàn taïi

1.3.1.5. Lôùp töø ngöõ chuyeân ngaønh baùo chí theå hieän khaù roõ ñaëc ñieåm ngheà nghieäp

rieâng bieät cuûa phong caùch baùo chí trong heä thoáng caùc phong caùch chöùc naêng tieáng Vieät.

tö lieäu, ngöôøi toát vieäc toát,v.v. lieân quan ñeán theå loaïi: tin, töôøng thuaät, phoùng söï, kyù, ghi

nhanh, phoûng vaán, bình luaän,v.v. lieân quan ñeán coâng vieäc ngheà baùo: ñieàu tra, ghi cheùp, thu

thaäp, ñöa tin, bieân taäp, thu thanh, phaùt soùng, aán haønh,v.v. lieân quan ñeán ngöôøi taïo ngoân:

bieân taäp vieân, thö kyù toøa soaïn, coäng taùc vieân, kyù giaû, nhaø baùo, phoùng vieân, ñaëc phaùi vieân,

phaùt thanh vieân,v.v. vaø ngöôøi thuï ngoân: ñoäc giaû, khaùn giaû, thính giaû, coâng chuùng,v.v. Ñaây

chính laø lôùp töø chuyeân duøng cuûa phong caùch ngoân ngöõ baùo chí.

baùo chí. Chaúng haïn, lieân quan ñeán ñoái töôïng ngheà baùo: tin töùc, thôøi söï, söï kieän, thoâng tin,

1.3.2. Ñaëc ñieåm töø vöïng xeùt veà maët nguoàn goác

baùo chí tieáng Vieät noùi rieâng ñeàu coù maët cuûa caùc ñôn vò töø ngöõ thuaàn Vieät, töø ngöõ goác Haùn

vaø töø vay möôïn tieáng nöôùc ngoaøi. Khaû naêng söû duïng cuûa moãi loaïi khoâng nhö nhau tuøy

vaøo töøng giai ñoaïn phaùt trieån xaõ hoäi - ngoân ngöõ, tuøy vaøo töøng theå loaïi phaûn aùnh. Khaûo saùt

lòch söû töø vöïng tieáng Vieät, taùc giaû Leâ Quang Thieâm ñaõ cho thaáy thôøi kyø tröôùc 1858 laø thôøi

kyø song ngöõ baát bình ñaúng Haùn-Vieät, tieáng Haùn laø ngoân ngöõ chính thöùc. Nhöng thôøi kyø

sau 1858 ñeán 1945, tieáng Haùn ñaõ maát ñi ñòa vò ñoäc toân, nhöôøng choã cho söï tieáp xuùc vaø

1.3.2.1. Xeùt veà maët nguoàn goác, trong caùc vaên baûn tieáng Vieät noùi chung, vaên baûn

[Leâ Quang Thieâm;2003,tr.209].

aûnh höôûng Phaùp. Chæ ñeán thôøi kyø sau 1945, tieáng Vieät môùi trôû thaønh ngoân ngöõ quoác gia

Trong quaù trình tieáp xuùc, tieáng Vieät ñaõ chuû ñoäng tieáp nhaän khaù nhieàu töø ngöõ tieáng

Haùn. Lôùp töø ngöõ naøy haàu heát ñaõ nhaäp heä, chòu söï chi phoái cuûa caùc quy luaät ngöõ aâm, ngöõ

nghóa vaø ngöõ phaùp tieáng Vieät neân ñöôïc duøng khaù roäng raõi trong caùc vaên baûn tieáng Vieät.

Ngoân ngöõ baùo chí söû duïng nhieàu töø ngöõ Haùn Vieät ôû nhöõng noäi dung mang tính chaát

nghieâm tuùc, trang troïng (thoâng tin chính trò xaõ hoäi) hoaëc nhöõng noäi dung caàn ñaûm baûo tính

ngaén goïn, chính xaùc (thoâng tin chuyeân ngaønh). Chính baùo chí laø phöông tieän phoå bieán vaø

laøm thuaàn hoùa lôùp töø ngöõ vay möôïn naøy. Tuy nhieân, vieäc laïm duïng töø Haùn Vieät treân caùc

phöông tieän thoâng tin trong nhieàu tröôøng hôïp seõ khieán cho noäi dung dieãn ñaït thieáu trong

saùng, khoù hieåu ñoái vôùi coâng chuùng ñoäc giaû (trong khi coù theå duøng töø thuaàn Vieät töông

1.3.2.2. Trong thôøi ñaïi thoâng tin hieän nay, nhieàu thuaät ngöõ vay möôïn töø tieáng nöôùc

ñöông).

ngoaøi (chuû yeáu töø caùc ngoân ngöõ chaâu AÂu) xuaát hieän khaù phoå bieán treân caùc phöông tieän

thoâng tin ñaïi chuùng. Ñaây laø xu theá taát yeáu, tích cöïc, tieát kieäm cuûa moät xaõ hoäi tieán boä ñeå

ñaùp öùng nhu caàu tö duy vaø giao tieáp. Tuy nhieân, ñaây laø nhöõng töø ngöõ khoù ñoïc, khoù nhôù,

khoù tieáp thu ñoái vôùi ngöôøi Vieät. Phieân chuyeån hay giöõ nguyeân daïng nhöõng töø ngöõ naøy

caàn coù moät söï quy öôùc chaët cheõ veà vaán ñeà naøy.

ñang laø vaán ñeà chöa ñöôïc thoáng nhaát vaø ñaõ gaây khoâng ít khoù khaên cho ngöôøi ñoïc, ñoøi hoûi

khi ta baét gaëp nhöõng töø coå kieåu nhö: troác (ñaàu), maûng (maûi meâ), loï (huoáng chi),v.v. treân

caùc vaên baûn baùo chí. Do ôû lôùp töø toaøn daân thoâng duïng hieän nay ñaõ coù nhöõng töø ngöõ töông

ñöông khieán cho töø coå trôû neân loãi thôøi, chæ coøn giaù trò lòch söû, chaúng haïn nhöõng töø: tuaàn

1.3.2.3. Töø coå, töø môùi xeùt veà khaû naêng söû duïng ñeàu thuoäc lôùp töø vöïng tieâu cöïc. Ít

ñòa phöông, hoaëc treân caùc vaên baûn khaûo cöùu coøn ñang löu duïng. Söï coù maët cuûa loaïi töø coå

naøy thöôøng khieán ñoäc giaû khoù tieáp thu vì phaûi truy taàm nghóa töø nguyeân cuûa chuùng, maø

vieäc naøy khoâng phaûi ai cuõng coù theå laøm ñöôïc. Cho neân lôùp töø coå coù taàn suaát raát thaáp treân

caùc vaên baûn baùo chí.

phuû, aùn saùt, höông coáng, phoù baûng, v.v. ñoâi khi chæ xuaát hieän trong phong caùch khaåu ngöõ ôû

Traùi vôùi töø coå, lôùp töø môùi laïi coù khaû naêng phaùt trieån tích cöïc. Cuøng vôùi söï phaùt trieån

cuûa theá giôùi vaät chaát cuõng nhö nhu caàu nhaän thöùc vaø giao tieáp cuûa con ngöôøi trong xaõ hoäi,

khaù nhieàu töø ngöõ môùi ñöôïc xuaát hieän treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng theo con ñöôøng

du nhaäp hoaëc taïo môùi. Ban ñaàu chuùng nhö moät söï caùch taân, thöû nghieäm; veà sau trôû neân

phoå bieán, thoâng duïng. Chính baùo chí ñaõ coù coâng ñaàu trong vieäc truyeàn baù chöõ Quoác ngöõ

vaø goùp phaàn raát lôùn trong vieäc hình thaønh voán töø ngöõ cuûa daân toäc. Khaûo saùt nhöõng ñôn vò

töø vöïng môùi theo caùch “phöùc taïp hoùa”, “ña thaønh toá hoùa” trong caùc vaên baûn baùo chí ñaàu

theá kyû XX, taùc giaû Leâ Quang Thieâm cho thaáy soá löôïng töø phöùc vaø thaønh ngöõ taêng leân

trong voøng treân moät thaäp nieân laø 16,05%. ÔÛ caùc giai ñoaïn sau, nhöõng yeáu toá taïo töø phöùc

cuõng xuaát hieän nhieàu hôn vôùi taàn soá cao hôn [Leâ Quang Thieâm;2003,tr.223]. Treân caùc vaên

baûn baùo chí hieän nay, soá löôïng töø môùi cuõng khoâng ngöøng xuaát hieän, nhaát laø trong caùc theå

loaïi phoùng söï ñieàu tra, töôøng thuaät, bình luaän, kyù, v.v. vôùi nhieàu phöông thöùc caáu taïo ñoäc

ñaùo laøm neân moät ñaëc tröng rieâng cuûa phong caùch baùo chí. Chaúng haïn:

-Theo phöông thöùc môû roäng nghóa: caét ñieän, caét nöôùc, caét vieän trôï, caét quan heä,

v.v.

tin taëc, ñaát taëc, khoan taëc, khoaùng taëc, meàm hoaù chæ tieâu, meàm hoaù hoäi nghò, v.v.

-Theo phöông thöùc moâ phoûng: giaù saøn, ñieåm saøn, chaïy tröôøng, chaïy ñieåm, ñinh taëc,

-Phieân chuyeån töø ngöõ vay möôïn: ma ket ting, shoáp, shoác, xtreùt, xì caêng ñan, v.v.

Nhieàu töø ngöõ naøy coøn ñang trong thôøi kyø saøng loïc vaø baùo chí ñoùng vai troø laø

phöông tieän thöû nghieäm, truyeàn baù nhanh choùng, roäng raõi.

-Taïo môùi: phaàn cöùng, phaàn meàm, heä ñieàu haønh, boä vi xöû lyù, v.v.

Xeùt veà maët phong caùch, ngoân ngöõ baùo chí coù khaû naêng raát ña daïng trong vieäc löïa

choïn vaø söû duïng caùc lôùp töø ngöõ vôùi nhieàu maøu saéc phong caùch khaùc nhau ñeå ñaït ñöôïc

hieäu quaû giao tieáp.

1.3.3. Ñaëc ñieåm töø vöïng xeùt veà maët phong caùch

Thöù nhaát, ngoân ngöõ baùo chí söû duïng roäng raõi lôùp töø ngöõ ña phong caùch. Ñaây laø lôùp

1.3.3.1. Veà ñaïi theå, lôùp töø ngöõ baùo chí mang maøu saéc trung tính. Coù hai lyù do sau:

töø ngöõ thoâng duïng, deã tieáp thu ñoái vôùi ñoâng ñaûo coâng chuùng: “Ngöôøi Vieät Nam naøo cuõng

coù voán töø ngöõ naøy vaø duøng noù ñeå noùi vieát trong moïi phong caùch tieáng Vieät. Trong ngoân

ngöõ, caùi gì luoân ñöôïc duøng, caùi gì ñöôïc moïi ngöôøi ñeàu duøng thì caùi ñoù trôû neân quen thuoäc

vaø deã hieåu”[Cuø Ñình Tuù;1983,tr.202].

Thöù hai, ñeå ñaûm baûo ñöôïc tính khaùch quan cuûa thoâng tin, tính chaân thaät cuûa söï

kieän, ngoân ngöõ baùo chí phaûi duøng nhöõng töø ngöõ coù saéc thaùi trung hoaø. Trong nhieàu tröôøng

hôïp, saéc thaùi bieåu caûm (aâm tính hoaëc döông tính) deã laøm sai leäch noäi dung, laøm maát ñi

tính chính xaùc cuûa söï kieän.

1.3.3.2. Ngoân ngöõ baùo chí cuõng noåi baät vôùi khaû naêng söû duïng lôùp töø ngöõ coù maøu saéc

bieåu caûm. Ñeå thu huùt söï quan taâm cuûa ñoâng ñaûo coâng chuùng baïn ñoïc, baùo chí löïa choïn vaø

saùng taïo nhöõng töø ngöõ coù maøu saéc caûm xuùc roõ reät. Ñaây thöôøng laø nhöõng töø ngöõ chính trò

bieán ñoäng chính tröôøng, tröøng phaït kinh teá, leo thang chieán tranh, chuyeån giao quyeàn löïc,

caên beänh theá kyû, v.v. Möùc ñoä bieåu caûm theå hieän khoâng ñoàng ñeàu ôû caùc theå loaïi. Lôùp töø

xaõ hoäi coù tính thôøi söï cao: thaûm hoïa haït nhaân, khuûng hoaûng con tin, taán coâng khuûng boá,

ngöõ bieåu caûm naøy thöôøng xuaát hieän nhieàu ôû theå loaïi coù tính chieán ñaáu vaø thuyeát phuïc

cao, theå hieän chính kieán cuûa ngöôøi vieát nhö bình luaän, phoùng söï ñieàu tra, v.v. Tuy nhieân,

trong moät theå loaïi voán raát khoâ khan nhö baûn tin thì caùch dieãn ñaït cuï theå, sinh ñoäng, gôïi

ngöôøi ñoïc. Chaúng haïn trong baûn tin sau:

caûm seõ laøm “meàm hoaù” thoâng tin, taïo aán töôïng thích thuù, deã tieáp nhaän, deã nhôù ñoái vôùi

Baûn tin ngaén vieát veà naïn khuûng boá phaù huyû tieàm naêng du lòch cuûa ñaûo Bali, nhöng

haøng loaït töø ngöõ gôïi hình aûnh, gôïi caûm nhö: meänh danh, thieân ñöôøng treân maët ñaát, vuï

“ Ñöôïc meänh danh laø “thieân ñöôøng treân maët ñaát”, moãi naêm Bali thu huùt haøng trieäu du (3) khaùch vaø thu veà moät löôïng ngoaïi teä lôùn cho Inñoânesia. Theá nhöng, vuï khuûng boá kinh hoaøng laøm noå tung hoäp ñeâm nöùc tieáng Sari, cöôùp ñi maïng soáng gaàn 200 ngöôøi, chuû yeáu laø coâng daân Australia, ñaõ ñaët daáu chaám heát cho chuoãi ngaøy yeân bình treân hoøn ñaûo naøy.” (BD- 5/1/2003)

khuûng boá kinh hoaøng, noå tung, hoäp ñeâm nöùc tieáng, cöôùp ñi maïng soáng, ñaët daáu chaám heát,

Xeùt cho cuøng, chính söï haáp daãn cuûa töø ngöõ baùo chí ñaõ taùc ñoäng ñeán tình caûm vaø

nhaän thöùc cuûa ngöôøi ñoïc, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng töø ngöõ mang maøu saéc döông tính. Baùo chí

chuoãi ngaøy yeân bình ñaõ khieán cho baûn tin trôû neân raát haáp daãn.

thöôøng duøng lôùp töø naøy trong nhöõng vaên baûn bieåu döông ngöôøi toát vieäc toát, trong nhöõng

thoâng tin veà thaønh töïu kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi. Chaúng haïn: kinh teá Bình Döông moät naêm

thaéng lôïi, moät caùn boä hoäi noâng daân göông maãu, v.v. Ngöôïc laïi, ñoái vôùi nhöõng vaên baûn coù

1.3.3.3. Ngoân ngöõ baùo chí cuõng thöôøng duøng nhieàu töø ngöõ coù maøu saéc trang troïng

noäi dung pheâ phaùn thì lôùp töø ngöõ ñöôïc duøng mang maøu saéc aâm tính roõ reät.

nhö: xu theá ñoái ngoaïi, thieän chí hoaø bình, taêng cöôøng hôïp taùc, ñoaøn ñaïi bieåu, toång laõnh söï,

boå nhieäm, quaùn trieät, v.v. Ñaây laø lôùp töø ngöõ coù öu theá khi caàn theå hieän nhöõng noäi dung

mang tính chaát trang nghieâm nhö ôû caùc baûn tin, töôøng thuaät veà leã hoäi, hoäi nghò, veà nhöõng

“Ngaøy 9-7-2002, Chuû tòch UBND tænh Hoà Minh Phöông coù buoåi tieáp vaø laøm vieäc vôùi ñoaøn

(4) ñaïi söù, toång laõnh söï Vieät Nam taïi caùc nöôùc…”(BD- 12/7/2002). (5) “Luùc 15 giôø hoâm qua (giôø ñòa phöông), hoäi nghò lieân Trieàu caáp boä tröôûng veà vaán ñeà haït nhaân ñaõ khai maïc taïi Bình Nhöôõng, vôùi söï tham döï cuûa hai phaùi ñoaøn do boä tröôûng Boä Thoáng nhaát cuûa Haøn Quoác Jeong Se Hyun vaø boä tröôûng cuûa CHDCND Trieàu Tieân Kim Ryung Sung daãn ñaàu…”(TT- 28/4/2003).

buoåi vieáng thaêm, ñoùn tieáp ngoaïi giao, v.v. Chaúng haïn:

Saéc thaùi trang troïng naøy ñöôïc toaùt leân töø nhöõng töø ngöõ thuaàn Vieät cuõng nhö töø ngöõ

Haùn Vieät coù trong baûn tin.

Ñaëc ñieåm ngöõ phaùp ôû ñaây ñöôïc hieåu theo nghóa heïp laø ñaëc ñieåm veà caâu. Trong

giao tieáp noùi chung, moãi moät caâu khi ñöôïc phaùt ngoân, beân caïnh vieäc thoâng baùo moät söï

tình coøn nhaèm coù moät taùc ñoäng naøo ñoù ñoái vôùi ngöôøi nghe (veà maët nhaän thöùc hoaëc haønh

vi). Trong giao tieáp baùo chí, ñieàu naøy caøng quaù roõ raøng. Vieäc löïa choïn vaø toå chöùc caùc

kieåu loaïi caâu trong vaên baûn baùo chí luoân nhaèm ñeán muïc ñích thoâng tin, taùc ñoäng sao cho

gaây ñöôïc söï haáp daãn, thuyeát phuïc ñoái vôùi ngöôøi ñoïc.

1.4.1. Vaán ñeà löïa choïn caùc kieåu loaïi caâu trong vaên baûn baùo chí

1.4.1.1. Caâu xeùt theo caáu taïo

Treân thöïc teá caùi coát loõi cuûa caâu khi ñöôïc noùi ra, vieát ra chính laø noäi dung cô baûn caàn thoâng baùo

maø ngöôøi noùi, ngöôøi vieát ñaõ toå chöùc ngoân töø thaønh moät caáu truùc cuù phaùp nhaát ñònh. Nhö ñaõ noùi, thoâng tin

baùo chí thöôøng laø nhöõng thoâng tin ngaén goïn, môùi laï, haáp daãn, cho neân xu höôùng toå chöùc cuûa caâu baùo chí

laø ngaén goïn, suùc tích. Theo ñoù, loaïi caâu ñôn hai thaønh phaàn laø kieåu caâu ñöôïc duøng roäng raõi nhaát. Thoáng

keâ trong moät coâng trình nghieân cöùu cuûa nhoùm sinh vieân ñaïi hoïc sö phaïm cho thaáy cöù 1000 caâu ñöôïc ñöa

ra söû duïng trong vaên baûn baùo chí thì coù khoaûng 833 caâu ñôn (chieám 83,3%) vaø 167 caâu gheùp (chieám

16,7%) [TL80;tr.17]

1.4. ÑAËC ÑIEÅM VEÀ NGÖÕ PHAÙP

Kieåm chöùng cuûa chuùng toâi treân 540 vaên baûn tin ôû 40 soá cuûa baùo Lao ñoäng, Saøi Goøn giaûi phoùng,

Tuoåi treû, Bình Döông cho thaáy trong soá 1655 caâu thì caâu ñôn chieám tyû leä laø 90,45%:

Caâu ñôn

Caâu gheùp

TEÂN BAÙO

caâu T.Soá Tyû leä T.soá Tyû leä

T.soá T.soá vaên

baûn

%

%

SAØI GOØN GIAÛI PHOÙNG

135

454

415

91,4

39

8,6

LAO ÑOÄNG

135

453

404 89,18

49

10,82

TUOÅI TREÛ

135

363

329 90,64

34

9,36

BÌNH DÖÔNG

135

385

349 90,65

36

9,35

Toång coäng

540 1655 1497 90,45 158

9,55

Baûng 1: Baûng thoáng keâ tyû leä caâu ñôn, caâu gheùp

Nhö vaäy, ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích thoâng tin ngaén goïn, chính xaùc thì caùch chuyeån tin

nhanh nhaát, roõ nhaát chính laø baèng caâu ñôn. Veà cô baûn, caâu ñôn hai thaønh phaàn coù caáu truùc

cuù phaùp truøng vôùi caáu truùc loâgic cuûa caâu neân coù khaû naêng dieãn ñaït söï kieän ñuùng vôùi

nguyeân maãu cuûa noù. Ví duï:

(6) “Myõ coâng boá xoaù boû caám vaän choáng Nam Tö” (SGGP-20/01/2001)

Trong tröôøng hôïp caàn môû roäng thì coát loõi cuûa caáu truùc caâu vaãn phaûi ñöôïc baûo ñaûm. Nhöõng thaønh

phaàn môû roäng thöôøng laø: theâm phaàn traïng ngöõ chæ thôøi gian, ñòa ñieåm, caùch thöùc,v.v. dieãn ra söï kieän, ví

duï:

“Töø ngaøy 16-1, nhöõng tôø giaáy baïc in göông maët Saddam Hussen seõ khoâng coøn löu haønh taïi

(BD-17/01/2004)

(7) Iraq”

theâm phaàn cheâm xen ñeå chuù thích roõ thaønh phaàn naøo ñoù trong caâu, ví duï:

“Caù raïn san hoâ ôû Vieät Nam (chuû yeáu vuøng bieån mieàn Trung) caàn ñöôïc baûo toaøn vaø khai

(8) thaùc hôïp lyù”

(SGGP-29/3/2001)

“Theo oâng Traàn Quang Phöôïng, phoù giaùm ñoác sôû GTCC TPHCM, quy hoaïch naøy nhaèm

(9) hoaøn chænh maïng löôùi giao thoâng” (Tuoåi treû-11/3/2003)

thoâng thöôøng laø môû roäng vò ngöõ ñeå taêng theâm löôïng thoâng tin môùi, ví duï:

“Chieàu 27-3, taïi toång laõnh söï quaùn Anh ... ñaõ keát thuùc khoaù hoïc tieáng Anh daønh cho caùn boä (10) laõnh ñaïo cao caáp. Caùc hoïc vieân hoïc moãi tuaàn 2 buoåi trong 9 thaùng, do giaùo vieân ngöôøi Anh ñöùng lôùp, vôùi hai phaàn hoïc goàm Anh ngöõ toång quaùt vaø Anh vaên thöông maïi, ñeå phaùt trieån kyõ naêng giao

(SGGP-

tieáp baèng tieáng Anh trong caùc buoåi hoïp, hoäi nghò vaø caùc tình huoáng giao tieáp xaõ hoäi” 28/3/2004)

Theo taùc giaû Ñinh Troïng Laïc, ñaây laø kieåu “caâu ñôn phaùt trieån”:phaùt trieån caùc thaønh phaàn cuûa caâu

theo vò trí cuûa caùc thaønh phaàn duø daøi hay ngaén vaãn ñaûm baûo ñöôïc tính maïch laïc [2000;tr.234]. Ñaây laø

caùch boå sung laøm cho noäi dung thoâng tin theâm roõ raøng, taïo söùc thuyeát phuïc, haáp daãn ñoái vôùi ngöôøi ñoïc.

Ñieàu quan troïng laø, phaùt trieån caâu phaûi döïa treân caáu truùc cô baûn, traùnh tình traïng caâu daøi, chöùa quaù

nhieàu thoâng tin, laøm ngöôøi ñoïc khoù nhôù, khoù hieåu.

Trong xu höôùng ñoù, caâu gheùp laïi ít ñöôïc duøng. Trong baûng 1, chuùng toâi ñaõ chæ ra caâu gheùp chæ

chieám ñoä 10% soá caâu trong vaên baûn. Trong ñoù, coù caâu vaãn coù theå taùch ra thaønh hai hoaëc ba caâu ñôn,

khoâng laøm taêng theâm soá chöõ maø vaãn ñaûm baûo ñöôïc thoâng tin. Ví duï, coù theå taùch caâu sau ñaây:

(LÑ-10/3/2004)

(11) “Theo hieán phaùp Haøn Quoác, moät vò toång thoáng ñöông nhieäm coù theå trôû thaønh muïc tieâu bò buoäc toäi vi phaïm hieán phaùp hoaëc caùc luaät khaùc vaø neáu kieán nghò veà vieäc naøy ñöôïc pheâ chuaån, vaán ñeà seõ ñöôïc chuyeån leân Toaø aùn Hieán phaùp nôi caàn coù 6 treân toång soá 9 thaåm phaùn phaûi ñöa ra phaùn quyeát chaáp thuaän thì môùi coù theå caùch chöùc toång thoáng”

thaønh ba caâu ñôn:

Theo hieán phaùp Haøn Quoác, moät vò toång thoáng ñöông nhieäm coù theå trôû thaønh muïc tieâu bò buoäc toäi vi phaïm hieán phaùp hoaëc caùc luaät khaùc. Neáu kieán nghò buoäc toäi ñöôïc pheâ chuaån, vaán ñeà seõ ñöôïc chuyeån leân Toaø aùn Hieán phaùp. Khi coù 6 treân toång soá 9 thaåm phaùn ñöa ra phaùn quyeát chaáp thuaän thì toång thoáng coù theå bò caùch chöùc.

Cho neân caâu gheùp khi duøng laïi coù xu höôùng ruùt goïn. Nhieàu caâu gheùp ñöôïc ruùt goïn ñeán möùc raát

ngaén, ví duï:

(12)

“Saäp moû quaëng saét ôû CHDC Congo,70 ngöôøi thieät maïng”(SGGP-15/3/2001)

(13) “Chò bò vieâm phoåi, coøn choàng chò bò soát” (LÑ-06/01/2004)

Vieát ngaén khoâng phaûi laø muïc ñích töï thaân cuûa baùo chí, trong thöïc teá caâu daøi ngaén laïi tuyø thuoäc

vaøo noäi dung phaûn aûnh. Nhöng vieát ngaén theå hieän taøi naêng cuûa nhaø baùo vaø laøm cho ngöôøi ñoïc deã tieáp

thu hôn: “Nhöõng coâng trình nghieân cöùu ñaõ chæ ra raèng trung bình ngöôøi ta nhôù ñöôïc möôøi hai töø trong

moãi caâu” [Jean-Luc Martin-Lagardette,2003,tr.46]. Vaán ñeà laø caàn traùnh tình traïng ruùt ngaén laøm maát ñi

caáu truùc cô baûn cuûa caâu, laøm cho caâu trôû neân toái nghóa. Maët khaùc, caâu quaù ngaén goïn coù khi laïi khoâng

laøm thoaû maõn ñöôïc nhu caàu thoâng tin cuûa ngöôøi ñoïc.

Thoáng keâ cuûa chuùng toâi trong baûng döôùi ñaây cho thaáy ñoä daøi trung bình cuûa moät caâu ñôn laø

khoaûng töø 25 ñeán 30 chöõ vaø ñoä daøi trung bình cuûa moät caâu gheùp laø khoaûng töø 40 ñeán 45 chöõ; ñaây laø keát

quaû phuø hôïp vôùi khaûo saùt trong coâng trình nghieân cöùu noùi treân [TL80;tr.17].

T.Soá T.soá T.soá

Trong ñoù chia ra

vaên caâu

chöõ

Caâu ñôn

Caâu gheùp

baûn

T.Soá Soá Bình T.Soá Soá chöõ

chöõ quaân

Bình quaân

SAØI GOØN GIAÛI PHOÙNG 135 454 13817 415 12043 29,01 39 1774 45,48

LAO ÑOÄNG

135 453 12345 404 10177 25,19 49 2168 44,24

TUOÅI TREÛ

135 363 10014 329 8641 26,26 34 1373 40,38

BÌNH DÖÔNG

135 385 11114 349 9496 27,2

36 1618 44,94

Toång coäng

540 1655 47290 1497 40357 26,96 158 6933 43,88

Baûng 2: Baûng thoáng keâ soá chöõ/caâu trong vaên baûn baùo chí

Nhö vaäy, coù theå noùi ñaëc ñieåm chung cuûa vieäc löïa choïn caâu trong caùc vaên baûn baùo chí laø öu tieân

söû duïng caâu ñôn vôùi ñoä daøi vöøa phaûi, nhöõng tröôøng hôïp môû roäng caâu laø nhaèm taêng theâm löôïng thoâng tin,

taïo söùc haáp daãn ngöôøi ñoïc. Caâu gheùp ñöôïc duøng trong xu theá ruùt goïn vaø haïn cheá.

Caâu ñaëc bieät (moät thaønh phaàn) raát ít duøng trong caùc vaên baûn baùo chí (do phaûi gaén

lieàn vôùi ngöõ caûnh). Ñoâi khi kieåu caâu naøy chæ duøng ôû caùc tieâu ñeà nhö laø moät ngöõ tröïc thuoäc

(trong moái quan heä vôùi phaàn coøn laïi cuûa vaên baûn) nhaèm loâi cuoán söï quan taâm cuûa ñoäc giaû

1.4.1.2. Caâu xeùt theo muïc ñích noùi

(xem 1.4.2.2).

Caâu xeùt theo muïc ñích noùi thöôøng ñöôïc chia thaønh caùc kieåu loaïi: caâu töôøng thuaät

(caâu keå), caâu nghi vaán, caâu caûm thaùn, caâu caàu khieán. Ñeå phaân bieät ñöôïc töøng kieåu caâu

thöôøng coù caùc yeáu toá ngöõ ñieäu, yeáu toá tình thaùi,v.v. vaø caùc daáu caâu: hoûi (?), chaám (.),

chaám than (!) ñi keøm.

Khaûo saùt cuûa chuùng toâi cho thaáy haàu heát caâu ñöôïc duøng trong caùc vaên baûn baùo chí

laø caâu töôøng thuaät. Tyû leä coù theå chieám ñeán treân 98%, duø raèng möùc ñoä ôû töøng theå loaïi laø

coù khaùc. Trong theå loaïi tin, caâu töôøng thuaät chieám soá löôïng tuyeät ñoái vaø trôû thaønh moät

kieåu caâu ñaëc tröng cuûa ngoân ngöõ baùo chí: caâu söï kieän (xem 1.4.2.2).

Caâu hoûi chieám moät tyû leä raát ít nhöng laïi coù giaù trò thoâng tin raát cao (vôùi nhieàu muïc

ñích khaùc nhau). Phaàn lôùn caùc caâu hoûi chuùng toâi thoáng keâ ñöôïc ñeàu naèm ôû tieâu ñeà vaø laø

(14)

“Ai gaây ra chuyeän daïy theâm - hoïc theâm?” (LÑ-04/01/2004)

nhöõng caâu hoûi neâu vaán ñeà, ví duï:

coù khi caâu hoûi laø daáu hieäu sôû ñeà hoaù cho toaøn vaên baûn – nghóa laø caâu traû lôøi ñaõ ñöôïc theå

hieän trong noäi dung vaên baûn. Nhöng nhieàu tröôøng hôïp caâu hoûi coù giaù trò tu töø, ngöôøi ñoïc

(15)

“AÙi moä ngheä só laøm sao cho ñeïp?” (BD-17/02/2004)

hoaëc caâu traû lôøi daønh cho moät cô quan chöùc naêng:

“Sinh vieân cao ñaúng tin hoïc Ñaïi hoïc Baùch Khoa Haø Noäi seõ ñi veà ñaâu?”

(16)

(SGGP-23/02/2001)

hoaëc chæ ñôn thuaàn laø nhöõng caâu hoûi nghieäp vuï trong moät baøi phoûng vaán, trong phaàn hoûi

ñaùp, trao ñoåi cuøng baïn ñoïc:

“Vì sao goïi ngöôøi Haø Noäi laø ngöôøi Traøng An?” (LÑ-18/01/2004)

(17)

Caâu caûm, caâu caàu khieán raát ít khi xuaát hieän trong caùc vaên baûn baùo chí. Söï xuaát hieän

cuûa kieåu caâu naøy thöôøng ôû phaàn tieâu ñeà hoaëc ôû caâu keát trong caùc baøi phoùng söï vôùi muïc

ñích mæa mai, cheâ traùch, than phieàn,v.v. trong caùc tieåu phaåm, baøi trao ñoåi cuøng baïn ñoïc

vôùi muïc ñích keâu goïi, nhaéc nhôû, ñoäng vieân,v.v. Ví duï:

“ Nhöõng doøng keânh raùc!” (SGGP-28/02/2001)

(18)

“Boùng baøn Trung Quoác caám...yeâu!” (LÑ-07/01/2004)

(19)

“Haõy giöõ gìn ngoïn löûa, haõy giöõ gìn gia ñình. Chuùc caùc baïn treû thaønh coâng” (BD-11/3/2004) “Caùc thaày giaùo ñaïi hoïc khoâng coøn thôøi gian nghieân cöùu khoa hoïc!”

(20) (21)

(LÑ-03/01/2001)

phaûi töï tìm caâu traû lôøi:

Vieäc löïa choïn kieåu loaïi caâu ñeå phaûn aûnh thoâng tin laø moät taát yeáu: “Moãi caù nhaân

khi phaùt tin hay nhaän tin, töï giaùc hay khoâng töï giaùc ñeàu phaûi laøm coâng vieäc löïa choïn caùc

bieán theå cuøng nghóa”[Cuø Ñình Tuù,1983,tr.28], nhöng ñaây cuõng laø vaán ñeà khaù phöùc taïp, tuyø

thuoäc nhieàu vaøo caùc nhaân toá giao tieáp maø phaïm vi luaän vaên naøy khoâng theå trình baøy heát

ñöôïc.

1.4.2. Vaán ñeà phaân ñoaïn vaø lieân keát caâu trong vaên baûn

Gillian Brown vaø George Yule trong taùc phaåm Phaân tích dieãn ngoân coù vieát: “Vieäc phaân ñoaïn laø

nhaèm toå chöùc ñieàu muoán noùi theo moät goùc ñoä naøo ñoù: xoay quanh moät thaønh toá ñaëc bieät, nhaán maïnh moät

yeáu toá noåi troäi”[2001,tr.214]. Nhö vaäy, vieäc phaân chia ngöõ ñoaïn coù lieân quan ñeán cuù phaùp-ngöõ nghóa

cuûa caâu vaø caùc thaønh phaàn trong caâu (ôû vaên baûn noùi coøn lieân quan ñeán caû ngöõ ñieäu vaø troïng aâm loâgic).

Qua khaûo saùt, chuùng toâi nhaän thaáy caâu trong caùc vaên baûn baùo chí coù 4 hình thöùc phaân ñoaïn sau ñaây:

HÌNH THÖÙC

ÑAËC ÑIEÅM

VÍ DUÏ

-Kieåu thoâng ñaït chung

Caáu truùc

“1/6 daân soá theá giôùi soáng ôû khu nhaø oå chuoät” (BD- 15/10/2003)

chuû ñeà-thuaät ñeà

-Thoâng tin thöôøng truøng vôùi thoâng tin söï kieän vaø caâu ít bò ngöõ caûnh cheá ñònh

-Kieåu thoâng ñaït boä phaän

Caáu truùc

“Coù moät thaày thuoác nhö meï hieàn”

toàn taïi

(BD-22/10/2003)

-Thoâng tin thöôøng truøng vôùi thoâng tin söï kieän vaø caâu phuï thuoäc nhieàu vaøo ngöõ caûnh

-Kieåu thoâng ñaït boä phaän

Caáu truùc

“Thu ñöôïc treân 1.322 tyû ñoàng tieàn thueá”

tónh löôïc

(BD-5/11/2003)

-Thoâng tin laø moät phaàn cuûa thoâng tin söï kieän vaø caâu phuï thuoäc nhieàu vaøo ngöõ caûnh

“Ñoåi thay vuøng chieán khu xöa”

-Kieåu thoâng ñaït chung

Caáu truùc

(BD-28/12/2003)

ñaûo traät töï

-Thoâng tin thöôøng truøng vôùi thoâng tin söï kieän vaø caâu phuï thuoäc nhieàu vaøo ngöõ caûnh

Baûng 3: Caùc kieåu phaân ñoaïn caâu trong ngoân ngöõ baùo chí

Thöïc chaát cuûa vieäc phaân ñoaïn caâu chính laø tuyeán tính hoaù trình töï nhaän thöùc caùc söï kieän baèng

phöông tieän ngoân ngöõ. Cho neân, choïn löïa kieåu phaân ñoaïn naøo laø tuyø vaøo yù chuû quan cuûa ngöôøi vieát,

trong khi thoâng tin baùo chí laïi hoaøn toaøn khaùch quan ñoái vôùi ngöôøi ñoïc. Ñaây laø vaán ñeà chi phoái raát lôùn

ñeán vieäc choïn löïa cuûa ngöôøi vieát. Trong 4 hình thöùc treân, caáu truùc chuû ñeà-thuaät ñeà chieám tyû leä lôùn hôn

caû bôûi ñaây laø kieåu ñaëc tröng coù caáu truùc phaân ñoaïn truøng vôùi phaân ñoaïn thoâng baùo vaø “xu theá höôùng tôùi

moät traät töï khaùch quan “chuû ñeà-thuaät ñeà” laø moät xu theá phoå quaùt cho nhieàu ngoân ngöõ” [Lyù Toaøn

Thaéng,2002,tr.38]. Caáu truùc naøy ñöôïc hieän thöïc hoaù trong caâu baùo chí baèng nhieàu hình thöùc khaùc nhau.

Ví duï:

(22) “Ngöôøi daân thieáu nöôùc sinh hoaït traàm troïng” (LÑ-9/3/2004)

(23)

“TPHCM: Tieâu huyû theâm 366 con gaø cheát” (LÑ-8/01/2004)

(24)

“TP.Hoà Chí Minh:

(LÑ-9/3/2004)

Baét baêng chuyeân troäm caép”

(25) “Cuû Chi

Xaây kieân coá keânh thuyû lôïi loaïi 3” (SGGP-29/3/2001)

Ñaây laø nhöõng caâu coù caáu truùc chuû ñeà-thuaät ñeà ñöôïc toå chöùc theo nhieàu daïng ñeå coù theå taïo ra

nhöõng tieâu ñieåm thoâng tin khaùc nhau nhöng noäi dung thoâng tin khoâng thay ñoåi (ngoaïi tröø nhöõng caùch

phaân ñoaïn sai taïo ra nhöõng thoâng tin môø maø chuùng toâi seõ trình baøy ôû 2.4.)

Kieåu caáu truùc toàn taïi haàu nhö chæ thaáy xuaát hieän ôû caùc caâu tieâu ñeà nhaèm neâu leân nhaän ñònh veà

moät söï tình hoaëc thoâng baùo moät söï kieän seõ ñöôïc trình baøy trong vaên baûn. Ví duï:

(26)

“Coù moät moät Vieät Anh treân saøn dieãn” (BD-26/12/2003)

(27)

“Coù nhieàu vi phaïm, thieáu soùt trong ñeàn buø, giaûi toaû” (SGGP-16/1/2001)

Trong vieäc toå chöùc vaên baûn, caâu toàn taïi coù moät taàm quan troïng ñaëc bieät: “Chuùng duøng ñeå ñöa caùc

ñoái töôïng môùi vaøo vaên baûn”[Traàn Ngoïc Theâm,2000,tr.55]. Cho neân, caâu toàn taïi thöôøng naèm ôû ñaàu vaên

baûn. Ngöõ caûnh ñeå xuaát hieän kieåu caáu truùc naøy chính laø phaàn coøn laïi cuûa vaên baûn, coøn khi ñöùng trong vaên

baûn nhö ví duï sau:

“Khi khaùch ñeán thaêm trang traïi, chuû trang traïi cöû ngöôøi coù kinh nghieäm tieáp khaùch, coù (28) chuyeân moân veà ngheà vöôøn giôùi thieäu traùi caây do mình saûn xuaát. Coù heä thoáng xe chuyeân chôû khaùch tham quan trang traïi. Trong trang traïi coù moâ hình saàu rieâng, maêng cuït...” (TT-11/3/2003)

thì ñieàu kieän ngöõ caûnh baét buoäc laø nhöõng caâu tröôùc noù hoaëc sau noù phaûi laøm thaønh moät khoâng gian ñeå

noùù hieän höõu.

Tænh löôïc thöôøng ñöôïc söû duïng nhaèm traùnh söï laëp laïi khoâng caàn thieát ñeå ñöa theâm caùi môùi vaøo

ngöõ ñoaïn vaø “giaûm thieåu toái ña ñoä daøi thoâng baùo ñeå ñaït hieäu quaû cao trong vieäc toå chöùc thoâng

baùo”[Phaïm Vaên Tình,2002,tr.25]. Cho neân, caáu truùc tænh löôïc raát phuø hôïp vôùi muïc tieâu ngaén goïn, nhanh

nhaïy cuûa thoâng tin baùo chí. Ví duï:

(29) “Nhöõng tieán boä trong ñieàu trò beänh maét” (TN-25/1/2003)

(30)

“Baét taïm giam giaùm ñoác Nguyeãn Gia Thieàu” (TT-8/1/2003)

(31)

“CA Q.Taân Bình ñaõ ñoàng thôøi baét ñöôïc 3 ñoái töôïng tieâu thuï xe cuûa teân

Duy. Böôùc ñaàu ñaõ thu laïi ñöôïc 3 xe gaén maùy” (TN-25/1/2003)

Trong caùc kieåu tænh löôïc thì tænh löôïc chuû ngöõ ñöôïc duøng nhieàu hôn caû. Chuû ngöõ laø phaàn neâu,

phaàn ñeà thöôøng chöùa thoâng tin cuõ, caùi ñaõ bieát neân khi ñöôïc tónh löôïc chuû ngöõ, caâu vaãn ñaûm baûo ñöôïc

thoâng tin (phaàn ñöùng sau chuû ngöõ thöôøng chöùa noäi dung thoâng baùo). Thoáng keâ cuûa taùc giaû Traàn Ngoïc

Theâm cho thaáy tænh löôïc chuû ngöõ chieám 62%, tænh löôïc vò ngöõ chieám 3%, caùc kieåu tænh löôïc khaùc chieám

35% [2000,tr.187].

Ngöõ tænh löôïc laø moät ngöõ tröïc thuoäc, cho neân ñieàu kieän toàn taïi laø tröôùc noù phaûi coù moät phaùt ngoân

hoaøn chænh (caâu töï nghóa) ñeå ngöôøi ñoïc coù theå quy chieáu, khoâi phuïc laïi löôïc toá; hoaëc noù phaûi naèm trong

moät ngöõ caûnh hoäi thoaïi. Ñaây laø ñieàu kieän ngöõ caûnh baét buoäc, neáu khoâng ngöõ tænh löôïc seõ trôû thaønh caâu

sai ngöõ phaùp.

Söï thay ñoåi traät töï cuù phaùp laø moät caùch taïo cho caâu coù nhieàu yù nghóa khaùc nhau. Traät töï xuoâi cuûa

caâu tieáng Vieät laø traät töï chuû ñeà - thuaät ñeà nhöng khi ñöôïc toå chöùc ngöôïc, caâu mang moät giaù trò thoâng tin

khaùc, thöôøng laø ñeå nhaán maïnh vaøo tieâu ñieåm thoâng tin. Ví duï:

(32)

“Xuaát hieän haøng giaû taïi caùc khu coâng nghieäp TPHCM”(BD-6/3/2004)

(33)

“Voøng 8 giaûi haïng nhaát quoác gia 2004

(BD-8/3/2004)

Vaát vaû chuû nhaø”

Kieåu caáu truùc naøy cuõng ít ñöôïc duøng trong caùc vaên baûn baùo chí.

Nhö vaäy, phaân ñoaïn caâu theo caáu truùc chuû ñeà-thuaät ñeà laø hình thöùc phaân ñoaïn ñaëc tröng cuûa caâu

baùo chí, ñöôïc söû duïng roäng raõi trong caùc vaên baûn baùo chí. Caùc hình thöùc phaân ñoaïn caâu theo caáu truùc toàn

taïi, caáu truùc tænh löôïc, caáu truùc ñaûo traät töï ít xuaát hieän hôn vì phaûi tuyø thuoäc ngöõ caûnh.

Lieân keát laø vaán ñeà ñaëc thuø cuûa caáp ñoä treân caâu (maø chuùng toâi seõ trình baøy trong phaàn 1.5.7). ÔÛ

ñaây chæ ñeà caäp ñeán tröôøng hôïp caâu daøi caàn phaûi duøng ñeán phöông tieän lieân keát beân trong. Trong thöïc teá,

caâu coù nhieàu meänh ñeà seõ khieán noäi dung thoâng tin trôû neân phöùc taïp, khoù tieáp thu. Ví duï:

“Nieàm haïnh phuùc baát chôït vôõ oaø treân khuoân maët moïi ngöôøi, hoï ñoùn nhaän sinh khí ñoù moät (34) caùch haõnh dieän vaø baát cöù ai cuõng nhaän ra raèng, haïnh phuùc hoâm nay coù ñöôïc töø coâng cuoäc ñoåi môùi, cuoäc kieán taïo lôùn do Ñaûng khôûi xöôùng vaø laõnh ñaïo trong suoát 17 naêm qua; nieàm töï haøo ñeâm nay baét ñaàu töø nhöõng thaønh töïu quan troïng maø Ñaûng boä, chính quyeàn vaø nhaân daân tænh Bình Döông ñaõ ñaït ñöôïc trong naêm 2003” (BD-12/01/2004)

Phaûi duøng ñeán kieåu caâu tröôøng cuù laø vì tính phöùc taïp cuûa söï kieän ñöôïc phaûn aûnh. Tröôøng cuù coøn

coù taùc duïng “laøm taêng khaû naêng minh hoaï, laøm saùng toû chuû ñeà tö töôûng, laøm cho caáu truùc trôû neân haøi

hoaø, caân ñoái, taïo ñöôïc aán töôïng maïnh meõ trong giao tieáp” [Ñinh Troïng Laïc, NN-6/2000]. Nhöng cuõng

phaûi thaáy raèng, trong tröôøng cuù coù nhöõng quan heä ngöõ nghóa raát phöùc taïp maø baûn thaân caáu truùc cuù phaùp

khoù thieát laäp ñöôïc, caàn phaûi möôïn ñeán caùc phöông tieän beân ngoaøi caáu truùc, maø tröôùc heát laø caùc phöông

tieän lieân keát. Keát quaû cuûa vieäc naøy thöôøng ñem ñeán moät söï vaát vaû cho ngöôøi ñoïc vì phaûi löu tröõ, lieân

töôûng, vaän duïng khaù nhieàu thao taùc tö duy môùi hieåu ñöôïc thoâng ñieäp. Veà ñieåm naøy, Leech vaø Short

(1981) cuõng ñaõ giaûi thích: “Chuùng ta caàn phaûi giöõ laïi trong kyù öùc taát caû nhöõng yeáu toá ñaõ nghe ñöôïc cho

tôùi khi chuùng ta nghe ñeán ñieåm cuoái cuøng, khi maø chuùng ta coù theå laép raùp nhöõng yeáu toá phuï vaøo ñieåm

chính” [daãn theo Ñinh Troïng Laïc, NN-6/2000]. Cho neân, nhöõng caâu nhö ví duï (34) caàn ñöôïc toå chöùc

thaønh nhieàu caâu ñôn ñoäc laäp, khoâng laøm taêng theâm soá chöõ maø vaãn ñaûm baûo ñöôïc noäi dung.

1.4.3. Vieäc toå chöùc caâu theo khuoân maãu bieåu caûm

Ñinh Troïng Laïc khi khaûo saùt ñaëc ñieåm cuûa phong caùch baùo chí coâng luaän (BCCL) ñaõ chæ ra raèng:

“Ñaëc ñieåm noåi baät cuûa cuù phaùp trong phong caùch BCCL laø söû duïng keát hôïp nhöõng yeáu toá khuoân maãu vaø

nhöõng yeáu toá dieãn caûm” [2000;tr.104]. Theo chuùng toâi, tính chaát khuoân maãu naøy tröôùc heát theå hieän ôû ba

kieåu caâu ñaëc tröng: caâu Ñeà –Thuyeát, caâu söï kieän, caâu “sôû ñeà hoaù”.

1.4.3.1. Caâu Ñeà – Thuyeát laø caâu coù caáu truùc cuù phaùp goàm hai phaàn: Ñeà vaø Thuyeát. Ñaây laø kieåu

caâu ñöôïc söû duïng raát phoå bieán vôùi nhieàu hình thöùc phaân ñoaïn khaùc nhau, ñaëc bieät laø ôû tieâu ñeà cuûa caùc

vaên baûn baùo chí:

(35)

“Haø Noäi: Phaùt ñoäng phong traøo saùng taïo treû” (GD&TÑ-9/3/2004)

(36)

“TP. Hoà Chí Minh:

Chaùy lôùn thieät haïi hôn 6 tyû ñoàng” (LÑ-10/3/2004)

(37) “Coâng nhaân may

Thöøa maø thieáu!” (BD-18/2/2004)

Khaûo saùt kieåu caâu naøy trong ngoân ngöõ baùo chí, chuùng toâi nhaän thaáy:

-Thoâng tin trong baùo chí, veà baûn chaát maø noùi, luoân laø thoâng tin môùi. Phaàn Ñeà, phaàn Thuyeát coù

khaû naêng ñeàu laø môùi (chöù khoâng chæ ôû phaàn Thuyeát). Cuõng moät söï kieän nhöng ôû moãi thoâng ñieäp trong

cuøng moät soá baùo luoân coù nhöõng noäi dung khaùc nhau. Ngoaøi ra, thoâng tin treân baùo chí coù theå cuõ vôùi ngöôøi

naøy nhöng laïi môùi vôùi ngöôøi khaùc (bôûi vai ngöôøi nghe trong giao tieáp baùo chí laø ñoâng ñaûo coâng chuùng

ñoäc giaû).

-Caâu coù caáu truùc Ñeà - Thuyeát chieám tyû leä cao trong caùc kieåu loaïi caâu baùo chí. Bôûi leõ baùo chí ñem

thoâng tin ñeán cho ngöôøi ñoïc baèng nhöõng thoâng ñieäp, maø caáu truùc Ñeà - Thuyeát phuø hôïp vôùi caáu truùc cuûa

thoâng ñieäp.

1.4.3.2. Caâu söï kieän, theo taùc giaû Ñinh Troïng Laïc [2000,tr.233], thöôøng coù keát caáu quen thuoäc

nhö sau:

Thôøi gian

+

Ñòa ñieåm

+

Söï kieän

Ví duï:

(BD-10/12/2003)

(38) Vaøo luùc 15 giôø ngaøy 9-12 taïi Maxcôva, moät vuï noå do bom xe gaàn Quaûng tröôøng Ñoû laøm 5 ngöôøi cheát”

“Saùng qua 17-2, taïi Phuû Chuû tòch, Vaên phoøng Chuû tòch nöôùc ñaõ hoïp baùo veà Leänh cuûa Chuû

(39) tòch nöôùc Coâng boá Phaùp leänh thi haønh aùn daân söï (söûa ñoåi)”

(BD-18/2/2004)

Trong thöïc teá, tuyø vaøo noäi dung thoâng tin, tuyø vaøo theå loaïi maø keát caáu naøy coù nhieàu bieán theå raát

ña daïng: thay ñoåi vò trí caùc thaønh phaàn, môû roäng caùc thaønh phaàn, tænh löôïc (thôøi gian, khoâng gian),v.v.Ví

duï:

“Hoài 15 giôø 40 chieàu 11.3, vuï hoaû haïn ñaõ xaûy ra taïi hieäu buoân Haûi Vaân, soá 5B ñöôøng Phan

(40) Chu Trinh, Khaùnh Hoaø” (LÑ-12/3/2004)

(41)

“Gaza laïi bò khoâng kích laøm cheát 10 ngöôøi Palestine vaøo ñeâm 20-10”

“Theo keát quaû boác thaêm chia caëp ñaáu play - off voøng loaïi EURO 2004 vaøo chieàu 13-10,

(42) Scotland phaûi ñoï söùc vôùi ñoäi boùng xöù sôû hoa tulip” (BD-22/10/2003)

Nhöõng bieán theå naøy taïo theâm nhieàu khuoân maãu ngaøy caøng phoå bieán, nhaát laø ñoái vôùi theå loaïi tin:

-Theo ..., ngaøy ... taïi ... ñaõ xaûy ra ...

-Haõng tin ... ngaøy ... cho bieát .....

-Töø ngaøy ... taïi ... seõ dieãn ra ...

Tin laø theå loaïi tieâu bieåu cuûa phong caùch baùo chí, theå hieän nhieàu ñaëc tröng cuûa ngoân ngöõ baùo chí.

Cho neân, kieåu caâu söï kieän chieám moät vò trí ñaùng keå trong caùc vaên baûn baùo chí.

1.4.3.3. Caâu “sôû ñeà hoaù” vaên baûn. Ñaây chính laø caùc tieâu ñeà (TÑ) vaên baûn. Chæ rieâng theå loaïi tin

vaén laø khoâng coù TÑ, coøn haàu heát caùc baøi baùo ñeàu phaûi coù TÑ nhö moät ñieàu kieän baét buoäc ñeå ñaûm baûo

tính maïch laïc, ñeå gaây haáp daãn ngöôøi ñoïc. Vì tính chaát ñaïi dieän, ñöôïc taùch rieâng ra, ñöùng ôû ñaàu vaên baûn,

coù giaù trò thoâng baùo neân TÑ ñöôïc mang tö caùch cuûa moät ñôn vò, noù ñaûm nhaän chöùc naêng sôû ñeà hoaù (xem

1.5.2.1).

Thoáng keâ cuûa chuùng toâi trong 3440 vaên baûn coù 2339 TÑ, trong ñoù phaàn lôùn ñöôïc toå chöùc theo

kieåu caâu Ñeà – Thuyeát vaø caâu goïi teân. Caâu “sôû ñeà hoaù” vaên baûn tuy coù theå gaëp ôû moät soá vaên baûn khaùc

vôùi taàn suaát raát thaáp nhöng coù theå coi laø moät ñaëc tröng cuûa ngoân ngöõ baùo chí, laøm khu bieät noù vôùi caùc

phong caùch ngoân ngöõ khaùc bôûi caùch toå chöùc hình thöùc laãn noäi dung. Taùc giaû Trònh Saâm cuõng ñaõ khaúng

ñònh: “Caâu ñeà – thuyeát vaø caâu goïi teân laøm TÑ, laø ñaëc ñieåm noåi baät nhaát trong keát caáu cuûa baûn tin. Noùi

roõ raøng hôn TÑ coù theå do nhieàu caáu truùc ngöõ phaùp ñaûm nhieäm, nhöng hai loaïi caâu vöøa nhaéc xuaát hieän

vôùi taàn xuaát cao”[Trònh Saâm,1999,tr.70].

Caâu “sôû ñeà hoaù” boä phaän gaén lieàn vôùi tieâu ñeà boä phaän cuõng coù moät giaù trò raát lôùn veà maët toå

chöùc vaên baûn vaø taïo neân moät dieän maïo rieâng cho phong caùch baùo chí nhöng treân thöïc teá noù chöa

ñöôïc quan taâm ñuùng möùc (veà phía nhaø baùo cuõng nhö ñoái vôùi nhaø nghieân cöùu). Thoáng keâ cuûa chuùng

toâi cho thaáy chæ coù 250/3440 vaên baûn coù chöùa TÑ boä phaän.

1.4.3.4. Moät ñaëc ñieåm khaùc laø caâu baùo chí söû duïng nhieàu yeáu toá bieåu caûm ñan xen trong khuoân

maãu taïo neân söùc haáp daãn, ñoäc ñaùo, theå hieän phong caùch rieâng cuûa taùc giaû. Theo Höõu Ñaït [2000,tr.245],

khuoân bieåu caûm trong ngoân ngöõ baùo chí coù khaû naêng raát cô ñoäng, ngöôøi vieát coù theå thay ñoåi vò trí caùc

thaønh phaàn trong keát caáu, laáp ñaày nhöõng khoaûng troáng baèng nhöõng töø ngöõ vôùi nhieàu saéc thaùi khaùc nhau

tuyø theo söï kieän thoâng tin, ñieàu naøy khaùc haün vôùi phong caùch ngoân ngöõ haønh chính. Ví duï:

(43)

“Hoâm qua, Ai Caäp tuyeân boá tìm thaáy xaùc öôùp laâu ñôøi nhaát”

(44)

“Hoâm qua, Myõ cho bieát seõ caét giaûm vieän trôï cho Ñoâng Timor ñeå chuyeån tieàn naøy qua Iraq” (TT-26/4/2003)

Trong nhieàu tröôøng hôïp, khuoân bieåu caûm nhö moät moâ thöùc tieän lôïi cho ngöôøi vieát toå chöùc thoâng

tin, ñoàng thôøi giuùp ngöôøi ñoïc deã tìm ra tieâu ñieåm thoâng tin trong caùc khuoân maãu naøy.

1.5. ÑAËC ÑIEÅM VEÀ TOÅ CHÖÙC VAÊN BAÛN

Nhìn chung, vaên baûn coù caáu taïo laø moät hoaëc nhieàu chuoãi phaùt ngoân ñöôïc noái tieáp

nhau theo moät caáu truùc nhaát ñònh (veà noäi dung vaø hình thöùc). Caáu truùc naøy chòu söï chi

phoái raát lôùn cuûa cô cheá taïo vaên baûn, cuûa quy luaät giao tieáp, cuûa nhöõng ñaëc tröng veà theå

loaïi. Trong phaàn naøy, chuùng toâi seõ tìm hieåu ñaëc ñieåm toå chöùc vaên baûn baùo chí ôû hai vaán

ñeà: keát caáu cuûa vaên baûn vaø caùch thöùc toå chöùc noäi dung vaên baûn. Nhöng tröôùc heát caàn coù

caùi nhìn toång quan veà heä thoáng theå loaïi vaên baûn baùo chí hieän nay.

1.5.1. Veà caùc theå loaïi vaên baûn baùo chí

KYÙ BAÙO CHÍ

QUAÛNG CAÙO BAÙO CHÍ

BÌNH LUAÄN BAÙO CHÍ -Baøi bình luaän

-Ghi nhanh

TRAO ÑOÅI COÂNG LUAÄN -Tieåu phaåm

-Nhaén tin

TIN TÖÙC BAÙO CHÍ -Tin (tin vaén, tin ngaén)

-Kyù chaân dung

-Thoâng baùo

-Baøi chuyeân luaän

-YÙ kieán baïn ñoïc

-Quaûng caùo

-Tin töôøng thuaät

-Rao vaët

-Soå tay phoùng vieân, thö phoùng vieân

-Traû lôøi baïn ñoïc

-Phoûng vaán

-Hoà sô tö lieäu

-Phoùng söï ñieàu tra

Ñaëc ñieåm chung cuûa töøng nhoùm theå loaïi naøy laø:

-Theå loaïi tin töùc baùo chí: laáy chöùc naêng thoâng baùo laøm chính; ngoân ngöõ mang tính

khaùch quan, ít maøu saéc bieåu caûm.

-Theå loaïi bình luaän baùo chí: laáy chöùc naêng taùc ñoäng laø chính; ngoân ngöõ giaøu tính

chieán ñaáu, vöøa khuùc chieát, roõ raøng, vöøa bieåu caûm, sinh ñoäng.

- Theå loaïi kyù baùo chí: loaïi vaên baûn taùi hieän, phaûn aùnh söï kieän theo chuû quan cuûa

taùc giaû; ngoân ngöõ bieåu caûm, sinh ñoäng, coù tính vaên hoïc.

-Theå loaïi trao ñoåi coâng luaän: caùc tieåu phaåm, baøi hoûi ñaùp, trao ñoåi veà nhöõng vaán ñeà

baïn ñoïc quan taâm; ngoân ngöõ giaûn dò deã hieåu, vöøa mang ñaëc ñieåm cuûa phong caùch haønh

chính, vöøa mang ñaëc ñieåm cuûa vaên bình luaän.

Coù theå hình dung heä thoáng theå loaïi vaên baûn baùo chí trong baûng sau:

-Theå loaïi quaûng caùo baùo chí: laáy chöùc naêng taùc ñoäng laø chính; ngoân ngöõ ngaén goïn,

sinh ñoäng, gaén lieàn vôùi ngöõ caûnh ñeå gaây aán töôïng maïnh meõ, taïo söùc haáp daãn ngöôøi ñoïc.

Trong caùc theå loaïi vöøa hình dung, phaûi thöøa nhaän raèng, theå loaïi tin töùc laø tieâu bieåu

nhaát cho ngoân ngöõ baùo chí.

Caàn löu yù, vieäc nhaän dieän vaø phaân loaïi caùc theå loaïi baùo chí hieän nay, coù theå noùi laø

vaán ñeà coøn ñang boû ngoû. Bôûi vì moãi taùc giaû ñeàu coù yù kieán khaùc nhau, haàu nhö khoâng coù

ñöôïc tieáng noùi chung. Do vaäy, nhöõng gì mieâu taû beân treân chæ coù yù kieán tham khaûo, chuû

yeáu laø ñeå tieän cho vieäc ñi tìm ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng ñang khaûo saùt.

Caùc kieåu theå loaïi trong töøng nhoùm cuõng coù nhieàu ñaëc tröng khaùc nhau veà phöông

thöùc phaûn aûnh, veà caùch toå chöùc ngoân töø. Chaúng haïn, tin vaén thöôøng khoâng coù tieâu ñeà, laø

moät thoâng baùo ngaén goïn nhaát, coù khi chæ laø moät caâu traû lôøi cho caùc caâu hoûi caùi gì? ôû ñaâu?

khi naøo? Tin ngaén coù dung löôïng daøi hôn, ñöôïc dieãn taû coâ ñoäng, coù nhieàu hình thöùc linh

hoaït trong vieäc toå chöùc thoâng tin. Coøn tin töôøng thuaät coù nhieäm vuï laøm cho ñoäc giaû naém

ñöôïc ñaày ñuû, chi tieát dieãn bieán cuûa moät söï kieän cuï theå. Bình luaän laø giaûi thích, lyù giaûi caùc

söï kieän quan troïng cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi, ñoàng thôøi khaúng ñònh moät quan ñieåm chính trò.

Bình luaän thöôøng ngaén hôn chuyeân luaän,v.v.

Trong caùc nhoùm theå loaïi, tin töùc xuaát hieän nhieàu nhaát. Thoáng keâ döôùi ñaây cho thaáy

T.soá

Trong ñoù chia ra

vaên

Phoûng Phoùng Bình

Tieåu Trao

Kyù

Tin (caùc loaïi)

baûn

vaán

luaän

phaåm ñoåi

söï

12

51

21

4

49

SAØI GOØN GIAÛI PHOÙNG 910

764

9

824

15

43

27

23

23

LAO ÑOÄNG

661

32

942 764

27 29

36 83

13 28

13 17

42 30

TUOÅI TREÛ BÌNH DÖÔNG

790 561

21 16

Toång coäng

83

213

89

57

144

2776

78

3440

Tyû leä %

80,7

2,26

2,41

2,6

6,2

1,65 4,18

Baûng 5: Baûng thoáng keâ caùc theå loaïi vaên baûn baùo chí

Haàu heát caùc theå loaïi baùo chí ñeàu xoay quanh phaûn aùnh söï kieän, caùi coát loõi cuûa baøi

baùo laø söï kieän (coù tính vaán ñeà). Taát nhieân laø möùc ñoä, dung löôïng cuûa vaán ñeà vaø caùch toå

nhoùm tin töùc chieám tyû leä 85,37%(khoâng tính quaûng caùo):

chöùc ngoân ngöõ trong töøng kieåu baøi laø coù khaùc, nhöng caùi khung keát caáu vaø caùch thöùc trieån

khai chuû ñeà vaãn phaûi theo nhöõng quy luaät chung maø chuùng toâi seõ tieáp tuïc trình baøy ôû

phaàn döôùi ñaây.

1.5.2. Keát caáu cuûa vaên baûn

Keát caáu thoâng thöôøng cuûa moät vaên baûn bao goàm: tieâu ñeà (Ñ), phaàn môû (M), phaàn

thaân (A) vaø phaàn keát (K).

1.5.2.1. Tieâu ñeà

YÙ nghóa cuûa TÑ töø laâu ñaõ ñöôïc khaúng ñònh:“Tieâu ñeà xuaát hieän nhö nhöõng teân goïi

khaùc nhau, haøm chöùa nhöõng thoâng tin ngaén goïn, nhaèm giôùi thieäu caùc vaán ñeà cuûa ñôøi soáng

ñeán ñoâng ñaûo coâng chuùng”[Trònh Saâm,1999,tr.5]. Trong caáu truùc noäi taïi, TÑ ñöôïc xem laø

moät thoâng ñieäp hoaøn chænh. Nhöng chính moái quan heä giöõa TÑ vôùi vaên baûn ñaõ laøm neân

giaù trò cuûa TÑ: “Moät caùi ñaàu ñeà ... xeùt veà chöùc naêng thoâng baùo cuûa noù cuõng laø moät höôùng

chuû ñeà maø phaàn thuyeát laø caû baøi vaên”[Cao Xuaân Haïo,1991,tr.209]. “Tieâu ñeà nhö laø moät bieåu

thöùc khaû dó cuûa chuû ñeà”[G.Brown-G.Yule,2000,tr.221]. Töø yù nghóa ñoù, coù khaù nhieàu caùch toå

(45)

(BD-10/12/2003)

“Maùi aám gia ñình khoâng theå thieáu nuï cöôøi”

chöùc TÑ khaùc nhau. Coù kieåu TÑ theå hieän roõ chuû ñeà cuûa toaøn vaên baûn, ví duï:

(BD-18/3/2004)

(46) “Anh muoán Vieät Nam tham gia WTO”

hoaëc coù TÑ chæ neâu moät chi tieát naøo ñoù:

(BD-10/12/2003)

(47) “Quaù taûi?”

Nhieàu TÑ ñeà ñöôïc toå chöùc nhö moät thoâng baùo hoaøn chænh ñeå qua ñoù ngöôøi ñoïc coù theå naém

ñöôïc thoâng tin (khi khoâng muoán ñoïc caû baøi). Ví duï:

(48)

“Vieät Nam coù theå ñöôïc gia nhaäp WTO vaøo naêm 2005” (LÑ-19/3/2004)

TÑ coù theå ñöôïc laäp ngoân môùi hoaëc moâ phoûng töø moät vaên baûn coù saün:

(49) (50)

(PL-42/1998) (BD- 23/7/1999)

“Ai aên xoâi, ai chòu ñaám” “Nhöõng naøng Toâ Thò” TÑ coù theå laø moät ngöõ (ví duï 49,51), coù theå laø moät caâu hoûi (ví duï 49), caâu traàn thuaät

(ví duï 48), caâu caûm, hoaëc caâu caàu khieán. Thoáng keâ cuûa chuùng toâi trong 3440 vaên baûn coù

coù kieåu TÑ khaùi quaùt noäi dung vaên baûn:

Caâu chuû - vò

Trong ñoù chia ra Caâu Caâu goïi teân ñeà - thuyeát

Caâu hoûi

T.Soá vaên baûn

T.Soá Tieâu ñeà

282

25

SAØI GOØN GIAÛI PHOÙNG 910

703

219

177

LAO ÑOÄNG

471

824

106

171

169

25

236

48

TUOÅI TREÛ

675

942

137

254

BÌNH DÖÔNG

490

764

167

116

192

15

879

113

Toång coäng

3440

2339

629

718

Tyû leä %

26,9

30,7

4,8

37,6 Baûng 4: Caùc kieåu caâu tieâu ñeà

2339 TÑ caùc loaïi nhö sau:

Trong nhaän thöùc cuûa chuùng toâi, caáu truùc caâu tieáng Vieät vöøa coù keát caáu chuû - vò, vöøa coù keát caáu ñeà

- thuyeát. Vieäc phaân bieät naøy, treân bình dieän lyù thuyeát coù theå chöa trieät ñeå, nhöng roõ raøng laïi coù yù

nghóa veà maët thöïc tieãn. Quaû nhieân, veà maët phaân boá tieâu ñieåm thoâng tin ôû hai daïng keát caáu naøy laø

hoaøn toaøn khaùc nhau.

Ngoân ngöõ TÑ cuõng raát ña daïng vôùi nhieàu hình thöùc trình baøy (maøu saéc, kích côõ, caùch phaân

ñoaïn,v.v...) ñeå taïo söùc haáp daãn ngöôøi ñoïc.

Nhieàu tröôøng hôïp söï coù maët cuûa TÑ laø baét buoäc ñeå ñònh höôùng cho vieäc tieáp nhaän vaên baûn.

Coù theå noùi moái lieân keát giöõa TÑ vaø vaên baûn chính laø khaû naêng sôû ñeà hoaù cuûa TÑ.

1.5.2.2. Phaàn môû

raèng: “Neáu nhö chæ ñöôïc pheùp noùi moät caâu ñeå thoâng baùo veà söï kieän, thì ñoù chính laø caâu

môû ñaàu cuûa tin”[2000,tr.118]. Trong baøi baùo, phaàn môû ñaàu thöôøng ñaûm nhaän nhöõng nhieäm

vuï sau: ñöa ñoái töôïng môùi vaøo vaên baûn, giôùi thieäu nguoàn cuûa thoâng tin, neâu chuû ñeà cuûa

toaøn vaên baûn, neâu khung caûnh chung cuûa söï kieän (thôøi gian, khoâng gian,v.v.).Ví duï:

(BD-18/3/2004)

“Saùng 17-3, Uyû ban Thöôøng vuï Quoác hoäi (UBTVQH) khai maïc phieân hoïp thöù 17, döôùi söï (51) chuû trì cuûa Chuû tòch QH Nguyeãn Vaên An. Buoåi saùng, caùc thaønh vieân cuûa uyû ban nghe ñaïi dieän Chính phuû baùo caùo tình hình trieån khai coâng taùc baàu cöû ñaïi bieåuHÑND caùc caáp...”

Ngay caâu môû ñaàu baûn tin, söï kieän UBTVQH hoïp laø ñoái töôïng thoâng tin ñaõ ñöôïc

ñöa vaøo (vaø caû caûnh huoáng thôøi gian). Caùc caâu, caùc phaàn coøn laïi laø thoâng baùo veà dieãn

bieán, veà noäi dung cuï theå cuûa söï kieän naøy.

“Theo coâng vaên soá 3633 TCT/NV1 ngaøy 10.10.2003 cuûa Toång cuïc Thueá, doanh nghieäp phaûi

(52) laäp hoaù ñôn giao cho khaùch haøng...” (LÑ-13/10/2003)

Phaàn môû ñaàu vaên baûn coù moät taàm quan troïng ñaëc bieät. Nhaø baùo Ñöùc Duõng cho

Nguoàn tin ñöôïc neâu cuï theå, chính xaùc ngay ôû phaàn môû ñaàu ñaõ laøm taêng söùc thuyeát

phuïc cuûa thoâng tin.

mang tính chaát thoâng baùo noäi dung cuûa thoâng tin. Ví duï:

(53)

Taân Bình: Phaùt ñoäng phong traøo

thi ñua XHCN naêm 2001

Moät soá vaên baûn coù phaàn môû ñaàu truøng vôùi tieâu ñeà, thöôøng laø ôû caùc tin ngaén coù TÑ

“UBND quaän Taân Bình vöøa phaùt ñoäng phong traøo thi ñua xaõ hoäi chuû nghóa naêm 2001.

Trong naêm 2001 toaøn quaän phaán ñaáu... (SGGP-16/1/2001)

Caùch môû ñaàu naøy ít ñöôïc öa chuoäng. Trong thöïc teá ngöôøi vieát thöôøng theâm vaøo

nhöõng thoâng tin veà thôøi gian, khoâng gian, nguoàn daãn hoaëc chi tieát söï kieän ñeå traùnh söï

(54)

truøng laép hoaøn toaøn vôùi TÑ. Ví duï:

Hoïp maët coäng taùc vieân

Baùo Saøi Goøn Giaûi Phoùng

(SGGP-6/1/2001)

“Ngaøy 5-1-2001, taïi Haø Noäi, Ban bieân taäp baùo Saøi goøn Giaûi phoùng ñaõ toå chöùc gaëp maët thaân maät ñaàu naêm môùi vôùi hôn 150 ñaïi bieåu laø coâng taùc vieân thaân thieát ôû Haø Noäi vaø caùc tænh phía Baéc...”

coù daáu hieäu phaân bieät vôùi phaàn coøn laïi cuûa vaên baûn (in ñaäm, in nghieâng, gaïch döôùi,v.v.)

vaø thöôøng chöùa ñaày ñuû nhöõng thoâng soá noäi dung, hoaëc ít nhaát cuõng traû lôøi cho nhöõng caâu

hoûi ai?caùi gì? ôû ñaâu? Ví duï:

(55) “Trung Quoác thoâng baùo moät tröôøng hôïp nhieãm SARS môùi hoâm 31.1. Ñaây laø ca nhieãm SARS thöù tö ñöôïc khaúng ñònh trong muøa ñoâng naêm nay taïi nöôùc naøy. Beänh nhaân laø baùc só 40 tuoåi, hoïLiu, bò soát töø ngaøy 7.1 vaø nhaäp vieän ngaøy 16.1 taïi tænh Quaûng Ñoâng. Liu ñaõ phuïc hoài sau ñoù vaø ñöôïc xuaát vieän”(LÑ-01/02/2004)

Sa-poâ(chapeau) cuõng coù theå ñöôïc xem laø moät phaàn môû ñaàu ñöôïc ñaùnh daáu, phaàn

ñöùng giöõa TÑ vaø ñaàu baøi baùo, thöôøng coù kieåu chöõ ñaäm, nghieâng hoaëc ñoùng khung ñeå

phaân bieät. Ñaây laø moät ñaëc tröng maø chæ vaên baûn baùo chí môùi coù. Noù mang ñaày ñuû chöùc

naêng cuûa moät phaàn môû ñaàu vôùi nhieàu caùch thöùc thöïc hieän khaùc nhau: toùm taét noäi dung,

neâu chuû ñeà cuûa baøi, trích nguyeân moät phaàn thoâng tin, daãn lôøi moät nhaân vaät,v.v. Ví duï:

(56)

“

Ñoái vôùi tin vaén, tin ngaén khoâng coù TÑ, phaàn môû coù giaù trò nhö moät TÑ vaø thöôøng

CAÄN THÒ trong hoïc ñöøông

(BD-28/12/2003)

Boû qua nguyeân nhaân khaùch quan do di truyeàn, caän thò laø caên beänh cuûa moâi tröôøng vaø caùch sinh hoaït. Ñoái vôùi hoïc sinh, bò caän laø do nhieàu taùc nhaân aûnh höôûng trong ñoù coù 2 nguyeân nhaân chính ...”

Hieän nay, caän thò ñaõ vaø ñang laø moät hieän traïng phoå bieán trong hoïc ñöôøng. Noù phaùt trieån khoâng giôùi haïn töø hoïc sinh caáp I ñeán giôùi sinh vieân vaø coù aûnh höôûng ñeán vieäc hoïc taäp cuõng nhö vui chôi giaûi trí.

Trong kieåu baøi phoûng vaán, sa-poâ laø phaàn môû ñaàu baét buoäc, laø phaàn ñeà daãn giôùi

thieäu noäi dung vaø nhaân vaät ñöôïc phoûng vaán.

Nhö vaäy, phaàn môû ñaàu ôû tin ngaén thöôøng laø moät caâu mang nhöõng thoâng soá quan

troïng, ôû caùc theå loaïi khaùc thöôøng laø moät ñoaïn mang chuû ñeà hoaëc moät phaàn cuûa noäi dung

vaên baûn vôùi nhieàu caùch toå chöùc khaùc nhau nhaèm gaây söï chuù yù cho ngöôøi ñoïc.

1.5.2.3. Phaàn thaân

Phaàn thaân laø phaàn quan troïng nhaát trong keát caáu cuûa vaên baûn. Nhieäm vuï cuûa phaàn

thaân laø trieån khai ñaày ñuû noäi dung theo ñeà taøi ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Thöôøng ñoù laø vieäc saép

xeáp caùc luaän ñieåm, luaän cöù theo moät quan heä naøo ñoù. Nhöõng noäi dung boä phaän naøy coù theå

ñöôïc toå chöùc theo caùc caáp ñoä:

-Quan heä ngöõ nghóa baäc 1 (coù tính khaùi quaùt): quan heä thöù töï, quan heä bao haøm,

-Quan heä ngöõ nghóa baäc 2 (cuï theå hoaù caùc quan heä baäc 1): trình töï thôøi gian, khoâng

gian, trình töï dieãn ñaït, quan heä rieâng chung, quan heä sôû höõu, quan heä töông phaûn, quan

heä ñoàng nhaát, quan heä ñoái laäp,v.v.

-Quan heä ngöõ nghóa baäc 3, v.v.

Moät soá kieåu keát caáu theo caùc quan heä ngöõ nghóa töông öùng nhö sau:

QUAN HEÄ

KIEÅU KEÁTCAÁU

1/ Ñònh vò thôøi gian

QUAN HEÄ ÑÒNH VÒ

KEÁT TOÁ sau ñoù, tieáp ñoù, tröôùc khi, sau khi, ñoàng thôøi, trong ñoù, ñoät nhieân, vaãn, coøn,... caïnh ñoù, gaàn ñoù, trong ñoù, taïi ñaây,...

2/ Ñònh vò khoâng gian

3/ Trình töï dieãn ñaït

tröôùc heát, ñaàu tieân, thöù nhaát, sau ñaây, treân ñaây, toùm laïi, cuoái cuøng,...

4/ Thuyeát minh - boå sung noùi caùch khaùc, nghóa laø, chaúng haïn, ví duï, hôn

QUAN HEÄ LOGIC DIEÃN ÑAÏT

5/ Xaùc minh - nhaán maïnh

nöõa, vaû laïi, thaäm chí,... thaät ra, taát nhieân, noùi cho cuøng, chính xaùc laø, ñaëc bieät laø,... hoaù ra, roát cuoäc, do ñoù, keát quaû laø,...

6/ Nhaân quaû

tuy vaäy, maët khaùc, leõ ra, traùi laïi, song le,...

7/ Töông phaûn - ñoái laäp

QUAN HEÄ LOGIC SÖÏ VAÄT

...

...

Baûng 6: Caùc kieåu keát caáu vaên baûn theo quan heä ngöõ nghóa

Trong thöïc teá, phaàn thaân coù theå ñöôïc toå chöùc thaønh moät hoaëc nhieàu ñoaïn vôùi moät hoaëc nhieàu kieåu quan heä ngöõ nghóa neâu treân. Ví duï:

(57)

quan heä ñoàng nhaát, quan heä maâu thuaãn,v.v.

Myõ ñeà nghò NATO san seû gaùnh naëng ôû Iraq

(BD- 7/12/2003)

Ngaøy 4-12, laàn ñaàu tieân keå töø sau cuoäc chieán laøm chia reõ nghieâm troïng noäi boä lieân minh quaân söï, Washington coâng khai yeâu caàu khoái NATO giuùp ñôõ trong coâng cuoäc taùi thieát Iraq, nôi thöông vong vaø toán phí ñoái vôùi Myõ ngaøy caøng taêng. Ngoaïi tröôûng Colin Powell ñoàng thôøi ñeà xuaát raèng NATO seõ hoaøn toaøn chòu traùch nhieäm saên luøng taøn quaân Taliban vaø Al-Qeada ôû Afghanistan. Nhöõng yeâu caàu naøy ñöôïc ñöa ra taïi hoäi nghò hai ngaøy ngoaïi tröôûng caùc nöôùc thuoäc khoái, dieãn ra ôû Brussels. Sau hoäi nghò, ngoaïi tröôûng Myõ cho hay khoâng quoác gia naøo, keå caû nhöõng nöôùc phaûn chieán nhö Phaùp vaø Ñöùc, phaûn ñoái ñeà xuaát cuûa Myõ veà taêng cöôøng vai troø cuûa NATO ôû Iraq. Tuy vaäy, Myõ chöa ñöa ra keá hoaïch cuï theå naøo cho caùc thaønh vieân lieân minh. Theo giôùi quan saùt, moät trong soá nhieäm vuï môùi coù theå laø khoái quaân söï seõ laõnh traùch nhieäm chæ huy caùc ñoäi quaân ña quoác gia ôû Iraq thay Ba Lan. Cho ñeán nay, Washington vaãn raát thaän troïng khi ñeà caäp söï tham gia cuûa caùc nöôùc thaønh vieân vaøo vieäc bình ñònh Iraq, bôûi e ngaïi nguy cô baát ñoàng theâm nöõa vôùi ñoàng minh”

Phaàn thaân laø 1 ñoaïn ñöôïc toå chöùc theo nhöõng quan heä ngöõ nghóa sau:

nhöng chöa ñöa ra keá hoaïch vì sôï baát ñoàng.

-Quan heä trình töï thôøi gian: trong hoäi nghò (ñöa ra lôøi ñeà nghò), sau hoäi nghò (xaùc

nhaän khoâng quoác gia naøo phaûn ñoái lôùi ñeà nghò), cho ñeán nay (Washington vaãn raát thaän

troïng).

(58)

-Quan heä töông phaûn: Myõ ñeà nghò NATO saên luøng taøn quaân Taliban vaø Al-Qeada

10 naêm nöõa khoâng coøn chuoái?

Theo caùc nhaø khoa hoïc, chuoái ñang troàng ôû caùc ñoàn ñieàn vaø tieâu thuï roäng khaép toaøn caàu

Caùc chuyeân gia chuoái thuoäc toå chöùc The international Network for the improvement of

Tuy nhieân, hai vaán ñeà lôùn ñaët ra caàn ñöôïc giaûi quyeát. Thöù nhaát, tröôøng hôïp chöa khaéc phuïc

Thöù hai, phaûi maát thôøi gian toái thieåu naêm naêm môùi taïo ra gioáng chuoái môùi qua coâng ngheä

(TT-18/1/2003)

Möôøi naêm nöõa seõ khoâng coøn chuoái baøy baùn ôû caùc sieâu thò. Möôøi naêm nöõa chuoái seõ xoaù teân ôû thöïc ñôn traùng mieäng ...Treân ñaây laø döï baùo cuûa caùc nhaø noâng hoïc Anh, caên cöù treân thöïc traïng nhieãm khuaån sigatoka ... ñöôïc nhaân gioáng töø baøo töû voâ sinh... Banana and Plantain ñang chuû tröông caàn nhanh choùng phaùt trieån gioáng chuoái môùi... tình traïng chuoái nhieãm khuaån... gien...

Phaàn thaân goàm nhieàu ñoaïn ñöôïc toå chöùc theo caùc quan heä:

-Quan heä logic söï vaät: tình traïng nhieãm khuaån chuoái daãn ñeán caùc nhaø khoa hoïc

ñang phaùt trieån gioáng chuoái môùi.

-Quan heä töông phaûn: Vieäc nhaân gioáng chuoái môùi ñang phaûi ñoái choïi tröôùc hai khoù

khaên.

-Quan heä trình töï dieãn ñaït: khoù khaên thöù nhaát (chöa khaéc phuïc ñöôïc tình traïng

nhieãm khuaån), khoù khaên thöù hai (phaûi maát naêm naêm môùi taïo ñöôïc gioáng chuoái môùi).

Trong phaàn thaân, quan troïng nhaát laø vieäc trieån khai ñaày ñuû noäi dung theo ñeà taøi ñaõ

ñöôïc xaùc ñònh ôû phaàn môû (ñaây cuõng chính laø caáu truùc noäi dung cuûa vaên baûn maø chuùng toâi

seõ trình baøy rieâng ôû 1.5.3)

1.5.2.4. Phaàn keát

Phaàn cuoái cuûa vaên baûn, coù taùc duïng kheùp laïi toaøn boä noäi dung vaên baûn, vaø raát quan

troïng laø duy trì giaù trò cuûa vaên baûn ñoái vôùi nhaän thöùc, tình caûm cuûa ngöôøi ñoïc. Moät keát

thuùc dôû coù theå laøm maát ñi toaøn boä giaù trò cuûa vaên baûn, coù khi coøn ñeå laïi tieác nuoái, aám öùc

Trong yù nghóa ñoù, phaàn keát cuûa moät vaên baûn baùo chí laø cöïc kyø quan troïng. Neáu laø

keát tin, ngöôøi ñoïc coù theå thoaû maõn, thích thuù veà thoâng tin nhaän ñöôïc; neáu laø keát thuùc moät

baøi bình luaän, ngöôøi ñoïc coù theå phaán khôûi, haêng haùi, tích cöïc; neáu laø moät kyù söï, phoùng söï,

phaàn keát coù theå ñoïng laïi trong loøng ngöôøi ñoïc nhieàu suy nghó, khôi daäy nhieàu tình caûm toát

ñeïp,v.v.

Ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû naøy, phaàn keát thöôøng ñöôïc toå chöùc ngaén goïn baèng nhöõng

caùch ñoäc ñaùo, gaây aán töôïng: moät caâu hoûi tu töø, moät keát luaän coù giaù trò, moät keát thuùc baát

ngôø,v.v. maø noäi dung coù theå laø ñieåm laïi toaøn boä vaán ñeà ñaõ trình baøy trong vaên baûn, neâu

leân moät keát quaû tìm toøi, môû roäng theâm nhöõng phöông dieän môùi,v.v. Ví duï:

(59)

“

cho ngöøôi ñoïc.

Cuoái naêm Caûnh giaùc vôùi ñoà hoäp quaù “ñaùt”!

Cuoái naêm nhu caàu söû duïng thöïc phaåm ñoùng hoäp chaéc chaén taêng cao, do ñoù choïn löïa nhaõn

Thöïc phaåm ñoùng hoäp goïi chung laø ñoà hoäp ngaøy caøng thoâng duïng bôûi söï tieän duïng vaø ña

(60) “

daïng.... hieäu, löu yù ñoà hoäp heát “ñaùt”... Ngoä ñoäc thöïc phaåm ñoùng hoäp tuy khoâng quy moâ, haøng loaït nhöng raõi raùc vaãn coù xaûy ra vaø tính chaát cuõng khoâng keùm phaàn quan troïng...Trong moät thò tröôøng hoãn ñoän giaû, chaân thì caûnh giaùc ñoái vôùi caùc loaïi haøng keùm chaát löôïng, quaù “ñaùt” thieát nghó khoâng quaù thöøa” (SGGP-3/1/2001)

Thaùng thanh nieân, caàn nhöõng hoaït ñoäng... vì thanh nieân

Khi T.Ö Ñoaøn kieán nghò vôùi chính phuû laáy thaùng ba laøm Thaùng thanh nieân ...

(TT-1/4/2003)

Theo döï baùo, ñeán 2004 soá löôïng ngöôøi treû seõ laø 30.487.500 ngöôøi... Thaùng ba naøy, raát nhieàu ñaàu vieäc phaûi laøm cuûa Thaønh ñoaøn ... Nhöng neáu choïn thaùng ba laø Thaùng thanh nieân, sao chöa thaáy moät chính saùch môùi vaø cuï theå naøo ñeå “vì” söï phaùt trieån cuûa töøng ngöôøi treû vaø chung hôn cuûa caû löïc löôïng treû?”

1.5.2.5. Nhöõng daïng keát caáu thöôøng gaëp cuûa vaên baûn baùo chí

Treân thöïc teá, khoâng phaûi bao giôø vaên baûn cuõng ñaày ñuû caùc phaàn. Nhöõng khaû naêng

coù theå xaûy ra laø:

A (vaên baûn chæ coù phaàn thaân) 1.

2. Ñ – A (vaên baûn coù tieâu ñeà vaø phaàn thaân)

4. Ñ – A – K (vaên baûn coù tieâu ñeà, phaàn thaân vaø phaàn keát)

5. M – A – K (vaên baûn coù phaàn môû, phaàn thaân vaø phaàn keát)

6. Ñ – M – A – K (coù tieâu ñeà, phaàn môû, phaàn thaân vaø phaàn keát)

Tin (ñaëc bieät laø tin vaén) laø kieåu vaên baûn thöôøng chæ coù phaàn thaân maø vaãn theå hieän

ñaày ñuû caùc thoâng soá 5W + 1H.

Keát caáu vaên baûn ôû töøng theå loaïi cuõng coù nhöõng ñaëc tröng khaùc nhau:

Keát caáu cuûa tin thöôøng goàm caùc phaàn:

-Nguoàn tin

-Thôøi gian, ñòa ñieåm xaûy ra söï kieän

-Ngöôøi tham gia söï kieän

3. M – A (vaên baûn coù phaàn môû vaø phaàn thaân)

-Noäi dung söï kieän, quaù trình dieãn ra söï kieän

-Keát quaû hoaëc höôùng giaûi quyeát

-Thaùi ñoä cuûa ngöôøi vieát ñoái vôùi söï kieän

Keát caáu baøi bình luaän thöôøng goàm caùc phaàn:

-Vaán ñeà (ngöôøi & söï kieän) ñöôïc ñöa ra bình luaän

-Nhöõng tình tieát noåi baät ñaùng quan taâm

-Ñieåm qua caùc yù kieán khaùc (neáu coù) veà vaán ñeà

-Nhöõng kieán giaûi, chöùng minh, phaûn baùc cuûa ngöôøi vieát

-Keát luaän chung coù giaù trò ñònh höôùng

Keát caáu cuûa moät baøi kyù (thöôøng laø kyù chaân dung) goàm caùc phaàn:

-Giôùi thieäu ñoái töôïng cuøng vôùi hoaøn caûnh, tình theá xuaát hieän

-Mieâu taû caùc söï kieän coù lieân quan (vieäc laøm, tính caùch,...)

-Khaùi quaùt giaù trò cuûa nhaân vaät (thaønh tích)

-Thaùi ñoä cuûa taùc giaû (thöôøng laø khen ngôïi)

Keát caáu moät baøi phoùng söï thöôøng goàm caùc phaàn:

-Neâu leân söï kieän coù tính caáp thieát

-Mieâu taû chi tieát dieãn bieán cuûa söï kieän vaø caùc keát quaû ñieàu tra

-Thaùi ñoä cuûa ngöôøi vieát

Keát caáu cuûa moät tieåu phaåm thöôøng laø:

-Neâu vaán ñeà (söï kieän, con ngöôøi) bình phaåm

-Nhöõng phaân tích, nhaän xeùt cuûa taùc giaû (yù chaâm bieám)

-Keát luaän (lôøi pheâ phaùn, caûnh tænh)

Keát caáu cuûa moät baøi phoûng vaán chính laø heä thoáng caùc caâu traû lôøi theo trình töï caùc

caâu hoûi ñaõ ñöôïc nhaø baùo saép ñaët saün.

Trong baøi phoûng vaán, phoùng söï thöôøng coù theâm vaên baûn phuï ñöôïc ñoùng khung ñaët

vaøo giöõa baøi ñeå thoâng tin theâm moät soá chi tieát quan troïng (thöôøng laø nhöõng soá lieäu).

Keát caáu cuûa moät taùc phaåm baùo chí cuõng ñöôïc giôùi baùo chí moâ hình hoaù döôùi nhieàu

-Nhöõng döï baùo veà khaû naêng, keát quaû cuûa söï vieäc

daïng nhö sau:

Moâ hình hình thaùp xuoâi: möùc ñoä quan troïng vaø tính haáp daãn cuûa vaán ñeà ñöôïc taêng

daàn cho ñeán phaàn keát.

tính quan troïng.

Moâ hình vieân kim cöông: môû ñaàu baèng chi tieát töông ñoái quan troïng, phaàn thaân tieáp

Moâ hình hình thaùp ngöôïc: caùc chi tieát, döõ kieän ñöôïc saép xeáp theo möùc ñoä giaûm daàn

tuïc taêng daàn caùc chi tieát quan troïng, sau ñoù caùc chi tieát giaûm daàn möùc quan troïng cho ñeán

phaàn keát.

Moâ hình ñoàng hoà caùt: nhöõng chi tieát quan troïng ñöôïc ñaët ôû phaàn ñaàu vaø phaàn keát.

Moâ hình hình chöõ nhaät: caùc chi tieát quan troïng nhö nhau töø phaàn ñaàu ñeán phaàn keát.

Moâ hình tröùng ngoãng: môû ñaàu vaø keát thuùc vôùi cuøng moät chi tieát (möùc ñoä ñöôïc naâng

cao hôn).

1.5.3. Veà caáu truùc noäi dung vaên baûn

Theo Traàn Ngoïc Theâm [Ñeà cöông baøi giaûng,2001] caáu truùc noäi dung cuûa moät vaên baûn,

nhìn töø goùc ñoä cuûa ngöôøi phaùt, bao goàm phaàn ñeà (T), phaàn thuyeát (R) vaø coù theâm phaàn

CAÁU TRUÙC

KIEÅU CAÁU TRUÙC I- Caáu truùc 2 thaønh phaàn

a)Hoaï ñeà ôû cuoái

II- Caáu truùc 3 thaønh phaàn

MOÂ HÌNH T → R (T → R) - I I - (T → R) T → I → R

1/Caáu truùc toái giaûn 2/Caáu truùc dieãn dòch 3/ Caáu truùc quy naïp b) Hoaï ñeà ôû ñaàu c) Hoaï ñeà ôû giöõa 4/Caáu truùc moùc xích

Baûng 7: Caùc kieåu caáu truùc noäi dung vaên baûn

Khaûo saùt caùch toå chöùc noäi dung trong caùc vaên baûn baùo chí, chuùng toâi nhaän thaáy caùc

vaên baûn naøy ñöôïc chia heát cho 4 kieåu caáu truùc treân. Ngoaøi ra coøn toàn taïi kieåu caáu truùc

song song vaø kieåu caáu truùc hoãn hôïp.

1.5.3.1. Caáu truùc toái giaûn

Vaên baûn mang caáu truùc toái giaûn laø vaên baûn chæ goàm moät caâu ñôn coù caáu taïo truøng

hoaï ñeà (I), ñöôïc chia thaønh caùc kieåu loaïi:

vôùi caáu truùc chuû ñeà – thuaät ñeà. Trong vaên baûn baùo chí, caáu truùc naøy chæ coù ôû theå loaïi tin

vaén, thöôøng duøng trong tröôøng hôïp caàn thoâng tin nhanh moät söï vieäc vöøa xaûy ra vôùi nhöõng

(61)

“Palestine vaø Israel noái laïi caùc cuoäc hoaø ñaøm” (SGGP-17/1/2001)

(62)

(BD-17/2/2004)

“Ngaøy 16-2: Vaên phoøng Quoác hoäi hoïp baøn phöông höôùng hoaït ñoäng naêm 2004”

vaán ñeà noåi baät nhaát (tin môùi nhaän, tin giôø choùt, baûn tin luùc 0 giôø). Ví duï:

Duø chieám moät tyû leä khoâng lôùn nhöng caáu truùc naøy coù nhöõng öu theá ñaùng keå: thoâng

tin nhanh (coù theå leân tin ngay khi soá baùo chuaån bò aán haønh), tieát kieäm (ngaén goïn), chính

xaùc (thoâng tin chính veà söï kieän).

1.5.3.2. Caáu truùc dieãn dòch

Ñaây laø kieåu caáu truùc phoå bieán trong caùc vaên baûn theo moâ hình hình thaùp ngöôïc.

Thoâng tin coù taàm quan troïng nhaát, vaán ñeà caàn phaûi baøn luaän, hay moät söï kieän noåi baät

ñang thu huùt coâng chuùng ñöôïc neâu ra ngay ôû phaàn ñaàu; nhöõng trình baøy tieáp sau chæ laø

(BD-21/11/2003)

“Baïo löïc laïi buøng phaùt ôû Kashmir. Saùng 28-11, moät quaû löïu ñaïn ñaõ phaùt noå giöõa khu chôï (63) ñoâng ngöôøi ôû thuû phuû muøa heø Srinaga, thuoäc khu vöïc Kashmir do AÁn Ñoä kieåm soaùt, laøm moät ngöôøi baùn haøng thieät maïng. Cuøng thôøi gian, löïc löôïng an ninh nöôùc naøy ñaõ tieâu dieät 10 nghi phaïm chieán binh trong caùc vuï ñoï suùng ôû khu vöïc Himalaya”

Trong baûn tin treân, caâu ñöùng ñaàu neâu yù chung, yù khaùi quaùt (coøn goïi laø caâu choát, caâu

chuû ñeà): Baïo löïc ôû Kashmir. Caùc caâu coøn laïi mieâu taû cuï theå yù ñaõ neâu ôû caâu chuû ñeà: moät

phaàn minh hoaï roõ theâm. Ví duï:

Ñoái vôùi nhöõng vaên baûn coù noäi dung phong phuù ñöôïc chia thaønh nhieàu ñoaïn (nhö ôû

caùc baøi phoùng söï, buùt kyù), caùch trieån khai thöôøng ñi töø chuû ñeà chung ñeán chuû ñeà boä phaän:

ñoaïn môû ñaàu (coù khi laø ngay ôû tieâu ñeà) chöùa chuû ñeà chung cuûa toaøn vaên baûn, caùc ñoaïn

coøn laïi chöùa chuû ñeà rieâng thuyeát minh cho chuû ñeà chung ñaõ neâu. Ví duï:

(64)

quaû löïu ñaïn ñaõ phaùt noå ôû Srinaga, caùc vuï ñoï suùng ôû khu vöïc Himalaya.

“

Laøng raén Phuïng Thöôïng

Phuïng Thöôïng laø moät laøng coù truyeàn thoáng vaên hoaù ... Phuïng Thöôïng coøn noåi tieáng vôùi nhöõng con ngöôøi naêng ñoäng, bieát caùch vöôn leân laøm giaøu moät caùch chính ñaùng trong moïi ñieàu kieän.

Anh Vuõ Vaên Kyø laø moät trong nhöõng ngöôøi ñaàu tieân mang ngheà nuoâi raén veà Phuïng Thöôïng

sau bao nhieâu thaùng roøng raõ, ngöôïc xuoâi moïi mieàn ñeå kieám keá sinh nhai ...

Raén laø moät gioáng vaät khaù tinh khoân nhöng hung haõn vaø khoù thuaàn döôõng ... anh Kyø cuøng moät soá hoä khaùc quyeát ñònh mang hia gioáng raén: hoå traâu vaø hoå mang baønh veà ñeå nuoâi-ban ñaàu taát nhieân chæ laø nuoâi thöû ... Vaø keát quaû thaät baát ngôø: chæ sau 3 thaùng, nhöõng con raén ñaàu tieân xuaát chuoàng ñaõ mang laïi thu nhaäp vaøi chuïc trieäu ñoàng ... Chæ ít laâu sau soá hoä nuoâi raén trong toaøn xaõ taêng leân haøng traêm, roài haøng nghìn hoä.

Moät trong nhöõng ngöôøi nuoâi raén thaønh coâng nhaát ôû Phuïng Thöôïng trong nhöõng naêm qua laø cuï Nguyeãn Vaên Chaøng. Cuï naêm nay 73 tuoåi ... Ngoâi nhaø môùi xaây 300 trieäu ñoàng cuõng laø töø tieàn raén maø ra.

Töø saên baét chuyeån sang chaên nuoâi ñoù laø quy luaät trong hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp...Giôø ñaây ngöôøi daân Phuïng Thöôïng ... coøn bieát cho raén ñeû tröùng, aáp cho nôû vaø nuoâi raén

con ... nhöng khoù khaên vaø nguy hieåm hôn caû laø boùn cho raén aên ... Laïi coù nhöõng naêm thôøi tieát khaéc nghieät, nhieàu con raén sinh beänh noå da. Ngöôøi nuoâi phaûi baét töøng con ñeå boâi thuoác...

Phuïng Thöôïng giôø ñaây haàu nhö khoâng coøn nhaø tranh ... moïi ngöôøi ñeàu coù vieäc laøm quanh

naêm, soá hoä ngheøo (theo chuaån môùi) chæ coøn xaáp xæ 2%.

Coù theå khaúng ñònh con raén ñaõ ñöa Phuïng Thöôïng vöôït qua ñoùi ngheøo, vöôn leân giaøu coù...

(SGGP-3/1/2001)

ngheà nuoâi raén cuûa ngöôøi daân Phuïng Thöôïng seõ coù cô hoäi phaùt trieån hôn nhieàu”

YÙ chung cuûa toaøn vaên baûn ñaõ ñöôïc giôùi thieäu ngay ôû tieâu ñeà vaø phaàn sa-poâ: nhöõng

ngöôøi daân Phuïng Thöôïng ñaõ vöôn leân laøm giaøu baèng ngheà nuoâi raén. Caùc phaàn coøn laïi laø

ñeán haøng nghìn, cuï Nguyeãn Vaên Chaøng môùi xaây nhaø 300 trieäu ñoàng töø tieàn raén, ngöôøi daân Phuïng

Thöôïng coøn bieát cho raén ñeû tröùng, aáp cho nôû vaø nuoâi raén con, Phuïng Thöôïng khoâng coøn nhaø

tranh, Phuïng Thöôïng ñaõ vöôït qua ñoùi ngheøo, vöôn leân giaøu coù.

Vaên baûn ñöôïc toå chöùc theo caáu truùc dieãn dòch laø moät vaên baûn chaët cheõ, coù tính

khoa hoïc vaø logic. Caùc phaàn cuûa vaên baûn tuaân theo nhöõng quy taéc laäp luaän chính xaùc.

Cho neân ñoái vôùi caùc taùc phaåm baùo chí, ñaëc bieät laø ôû theå loaïi tin, caáu truùc dieãn dòch ñöôïc

duøng raát phoå bieán. Maët khaùc, caáu truùc naøy giuùp ngöôøi vieát coù theå doàn troïng taâm thoâng

baùo ôû nhöõng phaàn treân cuûa vaên baûn ñeå thu huùt söï chuù yù cuûa ngöôøi ñoïc ngay töø ñaàu. Khi

caàn thieát coù theå caét boû nhöõng phaàn döôùi maø khoâng laøm aûnh höôûng nhieàu ñeán noäi dung.

1.5.3.3. Caáu truùc quy naïp

thuyeát minh chi tieát: Anh Vuõ Vaên Kyø laø moät trong nhöõng ngöôøi ñaàu tieân, soá hoä nuoâi raén taêng

Traùi vôùi dieãn dòch, vaên baûn theo caáu truùc quy naïp coù noäi dung khaùi quaùt ñaët ôû phaàn

(65)

“Tænh Caø Mau naêm nay döï kieán ñaàu tö 30 tyû ñoàng, trong ñoù nhaân daân ñoùnggoùp 30% ñeå ñöa

ñieän veà taát caû caùc trung taâm caùc xaõ trong tænh, trong ñoù coù 55 xaõ hoaøn taát chöông trình ñieän khí

hoaù noâng thoân. Ñaây laø moät trong nhöõng chöông trình phaùt trieån coâng nghieäp lôùn trong tænh”

(ND-8/1/2002)

cuoái. Ví duï:

Ñaây laø caùch trình baøy noäi dung vaên baûn ñi töø cuï theå ñeán khaùi quaùt. Möùc ñoä haáp

daãn, tính troïng taâm cuûa thoâng tin taêng daàn. Phaàn keát khoâng chæ toùm laïi yù chính cuûa baøi,

nhieàu khi coøn môû roäng, naâng cao theo höôùng taùc ñoäng ñeán tình caûm vaø nhaän thöùc cuûa

(66)

“NHÖÕNG CAÛNH ÑÔØI CAÀN ÑÖÔÏC TRÔÏ GIUÙP KHAÅN CAÁP

Nhaéc ñeán caûnh nhaø chò Kieàu haøng xoùm ai cuõng khoùc… Khoâng theå nöông töïa vaøo oâng baø ngoaïi (baø bò muø, oâng bò lieät) hieän caû 4 ñöa con cuûa chò vaø

Caùch ñoù hôn 20 caây soá, taïi ñoäi 8 thoân 5, xaõ Nghóa Doõng, thò xaõ Quaûng Ngaõi, coù 4 ñöa con

Trong moät caên nhaø nhoû ôû xoùm 10… chò Buøi Thò Pheá (50 tuoåi) ngaát leân ngaát xuoáng vì maát

Cuõng ôû Sôn Tònh, gia ñình chò Vaên Thu Vaân ñang laâm vaøo caûnh bi ñaùt…

Choàng naèm lieät giöôøng do ung thö ñaïi traøng giai ñoaïn cuoái, luõ leân, moät mình chò Traàn Thò Kieàu ôû xoùm 3, Taân Myõ, taát taû thu veùn doà ñaït ñöa choàng vaø 4 con nhoû vaøo nhaø ngöôøi quen …Trong luùc voäi cuoán daây ñieän, chò queân ngaét caàu dao bò ñieän giaät cheát… ngöôøi choàng gaàn ñaát xa trôøi soáng nhôø baø noäi ngheøo… ñang khoùc ñoøi meï. Treân baøn thôø laø di aûnh cuûa chi Leâ Thò Haïnh… ñöùa con gaùi duy nhaát… Saùng 21/10, ngay taïi thò traán Phöôùc Tuy, tænh Bình Ñònh, hai vôï choángthöông binh…cuõng cheát ñi soáng laïi khi ngöôøi ta ñöa xaùc ñöùa con trai duy nhaát… Ngöôøi daân mieàn Trung ngaøy thöôøng voán ñaõ khoán khoù, giôø maát ngöôøi thaân, maát nhaø cöûa trong côn luõ neân caøng ngaët ngheøo hôn. Nhöõng anh Vinh, chò Vaân, caùc con chò Haïnh … ñang raát caàn baøn tay töông trôï, ñuøm boïc ñeå vöôït qua nhöõng khoù khaên, tuùng quaãn naøy”

(PN-25/10/2003) Nhöõng suy luaän theo pheùp quy naïp xöa nay ñaõ cho con ngöôøi nhieàu keát luaän ñuùng

ñaén, coù giaù trò khoa hoïc. Tuy nhieân, trong xu theá caïnh tranh thoâng tin ôû baùo chí hieän nay,

caáu truùc quy naïp laïi ít ñöôïc duøng. Ngöôøi ñoïc thöôøng khoâng thích phaûi ñoïc heát caùc phaàn

cuûa baøi baùo ñeå roài môùi nhaän ñöôïc thoâng tin quan troïng nhaát ôû cuoái baøi.

1.5.3.4. Caáu truùc moùc xích

ngöôøi ñoïc nhö trong phoùng söï sau:

Trung Quoác  thoâng baùo tröôøng hôïp nhieãm SARS hoâm 31.1

 Ñaây  laø ca nhieãm SARS thöù tö  Beänh nhaân  laø baùc só 40 tuoåi, hoï Liu  Liu ñaõ phuïc hoài, xuaát vieän

Ví duï (55) laø moät vaên baûn ñöôïc toå chöùc theo kieåu moùc xích:

Caùc kieåu baøi bình luaän ngaén hoaëc tieåu phaåm raát thích hôïp vôùi kieåu caáu truùc naøy. Ví

(67)

duï:

Cuùp vaãn laø cuùp!

(TT-10/2/2003)

“ Boùng ñaù laø moät troø chôi. Nhöng chôi cuõng phaûi coù muïc ñích chöù chaúng theå laø chôi khoâng! Vôùi boùng ñaù Vieät Nam, ôû ñaáu tröôøng V-League muïc ñích laø traùnh xuoáng haïng (chöù chöa phaûi laø chöùc voâ ñòch). Coøn cuùp quoác gia chaúng coù chuyeän xuoáng haïng thì caùc ñoäi höôùng ñeán muïc tieâu gì?Tieàn chaêng? Coù theå, nhöng vôùi ñieàu kieän phaûi nhieàu, chöù nhö caét giaûm chæ coøn 200 trieäu ñoàng cho ñoäi voâ ñòch nhö naêm nay thì caùc ñoäi chaû theøm...”

Boùng ñaù  laø moät troø chôi  Chôi  phaûi coù muïc ñích



Muïc ñích  traùnh xuoáng haïng  Chaúng traùnh xuoáng haïng  thì muïc tieâu laø gì?

Vaên baûn treân ñöôïc toå chöùc nhö sau:

ngoân, ñöôïc toå chöùc trong vaên baûn theo höôùng duy trì hoaëc phaùt trieån chuû ñeà.

1.5.3.5. Caáu truùc song haønh

Vaên baûn coù caáu truùc song haønh laø vaên baûn chöùa nhieàu thoâng tin veà nhöõng söï kieän

khaùc nhau mang giaù trò thoâng baùo nhö nhau, hoaëc cuøng moät söï kieän nhöng ñeà caäp ñeán

nhöõng thuoäc tính khaùc nhau, ñöôïc toå chöùc moät caùch ñoäc laäp veà noäi dung vaø hình thöùc. Ví

duï:

(DN-16/1/2002)

(68) “Quan heä giöõa AÁn Ñoä vaø Pakistan trôû neân caêng thaúng khi Pakistan ban boá leänh giôùi nghieâm vaøo ban ñeâm taïi caùc khu vöïc bieân giôùi taïi tænh Punijaf. Cuøng ngaøy, AÁn Ñoä cuõng ra leänh xieát chaët an ninh ôû moät soá khu vöïc thuoäc bang Uta Pradetsu khi vaên phoøng Thuû hieán bang nhaän ñöôïc thö ñieän töû ñe doaï aùm saùt thuû hieán bang naøy”

Thöïc ra, treân nguyeân taéc maø noùi khoâng coù kieåu vaên baûn bao haøm nhöõng caáu truùc

Caáu truùc moùc xích laø caáu truùc coù söï lieân keát giöõa nhöõng phaàn khaùc loaïi cuûa phaùt

ñoäc laäp (veà caû noäi dung vaø hình thöùc). Ñeå trôû thaønh moät vaên baûn nhaát theå, khi ñöùng caïnh

nhau caùc caáu truùc naøy phaûi coù moät moái quan heä naøo ñoù (thöôøng laø cuøng caáp). Nhöõng vaên

baûn tin treân baùo thöôøng duøng caáu truùc song haønh ñeå thoâng tin nhöõng söï kieän xaûy ra trong

“Theo moät nguoàn tin quaân söï Israel ngaøy 25.2, Israel ñaõ quyeát ñònh caét ngaén haøng raøo an (69) ninh ôû Bôø Taây theâm 80km nöõa töø ñoä daøi hieän nay laø 640km. Ñaây laø laàn thöù hai trong 4 ngaøy qua Israel quyeát ñònh giaûm ñoä daøi cuûa haøng raøo. Cuøng ngaøy, Toaø aùn Tö phaùp quoác teá taïi The Hague seõ keát thuùc vieäc tranh luaän veà tính hôïp phaùp cuûa haøng raøo an ninh. Israel cuõng seõ hoaõn vieäc ñaøo haàm daãn tôùi khu taây baéc Jerusalem-ñöôøng haøo naøy neáu coù seõ chaën haøng nghìn ngöôøi Palestine trôû veà laõnh thoå cuûa hoï. Cuõng ngaøy 25.2, quaân ñoäi Israel ñaõ taán coâng vaøo boán ngaân haøng vaø truï sôû

cuøng moät boái caûnh (veà thôøi gian, khoâng gian). Ví duï:

(LÑ-26/2/2004)

cuûa moät vieän nghieân cöùu cuûa ngöôøi Palestine ôû thaønh phoá Bôø Taây Ramallah, gaây ra xung ñoät giöõa binh lính Israel vôùi caùc thanh nieân Palestine”

quoác teá keát thuùc vieäc tranh luaän, Israel hoaõn vieäc ñaøo haàm daãn tôùi khu taây baéc Jerusalem, quaân

ñoäi Israel taán coâng vaøo boán ngaân haøng vaø truï sôû ñeàu dieãn ra trong moät boái caûnh chung laø

cuøng ngaøy 25/2.

Nhöõng söï kieän Israel quyeát ñònh caét ngaén haøng raøo an ninh ôû Bôø Taây, Toaø aùn Tö phaùp

Coù theå xem ñaây laø kieåu vaên baûn ñöôïc toå chöùc theo phöông thöùc laëp caáu truùc (vaêên

baûn goàm nhieàu caáu truùc toái giaûn soùng ñoâi).

1.5.3.6. Caáu truùc hoãn hôïp

thöôøng ñöôïc toå chöùc theo hai hình thöùc:

-Caâu chuû ñeà, yù khaùi quaùt, nhöõng chi tieát quan troïng ñöôïc ñaët ôû ñaàu vaø cuoái vaên baûn

(moâ hình ñoàng hoà caùt).

- Caâu chuû ñeà, yù khaùi quaùt, nhöõng chi tieát quan troïng ñöôïc ñaët ôû giöõa vaên baûn (moâ

hình vieân kim cöông).

Ví duï:

Ñeán döï coù caùc ñoàng chí: Phoù chuû tòch nöôùc Tröông Myõ Hoa, Bí thö T.Ö Ñaûng, tröôûng ban

Treân moät vaïn daân thaønh phoá Haï Long, khaùch du lòch trong vaø ngoaøi nöôùc, 550 ngheä só,

(TT-10/2/2003)

“Toái 9-2, taïi thaønh phoá Haï Long ñaõ dieãn ra leã hoäi coâng boá Naêm du lòch Haï Long 2003 do (70) tænh Quaûng Ninh, Toång cuïc Du lòch, Boä Vaên hoaù- thoâng tin, Uyû ban TDTT quoác gia, Cuïc Haøng khoâng daân duïng vaø Toång coâng ty Haøng khoâng VN ñoàng toå chöùc. Thay maët Chính phuû, vôùi tö caùch tröôûng ban chæ ñaïo nhaø nöôùc veà du lòch, Phoù thuû töôùng Vuõ Khoan phaùt bieåu nhaán maïnh: Naêm du lòch Haï Long 2003 coøn laø Naêm du lòch VN. Vieäc choïn tænh Quaûng Ninh ñeå coâng boá Naêm du lòch Haï Long 2003 hoäi tuï ñuû thieân thôøi, ñòa lôïi, nhaân hoøa. Ñaát nöôùc ñang khôûi saéc, kinh teá phaùt trieån, ñôøi soáng nhaân daân ñöôïc caûi thieän, nôi nôi yeân bình, vò theá cuûa Vieät Nam treân tröôøng quoác teá toát ñeïp, du lòch thaêng hoa ñöôïc Ñaïi hoäi laàn IX cuûa Ñaûng giao nhieäm vuï phaán ñaáu trôû thaønh moät ngaønh kinh teá muõi nhoïn. Vònh Haï Long – moät danh lam thaéng caûnh (…) Söï hoäi tuï cuûa thieân thôøi, ñòa lôïi, nhaân hoaø taïo vaän hoäi hieám coù ñeå phaùt trieån ngaønh du lòch. Phoù thuû töôùng monh caùc caáp, caùc ngaønh (…) chæ ñaïo nhaø nöôùc veà du lòch Vuõ Khoan (…) dieãn vieân cuûa trung öông vaø Quaûng Ninh tham döï leã hoäi”

Vaên baûn treân coù 4 ñoaïn ñöôïc toå chöùc theo nhöõng moâ hình khaùc nhau. Ñoaïn ñaàu

Vaên baûn coù caáu truùc hoãn hôïp laø vaên baûn coù chöùa nhieàu kieåu caáu truùc noùi treân,

neâu yù khaùi quaùt: leã hoäi coâng boá Naêm du lòch Haï Long 2003, ba ñoaïn coøn laïi thuyeát minh

ñòa lôïi, nhaân hoaø taïo vaän hoäi hieám coù ñeå phaùt trieån ngaønh du lòch. Giöõa caùc ñoaïn 2, 3, vaø 4 coù

noäi dung buoåi leã. Ñoaïn 2 coù moät caáu truùc quy naïp ruùt ra keát luaän: söï hoäi tuï cuûa thieân thôøi,

moái quan heä song haønh.

Kieåu caáu truùc hoãn hôïp thöôøng duøng trong vaên baûn coù dung löôïng daøi vôùi nhieàu noäi

dung phöùc taïp, caàn nhieàu caùch laäp luaän khaùc nhau ñeå taêng söùc thuyeát phuïc.

Vieäc löïa choïn kieåu caáu truùc naøo laø tuyø vaøo ñoä phöùc taïp vaø caùc quan heä cuûa nhöõng

noäi dung phaûn aûnh, tuyø thuoäc vaøo kieåu theå loaïi vaên baûn vaø caû chuû quan cuûa ngöôøi vieát.

Tuy nhieân, vaên baûn duøng nhieàu kieåu caáu truùc keát hôïp seõ coù khaû naêng phaûn aûnh hieän thöïc

moät caùch phong phuù, ña daïng, gía trò cuûa laäp luaän cuõng seõ coù söùc thuyeát phuïc hôn.

Trong vieäc toå chöùc noäi dung cuûa vaên baûn, lieân keát laø moät yeáu toá raát quan troïng ñeå

laøm neân söï hoaøn chænh cuûa vaên baûn.

Trong taùc phaåm Heä thoáng lieân keát vaên baûn tieáng Vieät [Traàn Ngoïc Theâm;2000], hai bình

dieän cuûa lieân keát noäi dung laø lieân keát chuû ñeà vaø lieân keát logic vôùi nhieàu phöông thöùc lieân

keát ñöôïc xem laø nhaân toá quyeát ñònh moät noäi dung thoáng nhaát trong toaøn vaên baûn: “Neáu

coi noäi dung cuûa vaên baûn cuõng caáu taïo töø hai phaàn chuû ñeà-thuaät ñeà vaø neâu-baùo thì lieân

keát chuû ñeà laø moät sôïi daây xuyeân suoát, xaâu chuoãi caùc chuû ñeà vaø phaàn neâu boä phaän laïi vôùi

nhau, coøn lieân keát logic laø moät sôïi daây khaùc xaâu chuoãi caùc phaàn thuaät ñeà vaø phaàn baùo boä

phaän laïi vôùi nhau. Nhöõng sôïi daây aáy laøm neân söï thoáng nhaát chaët cheõ vaø troïn veïn cuûa noäi

dung trong toaøn vaên baûn” [tr.285]. Taùc giaû cuõng ñaõ trình baøy moät heä thoáng caùc phöông

1.5.3.7. Lieân keát vaên baûn

thöùc lieân keát hieän dieän trong vaên baûn.

Maïch laïc ñöôïc xem laø lieân keát veà nghóa cuûa vaên baûn (semantic cohesion). Moät vaên

baûn maïch laïc khi töøng caâu, töøng phaàn noái tieáp nhau ñeàu roõ nghóa, taäp trung theå hieän ñöôïc

Trong cuoán Daãn luaän Ngöõ phaùp chöùc naêng, phaàn cuoái chöông vieát veà lieân keát vaø

chuû ñeà cuûa toaøn vaên baûn.

ngoân baûn, M.A.K. Halliday ñaõ noùi veà söï maïch laïc nhö sau: “Ñeå cho moät ngoân baûn ñöôïc

maïch laïc, thì noù phaûi coù lieân keát; nhöng lieân keát phaûi naèm nhieàu ôû ngoaøi cuù. Noù phaûi söû

duïng caùc nguoàn löïc lieân keát theo caùc caùch ñöôïc taùc ñoäng bôûi ngöõ vöïc trong ñoù noù laø moät

tröôøng hôïp cuï theå; noù phaûi phuø hôïp veà maët ngöõ nghóa, vôùi söï töông öùng veà ngöõ phaùp-töø

vöïng (nghóa laø noù phaûi coù nghóa); vaø noù phaûi coù caáu truùc.”[2001,tr.537].

Taùc giaû Dieäp Quang Ban thì thoáng nhaát vôùi quan ñieåm cuûa D.Togeby: “Maïch laïc

(coherence), hieåu moät caùch chung nhaát, laø caùi ñaëc tính cuûa söï tích hôïp vaên baûn (property

of textual integration), töùc laø caùi ñaëc tính ñaûm baûo cho caùc yeáu toá khaùc nhau trong moät

vaên baûn khôùp ñöôïc vôùi nhau trong moät toång theå gaén keát” [Ngoân ngöõ-10/2000].

Trong phaïm vi cho pheùp, chuùng toâi chæ ñieåm qua vaøi yù chính vôùi quan ñieåm cho

raèng chính nhôø lieân keát vaø maïch laïc maø caùc phaàn cuûa vaên baûn (noäi dung cuõng nhö hình

thöùc) ñöôïc toå chöùc keát dính nhau taïo neân moät vaên baûn hoaøn chænh. Caùc vaên baûn baùo chí

khi ñöôïc laäp ngoân cuõng khoâng ngoaøi phöông caùch naøy.

1.6.1. Nhöõng ñaëc tröng veà chöùc naêng, veà theå loaïi vaø tính chaát thôøi ñaïi ñaõ chi phoái

raát lôùn ñeán vieäc löïa choïn vaø toå chöùc caùc phöông tieän ngoân ngöõ trong caùc vaên baûn baùo chí

hieän nay.

1.6.2. Vieát ñuùng chính taû baûn ngöõ, phieân chuyeån ñuùng caùc töø ngöõ vay möôïn laø yeâu

caàu haøng ñaàu cuûa chöõ vieát treân caùc vaên baûn baùo chí.

1.6.3. Baùo chí söû duïng roäng raõi lôùp töø ngöõ toaøn daân thoâng duïng, söû duïng caùc töø ngöõ

coù nhieàu maøu saéc phong caùch khaùc nhau ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû cao trong giao tieáp (thoâng

tin vaø taùc ñoäng). Nhöõng töø ngöõ vay möôïn, tieáng loùng, töø ñòa phöông, thuaät ngöõ chuyeân

1.6. TIEÅU KEÁT

ngaønh,v.v. ñöôïc duøng theo nhöõng cheá ñònh chaët cheõ ñeå ñaûm baûo söï trong saùng cuûa tieáng

Vieät.

1.6.4. Kieåu caâu ñôn hai thaønh phaàn vôùi xu höôùng ngaén goïn cuøng vôùi nhöõng khuoân

hình cuù phaùp thoâng duïng (ñaëc bieät laø caâu söï kieän, caâu sôû ñeà hoaù) taïo neân nhöõng ñaëc tröng

rieâng cuûa phong caùch ngoân ngöõ baùo chí.

1.6.5. Vaên baûn baùo chí vôùi nhieàu theå loaïi heát söùc phong phuù, ña daïng, ñöôïc toå chöùc

(noäi dung vaø hình thöùc) theo nhöõng quy luaät chung cuûa cô cheá taïo laäp vaên baûn nhöng

cuõng coù nhöõng moâ hình raát rieâng nhaèm phaûn aùnh ñöôïc baûn chaát cuûa söï kieän döôùi nhieàu

1.6.6. Ngoân ngöõ baùo chí laø kieåu ngoân ngöõ phi ngheä thuaät toàn taïi döôùi caû daïng noùi vaø daïng vieát,

mang tính chaát thoâng tin ñaïi chuùng, coù nhöõng ñaëc thuø rieâng nhöng vaãn phaûi tuaân theo nhöõng chuaån möïc

chung cuûa ngoân ngöõ. Ñieàu naøy nhö moät haønh lang an toaøn ñeå ngoân ngöõ giaûm thieåu toái ña nhöõng sai soùt,

phaùt huy toái ña giaù trò cuûa noù trong vieäc thöïc hieän caùc chöùc naêng giao tieáp xaõ hoäi.

giaùc ñoä.

CHÖÔNG HAI

MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ VEÀ NGOÂN NGÖÕ TREÂN BAÙO BÌNH DÖÔNG

2.1. GIÔÙI THUYEÁT CHUNG

Söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa tænh nhaø treân caùc lónh vöïc kinh teá-xaõ hoäi ñaõ ñaët ra

nhieàu yeâu caàu caáp baùch ñoái vôùi coâng taùc truyeàn thoâng ñaïi chuùng noùi chung vaø ñoái vôùi baùo

vieát cuûa Bình Döông (baùo BD) noùi rieâng.

2.1.1. Vaøi neùt veà Bình Döông Bình Döông laø tænh thuoäc mieàn Ñoâng Nam boä, coù lòch söû hình thaønh treân 300 naêm, ñöôïc taùch ra töø tænh Soâng Beù (cuõ) töø 01/01/1997, dieän tích 2.716km2, daân soá 810,2 ngaøn ngöôøi, trong ñoù coù khoaûng 2000 ngöôøi daân toäc thieåu soá vaø 20.000 ngöôøi Vieät goác Hoa, trung taâm caùch thaønh phoá Hoà Chí Minh 30km. Bình Döông laø moät tænh kinh teá troïng ñieåm phía Nam (cuøng vôùi Ñoàng Nai, Baø Ròa-Vuõng Taøu vaø Tp. Hoà Chí Minh), coù nhieàu theá maïnh veà noâng saûn, khoaùng saûn, vaät lieäu xaây döïng ñaùp öùng cho saûn xuaát coâng nghieäp vaø xuaát khaåu, naèm treân caùc truïc ñöôøng giao thoâng quan troïng cuûa caû nöôùc nhö: quoác loä 14, quoác loä 13, tuyeán ñöôøng saét Baéc-Nam vaø caùc ñöôøng saét xuyeân AÙ. Ñaëc bieät Bình Döông laø ñaàu moái giao löu cuûa caùc tænh mieàn Trung, Taây Nguyeân theo quoác loä 14, quoác loä 13 veà Tp. Hoà Chí Minh. Ñaát ñai ña daïng vaø phong phuù, khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa oån ñònh. Nhöõng ñieàu kieän töï nhieân cuøng vôùi chính saùch “Traûi chieáu hoa môøi goïi caùc nhaø ñaàu tö” cuûa tænh ñaõ taïo thuaän lôïi raát lôùn cho vieäc phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi. Naêm 2003, Bình Döông laø tænh coù möùc taêng tröôûng kinh teá cao nhaát nöôùc (taêng 15,3% so vôùi 2002). Naêm 2003 cuõng laø naêm tænh Bình Döông ñöôïc Boä GD&ÑT coâng nhaän hoaøn thaønh phoå caäp giaùo duïc baäc THCS.

2.1.2. Vaøi neùt veà lòch söû baùo chí Bình Döông

-Thaùng 4-1937: tôø Tranh ñaáu, tôø baùo bí maät ñaàu tieân ra ñôøi. Moãi thaùng phaùt haønh 1

laàn ra töø 30 ñeán 100 soá (töø 4 ñeán 8 trang khoå 14x21 cm). Tôø baùo aán haønh ñöôïc 6 thaùng thì

ñình baûn vì gaëp khoù khaên veà taøi chính.

-Thaùng 8/1945, sau khi khôûi nghóa thaéng lôïi, baùo Sao vaøng ra ñôøi haøng tuaàn vôùi khoå

baùo 28x40 cm, moãi kyø 4 trang. Hai thaùng sau tôø baùo phaûi taïm ngöng vì giaëc Phaùp laïi ñöa

quaân chieám ñoùng Thuû Daàu Moät.

-Ngay sau ñoù, tôø baùo Tieán leân ñöôïc ra ñôøi nhaèm tuyeân truyeàn, ñoäng vieân khaùng

chieán choáng Phaùp, moãi tuaàn ra 1 soá khoå giaáy pelure, ñaùnh maùy chöõ. Vaøi thaùng sau, tôø baùo

Thoâng tin ra ñôøi thöïc söï trôû thaønh tôø baùo khaùng chieán cuûa tænh.

ñöôïc Ban tuyeân truyeàn tænh cuûng coá, ñöôïc in moãi kyø vaøi traêm soá. Sau ñoù, naêm 1947, tôø

-Theo chuû tröông chung cuûa Sôû thoâng tin tuyeân truyeàn Nam boä, tôø Thoâng tin ñöôïc

ñoåi teân thaønh Thuû-Thoâng tin quaân daân chính, ra moãi thaùng 2 kyø vôi 1500 soá moãi kyø.

-Thaùng 5/1951, hai tænh Thuû Daàu Moät vaø Bieân Hoaø saùt nhaäp, hai tôø baùo cuõng saùt

nhaäp thaønh Thuû Bieân-Thoâng tin quaân daân chính.

-Trong thôøi kyø khaùng chieán choáng Myõ, tænh Thuû Bieân laïi taùi laäp thaønh 2 tænh Thuû

töùc, ra moãi thaùng 1 soá.

Daàu Moät vaø Bieân Hoaø. Xöù uyû chæ thò xuaát baûn song song 2 tôø baùo: Côø giaûi phoùng vaø Tin

-Ngaøy ñoàng khôûi thaéng lôïi 25/2/1960, Ban tuyeân huaán tænh cho ra tôø baùo Chieán

-Thaùng 6/1961, tænh Thuû Bieân (cuõ) ñöôïc chia thaønh Thuû Daàu Moät, Bieân Hoaø vaø Phöôùc Thaønh. Thuû Daàu Moät cho ra maét tôø Phuù Lôïi. Ñaây laø tôø baùo cuoái cuøng cuûa BD trong thôøi choáng Myõ.

-Ngaøy 01/12/1976, Tænh Ñaûng boä Soâng Beù (bao goàm Bình Döông vaø Bình Phöôùc

hieän nay) quyeát ñònh aán haønh tôø baùo Soâng Beù, vôùi 4 trang, phaùt haønh 10 ngaøy/kyø, sau ñoù

laø 8 trang phaùt haønh 1 tuaàn/kyø, roài 1 tuaàn/3 kyø.

-Naêm 1997, tænh Soâng Beù chia thaønh 2 tænh Bình Döông vaø Bình Phöôùc. Baùo Bình

thaéng coù khoå baèng tôø baùo BD hieän nay.

trang. Cho ñeán 01/01/2004, baùo BD ñaõ taêng 1 tuaàn/6kyø vaø keå töø 3/2/2004 coù theâm ñaëc

san Bình Döông cuoái tuaàn.

Döông ñöôïc cuûng coá, taêng töø 8 trang leân 12 trang in 4 maøu, roài ñeán 18/6/2003 taêng 16

-Baùo BD ñieän töû cuõng ñöôïc ra maét keå töø ngaøy 29/11/2002. Nhö vaäy, töø khi tôø baùo ñaàu tieân xuaát hieän vaøo thaùng 4-1937 ñeán nay, baùo BD ñaõ

phaùt trieån khoâng ngöøng veà noäi dung cuõng nhö hình thöùc ñeå ñaûm nhaän toát caùc chöùc naêng

thoâng tin, taùc ñoäng. Töø nhöõng soá baùo ban ñaàu vôùi noäi dung tuyeân truyeàn, coå ñoäng, taäp

khoâng chæ laøm toát vieäc tuyeân truyeàn chuû tröông, ñöôøng loái, chính saùch cuûa Ñaûng ôû ñòa

hôïp caùc toå chöùc quaàn chuùng trong phong traøo ñaáu tranh caùch maïng, ñeán nay baùo BD

phöông maø coøn trôû thaønh tieáng noùi ñaïi chuùng, laø moùn aên tinh thaàn cuûa ñoâng ñaûo coâng

chuùng ôû caû caùc vuøng mieàn laân caän.

Cuõng caàn noùi theâm raèng tuy baùo BD ra ñôøi muoän nhöng ngöôøi daân Bình Döông

cuõng ñaõ sôùm tieáp xuùc vôùi baùo chí Nam boä (chuû yeáu laø baùo chí Saøi Goøn) ngay töø thôøi kyø

ñaàu. Nhaø nghieân cöùu Traàn Baïch Ñaèng ñaõ khaúng ñònh ngöôøi Vieät ôû Bình Döông ñöôïc xem

laø loaïi “coå” cuûa Nam boä, ñònh cö cuøng luùc vôùi daân Beán Ngheù, Cuø Lao Phoá. Bình Döông

cuõng laø nôi sôùm tieáp xuùc vôùi vaên hoaù coâng nghieäp, soá ngöôøi coù hoïc töông ñoái cao, laø tænh

thöù hai cuûa Nam boä coù tröôøng Baù ngheä, tænh duy nhaát coù tröôøng noâng laâm, tænh coù khaù

nhieàu nhaø vaên noåi tieáng: Huyønh Vaên Ngheä, Bình Nguyeân Loäc, Lyù Vaên Saâm,v.v. Ñieàu

naøy coù yù nghóa raát lôùn treân nhieàu lónh vöïc[TL99;tr.11-19].

Laø tôø baùo duy nhaát hieän coù ôû ñòa phöông (beân caïnh moät soá baûn tin cuûa caùc toå chöùc, ñoaøn theå), baùo BD laø “Cô quan cuûa Ñaûng boä Ñaûng CSVN, tieáng noùi cuûa chính quyeàn vaø nhaân daân tænh Bình Döông”. Beân caïnh vieäc truyeàn baù ñöôøng loái chính saùch cuûa trung öông thì haàu heát caùc ñeà taøi treân baùo BD ñeàu vieát veà hoaït ñoäng ôû ñòa phöông. Ñoái töôïng phuïc vuï cuûa baùo, tröôùc heát, cuõng laø ñoâng ñaûo ñoäc giaû ñòa phöông. Do vaäy, ngoân ngöõ baùo BD nhìn chung laø ngoân ngöõ ñaïi chuùng, moïi ngöôøi coù theå hieåu vaø coù theå xem baùo BD laø moät dieãn ñaøn ñeå baøy toû yù kieán. Trong xu theá chung, baùo BD cuõng ñang trau doài ngoân ngöõ theo höôùng chuaån hoaù vaø naâng cao thò hieáu thaãm myõ cho ngöôøi ñoïc.

Chuaån hoaù vaø ñaïi chuùng laø hai yeâu caàu cô baûn nhaát cuûa vieäc söû duïng ngoân ngöõ treân taát caû caùc loaïi hình baùo chí hieän nay. Tuy nhieân, ñoái vôùi moät tôø baùo ñòa phöông, vì nhieàu lyù do veà kinh phí, veà chuyeân moân,v.v... nhaát laø ñoái vôùi moät tôø baùo coù lòch söû chöa laâu nhö baùo BD thì khoâng deã ñaùp öùng ñöôïc hai yeâu caàu naøy, chöa noùi ñeán vieäc xaùc ñònh moät phong caùch rieâng cuûa tôø baùo. Baùo BD töø naêm 1997 ñeán nay ñaõ coù söï tieán trieån raát nhanh veà noäi dung laãn hình thöùc, theo kòp söï phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi ôû ñòa phöông vaø ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu thoâng tin ñoái vôùi ñoâng ñaûo baïn ñoïc. Nhöng treân töøng trang baùo vaãn coøn khaù nhieàu haïn cheá veà ñeà taøi, veà theå loaïi, veà ngoân töø,v.v. khieán cho vieäc chuyeån taûi thoâng tin ñaït hieäu quaû chöa cao.

2.1.3. Veà ngoân ngöõ baùo Bình Döông

2.2.1. Veà chính taû

Trong chöông naøy, nhöõng vaán ñeà ngoân ngöõ treân baùo BD seõ ñöôïc chuùng toâi trình baøy theo höôùng khaûo saùt loãi, neâu nguyeân nhaân vaø caùch khaéc phuïc vôùi mong muoán ñem ñeán ít nhieàu ñoùng goùp thieát thöïc cho phong caùch ngoân ngöõ cuûa tôø baùo ôû ñòa phöông. 2.2. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ VEÀ NGÖÕ AÂM VAØ CHÖÕ VIEÁT

Xem xeùt moät soá hieän töôïng ghi nhaän ñöôïc treân baùo BD sau ñaây, ta thaáy coù khaù

“Vaø neáu chuyeän naøy vôõ lôõ thì em thaáy nhuïc nhaõ voâ cuøng” (7/12/2003) “Cao oác Taipei 101 ... ñöôïc xem laø ñieåm thu huùt haùch du lòch” (7/12/2003)

nhieàu vaán ñeà loãi veà chính taû: (71) (72)

(73) (74)

(75)

“Vaán ñeá noåi coäm ôû ñaây laø khoù kieåm soaùt...” (5/12/2003) “Ban toå chöùc ñaõ cho tieán haønh boác thaêm choïn coã vuõ cho 11 nöôùc tham döï SEA Games” (3/12/2003) “Chaøng dieãn vieân noåi danh cuûa Hollywood naøy ñang quay cuoàn leân vôùi vai dieãn trong boä phim “Cuoäc aùm saùt cuûa Jesse James" (25/3/2004)

(80) (81)

(82) (83)

(84)

(76) “... ti vi trôû chöùng chuïp döït, caû nhaø huù vía, ...” (7/12/2004) “Song coù leû, Vieät Nam níu chaân toâi nhieàu hôn” (29/4/2004) (77) (78) “Laõnh ñaïo nhöõng ñoäi boùng...giô cao ñaùnh kheû vì ai nôõ chaët chaân chaët tay mình” (20/4/2004) “Kim Tính ñaõ ñeå laïi trong loøng ngöôøi haâm moä nhieàu aán töôïng ñeïp qua neùt trình dieãn duyeân (79) daùng, quyeán ruû vaø treû trung cuûa mình” (20/4/2004) “Ñoù laø thaéc maéc cuûa ñaïo dieãn, thaéc maéc ñeán ñoä noåi quaïo luoân” (21/6/2003) “Gaàn ñaây anh laø khaùch môøi cuûa chöng trình Giaác mô cuûa Ñaøi truyeàn hình NBC” (05/4/2004) “Caùc baïn phaûi luoân trao doài naâng cao kieán thöùc” (04/02/2004) “Ngaøy hôïp hoân, chò L.“xeù laáy xeù ñeå”trong khi anh D. toøn teng treân tay chæ coù 4 traùi ” (04/02/2004) “Nhöõng ngaøy nghó cuoái tuaàn, vôï choàng coâ thöôøng mua ñoà aên hay chuùt hoa quaû ñeå caû nhaø lieân quan” (15/01/2004)

Coù theå heä thoáng nhöõng loãi treân trong baûng thoáng keâ sau:

ÑAËC ÑIEÅM

VÍ DUÏ

vôõ lôõ, coã vuõ, quyeán ruû,...

laãn loän hoûi (?) vaø ngaõ (~)

chuïp döït, lieân quan (hoan), ...

ñòp khuùc, chöng trình,...

laãn loän d/gi/v/d, d/r, h/qu, ng/ngh, ch/tr, x/s, c/k, l/n laãn loän ai/ay/aây, ao/au/aâu, i/y, a/aê/aâ, ieâu/iu, ieâ/i, ui/uoâi, ieâ/uyeâ

quay cuoàn, toøn teng,...

laãn loän n/ng, c/t, t/ch, n/nh

KIEÅU LOÃI sai daáu thanh sai aâm ñaàu sai aâm chính sai aâm cuoái

Baûng 8: Thoáng keâ caùc kieåu loãi chính taû tieáng Vieät

Loãi chính taû thöôøng do nhöõng nguyeân nhaân sau: -Nhaàm laãn trong kyõ thuaät in aán. Ñaây laø loãi cuûa toaø soaïn. Loaïi loãi naøy ñeàu coù theå

xaûy ra ôû caùc phaàn cuûa aâm tieát vaø khoâng theo moät quy luaät naøo.

-Vieát sai quy taéc chính taû tieáng Vieät. Heä thoáng chính taû tieáng Vieät tuy coøn nhieàu

haïn cheá vaø ñang coù nhieàu bieán ñoåi nhöng ñaõ coù nhöõng quy öôùc thoáng nhaát töø hôn hai theá

kyû nay. Nhieàu tröôøng hôïp sai do ngöôøi vieát chöa naém vöõng quy taéc chính taû tieáng Vieät.

-Vieát theo phaùt aâm gioïng ñòa phöông. Chöõ vieát tieáng Vieät laø kieåu chöõ ghi aâm. Phaùt aâm chuaån laø ñieàu kieän ñaàu tieân ñeå vieát ñuùng chính taû. Nhieàu tröôøng hôïp ngöôøi vieát ghi theo phaùt aâm khoâng chuaån (theo thoùi quen caù nhaân hoaëc theo caùch phaùt aâm ñòa phöông). Thoáng keâ cuûa chuùng toâi treân baùo BD cho thaáy loãi laãn loän giöõa thanh hoûi vaø ngaõ laø

khaù phoå bieán. Ñaây cuõng laø loãi chung cuûa baùo chí Nam boä.

VÍ VIEÁT VIEÁT

LYÙ DO

Nhöõng loãi sai trong caùc ví duï treân coù theå söûa laïi nhö sau:

DUÏ

SAI ÑUÙNG

(ñuùng chính taû vaø phuø hôïp vôùi nghóa cuûa caâu)

(71) vôõ lôõ vôõ lôû

(75)

(76)

quay cuoàng chuïp giöït

quay cuoàn chuïp döït

(79)

noåi quaïu

vôõ lôû coù nghóa laø bò loä ra, khoâng coøn giaáu gieám ñöôïc nöõa; vôõ lôõ khoâng coù nghóa do laãn loän thanh hoûi, ngaõ quay cuoàng: quay troøn raát nhanh nhö bò loâi cuoán maïnh meõ; quay cuoàn khoâng coù nghóa do laãn loän aâm cuoái n/ng chuïp giöït: naém laáy vaø giöït veà phía mình baèng moät ñoäng taùc nhanh goïn; chuïp döït khoâng coù nghóa do laãn loän aâm ñaàu gi/d noåi quaïu: böïc töùc ñeán möùc saün saøng phaûn öùng thieáu suy nghó; noåi quaïo vieát sai aâm chính ao/au theo phaùt aâm khaåu ngöõ

(73)

noåi quaïo vaán ñeá

vaán ñeà vaán ñeà: ñieàu caàn ñöôïc xem xeùt, nghieân cöùu, giaûi quyeát; vaán ñeá: khoâng coù nghóa do loãi kyõ thuaät in aán

tieáng voâ nghóa hoaëc khoâng coù nghóa ñuùng vôùi ngöõ caûnh. 2.2.2. Veà vieát taét vaø vieát hoa teân rieâng

Nhö vaäy, loãi chính taû laø loaïi loãi vieát sai quy taéc chính taû tieáng Vieät taïo ra nhöõng

ÑOÁI TÖÔÏNG

VÍ DUÏ

Teân rieâng (caù nhaân, toå chöùc)

TIEÁNG VIEÄT

Ngöõ töï do

UBND,TP.HCM, VINATAB, FAHASA, Thaùi (Lan), Baûo Vieät CLB,VAC, KT-XH, ThS, TS, TTg,... HIV, BBC, P&G,... Dr, Mr, ...

ÑAËC ÑIEÅM -goäp chöõ caùi ñaàu caùc aâm tieát, -goäp nhieàu ñoaïn aâm tieát -goäp 1 hoaëc nhieàu aâm tieát -goäp chöõ caùi ñaàu caùc aâm tieát, hoaëc moät ñoaïn aâm tieát -goäp chöõ caùi ñaàu caùc töø, -goäp ñoaïïn aâm tieát

TIEÁNG NÖÔÙC NGOAØI

Teân rieâng (caù nhaân, toå chöùc)

Baûng 9: Caùc tröôøng hôïp vieát taét

Theo khaûo saùt cuûa chuùng toâi, trung bình moãi trang baùo BD coù 21 chöõ vieát taét vaø khaû

naêng xuaát hieän chöõ taét tieáng Vieät gaáp 5 laàn chöõ taét tieáng nöôùc ngoaøi.

Nhìn chung, chöõ taét treân baùo BD thoáng nhaát vôùi caùch vieát taét hieän haønh. Tuy nhieân,

coù moät soá tröôøng hôïp caàn löu yù nhö sau:

-Khoâng coù söï thoáng nhaát chöõ taét cho cuøng moät ñoái töôïng (cuøng moät ñoái töôïng coù

2.2.2.1. Thoáng keâ treân baùo BD, caùc tröôøng hôïp ñöôïc vieát taét nhö sau:

“...chöa ñaùp öùng yeâu caàu ôû moät soá tröôøng ñeå vöôn leân ñaït tröôøng CQG” “Vieäc xaây döïng TCQG ôû tænh tieán ñoä thöïc hieän coøn chaäm” (25/3/2004)

(87)

nhieàu kyù hieäu khaùc nhau). Ví duï: (85) (86)

-Vieát taét sai daãn ñeán khoâng theå quy chieáu ñöôïc ñoái töôïng. Ví duï: “Naêm nay Chieán ñaõ laø hoïc sinh lôùp 11A2 cuûa Trung taâm GDTT huyeän Dó An” (12/12/2003)

-Söû duïng daáu chaám sau caùc ñôn vò taét khoâng thoáng nhaát. Ví duï: TP. HCM, TP Bieân Hoaø, TP. Caàn Thô -Chöõ taét khoâng ñöôïc chuù thích, nhaát laø vôùi nhöõng chöõ chöa coù quy öùôc, daãn ñeán

(88) “ñaåy nhanh tieán ñoä XKLÑ, giaûi quyeát caùc vöôùng maéc veà thuû tuïc vay voán” (25/3/2004)

khoù xaùc ñònh noäi dung. Ví duï:

ÑOÁI TÖÔÏNG

VÍ DUÏ

1

Teân caù nhaân

Saùu Giaøu, Chín Baùu, Minh nhí,v.v. Coâng ty Nhöïa Chinli, Vaên phoøng Chính phuû,v.v. thò xaõ Thuû Daàu Moät, Khu daân cö Chaùnh Nghóa,v.v.

Chính danh Nguyeãn Thanh Phong, Boris Trajkovski,v.v. Bieät danh Teân cô quan, toå chöùc Teân ñòa danh Teân vaên baûn, coâng trình Ñieàu leä Coâng ñoaøn VN, Nghò quyeát 1441,v.v.

2 3 4

Baûng 10: Caùc tröôøng hôïp vieát hoa teân rieâng

Chöõ taét coù giaù trò khu bieät vaø lieân quan ñeán haøng loaït vaán ñeà nhö: caùch vieát hoa, caùch phaùt aâm, phaïm vi söû duïng,v.v. cho neân vieát taét phaûi thoáng nhaát, chính xaùc, coù quy öôùc. 2.2.2.2. Caùc tröôøng hôïp vieát hoa teân rieâng treân baùo BD nhö sau: STT

Coù theå noùi vieát hoa laø hieän töôïng baát nhaát theå hieän raát roõ treân caùc phöông tieän baùo

chí hieän nay. Qua cöù lieäu thoáng keâ treân baùo BD, chuùng toâi coù moät soá nhaän xeùt sau:

(89) “Trung taâm trôï giuùp phaùp lyù Nhaø nöôùc tænh ñöôïc thaønh laäp...” (06/01/2004) (90) “Trung taâm Trôï giuùp phaùp lyù Nhaø nöôùc tænh ñaõ töøng böôùc khaéc phuïc nhöõng khoù khaên”

(06/01/2004)

-Khoâng coù söï thoáng nhaát vieát hoa cho caùc ñoái töôïng cuøng loaïi. Ví duï:

(91) “Soá löôïng saùch cuõng thu huùt caùc em hoïc sinh, ñaïi loaïi nhö Tuyeån taäp traéc nghieäm sinh hoïc,

phöông phaùp giaûi baøi taäp sinh hoïc, Tuyeån taäp 150 baøi vaên hay lôùp 12” (20/4/2004)

-Vieát hoa ñoái töôïng khoâng phaûi laø teân rieâng:

(92) “Khaùnh thaønh Nhaø maùy Ñieän tö nhaân lôùn nhaát ôû Vieät Nam” (05/4/2004) (93) “Toå chöùc lôùp taäp huaán cho caùc caùn boä laø Ñoäi tröôûng Ñoäi Y teá” (25/3/2004)

Nhìn chung treân caùc vaên baûo baùo chí hieän nay, söï thoáng nhaát trong caùch vieát hoa chæ ñaït ñöôïc ôû teân caù nhaân vaø ñòa danh do tính chaát keát caáu “chaët” cuûa caùc loaïi teân naøy. Söï baát nhaát thöôøng xaûy ra ôû teân cô quan, toå chöùc coù keát caáu “loûng”, mang tính phöùc taïp hôn. Caàn thaáy raèng, trong tieáng Vieät, vieát hoa khoâng chæ coù giaù trò veà maët töø phaùp maø coøn coù giaù trò veà maët cuù phaùp vaø tu töø. Do vaäy, vieát hoa tuyø tieän khoâng chæ laø sai chính taû maø nhieàu tröôøng hôïp coøn daãn ñeán hieåu sai noäi dung vaên baûn.

-Khoâng coù söï thoáng nhaát vieát hoa cho cuøng moät ñoái töôïng. Ví duï:

Tokyo, Oasinhtôn,... vaéc-xin, bi-da, ñoâ-la

Vieát lieàn Vieát rôøi coù gaïch noái Vieát rôøi khoâng gaïch noái Thaùi Lan, baêng roân,...

2.2.3. Vieäc söû duïng töø ngöõ tieáng nöôùc ngoaøi

Paris, New York, Bill Clinton,... Baûng 11: Caùc hình thöùc söû duïng töø ngöõ tieáng nöôùc ngoaøi

Cuõng nhö ôû caùc tôø baùo khaùc, hieän nay treân baùo BD ñang xuaát hieän khaù nhieàu töø ngöõ tieáng nöôùc ngoaøi, ñaëc bieät laø taïi caùc thôøi ñieåm coù nhieàu söï kieän theá giôùi noåi baät. Thoáng keâ trung bình moãi trang baùo BD coù khoaûng 15 töø nöôùc ngoaøi, ñöôïc duøng theo caùc hình thöùc nhö sau: PHIEÂN CHUYEÅN (theo phaùt aâm tieáng Vieät) NGUYEÂN NGÖÕ (theo chöõ vieát goác)

Khaûo saùt cuûa chuùng toâi cho thaáy vieäc söû duïng töø ngöõ tieáng nöôùc ngoaøi treân baùo BD

-Cuøng moät töø ngöõ laïi coù nhieàu caùch ghi khaùc nhau: vöøa theo nguyeân ngöõ, laïi vöøa

“Gaàn ñaây, em coøn laø chuû nhieäm CLB bi-da cuûa Hoäi LHTN...” (28/11/2003) “Caùc nhaø nghieân cöùu ôû vieän tim Baker taïi Australia ñaõ thöïc hieän...” “22-4: Phoù Chuû tòch nöôùc Tröông Myõ Hoa tieáp Hoäi giao löu chính trò OÂx traây li a” (20/4/2004)

(100) “Nhoùm nghieân cöùu ñoàng thôøi phaùt hieän ra moät gene coù teân laø PCSK9 ñoùng vai troø quan

troïng trong söï phaùt trieån cholesterol” (29/4/2004)

(101) “Hai gien gioáng heät nhau coù theå ñöôïc söû duïng neáu caàn moät baûn sao gen môùi ” (25/3/2004)

coù moät soá vaán ñeà sau: phieân aâm theo tieáng Vieät. Ví duï: (94) “Coâng ty Coâng trình ñoâ thò ñaõ ñaàu tö vaø tröng baøy banderole khaù aán töôïng” (29/4/2004) (95) “Baêng roân coå ñoäng cuûa ñoäi chuû nhaø bò neùm xuoáng ñaát” (29/4/2004) (96) “Sau thaønh coâng cuûa caùc ñoäi tuyeån Karatedo, billiards, ...” (10/12/2003) (97) (98) (99)

khi laïi khoâng duøng caùc daáu thanh cuûa tieáng Vieät. Ví duï: (102)

“Ban toå chöùc ñaõ laêng-xeâ quaù möùc anh dieãn vieân Hoàng Koâng naøy khi caêng baêng roân hoïp baùo giôùi thieäu live show Coå Thieân Laïc”(27/4/2004)

(103) “Toâi khoâng muoán taïo ra nhöõng xì-caêng-ñan ñeå ñöa teân tuoåi... ”(24/12/2003) (104) “Laàn thöù hai lieân tieáp caùc tuyeån thuû nöõ naâng cao cuùp voâ ñòch ”(12/12/2003) (105) “Ñoäi tuyeån Vieät Nam hoaøn toaøn môùi, ñuû söùc ñaûm ñöông nhieäm vuï ñoaït cup voâ ñòch laàn naøy

”(12/12/2003)

-Vieäc theâm bôùt aâm cuõng khaù tuyø tieän. Ví duï:

(106) “Phaûi caûnh giaùc cao ñoä, boïc loùt toát moãi khi caùc muõi nhoïn Thaùi lan xuoáng boùng... bôûi Thaùi

luoân laø ñoäi boùng bieát taän duïng toát thôøi cô” (12/12/2003)

(107) “Treân khaùn ñaøi saân Thoáng Nhaát, caùc fans ruoät cuûa SLNA giaän ñeán tím maët” (20/4/2004) (108) “Trang web naøy ... laø nôi daønh cho caùc fan haâm moä” (5/4/2004)

-Ñaùng noùi nhaát laø tình traïng laïm duïng töø ngöõ tieáng nöôùc ngoaøi khieán cho ñoäc giaû

khoù tieáp thu vaên baûn. Ví duï: (109) “Phaïm Vaên Tuaán baûn chaát laø moät Necrophilie vaø laø moät keû ...” (14/5/2004) (110) “... hình aûnh veà show dieãn vaø VCD ñaõ phaùt taùn roäng raõi ra ngoaøi nhö moät ñóa thôøi trang chuyeân nghieäp. Deã daøng nhaän thaáy fashion show xuaát hieän raát nhieàu göông maët quen thuoäc... ” (BD cuoái tuaàn soá16)

-Vieäc phieân chuyeån coù khi vieát lieàn caùc aâm tieát, coù khi laïi vieát rôøi, coù khi duøng, coù

2.3. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ VEÀ TÖØ VÖÏNG

Vieäc vay möôïn, söû duïng töø ngöõ tieáng nöôùc ngoaøi treân baùo chí laø caàn thieát trong nhieàu tröôøng hôïp, tuy nhieân, vôùi caùch söû duïng nhö treân, tôø baùo ñaõ töï giôùi haïn ñoái töôïng ñoäc giaû cuûa mình (chæ trong phaïm vi nhöõng ngöôøi coá gaéng ñeå hieåu ñöôïc noäi dung baøi baùo).

Laø moät ñôn vò hai maët coù nghóa, mang chöùc naêng ñònh danh, laïi coù giaù trò taïo caùc ñôn vò thoâng baùo trong giao tieáp, thöôøng tuyø thuoäc nhieàu vaøo ngöõ caûnh, chính töø coù khaû naêng gaây ra nhieàu caùch hieåu khaùc nhau, deã xaûy ra loãi trong dieãn ñaït. Caùc tröôøng hôïp loãi töø vöïng ñöôïc thoáng keâ töø baùo BD nhö sau:

2.3.1. Loãi töø vöïng - ngöõ nghóa

Hôn nhau moät tieáng anh huøng maø thoâi” (25/3/2004) (114) “Toâi caûm ñoäng vì söï khaån khieát cuûa ngöôøi meï”(13/01/2004)

“Haàm höïc” khoâng coù nghóa, ôû ñaây chính laø thaùi ñoä haäm höïc (böïc töùc, khoù chòu)

hoaëc haàm haàm (veû maët töùc giaän) vì caùi ti vi cuõ khoâng coi ñöôïc.

2.3.1.1. Loãi vieát sai aâm (sai chính taû) taïo ra nhöõng tieáng voâ nghóa, hoaëc taïo ra söï nhaàm laãn veà nghóa. Ví duï: (111) “Anh töùc toái xaùch veà nhaø boû xoù, haàm höïc tuyeân boá: khoâng söûa sieác gì heát” (112) “Ruùt cuoäc anh ñaõ tìm ñeán nhöõng keû cho vay naëng laõi” (07/12/2003) (113) “Cuûa ñôøi muoân söï cuûa chung

quaû cuoái cuøng laø söï vieäc phaûi ñi vay naëng laõi.

Coøn ví duï (113) phaûi laø ÔÛ ñôøi muoân söï cuûa chung thì môùi ñuùng vôùi caâu ngaïn ngöõ

cuûa tieáng Vieät.

Trong ví duï (114), khaån khieát laø töø khoâng coù nghóa, töø duøng ñuùng phaûi laø khaån thieát

(tha thieát yeâu caàu).

2.3.1.2. Loãi duøng nhöõng töø gheùp töï taïo khoâng coù nghóa roõ raøng. Ví duï: (115) “Maëc duø coøn thieáu thoán nhieàu nhöng ai trong soá hoï, döôùi aùnh ñeøn ñeâm cuûa caùc trung taâm

daïy ngheà cuõng raát vui ... vì moät töông lai saùng raïng hôn” (116) “Ngöôøi ñi taïo saém duøng xe gaén maùy ñeå deã vaän chuyeån, luoàn laùch” (117) “Veà phía coâng ty caùi ñöôïc tröôùc tieân laø tieát giaûm ñöôïc moät boä phaän nhaân söï...” (07/12/2003)

“Ruùt cuoäc” khoâng coù nghóa, ôû ñaây chính laø ruùt cuïc, roát cuïc hoaëc roát cuoäc yù chæ keát

Caùch noùi thoâng thöôøng laø töông lai xaùn laïn chöù khoâng duøng “töông lai saùng raïng”,

ñi mua saém chöù khoâng “taïo saém”. ÔÛ ví duï (117) chæ caàn vieát: “Veà phía coâng ty, caùi ñöôïc

tröôùc tieân laø ñaõ giaûm ñöôïc moät boä phaän nhaân söï” laø ñaõ roõ raøng veà nghóa. Tieát giaûm laø

moät töø gheùp cuûa tieát kieäm vaø caét giaûm. Nghóa cuûa nhöõng töø gheùp ñaúng laäp trong tieáng

Vieät luoân mang yù khaùi quaùt theo caùch hôïp nhaát nhöõng neùt nghóa ñoàng nhaát vaø löôïc boû

nhöõng neùt nghóa dò bieät cuûa caùc yeáu toá gheùp. Coøn nghóa cuûa nhöõng töø gheùp nhö treân cuõng

chính laø nghóa cuûa töøng keát toá. Caùch taïo töø môùi nhö vaäy khoâng phuø hôïp vôùi phöông thöùc

caáu taïo töø trong tieáng Vieät.

anh” (07/12/2003)

(119) “Vì teá nhò neân toâi raùng caén raêng chòu ngöôïng” (07/12/2003) (120) “Baïn coù theå naèm phôi naéng, ngaém lan röøng, nghe chim muoâng ríu rít beân tai” (27/4/2004) (121) “Thanh Thuyù ñaõ chöùng toû khaû naêng dieãn xuaát raát chín muøi hôn” (4/7/2003)

2.3.1.3. Loãi do keát hôïp caùc töø khoâng taïo ra söï phuø hôïp veà nghóa. Ví duï: (118) “Moät cuoäc soáng oån ñònh, caùc con ñöôïc ñeán tröôøng trôû thaønh noãi mô öôùc aáp uû trong loøng

khoâng ñöôïc nhö yù muoán; coøn nieàm laø moät töø duøng ñeå chæ taâm traïng, traïng thaùi tình caûm

cuï theå thöôøng vaøo loaïi hôïp yù muoán; cho neân khoâng theå duøng “noãi mô öôùc” maø phaûi laø

Noãi laø moät töø duøng ñeå chæ taâm traïng, traïng thaùi tình caûm cuï theå thöôøng vaøo loaïi

Ngöôïng laø moät caûm giaùc boái roái, khoâng thoaûi maùi. Ngöôøi ta thöôøng noùi caén raêng

chòu ñöïng (moät caùch thích öùng vôùi nhöõng gì khoâng coù lôïi cho mình) chöù khoâng ai duøng

nieàm mô öôùc.

Chim muoâng chæ chim vaø thuù noùi chung, do vaäy khoâng theå noùi “nghe chim muoâng

ríu rít beân tai” nhö trong ví duï (120).

“caén raêng chòu ngöôïng”.

tuyeät ñoái, do vaäy khoâng theå keát hôïp trong caáu truùc so saùnh “raát chín muøi hôn”. ÔÛ ñaây, chæ

coù theå dieãn ñaït theo caùch khaúng ñònh moät hieän thöïc: Thanh Thuyù ñaõ chöùng toû khaû naêng

Raát laø moät phoù töø thöôøng ñi keøm vôùi moät tính töø ñeå chæ yù khaúng ñònh moät möùc ñoä

dieãn xuaát chín muøi.

2.3.1.4. Duøng sai nghóa cuûa töø. Ví duï: (122) “Veà maët caên cô, theo Phoù Thuû töôùng Thöôøng tröïc Nguyeãn Taán Duõng, muoán heát tham nhuõng, ngoaøi vieäc xöû lyù nghieâm, baát keå ngöôøi ñoù laø ai, phaûi xaây döïng ñaïo ñöùc ngöôøi caùn boä” (07/12/2003)

Caên cô coù nghóa laø “bieát lo toan vaø tieát kieäm ñeå gaây döïng voán lieáng laøm aên”,

khoâng phuø hôïp nghóa vôùi caâu noùi treân. ÔÛ ñaây, töø caàn duøng chính laø caên baûn (caùi neàn goác,

(123) “Choàng chò coù thoùi quen phoùng tay vôùi baïn beø chæ vì moät lôøi khích nhoû, duø thu nhaäp raát coá

ñònh” (07/12/2003)

caùi coát yeáu quy ñònh baûn chaát cuûa söï vaät).

Coá ñònh laø moät traïng thaùi giöõ nguyeân, khoâng thay ñoåi. Möùc thu nhaäp cuûa moät caù

nhaân thöôøng khoâng coá ñònh. Ñuùng phaûi laø thu nhaäp oån ñònh (moät traïng thaùi khoâng coù

(124) “Giaù taêng leân oån ñònh lieân tuïc” (05/4/2004)

nhöõng thay ñoåi ñaùng keå).

Trong ví duï naøy, baûn thaân töø oån ñònh ñaõ taïo ra caùi nghóa traùi ngöôïc vôùi yù cuûa caû

(125) “Hieän nay, Sôû GD-ÑT ñang roát raùo chuaån bò caùc böôùc caàn thieát ñeå kyø thi toát nghieäp dieãn ra

ñöôïc an toaøn nghieâm tuùc”(29/4/2004)

Roát raùo laø ñaõ hoaøn thaønh xong heát, neân khoâng theå noùi “roát raùo chuaån bò”, ñuùng

caâu: giaù taêng leân lieân tuïc thì khoâng theå oån ñònh!

(126) “Khi baùo leân tieáng, töï nhieân chuyeän khoù maáy cuõng giaûi quyeát xong, xin ghi nhaän lôøi caûm ôn

ñoái vôùi caùc anh chò trong ngheà baùo”(Ñaëc san-21/6/2003)

Ñaây laø lôøi cuûa moät ngheä só noùi vôùi caùc nhaø baùo, cho neân khoâng theå laø xin ghi nhaän

maø phaûi laø xin baøy toû moät lôøi caûm ôn.

2.3.1.5. Duøng nhieàu khaùi nieäm bieåu vaät chæ xuaát cho cuøng moät ñoái töôïngï: (127) “Coâ Haûi laø moät hoïc vieân hoïc raát caàn cuø vaø chòu khoù hoïc taäp vaø laø hoïc sinh tieân tieán cuûa

trung taâm”(29/4/2004)

(128) “Rieâng coá nhaïc só Trònh Coâng Sôn cuûa Vieät Nam ñaõ coù coâng lao hoaït ñoäng ngheä thuaät trong suoát hôn 30 naêm (ñaëc bieät anh baét ñaàu noåi tieáng töø nhöõng naêm 60 ...). Kho thaønh tích ñaùng keå hôn cuûa oâng laø treân 600 ca khuùc ñöôïc coâng chuùng raát yeâu thích ”(13/01/2004)

phaûi laø raùo rieát chuaån bò (laøm khaån tröông, lieân tuïc).

Ñaây laø loaïi loãi duøng sai chöùc naêng ngöõ phaùp cuûa töø. Ví duï:

(129) “Ñoäi ta seõ toác löïc vôùi Thaùi ñeå giaønh chieán thaéng”(5/12/2003)

2.3.2. Loãi töø vöïng – cuù phaùp

Toác löïc laø moät danh töø voán nghóa laø “söùc chaïy nhanh”. Trong caâu treân, toác löïc ñöôïc

duøng nhö moät ñoäng töø. ÔÛ ñaây, neáu chuyeån loaïi chöùc naêng ngöõ phaùp ñeå töø mang moät yù

nghóa khaùc thì toác löïc phaûi ñöôïc ñaët trong ngoaëc keùp nhö laø moät caùch noùi rieâng cuûa caù

(130) “Thaûo töï söï vaø tin raèng con ngöôøi coù toå coù toâng”(13/01/2004)

nhaân. Töông töï nhö ví duï sau:

Trong ví duï döôùi ñaây, taøi naêng ñaõ laø moät danh töø neân khoâng caàn phaûi keát hôïp vôùi

(131) “Söï taøi naêng cuûa Arsenal ñaõ ñöôïc khaúng ñònh”(29/4/2004)

söï ñeå danh hoaù nöõa (tröø tröôøng hôïp caàn nhaán maïnh tu töø):

2.3.3. Loãi veà phong caùch

(132) “Anh quyeát ñònh ñoåi ñôøi vì caùi noäi ñòa cuûa gia ñình anh ñaõ quaù ñaùt” (133) “Thí sinh töôûng möôøi möôi vaøo ñaïi hoïc, ñaønh ngaäm nguøi tröôït voû chuoái” (134) “Haõy deïp ngöôøi tình khoâng xöùng ñaùng aáy qua moät beân ñeå nghó ñeán töông lai söï nghieäp cuûa

mình” (07/12/2003)

Ñoåi ñôøi, caùi noäi ñòa, quaù ñaùt, tröôït voû chuoái, deïp, v.v. laø nhöõng töø ngöõ khaåu ngöõ

Ñaây laø nhöõng loãi duøng töø khoâng ñuùng phong caùch:

khoâng neân duøng trong phong caùch baùo chí. Hieän nay, ngoân ngöõ vaên hoïc treân caùc phöông

tieän thoâng tin baùo chí ñang bò xaâm laán bôûi khaù nhieàu tieáng loùng vaø nhöõng töø ngöõ thoâ tuïc.

Ñieàu naøy khoâng taïo ñöôïc maøu saéc bieåu caûm trong vaên phong maø chæ laøm maát ñi giaù trò

Coù theå heä thoáng caùc loãi töø vöïng thöôøng gaëp trong baûng sau: LOÃI

VÍ DUÏ

cuûa ngoân ngöõ baùo chí, moät ngoân ngöõ ñöôïc xem laø chuaån möïc.

N GÖÕ NGHÓA

-ruùt cuoäc, khaån khieát,... -taïo saém, tieát giaûm,... -noãi mô öôùc, raát chín muøi hôn,... -veà maët caên cô, thu nhaäp coá ñònh,. -anh, oâng (Trònh Coâng Sôn); hoïc sinh, hoïc vieân (coâ Haûi),...

-ñoäi ta seõ toác löïc, Thaûo töï söï,...

TÖØ PHAÙP

ÑAËC ÑIEÅM -Vieát nhöõng töø sai chính taû -Duøng nhöõng töø töï taïo voâ nghóa -Keát hôïp caùc töø khoâng phuø hôïp veà nghóa -Duøng sai nghóa cuûa töø -Duøng nhieàu khaùi nieäm chæ xuaát cho cuøng moät ñoái töôïng -Duøng sai chöùc naêng ngöõ phaùp cuûa töø

-Duøng töø khoâng phuø hôïp phong caùch

-ñoåi ñôøi, quaù ñaùt, tröôït voû chuoái, haõy deïp ngöôøi tình khoâng xöùng ...

PHONG CAÙCH

Baûng 12: Thoáng keâ caùc loaïi loãi töø vöïng treân caùc vaên baûn baùo chí

2.4. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ VEÀ NGÖÕ PHAÙP

2.4.1. Loãi veà caáu truùc cuù phaùp

Laø moät ñôn vò coù giaù trò thoâng baùo, baûn thaân caâu chöùa ñöïng nhieàu bình dieän raát phöùc taïp veà ngöõ nghóa, veà keát caáu, tuyø thuoäc vaøo ngöõ caûnh, tuyø thuoäc vaøo khaû naêng ngoân ngöõ cuûa ngöôøi söû duïng, v.v. Trong giao tieáp, caâu thöïc hieän ñöôïc toát chöùc naêng thoâng tin, taùc ñoäng chính laø do coù ñöôïc söï thoáng nhaát chaët cheõ giöõa caùc bình dieän. Loãi veà ngöõ phaùp thöôøng laø loãi do vi phaïm moät quy taéc naøo ñoù trong caùc bình dieän naøy.

2.4.1.1. Söû duïng caâu daøi coù caáu truùc phöùc taïp, toå chöùc caâu khoâng chaët cheõ khieán

cho caâu trôû neân khoù hieåu. Ví duï: (135) “Nhieàu cöû tri cho raèng, trình ñoä naêng löïc cuûa öùng cöû vieân nhieäm kyø naøy naâng cao hôn tröôùc vaø khaù ngang nhau, do vaäy maëc duø “khoù löïa choïn” nhöng taïo ñöôïc söï phaán khôûi cao

trong nhaân daân veà nhöõng ngöôøi ñaïi dieän cho yù chí, nguyeän voïng vaø quyeàn lôïi chính ñaùng cuûa mình” (20/4/2004)

Nhieàu cöû tri cho raèng trình ñoä naêng löïc cuûa öùng cöû vieân nhieäm kyø naøy coù cao hôn tröôùc vaø khaù

ngang baèng nhau neân raát khoù löïa choïn. Tuy vaäy, ñieàu naøy ñaõ taïo ñöôïc söï phaán khôûi cao trong

nhaân daân veà nhöõng ngöôøi ñaïi dieän cho yù chí, nguyeän voïng vaø quyeàn lôïi chính ñaùng cuûa mình.

Moät caâu coù soá löôïng treân 50 chöõ laø khaù daøi, toå chöùc caâu laïi thieáu chaët cheõ: sau raèng khoâng duøng daáy phaåy (maø phaûi laø moät boå ngöõ tröïc tieáp), veá thöù hai cuûa caâu thieáu phaàn ñeà, quan heä giöõa caùc yù cuõng chöa ñöôïc roõ raøng. Caâu treân coù theå ñöôïc toå chöùc laïi thaønh hai caâu nhö sau:

(136) “Heo naùi coù 13 vuù maø trong ñaøn heo môùi sinh coù töø 14 con trôû leân bò coi laø heo thöøa vuù”

(25/3/2004) Heo naùi coù 13 vuù maø ñaøn heo con môùi sinh quaù soá naøy thì con töø thöù 14 trôû leân bò coi laø heo thöøa vuù.

Hoaëc:

(137) “Taát caû ñang laø baøi toaùn khoù ñoái vôùi caùc ngaønh chöùc naêng vaø caû hoä gia ñình laøm gì ñeå giöõ

gìn dieän tích vöôøn tieâu?!”(29/4/2004) Laøm gì ñeå giöõ gìn dieän tích vöôøn tieâu ñang laø baøi toaùn khoù ñoái vôùi caùc ngaønh chöùc naêng vaø caû hoä gia ñình.

2.4.1.2. Duøng sai daáu caâu hoaëc khoâng duøng daáu caâu khieán cho noäi dung vaên baûn khoâng roõ yù hoaëc sai yù caàn dieãn ñaït. Nhöõng caâu döôùi ñaây, khi duøng theâm daáu phaåy ñeå phaân ñoaïn, noäi dung seõ roõ raøng hôn: (138) “Laøm noâng daân nhö anh tuaàn naøo, thaùng naøo cuõng coù thu nhaäp baïc trieäu anh toû ra raát vui”

(05/4/2004) Laøm noâng daân nhö anh, tuaàn naøo, thaùng naøo cuõng coù thu nhaäp baïc trieäu, anh toû ra raát vui.

(139) “Ngoaøi moâ hình traùi caây, ao caù oâng Hieàn coøn ñaàu tö nuoâi truøn queá”(05/4/2004) Ngoaøi moâ hình traùi caây, ao caù, oâng Hieàn coøn ñaàu tö nuoâi truøn queá.

Traät töï töø ngöõ khoâng hôïp lyù cuõng laøm cho caâu toái nghóa. Ví duï:

(140) “Laøm sao troán chaïy löông taâm!?” (25/3/2004) (141) “Quyeàn anh Vieät Nam seõ vöôït chæ tieâu?!” (05/12/2003)

Daáu caâu nhieàu khi ñöôïc duøng raát tuyø tieän. Ví duï:

“Chò muoán laõnh ra bao nhieâu? Hoaëc chuyeån veà gia ñình bao nhieâu? Tích taéc maùy seõ thöïc hieän theo meänh leänh cuûa chò. Neáu maát theû? Khoâng coù vieäc gì caû...”(7/12/2003)

Tieáng Vieät khoâng coù kieåu caâu ñöôïc keát thuùc baèng nhieàu daáu caâu nhö vaäy. Coøn trong ví duï sau, “Chò muoán laõnh ra bao nhieâu? Hoaëc chuyeån veà gia ñình bao nhieâu?” khoâng phaûi laø caâu hoûi nhöng laïi coù keát thuùc baèng daáu hoûi (duøng sai daáu caâu): (142)

“Neáu maát theû?” laø moät caâu coù muïc ñích hoûi, nhöng hình thöùc caâu nhö theá laø hoaøn toaøn khoâng ñuùng ngöõ phaùp tieáng Vieät. Kieåu vieát caâu tuyø tieän theo caùch naøy cuõng ñöôïc tìm thaáy raát nhieàu treân baùo chí: Quaûn lyù hoa haäu? Tình cuõ khoâng ruõ cuõng tôùi ?Haø Lan töï haï thaáp mình? v.v.

(143) “Caùc ñòa phöông nhö Vónh Phuù, Bình Nhaâm ... ñöôïc phaân coâng toå chöùc thöïc

Ví duï döôùi ñaây laø baèng chöùng cuûa vieäc duøng sai daáu chaám löûng:

hieän ñeàu chuaån bò tích cöïc, chu ñaùo” (03/12/2003)

Treân caùc baùo hieän nay ñeàu toàn taïi moät caùch phaân ñoaïn tieâu ñeà khoâng phuø hôïp vôùi

Nhieàu vaên baûn baùo chí hieän nay ñang nhaàm laãn caùch duøng cuûa daáu chaám löûng (...) vaø v.v. (vaân vaân). Chaám löûng ñöôïc xem nhö laø moät quaõng döøng (im laëng) chöa noùi heát caâu, coøn v.v. laø vieát taét cho nhöõng thöù khaùc cuøng loaïi khoâng keå ra. 2.4.1.3. Phaân ñoaïn caâu, toå chöùc caùc thaønh phaàn trong caâu khoâng ñuùng cuù phaùp tieáng Vieät taïo ra noäi dung khaùc vôùi ñieàu caàn thoâng baùo. noäi dung ngöõ ñoaïn, thaäm chí daãn ñeán hieåu sai noäi dung: (144) Gaàn 2000 caên nhaø tình

thöông taëng cho hoä ngheøo (7/12/2003)

(145) COÂNG NHAÄN QUYEÀN SÖÛ DUÏNG ÑAÁT CHO

CAÙ NHAÂN TRÖÏC TIEÁP SÖÛ DUÏNG ÑAÁT (29/5/2004)

Trong thöïc teá khi daøn trang, nhaø bieân taäp hoaøn toaøn coù theå khaéc phuïc tình traïng

naøy baèng caùch choïn phoâng chöõ, côõ chöõ thích hôïp:

Gaàn 2000 caên nhaø tình thöông taëng cho hoä ngheøo COÂNG NHAÄN QUYEÀN SÖÛ DUÏNG ÑAÁT CHO CAÙ NHAÂN TRÖÏC TIEÁP SÖÛ DUÏNG ÑAÁT

2.4.1.4. Laãn loän giöõa chuû ñeà vaø khung ñeà Ñaây laø loãi khaù phoå bieán treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng. Trong caùc ví duï sau, moät giôùi ngöõ chæ coù theå laø khung ñeà chöù khoâng theå laø chuû ñeà cuûa caâu, ñeå caâu hoaøn chænh hoaëc phaûi theâm chuû ñeà, hoaëc phaûi bieán ñoåi khung ñeà thaønh chuû ñeà (coù theå boû hoaëc thay giôùi töø thích hôïp): (146) “Döôùi baøn tay cuûa ngaøi “phuø thuyû” A.Riedl, ñaõ xaây döïng moät ñoäi tuyeån Vieät Nam hoaøn

toaøn môùi” (12/12/2003) Vôùi baøn tay cuûa ngaøi “phuø thuyû”, A.Riedl ñaõ xaây döïng moät ñoäi tuyeån Vieät Nam hoaøn toaøn môùi.

(147) “Veà nguoàn nhaân löïc vaø nhaø ôû cho coâng nhaân ñang laø vaán ñeà quan troïng caàn giaûi quyeát”

(29/4/2004) Nguoàn nhaân löïc vaø nhaø ôû cho coâng nhaân ñang laø vaán ñeà quan troïng caàn giaûi quyeát. (148) “Baèng söï noã löïc aáy ñaõ giuùp oâng nhaän ñöôïc raát nhieàu giaûi thöôûng nhö: giaûi II, giaûi III vaø

giaûi khuyeán khích boä moân hoa lan” (15/01/2004) Nhôø söï noã löïc aáy, oâng ñaõ nhaän ñöôïc raát nhieàu giaûi thöôûng nhö: giaûi II, giaûi III vaø giaûi khuyeán khích boä moân hoa lan.

Loãi thieáu thaønh phaàn caâu coù theå laø thieáu chuû ngöõ, vò ngöõ, thieáu traïng ngöõ, boå ngöõ,

coâ gaùi treû”(29/4/2004)

Ñeå laø moät ñoäng töø bieåu thò ñieàu saép neâu ra laø muïc ñích hoaëc chöùc naêng, coâng cuï

2.4.1.5. Loãi vieát caâu thieáu thaønh phaàn ñònh ngöõ, v.v. laøm cho nghóa cuûa caâu chöa hoaøn chænh. Ví duï: (149) “Cuõng chính söï im laëng naøy coøn laø ñieàu kieän ñeå nhöõng keû tìm caùch chieám ñoaït thaân xaùc caùc

cuûa söï vieäc vöøa noùi ñeán, sau ñeå phaûi laø moät caáu truùc chuû ñeà-thuaät ñeà (coù theå khuyeát ñeà)

chöù khoâng theå laø moät danh ngöõ nhö trong ví duï treân. Maët khaùc, moät danh ngöõ baét ñaàu

baèng nhöõng thì sau danh töø phaûi coù ñònh ngöõ haïn ñònh ñeå noù môùi ñuû tö caùch laøm chuû ngöõ.

Cuõng chính söï im laëng naøy ñaõ taïo ñieàu kieän ñeå nhöõng keû haùo daâm tìm caùch chieám ñoaït thaân xaùc caùc coâ gaùi treû. Cuõng chính söï im laëng naøy ñaõ taïo ñieàu kieän ñeå nhieàu keû tìm caùch chieám ñoaït thaân xaùc caùc coâ gaùi treû.

(150) “Caén haït döa laø thuù vui cuûa giôùi treû neân raát ñaét haøng, trung bình 1 kg haït döa giaù töø 20000

ñeán 25000 ñoàng”(08/01/2004) Caén haït döa laø thuù vui cuûa giôùi treû neân haït döa raát ñaét haøng, trung bình 1 kg haït döa giaù töø 20000 ñeán 25000 ñoàng.

(151) “Caùc quoác gia nhö Campuchia, Malaysia khaù quen thuoäc coøn deã theå hieän chöù Ñoâng Timor

laø nöôùc môùi thaønh laäp”(03/12/2003)

Do ñoù, caâu treân coù theå söûa laïi nhö sau:

khaúng ñònh tröôùc ñoù. Trong ví duï (152), “Ñoâng Timor laø nöôùc môùi thaønh laäp” chöa coù giaù

trò cuûa moät meänh ñeà ñoái laäp. Ñuùng ra laø:

Caùc quoác gia nhö Campuchia, Malaysia khaù quen thuoäc coøn deã theå hieän chöù Ñoâng Timor laø nöôùc môùi thaønh laäp neân raát khoù theå hieän.

(152) “Khoâng rieâng gì ôû Nam maø nhieàu baïn khaùc cuõng keå raèng: Haïnh phuùc cuûa ngöôøi laøm baùo

khi taùc phaåm cuûa mình ñöôïc coâng chuùng ñoùn nhaän vaø quan taâm” (21/6/2003)

Chöù duøng ñeå phuû ñònh moät meänh ñeà saép noùi ra coù yù traùi ngöôïc vôùi moät meänh ñeà ñaõ

Raèng thöôøng môû ñaàu cho moät tieåu cuù laøm boå ngöõ, tieåu cuù naøy phaûi laø moät caâu traàn

Khoâng rieâng gì ôû Nam maø nhieàu baïn khaùc cuõng keå raèng: Ngöôøi laøm baùo raát haïnh phuùc khi taùc phaåm cuûa mình ñöôïc coâng chuùng ñoùn nhaän vaø quan taâm

2.4.2. Loãi vi phaïm veà loâgic - ngöõ nghóa

thuaät chöù khoâng theå laø moät danh ngöõ nhö trong ví duï treân.

Loãi vi phaïm veà loâgic-ngöõ nghóa laø loãi dieãn ñaït phaûn aùnh khoâng ñuùng thöïc teá khaùch

quan hoaëc theå hieän sai quan heä ngöõ nghóa giöõa caùc boä phaän caáu thaønh caâu. Trong ví duï

sau, yù caàn thoâng baùo laøø taïm döøng xem xeùt giaûi quyeát caùc khieáu naïi ñoøi laïi nhaø ñaát. Nhöng khi

(153) “Taïm döøng khoâng xem xeùt giaûi quyeát caùc khieáu naïi ñoøi laïi nhaø ñaát”(25/3/2004)

noùi “taïm döøng khoâng xem xeùt” ngöôøi ñoïc cuõng coù theå hieåu laø tieáp tuïc xem xeùt.

Thoâng thöôøng, X vaø Y trong caáu truùc “ngoaïi tröø X thì Y” phaûi cuøng loaïi. Trong khi

ôû ví duï döôùi ñaây, “sinh hoaït cuûa caùc coâng nhaân” vaø “phaàn lôùn thò daân” laø hai ñoái töôïng

(154) “ÔÛ Bình Döông ngoaïi tröø sinh hoaït cuûa caùc coâng nhaân ôû caùc KCN thì phaàn lôùn thò daân vaãn

chöa quen vôùi caùch giao dòch naøy”(7/12/2003) ÔÛ Bình Döông, ngoaïi tröø coâng nhaân ôû caùc KCN thì phaàn lôùn thò daân vaãn chöa quen vôùi caùch giao dòch naøy.

ÔÛ caáu truùc “trong soá X (thì) coù Y”, Y luoân laø moät taäp hôïp nhoû hôn X. Ví duï (155)

ñaõ vi phaïm nguyeân taéc naøy: (155) “Chieàu 4-12 löïc löôïng noåi daäy ñaõ baén 2 quaû rocket laøm bò thöông 6 ngöôøi. Trong soá nhöõng

ngöôøi bò thöông coù 2 caûnh saùt vaø 4 thöôøng daân” (7/12/2003) Chieàu 4-12, löïc löôïng noåi daäy ñaõ baén 2 quaû rocket laøm bò thöông 6 ngöôøi, bao goàm 2 caûnh saùt vaø 4 thöôøng daân.

ÔÛ ví duï (156), ngöôøi ñoïc coù theå hieåu laø sôïi daây chuyeàn ñang ñi boä!

(156) “Caëp maét tinh ranh cuûa Vaân phaùt hieän sôïi daây chuyeàn treân coå chò Haèng ñang ñi boä theo

chieàu ngöôïc laïi” (5/12/2003)

Ñieàu phi lyù naøy do coù söï nhaäp nhaèng: chò Haèng vöøa giöõ chöùc naêng ñònh ngöõ cho danh töø tröôùc ñoù, vöøa giöõ chöùc naêng chuû ngöõ cho phaàn thuyeát ñöùng sau. Ñeå traùnh söï voâ lyù treân, caâu naøy coù theå söûa laïi nhö sau:

khoâng cuøng loaïi neân noäi dung trôû neân voâ lyù:

Caëp maét tinh ranh cuûa Vaân phaùt hieän sôïi daây chuyeàn treân coå chò Haèng. Chò ñang ñi boä theo chieàu ngöôïc laïi.

ÔÛ caùc ví duï sau, chuû theå trong phaàn phuï vaø chuû theå trong phaàn chính khoâng ñoàng sôû

(158) “Sau khi bò baét vaø ñem taém röûa saïch seõ, ngöôøi ta phaùt hieän ra raèng caäu beù chính laø John

Scabunnya, bò maát tích caùch ñaây 3 naêm” (08/01/2004) Ngöôøi ta phaùt hieän ra raèng caäu beù, sau khi bò baét vaø ñöôïc taém röûa saïch seõ, chính laø John Scabunnya, bò maát tích caùch ñaây 3 naêm.

chæ, daãn ñeán khaû naêng quy chieáu sai ñoái töôïng: (157) “Veà phía traùch nhieäm cuûa moät ngöôøi phuï traùch coâng taùc vaên hoaù, ñòa phöông seõ tham möu cho caáp treân vaø seõ coù keá hoaïch khoâi phuïc laïi ñeå baûo toàn, phaùt huy moân voõ naøy” (29/4/2004) Veà phía traùch nhieäm cuûa moät ngöôøi phuï traùch coâng taùc vaên hoaù ôû ñòa phöông, chuùng toâi seõ tham möu cho caáp treân vaø seõ coù keá hoaïch khoâi phuïc laïi ñeå baûo toàn, phaùt huy moân voõ naøy.

Ñaùng noùi laø khaù nhieàu caâu do toå chöùc röôøm raø, thieáu chaët cheõ neân coù khaû naêng taïo ra nhöõng thoâng tin môø. Trong ví duï döôùi ñaây, vieäc caûi chính “söï thöïc” khieán ngöôøi ñoïc hoaøn toaøn coù theå töôûng raèng ñang coù dö luaän veà moät moái quan heä khoâng phaûi baïn beø giöõa Myõ Taâm vaø Quoác An, chöù khoâng phaûi laø vaán ñeà ca só ñoäc quyeàn: (159) “Myõ Taâm haùt nhieàu baøi cuûa nhaïc só Quoác An, laøm ngöôøi ta töôûng ñoù laø caùc ca khuùc ñoäc quyeàn. Nhöng söï thöïc giöõa Quoác An vôùi Myõ Taâm chæ laø theå hieän qua laïi trong tình caûm baïn beø maø thoâi” (27/4/2004)

(160) “Laø ngöôøi coù naêng löïc, toát nghieäp ñaïi hoïc, gia ñình coù thaønh tích caùch maïng, vaäy maø suoát 20 naêm coâng taùc chò khoâng ñöôïc caát nhaéc vaø höôûng nhöõng quyeàn lôïi maø ñaùng ra phaûi coù” (7/12/2003)

Caâu döôùi ñaây khieán ngöôøi ta hieåu raèng cöù coâng taùc laâu naêm thì seõ ñöôïc caát nhaéc:

Coøn ví duï (161) laïi khieán ngöôøi ta coù theå hieåu chæ ôû Bình Döông môùi coù khu coâng

nghieäp saïch hoaëc ôû BD chæ coù moät khu coâng nghieäp saïch: (161) “Coù moät khu coâng nghieäp saïch ôû Bình Döông” (18/2/2004)

ÔÛ ví duï (162), ngöôøi ñoïc töôûng nhö coù moät söï voâ lyù trong laäp luaän, nhöng phaûi ñoïc

(162) “Trình baøy trong moät hoäi nghò veà vaán ñeà quaáy roái tình duïc môùi ñaây, chò H. khoâng coù ñuû can ñaûm ñeán döï. Chò ñaõ ghi aâm lôøi noùi cuûa mình vaø gôûi ñeán hoäi nghò ñeå chia seõ, ñeå cho loøng nheï nhoõm hôn” (7/12/2003)

Ñeå traùnh söï töôûng nhaàm nhö vaäy, caâu treân coù theå vieát laïi nhö sau:

ñeán phaàn sau môùi hieåu ñöôïc yù cuûa ngöôøi vieát:

Khoâng coù ñuû can ñaûm ñeán trình baøy trong moät hoäi nghò môùi ñaây veà vaán ñeà quaáy roái tình duïc, chò H. ñaõ ghi aâm lôøi noùi cuûa mình vaø göûi ñeán hoäi nghò ñeå chia seû, ñeå cho loøng nheï nhoõm hôn.

heo naøy” (25/3/2004) Vì thieáu vuù buù, neân nhöõng con heo naøy hay bò cheát. Do ñoù, ngöôøi ta thöôøng baùn nhöõng con heo naøy.

2.4.3. Loãi veà lieân keát caâu Lieân keát coù vai troø raát quan troïng laø laøm neân söï thoáng nhaát chaët cheõ vaø troïn veïn cuûa noäi dung trong toaøn vaên baûn. Haàu nhö trong taát caû caùc vaên baûn hieän nay ñeàu coù söû duïng lieân keát (noäi dung, hình thöùc). Nhöõng loãi lieân keát cuõng trôû neân phoå bieán. Trong ví duï sau, quan heä loâgic giöõa hai söï vieäc seõ hieån ngoân (quan heä nhaân quaû) neáu thay theá keát toá qua ñoù baèng do ñoù: (163) “Vì thieáu vuù buù, neân nhöõng con heo naøy hay bò cheát. Qua ñoù, ngöôøi ta thöôøng baùn nhöõng con

Trong ví duï döôùi ñaây, thay daáu chaám baèng daáu phaåy, lieân keát hai caâu ñôn thaønh

moät caâu gheùp seõ laøm cho noäi dung thoâng baùo raát roõ raøng:

(164) Haún moãi ngöôøi coøn nhôù caùch ñaây 5 naêm khi Vieät Nam thaéng Thaùi Lan trong traän baùn keát tranh cuùp Tiger 98. Haøng trieäu ngöôøi noâ nöùc ñoå ra ñöôøng möøng ngaøy chieán thaéng. (7/12/2003)

Haún moãi ngöôøi coøn nhôù caùch ñaây 5 naêm khi Vieät Nam thaéng Thaùi Lan trong traän baùn keát tranh cuùp Tiger 98, haøng trieäu ngöôøi noâ nöùc ñoå ra ñöôøng möøng ngaøy chieán thaéng.

Loãi duøng thieáu giôùi töø ñeå lieân keát caùc boä phaän trong caâu cuõng khaù phoå bieán, coù

khu vöïc Ñoâng Nam AÙ” (3/12/2003) Chuùng toâi coá gaéng giôùi thieäu vôùi nhaân daân trong huyeän phaàn naøo veà ñaïi hoäi theå thao lôùn nhaát khu vöïc Ñoâng Nam AÙ.

(166) “Tình traïng buoân baùn theo doïc leà ñöôøng, buoân baùn saân chuøa ñaõ khoâng coøn” (04/02/2004) Tình traïng buoân baùn theo doïc leà ñöôøng, buoân baùn ôû saân chuøa ñaõ khoâng coøn.

Coù khi caùc töø ngöõ lieân keát khoâng phuø hôïp ñaõ laøm cho caâu vaên trôû neân thieáu maïch

laïc, nhö trong ví duï sau: (167) “Vôùi taâm lyù coù nhieàu saùch thì seõ theâm ñöôïc nhieàu kieán thöùc, coù hoïc sinh ñaõ khoâng ngaàn ngaïi boû ra moät soá tieàn khoâng nhoû mua veà tham khaûo. Theá nhöng chaát löôïng saùch ñeán ñaâu? Do ñoù thí sinh caàn thaän troïng löïa choïn khi mua saùch oân thi ñaïi hoïc (20/4/2004)

tröôøng hôïp laøm cho noäi dung thoâng baùo bò thay ñoåi hoaøn toaøn nhö ôû caùc ví duï sau: (165) “Chuùng toâi coá gaéng giôùi thieäu nhaân daân trong huyeän phaàn naøo veà ñaïi hoäi theå thao lôùn nhaát

Coøn ôû ví duï sau, ñeâm tröôøng vaéng laëng vaø aâm löôïng kheõ khaøng khoâng phaûi laø hai

khaû naêng loaïi tröø nhau:

(168)

“Cho duø giöõa ñeâm tröôøng vaéng laëng cuûa thaønh phoá Taây Ñoâ, nhöng söï trao ñoåi haøng hoaù, maëc caû ñeàu söû duïng aâm löôïng kheõ khaøng” (25/3/2004) Giöõa ñeâm tröôøng vaéng laëng cuûa thaønh phoá Taây Ñoâ, söï trao ñoåi haøng hoaù, maëc caû ñeàu dieãn ra vôùi aâm löôïng kheõ khaøng.

Vôùi taâm lyù coù nhieàu saùch thì seõ theâm ñöôïc nhieàu kieán thöùc, coù hoïc sinh ñaõ khoâng ngaàn ngaïi boû ra moät soá tieàn khoâng nhoû mua veà tham khaûo. Theá nhöng chaát löôïng saùch ñeán ñaâu laø vaán ñeà maø thí sinh caàn thaän troïng löïa choïn khi mua saùch oân thi ñaïi hoïc.

Coù theå heä thoáng caùc loaïi loãi treân nhö sau:

L

1. Caâu daøi, röôøm raø, coù caáu truùc phöùc taïp 2. Loãi veà daáu caâu (sai, thöøa, thieáu daáu caâu) 3. Phaân ñoaïn caâu khoâng ñuùng thöïc taïi 4. Laãn loän caùc thaønh phaàn (chuû ñeà vaø khung ñeà, traïng ngöõ vaø boå ngöõ,v.v.) 5. Thieáu töø, ngöõ (thieáu chuû ngöõ, vò ngöõ, ñònh ngöõ, boå ngöõ, giôùi töø,v.v.) 6. Thöøa töø, ngöõ (truøng töø vöïng, truøng cuù phaùp, thöøa giôùi töø,v.v.)

OÃI VEÀ CAÁU TRUÙC LOÃI VEÀ NGÖÕ NGHÓA

7. Sai quy chieáu 8. Khoâng töông hôïp nghóa giöõa caùc thaønh phaàn 9. Coù khaû naêng taïo nghóa mô hoà

LOÃI VEÀ LIEÂN KEÁT

10. Duøng sai caùc phöông tieän lieân keát 11. Thieáu caùc phöông tieän lieân keát 12. Lieân keát caùc thaønh phaàn khoâng töông hôïp

Baûng 13: Thoáng keâ caùc loãi ngöõ phaùp thöôøng gaëp treân caùc vaên baûn baùo chí

2.5. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ VEÀ VAÊN BAÛN

Tin trong tænh Tin trong nöôùc Tin quoác teá Tin khaùc

43,08% 11,92% 23,72% 21,28%

: : : :

2.5.1.Veà ñeà taøi vaø theå loaïi

Ñeà taøi vaø theå loaïi laø hai yeáu toá haøng ñaàu taïo neân söùc haáp daãn cuûa moät tôø baùo. Ñoái vôùi moät tôø baùo ñòa phöông (thöôøng laø baùo Ñaûng), ñeå thöïc hieän ñuùng chöùc naêng nhieäm vuï thì noäi dung caùc ñeà taøi chuû yeáu phaûi phaûn aùnh ñöôïc tình hình chính trò, kinh teá, xaõ hoäi vaø caùc hoaït ñoäng coâng taùc Ñaûng ôû ñòa phöông. Tuy nhieân ñeå ñaùp öùng nhu caàu thoâng tin, ñeå môû roäng vaø naâng cao nhaän thöùc cho ngöôøi ñoïc, baùo cuõng caàn daønh moät tyû leä thích hôïp cho nhöõng thoâng tin trong nöôùc vaø tin quoác teá. Thoáng keâ cuûa chuùng toâi ôû baùo BD cho thaáy moät tyû leä nhö sau: Ñaây laø moät tyû leä töông ñoái hôïp lyù. Noäi dung ñeà taøi cuõng heát söùc phong phuù ña daïng qua caùc trang thôøi söï toång hôïp, phaùt trieån kinh teá, an ninh quoác phoøng, phaùp luaät vaø ñôøi soáng, vaên hoaù, theå thao, thôøi söï quoác teá, giaûi trí, quaûng caùo vaø nhieàu chuyeân trang khaùc theå hieän ñöôïc hoaït ñoäng cuûa moät ñòa phöông naêng ñoäng ñang chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoaù-hieän ñaïi hoaù. Ñieàu naøy ñaõ taïo ñöôïc söùc haáp daãn thaät söï cuûa tôø baùo. Ñaây laø keát quaû ñoåi môùi coâng taùc baùo chí cuûa toaø soaïn. Trong quaù khöù, coù nhöõng thôøi ñieåm tin trong tænh chieám ñeán hôn 70%, tin quoác teá chæ chieám 9%, thaäm chí coù soá baùo khoâng coù moät tin töùc quoác teá naøo. keát quaû sau (khoâng tính theå loaïi quaûng caùo):

Trong ñoù chia ra caùc theå loaïi

T.soá

Veà theå loaïi, trong baûng 5 (muïc 1.5.1), thoáng keâ cuûa chuùng toâi treân baùo BD cho moät

vaên

Phoûng Phoùng Bình

Tieåu Trao

Kyù

Tin

baûn

vaán

luaän

söï

phaåm

ñoåi

764

561

16

28

83

17

30

29 (3,8%)

(73,4%) (2,1%)

(3,7%) (10,9%) (2,2%) (3,9%)

Nhö vaäy, tin laø theå loaïi chuû löïc cuûa tôø baùo. Ñieàu naøy raát phuø hôïp vôùi muïc ñích chöùc naêng cuûa baùo chí noùi chung. Treân moät soá baùo ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh, tyû leä naøy cuõng töông töï (tin chieám khoaûng 80%). Rieâng maûng vaên bình luaän baùo chí thì coøn ít, ñieàu naøy cuõng laøm giaûm ñi phaàn naøo tính saéc beùn cuûa tôø baùo. Ñieàu quan troïng laø vôùi moät cô caáu veà ñeà taøi vaø theå loaïi nhö vaäy, baùo BD khoâng chæ ñaõ truyeàn ñaït, phoå bieán ñöôïc caùc ñöôøng loái chính saùch, yù kieán cuûa caùc caáp laõnh ñaïo theo ñuùng nghóa cuûa moät cô quan ngoân luaän maø coøn trôû thaønh moät dieãn ñaøn coâng luaän. Nhieàu thoâng tin coù tính ñònh höôùng ñaõ goùp phaàn naâng cao nhaän thöùc cuûa ngöôøi ñoïc veà moïi maët vaø kích thích ngöôøi ñoïc tham gia vieát baøi phaûn aùnh, goùp yù veà nhieàu söï kieän ñang noåi baät ôû ñòa phöông cuõng nhö nhöõng vaán ñeà caù nhaân quan taâm.

Nhìn chung, caùc vaên baûn treân baùo BD coù keát caáu hôïp lyù, chuyeån taûi ñöôïc thoâng tin

moät caùch hieäu quaû. Tuy nhieân, coù maáy vaán ñeà caàn löu yù theâm nhö sau. Keát caáu cuûa vaên baûn caàn phaûi coù moät söï caân ñoái giöõa caùc phaàn. Ñieàu naøy tuyø thuoäc raát lôùn vaøo ñaëc ñieåm cuûa töøng kieåu vaên baûn. Caùc baøi kyù, bình luaän, xaõ luaän, caùc baøi phoûng vaán, phoùng söï, baøi chuyeân saâu caàn ñaûm baûo ñaày ñuû caùc phaàn TÑ, môû, thaân, keát ñeå trieån khai ñöôïc moät noäi dung hoaøn chænh. Nhöng ñoái vôùi caùc theå loaïi tin ngaén, tin vaén thì coù khaùc. Ñaây laø kieåu vaên baûn mang tính thoâng baùo (khoâng mieâu taû, khoâng nhaän ñònh) neân coù theå chæ coù phaàn thaân (khoâng tieâu ñeà, khoâng phaàn keát). Ví duï: (169) “Caùc luaät sö ñaõ noäp ñôn yeâu caàu Chính phuû Myõ bieän minh cho vieäc giam giöõ 9 nghi can

khuûng boá ngöôøi ngoaïi quoác taïi vònh Guantanamo ôû Cuba”(5/7/2004) Tuy nhieân, nhöõng vaên baûn tin kieåu naøy phaûi ñaûm baûo ñöôïc caùc thoâng soá toái thieåu, traùnh tình traïng nhö ví duï döôùi ñaây, ngöôøi ñoïc khoâng theå bieát söï kieän ñöôïc neâu ñaõ xaûy ra ôû ñaâu:

(170) “

GAÀN 14 TYÛ ÑOÀNG GIUÙP ÑÔÕ PHUÏ NÖÕ NGHEØO

9 thaùng qua, baèng nhieàu nguoàn voán huy ñoäng nhö phuï nöõ giuùp nhau phaùt trieån kinh teá gia ñình, caùc loaïi hình toå nhoùm töông trôï, tieát kieäm vì phuï nöõ, voán ngaân haøng phuïc vuï ngöôøi ngheøo... ñaõ giuùp cho hôn 20 ngaøn löôït chò em vay voán vôùi toång soá tieàn hôn 13,7 tyû ñoàng. Töø nguoàn voán naøy ñaõ goùp phaàn taïo coâng aên vieäc laøm giuùp chò em vöôn leân oån ñònh cuoäc soáng” (22/10/1999)

2.5.2.Veà keát caáu vaên baûn

Tình traïng khieám khuyeát naøy thöôøng coù ôû nhöõng vaên baûn tin ñöôïc toå chöùc theo caáu

truùc toái giaûn. Ví duï: (171) “Thöù ba 16-12: Hoäi nghò toång keát coâng taùc toân giaùo naêm 2003”(14/12/2003) Noùi chung, trong quaù trình xaây döïng keát caáu vaên baûn caàn löu yù:

-Phaûi coù moät dung löôïng caân ñoái giöõa caùc phaàn, -Phaûi coù moät trình töï hôïp lyù giöõa caùc phaàn, -Phaûi coù moät lieân keát chaët cheõ giöõa caùc phaàn. Ñaây laø ba vaán ñeà coù quan heä raát lôùn vôùi vieäc toå chöùc noäi dung cuûa vaên baûn. Baát cöù

moät thieáu soùt naøo cuõng coù theå laøm aûnh höôûng ñeán tính hoaøn chænh cuûa vaên baûn.

2.5.3. Veà toå chöùc noäi dung vaên baûn

Nhìn töø goùc ñoä taïo laäp vaên baûn, vieäc toå chöùc noäi dung vaên baûn chính laø quaù trình choïn löïa caùc yù, saép xeáp yù theo moät quan heä naøo ñoù (töông ñöông hoaëc bao haøm) vaø trình baøy minh hoaï theo töøng kieåu caáu truùc noäi dung thích hôïp (xem 1.5.3). Moät soá vaán ñeà veà toå chöùc noäi dung vaên baûn treân baùo BD caàn löu yù nhö sau:

Vì tieâu ñeà laø phaàn coù theå mang chuû ñeà cuûa toaøn vaên baûn hoaëc ñònh höôùng cho vieäc

-Tieâu ñeà ñöôïc phaân ñoaïn khoâng ñuùng thöïc taïi. Ví duï:

(173) “Huyeän Taân Uyeân baøn

tieáp nhaän vaên baûn neân khoâng cho pheùp tieâu ñeà coù nhöõng haïn cheá kieåu nhö: -Tieâu ñeà coù nhöõng töø ngöõ sai chuaån chính taû tieáng Vieät. Ví duï: (172) “Hôn 1.250 tröôøng hôïp vi phaïm laán chieám vóa heø” (04/11/2000)

Huyeän Taân Uyeân

giao nhaø tình nghóa” (29/6/2003)

-Tieâu ñeà coù khaû naêng taïo ra thoâng tin môø. Ví duï:

(174) “Beänh vieän Ña khoa tænh mieãn giaûm vieän phí cho ngöôøi ngheøo” (28/10/2000)

Beänh vieän Ña khoa tænh mieãn, giaûm vieän phí cho ngöôøi ngheøo.

-Tieâu ñeà khoâng töông hôïp vôùi noäi dung vaên baûn. Ví duï, moät vaên baûn coù TÑ laø “Ñöôøng Phuù Lôïi” (28/4/2004) nhöng toaøn boä vaên baûn treân 2000 töø chæ noùi veà nhaø tuø Phuù Lôïi (naèm treân con ñöôøng naøy).

Phaàn môû khoâng neân truøng laép hoaøn toaøn vôùi tieâu ñeà hoaëc sao cheùp nguyeân si töø phaàn ñeà daãn (sa-poâ). Ñieàu naøy chæ ñem ñeán söï laõng phí vaø nhaøm chaùn. Ví duï, trong baûn tin “VUÏ AÙN ... ÑIEÄN THOAÏI DI ÑOÄNG!”, phaàn ñeà daãn döôùi ñaây cuõng chính laø toaøn boä phaàn môû cuûa vaên baûn:

(175) “Thanh tra Nhaø nöôùc vöøa ñeà nghò caùch chöùc ngay 4 caùn boä Toång Coâng ty Böu chính Vieãn thoâng Vieät Nam ñeå ñieàu tra, laøm roõ sai phaïm. Hoï goàm: Phoù Toång Giaùm ñoác Laâm Hoaøng Vinh, Tröôûng ban giaù cöôùc tieáp thò Döông Chi Lan cuøng Giaùm ñoác MobiFone Ñinh Vaên Phöôùc vaø Phoù giaùm ñoác Nguyeãn Chính” (7/5/2004)

baøn giao nhaø tình nghóa

Trong xu theá tieát kieäm vaø hieäu quaû, coù leõ vieäc duøng tieâu ñeà thay cho phaàn môû caàn

(176) “ THIEÁU HUÏT NGUYEÂN LIEÄU SAÛN XUAÁT TRONG NGAØNH THUYÛ SAÛN

ñöôïc thöû nghieäm vaø nhaân roäng nhieàu hôn. Ví duï:

Ñaây laø vaán ñeà ñaùng lo ngaïi maø nhieàu doanh nghieäp ñaõ neâu ra taïi Hoäi nghò toaøn theå

Hieäp hoäi Cheá bieán & XK thuyû saûn Vieät Nam vaøo ngaøy 11-6...” (13/6/2003)

(177) “

Lôùp hoïc tình thöông cuûa treû vaøo ñôøi sôùm

Lôùp hoïc do Chi ñoaøn khu phoá 2, phöôøng Phuù Cöôøng (TX.TDM) vaø chi ñoaøn tröôøng

Cao ñaúng Sö phaïm keát hôïp cuøng tröïc tieáp thöïc hieän...”(24/6/2004)

Phaàn thaân laø khoaûng khoâng gian roäng nhaát ñeå coù theå toå chöùc, baèng nhieàu phöông thöùc phöông tieän, laøm roõ noäi dung thoâng baùo. Ñaây laø lyù do cho pheùp toàn taïi treân baùo chí kieåu vaên baûn chæ coù phaàn thaân (tin vaén). Cho neân, ñaây cuõng chính laø phaàn phaûi ñöôïc toå chöùc heát söùc chaët cheõ.

Vieäc löôïc boû hoaëc saép xeáp caùc thoâng soá theo moät traät töï naøo ñoù laø nhaèm nhaán maïnh tieâu ñieåm thoâng tin nhöng phaûi theo moät trình töï hôïp lyù, traùnh laøm sai leäch noäi dung. Trong ví duï sau: (178) “Ngaøy 1-12: Hoäi nghò toaøn quoác phoå bieán keát luaän cuûa Ban Bí thö Trung öông Ñaûng

khi ñöa thaønh phaàn traïng ngöõ chæ nôi choán leân tröôùc, noäi dung thoâng ñieäp seõ roõ hôn vaø traùnh ñöôïc moät söï hieåu laàm raát lôùn:

veà choáng dieãn bieán hoaø bình, taïi Haø Noäi” (3/12/2003)

ÔÛ ví duï döôùi ñaây, laäp luaän seõ hôïp lyù hôn khi luaän ñieåm caàn nhaán maïnh ñöôïc saép

xeáp theo möùc ñoä taêng daàn: (179) “

Ngaøy 1-12, taïi Haø Noäi: Hoäi nghò toaøn quoác phoå bieán keát luaän cuûa Ban Bí thö Trung öông Ñaûng veà choáng dieãn bieán hoaø bình.

Maëc duø caùc ngaøy leã lôùn cuûa ñaát nöôùc ñaõ qua raát laâu nhöng nhieàu hoä daân ôû caùc

phöôøng Phuù Cöôøng, Phuù Hoaø, Phuù Thoï, Chaùnh Nghóa vaãn “tích cöïc” treo Quoác kyø.....

Taïi moät ñoaïn ngaén gaàn 200m treân ñöôøng Nguyeãn Tri Phöông, trong 8 laù Quoác kyø

maø chuùng toâi ñeám ñöôïc thì coù ñeán 7 laù bò cuõ, ñoåi maøu, raùch goùc tua tuûa...

Buoàn nhaát laø tröôøng hôïp laù Quoác kyø nguï treân taám bieån “khu phoá 5” phöôøng Phuù Cöôøng, ñöôøng CMT8 (caïnh soá nhaø 334). Phaûi quan saùt kyõ, chuùng toâi môùi nhaän ra bôûi laù côø ñaõ bò xoaên cuoán laïi....

Ñaùng buoàn hôn laø caùc coâng ty doanh nghieäp tö nhaân vaø doanh nghieäp Nhaø nöôùc coù truï sôû treân ñaïi loä Bình Döông, nôi ñöôïc xem laø boä maët phaùt trieån cuûa tænh laïi ñeå Quoác kyø cuõ, raùch, baïc maøu tröôùc maét nhöõng du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc...” (31/10/2003)

Treo quoác kyø thaät söï chöa nghieâm tuùc

Ñaùng buoàn hôn laø tröôøng hôïp laù Quoác kyø nguï treân taám bieån “khu phoá 5” phöôøng Phuù Cöôøng, ñöôøng CMT8 (caïnh soá nhaø 334). Phaûi quan saùt kyõ, chuùng toâi môùi nhaän ra bôûi laù côø ñaõ bò xoaên cuoán laïi....

veà trình töï laäp luaän thì caùi gì “nhaát” phaûi ñöôïc duøng cho luaän ñieåm ñöùng sau choùt, coù taàm quan troïng nhaát, caàn ñöôïc nhaán maïnh:

Buoàn nhaát laø caùc coâng ty doanh nghieäp tö nhaân vaø doanh nghieäp Nhaø nöôùc coù truï sôû treân ñaïi loä Bình Döông, nôi ñöôïc xem laø boä maët phaùt trieån cuûa tænh laïi ñeå Quoác kyø cuõ, raùch, baïc maøu tröôùc maét nhöõng du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc...”

Coøn khaù nhieàu vaán ñeà caàn löu yù trong vieäc toå chöùc vaên baûn cuûa moät tôø baùo ñòa phöông. Ñieàu coát yeáu khi toå chöùc moät vaên baûn laø laøm sao cho caùc chuoãi phaùt ngoân (caâu, ñoaïn) ñöùng caïnh nhau khoâng chæ coù moät keát caáu hôïp lyù maø coøn phaûi ñöôïc gaén keát vôùi nhau bôûi moät nguoàn löïc taïo vaên baûn. Nguoàn löïc naøy, beân trong laø khaû naêng trieån khai thoáng nhaát chuû ñeà, ñeà taøi trong toaøn vaên baûn; beân ngoaøi laø khaû naêng lieân keát giöõa caùc caâu, caùc phaàn cuûa vaên baûn. Ñaây laø nhöõng yeáu toá quyeát ñònh söï toàn taïi cuûa moät vaên baûn.

2.6. TIEÅU KEÁT

2.6.1. Baùo Bình Döông laø tôø baùo coù lòch söû hình thaønh chöa laâu nhöng ñaõ nhanh choùng

tieáng noùi rieâng trong laøng baùo chí caû nöôùc.

2.6.2. Xem xeùt thöïc tieãn ngoân ngöõ treân moät tôø baùo ñòa phöông laø vieäc laøm raát caàn thieát.

Phaùt hieän vaø ñieàu chænh nhöõng sai leäch treân caùc bình dieän ngöõ aâm, töø vöïng, ngöõ phaùp laø

moät caùch naâng cao khaû naêng chuyeån taûi thoâng tin, ñoàng thôøi naâng cao khaû naêng ngoân ngöõ

cho ngöôøi ñoïc. Moät söï caân ñoái, hôïp lyù veà ñeà taøi vaø theå loaïi, moät söï thoáng nhaát trong caùch

toå chöùc noäi dung vaø hình thöùc cuûa vaên baûn seõ taïo söùc haáp daãn ngöôøi ñoïc, ñem ñeán söï

thaønh coâng cho tôø baùo.

2.6.3. Ngoân ngöõ goùp phaàn lôùn vaøo vieäc hình thaønh neân phong caùch cuûa moät tôø baùo, baùo chí ñòa phöông caàn höôùng ñeán khaúng ñònh moät baûn saéc cuûa rieâng mình. Ñieàu naøy cuõng ñoøi hoûi ngoân ngöõ baùo chí phaûi tieáp caän ñöôïc vôùi ngoân ngöõ chuaån möïc.

vöôn leân ñoåi môùi, ñaùp öùng ñöôïc nhieäm vuï chính trò cuûa ñòa phöông vaø goùp theâm moät

CHÖÔNG BA

TÖØ THÖÏC TIEÃN BAÙO BÌNH DÖÔNG ÑEÁN YEÂU CAÀU CUÛA VIEÄC CHUAÅN HOAÙ NGOÂN NGÖÕ BAÙO CHÍ

3.1. GIÔÙI THUYEÁT CHUNG

Tröôùc thöïc traïng cuûa vieäc söû duïng ngoân ngöõ treân caùc vaên baûn baùo chí hieän nay,

tröôùc yeâu caàu thoâng tin cuûa thôøi ñaïi, ngoân ngöõ baùo chí phaûi töï ñieàu chænh vaø tieán hoùa theo

höôùng: vöøa coù tính thích öùng cao laïi vöøa phaûi hôïp vôùi chuaån möïc ngoân ngöõ.

3.1.1.1. Chuaån laø moät thöôùc ño Chuaån ñöôïc xem laø thöôùc ño, laø caên cöù ñeå ñoái chieáu, ñeå höôùng theo khi thöïc hieän

Chuaån ngoân ngöõ laø nhöõng quy taéc noùi vaø vieát mang tính baét buoäc cuûa moät thöù tieáng theo quy öôùc chung cuûa coäng ñoàng. Noùi vaø vieát ñuùng quy taéc laø yeâu caàu haøng ñaàu ñoái vôùi ngöôøi söû duïng ngoân ngöõ, laø ñieàu kieän tröôùc tieân ñeå moät thoâng baùo toàn taïi trong giao tieáp.

3.1.1. Nhöõng nguyeân taéc chung cuûa vieäc chuaån hoaù ngoân ngöõ moät vieäc gì ñoù.

-Noùi vaø vieát phuø hôïp vôùi phong caùch chöùc naêng, -Chaáp nhaän phöông ngöõ nhö laø moät phöông tieän dieãn ñaït song song, -Tieáp nhaän ñöôïc nhöõng yeáu toá ngoaøi heä thoáng. Trong Giaùo trình ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông, F. de Saussure cuõng cho ñaây laø vaán ñeà thuoäc veà baûn chaát cuûa hoaït ñoäng ngoân ngöõ: “Bao giôø noù cuõng bao haøm ñoàng thôøi moät heä thoáng ñaõ ñöôïc xaùc laäp vaø moät söï bieán hoaù; luùc naøo noù cuõng laø moät thieát cheá cuûa hieän taïi vaø moät saûn phaåm cuûa quaù khöù” [tr.29]. 3.1.1.3. Chuaån khoâng loaïi tröø söï saùng taïo “Trong hoaït ñoäng ngoân ngöõ, con ngöôøi chòu nhöõng boù buoäc maø cuõng coù khaû naêng löïa choïn”[Hoaøng Tueä,2001,tr.206]. ÔÛ ñaây chính laø khaû naêng thöïc taïi hoaù nhöõng yeáu toá tieàm taøng cuûa ngoân ngöõ ñeå taïo ra nhöõng töø ngöõ, nhöõng caùch dieãn ñaït cheäch chuaån, ñoäc ñaùo, taïo neân phong caùch rieâng cuûa taùc giaû, ñem ñeán söï thích thuù cho ngöôøi ñoïc. Hieân ngang Cuba laø moät caùch noùi cheäch chuaån maø giôø ñaây ñaõ ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi nhö moät moâ thöùc.

3.1.1.2. Chuaån coøn laø söï thích hôïp Ñoái vôùi ngoân ngöõ, “ñaëc ñieåm chung cuûa moïi ngoân ngöõ laø, moät maët, tính chaát lieân tuïc; maët khaùc, tính chaát bieán ñoäng khoâng ngöøng”[Hoaøng Tueä,2001,tr.24], cho neân chuaån ngoân ngöõ bao haøm caû söï thích öùng, phuø hôïp. Söï thích öùng naøy ñöôïc theå hieän treân ba phöông dieän:

3.1.1.4. Chuaån hoaù ngoân ngöõ

Chuaån hoaù ngoân ngöõ laø vieäc laøm cho ngoân ngöõ (noùi hoaëc vieát) ñuùng vôùi nhöõng quy taéc mang tính baét buoäc cuûa moät thöù tieáng theo quy öôùc chung cuûa coäng ñoàng. Theo ñoù, chuaån hoaù ngoân ngöõ laø moät quaù trình maø muïc tieâu cuûa noù laø:

-Höôùng ñeán chuaån, -Loaïi boû nhöõng sai leäch, -Tieáp nhaän caùc yeáu toá ngoaøi heä thoáng. Ñaây laø moät quaù trình phaûi ñöôïc tieán haønh theo hai böôùc: -Xaùc laäp chuaån, vaø -Hieän thöïc hoaù noù trong thöïc tieãn söû duïng ngoân ngöõ. Quaù trình hieän thöïc hoaù naøy coù söï ñoùng goùp raát lôùn cuûa caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng noùi chung vaø baùo chí noùi rieâng. Ngoân ngöõ baùo chí duø coù nhöõng ñaëc thuø rieâng nhöng vaãn phaûi tuaân theo chuaån möïc.

khoâng deã coù ñöôïc söï nhaát trí cao neáu nhö chuùng ta khoâng xaùc ñònh ñöôïc baûn chaát cuûa

ngoân ngöõ baùo chí laø gì - caùi laøm neân söï khaùc bieät cuûa noù vôùi ngoân ngöõ loâgic, ngoân ngöõ

hình töôïng ?

Nhöng tröôùc heát caàn thaáy raèng baøn veà vaán ñeà chuaån hoùa ngoân ngöõ baùo chí, seõ

3.1.2. Ñaëc tröng ngoân ngöõ baùo chí

Ngoân ngöõ söï kieän laø ñaëc tröng cô baûn, coù giaù trò khu bieät cuûa ngoân ngöõ baùo chí. Ngoân ngöõ söï kieän coù

nhöõng ñaëc tính sau:

-Tính söï kieän: Thoâng tin treân baùo chí laø thoâng tin ñaày aép nhöõng söï kieän, döôøng nhö tôø baùo coù nhieàu

söï kieän nhaát laø tôø baùo haáp daãn coâng chuùng nhieàu nhaát. Trong neàn baùo chí cuûa Myõ, thoâng tin ñöôïc

toùm taét trong coâng thöùc “söï kieän, söï kieän vaø chæ söï kieän maø thoâi”[Jacques Locquin, 2003,tr.16].

Khoâng coù söï kieän, khoâng theå coù taùc phaåm baùo chí.

Ñaây chính laø yeáu toá chi phoái suoát quaù trình taïo ngoân vaø thuï ngoân baùo chí. Moät taùc phaåm baùo chí, daøi

hay ngaén, coù ñaày ñuû caùc thoâng soá thoâng tin hay khoâng cuõng phaûi theå hieän ñöôïc caùi coát loõi laø söï kieän,

caùi maø ñoäc giaû quan taâm tröôùc heát. Coøn nhaø baùo, vieäc ñaàu tieân, quan troïng nhaát trong chu trình thoâng

tin laø phaûi choïn löïa söï kieän ñeå ñöa tin, thöôøng ñoù laø nhöõng söï vieäc coù tính vaán ñeà.

-Tính ñònh löôïng:

3.1.2.1. Ngoân ngöõ baùo chí laø ngoân ngöõ söï kieän

Moät taùc phaåm baùo chí thöôøng ñöôïc ñònh löôïng veà maët ngoân töø. Soá löôïng ngoân töø nhieàu khi khoâng tuyø

thuoäc vaøo dung löôïng cuûa vaán ñeà phaûn aùnh maø tuyø theo quy ñònh cuûa toaø soaïn (do khuoân khoå cho

pheùp cuûa tôø baùo). Soá löôïng ngoân töø, ñoä daøi ngaén cuûa baøi baùo cuõng ñöôïc ñònh löôïng ôû töøng theå loaïi

vaên baûn.

Tính ñònh löôïng cuûa ngoân ngöõ baùo chí coøn ñöôïc giôùi nghieân cöùu xem xeùt ôû möùc ñoä deã ñoïc cuûa moät

baøi baùo. Theo coâng thöùc Gunning, trung bình ngöôøi ta nhôù ñöôïc möôøi hai töø trong moãi caâu. Theo

coâng thöùc Rudol Flesh, keát quaû cuûa pheùp tính: 206,84 – 0,85W – 1,025 S cho con soá töø 0 (deã ñoïc

nhaát) ñeán 100 (khoù ñoïc nhaát). Trong ñoù, W laø löôïng aâm tieát coù trong 100 töø, S laø soá löôïng töø trung

bình trong moät caâu[Nhaø baùo &Coâng luaän-6/2003].

-Tính khuoân maãu:

Trong khuoân khoå giôùi haïn cuûa moät tôø baùo, ñeå coù theå chuyeån taûi toái ña löôïng söï kieän xaûy ra haøng

ngaøy, caùch toát nhaát laø söû duïng ñeán nhöõng khuoân maãu dieãn ñaït [xem 1.4.3.]

-Tính bieåu caûm: Baûn thaân söï kieän ñöôïc phaûn aùnh coù haáp daãn ñöôïc coâng chuùng hay khoâng laø coøn tuyø

vaøo khaû naêng bieåu caûm cuûa ngoân töø. Tính bieåu caûm cuûa ngoân ngöõ baùo chí coù ñöôïc töø nhöõng caùch

dieãn ñaït môùi laï, ñoäc ñaùo, söû duïng caùc bieän phaùp tu töø, söû duïng caùc yeáu toá bieåu caûm ñan xen beân

trong khuoân maãu [xem 1.4.3.]

Tính khaùch quan, tính thôøi söï trong thoâng tin baùo chí cuõng goùp phaàn laøm neân ñaëc

tröng cuûa ngoân ngöõ söï kieän. Söï kieän voán toàn taïi khaùch quan, söï kieän phaûi coù tính môùi meû

maø nhaø baùo laø ngöôøi bieát naém laáy thôøi cô, thaáy ñöôïc baûn chaát cuûa söï kieän, khoâng aùp ñaët

chuû quan cuûa mình. Ñaây cuõng chính laø cô sôû cho moïi saùng taïo trong vieäc söû duïng ngoân

ngöõ.

3.1.2.2. Ngoân ngöõ baùo chí laø ngoân ngöõ coâng luaän

“Trong baùo chí, caùc taùc giaû neân thaáy laø hoï ñoái thoaïi vôùi haøng ngaøn, haøng vaïn

Tueä,2001,tr.129]. Ñaây laø moät ñaëc tröng laøm neân söï khaùc bieät raát lôùn cuûa phong caùch baùo chí

ngöôøi khoâng coù maët nhöng vaãn coù trí tueä, taâm tö maø caùc giaû caàn phaûi bieát”[Hoaøng

so vôùi caùc phong caùch khaùc. Nhöõng vaên baûn khoa hoïc, vaên baûn haønh chính, vaên baûn vaên

chöông coù soá löôïng ñoäc giaû giôùi haïn trong moät phaïm vi naøo ñoù, nhöng baùo chí coù ñoäc giaû

laø ñoâng ñaûo coâng chuùng haøng ngaøy, haøng giôø. Haàu heát caùc baùo ñeàu coù chuyeân muïc trao

ñoåi vôùi baïn ñoïc veà nhieàu vaán ñeà ñoäc giaû quan taâm vaø ñoäc giaû coù theå trao ñoåi, thaäm chí laø

tranh luaän veà baát cöù vaán ñeà gì ñöôïc ñaët ra treân baùo.

Vì theá, ngoân ngöõ baùo chí phaûi laø ngoân ngöõ ñaïi chuùng, moät thöù ngoân ngöõ deã ñoïc, deã

hieåu nhöng khoâng deã daõi, taàm thöôøng. Baùo chí laø tieáng noùi cuûa coâng chuùng, ngoân töø trong

3.1.2.3. Ngoân ngöõ baùo chí laø ngoân ngöõ chuaån möïc

Noùi chung, caùc phong caùch ngoân ngöõ ñeàu phaûi chuaån möïc. Tuy nhieân, do tính chaát phoå bieán cuûa baùo chí maø yeâu caàu chuaån möïc cuûa ngoân ngöõ baùo chí ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu, mang tính baét buoäc. Söï chuaån möïc cuûa ngoân ngöõ baùo chí khoâng chæ theå hieän trong caùch duøng töø, ñaët caâu, trong caùch toå chöùc vaên baûn ñuùng ngöõ phaùp maø coøn theå hieän ôû vaên phong roõ raøng, deã hieåu, chaân thöïc. Ngoân ngöõ baùo chí chuaån möïc seõ coù khaû naêng ñònh höôùng ngoân ngöõ cho ñoâng ñaûo coâng chuùng baïn ñoïc.

Toùm laïi, trong quan heä quy chieáu vôùi thöïc taïi, ngoân ngöõ baùo chí chính laø ngoân ngöõ

söï kieän; trong quan heä quy chieáu vôùi ngöôøi söû duïng, ngoân ngöõ baùo chí chính laø ngoân ngöõ

coâng luaän. Cho neân ngoân ngöõ baùo chí phaûi laø moät thöù ngoân ngöõ vöøa coù tính thích öùng cao,

vöøa phaûi phuø hôïp vôùi chuaån möïc ngoân ngöõ.

Caàn thaáy raèng moät soá ñaëc ñieåm vöøa löôïc qui ôû treân ñeàu xuaát hieän trong taát caû caùc

phong caùch chöùc naêng, nhöng trong phong caùch ngoân ngöõ baùo chí, noùi nhö Roman

Jakobson, ñaây chính laø nhöõng yeáu toá noåi troäi vaø coù tính chi phoái.

baùo chí khoâng chæ thuoäc veà rieâng taùc giaû maø coøn laø tieáng noùi chung cuûa caû coäng ñoàng.

Chuaån hoaù ngoân ngöõ baùo chí xuaâùt phaùt töø yeâu caàu chuaån hoaù tieáng Vieät noùi chung, cuõng xuaát

phaùt töø moät thöïc teá ñang coù khaù nhieàu sai soùt, baát caäp trong dieãn ñaït treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng

ñaïi chuùng hieän nay.

Muïc tieâu cuûa chuaån hoaù ngoân ngöõ baùo chí laø laøm cho ngoân ngöõ treân baùo khoâng chæ ñuùng treân caùc

bình dieän: ngöõ aâm, töø vöïng, ngöõ phaùp vaø vaên baûn maø coøn phaûi ñaït ñöôïc hieäu quaû cao trong söû duïng.

3.1.3. Vaán ñeà chuaån hoaù ngoân ngöõ baùo chí

Ñeå ñaït ñöôïc chuaån hoaù ngoân ngöõ baùo chí khoâng coù caùch naøo khaùc hôn baûn thaân ngöôøi taïo ngoân

(taùc giaû vaø taäp theå toaø soaïn) phaûi naâng cao tri thöùc veà ngoân ngöõ, vieát ñuùng caùc quy taéc ngöõ phaùp, phaùt

huy ñöôïc chöùc naêng cuûa ngoân ngöõ baùo chí.

3.2. YEÂU CAÀU VEÀ CHUAÅN NGÖÕ AÂM VAØ CHÖÕ VIEÁT

3.2.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù ngöõ aâm vaø chöõ vieát

Vaán ñeà chuaån hoùa ngöõ aâm vaø chöõ vieát caàn ñöôïc xaây döïng treân moät soá nguyeân taéc

sau:

baûn cuûa chöõ vieát ghi aâm.

-Nguyeân taéc hình thaùi hoïc: ghi moät hình vò bao giôø cuõng nhö nhau. Trong tieáng

Vieät, nguyeân taéc naøy giuùp ta phaân bieät roõ caùc tröôøng hôïp ñoàng aâm dò nghóa: da thòt, gia

-Nguyeân taéc ngöõ aâm hoïc: phaùt aâm theá naøo thì ghi aâm theá aáy. Ñaây laø nguyeân taéc cô

-Döïa vaøo töø nguyeân ñeå quy ñònh caùch vieát. Nguyeân taéc naøy giuùp thoáng nhaát caùch

vieát caùc töø ngöõ vay möôïn tieáng nöôùc ngoaøi.

-Khoâng thay ñoåi thoùi quen ñaõ coù töø laâu (theo quy öôùc chung cuûa coäng ñoàng). Ví duï: saùt nhaäp thay cho saùt nhaäp, truï sôû thay cho truù sôû,v.v. Nguyeân taéc naøy lí caû giaûi nhöõng caùch vieát baát hôïp lyù trong tieáng Vieät nhö tröôøng hôïp aâm vò /k/ ñöôïc ghi baèng moät trong ba con chöõ c, k vaø q, hoaëc duøng nhieàu con chöõ ñeå ghi moät aâm vò nhö ph, ngh,v.v.

Caùch vieát caùc aâm tieát tieáng Vieät vaãn ñang ñöôïc vieát theo caùch phaùt aâm coi nhö

chuaån ôû cuoái theá kyû XIX [Nguyeãn Troïng Baùu;2002,tr.48]. Trong khi tieáng Vieät hieän nay ñang

ñình,v.v.

coù nhieàu bieán ñoåi. Nhöõng nguyeân taéc treân seõ laø cô sôû ñeå ñi ñeán söï thoáng nhaát veà chuaån

3.2.2. Vaán ñeà chuaån ngöõ aâm vaø chöõ vieát treân caùc vaên baûn baùo chí.

ngöõ aâm vaø chöõ vieát tieáng Vieät trong tình traïng hieän nay.

Treân caùc vaên baûn baùo chí hieän nay, vaán ñeà chuaån ngöõ aâm vaø chöõ vieát ñang ñöôïc

ñaët ra ôû caùc maët sau:

-vieát ñuùng quy taéc chính taû, traùnh xaûy ra nhöõng sai soùt ôû caùc phaàn trong caáu truùc

aâm tieát tieáng Vieät (thanh ñieäu, aâm ñaàu, aâm chính, aâm cuoái),

-thoáng nhaát trong caùch vieát taét töø ngöõ,

-thoáng nhaát trong caùch vieát hoa teân rieâng,

-thoáng nhaát trong caùch vieát töø ngöõ vay möôïn töø tieáng nöôùc ngoaøi, ñaûm baûo giöõ gìn

söï trong saùng cuûa tieáng Vieät.

Ñaây laø nhöõng vaán ñeà ñang coù nhieàu quan ñieåm tranh luaän chöa ñaït ñöôïc söï thoáng

nhaát cao. 3.2.3. Maáy yù kieán baøn luaän theâm

chæ tröø moät vaøi baát hôïp lyù do thoùi quen maø xaõ hoäi cuõng ñaõ thöøa nhaän. Tröôùc moät thöïc teá

coù khaù nhieàu caùch vieát tuyø tieän, sai soùt treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng hieän nay

thì caùch toát nhaát laø phaûi vieát theo ñuùng nhöõng quy öôùc hieän haønh.

Coù theå ñeà xuaát moät vaøi bieän phaùp traùnh loãi chính taû nhö sau:

-Hoïc thuoäc loøng caùc quy taéc chính taû tieáng Vieät. Ñaây laø phöông caùch toát nhaát ñoái

vôùi nhöõng ngöôøi môùi hoïc tieáng Vieät (treû em baûn ngöõ, ngöôøi nöôùc ngoaøi hoïc tieáng Vieät).

-Duøng meïo luaät chính taû. Ñaây laø nhöõng caùch ghi nhôù döïa treân caùc hieän töôïng coù

tính quy luaät chi phoái nhieàu ñôn vò töø vöïng. Meïo luaät vöøa deã nhôù, vöøa höùng thuù giuùp ta

hieåu ñöôïc moät soá ñaëc ñieåm cuûa tieáng Vieät.

-Duøng töø ñieån. Ñoái vôùi nhöõng tröôøng hôïp khoâng bieát vieát ñuùng hay sai chính taû

3.2.3.1. Veà cô baûn, heä thoáng chính taû tieáng Vieät ñaït ñöôïc söï thoáng nhaát khaù cao,

hoaëc khoâng roõ nghóa töø thì caùch toát nhaát laø tra cöùu töø ñieån (ngay caû caùc nhaø vaên noåi tieáng

cuõng vaãn thöôøng laøm coâng vieäc naøy).

Ñaây laø nhöõng bieän phaùp baét buoäc ñeå vieát ñuùng chính taû ñoái vôùi ngöôøi vieát vaø caû vôùi

ngöôøi laøm coâng taùc bieân taäp. Vieäc bieân taäp toát coù theå khaéc phuïc ñöôïc taát caû caùc loaïi loãi

kyõ thuaät cuõng nhö loãi veà phía ngöôøi vieát vaø laø moät trong nhöõng yeáu toá taïo neân uy tín cuûa

toaø soaïn.

3.2.3.2. Vieát taét laø moät giaûi phaùp tình theá tieän lôïi, nhaát laø ñoái vôùi caùc vaên baûn baùo

chí. Nhöõng lyù do ñeå vieát taét thöôøng laø

-theo quy öôùc (tröôùc teân rieâng: TS, Ths, Mr, soá hieäu vaên baûn: 15/QÑ, TL24,tr.15,

teân caùc toå chöùc, caù nhaân: NATO, K.Annan,v.v.)

mình caû con giaùp” (BD-25/3/2004))

-tieát kieäm (DS-KHHGÑ: Daân soá-Keá hoaïch hoaù gia ñình,v.v.) -teá nhò, giöõ bí maät (“Môùi 17 tuoåi, L.T.D ñaõ yeâu ñaém ñuoái Ñ.V.H, ngöôøi thôï moäc lôùn hôn

Ñieàu kieän ñeå moät töø, ngöõ coù theå ñöôïc vieát taét laø

-ñöôïc söû duïng phoå bieán,

thoâng, THCS: trung hoïc cô sôû ,v.v.),

-coù khaû naêng phuïc hoài ñaày ñuû töø vaø quy chieáu ñuùng ñoái töôïng (THPT:trung hoïc phoå

ñaïi hoïc sö phaïm,v.v.),

-laø moät moâ hình thöôøng laëp laïi, ñaõ ñöôïc quy öôùc (UBND: uyû ban nhaân daân, ÑHSP:

YÙ nghóa cuûa tín hieäu vieát taét chính laø ôû choã ngöôøi tieáp nhaän phaûi qua hai taàng giaûi

maõ, phaûi caên cöù vaøo vaên caûnh môùi maõ hoùa ñöôïc thoâng ñieäp. Vieát taét cuõng ñaët ra moät vaán

ñeà khaù phöùc taïp laø caùch phaùt aâm töø taét. Cho neân, yeâu caàu haøng ñaàu ñeå ñaït ñöôïc ñoä chính

xaùc cao trong laäp maõ cuõng nhö giaûi maõ vieát taét laø phaûi tuyeät ñoái tuaân theo quy öôùc (ñoái

vôùi daïng taét coá ñònh) hoaëc coù nhöõng chuù giaûi keøm theo ôû laàn xuaát hieän ñaàu tieân trong vaên

baûn (ñoái vôùi daïng taét laâm thôøi).

3.2.3.3. Vieäc söû duïng töø ngöõ tieáng nöôùc ngoaøi trong caùc vaên baûn tieáng Vieät hieän

nay laø khaù phoå bieán. Ñieàu naøy xuaát phaùt töø nhieàu muïc ñích: vay möôïn caùc thuaät ngöõ khoa

hoïc, duøng teân rieâng cuûa caùc caù nhaân, toå chöùc nöôùc ngoaøi,v.v. vaø caû vì thoùi quen “sính

chöõ”. Ñoù laø söï tieáp nhaän chuû ñoäng nhöõng cung öùng maø moät ngoân ngöõ naøy ñem tôùi cho

-giaù trò thoâng tin khoâng ñoàng ñeàu, coù theå löôïc boû yeáu toá phuï.

moät ngoân ngöõ khaùc trong hoaøn caûnh coù giao löu vaên hoaù. Nhöng vaán ñeà ñaùng noùi laø caùch

ghi nhöõng töø ngöõ naøy chöa ñöôïc thoáng nhaát vaø ñang gaây khoâng ít khoù khaên cho ngöôøi

ñoïc.

Caàn thaáy raèng, vay möôïn khoâng phaûi laø baét chöôùc. Vay möôïn khoâng laøm maát ñi baûn saéc rieâng: “Hieän töôïng vay möôïn - theo moät caùch goïi ñaõ thaønh thoùi quen - töï noù khoâng xoaù nhoaø baûn saéc daân toäc” [Hoaøng Tueä,2001,tr.1126]. Cho neân, töø ngöõ vay möôïn töø tieáng nöôùc ngoaøi phaûi ñöôïc ñaët trong heä thoáng, vieát vaø noùi sao cho coâng chuùng phaûi ñoïc ñöôïc, hieåu ñöôïc. Treân quan ñieåm naøy, taùc giaû Nguyeãn Troïng Baùu trong coâng trình nghieân cöùu veà bieân taäp ngoân ngöõ saùch vaø baùo chí ñaõ ñeà nghò 16 quy taéc phieân chuyeån thuaät ngöõ tieáng nöôùc ngoaøi vaø 13 quy taéc phieân chuyeån teân rieâng tieáng nöôùc ngoaøi vaøo tieáng Vieät maø chuùng toâi cho laø khaù thoaû ñaùng[x.TL7,tr.95,tr.116].

3.3. YEÂU CAÀU VEÀ CHUAÅN TÖØ VÖÏNG

3.3.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù töø vöïng

Töø vöïng laø ñôn vò khoâng ngöøng bieán ñoåi vaø phaùt trieån, chuaån töø vöïng cuõng luoân

vaän ñoäng, khoâng coá ñònh. Maët khaùc, yù nghóa ñích thöïc cuûa töø vöïng chæ xaùc ñònh ñöôïc

trong töøng phong caùch. Cho neân, chuaån hoaù töø vöïng cuõng chính laø vaán ñeà quy phaïm hoaù

caùch duøng töø ngöõ trong töøng giai ñoaïn nhaát ñònh, trong töøng phaïm vi söû duïng, “ñoái vôùi söï

oån ñònh hoaù töø vöïng, lí thuyeát ngoân ngöõ hoïc cho tôùi nay, chæ coù taùc duïng giaùn tieáp baèng söï

mieâu taû traïng thaùi hieän taïi cuûa noù”[Hoaøng Tueä,1993,tr.156].

-xem xeùt töø trong heä thoáng (veà maët yù nghóa, veà maët nguoàn goác, veà maët caáu truùc),

-xem xeùt töø trong thöïc tieãn söû duïng (nhöõng tình huoáng cho pheùp, nhöõng tình huoáng

baét buoäc),

-chuaån hoaù töø vöïng laø vieäc laøm thöôøng xuyeân trong suoát quaù trình phaùt trieån cuûa töø

vöïng.

Do ñoù, vieäc chuaån hoaù töø vöïng phaûi ñöôïc döïa treân caùc nguyeân taéc:

Chuaån töø vöïng laø vaán ñeà caáp baùch nhaát treân caùc vaên baûn baùo chí hieän nay (so vôùi chuaån ngöõ aâm vaø chuaån ngöõ phaùp). Nhöõng sai soùt treân baùo xaûy ra nhieàu nhaát ôû bình dieän töø vöïng.

Noäi dung cuûa vieäc chuaån hoaù töø vöïng treân caùc vaên baûn baùo chí bao goàm: -vieát ñuùng hình thöùc chính taû cuûa töø, löïa choïn caùc bieán theå phuø hôïp vôùi heä thoáng

ngöõ aâm chuaån cuûa tieáng Vieät,

3.3.2. Vaán ñeà chuaån töø vöïng treân caùc vaên baûn baùo chí

-keát hôïp töø, taïo töø môùi, taïo nghóa môùi theo ñuùng quy taéc tieáng Vieät,

-löïa choïn nhöõng töø ngöõ coù nghóa chính xaùc, khoâng taïo ra söï laãn loän, mô hoà veà

nghóa,

-duøng töø ñuùng phong caùch.

Ñaây laø coâng vieäc ñöôïc tieán haønh treân taát caû caùc lôùp töø vöïng thoâng thöôøng, thuaät

ngöõ, töø ngöõ vay möôïn,v.v.

3.3.3. Maáy yù kieán baøn luaän theâm

3.3.3.1. Heä thoáng töø vöïng tieáng Vieät phaùt trieån raát nhanh baèng nhieàu con ñöôøng. Baùo chí laø nôi cung caáp nhanh nhaát, nhieàu nhaát nhöõng thoâng tin môùi, nhöõng töø ngöõ môùi cho ñoâng ñaûo ñoäc giaû, cho neân nhaø baùo (taùc giaû vaø toaø soaïn) caàn löïa choïn töø ngöõ moät caùch caån thaän, khoâng vì ñaïi theå maø boû qua chi tieát, khoâng vì muïc ñích cung caáp thoâng tin maø xem thöôøng giaù trò cuûa töø ngöõ. 3.3.3.2. Trong baùo chí coù nhieàu caáu truùc, nhieàu töø ngöõ laø khuoân maãu ñöôïc söû duïng

vôùi taàn soá raát cao, khoâng ít laø nhöõng saùng taïo môùi laï. Chuaån hoaù töø ngöõ baùo chí ñoøi hoûi

caàn coù söï chuaån bò kyõ löôõng, khoâng ñeå taïo ra nhöõng “chuoãi baát thöôøng”, nhöõng “vaät theå

laï”.

3.3.3.3. Cho ñeán nay, vieäc chuaån hoaù töø ngöõ ñaõ ñöôïc baøn luaän khaù nhieàu nhöng vaãn

phaûi aùp ñaët maø coù ñöôïc. Dung naïp ñöôïc hay khoâng chính do baûn thaân heä thoáng, söï vaän

ñoäng beân trong cuûa heä thoáng quyeát ñònh, maø theå hieän beân ngoaøi chính laø hieäu quaû cuûa

vieäc söû duïng.

chöa thoáng nhaát. Ñieàu naøy thaät ra khoâng quaù möùc lo ngaïi. Choïn löïa hay loaïi boû khoâng

3.4. YEÂU CAÀU VEÀ CHUAÅN NGÖÕ PHAÙP

-“Caâu chính laø caáp ñoä maø ôû ñoù, vaán ñeà chuaån ñöôïc coi laø phöùc taïp nhaát”[Hoaøng Tueä,2001,tr.755]. Do vaäy, moät ñònh höôùng chuaån ñuùng ñaén laø ñònh höôùng phaûi tính ñeán hieäu quaû cuûa phaùt ngoân.

-Tieáng Vieät khoâng coù tieâu chí hình thaùi hoïc neân tieâu chí ngöõ nghóa-ngöõ duïng laø

quan troïng nhaát ñeå ñaùnh giaù söï toàn taïi cuûa moät phaùt ngoân. Nhöõng caùch noùi kieåu nhö: con

3.4.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù ngöõ phaùp

meøo ñaõ töø traàn, haøng caây ñang aên côm,v.v. khoâng theå coi laø chuaån ngöõ phaùp ñöôïc, nhaát laø

trong phong caùch baùo chí. Toå chöùc caâu coù theå ñuùng cuù phaùp nhöng coù theå vi phaïm

nguyeân taéc veà ñònh danh (duøng töø sai), vi phaïm nguyeân taéùc veà giao tieáp (ngöõ caûnh

sai),v.v.

caáu truùc laø vieäc khoâng deã. Do vaäy, nghóa cuûa caâu phaûi ñöôïc xem xeùt töø nhieàu yeáu toá taïo

-Moâ hình caáu taïo caâu thì coù haïn, trong khi caâu thöïc theå thì voâ haïn cho neân giaûi maõ

thaønh: nghóa töø vöïng, nghóa ngöõ phaùp, nghóa ngöõ duïng.

-Chuaån ngöõ phaùp cuõng phaûi xuaát phaùt töø ñaëc ñieåm rieâng cuûa heä thoáng, khoâng theå

moâ phoûng hay aùp ñaët theo moät chuaån naøo ñoù beân ngoaøi.

3.4.2. Vaán ñeà chuaån ngöõ phaùp treân caùc vaên baûn baùo chí

Vaán ñeà chuaån ngöõ phaùp treân caùc vaên baûn baùo chí hieän nay ñang ñöôïc xem xeùt ôû

caùc khía caïnh sau:

-vieát caâu ngaén goïn, roõ yù, chuyeån taûi ñöôïc chính xaùc noäi dung thoâng tin; traùnh kieåu

caâu daøi, röôøm raø, coù caáu truùc phöùc taïp,

-vieát caâu ñuùng vôùi caáu truùc cuù phaùp tieáng Vieät, khoâng thieáu, khoâng thöøa, khoâng laãn

loän caùc thaønh phaàn caâu, traùnh tình traïng taïo ra yù mô hoà hoaëc coù khaû naêng hieåu sai leäch

noäi dung thoâng tin,

thoâng tin,

-phaân ñoaïn caâu ñuùng vôùi noäi dung thöïc taïi (nhaát laø ôû caâu tieâu ñeà),

-söû duïng kieåu loaïi caâu phuø hôïp vôùi phong caùch chöùc naêng.

-duøng caùc loaïi daáu ngaét caâu, daáu cuoái caâu ñuùng quy taéc, phuø hôïp vôùi noäi dung

3.4.3.1. Kieåu caâu hai thaønh phaàn ñöôïc xem laø kieåu caâu chuaån vì coù söï ñoàng nhaát

caáu truùc cuù phaùp vôùi caáu truùc loâgic cuûa caâu. Tuy nhieân, caâu trong khi ñang haønh chöùc

khoâng chæ toàn taïi vôùi tö caùch laø moät ñôn vò trong heä thoáng maø coøn phaûi ñöôïc xem xeùt töø

hai goùc ñoä:

-laø moät ñôn vò phaùt tin (töø phía ngöôøi phaùt),

3.4.3. Maáy yù kieán baøn luaän theâm

3.4.3.2. Trong phong caùch baùo chí, ngöõ phaùp baùo caàn ñöôïc xem xeùt theo höôùng chöùc naêng, moãi

phaùt ngoân baùo chí caàn ñöôïc xem nhö moät böùc “thoâng ñieäp”, nhö moät “lôøi trao ñoåi”. Coù theå xem haàu heát

caâu baùo chí ñeàu coù caáu truùc thoâng baùo bôûi vì: “caáu truùc thoâng baùo coù theå coù nhöõng aûnh höôûng quan troïng

ñoái vôùi caáu truùc caâu. Ngoaøi phaàn aùp löïc raát quan troïng cuûa noù ñoái vôùi vieäc löïa choïn caáu truùc Ñeà-Thuyeát

cuûa caâu, noù coøn chi phoái nhöõng hieän töôïng nhö tænh löôïc, nhaán maïnh, ñaûo traät töï v.v.” [Cao Xuaân Haïo,

1991, tr.39].

-laø moät ñôn vò nhaän tin (töø phía ngöôøi nhaän). Cho neân trong thöïc teá, caâu coù theå ñöôïc toå chöùc döôùi nhieàu daïng caáu taïo khaùc nhau.

Tính khuoân maãu cuõng coù theå ñöôïc xem laø moät chuaån ngöõ phaùp cuûa caâu baùo chí,

“ñoù laø nhöõng coâng thöùc ngoân töø coù saün, ñöôïc söû duïng laëp ñi laëp laïi nhaèm töï ñoäng hoaù quy

trình thoâng tin, laøm cho noù trôû neân nhanh choùng, thuaän tieän hôn” [Hoaøng Anh,2003,tr.25].

Dieãn ñaït theo khuoân maãu laø moät caùch thöïc taïi hoaù nhanh nhaát caùc söï kieän vaø laøm cho

ngöôøi ñoïc deã tieáp thu (coù khaû naêng laép nhanh thoâng tin vaøo caùc khuoân tri thöùc).

3.4.3.3. Baûn chaát cuûa phaân ñoaïn ngöõ löu laø vieäc tuyeán tính hoaù baèng ngoân ngöõ

nhöõng nhaän thöùc veà thöïc taïi, cho neân chæ coù theå phaân ñoaïn ñuùng treân cô sôû nhaän thöùc

ñuùng thöïc taïi khaùch quan. Nhö ñaõ trình baøy, vieäc phaân chia ngöõ ñoaïn coù lieân quan ñeán cuù

phaùp-ngöõ nghóa cuûa caâu vaø caùc thaønh phaàn trong caâu. Caùc nhaø nghieân cöùu, ñaëc bieät laø

dieãn ngoân bôûi hoï tin raèng caùch thöùc moät ñoaïn dieãn ngoân ñöôïc phaân ñoaïn chaéc chaén seõ coù

aûnh höôûng roõ reät ñeán tieán trình giaûi thuyeát vaø tieán trình hoài coá sau ñoù [Gillian Brown vaø

George Yule,2001,tr.215]. Vieäc choïn löïa, toå chöùc vaø phaân ñoaïn caâu trong ngoân ngöõ baùo chí

khoâng naèm ngoaøi quy luaät naøy.

caùc nhaø ngoân ngöõ hoïc taâm lyù, xem phaân ñoaïn nhö laø moät nhaân toá quan yeáu trong caáu truùc

3.5. YEÂU CAÀU VEÀ CHUAÅN VAÊN BAÛN

3.5.1.1. Chuaån vaên baûn tröôùc heát phaûi laø chuaån veà ngöõ aâm, töø vöïng, ngöõ phaùp. Moät vaên baûn chuaån laø vaên baûn coù caùc yeáu toá hoaøn chænh lieân keát nhau taïo neân moät chænh theå veà noäi dung (theå hieän ñöôïc ñeà taøi) laãn hình thöùc (coù moät keát caáu thích hôïp).

3.5.1.2. Chuaån vaên baûn tuyø thuoäc vaøo theå loaïi cuûa töøng kieåu phong caùch. Toå chöùc vaên baûn thô khaùc vôùi truyeän, kyù, phoùng söï, v.v. trong vaên chöông, khaùc vôùi tin töùc, kyù, phoùng söï, bình luaän,v.v. trong baùo chí.

3.5.1. Nhöõng nguyeân taéc cuûa vieäc chuaån hoaù vaên baûn

3.5.1.3. Chuaån vaên baûn khoâng loaïi tröø söï saùng taïo. Trong thöïc teá, chuùng ta vaãn thöôøng gaëp nhieàu vaên baûn coù caáu truùc khoâng ñaày ñuû caùc phaàn, nhieàu vaên baûn ñöôïc toå chöùc khaùc vôùi ñaëc ñieåm theå loaïi nhöng vaãn taïo ñöôïc söï ñoäc ñaùo, rieâng bieät.

3.5.2. Vaán ñeà chuaån hoaù vaên baûn baùo chí

3.5.2.1. Vaên baûn baùo chí thuoäc nhoùm coù “khuoân hình meàm deûo”, coù moät heä thoáng theå loaïi ña daïng vôùi nhieàu noäi dung phong phuù vaø nhöõng phöông thöùc toå chöùc khaùc nhau. Cho neân ñieàu coát yeáu cuûa moät vaên baûn chuaån laø phaûi coù moät keát caáu hôïp lyù, phuø hôïp vôùi ñaëc tröng theå loaïi, trieån khai ñöôïc ñeà taøi moät caùch hieäu quaû.

3.5.2.2. Ngaén goïn laø yeâu caàu haøng ñaàu cuûa vieäc toå chöùc vaên baûn baùo chí. Tuy nhieân, caàn traùnh tình traïng ruùt ngaén ñeán möùc thoâng tin trôû neân khoù hieåu, thaäm chí coù theå bò hieåu sai leäch. Nhìn chung, caàn höôùng ñeán vieäc taïo laäp moät vaên baûn ngaén goïn nhöng vaãn coù keát caáu ñuû caùc phaàn ñeå taêng giaù trò cuûa vaên baûn vaø chuyeån taûi ñöôïc ñaày ñuû noäi dung thoâng tin.

3.5.2.3. Trong tình hình vaên baûn baùo chí ñang phaùt trieån raát ña daïng, vieäc xaùc ñònh

chuaån vaên baûn cuûa töøng theå loaïi laø raát caàn thieát. Tin, phoùng söï, kyù söï, tieåu phaåm, bình

luaän,v.v. khoâng chæ laø söï khaùc nhau veà phöông thöùc phaûn aùnh. Moät moâ hình chuaån vaên

baûn cuûa töøng theå loaïi khoâng nhöõng giuùp phaân bieät ñöôïc ñieån daïng vôùi bieán theå maø coøn

taïo ra nhöõng coâng thöùc chung cho vieäc laäp ngoân vaø thuï ngoân – ñieàu maø baùo chí raát caàn.

ñöôïc caùc chöùc naêng moät caùch chuyeân bieät.

Maët khaùc, chuaån vaên baûn cuûa töøng theå loaïi laø ñieàu kieän toát nhaát ñeå baùo chí thöïc hieän

3.5.3.1. Moãi moät taùc phaåm baùo chí thöïc chaát laø moät böùc thoâng ñieäp ngöôøi phaùt göûi ñeán ngöôøi nhaän. Theo John Lyons, thaønh coâng cuûa söï giao tieáp khoâng chæ ôû möùc ñoä ngöôøi tieáp nhaän hieåu ñöôïc noäi dung thoâng ñieäp maø coøn phaûi hieåu ñöôïc chuû ñònh cuûa ngöôøi truyeàn ñaït thoâng ñieäp.

Moät tin “coù yù nghóa” ñöôïc hình dung nhö sau:

“coù yù nghóa”

ñoái vôùi ngöôøi phaùt - laø “coù tính giao tieáp” (gaén vôùi chuû ñònh) ñoái vôùi ngöôøi nhaän - laø “coù chöùa thoâng tin” (gaén vôùi giaù trò)

[daãn theo Dieäp Quang Ban, 2003, tr.22]

Cho neân, moãi vaên baûn baùo chí cuõng coù theå ñöôïc xem xeùt vôùi tö caùch laø moät caáu

3.5.3. Maáy yù kieán baøn luaän theâm

truùc thoâng tin. Nhìn töø goùc ñoä naøy, coù theå noùi, tieâu ñeà vaên baûn luoân luoân laø phaàn môùi cuûa

vaên baûn vaø coù theå chia TÑ thaønh hai kieåu loaïi:

-Tieâu ñeà laø thöïc theå môùi hoaøn toaøn: kieåu TÑ chöa ñöôïc laäp ngoân treân caùc vaên baûn

(180) “Fradkov chæ ñònh Zhukov laø phoù thuû töôùng thöù nhaát” (CA-04/3/2004)

tröôùc ñoù maø ngöôøi vieát giaû ñònh laø ngöôøi ñoïc chöa töøng bieát ñeán. Ví duï:

TÑ daïng naøy laø sôû ñeà hoùa cuûa söï kieän ñöôïc quy chieáu laàn ñaàu tieân vaøo dieãn ngoân.

-Tieâu ñeà laø thöïc theå ñöôïc gôïi leân: kieåu TÑ tröôùc ñaây ñaõ ñöôïc laäp ngoân moät phaàn

(tin cuõ), hoaëc giaû ñònh laø ñaõ coù trong kieán thöùc neàn cuûa ngöôøi ñoïc nhöng khoâng coù trong yù

(181) “Chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû laø traän Stalingrat cuûa Vieät Nam”[BD-21/3/2004]

TÑ daïng naøy laø sôû ñeà hoùa cuûa söï kieän ñaõ ñöôïc quy chieáu tröôùc ñaây (coù theå suy luaän ra, coù theå ñöôïc

gôïi leân) nhöng coù theâm moät löôïng thoâng tin boå sung.

thöùc taïi thôøi ñieåm phaùt ngoân. Ví duï:

Vieät, Nhaäp moân ngoân ngöõ hoïc, caùc baøi thô Khoâng ñeà,v.v…) thì trong quan heä ngoaïi chieáu

Ngay trong tröôøng hôïp nhieàu vaên baûn coù cuøng TÑ (caùc loaïi saùch Ngöõ phaùp tieáng

ñaõ ñöôïc “sôû ñeà hoaù”, TÑ trôû thaønh ñieåm xuaát phaùt cho noäi dung toaøn vaên baûn: toå chöùc

phaân ñoaïn theo höôùng sôû ñeà, haïn ñònh noäi dung, ñònh höôùng ñeà taøi cho töøng boä phaän,v.v.

3.5.3.2. Caùc quan heä trong vaên baûn bao goàm:

Veà maët hình thöùc, caáu truùc cuûa moät vaên baûn ñöôïc toå chöùc theo quan heä hình tuyeán, theå hieän trong vaên baûn laø caùc phaàn: tieâu ñeà, phaàn môû, phaàn thaân vaø phaàn keát. Quan heä hình tuyeán trong vaên baûn khoâng chæ ñôn thuaàn laø xuaát hieän tröôùc sau cuûa caùc phaàn, ôû ñaây coù moät moái lieân heä baét buoäc: tieâu ñeà vaø phaàn môû coù giaù trò giôùi thieäu vaán ñeà, loâi cuoán, haáp daãn ngöôøi ñoïc, phaàn thaân laø phaàn trieån khai vaán ñeà, duy trì höùng thuù cuûa ngöôøi ñoïc vaø phaàn keát coù giaù trò keát thuùc vaán ñeà, naâng cao nhaän thöùc thaãm myõ cho ngöôøi ñoïc. Ñaây laø ñieàu laøm cho moät vaên baûn khaùc haün vôùi moät chuoãi phaùt ngoân hoãn ñoän ñaët caïnh nhau.

Veà maët noäi dung, caáu truùc cuûa moät vaên baûn ñöôïc toå chöùc theo hai quan heä: quan heä ñaúng laäp (giöõa caùc noäi dung boä phaän mang caáu truùc moùc xích hoaëc song haønh) vaø quan heä chính phuï (giöõa caùc noäi dung phuï thuoäc mang caáu truùc dieãn dòch hoaëc quy naïp).

Ñaây cuõng laø nhöõng kieåu quan heä phaûn aûnh moái lieân quan cuûa caùc söï vaät, hieän

vôùi vaên baûn, caùc TÑ naøy vaãn ñaïi dieän cho nhöõng noäi dung thoâng tin khaùc nhau. Moät khi

töôïng trong thöïc taïi khaùch quan (töông ñöông hoaëc phuï thuoäc).

Ngoaøi ra, vaên baûn coøn theå hieän moái quan heä giöõa thöïc taïi vôùi ngöôøi laäp vaên baûn ôû

nghóa tình thaùi, ôû nghóa haøm aån cuûa vaên baûn. Nhöng nhìn chung, caùc vaên baûn baùo chí

khoâng phaûn aùnh kieåu quan heä naøy. Chæ ôû moät soá baøi bình luaän, tieåu phaåm, loaïi yù nghóa

vaên baûn ñôn yù, nhaát laø theå loaïi tin. Trong baùo chí, nhöõng vaên baûn chöùa haøm yù deã coù khaû

naøy toàn taïi vôùi muïc ñích pheâ phaùn, chaâm bieám. Coøn haàu heát vaên baûn baùo chí ñeàu laø kieåu

naêng taïo ra nhieàu caùch hieåu sai leäch vôùi noäi dung thoâng tin.

3.5.3.3. Veà caùch phaân chia caùc theå loaïi vaên baûn baùo chí

Coù nhieàu caên cöù ñeå phaân chia caùc theå loaïi vaên baûn baùo chí. Theo Grabennhicoáp, söï

phaân chia caùc theå loaïi cuûa ngaønh baùo ñöôïc döïa treân nhöõng caên cöù:

-caên cöù vaøo tính chaát söï vieäc ñöôïc theå hieän baèng nhaän thöùc,

-caên cöù vaøo caùc chöùc naêng laøm vieäc cuï theå,

-caên cöù vaøo khoái löôïng naém baét ñöôïc söï thaät, giao tieáp vaø keát luaän,

-caên cöù vaøo tính chaát theå hieän dieãn caûm cuûa caùc tö lieäu.

Treân quan ñieåm “moät theå loaïi ñöôïc xaùc ñònh, khoâng neân caên cöù vaøo moät ñieåm naøo

ñoù trong soá caùc ñaëc tính cuûa noù, maø phaûi caên cöù vaøo toång theå”, oâng chia caùc theå loaïi vaên

baûn baùo chí thaønh ba nhoùm sau: theå loaïi thoâng baùo (baûn tin ngaén, phoùng söï töôøng thuaät,

quaàn chuùng (buùt kyù, tieåu phaåm,)[2003; tr.247].

Caùc taùc giaû Jean, Luc Martin vaø Lagardette trong cuoán Höôùng daãn caùch vieát baùo

[2003,tr.80], chia caùc vaên baûn baùo chí thaønh boán theå loaïi:

-theå loaïi thoâng tin: tin vaén, tin nhoû, baøi baùo, ñeà taøi khai thaùc laïi, toùm taét baùo caùo,

baûn töôøng thuaät;

-theå loaïi bình luaän: baøi bình luaän, pheâ bình, xaõ luaän, chaân dung, dieãn ñaøn töï do;

-theå loaïi phoùng taùc: tin vaët, tin traøo phuùng, thö ñoäc giaû;

-theå loaïi soaïn thaûo: ñieàu tra, phoùng söï, phoûng vaán.

Theo Ñinh Troïng Laïc [2000, tr.99], caên cöù vaøo noäi dung yù nghóa söï vaät-loâgic, ngöôøi

ta chia vaên baûn baùo chí thaønh caùc kieåu loaïi: maãu tin, tin toång hôïp, ñieàu tra, phoûng vaán,

phoûng vaán), theå loaïi phaân tích (trao ñoåi thö tín, bình luaän, ñieåm baùo), theå loaïi ngheä thuaät

phoùng söï (thuoäc kieåu tin töùc); yù kieán baïn ñoïc, traû lôøi baïn ñoïc, tieåu phaåm (thuoäc kieåu coâng

luaän); nhaén tin, thoâng baùo, rao vaët, quaûng caùo (thuoäc kieåu thoâng tin – quaûng caùo),v.v.

Coù theå thaáy ngay raèng vieäc phaân chia nhö treân laø khoâng nhaát quaùn vì giöõa caùc theå

aûnh, phöông thöùc phaûn aûnh vaø muïc ñích taùc ñoäng ôû töøng kieåu loaïi vaên baûn laø khaùc nhau.

loaïi ñaõ coù moät söï ñan xen nhau maø caùi coát loõi laø noäi dung söï kieän nhöng möùc ñoä phaûn

Xuaát phaùt töø quan nieäm chính caùc ñaëc ñieåm chöùc naêng cuûa phong caùch baùo chí ñaõ

chi phoái ñeán vieäc toå chöùc vaên baûn, chuùng toâi chia vaên baûn baùo chí thaønh 5 nhoùm: tin töùc

baùo chí, bình luaän baùo chí, kyù baùo chí, trao ñoåi coâng luaän vaø quaûng caùo baùo chí, ñaëc ñieåm

chung cuûa töøng nhoùm theå loaïi naøy nhö ñaõ ñöôïc trình baøy ôû muïc 1.5.1.

3.6. TIEÅU KEÁT

3.6.1. Chuaån hoaù ngoân ngöõ laø coâng vieäc thöôøng xuyeân vaø laâu daøi, ñöôïc xem xeùt trong moái quan heä giöõa caùi ñuùng vaø söï thích hôïp. 3.6.2. Chuaån ngoân ngöõ laø vieäc xaùc laäp moät heä thoáng caùc quy taéc söû duïng ngoân ngöõ trong caùc phaïm vò giao tieáp khaùc nhau. Trong ñoù, chuaån ngöõ aâm, chuaån töø vöïng, chuaån ngöõ phaùp ñeàu coù tính ñoäc laäp töông ñoái. Chuaån vaên baûn ñöôïc xaùc laäp töø chuaån caùc yeáu toá taïo thaønh (ngöõ aâm, töø vöïng, ngöõ phaùp) cuøng vôùi söï phuø hôïp veà maët phong caùch. 3.6.3. Chuaån ngoân ngöõ khoâng loaïi tröø khaû naêng cheäch chuaån, saùng taïo. Cheäch chuaån coù theå xaûy ra ôû caùc caáp ñoä töø ngöõ, caâu vaø toå chöùc vaên baûn. Cheäch chuaån ñem ñeán cho heä thoáng nhieàu töø ngöõ, caùch dieãn ñaït môùi laï vaø coù giaù trò cao trong vieäc chuyeån taûi thoâng tin vì tính chaát ñoäc ñaùo, haáp daãn. 3.6.4. Chuaån hoaù ngoân ngöõ baùo chí laø coâng vieäc phaûi tieán haønh ñoàng thôøi treân caùc bình dieän ngöõ aâm, töø vöïng, ngöõ phaùp vaø vaên baûn. Ñaây laø coâng vieäc heát söùc caáp baùch trong tình traïng coù khaù nhieàu sai soùt treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng hieän nay. 3.6.5. Trong coâng vieäc chuaån hoaù ngoân ngöõ baùo chí, nhaø baùo (taùc giaû vaø taäp theå toaø soaïn) giöõ vai troø raát quan troïng. 3.6.6. Ngoân ngöõ baùo chí chuaån hoaù khoâng chæ coù taùc duïng naâng cao giaù trò cuûa tôø baùo maø coøn coù taùc duïng ñònh höôùng ngoân ngöõ cho ñoâng ñaûo coâng chuùng ñoäc giaû.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

Taùc giaû trong nöôùc:

1. Hoaøng Anh, 2003, Moät soá vaán ñeà veà söû duïng ngoân töø treân baùo chí, Nxb Lao ñoäng 2. Leâ Thaùi AÁt, Kyõ thuaät haønh vaên (saùch Ñaïi hoïc Vaïn Haïnh). 3. Dieäp Quang Ban, 1999, Vaên baûn vaø lieân keát trong tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc. 4. Dieäp Quang Ban, 2003, Giao tieáp-Vaên baûn-Maïch laïc-Lieân keát-Ñoaïn vaên, Nxb KHXH 5. Dieäp Quang Ban, Thöû ñieåm qua vieäc nghieân cöùu ngöõ phaùp tieáng Vieät trong nöõa theá kyû qua, Ngoân

ngöõ 9 - 2000.

6. Dieäp Quang Ban, Ngöõ phaùp truyeän vaø moät vaøi bieåu hieän cuûa tính maïch laïc trong truyeän, Ngoân ngöõ

10 - 2000.

7. Nguyeãn Troïng Baùu,2002, Bieân taäp ngoân ngöõ saùch vaø baùo chí, Nxb KHXH. 8. Ñoã Höõu Chaâu, 2001, Ñaïi cöông ngoân ngöõ hoïc, taäp1 & taäp 2, Giaùo duïc. 9. Nguyeãn Höõu Chænh, Quan heä ngöõ phaùp trong vaên baûn,Ngoân ngöõ 6-2002 10. Nguyeãn Ñöùc Daân, 1999, Loâ gích vaø tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc. 11. Nguyeãn Ñöùc Daân, 2000, Ngöõ duïng hoïc, Nxb Giaùo duïc. 12. Nguyeãn Ñöùc Daân, Nhöõng thoâng tin chìm trong ngoân ngöõ baùo chí, Hoäi thaûo khoa hoïc, thaùng 12-

2002.

13. Nguyeãn Ñöùc Daân, YÙ taïi ngoân ngoaïi- Nhöõng thoâng tin chìm trong baùo chí, Ngoân ngöõ 2-2004. 14. Döùc Duõng, 2000, Vieát baùo nhö theá naøo? Nxb VH-TT. 15. Nguyeãn Vaên Döõng (chuû bieân), 2001, Soå tay phoùng vieân-Baùo chí vôùi treû em, Nxb Lao Ñoäng. 16. Höõu Ñaït, 2000, Phong caùch hoïc vaø caùc phong caùch chöùc naêng tieáng Vieät, Nxb Vaên hoaù-Thoâng tin. 17. Ñinh Vaên Ñöùc, Nguyeãn Vieät Haø, Dieän maïo chung cuûa caáu truùc cuù phaùp tieáng Vieät qua moät soá vaên

baûn chöõ Quoác ngöõ theá kyû XVIII, Ngoân ngöõ 11-2002.

18. Haø Minh Ñöùc (chuû bieân),1996, Baùo chí-Nhöõng vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn, Nxb Giaùo duïc. 19. Haø Minh Ñöùc,2000, Cô sôû lyù luaän baùo chí-Ñaëïc tính chung vaø phong caùch, Nxb ÑHQG Haø Noäi. 20. Nguyeãn Thieän Giaùp, 2000, Duïng hoïc Vieät ngöõ, Nxb ÑHQG Haø Noäi. 21. Ñoã Xuaân Haø,1997, Baùo chí vôùi thoâng tin quoác teá, Nxb ÑHQG Haø Noäi. 22. Vuõ Quang Haøo, 2001, Ngoân ngöõ baùo chí, Nxb ÑHQG Haø Noäi. 23. Cao Xuaân Haïo,1998, Tieáng Vieät maáy vaán ñeà ngöõ aâm ngöõ phaùp ngöõ nghóa, Nxb Giaùo duïc. 24. Cao Xuaân Haïo,1991, Tieáng Vieät-Sô thaûo ngöõ phaùp chöùc naêng, Nxb KHXH. 25. Cao Xuaân Haïo (chuû bieân), 2002, Loãi ngöõ phaùp vaø caùch khaéc phuïc, Nxb KHXH. 26. Leâ Trung Hoa, 2002, Loãi chính taû vaø caùch khaéc phuïc, Nxb KHXH. 27. Nguyeãn Hoøa, Ngöõ caûnh trong lyù luaän phaân tích dieãn ngoân, Ngoân ngöõ 11 - 2002. 28. Nguyeãn Thaùi Hoøa, 1998, Daãn luaän phong caùch hoïc, Nxb Giaùo duïc. 29. Phaïm Vaên Hoaønh, Ñaëc ñieåm cuûa phoùng söï baùo chí hieän ñaïi, Ngöôøi laøm baùo 2/2004. 30. Mai Xuaân Huy, Veà khaùi nieäm taét toá vaø caùc kieåu ñònh danh taét trong tieáng Vieät, NN-10/2003. 31. Ñinh Höôøng, Luaän baøn veà theå loaïi baùo chí, Ngöôøi laøm baùo 2/2004. 32. Ñinh Troïng Laïc, 1994, Phong caùch hoïc vaên baûn, Nxb Giaùo duïc. 33. Ñinh Troïng Laïc, 2000, Phong caùch hoïc tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc. 34. Ñinh Troïng Laïc, Tröôøng cuù trong tieáng Vieät, Ngoân ngöõ 6-2000. 35. Ñinh Troïng Laïc, Veà phong caùch baùo, Ngoân ngöõ 1-1995 36. Ñinh Troïng Laïc,2001,99 phöông tieän vaø bieän phaùp tu töø tieáng Vieät,Nxb Giaùo duïc. 37. Traàn Thò Ngoïc Lang, 2002, Vaøi nhaän xeùt veà caâu treân baùo chí Vieät ngöõ ôû Nam boä thôøi kyø ñaàu, Hoäi

nghò khoa hoïc thaùng 8-2002.

38. Hoà Leâ (chuû bieân), 2002, Loãi töø vöïng vaø caùch khaéc phuïc, Nxb KHXH. 39. Hoà Leâ, Leâ Trung Hoa, 2003, Söûa loãi ngöõ phaùp, Nxb KHXH.

40. Vöông Höõu Leã, Ñinh Xuaân Quyønh, 2003, Tieáng Vieät thöïc haønh, Nxb Thuaän Hoaù. 41. Nguyeãn Theá Lòch, Veà caùc tính chaát cuûa ngoân ngöõ ngheä thuaät, Ngoân ngöõ 4 -1998. 42. Nguyeãn Thò Thanh Nga, Töø vay möôïn mang phong caùch khaåu ngöõ, Taïp chí Ngoân ngöõ 3 -1999. 43. Traàn Thanh Nguyeän, Veà kieåu tieâu ñeà moâ phoûng treân caùc vaên baûn baùo chí, Ngoân ngöõ & Ñôøi soáng,

10 - 2003.

44. Traàn Thanh Nguyeän, Bieåu thöùc daãn ngöõ “theo + x” trong caùc vaên baûn baùo chí, Hoäi nghò Ngoân ngöõ

hoïc treû 2004.

45. Nguyeãn Tri Nieân, 2003, Ngoân ngöõ baùo chí, Nxb Toång hôïp Ñoàng Nai. 46. Hoaøng Pheâ (chuû bieân), 1997, Töï ñieån tieáng Vieät, Nxb Ñaø Naúng. 47. Hoaøng Pheâ, (chuû bieân), 1988, Töï ñieån chính taû tieáng Vieät, Nxb GD. 48. Ñaøo Phöông, 2000, Hoài kyù veà ngheà vieát baùo, Nxb Vaên hoùa daân toäc. 49. Hoøang Minh Phöông, 2000, Phöông phaùp thöïc hieän phoùng söï baùo chí, Nxb TP Hoà Chí Minh. 50. Nguyeãn Ngoïc San, 2003, Tìm hieåu tieáng Vieät lòch söû, Nxb Thoâng taán. 51. Trònh Saâm, Tieâu ñeà vaên baûn tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc, 1999. 52. Trònh Saâm, Ñi tìm baûn saéc tieáng Vieät, Nxb Treû, 2001. 53. Nguyeãn Kim Thaûn,1997, Nghieân cöùu ngöõ phaùp tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc. 54. Lyù Toøan Thaéng, 2002, Maáy vaán ñeà Vieät ngöõ hoïc vaø Ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông, Nxb Khoa hoïc xaõ

hoäi.

55. Phaïm Taát Thaéng, Laïi baøn veà quy taéc vieát hoa teân rieâng tieáng Vieät, NN&ÑS-11/2003 56. Traàn Ngoïc Theâm, 2000, Heä thoáng lieân keát vaên baûn tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc . 57. Traàn Ngoïc Theâm, Baøn veà ñoaïn vaên nhö moät ñôn vò ngoân ngöõ, Ngoân ngöõ 3-1984. 58. Traàn Ngoïc Theâm, Vaên baûn nhö moät ñôn vò giao tieáp, Ngoân ngöõ 1 -1989. 59. Traàn Ngoïc Theâm, Vaên baûn vaø vieäc nghieân cöùu vaên baûn, Tieáng Vieät, Vieän ngoân ngöõ hoïc, Haø Noäi

1989.

60. Traàn Ngoïc Theâm, 2001, Ñeà cöông baøi giaûng Ngöõ phaùp vaên baûn. 61. Ñaøo Tieán Thi, Vieát teân rieâng nöôùc ngoaøi trong saùch baùo vaø saùch giaùo khoa hieän nay, NN&ÑS 7-

2003.

62. Traàn Thò Thìn, Moät yù kieán nhoû veà caùch ghi daáu thanh treân vaên baûn tieáng Vieät, NN-1/1995 63. Leâ Quang Thieâm, 2003, Lòch söû töø vöïng Tieáng Vieät, Nxb ÑHQG Haø Noäi. 64. Ñoaøn Thieän Thuaät, 1977, Ngöõ aâm tieáng Vieät, Nxb ÑH vaø THCN. 65. Leâ Huy Thöïc, Vaán ñeà phieân aâm vaø vieát taét töø ngöõ nöôùc ngoaøi trong baùo chí vieát, NN-3/2000. 66. Buøi Ñöùc Tònh, 2000, Nhöõng böôùc ñaàu cuûa baùo chí, truyeän ngaén, tieåu thuyeát vaø thô môùi, Nxb TP Hoà

Chí Minh.

67. Phaïm Vaên Tình,2002, Pheùp tænh löôïc vaø ngöõ tröïc thuoäc tænh luôïc trong tieáng Vieät,Nxb KHXH, Haø

Noäi.

68. Nguyeãn Höõu Tieán, Quan heä lieân caâu trong vaên baûn tieáng Vieät, Ngoân ngöõ 1 -1999 69. Cuø Ñình Tuù-Leâ Anh Hieàn,1982, Phong caùch hoïc tieáng Vieät, Nxb GD. 70. Cuø Ñình Tuù,1983, Phong caùch hoïc vaø ñaëc ñieåm tu töø tieáng Vieät, Nxb Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc

chuyeân nghieäp.

71. Nguyeãn Ngoïc Traâm, Veà hai xu höôùng trong phaùt trieån tieáng Vieät, Ngoân ngöõ 6 - 2002. 72. Nguyeãn Ngoïc Traâm, Vaán ñeà töø vay möôïn AÂu-Myõ trong töø ñieån tieáng Vieät, Ngoân ngöõ 3/1995. 73. Nguyeãn Ngoïc Traâm, Söû duïng daïng taét treân baùo chí tieáng Vieät hieän nay, NN&ÑS 9/2003. 74. Nguyeãn Nguyeân Tröù, 1988, Ñeà cöông baøi giaûng veà Phong caùch hoïc. 75. Huyønh Vaên Toøng, 1994, Lòch söû baùo chí Vieät Nam, ÑH môû Baùn coâng. 76. Buøi Minh Toaùn, 1999, Töø trong hoaït ñoäng giao tieáp tieáng Vieät, Nxb Giaùo duïc. 77. Nguyeãn Ñöùc Toàn, 2001, Nhöõng vaán ñeà daïy vaø hoïc tieáng Vieät trong nhaø tröôøng, Nxb ÑHQG Haø

Noäi.

78. Trung taâm KHXH&NV Quoác gia, 2002, Chuaån hoùa vaø phong caùch ngoân ngöõ. 79. Tröôøng tuyeân huaán trung öông,1977, Giaùo trình nghieäp vuï baùo chí.

80. Tröôøng ÑHSP TPHCM, Ñaëc ñieåm toå chöùc ngoân ngöõ cuûa caùc vaên baûn tin treân baùo, Taøi lieäu khoa

hoïc,2002.

81. Hoaøng Tueä, 1993, Vaán ñeà chuaån ngoân ngöõ qua lòch söû ngoân ngöõ hoïc, Nxb Giaùo duïc. 82. Hoaøng Tueä, 2001, Tuyeån taäp Ngoân ngöõ hoïc, Nxb ÑHQG TP.HCM. 83. Phaïm Huøng Vieät, Vieát hoa teân rieâng trong tieáng Vieät, NN-6/2000. 84. Lòch söû Ñaûng boä tænh Bình Döông, 2003, Nxb Chính trò Quoác gia. 85. Thuû Daàu Moät-Bình Döông ñaát laønh chim ñaäu, TPHCM:Vaên ngheä,1999 Taùc giaû nöôùc ngoaøi: 86. Alison Wray, Projects in linguistic, Oxford University Press, 1988 87. David Nunan, Daãn nhaäp phaân tích dieãn ngoân, Hoà Myõ Huyeàn, Truùc Thanh dòch Nxb Giaùo

duïc,1999.

Ñaïi hoïc vaø THCN.

88. Douglas Biber, Grammar of Spoken and Written English, 1999 89. F.D.Saussure, 1973, Giaùo trình ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông, Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi. 90. Grabennhicoáp, 2003, Baùo chí trong kinh teá thò tröôøng, Nxb Thoâng taán. 91. Gillian Brown-George Yule, 2001, Phaân tích dieãn ngoân, Traàn Thuaàn dòch Nxb ÑHQG Haø Noäi. 92. IU.V.Rozdextvenxki, 1997, Nhöõng baøi giaûng ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông, NXB Giaùo duïc 93. Jacques Locquin, 2003, Töø thoâng tin ñeán quaûng caùo, Nxb Thoâng taán. 94. JU.X.Xteâpanov, 1977, Nhöõng cô sôû cuûa ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông, Nxb 95. Jean-Luc Martin-Lagardette, 2003, Höôùng daãn caùch vieát baùo, Nxb Thoâng taán. 96. John Lyons, 1997, Nhaäp moân ngoân ngöõ hoïc lyù thuyeát, Nxb Giaùo duïc. 97. Klausvon Heusinger, Reference and anaphoric relations, 2000 98. Knud Lambrecht, Information structure and sentence form, Cambridge University Press, 1994 99. Leonard Rayteel-Ron Taylor, 1993, Böôùc vaøo ngheà baùo, Nxb TP Hoà Chí Minh. 100. Loic Hervouet, Vieát cho ñoäc giaû, Leâ Hoàng Quang dòch, 1999. 101. M.A.K. Halliday, 2001, Daãn luaän ngöõ phaùp chöùc naêng (Baûn dòch tieáng Vieät cuûa Hoaøng Vaên Vaân), NXB ÑHQG Haø Noäi. 102. M.A.K. Halliday, Cohesion in English, 1976 103. O.I. Moskalskaja, 1996, Ngöõ phaùp vaên baûn (baûn dòch tieáng Vieät cuûa Traàn Ngoïc Theâm), Nxb Giaùo duïc. 104. Paul Newman and Martha Ratliff, Linguistic Fieldwork, Cambridge University Press, 2001. 105. Philippe Gaillard, 2003, Ngheà laøm baùo, Nxb Thoâng taán. 106. Ray Jackendoff, Semantic structure, 1991 107. Roman Jakobson, Ngoân ngöõ vaø thi ca, Cao Xuaân Haïo dòch. 108. Samy Cohen, 2003, Ngheä thuaät phoûng vaán caùc nhaø laõnh ñaïo, Nxb Thoâng taán. 109. Ulla Connor, Contrastive rhetoric, Cambridge University Press, 1996. 110.V.B.Kasevich, 1997, Nhöõng yeáu toá cuûa ngoân ngöõ hoïc ñaïi cöông, Nxb Giaùo duïc. 111. Z.S.Harris, 2001, Caùc phöông phaùp cuûa ngoân ngöõ hoïc caáu truùc, Nxb Giaùo duïc.

==//==