BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH
LÊ XUÂN VINH
CÁC GIẢI PHÁP KIỂM SOÁT AN NINH
TÀI CHÍNH TRONG TIẾN TRÌNH TỰ DO HÓA
TÀI CHÍNH CỦA VIỆT NAM HIỆN NAY
CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
MÃ SỐ: 60.31.12
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
GS.TS NGUYỄN THANH TUYỀN
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
NĂM 2007
MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
MỤC LỤC
DANH SÁCH CÁC BẢNG VÀ HÌNH
DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT
PHẦN MỞ ĐẦU
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ KIỂM SOÁT AN NINH TÀI CHÍNH TRONG
TIẾN TRÌNH TỰ DO HÓA TÀI CHÍNH
1.1 TỰ DO HÓA TÀI CHÍNH .................................................................................................... 1
1.2 LỢI ÍCH VÀ CƠ HỘI TỪ TỰ DO HÓA TÀI CHÍNH....................................................... 3
1.3 RỦI RO VÀ BẤT ỔN ĐỊNH TRONG QUÁ TRÌNH TỰ DO HÓA TÀI CHÍNH ........... 5
1.3.1 Dòng vốn chảy ồ ạt .....................................................................................................6
1.3.2 Sự đảo ngược của dòng vốn........................................................................................7
1.3.3 Tính biến động và xu hướng bầy đàn .........................................................................8
1.4 THÁCH THỨC CỦA QUÁ TRÌNH TỰ DO HÓA TÀI CHÍNH....................................... 9
1.5 AN NINH TÀI CHÍNH...........................................................................................................9
1.5.1 Khái niệm....................................................................................................................9
1.5.2 Sự cần thiết phải kiểm soát an ninh tài chính ...........................................................10
1.5.3 Nguyên nhân gây ra bất ổn định ...............................................................................10
1.5.4 Kiểm soát an ninh tài chính trong tiến trình tự do hóa tài chính .............................10
1.5.4.1 Rủi ro tài chính đối với các khoản nợ nước ngoài không kiểm soát .............11
1.5.4.2 Rủi ro tài chính trong kinh doanh chứng khoán............................................12
1.6 SỰ THÀNH CÔNG VÀ THẤT BẠI CỦA CÁC NƯỚC TRONG QUÁ TRÌNH TỰ
DO HÓA TÀI CHÍNH................................................................................................................ 12
1.7 BÀI HỌC KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM .................................................................. 19
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.................................................................................................21
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG TÌNH HÌNH KIỂM SOÁT AN NINH TÀI CHÍNH
TRONG TIẾN TRÌNH TỰ DO HÓA TÀI CHÍNH CỦA VIỆT NAM HIỆN NAY
2.1 THỰC TRẠNG CẢI CÁCH VÀ TỰ DO HÓA TÀI CHÍNH TẠI VIỆT NAM SAU
HƠN 20 NĂM ĐỔI MỚI........................................................................................................... 22
2.1.1 Chủ trương hội nhập của Đảng ta .............................................................................22
2.1.2 Các bước đi trong quá trình hội nhập .......................................................................23
2.1.3 Những kết quả đã đạt được trong tiến trình hội nhập ...............................................24
2.1.3.1 Chuyển dịch cơ cấu kinh tế............................................................................24
2.1.3.2 Chính sách tài khóa .......................................................................................25
2.1.3.4 Về xuất nhập khẩu .........................................................................................26
2.1.3.5 Về tình hình thu hút vốn đầu tư.....................................................................27
2.1.3.6 Về dự trữ bắt buộc .........................................................................................28
2.2 NHỮNG THÀNH TỰU VÀ HẠN CHẾ TRONG VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH
TỶ GIÁ THẢ NỔI CÓ SỰ ĐIỀU TIẾT CỦA NHÀ NƯỚC .................................................. 28
2.2.1 Những thành tựu đạt được .......................................................................................29
2.2.2 Những tồn tại trong việc xây dựng và điều hành chính sách tỷ giá..........................29
2.2.2.1 Việc xác định tỷ giá chưa thích ứng với cung cầu ngoại tệ...........................30
2.2.2.2 Chậm thay đổi tỷ giá theo mức độ cần thiết..................................................30
2.2.2.3 Chính sách tỷ giá thiếu gắn bó chặt chẽ với chính sách lãi suất ..................31
2.2.2.4 Tỷ giá giao dịch ở hai trung tâm giao dịch ngoại tệ và thị trường ngoại
tệ liên ngân hàng chưa thể hiện hết vai trò điều tiết của mình .........................................32
2.3 NHỮNG THÀNH TỰU VÀ HẠN CHẾ TRONG VIỆC ĐIỀU HÀNH CHÍNH SÁCH
LÃI SUẤT Ở VIỆT NAM .......................................................................................................... 32
2.3.1 Những thành tựu đạt được từ chính sách lãi suất của Ngân hàng Nhà nước Việt
Nam trong thời gian qua ....................................................................................................34
2.3.1.1 Chính sách lãi suất góp phần đẩy lùi lạm phát ............................................34
2.3.1.2 Chính sách lãi suất góp phần ổn định giá trị đồng Việt Nam .......................35
2.3.1.3 Chính sách lãi suất quyết định chấm dứt việc phát hành tiền cho ngân
sách cho ngân sách sử dụng ..............................................................................................35
2.3.1.4 Chính sách lãi suất góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế..........................35
2.3.1.5 Chính sách lãi suất góp phần thu hút được vốn và mở rộng tín dụng .........36
2.3.1.6 Chính sách lãi suất tiến dần tới tự do hóa lãi suất........................................36
2.3.2 Những tồn tại của chính sách lãi suất trong thời gian qua .......................................37
2.3.2.1 Duy trì quá lâu việc điều hành chính sách lãi suất dựa trên phương pháp
điều chỉnh truyền thống .....................................................................................................37
2.3.2.2 Chính sách lãi suất hạn chế khả năng cạnh tranh của các NHTM ..............38
2.3.2.3 Tồn tại trong việc tổ chức thực hiện quan điểm về tự do hóa lãi suất ..........38
2.3.2.4 Chính sách lãi suất chưa được phối hợp đồng bộ với các công cụ khác
của chính sách tiền tệ.........................................................................................................39
2.4 TÌNH HÌNH VAY NỢ NƯỚC NGOÀI CỦA VIỆT NAM ............................................... 39
2.4.1 Thực trạng.................................................................................................................40
2.4.2 Đánh giá ..................................................................................................................41
2.4.3 Những hạn chế trong quá trình điều hành nợ vay nước ngoài..................................44
2.5 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC ĐỊNH CHẾ TÀI CHÍNH TRUNG GIAN . 44
2.5.1 Hoạt động của hệ thống ngân hàng...........................................................................44
2.5.2 Tình hình hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam....................................48
2.5.3 Tình hình hoạt động của các quỹ đầu tư ..................................................................50
2.6 NHỮNG KẾT QUẢ VÀ HẠN CHẾ VỀ KIỂM SOÁT AN NINH TÀI CHÍNH Ở
VIỆT NAM HIỆN NAY ............................................................................................................. 51
2.6.1 Kết quả......................................................................................................................51
2.6.2 Hạn chế.....................................................................................................................52
2.6.3 Nguyên nhân của những hạn chế .............................................................................53
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................................... 53
CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP KIỂM SOÁT AN NINH TÀI CHÍNH TRONG TIẾN
TRÌNH TỰ DO HÓA TÀI CHÍNH CỦA VIỆT NAM HIỆN NAY
3.1 NHỮNG DỰ BÁO VỀ LỢI THẾ VÀ THÁCH THỨC ĐẾN KIỂM SOÁT AN NINH
TÀI CHÍNH Ở VIỆT NAM HẬU WTO................................................................................... 54
3.1.1 Những lợi thế............................................................................................................54
3.1.2 Những thách thức......................................................................................................55
3.2 CÁC GIẢI PHÁP ỔN ĐỊNH KINH TẾ VĨ MÔ CỦA CHÍNH PHỦ.............................. 57
3.2.1 Quan điểm hoạch định chính sách tài khóa của chính phủ.......................................57
3.2.2 Nhóm các giải pháp ổn định kinh tế vĩ mô nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.......58
3.2.2.1 Khắc phục bội chi Ngân sách Nhà nước ......................................................59
3.2.2.2 Minh bạch hóa việc xây dựng và thực thi chính sách ...................................58
3.2.2.3 Hoàn thiện việc xây dựng cơ chế giám sát hợp lý.........................................59
3.2.2.4 Hoàn thiện hệ thống luật pháp và xử lý các xung đột mâu thuẫn giữa quy
định của quốc gia và quốc tế. ............................................................................................60
3.2.2.5 Thực hiện thắng lợi cải cách DNNN hoạt động kém hiệu quả bằng biện
pháp cổ phần hóa ..............................................................................................................61
3.3 CÁC QUAN ĐIỂM VỀ HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ.................................... 62
3.3.1 Chính sách tỷ giá ở Việt Nam phải từng bước thích ứng với các điều kiện tự do
hóa thương mại trên thị trường tài chính quốc tế...............................................................62
3.3.2 Chính sách tỷ giá phải kích thích phát triển xuất khẩu và tăng trưởng kinh tế........63
3.3.3 Chính sách tỷ giá phải giữ vững thế cân bằng giữa kinh tế đối nội và kinh tế đối
ngoại...................................................................................................................................63
3.3.4 Thực hiện chính sách đa ngoại tệ..............................................................................64