BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
VÕ THỊ XUÂN PHƯƠNG
HOÀN THIỆN CƠ CHẾ CẤP PHÁT VÀ KIỂM
SOÁT THANH TOÁN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
THEO DỰ TOÁN QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC
BÌNH THUẬN
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
TP.Hồ Chí Minh, năm 2006
PHAÀN MÔÛ ÑAÀU
1/ Söï caàn thieát phaûi nghieân cöùu hoaøn thieän cô cheá caáp phaùt vaø kieåm
soaùt thanh toaùn NSNN theo döï toaùn:
Naêm 1996 laàn ñaàu tieân nöôùc ta coù Luaät NSNN laø vaên baûn phaùp lyù veà
quaûn lyù ngaân saùch cao nhaát töø tröôùc tôùi thôøi ñieåm luùc ñoù, noù môû ra cho vieäc
quaûn lyù ngaân saùch ñöôïc chaët cheõ hôn töø khaâu xöû lyù caùc moái quan heä veà
quaûn lyù ngaân saùch giöõa Trung öông vaø caùc caáp chính quyeàn ñòa phöông;
thieát laäp cô cheá ñieàu haønh ngaân saùch töø khaâu laäp döï toaùn, chaáp haønh döï
toaùn ñeán quyeát toaùn ngaân saùch. Tuy nhieân, Luaät NSNN ra ñôøi trong ñieàu
kieän nöôùc ta ñang trong quaù trình chuyeån ñoåi ñaëc bieät laø ñoåi môùi cô cheá
quaûn lyù kinh teá töø cô cheá keá hoaïch hoùa taäp trung quan lieâu, bao caáp sang
neàn kinh teá haøng hoùa nhieàu thaønh phaàn coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc theo
cô cheá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN, cuõng töø ñoù quaù trình hoäi nhaäp kinh teá
vôùi khu vöïc vaø theá giôùi ngaøy caøng ñöôïc môû roäng, vì vaäy trong quaûn lyù taøi
chính, ngaân saùch ñoøi hoûi phaûi söûa ñoåi, boå sung moät soá ñieàu cuûa Luaät
NSNN, do ñoù ñeán naêm 1998 Luaät NSNN ñöôïc söûa ñoåi, boå sung laàn thöù
nhaát vaø ñeán naêm 2003 Luaät NSNN ñöôïc söûa ñoåi, boå sung laàn thöù hai; khaùc
vôùi laàn tröôùc vieäc söûa ñoåi laàn naøy mang tính toaøn dieän vaø coù böôùc ñoät phaù.
Trong ñoù, nhöõng noäi dung ñoåi môùi ñaùng chuù yù laø:
- Taêng cöôøng quyeàn haïn, traùch nhieäm cuûa Quoác hoäi vaø Hoäi ñoàng
nhaân daân caùc caáp trong vieäc quyeát ñònh döï toaùn ngaân saùch, phaân boå ngaân
saùch vaø pheâ chuaån quyeát toaùn ngaân saùch.
- Ñoåi môùi phaân caáp quaûn lyù taøi chính, ngaân saùch treân cô sôû ñaûm baûo
söï thoáng nhaát cuûa heä thoáng taøi chính quoác gia vaø vai troø chuû ñaïo cuûa
NSNN, taêng khaû naêng töï caân ñoái cuûa ngaân saùch ñòa phöông.
- Taêng cöôøng quyeàn chuû ñoäng saùng taïo cuûa caùc boä, ñòa phöông, ñôn
vò söû duïng ngaân saùch, caùc toå chöùc, caù nhaân ñöôïc ngaân saùch hoã trôï trong
vieäc quaûn lyù, söû duïng ngaân saùch vaø taøi saûn ñöôïc giao, thöïc haønh tieát kieäm,
choáng laõng phí. Ñaåy maïnh caûi caùch haønh chính, thöïc hieän coâng khai, minh
baïch veà ngaân saùch (theå hieän qua vieäc quy ñònh roõ NSNN caùc caáp, caùc ñôn
vò döï toaùn, caùc toå chöùc, caù nhaân ñöôïc NSNN hoã trôï phaûi coâng khai döï toaùn
vaø quyeát toaùn ngaân saùch; cô quan Taøi chính, Kho baïc nhaø nöôùc, caùc cô
quan thu cuûa Nhaø nöôùc phaûi nieâm yeát coâng khai quy trình, thuû tuïc taïi nôi
giao dòch).
Vôùi caùc noäi dung ñoåi môùi noùi treân, taïi kyø hoïp thöù 4 (Quoác hoäi khoùa
XI), laàn ñaàu tieân Quoác hoäi, cô quan quyeàn löïc cao nhaát cuûa ñaát nöôùc thöïc
hieän tröïc tieáp phaân boå ngaân saùch, môû ñaàu cho vieäc thöïc hieän ngaân saùch
coâng khai, minh baïch, laø daáu moác quan troïng cuûa tieán trình ñoåi môùi neàn taøi
chính quoác gia, laøm tieàn ñeà xoùa boû cô cheá “xin-cho”, phaùt huy cao ñoä
quyeàn haïn vaø traùch nhieäm cuûa caùc Boä, ngaønh, ñòa phöông trong vieäc quaûn
lyù ngaân saùch.
Trong ñoåi môùi cuûa Luaät NS laàn naøy, moät trong nhöõng noäi dung ñoåi
môùi khaù maïnh meõ veà cô cheá caáp phaùt ngaân saùch ñoù laø boû phöông thöùc caáp
phaùt baèng haïn möùc kinh phí ñeå chuyeån sang caáp phaùt theo döï toaùn ñöôïc
giao laø moâ hình caáp phaùt tieân tieán, noù gaén lieàn vôùi vai troø kieåm soaùt chi
NSNN qua KBNN ñeå ñaûm baûo taát caû caùc khoaûn chi ngaân saùch phaûi coù ñuû
caùc ñieàu kieän nhö: coù döï toaùn ñöôïc cô quan coù thaåm quyeàn giao, ñuùng cheá
ñoä, tieâu chuaån, ñònh möùc, ñöôïc thuû tröôûng ñôn vò söû duïng ngaân saùch quyeát
ñònh chi coù nhö theá vieäc söû duïng NSNN môùi ñaït ñöôïc muïc tieâu ñuùng muïc
ñích, tieát kieäm, coù hieäu quaû.
Vieäc chuyeån ñoåi töø phöông thöùc quaûn lyù naøy sang phöông thöùc quaûn
lyù khaùc trong luùc ban ñaàu ñeàu phaûi coù böôùc kieåm nghieäm nhaát ñònh trong
thöïc teá vaø nhöõng vöôùng maéc phaùt sinh, nhöõng moái quan heä thieáu ñoàng boä
caû veà cô sôû phaùp lyù vaø caû veà nhaän thöùc cuûa caùc chuû theå coù lieân quan laø
khoâng traùnh khoûi, vì vaäy vieäc tieáp tuïc nghieân cöùu nhaèm hoaøn thieän cô cheá
2
caáp phaùt vaø kieåm soaùt thanh toaùn NSNN theo döï toaùn laø heát söùc thieát thöïc
trong giai ñoaïn hieän nay.
2/ Muïc tieâu nghieân cöùu cuûa ñeà taøi:
Treân cô sôû nhöõng vaán ñeà lyù luaän veà quaûn lyù NSNN, caùc cô sôû phaùp
lyù hieän haønh trong quaûn lyù ngaân saùch ôû nöôùc ta theo Luaät NSNN môùi söûa
ñoåi aùp duïng töø 01/01/2004 vaø ñaëc bieät laø quaù trình trieån khai, aùp duïng Luaät
NSNN trong thöïc tieãn töø ñaàu naêm 2004 ñeán nay veà caáp phaùt ngaân saùch
theo döï toaùn ñöôïc giao qua kieåm soaùt thanh toaùn cuûa KBNN ñeå ruùt ra
nhöõng maët tích cöïc cuõng nhö nhöõng toàn taïi trong cô cheá, trong nhaän thöùc
ñeå ñöa ra caùc giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän cô cheá caáp phaùt vaø kieåm soaùt
thanh toaùn qua KBNN theo döï toaùn ñöôïc giao.
3/ Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi:
Quaûn lyù chi NSNN coù noäi dung raát roäng, ñöùng treân nhieàu tieâu thöùc
khaùc nhau ngöôøi ta phaân caùc khoaûn chi NSNN thaønh caùc loaïi nhö sau:
- Caên cöù vaøo noäi dung chi NSNN, caùc khoaûn chi NSNN ñöôïc chia
ra: chi thöôøng xuyeân, chi ñaàu tö phaùt trieån, chi ñaûm baûo an ninh quoác
phoøng vaø caùc khoaûn chi khaùc.
- Caên cöù phaân caáp quaûn lyù ngaân saùch giöõa caùc caáp chính quyeàn,
caùc khoaûn chi NSNN ñöôïc chia ra: chi ngaân saùch trung öông, chi ngaân saùch
caáp tænh, chi ngaân saùch caáp huyeän vaø chi ngaân saùch caáp xaõ.
- Caên cöù theo phöông thöùc caáp phaùt ngöôøi ta chia caùc khoaûn chi
ngaân saùch ra thaønh: chi theo döï toaùn ñöôïc giao, chi baèng leänh chi tieàn, chi
baèng möùc voán ñaàu tö, ghi thu ghi chi.
Trong luaän vaên naøy khoâng ñi vaøo nghieân cöùu taát caû caùc noäi dung, caùc
phöông thöùc veà chi ngaân saùch maø ñi vaøo nghieân cöùu trong giôùi haïn cuûa caùc
khoaûn chi ngaân saùch thöôøng xuyeân ñöôïc caáp phaùt baèng döï toaùn qua KBNN
qua ñoù gaén lieàn vôùi coâng taùc kieåm soaùt chi cuûa KBNN ñoái vôùi caùc khoaûn
chi naøy.
3
PHAÀN NOÄI DUNG
CHÖÔNG 1
TOÅNG QUAN VEÀ QUAÛN LYÙ VAØ KIEÅM SOAÙT CHI
NGAÂN SAÙCH NHAØ NÖÔÙC QUA KHO BAÏC NHAØ NÖÔÙC
Trong lòch söû xaõ hoäi loaøi ngöôøi cuûa caùc cheá ñoä xaõ hoäi coù phaân chia
giai caáp taát yeáu toàn taïi boä maùy nhaø nöôùc ñeå quaûn lyù kinh teá- xaõ hoäi. Ñeå
Nhaø nöôùc toàn taïi vaø phaùt trieån thì trong tay Nhaø nöôùc phaûi coù nguoàn löïc veà
taøi chính, quyõ tieàn teä taäp trung hình thaønh töø caùc khoaûn ñoùng goùp cuûa caùc
caù theå, chuû theå kinh teá thuoäc taát caû caùc thaønh phaàn kinh teá trong nöôùc cuõng
nhö caùc nguoàn thu vieän trôï ngoaøi nöôùc laøm cô sôû veà taøi chính ñeå chi tieâu
cho boä maùy quaûn lyù nhaø nöôùc, ñaàu tö phaùt trieån, quaûn lyù traät töï an toaøn xaõ
hoäi, phoøng thuû quoác gia...ñoù laø ngaân saùch nhaø nöôùc.
Nhaø nöôùc laø ngöôøi ñaïi dieän cho lôïi ích cuûa giai caáp thoáng trò, phuïc vuï
cho lôïi quyeàn cuûa giai caáp maø noù ñaïi dieän, vì vaäy Nhaø nöôùc bao giôø cuõng
laø Nhaø nöôùc cuûa giai caáp thoáng trò trong xaõ hoäi ñeå cai trò xaõ hoäi, khoâng theå
coù Nhaø nöôùc cuûa moïi giai caáp. Ngaân saùch nhaø nöôùc laø cô sôû vaät chaát cho
söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa Nhaø nöôùc do Nhaø nöôùc xaây döïng taäp trung caùc
nguoàn thu vaøo ngaân saùch ñeå trang traûi cho chi tieâu cuûa boä maùy nhaø nöôùc vaø
caùc khoaûn chi tieâu veà an ninh, quoác phoøng cuõng nhö caùc khoaûn chi cho
phuùc lôïi coâng coäng khaùc, töø ñoù NSNN cuõng mang tính giai caáp cuûa chính
Nhaø nöôùc ñoù. Khaùc vôùi caùc Nhaø nöôùc tö baûn, Nhaø nöôùc ta laø nhaø nöôùc cuûa
daân, do daân vaø vì daân thì baûn chaát cuûa NSNN cuûa nöôùc ta cuõng laø ngaân
saùch cuûa daân, do daân vaø vì nhaân daân theå hieän ôû nguoàn thu chuû löïc chuû yeáu
töø neàn kinh teá qua caùc saéc thueá, phí, leä phí ñeå chi cho muïc tieâu phaùt trieån
4
kinh teá- xaõ hoäi, giöõ vöõng an ninh quoác phoøng toaøn veïn laõnh thoå, chi cho
caùc chính saùch xaõ hoäi, caùc nhu caàu chi coâng coäng, an sinh coäng ñoàng.
1.1/ Khaùi löôïc veà NSNN vaø quaûn lyù chi NSNN:
1.1.1/ Baûn chaát cuûa NSNN:
Ñöùng treân nhieàu giaùc ñoä khaùc nhau ngöôøi ta coù nhöõng quan nieäm
khaùc nhau veà NSNN, song chuùng ñeàu theå hieän ñieåm chung ôû choã ñoù laø quyõ
tieàn teä taäp trung lôùn nhaát naèm trong tay cuûa Nhaø nöôùc, noù coù phaàn thu vaø
phaàn chi.
Ñöùng treân quan nieäm chung toång quaùt nhaát vaø phoå bieán nhaát ñeå thöïc
hieän ñieàu haønh NSNN trong thöïc tieãn thì NSNN ñöôïc hieåu laø toaøn boä caùc
khoaûn thu, chi cuûa Nhaø nöôùc ñaõ ñöôïc cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn
quyeát ñònh vaø ñöôïc thöïc hieän trong moät naêm ñeå baûo ñaûm thöïc hieän caùc
chöùc naêng, nhieäm vuï cuûa Nhaø nöôùc.
Nhö vaäy, haøng naêm ñeàu phaûi xaây döïng döï toaùn NSNN ñoù laø döï toaùn
thu vaø döï toaùn chi ñöôïc caân ñoái theo nguyeân taéc toång soá thu töø thueá, phí, leä
phí phaûi lôùn hôn toång soá chi thöôøng xuyeân vaø goùp phaàn tích luõy ngaøy caøng
cao vaøo chi ñaàu tö phaùt trieån; tröôøng hôïp coøn boäi chi, thì soá boäi chi phaûi
nhoû hôn soá chi ñaàu tö phaùt trieån, tieán tôùi caân baèng thu chi ngaân saùch.
Quyõ NSNN laø toaøn boä caùc khoaûn tieàn cuûa Nhaø nöôùc, keå caû tieàn vay,
coù treân taøi khoaûn cuûa NSNN caùc caáp. Quyõ NSNN ñöôïc quaûn lyù taïi KBNN.
1.1.2/ Noäi dung chi cuûa NSNN: a/ Ngaân saùch Trung öông: goàm:
_ Chi ñaàu tö phaùt trieån:
+ Ñaàu tö xaây döïng caùc coâng trình keát caáu haï taàng kinh teá- xaõ
hoäi khoâng coù khaû naêng thu hoài voán do Trung öông quaûn lyù;
+ Ñaàu tö vaø hoã trôï cho caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc kinh teá,
caùc toå chöùc taøi chính cuûa Nhaø nöôùc; goùp voán coå phaàn, lieân doanh vaøo caùc
5
doanh nghieäp thuoäc lónh vöïc caàn thieát coù söï tham gia cuûa Nhaø nöôùc theo
quy ñònh cuûa phaùp luaät;
+ Chi hoã trôï taøi chính, boå sung voán, hoã trôï vaø thöôûng xuaát
khaåu cho caùc doanh nghieäp, toå chöùc kinh teá theo quy ñònh cuûa phaùp luaät;
+ Phaàn chi ñaàu tö phaùt trieån trong caùc chöông trình muïc tieâu
quoác gia, döï aùn nhaø nöôùc do caùc cô quan Trung öông thöïc hieän;
+ Chi hoã trôï caùc toå chöùc taøi chính cuûa Nhaø nöôùc do Trung
öông quaûn lyù;
+ Chi boå sung döï tröõ nhaø nöôùc;
+ Caùc khoaûn chi ñaàu tö phaùt trieån khaùc theo quy ñònh cuûa phaùp
luaät.
_ Chi thöôøng xuyeân:
+ Caùc hoaït ñoäng söï nghieäp giaùo duïc, ñaøo taïo, daïy ngheà, y teá,
xaõ hoäi, vaên hoùa thoâng tin vaên hoïc ngheä thuaät, theå duïc vaø theå thao, khoa
hoïc vaø coâng ngheä, moâi tröôøng, caùc hoaït ñoäng söï nghieäp khaùc do caùc cô
quan Trung öông quaûn lyù;
+ Caùc hoaït ñoäng söï nghieäp kinh teá do caùc cô quan Trung öông
quaûn lyù;
+ Caùc nhieäm vuï veà quoác phoøng, an ninh vaø traät töï, an toaøn xaõ
hoäi do ngaân saùch Trung öông baûo ñaûm theo quy ñònh cuûa Chính phuû;
+ Hoaït ñoäng cuûa caùc cô quan Nhaø nöôùc, cô quan Ñaûng Coäng
saûn Vieät Nam vaø caùc toå chöùc chính trò- xaõ hoäi;
+ Hoã trôï cho caùc toå chöùc chính trò xaõ hoäi- ngheà nghieäp, toå
chöùc xaõ hoäi, toå chöùc xaõ hoäi- ngheà nghieäp theo quy ñònh cuûa phaùp luaät;
+ Phaàn chi thöôøng xuyeân trong caùc chöông trình quoác gia, döï
aùn nhaø nöôùc do cô quan Trung öông thöïc hieän;
6
+ Thöïc hieän caùc chính saùch xaõ hoäi ñoái vôùi caùc ñoái töôïng;
+ Trôï giaù theo chính saùch cuûa Nhaø nöôùc;
+ Hoã trôï quyõ baûo hieåm xaõ hoäi theo quy ñònh cuûa Chính phuû;
+ Caùc khoaûn chi thöôøng xuyeân khaùc theo quy ñònh cuûa phaùp
luaät.
_ Chi traû nôï goác vaø laõi caùc khoaûn tieàn do Chính phuû vay.
_ Chi vieän trôï cho caùc Chính phuû vaø toå chöùc nöôùc ngoaøi.
_ Chi cho vay theo quy ñònh cuûa phaùp luaät.
_ Chi boå sung quyõ döï tröõ taøi chính cuûa Trung öông.
_ Chi boå sung cho ngaân saùch ñòa phöông.
_ Chi chuyeån nguoàn töø ngaân saùch Trung öông naêm tröôùc sang
ngaân saùch Trung öông naêm sau.
b/ Ngaân saùch ñòa phöông: goàm:
_ Chi ñaàu tö phaùt trieån:
+ Ñaàu tö xaây döïng caùc coâng trình keát caáu haï taàng kinh teá- xaõ
hoäi khoâng coù khaû naêng thu hoài voán do ñòa phöông quaûn lyù;
+ Ñaàu tö vaø hoã trôï cho caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc kinh
teá, caùc toå chöùc taøi chính cuûa Nhaø nöôùc theo quy ñònh cuûa phaùp luaät;
+ Phaàn chi ñaàu tö phaùt trieån trong caùc chöông trình quoác gia
do caùc cô quan ñòa phöông thöïc hieän;
+ Caùc khoaûn chi ñaàu tö phaùt trieån khaùc theo quy ñònh cuûa
phaùp luaät.
_ Chi thöôøng xuyeân:
+ Caùc hoaït ñoäng söï nghieäp giaùo duïc, ñaøo taïo, daïy ngheà, y
teá, xaõ hoäi, vaên hoùa thoâng tin vaên hoïc ngheä thuaät, theå duïc theå thao, khoa
hoïc vaø coâng ngheä, moâi tröôøng, caùc söï nghieäp khaùc do ñòa phöông quaûn lyù;
7
+ Caùc hoaït ñoäng söï nghieäp kinh teá do ñòa phöông quaûn lyù;
+ Caùc nhieäm vuï veà quoác phoøng, an ninh, traät töï an toaøn xaõ
hoäi do ngaân saùch ñòa phöông thöïc hieän theo quy ñònh cuûa Chính phuû;
+ Hoaït ñoäng cuûa caùc cô quan Nhaø nöôùc, cô quan Ñaûng Coäng
saûn Vieät Nam vaø caùc toå chöùc chính trò- xaõ hoäi ôû ñòa phöông;
+ Hoã trôï cho caùc toå chöùc chính trò xaõ hoäi- ngheà nghieäp, toå
chöùc xaõ hoäi, toå chöùc xaõ hoäi- ngheà nghieäp ôû ñòa phöông theo quy ñònh cuûa
phaùp luaät;
+ Phaàn chi thöôøng xuyeân trong caùc chöông trình quoác gia, döï
aùn nhaø nöôùc do caùc cô quan ñòa phöông thöïc hieän;
+ Thöïc hieän caùc chính saùch xaõ hoäi ñoái vôùi caùc ñoái töôïng do
ñòa phöông quaûn lyù ;
+ Trôï giaù theo chính saùch cuûa Nhaø nöôùc;
+ Caùc khoaûn chi thöôøng xuyeân khaùc theo quy ñònh cuûa phaùp
luaät.
_ Chi traû nôï goác vaø laõi tieàn huy ñoäng cho ñaàu tö theo quy ñònh
taïi Khoaûn 3 Ñieàu 8 cuûa Luaät NSNN (chæ quy ñònh cho ngaân saùch caáp tænh,
khoâng aùp duïng cho ngaân saùch caáp huyeän vaø caáp xaõ) .
_ Chi boå sung quyõ döï tröõ taøi chính cuûa caáp tænh ( chæ quy ñònh
cho ngaân saùch caáp tænh, khoâng aùp duïng cho ngaân saùch caáp huyeän vaø caáp
xaõ).
_ Chi boå sung cho ngaân saùch caáp döôùi.
_ Chi chuyeån nguoàn töø ngaân saùch ñòa phöông naêm tröôùc sang
ngaân saùch ñòa phöông naêm sau.
8
1.1.3/ Nhöõng nguyeân taéc cô baûn quaûn lyù chi NSNN:
Chi NSNN chæ ñöôïc thöïc hieän khi coù ñuû caùc ñieàu kieän sau ñaây:
_ Ñaõ coù trong döï toaùn NSNN ñöôïc giao, tröø caùc tröôøng hôïp sau:
+ Döï toaùn NSNN vaø phaân boå döï toaùn ngaân saùch chöa ñöôïc cô
quan coù thaåm quyeàn quyeát ñònh;
+ Chi töø nguoàn taêng thu so döï toaùn ñöôïc giao vaø töø nguoàn döï
phoøng ngaân saùch theo quyeát ñònh cuûa caáp coù thaåm quyeàn.
_ Ñuùng cheá ñoä, tieâu chuaån, ñònh möùc do caáp coù thaåm quyeàn quy
ñònh;
_ Ñaõ ñöôïc Thuû tröôûng ñôn vò söû duïng ngaân saùch hoaëc ngöôøi ñöôïc
uûy quyeàn quyeát ñònh chi;
_ Ngoaøi caùc ñieàu kieän quy ñònh treân; tröôøng hôïp söû duïng voán,
kinh phí NSNN ñeà ñaàu tö xaây döïng cô baûn, mua saém trang thieát bò, phöông
tieän laøm vieäc vaø caùc coâng vieäc khaùc phaûi qua ñaáu thaàu hoaëc thaåm ñònh giaù
thì coøn phaûi toå chöùc ñaáu thaàu hoaëc thaåm ñònh giaù theo quy ñònh cuûa phaùp
luaät;
_ Caùc khoaûn chi coù tính chaát thöôøng xuyeân ñöôïc chia ñeàu trong
naêm ñeå chi; caùc khoaûn chi coù tính chaát thôøi vuï hoaëc chæ phaùt sinh vaøo moät
soá thôøi ñieåm nhö ñaàu tö xaây döïng cô baûn, mua saém, söûa chöõa lôùn vaø caùc
khoaûn chi coù tính chaát khoâng thöôøng xuyeân khaùc phaûi thöïc hieän theo döï
toaùn quyù ñöôïc ñôn vò caáp I giao cuøng vôùi giao döï toaùn naêm.
1.2/ Moái quan heä giöõa cô quan Taøi chính vaø Kho baïc trong quaûn lyù chi
NSNN:
1.2.1/ Cô quan Taøi chính:
- Coù traùch nhieäm thaåm tra vieäc phaân boå döï toaùn ngaân saùch cho caùc
ñôn vò söû duïng ngaân saùch ñaûm baûo toång soá döï toaùn giao cho caùc ñôn vò tröïc
thuoäc khoâng vöôït quaù döï toaùn ñöôïc caáp coù thaåm quyeàn giao caû veà toång
9
möùc vaø chi tieát vaø vieäc giao döï toaùn naøy phaûi chi tieát ñeán 4 nhoùm muïc chi
chuû
yeáu; thaåm tra ñeå thoáng nhaát vôùi ñôn vò döï toaùn caáp I trong vieäc ñieàu chænh
döï toaùn giöõa caùc ñôn vò tröïc thuoäc cuûa ñôn vò döï toaùn caáp I theo nguyeân taéc
khoâng laøm thay ñoåi toång möùc vaø chi tieát döï toaùn ñaõ giao cho ñôn vò döï toaùn
caáp I;
- Boá trí nguoàn ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu chi, tröôøng hôïp caùc ñôn vò
söû duïng ngaân saùch chi vöôït quaù khaû naêng thu vaø huy ñoäng cuûa quyõ ngaân
saùch thì cô quan Taøi chính phaûi chuû ñoäng thöïc hieän caùc bieän phaùp vay taïm
thôøi theo quy ñònh ñeå ñaûm baûo nguoàn;
- Kieåm tra, giaùm saùt vieäc thöïc hieän chi tieâu vaø söû duïng ngaân saùch ôû
caùc cô quan, ñôn vò söû duïng ngaân saùch. Tröôøng hôïp phaùt hieän caùc khoaûn
chi vöôït nguoàn cho pheùp, sai chính saùch, cheá ñoä hoaëc ñôn vò khoâng chaáp
haønh cheá ñoä baùo caùo thì coù quyeàn yeâu caàu KBNN taïm döøng thanh toaùn.
1.2.2/ Cô quan KBNN:
- Thöïc hieän vieäc thanh toaùn, chi traû caùc khoaûn chi NSNN caên cöù
vaøo döï toaùn ñöôïc giao, quyeát ñònh chi cuûa Thuû tröôûng ñôn vò söû duïng ngaân
saùch vaø tính hôïp phaùp cuûa chöùng töø, caùc taøi lieäu caàn thieát khaùc theo töøng
noäi dung;
- Thöïc hieän quyeàn töø choái caùc khoaûn chi ngaân saùch khoâng ñuû ñieàu
kieän chi nhö: khoâng coù trong döï toaùn ñöïôc giao; quyeát ñònh chi khoâng ñaûm
baûo tính hôïp phaùp, hôïp leä; khoâng coù ñuû chöùng töø, hoà sô, taøi lieäu thanh toaùn
hoaëc coù nhöng khoâng ñuùng cheá ñoä, tieâu chuaån, ñònh möùc quy ñònh hoaëc
taïm döøng thanh toaùn theo yeâu caàu cuûa cô quan Taøi chính;
- Xeùt veà traùch nhieäm thì Thuû tröôûng cô quan KBNN chòu traùch
nhieäm veà caùc quyeát ñònh thanh toaùn, chi ngaân saùch hoaëc töø choái thanh toaùn
chi ngaân saùch cuûa ñôn vò döï toaùn.
10
1.3/ Vai troø cuûa KBNN trong quaûn lyù chi NSNN:
1.3.1/ Khaùi nieäm veà KBNN:
Coù nhieàu caùch hieåu khaùc nhau veà KBNN nhöng töïu chung laïi
KBNN laø cô quan taøi chính thöïc hieän quaûn lyù taøi chính nhaø nöôùc.
Thôøi sô khai khi taøi chính nhaø nöôùùc gaàn nhö ñoàng nghóa vôùi taøi
chính tröïc tieáp cuûa boä maùy nhaø nöôùc thì KBNN quaûn lyù kho quyõ cuûa boä
maùy nhaø nöôùc naøy. Theo ñaø phaùt trieån, taøi chính nhaø nöôùc ngaøy caøng lôùn
maïnh vaø ngaøy nay caáu thaønh neân taøi chính nhaø nöôùc bao goàm caùc boä phaän:
- Taøi chính chung cuûa nhaø nöôùc: hoaït ñoäng gaén lieàn vôùi vieäc taïo
laäp vaø söû duïng caùc quyõ tieàn teä chung cuûa nhaø nöôùc (NSNN, tín duïng nhaø
nöôùc, döï tröõ nhaø nöôùc);
- Taøi chính cuûa caùc ñôn vò haønh chính nhaø nöôùc;
- Taøi chính cuûa caùc ñôn vò söï nghieäp nhaø nöôùc;
- Taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc.
Cuøng vôùi söï phaùt trieån chung cuûa lòch söû taøi chính nhaø nöôùc, nhieäm
vuï cuûa KBNN cuõng ngaøy moät chuyeân saâu hôn vaø chuû yeáu laø quaûn lyù kho
quyõ thuoäc taøi chính chung cuûa nhaø nöôùc. Caên cöù vaøo chöùc naêng, nhieäm vuï
maø KBNN thöïc hieän, KBNN ngaøy nay ñöôïc hieåu laø moät heä thoáng toå chöùc
coù nhieäm vuï chaáp haønh, ñoân ñoác vieäc chaáp haønh caùc hoaït ñoäng taøi chính
cuûa nhaø nöôùc, giuùp chính quyeàn quaûn lyù caùc quyõ tieàn teä, taøi saûn cuûa nhaø
nöôùc trong ñoù quyõ ngaân saùch nhaø nöôùc laø boä phaän chuû yeáu vaø coù giaù trò lôùn
nhaát; chòu traùch nhieäm giaûi quyeát caùc chi tieâu coâng, taäp trung caùc khoaûn
thu thueá vaø thu khaùc veà quyõ NSNN; huy ñoäng voán döôùi hình thöùc phaùt
haønh traùi phieáu nhaø nöôùc nhaèm buø ñaép caùc khoaûn boäi chi cuûa NSNN vaø
cho ñaàu tö phaùt trieån. KBNN laø coâng cuï chuû yeáu vaø quan troïng ñeå quaûn lyù
ñieàu haønh NSNN. KBNN hoaït ñoäng trong phaïm vi quaûn lyù taøi saûn quoác gia
11
veà maët giaù trò vaø hieän vaät, tröïc tieáp giao dòch veà thu chi NSNN vôùi caùc ñôn
vò kinh teá, haønh chính, söï nghieäp thuoäc caùc caáp NSNN.
1.3.2/ Chöùc naêng cuûa KBNN:
KBNN laø toå chöùc tröïc thuoäc Boä Taøi chính, coù 3 chöùc naêng chuû yeáu:
• Moät laø, chöùc naêng quaûn lyù nhaø nöôùc veà quyõ NSNN, caùc quyõ taøi
chính nhaø nöôùc vaø caùc quyõ khaùc cuûa Nhaø nöôùc ñöôïc giao theo quy ñònh cuûa
phaùp luaät.
Quaûn lyù quyõ NSNN vaø caùc quyõ taøi chính khaùc cuûa Nhaø nöôùc laø chöùc
naêng cô baûn cuûa KBNN. KBNN quaûn lyù vaø ñieàu haønh quyõ NSNN baèng
luaät, chính saùch taøi chính vaø caùc coâng cuï nghieäp vuï. Quaûn lyù vaø ñieàu haønh
NSNN phaûi tuaân thuû nghieâm ngaët caùc giai ñoaïn keá hoaïch hoùa NSNN: töø
khaâu laäp, chaáp haønh vaø quyeát toaùn ngaân saùch.
ÔÛ khaâu laäp döï toaùn NSNN vôùi tö caùch laø cô quan tham gia quaûn lyù
nhaø nöôùc veà quyõ NSNN, KBNN cung caáp thoâng tin veà tình hình thöïc hieän
döï toaùn NSNN naêm tröôùc, giuùp cho Chính phuû vaø caùc caáp chính quyeàn coù
theâm cô sôû cuøng vôùi caùc muïc tieâu phaùt trieån kinh teá- xaõ hoäi, ñaûm baûo quoác
phoøng, an ninh ñeå laäp vaø phaân phoái nguoàn löïc taøi chính coù hieäu quaû.
ÔÛ khaâu chaáp haønh NSNN, KBNN ñoùng vai troø quan troïng trong caû
khaâu haïch toaùn keá toaùn, kieåm soaùt vaø thanh toaùn. Ñoái vôùi caùc khoaûn thu
NSNN, KBNN coù nhieäm vuï phoái hôïp chaët cheõ vôùi cô quan Thueá, Haûi quan
vaø caùc Boä, ngaønh taäp trung nhanh vaø kòp thôøi moïi nguoàn thu vaøo KBNN
cho NSNN, ñoàng thôøi KBNN kieåm tra, kieåm soaùt vieäc chaáp haønh kyû luaät
thu noäp vaø phaân chia caùc khoaûn thu theo tyû leä % giöõa caùc caáp ngaân saùch
theo ñuùng quy ñònh cuûa phaùp luaät. Ñoái vôùi caùc khoaûn chi NSNN, KBNN
vöøa laø ngöôøi kieåm tra, kieåm soaùt nhaèm laøm cho moïi khoaûn chi tieâu coâng
ñuùng muïc ñích, ñuùng cheá ñoä, tieâu chuaån, ñònh möùc vaø coù hieäu quaû nhaèm
thöïc haønh tieát kieäm, choáng laõng phí.
12
ÔÛ khaâu quyeát toaùn NSNN, KBNN thöïc hieän haïch toaùn keá toaùn
NSNN, ñònh kyø baùo caùo vieäc thöïc hieän döï toaùn cho cô quan Taøi chính vaø cô
quan nhaø nöôùc höõu quan. Caùc soá lieäu baùo caùo thu, chi veà NSNN ñöôïc
KBNN ñoái chieáu xaùc nhaän. Nhö vaäy, KBNN laø ñôn vò thöïc hieän baùo caùo
quyeát toaùn NSNN nhaèm giuùp cho Chính phuû ñieàu haønh NSNN.
Beân caïnh nhieäm vuï troïng taâm laø quaûn lyù nhaø nöôùc veà quyõ NSNN,
KBNN ñöôïc giao nhieäm vuï toå chöùc quaûn lyù quyõ ngoaïi teä taäp trung vaø caùc
quyõ döï tröõ taøi chính nhaø nöôùc. Thoâng qua nghieäp vuï quaûn lyù ñeà xuaát nhöõng
bieän phaùp, chính saùch quaûn lyù vaø söû duïng coù hieäu quaû quyõ döï tröõ, phuïc vuï
muïc ñích chính trò, kinh teá, xaõ hoäi vaø an ninh quoác gia. Ngoaøi ra KBNN
coøn quaûn lyù tieàn göûi, taøi saûn cuûa caùc ñôn vò, cô quan nhaø nöôùc, caùc toå chöùc
kinh teá, caù nhaân trong nöôùc coù taøi khoaûn giao dòch taïi Kho baïc; tieàn, taøi saûn
theá chaáp, kyù cöôïc cuûa caùc ñôn vò, toå chöùc kinh teá vaø caù nhaân trong nöôùc.
• Hai laø, chöùc naêng thöïc hieän vieäc huy ñoäng voán cho NSNN, cho
ñaàu tö phaùt trieån qua hình thöùc phaùt haønh coâng traùi, traùi phieáu.
Vôùi chöùc naêng naøy ñoøi hoûi KBNN phaûi chuû ñoäng trong vieäc toå
chöùc caùc phöông thöùc huy ñoäng voán cuõng nhö caùc coâng cuï phaùt haønh phuø
hôïp vôùi töøng thôøi kyø, töøng ñoái töôïng nhaèm ñaït yeâu caàu huy ñoäng nguoàn
voán cho NSNN, cho ñaàu tö phaùt trieån. Hieän nay, cuõng nhö trong nhieàu
naêm tôùi vieäc huy ñoäng nguoàn voán cho NSNN, cho ñaàu tö phaùt trieån khoâng
coøn laø coâng vieäc ñoät xuaát theo chæ ñònh cuûa Chính phuû maø ñaõ trôû thaønh
nhieäm vuï thöôøng xuyeân vaø quan troïng cuûa heä thoáng KBNN, huy ñoäng voán
cho NSNN vaø cho ñaàu tö phaùt trieån khoâng chæ laø nhu caàu ñaùp öùng nguoàn
voán trong thôøi kyø tieán haønh coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa maø caû trong thôøi
kyø coù neàn kinh teá phaùt trieån.
• Ba laø, chöùc naêng keá toaùn coâng.
Thöïc hieän chöùc naêng naøy, nhieäm vuï keá toaùn coâng cuûa KBNN
bao goàm:
13
- Keá toaùn quyõ NSNN: phaûn aùnh, toång hôïp vaø kieåm tra töøng
khoaûn thu vaø chi NSNN baèng tieàn.
- Keáá toaùn taøi saûn coâng vaø caùc quyõ nhaø nöôùc: phaûn aùnh söï
taêng, giaûm cuûa caùc taøi saûn quoác gia caû veà maët giaù trò vaø hieän vaät; phaûn aùnh
söï taêng, giaûm vaø caùc nguoàn hình thaønh quyõ taøi chính nhaø nöôùc trong caùc taøi
khoaûn töông öùng.
- Keá toaùn coâng nôï cuûa nhaø nöôùc: KBNN coù nhieäm vuï haïch
toaùn ñaày ñuû caùc khoaûn nôï cuûa nhaø nöôùc, bao goàm nôï trong nöôùc döôùi caùc
hình thöùc vay baèng coâng traùi, traùi phieáu… vaø nôï nöôùc ngoaøi.
Trong ñieàu kieän hieän nay, caàn xaùc ñònh chöùc naêng ñuùng ñaén keá
toaùn coâng cuûa KBNN. Phaûi taùch chöùc naêng keá toaùn khoûi chöùc naêng chuaån
chi. Naâng cao khaû naêng thu thaäp, xöû lyù vaø toång hôïp thoâng tin taïi choã theo
heä thoáng doïc. KBNN ñaûm baûo coâng vieäc laäp vaø thuyeát trình baùo caùo keá
toaùn veà NSNN vaø quyõ NSNN. Thoâng qua keá toaùn, KBNN phaûn aùnh ñaày
ñuû, trung thöïc tình hình thu- chi, bieán ñoäng caùc nguoàn voán taøi chính; thu
thaäp, xöû lyù vaø cung caáp caùc thoâng tin caàn thieát veà tình hình taøi chính quoác
gia giuùp cho Chính phuû vaø Hoäi ñoàng nhaân daân caùc caáp ñieàu haønh ngaân
saùch.
1.3.3/ Vai troø quaûn lyù chi NSNN cuûa KBNN:
Chi NSNN laø toång theå caùc quan heä kinh teá döôùi hình thöùc giaù trò
phaùt sinh trong quaù trình phaân phoái vaø söû duïng quyõ NSNN nhaèm ñaûm baûo
thöïc hieän caùc chöùc naêng vaø nhieäm vuï quaûn lyù kinh teá- xaõ hoäi maø Nhaø nöôùc
ñaûm nhaän.
Ñöùng treân giaùc ñoä trong thöïc tieãn xuaát quyõ ngaân saùch thì chi NSNN
laø vieäc söû duïng quyõ NSNN ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu chi tieâu cuûa boä maùy
nhaø nöôùc, phaùt trieån kinh teá- xaõ hoäi, cho an ninh quoác phoøng, cho phuùc lôïi
coâng coäng, cho an sinh theo caùc nhieäm vuï maø NSNN phaûi trang traûi baèng
14
caùc hình thöùc toå chöùc chi thích hôïp nhaèm qua ñoù ñaûm baûo cho caùc khoaûn
chi ngaân saùch ñaùp öùng yeâu caàu ñuùng muïc ñích, tieát kieäm vaø coù hieäu quaû.
Tröôùc khi coù Luaät NSNN môùi söûa ñoåi aùp duïng töø ñaàu naêm 2004 thì
vieäc chi NSNN thöïc hieän qua hai phöông thöùc chuû yeáu ñoù laø phöông thöùc
chi baèng leänh chi tieàn vaø phöông thöùc chi baèng haïn möùc kinh phí:
° Quaûn lyù caáp phaùt theo leänh chi tieàn:
KBNN coù traùch nhieäm thöïc hieän kieåm tra tính hôïp leä, hôïp
phaùp cuûa leänh chi tieàn, caên cöù noäi dung treân leänh chi tieàn thöïc hieän xuaát
quyõ NSNN chuyeån tieàn vaøo taøi khoaûn hoaëc caáp tieàn maët theo cheá ñoä quy
ñònh ñeå chi traû, thanh toaùn cho caùc toå chöùc caù nhaân ñöôïc höôûng ngaân saùch
trong phaïm vi thôøi gian cheá ñoä quy ñònh. Tröôøng hôïp khoâng hôïp leä thì
thoâng baùo cho cô quan Taøi chính bieát ngay sau 1 ngaøy keå töø ngaøy nhaän
chöùng töø. Cô quan Taøi chính laø ngöôøi chòu traùch nhieäm kieåm tra, kieåm soaùt
noäi dung, tính chaát cuûa töøng khoaûn chi baûo ñaûm caùc ñieàu kieän caáp phaùt
NSNN theo cheá ñoä quy ñònh ñoái vôùi toaøn boä caùc khoaûn chi baèng leänh chi
tieàn.
° Quaûn lyù caáp phaùt theo haïn möùc kinh phí:
Phöông thöùc caáp phaùt naøy toàn taïi laâu daøi ôû nöôùc ta ñöôïc
duøng ñeå caáp phaùt cho caùc cô quan haønh chính nhaø nöôùc, ñôn vò söï nghieäp ôû
nhöõng noäi dung chi thöôøng xuyeân theo döï toaùn ñöôïc duyeät haøng naêm. Haïn
möùc kinh phí laø giôùi haïn chi toái ña trong kyø (thaùng, quyù, naêm) maø ñôn vò söû
duïng NSNN ñöôïc söû duïng.
Ñeå ñöôïc caáp haïn möùc kinh phí tröôùc heát ñôn vò phaûi coù döï toaùn naêm
ñöôïc cô quan coù thaåm quyeàn pheâ duyeät. Caên cöù döï toaùn naêm ñöôïc duyeät,
khaû naêng thu ngaân saùch trong töøng thôøi kyø cuõng nhö nhu caàu chi cuûa caùc
ñôn vò söû duïng ngaân saùch maø cô quan Taøi chính aán ñònh möùc giôùi haïn toái
15
ña cho ñôn vò ñöôïc söû duïng trong kyø. KBNN quaûn lyù haïn möùc ñeå kieåm soaùt
caùc ñieàu kieän chi cuûa ñôn vò tröôùc, trong vaø sau khi xuaát quyõ NSNN.
Vôùi phöông thöùc caáp phaùt naøy ñaõ khaéc phuïc ñöôïc tình traïng toàn
quyõ ngaân saùch khoâng giaûm ngay khi cô quan Taøi chính ra thoâng baùo haïn
möùc kinh phí maø chæ giaûm khi ñôn vò söû duïng ngaân saùch thöïc ruùt ngaân saùch
ñeå chi tieâu. Cuõng caàn thaáy raèng baûn thaân cuûa phöông thöùc naøy khoâng phaûi
laø töï noù giöõ ñöôïc toàn quyõ NSNûN khoâng bò phaân taùn ôû caùc cô quan ñôn vò
maø baûn thaân noù vaø keát hôïp vôùi noù laø söï kieåm soaùt chi cuûa KBNN môùi coù
ñuû khaû naêng giöõ ñöôïc tieàn cuûa Nhaø nöôùc khi chöa söû duïng coøn trong tuùi
Nhaø nöôùc vaø nhö theá soá thöïc ruùt ngaân saùch ra khoûi KBNN töông ñoàng vôùi
soá thöïc chi.
Vôùi quyeát taâm caûi caùch haønh chính cuûa Boä Taøi chính, ñaëc bieät laø
xem xeùt ñeå xoùa boû nhöõng thuû tuïc mang tính xin – cho, nhöõng thuû tuïc röôøm
raø; töø ñaàu naêm 2004 thöïc hieän Luaät NSNN môùi söûa ñoåi thì phöông thöùc caáp
phaùt haïn möùc kinh phí ñöôïc baõi boû thay vaøo ñoù laø phöông thöùc caáp phaùt
tieân tieán hôn vôùi ñaày ñuû nhöõng öu ñieåm, ñoàng thôøi baûn thaân noù cuõng ñaõ
khaéc phuïc ñöôïc nhöõng toàn taïi cuûa phöông thöùc caáp phaùt baèng haïn möùc
kinh phí.
° Quaûn lyù caáp phaùt theo döï toaùn:
Treân cô sôû chöùc naêng, nhieäm vuï , KBNN theå hieän vai troø cuûa
mình trong cô cheá caáp phaùt vaø kieåm soaùt thanh toaùn baèng döï toaùn qua
KBNN nhö sau: § Quaûn lyù quaù trình chaáp haønh ngaân saùch cuûa caùc ñôn vò
döï toaùn trong chu trình ngaân saùch:
Chu trình ngaân saùch laø moät chuoãi noái tieáp caùc giai ñoïan laäp döï toaùn
ñeán chaáp haønh ngaân saùch vaø quyeát toaùn ngaân saùch. Chu trình ngaân saùch coù
thôøi gian thöïc hieän daøi hôn moät nieân ñoä ngaân saùch.
16
Ñieåm ñaàu tieân cuûa giai ñoaïn laäp döï toaùn laø chæ thò cuûa Thuû töôùng
Chính phuû veà vieäc xaây döïng keá hoaïch phaùt trieån kinh teá- xaõ hoäi vaø döï
toaùn ngaân saùch naêm sau ôû thôøi ñieåm tröôùc ngaøy 31 thaùng 5 vaø keát thuùc giai
ñoaïn naøy laø quyeát ñònh giao döï toaùn cuûa caáp coù thaåm quyeàn ôû thôøi ñieåm
tröôùc ngaøy 31 thaùng 12 tröôùc khi böôùc vaøo naêm ngaân saùch. Trong giai ñoïan
naøy vai troø cuûa KBNN khaù môø nhaït, chöa ñöôïc tham gia vaøo quaù trình laäp
döï toaùn ngaân saùch vôùi tö caùch cuûa cô quan quaûn lyù ngaân saùch.
Giai ñoaïn chaáp haønh ngaân saùch laø giai ñoaïn thöïc hieän döï toaùn ñöôïc
giao baèng nhöõng noäi dung chi cuï theå, trong ñoù KBNN ñoùng vai troø raát quan
troïng trong caû khaâu haïch toaùn keá toaùn, kieåm soaùt vaø thanh toaùn. Vò theá cuûa
KBNN ñöôïc naâng leân hay giaûm xuoáng ñöôïc quyeát ñònh trong vieäc toå chöùc
thöïc hieän toát hay khoâng toát coâng vieäc xuaát quyõ ngaân saùch; NSNN coù bò
laõng phí hay tieát kieäm cuõng phuï thuoäc lôùn vaøo hieäu quaû quaûn lyù ngaân saùch
cuûa KBNN trong giai ñoaïn naøy.
Giai ñoaïn quyeát toaùn ngaân saùch laø giai ñoaïn cuoái cuøng noái tieáp hai
giai ñoaïn tröôùc ñöôïc hoaøn taát khi quyeát toaùn ngaân saùch ñöôïc cô quan coù
thaåm quyeàn pheâ duyeät. Veà phöông dieän lyù thuyeát thì soá lieäu quyeát toaùn
ngaân saùch phuø hôïp vôùi soá lieäu treân baùo caùo quyeát toaùn ngaân saùch cuûa
KBNN, ñoù môùi laø soá lieäu thöïc thu, thöïc chi ngaân saùch, laø caên cöù tin caäy cho
caùc caáp coù thaåm quyeàn pheâ duyeät ngaân saùch. Trong thöïc teá, vieäc xöû lyù vaø
thöïc hieän quyeát ñònh xöû lyù quyeát toaùn ngaân saùch cuûa töøng ñôn vò söû duïng
ngaân saùch khoâng ñuùng trình töï, khoâng kòp thôøi gian neân coù söï sai leäch veà
soá lieäu quyeát toaùn ñöôïc caáp coù thaåm quyeàn pheâ duyeät vôùi soá lieäu treân baùo
caùo quyeát toaùn ngaân saùch cuûa KBNN.
Ñeå thöïc hieän ñöôïc quyeát ñònh chi tieâu ngaân saùch töø döï toaùn ñöôïc
giao, taát caû caùc ñôn vò döï toaùn ñeàu phaûi môû taøi khoaûn taïi KBNN. KBNN
luùc naøy vöøa laø cô quan quaûn lyù ngaân saùch, cuï theå laø quaûn lyù döï toaùn ñöôïc
giao ñeán töøng nhoùm muïc chi cuûa töøng ñôn vò moät theo nguyeân taéc khoâng
17
ñöôïc vöôït döï toaùn ñöôïc giao ñeán töøng nhoùm, theo doõi kieåm soaùt vieäc taïm
öùng cuõng nhö thanh toaùn thöïc chi cuûa ñôn vò ñeán töøng muïc trong muïc luïc
NSNN; ngoaøi ra vôùi chöùc naêng quaûn lyù taøi khoaûn toå chöùc thanh toaùn theo
yeâu caàu cuûa chuû taøi khoaûn luùc naøy KBNN laïi vöøa laø cô quan giao dòch nhö
moät Ngaân haøng thoâng qua caùc phöông tieän trong thanh toaùn baèng tieàn maët,
chuyeån khoaûn.
Vaäy, KBNN coù ñuû ñieàu kieän ñeå quaûn lyù, kieåm soaùt vieäc thanh toaùn
cuûa taát caû caùc ñôn vò söû duïng ngaân saùch theo nguyeân taéc thanh toaùn tröïc
tieáp töø KBNN cho ngöôøi höôûng löông, trôï caáp xaõ hoäi vaø ngöôøi cung caáp
haøng hoùa, dòch vuï, ñieàu naøy giuùp cho ñoàng voán ngaân saùch ñöôïc söû duïng
tieát kieäm, coù hieäu quaû, khoâng phaûi laõng phí khi naèm ñoïng taïi keùt cuûa caùc
ñôn vò söû duïng ngaân saùch quaù lôùn gaây caêng thaúng veà toàn quyõ ngaân saùch
trong vieäc ñaùp öùng caùc nhu caàu chi cuûa ngaân saùch. § Thöïc hieän kieåm soaùt
thanh toaùn caùc khoaûn chi NSNN ñaûm baûo ñuùng caùc ñieàu kieän thanh toaùn
ngaân saùch:
Kieåm soaùt chi laø coâng vieäc kieåm tra, kieåm soaùt, xem xeùt, ñoái
chieáu caùc noäi dung chi tieâu ñeå thöïc hieän ñuùng quy ñònh cuûa phaùp luaät.
Kieåm soaùt chi ñöôïc thöïc hieän chuû yeáu trong giai ñoaïn chaáp haønh ngaân saùch
ôû thôøi ñieåm tröôùc, trong vaø sau khi khoaûn chi ñöôïc thöïc hieän bôûi nhieàu chuû
theå nhö: baûn thaân ñôn vò söû duïng ngaân saùch, cô quan quaûn lyù caáp treân cuûa
ñôn vò söû duïng ngaân saùch, cô quan KBNN vaø cô quan Taøi chính. Tuy vôùi
nhieàu chuû theå tham gia kieåm soaùt chi song cuõng deã thaáy raèng KBNN ñoùng
vai troø raát quan troïng trong quaù trình kieåm soaùt, laø coång gaùt tin caäy vaø höõu
hieäu ñeå ñaûm baûo caùc khoaûn chi ngaân saùch ñuùng vaø ñuû caùc ñieàu kieän chi
theo luaät ñònh. Keát quaû kieåm soaùt chi ñaõ ñöôïc toång keát qua caùc naêm thöïc
hieän cuõng ñaõ minh chöùng raèng KBNN thöïc hieän nhieäm vuï kieåm soaùt chi
NSNN thöïc söï coù hieäu quaû.
18
§ Toå chöùc haïch toaùn keá toaùn NSNN ñuùng theo muïc luïc NSNN:
Moät trong nhöõng nhieäm vuï môùi maø KBNN phaûi gaùnh vaùc ñoù laø “KBNN toå
chöùc thöïc hieän haïch toaùn keá toaùn NSNN, ñònh kyø baùo caùo vieäc thöïc hieän
döï toaùn thu, chi cho cô quan Taøi chính cuøng caáp vaø cô quan nhaø nöôùc höõu
quan”.
Haïch toaùn keá toaùn NSNN laø nhieäm vuï khaù naëng neà ñoøi hoûi phaûi coù
tieán trình thöïc hieän theo töøng thôøi kyø. Keá toaùn ngaân saùch khoâng chæ laø keá
toaùn cuûa cô quan toång hôïp ngaân saùch maø keá toaùn ngaân saùch phaûi ñöôïc hieåu
ôû phaïm vi roäng hôn ñoù laø keá toaùn cuûa caùc ñôn vò döï toaùn, keá toaùn thueá, keá
toaùn haûi quan, keá toaùn quyõ NSNN. Tuy nhieân, trong ñieàu kieän veà toå chöùc
hieän nay thì ñoù laø keá toaùn phaàn xuaát quyõ ngaân saùch ñang thöïc hieän trong
heä thoáng KBNN theo cheá ñoä keá toaùn NSNN vaø hoaït ñoäng KBNN, vieäc keá
toaùn naøy coøn ñöôïc toå chöùc haïch toaùn chi tieát ñeán muïc luïc NSNN.
Muïc luïc NSNN laø baûng phaân loaïi taát caû caùc noäi dung thu- chi
NSNN theo töøng tieâu thöùc nhaát ñònh nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu quaûn lyù qua
laäp döï toaùn, chaáp haønh ngaân saùch, quyeát toaùn ngaân saùch vaø phaân tích ngaân
saùch. Moãi ñôn vò ngaân saùch ñöôïc ñònh vò theo maõ soá chöông, loaïi, khoaûn
quy ñònh trong muïc luïc ngaân saùch; moãi khoaûn thu, noäi dung chi cuõng ñöôïc
maõ hoùa theo töøng muïc, tieåu muïc rieâng. Vieäc ñònh vò chính xaùc noäi dung thu
ngaân saùch cuõng nhö chi ngaân saùch laø vieäc raát quan troïng bôûi noù aûnh höôûng
ñeán vieäc phaân caáp ngaân saùch thoâng qua phaân caáp nguoàn thu cuûa töøng caáp
ngaân saùch trong heä thoáng NSNN, aûnh höôûng ñeán vieäc quaûn lyù vaø thöïc hieän
döï toaùn cuûa töøng cô quan ñôn vò söû duïng ngaân saùch, aûnh höôûng ñeán vieäc
phaân tích ñaùnh giaù chính xaùc tình hình kinh teá- taøi chính- ngaân saùch trong
nieân ñoä ñeå qua ñoù hoaïch ñònh chính saùch taøi chính- ngaân saùch nhaèm phaùt
trieån kinh teá- xaõ hoäi trong thôøi gian tôùi, vôùi taàm quan troïng ñoù vieäc ñaûm
baûo haïch toaùn chính xaùc muïc luïc ngaân saùch laø moät yeâu caàu ñaõ ñöôïc luaät
hoùa.
19
1.4/ Quan heä giöõa KBNN vaø caùc cô quan höõu quan trong quaûn lyù caáp
phaùt vaø kieåm soaùt chi NSNN qua KBNN:
Ñaàu naêm 2004, vôùi Luaät NSNN söûa ñoåi, boå sung laàn naøy ñaõ boû haún
hình thöùc caáp phaùt baèng haïn möùc kinh phí cho caùc khoaûn chi thöôøng xuyeân
maø thay vaøo ñoù laø hình thöùc caáp phaùt thanh toaùn theo döï toaùn ñöôïc giao töø
KBNN. Luaät NSNN cuõng ñaõ xaùc ñònh traùch nhieäm vaø quyeàn haïn cuûa töøng
chuû theå trong söû duïng ngaân saùch khaù roõ raøng, minh baïch. Cuõng caàn thaáy
raèng trong kieåm soaùt chi ngaân saùch khoâng phaûi chæ coù KBNN laø cô quan
duy nhaát coù nhieäm vuï thöïc hieän, maø phaûi thaáy raèng vôùi chöùc naêng, nhieäm
vuï, quyeàn haïn cuûa töøng chuû theå coù lieân quan ñeán khoaûn chi ngaân saùch ñeàu
coù nhieäm vuï quaûn lyù chi song veà möùc ñoä, phaïm vi, caùch thöùc vaø thôøi ñieåm
coù khaùc nhau.
- Ñoái vôùi cô quan Taøi chính: coù vai troø xuyeân suoát töø khaâu laäp,
chaáp haønh vaø quyeát toaùn ngaân saùch, trong ñoù noåi baät ôû vai troø thaåm ñònh döï
toaùn, coù quyeàn ra leänh cho KBNN taïm döøng chi trong nhöõng tröôøng hôïp
khaû naêng thu khoâng ñaùp öùng kòp nhu caàu chi hoaëc öu tieân cho moät soá noäi
dung cho caáp baùch.
- Ñoái vôùi cô quan KBNN: haàu nhö môø nhaït trong giai ñoaïn laäp
döï toaùn song raát noåi baät vaø traùch nhieäm raát lôùn trong giai ñoaïn chaáp haønh
ngaân saùch thoâng qua coâng taùc kieåm soaùt chi cuûa mình, coù quyeàn töø choái
thanh toaùn ñoái vôùi nhöõng khoaûn chi khoâng ñuû hoaëc khoâng ñuùng ñieàu kieän
chi theo quy ñònh.
- Ñoái vôùi cô quan Nhaø nöôùc ôû Trung öông vaø ñòa phöông: coù
traùch nhieäm höôùng daãn, theo doõi vaø haàu nhö chæ chòu traùch nhieäm lieân ñôùi
khi ñôn vò tröïc thuoäc coù sai phaïm.
- Ñoái vôùi ñôn vò söû duïng NSNN: chòu traùch nhieäm toaøn dieän
trong vieäc quaûn lyù vaø söû duïng ngaân saùch cuûa mình sao cho ñuùng luaät ñònh.
20
CHÖÔNG 2
THÖÏC TRAÏNG CUÛA CÔ CHEÁ CAÁP PHAÙT VAØ KIEÅM SOAÙT
THANH TOAÙN NGAÂN SAÙCH NHAØ NÖÔÙC
QUA KHO BAÏC NHAØ NÖÔÙC BÌNH THUAÄN
2.1/ Thöïc traïng veà cô cheá caáp phaùt vaø kieåm soaùt chi NSNN qua KBNN
tröôùc khi coù Luaät NSNN:
Cho ñeán ngaøy 31/12/1996, trong khi cô cheá quaûn lyù taøi chính nhaø
nöôùc ñaõ coù nhieàu thay ñoåi nhaèm ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu thöïc tieãn khi neàn
kinh teá ñang trong quaù trình chuyeån ñoåi sang cô cheá thò tröôøng coù söï ñieàu
tieát cuûa nhaø nöôùc thì cô cheá quaûn lyù, caáp phaùt chi NSNN vaãn ñöôïc thöïc
hieän theo tinh thaàn Nghò ñònh soá 168/ CP ngaøy 20/11/1961 cuûa Hoäi ñoàng
Chính phuû ban haønh trong thôøi kyø kinh teá keá hoaïch hoùa taäp trung quan lieâu,
bao caáp. Do vaäy, trong coâng taùc quaûn lyù ñieàu haønh chi NSNN coøn boäc loä
khaù nhieàu ñieåm baát hôïp lyù, aûnh höôûng ñeán hieäu quaû söû duïng kinh phí thuoäc
NSNN, cuï theå laø:
Thöù nhaát, ñoái vôùi cô quan Taøi chính, KBNN: thieáu cô sôû phaùp lyù
caàn thieát ñeå thöïc hieän kieåm tra, kieåm soaùt töøng khoaûn chi NSNN. Do vaäy,
caáp phaùt chi NSNN ñoái vôùi cô quan Taøi chính thöïc chaát chæ mang tính chaát
phaân boå ngaân saùch; coøn ñoái vôùi KBNN thöïc chaát chæ laø xuaát quyõ NSNN. Cô
quan Taøi chính caên cöù vaøo nhu caàu chi tieâu cuûa caùc ñôn vò thuï höôûng
NSNN ñeå boá trí chi theo toång soá khoaûn chi, coù phaân chia theo moät soá muïc
chi, nhöng chæ laø hình thöùc. Vieäc ñieàu chænh muïc chi do caùc ñôn vò töï thöïc
hieän, neân daãn ñeán tình traïng trong khi cô caáu caùc khoaûn chi cuûa NSNN ñaõ
thay ñoåi nhöng vieäc kieåm tra, kieåm soaùt chöùng töø chi tieâu cuûa KBNN laïi
raát haïn cheá, ñaëc bieät ñoái vôùi nhöõng khoaûn chi mua saém trang thieát bò, söûa
chöõa lôùn, söûa chöõa thöôøng xuyeân cuûa caùc ñôn vò thuï höôûng. Hôn nöõa, trong
21
thôøi kyø naøy, cô cheá ñaáu thaàu chöa ñöôïc trieån khai thöïc hieän, neân tình traïng
söû duïng laõng phí, thaát thoaùt kinh phí NSNN coøn dieãn ra töông ñoái phoå bieán.
Thöù hai, traùch nhieäm cuûa caùc ñôn vò thuï höôûng NSNN chöa cao
trong khaâu phaân boå döï toaùn vaø quaûn lyù chi tieâu coù hieäu quaû.
Thöù ba, traùch nhieäm, quyeàn haïn cuûa caùc cô quan Taøi chính,
KBNN, caùc Boä, ngaønh, ñôn vò thuï höôûng NSNN chöa ñöôïc phaân ñònh cuï
theå, roõ raøng, coøn choàng cheùo, song laïi bò phaân taùn, chia caét ôû nhieàu ñaàu
moái ( KBNN, cô quan Taøi chính, Ngaân haøng ñaàu tö phaùt trieån, cô quan lao
ñoäng vaø thöông binh xaõ hoäi…). Vì vaäy, coâng taùc kieåm tra, giaùm saùt cuûa cô
quan Taøi chính vaø KBNN raát haïn cheá.
Thöù tö, vieäc caáp phaùt NSNN baèng leänh chi tieàn ñöôïc söû duïng
khaù phoå bieán ôû caùc caáp ngaân saùch. Trong tröôøng hôïp naøy, tieàn cuûa NSNN
ñöôïc chuyeån thaúng vaøo taøi khoaûn tieàn göûi cuûa ñôn vò döï toaùn, laøm toàn quyõ
NSNN giaûm ñi, trong khi ñôn vò laïi chöa söû duïng ngay soá tieàn ñöôïc caáp ñoù.
Ñieàu naøy moät maët gaây caêng thaúng giaû taïo cho quyõ NSNN; maët khaùc,
KBNN raát khoù kieåm tra, kieåm soaùt quaù trình chi tieâu cuûa ñôn vò döï toaùn.
TOÅNG CHI NSNN TREÂN ÑÒA BAØN TÆNH BÌNH THUAÄN TÖØ 1992-1996
Ñôn vò: Trieäu ñoàng
NAÊM SOÁ TIEÀN TAÊNG SO VÔÙI NAÊM TRÖÔÙC
1992 101.012
1993 143.989 43%
1994 198.600 38%
1995 279.960 41%
1996 328.350 17%
22
2.2/ Hieän traïng veà cô cheá caáp phaùt vaø kieåm soaùt chi NSNN qua KBNN
sau khi coù Luaät NSNN:
2.2.1/ Caáp phaùt vaø kieåm soaùt chi NSNN baèng haïn möùc kinh phí (giai
ñoaïn 1997- 2003):
2.2.1.1/ Cô cheá caáp phaùt theo haïn möùc kinh phí:
Tröôùc khi coù Luaät NSNN söûa ñoåi naêm 2003, beân caïnh cô cheá caáp
phaùt baèng hình thöùc leänh chi tieàn thì cô cheá caáp phaùt thanh toaùn baèng haïn
möùc kinh phí cuõng toàn taïi laâu daøi ôû nöôùc ta. Caáp phaùt baèng hình thöùc haïn
möùc kinh phí ñöôïc söû duïng cho caùc khoaûn chi thöôøng xuyeân cuûa caùc cô
quan haønh chính nhaø nöôùc, caùc toå chöùc chính trò- xaõ hoäi, caùc toå chöùc chính
trò- xaõ hoäi ngheà nghieäp...Vôùi hình thöùc naøy, haøng quyù cô quan Taøi chính
caên cöù döï toaùn ñöôïc duyeät cuûa cô quan, ñôn vò söû duïng ngaân saùch, khaû
naêng thu ngaân saùch vaø nhu caàu chi tieâu cuûa ngaân saùch laäp thoâng baùo haïn
möùc kinh phí caáp cho ñôn vò döï toaùn caáp I ñeå ñôn vò döï toaùn caáp I tieáp tuïc
phaân phoái haïn möùc kinh phí cho ñôn vò döï toaùn caáp döôùi vaø nhö theá cho
ñeán ñôn vò tröïc tieáp söû duïng ngaân saùch (caáp III). KBNN tieáp nhaän thoâng
baùo haïn möùc kinh phí töø cô quan Taøi chính vaø giaáy phaân phoái haïn möùc
kinh phí töø caùc ñôn vò döï toaùn caáp I, caáp II ñeå toå chöùc keá toaùn chi ngaân
saùch baèng hình thöùc haïn möùc kinh phí qua heä thoáng KBNN. Ñôn vò döï toaùn
caáp III khi coù nhu caàu chi tieâu laäp giaáy ruùt haïn möùc kinh phí ñeán KBNN ñeå
thöïc hieän quyeát ñònh chi cuûa mình.
23
SÔ ÑOÀ CAÁP PHAÙT NS BAÈNG HAÏN MÖÙC KINH PHÍ
Cô quan Taøi chính
Thoâng baùo HMKP
Ñôn vò döï toaùn caáp I
Phaân phoái HMKP
Ñôn vò tröïc tieáp söû duïng ngaân saùch
Nguyeân taéc ruùt haïn möùc kinh phí ñoù laø khoâng ñöôïc söû duïng vöôït
haïn möùc kinh phí ñöôïc söû duïng trong quyù. Haïn möùc ñöôïc söû duïng trong
quyù laø soá haïn möùc caáp trong quyù vaø soá haïn möùc quyù tröôùc söû duïng chöa
heát ñöôïc tieáp tuïc söû duïng trong quyù naøy, khoâng ñöôïc söû duïng haïn möùc kinh
phí thuoäc quyù sau, thaùng sau; trong naêm haïn möùc kinh phí thuoäc thaùng
tröôùc, quyù tröôùc coøn thöøa ñöôïc chuyeån sang thaùng sau, quyù sau söû duïng
tieáp; cuoái naêm haïn möùc kinh phí thöøa chöa söû duïng heát ñöôïc huûy boû
(ngoaïi tröø nhöõng tröôøng hôïp ñöôïc cô quan coù thaåm quyeàn cho pheùp chuyeån
sang naêm sau chi tieáp vaø haïn möùc kinh phí cuûa caùc ñôn vò thöïc hieän cô cheá
khoaùn chi). Ngoaøi ra, trong moät soá tröôøng hôïp trong naêm phaùt sinh nhu caàu
chi thuoäc nhieäm vuï chi cuûa naêm sau thì cô quan Taøi chính caáp haïn möùc
kinh phí thuoäc nieân ñoä ngaân saùch naêm sau, treân cô sôû ñoù ñôn vò söû duïng
ngaân saùch thöïc hieän caùc khoaûn chi tröôùc cho nieân ñoä ngaân saùch naêm sau,
toaøn boä soá chi naøy seõ ñöôïc chuyeån vaøo quyeát toaùn cuûa nieân ñoä ngaân saùch
naêm sau.
24
2.2.1.2/ Kieåm soaùt chi cuûa KBNN ñoái vôùi phöông thöùc caáp phaùt thanh toaùn
theo haïn möùc kinh phí:
Ñeå thöïc hieän xuaát quyõ NSNN qua phöông thöùc caáp phaùt baèng haïn
möùc kinh phí, KBNN vôùi chöùc naêng kieåm soaùt chi cuûa mình thöïc hieän kieåm
° Ñieàu kieän veà döï toaùn:
soaùt caùc ñieàu kieän chi NSNN theo luaät ñònh ñoù laø:
Nhaèm ñaûm baûo ñuùng muïc ñích cuûa caùc khoaûn chi tieâu cuûa
NSNN thì tröôùc khi thöïc hieän phaûi ñöôïc laäp döï toaùn vaø trình duyeät döï toaùn
theo ñuùng quy ñònh (ngoaïi tröø nhöõng tröôøng hôïp ñöôïc phaùp luaät cho pheùp).
Vieäc laäp döï toaùn caùc khoaûn chi thöôøng xuyeân cuûa caùc cô quan haønh
chính nhaø nöôùc, caùc ñôn vò söû duïng ngaân saùch phaûi caên cöù vaøo nhieäm vuï cuï
theå cuûa naêm keá hoaïch, ñaëc ñieåm hoaït ñoäng, caùc chæ tieâu veà kinh teá- xaõ hoäi
do cô quan coù thaåm quyeàn thoâng baùo. Vieäc laäp döï toaùn coøn phaûi tuaân theo
caùc chính saùch, cheá ñoä, tieâu chuaån, ñònh möùc do caùc cô quan Nhaø nöôùc coù
thaåm quyeàn ban haønh.
Vôùi phöông thöùc caáp phaùt baèng haïn möùc kinh phí tröôùc ñaây, vieäc
kieåm soaùt chi veà ñieàu kieän coù trong döï toaùn ñöôïc duyeät tuy ñaõ coù hieäu quaû
nhaát ñònh song chöa trieät ñeå, coøn choàng cheùo, truøng laép bôûi leõ ñeå caáp phaùt
haïn möùc kinh phí thì cô quan Taøi chính ñaõ caên cöù vaøo döï toaùn ñöôïc duyeät
ra thoâng baùo haïn möùc kinh phí theo nguyeân taéc toaøn boä soá haïn möùc kinh
phí maø cô quan Taøi chính thoâng baùo trong naêm khoâng vöôït döï toaùn ñöôïc
duyeät cho ñôn vò söû duïng ngaân saùch. Tuy nhieân, veà phía KBNN vôùi nhieäm
vuï cuûa mình laïi tieáp tuïc kieåm soaùt vieäc thoâng baùo haïn möùc kinh phí cuûa cô
quan Taøi chính cho ñôn vò söû duïng ngaân saùch coù vöôït döï toaùn naêm ñöôïc
duyeät cuûa ñôn vò khoâng, neáu vöôït thì töø choái. Vieäc laøm naøy roõ raøng coù söï
truøng laép, choàng cheùo giöõa hai cô quan trong ngaønh Taøi chính ñeå kieåm soaùt
25
moät noäi dung; ngoaøi ra, vieäc kieåm soaùt ñieàu kieän coù trong döï toaùn ñöôïc
duyeät cuûa KBNN theo phöông phaùp naøy laø söï kieåm tra laïi vieäc caáp thoâng
baùo haïn möùc kinh phí cuûa cô quan Taøi chính coù theo döï toaùn ñöôïc duyeät
hay khoâng. Beân caïnh ñoù laø ñôn vò söû duïng ngaân saùch maát ñi tính chuû ñoäng
cuûa mình trong vieäc söû duïng döï toaùn ñöôïc giao ñeå thöïc hieän caùc khoaûn chi
tieâu phuïc vuï cho nhieäm vuï chính trò cuûa ngaønh, cuûa cô quan ñöôïc Nhaø nöôùc
giao phoù bôûi leõ haøng quyù, coù nôi haøng thaùng hoï coøn phaûi troâng chôø vaø xin
cô quan Taøi chính caáp thoâng baùo haïn möùc coù nhö theá môùi söû duïng ñöôïc döï
toaùn ñöôïc giao.
° Ñieàu kieän veà cheá ñoä, tieâu chuaån, ñònh möùc:
Ngoaøi ñieàu kieän caùc khoaûn chi phaûi naèm trong döï toaùn naêm
ñöôïc duyeät coøn phaûi ñaûm baûo ñuùng veà cheá ñoä, tieâu chuaån vaø ñònh möùc chi
tieâu do cô quan coù thaåm quyeàn quy ñònh. Thöïc hieän ñieàu kieän naøy ñaùp öùng
yeâu caàu tieát kieäm, traùnh laõng phí vaø coù hieäu quaû cuûa caùc khoaûn chi NSNN.
Vieäc kieåm soaùt chi cuûa KBNN veà ñieàu kieän naøy trong thôøi gian qua
ñaõ ñaït nhieàu keát quaû khaù toát, ñaëc bieät laø ôû nhöõng noäi dung chi KBNN kieåm
soaùt ñeán töøng hoà sô, taøi lieäu, chöùng töø nhö khoaûn chi veà tieàn löông, hoïc
boång, sinh hoaït phí, mua saém, söûa chöõa, ñieàu naøy ñaõ chöùng toû KBNN coù ñuû
khaû naêng, ñuû ñieàu kieän trong vieäc toå chöùc kieåm soaùt caùc khoaûn chi NSNN.
Tuy nhieân, ñoái vôùi caùc khoaûn chi thöôøng xuyeân khaùc thì KBNN thöïc
hieän theo cô cheá kieåm soaùt qua baûng keâ chöùng töø thanh toaùn cuûa caùc cô
quan, ñôn vò söû duïng ngaân saùch vì vaäy vieäc kieåm soaùt naøy khoâng chaët cheõ
vaø mang tính hình thöùc. Thaät vaäy, ñeå kieåm soaùt ñöôïc ñôn vò chi tieâu ngaân
saùch coù thöïc hieän ñuùng ñònh möùc, tieâu chuaån, cheá ñoä chi tieâu cuûa Nhaø nöôùc
hay khoâng nhaát thieát ngöôøi kieåm soaùt phaûi coù ñaày ñuû caùc baèng chöùng
chöùng minh tính ñuùng ñaén cuûa khoaûn chi ñoù töùc phaûi coù hoà sô, taøi lieäu,
chöùng töø ñeå treân cô sôû ñoù KBNN kieåm tra tính hôïp phaùp, hôïp leä cuûa chöùng
26
töø vaø thoâng qua chöùng töø ñoái chieáu vôùi cheá ñoä, tieâu chuaån, ñònh möùc chi
tieâu maø ñôn vò söû duïng ngaân saùch thöïc hieän coù ñuùng hay khoâng. Trong khi
ñoù, KBNN chæ caên cöù vaøo baûng keâ chöùng töø chi cuûa ñôn vò söû duïng ngaân
saùch ñeå kieåm soaùt chi thì khoâng theå thöïc hieän ñöôïc nhieäm vuï cuûa mình.
Chuùng ta bieát raèng baûng keâ chöùng töø chi chæ neâu leân moät soá chæ tieâu nhö soá
chöùng töø, ngaøy laäp chöùng töø, noäi dung chi vaø soá tieàn chi, cuõng caàn thaáy
raèng nhöõng noäi dung naøy ñöôïc coäng goäp cuûa nhieàu khoaûn chi coù cuøng moät
noäi dung chính vì vaäy, trong thöïc teá vôùi kieåu thoâng tin treân baûng keâ naøy
KBNN chæ kieåm soaùt ñöôïc vieäc ñònh vò muïc luïc ngaân saùch coù ñuùng theo keâ
khai cuûa ñôn vò khoâng; ngoaøi ra vieäc keâ khai cuûa ñôn vò coù ñuùng khoâng coøn
laø chuyeän khaùc bôûi leõ trong vieäc kieåm tra, kieåm soaùt hieän haønh cuûa caùc cô
quan chöùc naêng nhö Taøi chính, Thanh tra laïi khoâng quan taâm ñeán baûng keâ
chöùng töø chi ñôn vò göûi KBNN ñeå thanh toaùn maø chæ quan taâm ñeán noäi
dung chöùng töø cuï theå vaø söï kieåm tra cuûa caùc cô quan naøy khoâng theå bao
truøm taát caû caùc ñôn vò, trong moät ñôn vò cuõng chæ kieåm tra maãu ôû moät soá
chöùng töø (ñoái vôùi kieåm tra quyeát toaùn cô quan Taøi chính) hoaëc kieåm tra khi
coù daáu hieäu vi phaïm (ñoái vôùi cô quan Thanh tra).
° Ñieàu kieän veà leänh chuaån chi:
Leänh chuaån chi laø quyeát ñònh chi cuûa thuû tröôûng ñôn vò söû
duïng ngaân saùch. Thuû tröôûng ñôn vò söû duïng ngaân saùch caên cöù döï toaùn ñöôïc
duyeät, haïn möùc kinh phí ñöïôc caáp, nhu caàu chi tieâu theo cheá ñoä, tieâu
chuaån, ñònh möùc chi cuûa Nhaø nöôùc ñeå ra quyeát ñònh chi cuûa mình töø ñoù laøm
caên cöù cho KBNN xuaát quyõ NSNN.
Bieåu thò baèng vaên baûn cuûa leänh chuaån chi ñoù laø chöùng töø do cô quan
coù thaåm quyeàn ban haønh. Ñoái vôùi hình thöùc caáp phaùt baèng haïn möùc kinh
phí ñoù laø giaáy ruùt haïn möùc kinh phí. Giaáy ruùt haïn möùc kinh phí laø loaïi
chöùng töø chi ngaân saùch do ñôn vò söû duïng ngaân saùch laäp ñeå ruùt ngaân saùch
27
nhaèm thöïc hieän chi tieâu. Coù 2 loaïi giaáy ruùt haïn möùc kinh phí laø giaáy ruùt
haïn möùc kinh phí baèng tieàn maët vaø giaáy ruùt haïn möùc kinh phí baèng chuyeån
khoaûn. Trong vieäc ruùt döï toaùn ñôn vò söû duïng ngaân saùch coù theå söû duïng
phöông thöùc taïm öùng neáu nhö khoaûn chi chöa thöïc hieän hoaëc thöïc hieän
nhöng chöa hoaøn thaønh; coù theå söû duïng phöông thöùc thanh toaùn neáu khoaûn
chi ñaõ hoaøn thaønh.
Nhaän ñöôïc giaáy ruùt haïn möùc kinh phí cuûa ñôn vò söû duïng ngaân saùch,
KBNN kieåm tra, kieåm soaùt treân beà maët chöùng töø caùc yeáu toá cuûa chöùng töø
ñeå ñaûm baûo tính hôïp phaùp, hôïp leä cuûa chöùng töø. Vôùi caùc yeáu toá treân leänh
chuaån chi cuûa ñôn vò sau khi kieåm tra neáu ñuùng thì thöïc hieän xuaát quyõ ngaân
saùch chi traû tröïc tieáp ñeán ñôn vò thuï höôûng.
2.2.2/ Caáp phaùt vaø kieåm soaùt chi NSNN theo döï toaùn (giai ñoaïn 2004
ñeán nay) :
Töø 01 thaùng 01 naêm 2004 Luaät NSNN söûa ñoåi baét ñaàu ñi vaøo cuoäc
soáng, ñaây laø söï chuyeån ñoåi töông ñoái toaøn dieän trong quaûn lyù ñieàu haønh
ngaân saùch. Phöông thöùc caáp phaùt ngaân saùch theo döï toaùn ñöôïc giao thay
cho phöông thöùc caáp phaùt baèng haïn möùc kinh phí tröôùc ñoù ñaõ taïo quyeàn
chuû ñoäng, taêng cöôøng quyeàn haïn vaø traùch nhieäm cuûa thuû tröôûng ñôn vò söû
duïng NSNN vaø cuûa caû caùc cô quan quaûn lyù NSNN, vieäc kieåm soaùt chi cuûa
KBNN cuõng ñöôïc thoâng thoaùng hôn.
Töø ñaây, caên cöù ñaàu tieân ñeå KBNN xem xeùt thanh toaùn caùc khoaûn chi
ngaân saùch cuûa caùc cô quan ñôn vò laø phaûi coù döï toaùn ñöôïc giao, ñaây laø böôùc
chuyeån raát lôùn vaø trieät ñeå trong caáp phaùt caùc khoaûn chi thöôøng xuyeân cuûa
NSNN vaø chính yeâu caàu naøy buoäc caùc cô quan ñôn vò phaûi laäp döï toaùn,
phaân boå döï toaùn ñuùng quy ñònh, ñuùng thôøi gian; ngoaøi ra cuõng chính ñieàu
naøy thuùc baùch caùc cô quan giao döï toaùn, thaåm ñònh döï toaùn cuõng phaûi ñaûm
28
baûo tính thôøi gian khoâng theå tuøy tieän keùo daøi, chaäm treã neáu khoâng thì ñôn
vò khoâng coù kinh phí ñeå söû duïng ngay töø ñaàu naêm.
2.2.2.1/ Cô cheá caáp phaùt theo döï toaùn:
a/ Thaåm tra döï toaùn ñöôïc giao cuûa cô quan Taøi chính:
Laø coâng vieäc cuûa cô quan Taøi chính xem xeùt, tính toaùn laïi
phöông aùn phaân boå döï toaùn ngaân saùch cuûa cô quan haønh chính nhaø nöôùc vaø
ñôn vò döï toaùn caáp I cho caùc ñôn vò söû duïng ngaân saùch tröïc thuoäc.
° Muïc tieâu cuûa thaåm tra döï toaùn laø kieåm tra laïi phöông aùn
phaân boå döï toaùn cuûa ñôn vò coù ñuùng theo nhöõng nguyeân taéc phaân boå cuûa
ngaân saùch hay khoâng.
° Nguyeân taéc phaân boå döï toaùn cuûa caùc cô quan haønh chính
nhaø nöôùc, ñôn vò bao goàm:
+ Phaûi ñaûm baûo boá trí voán, kinh phí cho caùc döï aùn,
nhieäm vuï ñaõ ñöôïc chi öùng tröôùc döï toaùn;
+ Phaûi phaân boå heát ngaân saùch ñöôïc giao. Tröôøng hôïp coù
caùc nhieäm vuï chi chöa xaùc ñònh ñöôïc roõ ñôn vò thöïc hieän trong döï toaùn ñaàu
naêm thì ñöôïc giöõ laïi ñeå phaân boå sau, khi phaân boå cuõng phaûi thöïc hieän ñuùng
theo quy trình phaân boå döï toaùn, töùc laø cuõng phaûi göûi cho cô quan Taøi chính
ñoàng caáp ñeå thaåm tra.
° Noäi dung thaåm ñònh döï toaùn cuûa cô quan Taøi chính goàm:
+ Thaåm tra tính chính xaùc giöõa phaân boå cuûa cô quan,
ñôn vò ñeán ñôn vò söû duïng ngaân saùch vôùi noäi dung döï toaùn do cô quan coù
thaåm quyeàn giao;
+ Baûo ñaûm ñuùng chính saùch, cheá ñoä, ñònh möùc, tieâu
chuaån chi ngaân saùch;
29
+ Qua thaåm tra, neáu phaùt hieän phöông aùn phaân boå
khoâng ñaûm baûo caùc yeâu caàu treân thì cô quan Taøi chính yeâu caàu cô quan
phaân boå ñieàu chænh laïi. Tröôøng hôïp cô quan, ñôn vò phaân boå ngaân saùch
khoâng thoáng nhaát vôùi yeâu caàu ñieàu chænh cuûa cô quan Taøi chính thì baùo caùo
Thuû töôùng Chính phuû (ñoái vôùi caùc cô quan, ñôn vò Trung öông), UÛy ban
nhaân daân (ñoái vôùi cô quan, ñôn vò ñòa phöông) ñeå xem xeùt quyeát ñònh.
Trong voøng 7 ngaøy laøm vieäc, keå töø ngaøy nhaän ñöôïc phöông aùn phaân
boå döï toaùn ngaân saùch, cô quan Taøi chính phaûi thaåm tra vaø coù thoâng baùo
baèng vaên baûn veà keát quaû thaåm tra ñeán cô quan, ñôn vò phaân boå ngaân saùch.
Tröôøng hôïp caùc Boä, Toång cuïc ñöôïc toå chöùc theo ngaønh doïc, chæ phaân boå vaø
giao döï toaùn ñeán ñôn vò döï toaùn caáp II thì vaãn phaûi toång hôïp toaøn boä
phöông aùn phaân boå ñeán ñôn vò söû duïng ngaân saùch göûi Boä Taøi chính, Boä Taøi
chính thöïc hieän thaåm tra vaø thoâng baùo baèng vaên baûn ñeán cô quan, ñôn vò
phaân boå ngaân saùch.
Sau khi phöông aùn phaân boå ngaân saùch ñöôcï cô quan Taøi chính
thoáng nhaát, thuû tröôûng cô quan, ñôn vò phaân boå ngaân saùch quyeát ñònh giao
döï toaùn ngaân saùch cho caùc ñôn vò tröïc thuoäc, ñoàng göûi cô quan Taøi chính,
KBNN cuøng caáp vaø KBNN nôi giao dòch ñeå phoái hôïp thöïc hieän.
Veà noäi dung thaåm tra döï toaùn vaø thôøi haïn thaåm tra nhö treân trong
thöïc teá coøn khaù nhieàu toàn taïi caàn ñöôïc khaéc phuïc ñeå ñaûm baûo döï toaùn sau
khi ñöôïc cô quan coù thaåm quyeàn giao thì ñôn vò söû duïng ngaân saùch thöïc
hieän ngay ñöôïc döï toaùn cuûa mình.
b/ Caên cöù phöông aùn ñieàu haønh ngaân saùch quyù do cô quan Taøi
chính thoâng baùo, nhu caàu thanh toaùn chi traû haøng quyù cuûa caùc ñôn vò söû
duïng ngaân saùch, KBNN chuû ñoäng laäp keá hoaïch nguoàn voán, keá hoaïch chi
traû thanh toaùn, keá hoaïch tieàn maët ñaûm baûo ñaùp öùng ñaày ñuû kòp thôøi yeâu
caàu chi cuûa caùc ñôn vò söû duïng ngaân saùch.
30
Caên cöù nhu caàu chi quyù ñaõ göûi KBNN vaø theo yeâu caàu nhieäm vuï
chi, thuû tröôûng ñôn vò söû duïng ngaân saùch laäp giaáy ruùt döï toaùn ngaân saùch
keøm hoà sô thanh toaùn göûi KBNN nôi giao dòch.
KBNN nôi giao dòch kieåm tra hoà sô thanh toaùn, kieåm soaùt caùc ñieàu
kieän chi vaø giaáy ruùt döï toaùn ñeå thöïc hieän chi traû tröïc tieáp ñeán ñoái töôïng thuï
höôûng. Trong moät soá tröôøng hôïp chöa ñuû ñieàu kieän thanh toaùn tröïc tieáp qua
KBNN thì ñôn vò söû duïng NSNN ñöôïc pheùp taïm öùng, sau khi coù ñuû chöùng
töø thanh toaùn thì thöïc hieän thanh toaùn soá ñaõ taïm öùng tröôùc ñaây ñeå chuyeån
sang thöïc chi.
SÔ ÑOÀ CHI TRAÛ THANH TOAÙN THEO DÖÏ TOAÙN QUA KBNN
Cô quan Taøi chính
Phöông aùn ñieàu haønh NS quyù
Kho Baïc Nhaø Nöôùc
Keá hoaïch nguoàn voán Keá hoaïch chi traû, thanh toaùn Keá hoach tieàn maët
Ñôn vò söû duïng NSNN
Ruùt döï toaùn taïi KBNN
KBNN thöïc hieän chi traû sau khi ñaõ kieåm soaùt chi
31
c/ Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên trong thöïc hieän:
* Thuaän lôïi:
(cid:121) Vôùi phöông thöùc caáp phaùt thanh toaùn theo döï toaùn töø
KBNN ñaõ taïo quyeàn chuû ñoäng cho thuû tröôûng ñôn vò söû duïng ngaân saùch,
theå hieän qua vieäc ñôn vò söû duïng ngaân saùch nhaø nöôùc caên cöù theo döï toaùn
naêm vaø nhieäm vuï chi trong töøng thôøi kyø maø quyeát ñònh thöïc hieän caùc noäi
dung chi theo tieán ñoä phaùt sinh khoâng phuï thuoäc nhö tröôùc ñaây phaûi chôø
ñöôïc caáp thoâng baùo haïn möùc kinh phí.
(cid:121) Vôùi cöông vò quyeát ñònh chi thuû tröôûng ñôn vò söû duïng
ngaân saùch quan taâm ñeán döï toaùn ñöôïc giao, quan taâm ñeán caùc noäi dung chi
trong töøng nhoùm muïc, chòu traùch nhieäm ñoái vôùi caùc quyeát ñònh chi cuûa
mình chính vì vaäy, vieäc chi tieâu cuõng ñöôïc xem xeùt caån thaän hôn ñeå coù theå
thanh toaùn ñöôïc qua vai troø kieåm soaùt chi cuûa KBNN.
(cid:121) Quaù trình ñieàu haønh ngaân saùch theo döï toaùn ñöôïc giao
cuûa töøng ñôn vò söû duïng ngaân saùch ñöôïc phuø hôïp hôn thoâng qua vieäc töï
ñieàu hoøa giöõa caùc muïc trong cuøng moät nhoùm vaø giöõa nhoùm muïc chi khaùc
cho caùc nhoùm coøn laïi, ñieàu ñoù mang tính khoa hoïc vaø tính thöïc tieãn hôn laø
quaûn lyù ñeán töøng muïc chi moät caùch maùy moùc, hình thöùc bôûi leõ khoâng ai coù
theå ngay töø nhöõng thaùng cuoái naêm tröôùc öôùc chi moät caùch ñuùng ñeán töøng
noäi dung chi cho caû naêm döï toaùn vaø nhö vaäy cuoái cuøng thì cuõng ñöôïc ñieàu
chænh caùc muïc cuûa döï toaùn ñeå coù theå thanh toaùn ñöôïc gaây raát phieàn haø veà
kyõ thuaät haïch toaùn vaø thuû tuïc xöû lyù.
* Khoù khaên:
Beân caïnh nhöõng thuaän lôïi nhö treân, quaù trình thöïc hieän
coøn gaëp phaûi moät soá khoù khaên nhaát ñònh ñoù laø:
32
(cid:121) Phöông aùn ñieàu haønh ngaân saùch quyù:
Theo Thoâng tö 59/ 2003/ TT-BTC, treân cô sôû döï
toaùn thu ngaân saùch quyù cuûa caùc cô quan thu, nhu caàu chi ngaân saùch quyù cuûa
caùc ñôn vò döï toaùn caáp I vaø khaû naêng thu, nhu caàu chi thöïc teá trong quyù, cô
quan Taøi chính laäp phöông aùn ñieàu haønh ngaân saùch quyù cuûa ngaân saùch caáp
mình, ñoàng thôøi göûi ñeán KBNN cuøng caáp chaäm nhaát vaøo ngaøy 30 thaùng
cuoái quyù tröôùc ñeå phoái hôïp thöïc hieän.
Ñoái vôùi tröôøng hôïp ngaân saùch Trung öông, ngaân saùch tænh thì KBNN
Trung öông, KBNN tænh coøn phaûi phaân boå keá hoaïch ñieàu hoøa voán thanh
toaùn quyù cho caùc KBNN cô sôû ñeå ñaûm baûo nguoàn thanh toaùn, chi traû kòp
thôøi cho caùc ñôn vò söû duïng ngaân saùch. Ngoaøi ra, treân cô sôû nguoàn voán
thanh toaùn ñöôïc KBNN caáp treân phaân boå vaø nhu caàu chi tieàn maët thöïc teá
trong quyù, KBNN tröïc tieáp giao dòch coøn phaûi laäp keá hoaïch tieàn maët ñeå
ñöôïc Ngaân haøng cuøng ñòa baøn cung öùng tieàn maët ñaùp öùng nhu caàu chi tieâu
cuûa caùc ñôn vò söû duïng ngaân saùch.
Vôùi vai troø heát söùc quan troïng nhö vaäy, nhöng phöông aùn ñieàu haønh
ngaân saùch quyù laïi chöa ñöôïc Thoâng tö 114/2003/TT-BTC ngaøy 28/11/2003
cuûa Boä Taøi chính ñeà caäp moät caùch cuï theå veà maãu bieåu, quy trình vaø thôøi
gian luaân chuyeån ñeå phoái hôïp thöïc hieän.
Theo chuùng toâi, khi chuyeån ñoåi töø phöông thöùc chi theo haïn möùc
sang phöông thöùc chi theo döï toaùn, phöông aùn ñieàu haønh ngaân saùch quyù seõ
phaûn aûnh roõ neùt tính khoa hoïc trong caùch thöùc phoái hôïp toå chöùc ñieàu haønh
ngaân saùch cuûa caùc cô quan coù chöùc naêng quaûn lyù NSNN, laø ñònh höôùng ñeå
caùc KBNN tröïc tieáp giao dòch khoûi bò ñoäng, luùng tuùng khi thöïc hieän thanh
toaùn, chi traû cho caùc ñôn vò söû duïng ngaân saùch. Vì vaäy, boå sung theâm chi
tieát cuï theå veà maãu bieåu, caùch laäp, quy trình luaân chuyeån, thôøi gian laäp, göûi,
nhaän phöông aùn ñieàu haønh quyù trong Thoâng tö 114 laø ñieàu caàn thieát.
33
(cid:121) Phöông thöùc quaûn lyù döï toaùn:
Nghò ñònh 60/2003/NÑ-CP ngaøy 06/06/2003 quy ñònh
sau khi ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû, UÛy ban nhaân daân giao döï toaùn ngaân
saùch, caùc cô quan ôû Trung öông vaø ñòa phöông, caùc ñôn vò döï toaùn caáp I
tieán haønh phaân boå vaø giao döï toaùn chi ngaân saùch cho caùc ñôn vò söû duïng
ngaân saùch tröïc thuoäc. Phöông aùn phaân boå döï toaùn ngaân saùch cho caùc ñôn vò
söû duïng ngaân saùch phaûi göûi cô quan Taøi chính cuøng caáp ñeå thaåm tra. Sau
khi cô quan Taøi chính pheâ duyeät phöông aùn phaân boå döï toaùn, cô quan döï
toaùn caáp I môùi ra quyeát ñònh giao döï toaùn cho caùc ñôn vò söû duïng ngaân
saùch tröïc thuoäc (1 baûn ñôn vò söû duïng ngaân saùch löu giöõ, 1 baûn göûi cho
KBNN nôi giao dòch) ñoàng thôøi göûi KBNN cuøng caáp baûng toång hôïp döï toaùn
cuûa caùc ñôn vò. Döï toaùn chính thöùc ñöôïc ñôn vò tröïc tieáp göûi KBNN 1 laàn
vaøo ñaàu naêm ñeå KBNN laøm caên cöù caáp phaùt kinh phí.
Chính vì döï toaùn ñöôïc göûi ñeán KBNN theo quy trình treân neân
KBNN khoâng coù caên cöù kieåm tra tính phaùp lyù cuûa baûn döï toaùn cuõng nhö
khoâng xaùc ñònh ñöôïc ñaây coù phaûi laø baûn döï toaùn chính thöùc cuûa ñôn vò
khoâng? vì döï toaùn chính thöùc laø baûn döï toaùn phaûi ñöôïc cô quan coù thaåm
quyeàn thaåm ñònh vaø coâng nhaän. Ñieàu naøy khieán cho caùc KBNN ñòa phöông
vöøa nhaäp döï toaùn cho caùc ñôn vò vöøa thaáy lo vì coù theå hieåu baûn döï toaùn
chính laø chöùng töø caáp nguoàn kinh phí hoaït ñoäng cho ñôn vò (thay cho haïn
möùc kinh phí tröôùc kia). Trong khi phöông aùn phaân boå döï toaùn cuûa ñôn vò
döï toaùn caáp I ñöôïc göûi ñeán cô quan KBNN cuøng caáp, KBNN cuøng caáp tieáp
nhaän phöông aùn phaân boå döï toaùn nhöng hieän nay chöa coù cô cheá ñeå chia seû
thoâng tin cho KBNN caáp döôùi nôi ñôn vò thuï höôûng ngaân saùch môû taøi khoaûn
(ñôn vò döï toaùn caáp III) do vaäy neáu coù vieäc sai leäch (khaùch quan hoaëc chuû
quan) giöõa döï toaùn ñöôïc duyeät vôùi döï toaùn ñôn vò laäp thì KBNN chi traû
khoâng theå phaùt hieän ñöôïc. Hieän nay, neáu xeùt trong phaïm vi moät tænh thì
34
cuõng khoâng chaéc chaén raèng toång döï toaùn cuûa caùc ñôn vò tröïc thuoäc cuûa moät
ngaønh ñöôïc KBNN nhaäp chính thöùc coù lôùn hôn döï toaùn ñöôïc duyeät cuûa
toaøn ngaønh ñoù hay khoâng vì chöa coù höôùng daãn kieåm tra, ñoái chieáu.
Maët khaùc do nhaän thöùc chöa ñuùng veà vai troø cuûa döï toaùn ngaân
saùch trong phöông thöùc caáp phaùt môùi neân ñang xaûy ra tình traïng raát nhieàu
ñôn vò söû duïng ngaân saùch ñaõ göûi ñeán cô quan KBNN quyeát ñònh giao döï
toaùn vaø baûn döï toaùn ngaân saùch chi tieát nhöng chæ ít ngaøy sau laïi thay baèng
moät quyeát ñònh môùi vaø döï toaùn môùi (khoâng phaûi laø boå sung) hoaëc cuøng moät
quyeát ñònh giao döï toaùn nhöng laïi coù tôùi hai baûn döï toaùn chi tieát khaùc nhau
daãn ñeán KBNN laïi phaûi ñieàu chænh, vöøa maát thôøi gian vöøa aûnh höôûng ñeán
vieäc caáp phaùt kinh phí.
2.2.2.2/ Kieåm soaùt chi cuûa KBNN ñoái vôùi phöông thöùc caáp phaùt thanh toaùn theo döï toaùn: a/ Kieåm soaùt ñieàu kieän coù trong döï toaùn ñöôïc duyeät:
Phöông thöùc caáp phaùt naøy ñaõ xoùa ñi söï choàng cheùo, truøng laép
giöõa cô quan Taøi chính vôùi KBNN vaø caû vieäc ñôn giaûn hoùa thuû tuïc haønh
chính trong vieäc laøm thuû tuïc caáp thoâng baùo haïn möùc kinh phí cuûa cô quan
Taøi chính cho caùc ñôn vò söû duïng NSNN. KBNN muoán xuaát quyõ ngaân saùch
thì ñieàu ñaàu tieân ñôn vò phaûi coù döï toaùn naêm ñöôïc giao, vieäc quaûn lyù döï
toaùn ñöôïc thöïc hieän ôû 4 nhoùm muïc, ñieàu naøy phuø hôïp vôùi trình ñoä laäp döï
toaùn cuõng nhö thöïc hieän döï toaùn ôû nöôùc ta hieän nay ngoaøi ra coøn laø ñieàu
kieän taêng quyeàn chuû ñoäng cho caùc ñôn vò söû duïng ngaân saùch trong vieäc
ñöôïc ñieàu hoøa caùc muïc chi trong cuøng moät nhoùm khoâng phaûi xin ñieàu chænh
töøng muïc nhö tröôùc ñaây. Veà phía KBNN cuõng giaûm ñaùng keå khoái löôïng
coâng vieäc nhö khoâng coøn tình traïng nhaäp thoâng baùo haïn möùc kinh phí,
nhaäp vaø chuyeån phaân phoái haïn möùc kinh phí nhö tröôùc vaø nhaát laø vieäc
kieåm soaùt döï toaùn ñaõ trôû thaønh coâng vieäc cöïc kyø quan troïng cuûa KBNN bôûi
leõ vieäc ñeå cho ñôn vò ruùt ngaân saùch vöôït döï toaùn naêm ñöôïc giao thì ngoaøi
35
traùch nhieäm cuûa ñôn vò söû duïng ngaân saùch coøn laø traùch nhieäm heát söùc naëng
neà cuûa KBNN phaûi tìm kieám vaø hoaøn traû ngaân saùch khoaûn chi vöôït naøy.
b/ Kieåm soaùt ñieàu kieän ñuùng cheá ñoä, tieâu chuaån, ñònh möùc chi cuûa
Nhaø nöôùc:
Luaät ngaân saùch cuõng quy ñònh traùch nhieäm cuûa KBNN trong
vieäc thanh toaùn hoaëc töø choái thanh toaùn caùc khoaûn chi NSNN trong quaù
trình thöïc hieän nhieäm vuï kieåm soaùt chi ngaân saùch cuûa mình. Ñeå thöïc hieän
kieåm soaùt ñieàu kieän naøy, töø ñaàu naêm 2004 KBNN thöïc hieän kieåm soaùt treân
töøng hoà sô, taøi lieäu chöùng töø cuûa ñôn vò söû duïng ngaân saùch moät khi thanh
toaùn qua KBNN, nhö vaäy môùi ñaûm baûo thöïc chaát cuûa söï kieåm soaùt. Qua
ñoù, tröôùc heát töï baûn thaân caùc ñôn vò söû duïng ngaân saùch cuõng ñaõ thöïc hieän
nghieâm tính chaáp haønh cheá ñoä, tieâu chaån, ñònh möùc chi tieâu cuûa mình, neáu
khoâng thì KBNN khoâng chaáp nhaän thanh toaùn.
Chæ töø ñaàu naêm 2004 ñeán nay cho thaáy roõ hieäu quaû cuûa Luaät NSNN
qua thöïc hieän nhieäm vuï kieåm soaùt chi cuûa KBNN nhaát laø thöïc hieän ñieàu
kieän veà ñuùng cheá ñoä, tieâu chuaån, ñònh möùc chi cuûa nhaø nöôùc.
Tuy nhieân cuõng caàn laøm roõ moät soá noäi dung qua vieäc kieåm soaùt chi
nhö sau:
(cid:121) Moät laø, ñôn vò söû duïng ngaân saùch phaûi chöùng minh vôùi KBNN
laø ngöôøi ñöôïc Nhaø nöôùc giao nhieäm vuï kieåm soaùt chi veà tính hôïp phaùp,
hôïp leä cuûa chöùng töø taøi lieäu vaø tính chaáp haønh cheá ñoä, tieâu chuaån, ñònh
möùc chi tieâu:
Nhieàu ñôn vò söû duïng ngaân saùch trong quaù trình ñöôïc kieåm soaùt chi
vaø caû KBNN cuõng cho raèng ñeå thöïc hieän kieåm soaùt chi caùc ñieàu kieän naøy
thì ngöôøi caùn boä cuûa KBNN phaûi am töôøng taát caû caùc cheá ñoä chi tieâu cuûa
töøng ñôn vò, töøng ngaønh, töøng lónh vöïc moät. Chuùng toâi cho ñaây laø yeâu caàu
36
quaù cao, mong muoán quaù lyù töôûng song khoâng phaûi nhö theá maø caùn boä
KBNN khoâng ñöôïc yeâu caàu caùc ñôn vò phaûi coù vaên baûn taøi lieäu chöùng minh
vôùi KBNN tính ñuùng ñaén cuûa khoaûn chi do ñôn vò quyeát ñònh.
(cid:121) Hai laø, trong toå chöùc thöïc hieän KBNN khoâng phaûi kieåm soaùt
ñeán taän cuøng cuûa töøng chöùng töø ban ñaàu cuûa taát caû caùc khoaûn chi NSNN:
Ñeå ñaûm baûo ñieàu kieän ñuùng cheá ñoä, tieâu chuaån, ñònh möùc chi khoâng
coù caùch naøo khaùc laø KBNN phaûi kieåm tra, kieåm soaùt thöïc teá chi tieâu cuûa
ñôn vò coù ñuùng cheá ñoä khoâng. Tuy nhieân, caàn xem xeùt möùc ñoä kieåm soaùt
cuûa KBNN ñeán ñaâu, ñeán caáp chöùng töø, taøi lieäu naøo maø vaãn ñaûm baûo ñöôïc
yeâu caàu, neáu khoâng moïi khoaûn chi ñeàu ñöôïc kieåm soaùt ñeán taän cuøng cuûa
töøng chöùng töø ban ñaàu thì khoâng phaûi laø nhieäm vuï cuûa KBNN trong kieåm
soaùt chi vaø KBNN cuõng khoâng theå laøm noãi vôùi khoái löôïng kieåm soaùt ñoù,
hôn nöõa cuõng caàn xaùc ñònh raèng vieäc thöïc hieän khoaûn chi coù ñuùng cheá ñoä,
tieâu chuaån, ñònh möùc hay khoâng thì thuû tröôûng vaø keá toaùn ñôn vò söû duïng
ngaân saùch laø ngöôøi ra quyeát ñònh chi vaø chòu traùch nhieäm veà quyeát ñònh cuûa
mình. Do ñoù, chuùng toâi thieát nghó, KBNN caàn xaùc ñònh möùc ñoä kieåm soaùt
cuûa töøng noäi dung chi cho phuø hôïp nhö: kieåm soaùt tieàn theâm giôø, theâm buoåi
cuûa caùc tröôøng thì KBNN khoâng caàn phaûi kieåm soaùt ñeán töøng baûng chaám
coâng cuûa töøng ngöôøi maø caên cöù vaøo baûng toång hôïp chaám coâng cuûa ñôn vò
ñeå kieåm soaùt; neáu kieåm soaùt thanh toaùn coâng taùc phí thì KBNN khoâng phaûi
ñeám töøng con daáu xaùc nhaän nôi ñeán ñeå tính soá ngaøy ñöôïc höôûng phuï caáp
coâng taùc maø chaáp nhaän soá ngaøy ñôn vò ñaõ xaùc ñònh thanh toaùn coøn KBNN
chæ caàn xem soá tieàn thanh toaùn coù ñuùng theo cheá ñoä coâng taùc phí hay
khoâng…hoaëc moät soá tröôøng hôïp KBNN chæ caàn kieåm soaùt xaùc suaát moät vaøi
caùch tính cuûa ñôn vò nhö danh saùch laøm theâm giôø haøng chuïc ngöôøi thì
KBNN chæ caàn kieåm soaùt xaùc suaát caùch tính cuûa moät vaøi ngöôøi coù ñuùng
37
phöông phaùp hay khoâng, khoâng phaûi tính laïi cho töøng ngöôøi cuûa taát caû moïi
ngöôøi.
(cid:121) Ba laø, KBNN chòu traùch nhieäm ñeán ñaâu ñoái vôùi caùc khoaûn chi
cuûa ñôn vò maø cô quan chöùc naêng phaùt hieän khoâng ñuùng cheá ñoä:
Noùi chung ñöùng veà luaät phaùp thì KBNN phaûi chòu traùch nhieäm veà
quyeát ñònh thanh toaùn cuûa mình. Song chuùng toâi cho raèng cuõng caàn laøm roõ
möùc ñoä, phaïm vi traùch nhieäm giöõa KBNN laø ngöôøi ñöôïc Nhaø nöôùc giao
nhieäm vuï kieåm soaùt chi vôùi traùch nhieäm cuûa ñôn vò söû duïng ngaân saùch laø
ngöôøi quyeát ñònh chi.
Vôùi traùch nhieäm laø ngöôøi ñöôïc giao döï toaùn vaø quyeát ñònh chi thì thuû
tröôûng ñôn vò söû duïng ngaân saùch phaûi chòu traùch nhieäm toaøn dieän veà quyeát
ñònh cuûa mình cho duø quyeát ñònh chi ñoù ñaõ ñöôïc KBNN chaáp nhaän thanh
toaùn neáu nhö sau naøy phaùt hieän raèng quyeát ñònh ñoù sai cheá ñoä, tieâu chuaån,
ñònh möùc chi theo quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc.
Vôùi traùch nhieäm laø ngöôøi ñöôïc Nhaø nöôùc giao traùch nhieäm kieåm
soaùt chi töùc laø caùc khoaûn chi NSNN cuûa ñôn vò söû duïng ngaân saùch ñeàu phaûi
ñöôïc KBNN ñoái chieáu vôùi cheá ñoä quy ñònh tröôùc khi thöïc hieän thanh toaùn,
chuùng toâi cho raèng vôùi vai troø naøy khoâng coù nghóa laø KBNN chòu traùch
nhieäm kieåm soaùt ñeán cuøng taát caû caùc quyeát ñònh chi cuûa ñôn vò, bôûi leõ laøm
nhö theá chaúng khaùc naøo KBNN laøm keá toaùn cho ñôn vò vaø trong thöïc teá
KBNN chöa ñöôïc giao laøm keá toaùn cho ñôn vò cuõng nhö trong toå chöùc boä
maùy hieän nay KBNN laïi khoâng theå laøm keá toaùn cuûa ñôn vò, vì vaäy vieäc
kieåm soaùt cuûa KBNN phaûi ñöôïc xaùc ñònh phaïm vi, xaùc ñònh möùc ñoä cuï theå
coù nhö theá KBNN môùi hoaøn thaønh ñöôïc nhieäm vuï cuûa mình vaø ñôn vò söû
duïng ngaân saùch cuõng thaáy traùch nhieäm vaø tính chuû ñoäng, tính quyeát ñònh
cuûa mình trong söû duïng NSNN.
38
c/ Kieåm soaùt ñieàu kieän coù quyeát ñònh chi cuûa ñôn vò:
° Moät soá quan nieäm veà quyeát ñònh chi: Ñöùng treân nhieàu giaùc
ñoä khaùc nhau, quyeát ñònh chi coù nhieàu caùch hieåu, song töïu trung laïi coù 3
quan nieäm phoå bieán laø:
- Quyeát ñònh chi veà phöông dieän phaùp lyù theå hieän yù chí cuûa
ngöôøi chuû ngaân saùch (ngöôøi ñöôïc giao ngaân saùch) söû duïng ngaân saùch ñeå
caáp phaùt hoaëc thanh toaùn töø ngaân saùch ñaùp öùng yeâu caàu hoaït ñoäng quaûn lyù
nhaø nöôùc.
- Quyeát ñònh chi veà phöông dieän hình thöùc laø loaïi vaên baûn
ñöôïc quy ñònh ñeå qua ñoù theå hieän yù chí cuûa ngöôøi coù thaåm quyeàn kyù phaùt
nhaèm ruùt ngaân saùch ñeå caáp phaùt hoaëc thanh toaùn moät khoaûn chi cuï theå naøo
ñoù trong phaïm vi döï toaùn ñöôïc giao.
- Quyeát ñònh chi veà phöông dieän chöùng töø laø loaïi chöùng töø
trong thanh toaùn ngaân saùch theo maãu quy ñònh cuûa Boä Taøi chính do chuû
ngaân saùch kyù phaùt yeâu caàu KBNN xuaát quyõ ngaân saùch ñeå thanh toaùn, chi
traû cho ngöôøi thuï höôûng ñöôïc chæ ñònh treân chöùng töø.
° Noäi dung kieåm soaùt chi cuûa KBNN ñoái vôùi ñieàu kieän veà
quyeát ñònh chi cuûa ñôn vò:
Bieåu thò baèng vaên baûn cuûa quyeát ñònh chi ñoù laø chöùng töø
do cô quan coù thaåm quyeàn ban haønh. Trong phöông thöùc caáp phaùt theo döï
toaùn ñöôïc giao töø KBNN thì quyeát ñònh chi laø giaáy ruùt döï toaùn do thuû
tröôûng ñôn vò söû duïng ngaân saùch kyù phaùt göûi ñeán KBNN kieåm tra, kieåm
soaùt treân beà maët chöùng töø caùc yeáu toá cuûa chöùng töø ñeå ñaûm baûo tính hôïp
phaùp, hôïp leä cuûa chöùng töø. Caùc yeáu toá cuûa KBNN kieåm soaùt bao goàm:
39
+ Yeáu toá soá chöùng töø, ngaøy laäp chöùng töø.
+ Yeáu toá teân goïi chöùng töø.
+ Yeáu toá ñôn vò traû tieàn, soá hieäu taøi khoaûn ñôn vò traû:
Laø teân vaø soá hieäu cuûa ñôn vò söû duïng ngaân saùch ruùt döï
toaùn. Tuy nhieân, trong vieäc söû duïng soá hieäu taøi khoaûn giöõa caùc KBNN chöa
ñöôïc thoáng nhaát vaø cuõng chöa coù quy ñònh thoáng nhaát, coù nôi söû duïng taøi
khoaûn chi ngaân saùch ñeå ghi (taøi khoaûn trong baûng nhö taøi khoaûn
301/311/321) coù nôi söû duïng taøi khoaûn döï toaùn ñeå ghi (taøi khoaûn ngoaïi
baûng nhö taøi khoaûn 060/061/062). Xeùt veà chuû taøi khoaûn thì vieäc söû duïng taøi
khoaûn döï toaùn ñeå ghi môùi theå hieän ñuùng baûn chaát taøi khoaûn cuûa ñôn vò, bôûi
leõ döï toaùn laø möùc cao nhaát maø ñôn vò ñöôïc söû duïng trong kyø, theå hieän
quyeàn ñöôïc söû duïng ngaân saùch cuûa ñôn vò ñöôïc giao, do ñôn vò laøm chuû taøi
khoaûn ñoù laø laøm chuû soá tieàn mình coøn ñöôïc söû duïng. Coøn taøi khoaûn chi
ngaân saùch trong baûng chæ theå hieän soá ñaõ chi ngaân saùch trong haïch toaùn keá
toaùn ngaân saùch nhaø nöôùc cuûa KBNN, soá lieäu phaùt sinh treân taøi khoaûn naøy
chæ laø soá ñaõ chi (coù theå ñang ôû daïng taïm öùng) chöù khoâng phaûi quyeàn ñöôïc
chi vaø nhö theá ñôn vò khoâng phaûi laø “chuû taøi khoaûn” cuûa taøi khoaûn naøy.
+ Yeáu toá teân vaø taøi khoaûn cuûa ñôn vò nhaän:
Caên cöù ñeå KBNN thöïc hieän chuyeån tieàn tröïc tieáp vaøo
taøi khoaûn cuûa ñôn vò thuï höôûng ñöôïc chæ ñònh treân chöùng töø, vôùi yù nghóa ñoù
quyeát ñònh chi chæ ñònh chuyeån tieàn cho ai, taøi khoaûn naøo thì KBNN phaûi
chuyeån ñuùng ñòa chæ ñöôïc chæ ñònh. Thieát nghó vôùi vai troø kieåm soaùt chi cuûa
mình KBNN coøn phaûi xem vieäc chuyeån tieàn ñoù coù ñuùng khoâng, coù phuø hôïp
khoâng. Ví duï, ñoái vôùi nhöõng chuyeån tieàn cho Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn
do caù nhaân laøm chuû taøi khoaûn, khi kyù hôïp ñoàng thì ñöùng teân coâng ty nhöng
khi ñôn vò döï toaùn chuyeån tieàn laïi chuyeån cho taøi khoaûn teân caù nhaân ñaïi
40
dieän cho coâng ty, nhö vaäy giöõa teân ñôn vò ñöôïc kyù keát trong hôïp ñoàng vôùi
taøi khoaûn nhaän tieàn khoâng phuø hôïp vôùi nhau.
+ Yeáu toá noäi dung chi:
Kieåm soaùt noäi dung chi cuûa ñôn vò ghi coù ñuùng vôùi
muïc luïc ngaân saùch ñònh vò treân chöùng töø khoâng, noùi caùch khaùc phaûi kieåm
soaùt moái quan heä nhaát quaùn giöõa noäi dung cuûa khoaûn chi vôùi muïc luïc ngaân
saùch treân chöùng töø.
+ Yeáu toá soá tieàn baèng soá, baèng chöõ:
KBNN kieåm tra söï khôùp ñuùng giöõa soá tieàn baèng soá
vaø baèng chöõ treân chöùng töø, neáu khoâng khôùp ñuùng vôùi nhau thì töø choái thanh
toaùn cuõng nhö khoâng ñöôïc söûa chöõa taåy xoaù yeáu toá naøy.
+ Yeáu toá chöõ kyù vaø maãu daáu ñaõ ñaêng kyù vôùi KBNN:
KBNN thöïc hieän ñoái chieáu maãu daáu vaø chöõ kyù treân
chöùng töø vôùi baûng ñaêng kyù maãu daáu, maãu chöõ kyù ñaõ ñaêng kyù vôùi KBNN coù
ñuùng nhau khoâng, neáu khoâng ñuùng töø choái haïch toaùn.
2.2.2.3/ Veà taïm caáp kinh phí ñaàu naêm khi döï toaùn chöa ñöôïc giao:
Laø phöông thöùc chi ngaân saùch ñöôïc söû duïng khi ñôn vò söû duïng
ngaân saùch chöa giao döï toaùn, ñöôïc quy ñònh taïi Ñieàu 52 cuûa Luaät NSNN.
Theo höôùng daãn taïi Ñieàu 45, Nghò ñònh 60/2003/NÑ-CP ngaøy
6/6/2003 cuûa Chính phuû vaø taïi ñieåm 1.8 Thoâng tö 59/BTC ngaøy 23/6/2003
cuûa Boä Taøi chính thì thaåm quyeàn taïm caáp kinh phí cho ñôn vò söû duïng ngaân
saùch trong thôøi gian chôø caùc cô quan chöùc naêng giao döï toaùn laø cuûa cô quan
Taøi chính vaø KBNN. Nhöng theo Thoâng tö 114/BTC ngaøy 23/11/2003 cuûa
Boä Taøi chính thì thuaät ngöõ “taïm caáp kinh phí” ñaõ ñöôïc thay theá baèng thuaät
41
ngöõ “taïm öùng chi khi ñôn vò söû duïng ngaân saùch chöa ñöôïc giao döï toaùn”,
thaåm quyeàn taïm caáp kinh phí ñöôïc giao hoaøn toaøn cho KBNN: “Ñeå ñöôïc
taïm öùng ñôn vò söû duïng ngaân saùch ñeà nghò tröïc tieáp vôùi KBNN nôi giao
dòch ñeå thöïc hieän”.
Qua ñaây coù theå thaáy vieäc thieáu nhaát quaùn trong vieäc söû duïng ñeå goïi
teân moät nghieäp vuï cuï theå, gaây khoù khaên cho vieäc ñoïc hieåu vaø thöïc hieän
vaên baûn chæ ñaïo nghieäp vuï. Thöïc teá coâng taùc hieän nay, coù KBNN khi gaëp
nghieäp vuï taïm caáp kinh phí, ngoaøi giaáy ruùt döï toaùn ngaân saùch taïm öùng ra
khoâng yeâu caàu quyeát ñònh möùc caáp cuûa cô quan Taøi chính maø laïi yeâu caàu
ñôn vò laøm vaên baûn xin taïm öùng kinh phí khi göûi KBNN ñeå thöïc hieän.
Theo toâi, taïm caáp kinh phí laø moät phöông thöùc chi traû raát hay gaëp
trong tình hình thöïc teá hieän nay, do ñoù caàn phaûi coù nhöõng quy ñònh chaët
cheõ vaø höôùng daãn roõ raøng töø Boä Taøi chính cuõng nhö KBNN.
2.2.2.4/ Quaûn lyù ngaân saùch xaõ theo döï toaùn:
Quaûn lyù ngaân saùch xaõ theo yeâu caàu cuûa Luaät NSNN laø nhaèm ñaït
muïc tieâu: ñeå töøng böôùc thöïc hieän quaûn lyù ngaân saùch xaõ theo luaät ñònh, coù
neàn neáp, goùp phaàn laønh maïnh hoùa neàn taøi chính quoác gia cuõng nhö ôû töøng
cô sôû, xaùc ñònh vai troø cuûa coâng cuï taøi chính trong vieäc thöïc hieän coù hieäu
quaû caùc nhieäm vuï chính trò- kinh teá- xaõ hoäi vaø an ninh quoác phoøng ôû töøng
ñôn vò; xaây döïng heä thoáng chính trò cô sôû ngaøy caøng vöõng maïnh.
Tuy nhieân, chuùng ta phaûi nhaän thaáy raèng ngaân saùch xaõ vöøa laø moät
caáp ngaân saùch vöøa laø moät ñôn vò döï toaùn chung thöïc hieän chi tieâu thöôøng
xuyeân cho caû heä thoáng chính trò thuoäc xaõ öùng vôùi töøng chöông theo muïc luïc
ngaân saùch ban haønh cho caáp ngaân saùch xaõ vaø chi mua saém ñaàu tö xaây döïng
cô baûn; ñoàng thôøi nguoàn thu cuûa caáp ngaân saùch naøy thöôøng khoâng oån ñònh,
42
vöøa phuï thuoäc vaøo ngaân saùch caáp treân thoâng qua vieäc boå sung ñoät xuaát vôùi
nhieàu lyù do khaùc nhau töø ñoù keùo theo nhieäm vuï chi thöôøng thay ñoåi.
Hai khía caïnh treân cuõng nhö caùc ñaëc thuø khaùc nhau cuûa caáp ngaân
saùch naøy laø caùc vaán ñeà caàn nhìn nhaän ñeå töø ñoù caàn coù cô cheá, bieän phaùp
nghieäp vuï nhaèm quaûn lyù ngaân saùch xaõ theo quan ñieåm “phuø hôïp- deã hieåu-
deã laøm” maø chuùng ta thöôøng noùi.
Qua vieäc thöïc hieän quaûn lyù ngaân saùch xaõ theo döï toaùn trong thôøi
gian qua chuùng ta deã nhaän thaáy nhöõng vaán ñeà lieân quan nhö sau:
+ Toång chi ngaân saùch xaõ cho taát caû caùc ñôn vò döï toaùn tröïc
thuoäc xaõ (öùng vôùi töøng chöông, loaïi) theo quy ñònh keå caû chi ñaàu tö xaây
döïng, mua saém söûa chöõa lôùn luoân baèng vôùi toång thu ngaân saùch xaõ.
+ Chi ñaàu tö xaây döïng, mua saém, söûa chöõa lôùn thöôøng ñöôïc
phaân boå, laäp döï toaùn vaøo chöông cuûa Vaên phoøng Hoäi ñoàng nhaân daân vaø UÛy
ban nhaân daân.
+ Taát caû caùc nhu caàu cho caùc ñôn vò tröïc thuoäc (NS caáp treân ta
goïi laø ñôn vò döï toaùn ngaân saùch) keå caû chi ñaàu tö ñeàu do Ban taøi chính xaõ
ñaûm nhaän vì khoâng toå chöùc boä maùy rieâng vôùi thaønh phaàn laø chuû taøi khoaûn,
keá toaùn, thuû quyõ ñeå giao dòch vôùi KBNN.
+ Quy ñònh chi tieát theo chöông, loaïi hieän nay thì coù nhieàu
chöông (treân 15 chöông neáu yeâu caàu phaûi chi tieát ñaày ñuû). Theo chuùng toâi
caàn xem xeùt ñeå goäp chöông khi aùp duïng quaûn lyù chi ngaân saùch xaõ theo döï
toaùn.
+ Ñieàu chænh döï toaùn: thöôøng xaûy ra khi vieäc laäp döï toaùn chi
theo muïc öùng vôùi töøng chöông, loaïi khoâng chính xaùc; muïc thuoäc chöông
naøy coù döï toaùn nhöng khoâng thöïc hieän chi, ngöôïc laïi muïc thuoäc chöông
khaùc khoâng laäp döï toaùn nhöng phaùt sinh nhu caàu chi. Tröôøng hôïp naøy, Ban
43
taøi chính phaûi laäp baûng ñieàu chænh döï toaùn, ñieàu naøy vöøa laøm chaäm vieäc
caáp phaùt, thanh toaùn vöøa phöùc taïp trong coâng taùc nghieäp vuï cuûa KBNN vaø
ñaëc bieät vaán ñeà naøy thöôøng xaûy ra vaøo cuoái quyù, cuoái naêm ôû caùc ñôn vò
KBNN huyeän phuïc vuï nhieàu quyõ ngaân saùch xaõ thì caøng caêng keùo.
+ Boå sung döï toaùn: ñieàu naøy thöôøng xaûy ra khi coù bieán ñoäng do
taêng thu ngaân saùch xaõ trong moïi tröôøng hôïp ñoàng thôøi ñeå ñöôïc chi öùng vôùi
soá taêng thu ñoù thì Ban taøi chính xaõ laäp töùc phaûi xaây döïng döï toaùn boå sung
mang tôùi KBNN ñeå thöïc hieän. Vôùi tình traïng boå sung khaéc phuïc thieân tai,
nhieäm vuï chi ñoät xuaát, hoã trôï voán ñeå mua saém, xaây döïng vaø coù theå phaùt
sinh moät khoaûn thu naøo ñoù taïi xaõ… laø tình traïng khaù phoå bieán hieän nay luoân
ñaët Ban taøi chính xaõ phaûi lieân tuïc boå sung döï toaùn theo söï vuï, töø ñoù keùo
theo nhieàu phöùc taïp trong quaûn lyù, ñieàu haønh hieän nay. ÔÛ ñaây neáu yeâu caàu
thöïc hieän ñuùng quy trình döï toaùn nghóa laø phaûi thoâng qua Hoäi ñoàng nhaân
daân laïi caøng phöùc taïp, chaäm treã.
Qua caùc vaán ñeà neâu treân cho thaáy vieäc quaûn lyù ngaân saùch xaõ (nhaát
laø chi ngaân saùch) theo döï toaùn ñang coù nhöõng vöôùng maéc ban ñaàu vaø ñieàu
naøy neáu khoâng coù giaûi phaùp khaéc phuïc kòp thôøi thì coâng taùc ñieàu haønh ngaân
saùch xaõ seõ bò ñoäng, vieäc khoâng theå trì hoaõn chi nhö chuùng ta ñaõ bieát laø
thöôøng khoù ñöôïc chaáp nhaän, coù theå khoâng chæ ôû moät caáp ngaân saùch xaõ vaø
töø ñoù söùc eùp seõ ñaåy veà phía cô quan KBNN, ñieàu naøy seõ caøng taêng theâm
trong khi vieäc toå chöùc trieån khai thöïc hieän Luaät NSNN, vaán ñeà höôùng daãn
nghieäp vuï chuyeân moân cho caùc chuû taøi khoaûn, caáp uûy, chính quyeàn laâu nay
ñang coøn ñeå ngoõ.
2.2.2.5/ Nhöõng haïn cheá vaø nguyeân nhaân cuûa nhöõng haïn cheá cuûa cô cheá
caáp phaùt vaø kieåm soaùt thanh toaùn chi NSNN theo döï toaùn qua KBNN tænh
Bình Thuaän:
44
• Moät soá tieâu chuaån, ñònh möùc chi ñaõ ñöôïc söûa ñoåi, boå sung,
nhöng xeùt veà toång theå thì heä thoáng tieâu chuaån, ñònh möùc chi NSNN coøn
chöa ñoàng boä, nhieàu ñònh möùc ñaõ quaù laïc haäu, thaäm chí coøn lónh vöïc chi
chöa xaùc ñònh ñöôïc ñònh möùc chi tieâu. Tình traïng naøy daãn ñeán vieäc laäp,
duyeät döï toaùn khoâng coù caên cöù chaéc chaén; KBNN thieáu caên cöù ñeå kieåm
soaùt chi; ñôn vò döï toaùn thöôøng phaûi tìm caùch ñeå hôïp phaùp hoùa caùc khoaûn
chi cho phuø hôïp vôùi nhöõng tieâu chuaån, ñònh möùc ñaõ laïc haäu neân deã vi phaïm
kyû luaät taøi chính.
• Maëc duø vieäc laäp, thaåm ñònh döï toaùn ñaõ coù nhieàu tieán boä so vôùi
tröôùc khi coù Luaät NSNN, nhöng thöïc teá ñieàu naøy vaãn chöa ñaùp öùng ñöôïc
yeâu caàu quaûn lyù. Vieäc laäp döï toaùn cuûa caùc ñôn vò vaø thaåm ñònh döï toaùn cuûa
cô quan Taøi chính thöôøng raát chaäm so vôùi quy ñònh, coù ñôn vò , ñòa phöông
(huyeän) keùo daøi thôøi gian phaân boå, giao döï toaùn ñeán gaàn giöõa naêm ngaân
saùch gaây khoù khaên cho vieäc haïch toaùn cuûa KBNN Bình Thuaän, phaûi ñieàu
chænh laïi khi coù döï toaùn chính thöùc ñöôïc giao.
• Veà caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät töø Luaät, Nghò ñònh, Thoâng
tö vaø caùc vaên baûn höôùng daãn… chöa ñöôïc heä thoáng hoùa moät caùch thoáng
nhaát theo ñuùng trình töï, theå thöùc vaø thaåm quyeàn, tuaân thuû quy taéc cuûa Luaät
ban haønh vaên baûn quy phaïm phaùp luaät. Qua thöïc tieãn taïi ñòa phöông cho
thaáy, coù raát nhieàu vaên baûn caáp treân ban haønh nhöng coøn choàng cheùo veà noäi
dung, ñoâi khi chöa ñuùng thaåm quyeàn… laøm cho nhöõng ngöôøi thöïc hieän luùng
tuùng. Hôn nöõa, coù vaên baûn do ngaønh höôùng daãn chöa phuø hôïp vôùi noäi dung
cuûa Boä chuû quaûn hoaëc vieäc höôùng daãn vaên baûn quy phaïm phaùp luaät chöa
roõ raøng hoaëc coøn thieáu noäi dung ñieàu chænh cuõng laø moät trong nhöõng
nguyeân nhaân laøm cho caáp döôùi khoù trieån khai thöïc hieän.
• Bình Thuaän laø tænh nguoàn thu khoâng ñaùp öùng nhu caàu chi, phaûi
nhaän trôï caáp cuûa ngaân saùch caáp treân, vì vaäy toàn quyõ ngaân saùch raát caêng
45
thaúng neân khi caùc ñôn vò coù nhu caàu chi nhöng ngaân saùch khoâng ñaùp öùng
kòp, do ñoù buoäc caùc ñôn vò phaûi möôïn taïm caùc nguoàn tieàn khaùc cuûa ñôn vò
ñeå chi nhö mua saém taøi saûn, thanh toaùn haøng hoùa, dòch vuï coâng coäng…khi
coù toàn quyõ ngaân saùch thì ñôn vò ñoøi ruùt tieàn maët ñeå traû laïi caùc nguoàn tieàn
khaùc hoaëc yeâu caàu Kho baïc chuyeån vaøo taøi khoaûn tieàn göûi cuûa ñôn vò
nhöng caùc yeâu caàu naøy ñeàu vi phaïm quy cheá veà quaûn lyù tieàn maët vaø quy
ñònh khoâng ñöôïc pheùp chuyeån tieàn vaøo taøi khoaûn tieàn göûi cuûa ñôn vò. Ñieàu
naøy daãn tôùi Kho baïc raát luùng tuùng trong vieäc xöû lyù nhöõng tröôøng hôïp naøy.
• Theo cheá ñoä quy ñònh thì vieäc söû duïng hình thöùc leänh chi tieàn
bao goàm moät soá noäi dung nhö: chi cho caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc kinh
teá, xaõ hoäi khoâng coù quan heä thöôøng xuyeân vôùi ngaân saùch; chi traû nôï, vieän
trôï; chi boå sung töø ngaân saùch caáp treân cho ngaân saùch caáp döôùi vaø moät soá
khoaûn chi khaùc theo quyeát ñònh cuûa thuû tröôûng cô quan Taøi chính. Tuy
nhieân, trong thöïc teá taïi ñòa phöông cô quan Taøi chính ñaõ laïm duïng hình
thöùc naøy ñeå caáp phaùt cho nhöõng noäi dung chi ñaùng leõ phaûi caáp baèng döï
toaùn nhö hoã trôï kinh phí hoaït ñoäng cho ñôn vò, mua xe oâtoâ…
° Chuyeân moân nghieäp vuï cuûa keá toaùn caùc ñôn vò döï toaùn coøn haïn
cheá ñaëc bieät laø ñoái vôùi xaõ, phöôøng…phaàn lôùn caùn boä chöa qua ñaøo taïo veà
chuyeân moân taøi chính- keá toaùn neân khi chuyeån sang phöông thöùc thanh
toaùn baèng döï toaùn caùc ñôn vò gaëp luùng tuùng trong vieäc laäp döï toaùn, giao
dòch vôùi KBNN veà thuû tuïc, hoà sô chöùng töø buoäc caùn boä kieåm soaùt chi cuûa
KBNN phaûi giaûi thích, höôùng daãn ñieàu naøy cuõng laøm chaäm thôøi gian thanh
toaùn cuûa ñôn vò.
46
SOÁ LIEÄU KIEÅM SOAÙT CHI THÖÔØNG XUYEÂN NSNN
TREÂN ÑÒA BAØN TÆNH BÌNH THUAÄN
Ñôn vò: Trieäu ñoàng
Naêm Toång chi NSNN Chi thöôøng xuyeân NSNN Töø choái
baèng HMKP & döï toaùn thanh toaùn
1997 485.182 160.112 86,28
1998 548.272 186.413 93,2
1999 797.290 279.065 97,8
2000 893.351 316.895 130,6
2001 1.052.743 346.782 202,82
2002 1.144.877 407.859 117,79
2003 1.699.952 596.481 146
2004 1.932363 607.126 167,46
2005 2.508.725 864.811 153,12
Soá tieàn töø choái thanh toaùn laø do chi sai muïc ñích; chi vöôït cheá ñoä,
tieâu chuaån, ñònh möùc; mua saém taøi saûn khoâng ñuùng qui ñònh hieän haønh.
47
CHÖÔNG 3
CAÙC GIAÛI PHAÙP ÑEÅ HOAØN THIEÄN CÔ CHEÁ CAÁP PHAÙT VAØ KIEÅM
SOAÙT THANH TOAÙN NGAÂN SAÙCH NHAØ NÖÔÙC THEO DÖÏ TOAÙN
QUA KHO BAÏC NHAØ NÖÔÙC TÆNH BÌNH THUAÄN
Kieåm soaùt chi ngaøy nay gaén lieàn vôùi vai troø cuûa KBNN, tính hieäu
quaû cuûa coâng taùc naøy gaén lieàn vôùi tính hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng ngaân
saùch hay noùi khaùc hôn tieàn cuûa nöôùc cuûa daân ñöôïc giao cho ngöôøi söû duïng
ngaân saùch thöïc hieän coù ñuùng khoâng, coù tieát kieäm khoâng, coù hieäu quaû khoâng
phuï thuoäc vaøo tính hieäu quaû cuûa coâng taùc kieåm soaùt chi. Cô cheá quaûn lyù vaø
kieåm soaùt chi NSNN hieän haønh tuy ñaõ ñöôïc boå sung, söûa ñoåi nhöng vaãn
coøn nhöõng toàn taïi, laøm haïn cheá keát quaû hoaït ñoäng cuûa NSNN vaø taïo ra tình
traïng loûng leûo, phaù vôõ kyû luaät, kyû cöông taøi chính. Do ñoù, cô cheá quaûn lyù
NSNN, ñaëc bieät laø cô cheá kieåm soaùt chi NSNN nhaát thieát phaûi ñöôïc ñoåi
môùi ñeå phuø hôïp vôùi tình hình môùi.
3.1/ Phöông höôùng vaø muïc tieâu hoaøn thieän:
3.1.1/ Phöông höôùng:
- Trieät ñeå thöïc hieän phöông thöùc caáp phaùt theo döï toaùn ñöôïc duyeät,
tieán tôùi taát caû caùc khoaûn chi cuûa NSNN ñeàu ñöôïc caáp theo döï toaùn. Ñoàng
thôøi, môû roäng phaïm vi, ñoái töôïng thöïc hieän phöông thöùc caáp phaùt NSNN
theo döï toaùn ñaõ ñöôïc caáp coù thaåm quyeàn pheâ duyeät; phöông thöùc quaûn lyù
vaø kieåm soaùt chi NSNN ñoái vôùi ñôn vò thöïc hieän khoaùn bieân cheá vaø chi phí
quaûn lyù haønh chính; ñôn vò söï nghieäp coù thu; quaûn lyù caáp phaùt NSNN theo
keát quaû ñaàu ra cuûa coâng vieäc,…Söï keát hôïp giöõa caáp phaùt, kieåm soaùt chi
theo döï toaùn vaø khoaùn chi seõ ngaøy caøng nhuaàn nhuyeãn hôn, taïo cô cheá
48
quaûn lyù NSNN theo keát quaû ñaàu ra, thay vì quaûn lyù theo ñaàu vaøo nhö hieän
nay.
- Taêng cöôøng vai troø cuûa KBNN trong quaûn lyù NSNN,ñaëc bieät laø
quaûn lyù caáp phaùt vaø thanh toaùn caùc khoaûn chi NSNN nhaèm thöïc hieän tieát
kieäm, hieäu quaû vaø choáng laõng phí.
- Quaûn lyù hieäu quaû voán NSNN phaûi ñi ñoâi vôùi caûi caùch haønh chính,
thöïc hieän coâng khai, minh baïch trong ñieàu haønh NSNN.
- Phaùt huy cao ñoä quyeàn haïn, traùch nhieäm vaø tính saùng taïo cuûa
KBNN ñòa phöông trong quaûn lyù NSNN moät caùch toaøn dieän.
3.1.2/ Muïc tieâu:
- Phaûi ñaûm baûo tính bao quaùt veà phaïm vi, ñoái töôïng vaø möùc ñoä
kieåm soaùt chi theo ñuùng tinh thaàn cuûa Luaät NSNN, ñaûm baûo taát caû caùc
khoaûn chi cuûa NSNN ñeàu ñöôïc kieåm tra, kieåm soaùt moät caùch chaët cheõ qua
heä thoáng KBNN. Ngoaøi ra, cô cheá caáp phaùt vaø kieåm soaùt chi NSNN môùi
cuõng phaûi phuø hôïp vôùi xu höôùng caûi caùch haønh chính trong quaûn lyù chi
NSNN vaø phuø hôïp vôùi caùc phöông thöùc caáp phaùt ngaân saùch môùi nhö khoaùn
chi haønh chính, cô cheá taøi chính aùp duïng ñoái vôùi ñôn vò söï nghieäp coù thu,…
- Baûo ñaûm söû duïng tieát kieäm vaø coù hieäu quaû tieàn cuûa Nhaø nöôùc. Vì
vaäy cô cheá caáp phaùt vaø kieåm soaùt chi NSNN môùi phaûi ñaït ñöôïc muïc tieâu
caáp ñuùng, caáp ñuû, kieåm soaùt chaët cheõ vieäc söû duïng ñeå goùp phaàn loaïi boû
tieâu cöïc, choáng tham oâ, tham nhuõng, choáng phieàn haø, naâng cao hieäu quaû söû
duïng voán.
- Caàn laøm cho caùc cô quan, ñôn vò söû duïng NSNN thaáy ñöôïc quyeàn
vaø nghóa vuï trong vieäc quaûn lyù, söû duïng kinh phí ngaân saùch caáp ñuùng muïc
ñích, ñuùng luaät phaùp vaø coù hieäu quaû. Ñaëc bieät laø phaân ñònh roõ traùch nhieäm,
quyeàn haïn cuûa ngöôøi chuaån chi vaø KBNN.
49
- Xaây döïng moái quan heä toái öu giöõa cô quan Taøi chính vaø KBNN
trong quaûn lyù voán caáp phaùt vaø kieåm soaùt thanh toaùn cuûa NSNN.
- Quy trình thuû tuïc kieåm soaùt chi NSNN phaûi ñaûm baûo khoa hoïc,
ñôn giaûn, roõ raøng, coâng khai vaø minh baïch, thuaän lôïi cho ngöôøi kieåm soaùt,
ngöôøi ñöôïc kieåm soaùt; ñoàng thôøi phaûi ñaûm baûo ñaày ñuû caùc yeâu caàu quaûn
lyù.
- Thoâng qua hoaït ñoäng thöïc tieãn, goùp phaàn hoaøn thieän Luaät NSNN
cho phuø hôp vôùi quaù trình ñoåi môùi vaø hoäi nhaäp kinh teá.
3.2/ Caùc giaûi phaùp hoaøn thieän:
Caùc giaûi phaùp chuû yeáu nhaèm hoaøn thieän coâng taùc kieåm soaùt thanh
toaùn theo döï toaùn ñöôïc giao töø KBNN trong giai ñoaïn hieän nay laø:
3.2.1/ Giaûi phaùp veà cô cheá:
3.2.1.1/ Ñoåi môùi quaûn lyù thanh toaùùn ngaân saùch theo döï toaùn kinh phí ñöôïc
giao trong ñieàu kieän KBNN thöïc hieän nhieäm vuï kieåm soaùt chi:
Töø ñaàu naêm 1997 Luaät NSNN laàn ñaàu tieân ñi vaøo cuoäc soáng thì
ñoàng thôøi cuõng ñaùnh daáu KBNN chính thöùc thöïc hieän coâng taùc kieåm soaùt
caùc khoaûn chi ngaân saùch thöôøng xuyeân moät caùch toaøn dieän, coù heä thoáng;
nhieäm vuï quaûn lyù quyõ NSNN trong ñieàu kieän kieåm soaùt chi cuûa KBNN
ngaøy caøng chaët cheõ hôn, raát nhieàu noäi dung chi khoâng ñuùng bò töø choái
thanh toaùn, ñôn vò phaûi döøng chi hoaëc phaûi thu hoài hoaøn traû laïi NSNN, taùc
duïng cuûa quaûn lyù quyõ NSNN vaø hieäu quaû cuûa coâng taùc kieåm soaùt chi cuûa
KBNN ngaøy caøng ñöôïc khaúng ñònh.
Tröôùc ñaây, khi chöa thöïc hieän nhieäm vuï kieåm soaùt chi moät caùch toaøn
dieän vaø coù heä thoáng thì KBNN laø ngöôøi laøm nhieäm vuï xuaát quyõ theo leänh
cuûa ñôn vò söû duïng ngaân saùch. Nhö vaäy, treân cô sôû haïn möùc kinh phí ñöôïc
caáp, ñôn vò söû duïng ngaân saùch muoán ruùt tieàn veà quyõ bao nhieâu, thanh toaùn
50
cho ai baèng hình thöùc naøo laø quyeàn cuûa chuû taøi khoaûn, haàu nhö caùc khoaûn
chi ngaân saùch chæ coù moät cô quan kieåm soaùt thöïc hieän “haäu kieåm” ñoù laø cô
quan Taøi chính coøn KBNN gaàn nhö laø ngöôøi giöõ quyõ. Trong khi ñoù, vieäc
kieåm soaùt cuûa cô quan Taøi chính mang tính chuyeân quaûn vaø cuõng khoâng
theå kieåm soaùt kòp thôøi, ñaày ñuû caùc khoaûn chi maø ñöôïc thöïc hieän haøng quyù,
thaäm chí haøng naêm ngay caû cuõng chæ coù ñieàu kieän kieåm soaùt qua baùo caùo
quyeát toaùn vì vaäy quyõ ngaân saùch bò phaân taùn toàn ñoïng trong töøng ñôn vò vôùi
löôïng tieàn maët trong keùt khaù lôùn trong khi toàn quyõ ngaân saùch luoân caêng
thaúng. Töø hình thöùc ñoù, ñeå haïn cheá vieäc ruùt quyõ ngaân saùch moät caùch oà aït
gaây caêng thaúng giaû taïo, khoâng ñaùp öùng kòp thôøi nhu caàu chi cuûa ngaân saùch
thì quy ñònh caám ñôn vò ruùt ngaân saùch chuyeån vaøo taøi khoaûn tieàn göûi ñeå söû
duïng, quy ñònh naøy khaù phuø hôïp vaø nhôø ñoù ñaõ haïn cheá nhieàu tình traïng ñôn
vò söû duïng ngaân saùch daønh tröôùc quyõ ngaân saùch trong taøi khoaûn tieàn göûi
cuûa mình ñeå chuû ñoäng chi tieâu daàn (khoâng phuï thuoäc toàn quyõ ngaân saùch)
vaø cöù nhieàu ñôn vò thöïc hieän ñieàu naøy thì quyõ ngaân saùch caøng caêng thaúng,
chính söï caêng thaúng naøy caøng thuùc ñaåy ñôn vò giöõ ngaân saùch.
Quy ñònh treân ñaây phuø hôïp trong ñieàu kieän KBNN laø cô quan giöõ
quyõ. Trong ñieàu kieän hieän nay, vôùi vai troø kieåm soaùt chi ngaân saùch cuûa
KBNN thì cuõng caàn xem xeùt laïi quy ñònh naøy coù coøn phuø hôïp khoâng?
Trong thöïc teá quy ñònh naøy chaúng nhöõng khoâng ñaït ñöôïc muïc tieâu maø coøn
laøm meùo moù ñi nghieäp vuï phaùt sinh vaø caû töï troùi mình ñaëc bieät laø trong
nhöõng thôøi ñieåm cuoái naêm, thaät vaäy, thoâng thöôøng ñôn vò söû duïng ngaân
saùch cuõng khoâng caàn thieát phaûi ruùt döï toaùn ñeå chuyeån vaøo taøi khoaûn tieàn
göûi môû taïi KBNN vaø baûn thaân hoï cuõng khoâng coù lyù do gì chính ñaùng ñeå
trình baøy vôùi Kho baïc trong vieäc thöïc hieän noäi dung treân bôûi leõ muoán ruùt
tieàn ra khoûi ngaân saùch cho duø vôùi phöông thöùc taïm öùng hay thanh toaùn thì
cuõng phaûi ñaûm baûo yeâu caàu caùc khoaûn chi thöôøng xuyeân phaûi ñöôïc phaân
boå ñeàu trong naêm, caùc khoaûn chi mua saém söûa chöõa phaûi treân cô sôû döï toaùn
51
coâng vieäc haøng quyù ngoaøi ra coøn phaûi ñaûm baûo caùc ñieàu kieän khaùc nhö hoà
sô, chöùng töø thanh toaùn. Haøng naêm, taát caû caùc vaên baûn höôùng daãn khoùa soå
ngaân saùch ñeàu laëp ñi laëp laïi ñieäp khuùc laø caùc cô quan Taøi chính vaø KBNN
khoâng ñeå caùc ñôn vò ruùt ngaân saùch chaïy kinh phí cuoái naêm, trong khi ñoù
ngaân saùch caáp treân laïi chuyeån moät löôïng kinh phí lôùn cho ñôn vò söû duïng
ngaân saùch vaøo nhöõng ngaøy cuoái naêm, coù tröôøng hôïp vaøo caû nhöõng ngaøy
30/12 hoaëc 31/12 trong ñoù coù loaïi kinh phí neáu nhö trong naêm khoâng söû
duïng heát thì phaûi huûy boû nhö haïn möùc kinh phí, kinh phí uûy quyeàn, ngoaøi
ra trong noäi dung döï toaùn cuûa ñôn vò ñöôïc giao coù caû noäi dung veà mua saém
söûa chöõa, trong thöïc teá vieäc mua saém söûa chöõa khoâng phaûi hoaøn taát ngay
ñöôïc coù khi phaûi haøng nhieàu thaùng môùi xong, môùi coù khoái löôïng thanh
toaùn. Vaäy, ñeå khoâng phaûi bò huûy boû soá kinh phí naøy ñôn vò phaûi ruùt tieàn
maët veà keùt cuûa ñôn vò ñeå tieáp tuïc söû duïng trong thôøi gian chænh lyù vaø taát
nhieân vieäc naøy ñoàng tieàn ñaõ rôøi khoûi taàm tay cuûa KBNN, hôn nöõa vieäc
quaûn lyù tieàn maët taïi caùc ñôn vò söû duïng ngaân saùch khoâng phaûi laø ñaõ ñaûm
baûo an toaøn nhö KBNN, khi thaát thoaùt thì cuõng laø thaát thoaùt tieàn cuûa nhaø
nöôùc. Coù nhöõng ñôn vò vì khoâng ñaûm baûo an toaøn veà keùt quyõ, thaän troïng
hôn neân sau khi ruùt tieàn maët ra khoûi ngaân saùch sau ñoù ñem tieàn maët trôû laïi
noäp vaøo taøi khoaûn tieàn göûi taïi KBNN vì khoâng ñöôïc pheùp chuyeån tieàn töø
döï toaùn vaøo tieàn göûi, coù caû ñôn vò laïi göûi tieàn vaøo taøi khoaûn ngaân haøng vaäy
ñoàng tieàn ñaõ rôøi khoûi tay KBNN.
Thieát nghó hieän nay nhieäm vuï cuûa KBNN trong vieäc vöøa quaûn lyù
döï toaùn cuûa ñôn vò söû duïng ngaân saùch vöøa thöïc hieän coâng taùc kieåm soaùt chi
thì khoâng nhaát thieát phaûi toàn taïi quy ñònh khoâng cho chuyeån tieàn töø taøi
khoaûn döï toaùn vaøo taøi khoaûn tieàn göûi cuûa ñôn vò bôûi leõ taát caû caùc khoaûn
tieàn xuaát ra khoûi ngaân saùch ñeàu ñaõ qua söï kieåm soaùt cuûa KBNN ñeán töøng
noäi dung chi.
52
3.2.1.2/ Thöïc hieän quaûn lyù döï toaùn chi thöôøng xuyeân cuûa caùc cô quan
haønh chính nhaø nöôùc theo naêm:
Quaûn lyù döï toaùn theo soá thaåm ñònh cuûa cô quan Taøi chính phaân
chia ñeán quyù thöïc chaát laø bieán töôùng cuûa vieäc caáp phaùt theo phöông thöùc
haïn möùc kinh phí song ôû ñaây thay vì haïn möùc kinh phí ñöôïc caáp haøng quyù
moät laàn thì baây giôø ñoù laø vieäc caáp phaùt chæ moät laàn trong naêm. Nhö vaäy,
trong tröôøng hôïp nhu caàu chi cuûa ñôn vò trong quyù cao hôn döï toaùn quyù
ñöôïc cô quan Taøi chính thaåm ñònh thì ñôn vò laïi phaûi xin cô quan Taøi chính
ñieàu chænh moät phaàn döï toaùn quyù sau sang quyù naøy ñeå ñöôïc chi.
Vôùi quy ñònh naøy theå hieän bieän phaùp quaûn lyù cuûa cô quan Taøi chính
trong vieäc caáp phaùt thanh toaùn ngaân saùch theo döï toaùn ñöôïc giao chi tieát
ñeán töøng quyù cho töøng nhoùm chi. Trong thöïc teá, ñaàu naêm cô quan Taøi chính
vaø ñôn vò söû duïng ngaân saùch khoâng theå bieát tröôùc trong töøng quyù ñôn vò söû
duïng nhoùm chi naøo vaø bao nhieâu tieàn moät caùch chính xaùc ñöôïc, trong khi
ñoù vieäc phaân chia döï toaùn naêm ñöôïc giao cho töøng nhoùm muïc chi vaø töøng
quyù tuy coù caên cöù khoa hoïc nhöng söï öôùc chi ñoù cuõng chæ mang tính töông
ñoái, coù leõ ñieàu naøy ai cuõng bieát, ai cuõng hieåu song moät khi ñôn vò coù nhu
caàu chi vöôït söï öôùc chi ñoù laïi phaûi “xin-cho”.
Theo Thoâng tö 100/ 2005/ TT- BTC ngaøy 17/11/2005 cuûa Boä Taøi
chính höôùng daãn moät soá ñieåm veà toå chöùc thöïc hieän döï toaùn NSNN naêm
2006, taïi ñieåm II.3 veà thuû tuïc caáp phaùt, thanh toaùn ngaân saùch coù neâu “ Ñeå
taêng cöôøng chuû ñoäng cho caùc ñôn vò söû duïng ngaân saùch, giaûm thuû tuïc haønh
chính, töø naêm 2006 thöïc hieän quaûn lyù ñieàu haønh ngaân saùch theo döï toaùn
naêm ñöôïc giao… Tröôøng hôïp phaùt sinh caùc khoaûn chi caàn thieát vöôït möùc döï
kieán theo quyù ñöôïc giao töø ñaàu naêm nhöng vaãn trong phaïm vi döï toaùn ngaân
saùch naêm ñöôïc giao thì KBNN vaãn thöïc hieän chi cho ñôn vò vaø ñònh kyø
toång hôïp baùo caùo cô quan Taøi chính cuøng caáp”. Nhö vaäy, veà cô baûn töø naêm
53
2006, caên cöù vaøo döï toaùn naêm ñöôïc giao, ñôn vò söû duïng ngaân saùch thöïc
hieän ruùt döï toaùn chi theo cheá ñoä, chi tieâu ñaõ ñöôïc ban haønh vaø tieán ñoä, khoái
löôïng thöïc hieän nhieäm vuï. Tuy nhieân do döï toaùn vaãn coøn phaân chia theo
quyù vì vaäy neáu ñôn vò phaùt sinh caùc khoaûn chi caàn thieát vöôït möùc döï kieán
theo quyù ñöôïc giao thì KBNN vaãn thöïc hieän chi nhöng ñònh kyø phaûi toång
hôïp baùo caùo cô quan Taøi chính. Ñieàu naøy laøm phaùt sinh theâm khoái löôïng
coâng vieäc khoâng ñaùng coù cho heä thoáng KBNN.
Töø noäi dung naøy caàn coù giaûi phaùp thöïc teá hôn ñeå vöøa quaûn lyù ngaân
saùch chaët cheõ, vöøa quaûn lyù khaû naêng ñaùp öùng nhu caàu chi tieâu cuûa ngaân
saùch. Giaûi phaùp ñoù laø chæ thaåm ñònh döï toaùn naêm, khoâng phaân chia töøng
quyù coù nhö vaäy vöøa nheï nhaøng cho vieäc thaåm ñònh cuûa cô quan Taøi chính
vöøa giuùp cho ñôn vò söû duïng ngaân saùch chuû ñoäng trong söû duïng döï toaùn
ñöôïc giao cuûa mình vaø nhö theá KBNN laø ngöôøi kieåm soaùt chi seõ kieåm soaùt
chaët cheõ ñaàu ra cuûa ngaân saùch, ñieàu naøy vôùi cô cheá kieåm soaùt chi hieän nay
heä thoáng KBNN hoaøn toaøn coù theå laøm ñöôïc vaø laøm toát.
3.2.1.3/ Xaùc laäp hình thöùc caáp phaùt thanh toaùn phuø hôïp trong quyeát ñònh
giao döï toaùn cho ñôn vò söû duïng ngaân saùch:
Ñöùng veà phöông thöùc caáp phaùt NSNN noùi chung hieän toàn taïi 2
phöông thöùc caáp phaùt ñoù laø caáp phaùt baèng leänh chi tieàn vaø caáp phaùt baèng
döï toaùn ñöôïc giao töø KBNN. Vôùi 2 phöông thöùc naøy töông ñoái roõ raøng, ñaëc
bieät ñoái vôùi ngaân saùch Trung öông Boä Taøi chính ñaõ quy ñònh nhöõng noäi
dung ñöôïc caáp baèng leänh chi tieàn.
Trong thöïc hieän phöông thöùc caáp phaùt theo döï toaùn ñöôïc giao töø
KBNN thì ñieàu kieän ñaàu tieân vaø heát söùc quan troïng ñoù laø döï toaùn ñöôïc cô
quan coù thaåm quyeàn giao. Vaán ñeà ôû ñaây laø trong döï toaùn ñöôïc giao cuûa ñôn
vò söû duïng ngaân saùch laïi coù noäi dung ñöôïc caáp baèng leänh chi tieàn, laïi coù
noäi dung ñöôïc caáp phaùt thanh toaùn baèng döï toaùn qua KBNN. Thöïc söï nguy
54
hieåm, deã truøng laép moät khi nhöõng noäi dung naøy khoâng ñöôïc laøm roõ trong
quyeát ñònh giao döï toaùùn seõ daãn ñeán tình traïng cô quan Taøi chính caên cöù döï
toaùn ñöôïc giao caáp leänh chi tieàn ñeå thanh toaùn cho ñôn vò, coøn KBNN laïi
cöù cho ñôn vò ruùt döï toaùn nhöõng noäi dung chi naøy (bôûi KBNN khoâng bieát
ñöôïc noäi dung chi naøy ñaõ ñöôïc cô quan Taøi chính caáp baèng leänh chi tieàn
roài). Ñieàu naøy tröôùc ñaây khi toàn taïi phöông thöùc caáp phaùt baèng haïn möùc
kinh phí noùi chung khoâng caàn thieát phaûi ñaët ra giöõa hai cô quan KBNN vaø
cô quan Taøi chính vì chuùng ñeàu ñöôïc kyù phaùt töø moät cô quan- cô quan Taøi
chính, töø ñoù vieäc xaùc ñònh noäi dung chi naøo caáp baèng hình thöùc naøo ñeàu
ñöôïc kieåm soaùt chaët cheõ, khoù maø truøng laép, trong khi ñoù vôùi phöông thöùc
caáp phaùt thanh toaùn baèng döï toaùn töø KBNN thì coù söï taùch rôøi giöõa hai cô
quan- cô quan Taøi chính thöïc hieän leänh chi tieàn, cô quan KBNN quaûn lyù
thanh toaùn baèng döï toaùn, vì vaäy phaân ñònh raønh maïch, roõ raøng noäi dung
naøo trong döï toaùn cuûa töøng ñôn vò söû duïng ngaân saùch ñöôïc caáp baèng hình
thöùc leänh chi tieàn, noäi dung naøo ñöôïc quaûn lyù thanh toaùn baèng döï toaùn qua
KBNN ñeå traùnh truøng laép laø heát söùc caàn thieát.
Töø ñoù, thieát nghó caàn xaùc ñònh theâm hình thöùc caáp phaùt ngay trong
vaên baûn giao döï toaùn cuûa cô quan coù thaåm quyeàn ñeå traùnh tình traïng thanh
toaùn truøng laép giöõa hai cô quan Taøi chính vaø KBNN. Ngoaøi ra ngaân saùch
ñòa phöông cuõng phaûi coù quy ñònh caùc noäi dung caáp phaùt baèng hình thöùc
leänh chi tieàn roõ raøng töông töï nhö ñoái vôùi ngaân saùch Trung öông ñeå traùnh
tuøy tieän trong vieäc caáp phaùt thanh toaùn.
3.2.1.4/ Phaân coâng raønh maïch, khaéc phuïc nhöõng truøng laép, choàng cheùo
trong quaûn lyù vaø kieåm soaùt chi:
Phaân coâng raønh maïch, roõ raøng vieäc kieåm soaùt ngaân saùch giöõa cô
quan Taøi chính vaø cô quan KBNN cuõng laø moät trong nhöõng noäi dung thuoäc
lónh vöïc toå chöùc boä maùy, laø coâng vieäc quan troïng trong quaù trình thöïc hieän
55
caûi caùch haønh chính. Chöùc naêng cuï theå, roõ raøng, khoâng truøng laép, khoâng
choàng cheùo, khoâng boû troáng quaûn lyù laø heát söùc caàn thieát trong thöïc tieãn
kieåm soaùt chi giöõa cô quan Taøi chính vaø KBNN bôûi leõ hieäu löïc quaûn lyù cuûa
cô quan Taøi chính coù quan heä raát maät thieát ñeán xöû lyù coâng vieäc cuûa cô
quan KBNN vaø ngöôïc laïi.
Theo quy ñònh hieän nay, cô quan Taøi chính kieåm tra, giaùm saùt vieäc
thöïc hieän chi tieâu vaø söû duïng ngaân saùch ôû caùc cô quan, ñôn vò söû duïng ngaân
saùch. Ñeå kieåm tra, cô quan Taøi chính cuõng phaûi ñöa caùn boä ñeán ñôn vò ñeå
kieåm tra chöùng töø chi ngaân saùch coù trong döï toaùn, coù ñuùng cheá ñoä, tieâu
chuaån, ñònh möùc khoâng? trong khi ñoù, khi thanh toaùn cho ñôn vò söû duïng
ngaân saùch theo döï toaùn ñöôïc giao thì KBNN cuõng ñaõ thöïc hieän nhieäm vuï
kieåm soaùt chi ñoái vôùi quyeát ñònh chi cuûa thuû tröôûng ñôn vò söû duïng ngaân
saùch töùc ñaõ kieåm tra khoaûn chi coù trong döï toaùn ñöôïc giao khoâng, coù ñuùng
cheá ñoä, tieâu chuaån, ñònh möùc khoâng. Nhö vaäy, ôû ñaây coù söï truøng laép trong
kieåm tra cuûa ngaønh “Taøi chính”.
Taøi chính beân caïnh chöùc naêng phaân phoái laø chöùc naêng kieåm tra
(giaùm ñoác), xeùt veà baûn chaát cuûa Taøi chính trong moái quan heä bieän chöùng
vôùi chöùc naêng phaân phoái thì chöùc naêng giaùm ñoác laø thuoäc tính voán coù cuûa
Taøi chính vaø nhö vaäy, Taøi chính phaûi thöïc hieän kieåm tra (giaùm ñoác) tröôùc,
trong vaø sau khi thöïc hieän chöùc naêng phaân phoái, ñieàu naøy khoâng theå baøn
caõi, song khoâng phaûi ñeå thöïc hieän chöùc naêng naøy phaûi coù söï kieåm tra cuûa
cô quan Taøi chính vôùi tö caùch laø moät cô quan cuï theå (Phoøng Taøi chính, Sôû
Taøi chính, caùc vuï thuoäc Boä Taøi chính) thì chöùc naêng naøy môùi ñöôïc thöïc
hieän trong khi ñoù heä thoáng toå chöùc boä maùy ngaønh Taøi chính ôû nöôùc ta thì
KBNN cuõng laø cô quan Taøi chính (cô quan Taøi chính chuyeân ngaønh) naèm
trong heä thoáng taøi chính, tröïc thuoäc Boä Taøi chính, do ñoù neáu nhö nhieäm vuï
kieåm soaùt chi ñaõ giao cho moät cô quan Taøi chính (KBNN) kieåm soaùt chi roài
56
thì khoâng lyù do gì phaûi coù theâm söï kieåm soaùt nöõa cuûa cô quan Taøi chính
(Phoøng Taøi chính, Sôû Taøi chính, caùc vuï thuoäc Boä Taøi chính) khaùc nöõa.
Trong tröôøng hôïp naøy, cô quan Taøi chính (Phoøng Taøi chính, Sôû Taøi chính,
caùc vuï thuoäc Boä Taøi chính) chæ neân thöïc hieän söï kieåm tra khi coù daáu hieäu
vi phaïm hoaëc kieåm tra theo chuyeân ñeà coù nhö theá hieäu quaû coâng taùc quaûn
lyù chi ngaân saùch seõ toát hôn vaø ñôn vò söû duïng ngaân saùch cuõng khoâng phaûi
“bò kieåm tra truøng laép” nhö hieän nay.
3.2.1.5/ Ngaønh KBNN caàn nghieân cöùu vaø hoaøn thieän quy trình nhaän vaø
nhaäp döï toaùn cho caùc ñôn vò:
Cô cheá cho pheùp ngaønh KBNN hoaøn toaøn chuû ñoäng trong quaûn
lyù vaø caáp phaùt theo döï toaùn, do ñoù döï toaùn caàn phaûi ñöôïc kieåm soaùt chaët
cheõ ngay töø khaâu ñaàu tieân. Trong quy trình hieän nay thì: baûng phaân boå döï
toaùn cho caùc ñôn vò tröïc thuoäc ñöôïc cô quan chuû quaûn göûi KBNN ñoàng caáp
nhöng chöa ñöôïc söû duïng ñeå ñoái chieáu, kieåm tra vôùi toång döï toaùn maø
KBNN ñaõ thöïc hieän haïch toaùn cho caùc ñôn vò tröïc thuoäc. Vaäy phaûi laøm nhö
theá naøo? Theo toâi, ñaây laø coâng vieäc chia seû thoâng tin trong noäi ngaønh
KBNN. Kho baïc caáp döôùi khi nhaän ñöôïc döï toaùn ñöôïc duyeät cuûa ñôn vò caàn
coù caùch thöùc thoâng baùo cho caùc KBNN caáp treân bieát ñeå toång hôïp ñoái chieáu,
kieåm tra vôùi phöông aùn phaân boå döï toaùn cuûa toaøn ngaønh, toaøn ñòa phöông
ñaõ ñöôïc UÛy ban nhaân daân duyeät ñang löu tröõ taïi KBNN. Coâng vieäc naøy
thöïc ra khoâng khoù trong ñieàu kieän thoâng tin maùy tính phaùt trieån nhö hieän
nay, ngaønh KBNN chæ caàn hoaøn thieän caùc öùng duïng truyeàn tin trong heä
thoáng noäi ngaønh laø giaûi quyeát ñöôïc.
Quy trình cuï theå nhö sau: Taïi caùc KBNN nôi ñôn vò giao dòch nhaäp
döï toaùn cuûa caùc ñôn vò ñeå thöïc hieän caáp phaùt ñoàng thôøi ñònh kyø truyeàn caùc
file döõ lieäu naøy veà KBNN caáp treân. KBNN caáp treân toång hôïp soá lieäu veà döï
toaùn ñaõ nhaäp cho caùc ñôn vò cuûa töøng ngaønh (ñöa ra döôùi daïng baùo caùo) vaø
57
thöïc hieän ñoái chieáu vôùi baûng toång hôïp döï toaùn maø cô quan chuû quaûn ñoàng
caáp göûi.
3.2.1.6/ Veà taïm caáp kinh phí ñaàu naêm khi döï toaùn chöa ñöôïc giao:
Maëc duø coù nhöõng baát caäp trong quy ñònh veà vieäc taïm caáp kinh
phí ñaàu naêm khi döï toaùn cuûa ñôn vò söû duïng ngaân saùch chöa ñöôïc caáp coù
thaåm quyeàn giao nhöng quy ñònh cuoái cuøng ñöôïc ghi trong Thoâng tö
114/BTC ngaøy 23/11/2003 cuûa Boä Taøi chính, theo chuùng toâi laø mang tính
thöïc tieãn cao vaø hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi tính taïm thôøi cuûa khoaûn taïm caáp.
Neáu quy ñònh cô quan Taøi chính taïm caáp kinh phí thì thaät khoù thöïc hieän ñoái
vôùi caùc ñôn vò söû duïng ngaân saùch caáp treân (ngaân saùch trung öông, ngaân
saùch tænh) coù truï sôû hoaït ñoäng taïi caùc ñòa baøn haønh chính caáp döôùi (quaän,
huyeän, thò xaõ) khi ñoøi hoûi phaûi coù yù kieán baèng vaên baûn cuûa cô quan Taøi
chính caáp treân (Boä Taøi chính, Sôû Taøi chính).
Vieäc quy ñònh coù yù kieán cuûa cô quan Taøi chính trong töøng tröôøng
hôïp taïm caáp kinh phí toû ra khoâng phuø hôïp vôùi thöïc tieãn vaø khoù ñaùp öùng kòp
thôøi cho caùc khoaûn taïm caáp kinh phí chæ toàn taïi trong moät thôøi gian ngaén,
khi chôø döï toaùn ñöôïc giao. Giaûi phaùp giao cho KBNN nôi giao dòch tröïc
tieáp thöïc hieän taïm caáp kinh phí cho taát caû caùc ñôn vò söû duïng ngaân saùch
theo nhöõng chæ ñònh chung ñaõ coù saün (noäi dung taïm caáp, möùc taïm caáp, thôøi
haïn taïm caáp, thuû tuïc taïm caáp) ñöôïc quy ñònh trong Thoâng tö 114 laø hoaøn
toaøn phuø hôïp, vöøa ñôn giaûn, vöøa thuaän tieän cho caùc ñôn vò söû duïng ngaân
saùch. Vaán ñeà coøn laïi laø giaûi quyeát söï baát caäp veà tính ñoàng boä cuûa caùc quy
ñònh trong luaät, nghò ñònh, thoâng tö khi caùc quy ñònh naøy ñieàu chænh cuøng
moät haønh vi taïm caáp kinh phí ñaàu naêm.
3.2.1.7/ Quy trình kieåm soaùt chi NSNN baèng phöông thöùc caáp phaùt NSNN
theo keát quaû ñaàu ra:
58
Ñaây laø vieäc Nhaø nöôùc boû ra moät khoaûn tieàn nhaát ñònh ñeå mua
caùc dòch vuï coâng coäng do moät Boä, ngaønh hoaëc moät ñôn vò naøo ñoù cung öùng
cho xaõ hoäi. Caên cöù döï toaùn naêm ñöôïc giao, KBNN thöïc hieän trích chuyeån
kinh phí theo ñeà nghò chi cuûa ñôn vò. Thuû tröôûng ñôn vò ñöôïc quyeàn chuû
ñoäng vaø töï chòu traùch nhieäm veà vieäc söû duïng kinh phí ñöôïc caáp, ñaûm baûo
thöïc hieän coâng vieäc theo ñuùng nhöõng cam keát ban ñaàu.
Ñònh kyø cô quan Taøi chính phoái hôïp vôùi cô quan quaûn lyù caáp treân
cuûa ñôn vò theo doõi, kieåm tra tình hình thöïc hieän nhieäm vuï cuûa ñôn vò.
Tröôøng hôïp phaùt hieän ñôn vò khoâng ñaûm baûo thöïc hieän coâng vieäc theo
ñuùng cam keát, yeâu caàu KBNN taïm thôøi ngöøng caáp kinh phí cho ñôn vò hoaëc
coù bieän phaùp ñeå thu hoài phaàn kinh phí ñaõ caáp.
Tuy nhieân, muoán coù moät cô cheá kieåm soaùt nhö theá, tröôùc heát cuõng
caàn phaûi quy ñònh caùc tieâu chuaån hieäu quaû trong caùc ñôn vò söû duïng ngaân
saùch. Song nhöõng khoaûn chi tieâu thöôøng xuyeân cuûa NSNN laø nhöõng khoaûn
chi gaén lieàn vôùi vieäc thöïc hieän caùc chöùc naêng cuûa Nhaø nöôùc, töùc laø gaén
lieàn vôùi vieäc ñaùp öùng caùc nhu caàu chung, nhu caàu coù tính chaát toaøn xaõ hoäi.
Vì theá, hieäu quaû cuûa caùc khoaûn chi ñoù phaûi ñöôïc xem xeùt döïa treân cô sôû
ñaùnh giaù möùc ñoä hoaøn thaønh caùc muïc tieâu kinh teá- xaõ hoäi chung cuûa toaøn
xaõ hoäi. Ñaây thöïc söï laø moät vaán ñeà khoù khaên trong quaù trình trieån khai aùp
duïng cô cheá naøy, bôûi leõ hieäu quaû cuûa vieäc quaûn lyù vaø kieåm soaùt chi NSNN
khoù ño ñöôïc baèng caùc chæ tieâu ñònh löôïng.
Ngoaøi ra, moät vaán ñeà nöõa cuõng caàn ñaët ra laø khi giao toaøn boä
traùch nhieäm quaûn lyù taøi chính cho thuû tröôûng ñôn vò söû duïng ngaân saùch, roài
sau ñoù môùi xem xeùt hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng soá kinh phí ñoù, thì cuõng deã
phaùt sinh tröôøng hôïp caùc nhaø quaûn lyù coù theå laïm duïng soá tieàn tieát kieäm
ñöôïc trong quaù trình söû duïng kinh phí ñöôïc caáp ñeå laøm lôïi cho caù nhaân
59
hoaëc chi tieâu laõng phí, gaây thaát thoaùt tieàn, taøi saûn cuûa Nhaø nöôùc maø laïi
khoâng ñaûm baûo ñöôïc soá löôïng, chaát löôïng coâng vieäc ñaõ cam keát.
Vì vaäy, theo kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc, tröôùc maét neân aùp
duïng phöông thöùc caáp phaùt naøy ñoái vôùi moät soá caùc khoaûn chi cho caùc dòch
vuï coâng coäng nhö an ninh xaõ hoäi, choáng caùc teä naïn, chöông trình giaùo duïc
vaø y teá…
3.2.1.8/ Hoaøn thieän heä thoáng ñònh möùc, tieâu chuaån, cheá ñoä laøm cô sôû thöïc
haønh tieát kieäm, choáng laõng phí:
Trong heä thoáng caùc quy ñònh phaùp luaät veà thöïc haønh tieát kieäm,
choáng laõng phí; ñònh möùc, tieâu chuaån, cheá ñoä ñöôïc xaùc ñònh laø caên cöù ñeå
cô sôû thöïc hieän, laø chuaån möïc ñeå quaûn lyù, kieåm tra vaø laø caên cöù ñeå giaùm
saùt, ñaùnh giaù vieäc thöïc haønh tieát kieäm choáng laõng phí. Taïi Ñieàu 5 Luaät
thöïc haønh tieát kieäm, choáng laõng phí ñaõ quy ñònh veà nguyeân taéc ban haønh
caùc ñònh möùc, tieâu chuaån, cheá ñoä laøm cô sôû cho vieäc thöïc haønh tieát kieäm
choáng laõng phí. Vieäc caàn laøm ngay laø phaûi tieán haønh coâng taùc raø soaùt caùc
ñònh möùc, tieâu chuaån, cheá ñoä trong caùc lónh vöïc, ñaëc bieät taäp trung vaøo lónh
vöïc quaûn lyù, söû duïng NSNN; ñaàu tö xaây döïng cô baûn; quaûn lyù, söû duïng truï
sôû laøm vieäc, nhaø coâng vuï, coâng trình phuùc lôïi coâng coäng vaø taøi saûn coâng
khaùc..
Yeâu caàu ñaët ra laø khoâng ñeå xaûy ra tình traïng khoâng coù ñònh möùc,
tieâu chuaån, cheá ñoä hoaëc ñònh möùc, tieâu chuaån, cheá ñoä coù nhöng laïi quaù laïc
haäu, khoâng phuø hôïp vôùi thöïc teá. Vieäc söûa ñoåi, boå sung ñònh möùc, tieâu
chuaån, cheá ñoä trong caùc lónh vöïc theo höôùng: haïn cheá soá löôïng ñònh möùc
cöùng (aùp duïng thoáng nhaát trong caû nöôùc), taêng soá löôïng caùc khung ñònh
möùc, traàn ñònh möùc ñeå caùc Boä, ngaønh, ñòa phöông, ñôn vò aùp duïng cho phuø
hôïp vôùi tình hình thöïc teá vaø khaû naêng ngaân saùch taïi Boä, ngaønh, ñòa phöông
mình; phuø hôïp vôùi phöông thöùc laäp döï toaùn ngaân saùch vaø phaân boå döï toaùn
60
ngaân saùch cho caùc cô quan, ñôn vò theo keát quaû ñaàu ra; phaûi baûo ñaûm phuø
hôïp vôùi yeâu caàu thöïc teá, tieán boä khoa hoïc coâng ngheä.
3.2.2/ Giaûi phaùp veà nghieäp vuï:
3.2.2.1/ Caûi tieán quaûn lyù caùc khoaûn taïm öùng vaø thöïc chi trong ñieàu kieän
caáp phaùt vaø thanh toaùn ngaân saùch theo döï toaùn ñöôïc giao:
Vôùi cô cheá caáp phaùt thanh toaùn baèng hình thöùc haïn möùc kinh phí
tröôùc ñaây trong tröôøng hôïp ñôn vò söû duïng ngaân saùch coù nhöõng khoaûn chi
chöa theå thanh toaùùn thöïc chi ngay ñöôïc phaûi thöïc hieän taïm öùng. Ñeå taïm
öùng ñôn vò phaûi laäp giaáy ruùt haïn möùc kinh phí chi tieát ñeán töøng muïc cuûa
muïc luïc ngaân saùch, cuõng caàn noùi theâm raèng luùc baáy giôø KBNN quaûn lyù döï
toaùn cuõng ñeán töøng muïc theo quy ñònh cuûa Boä Taøi chính töùc laø döï toaùùn
ñöôïc chi tieát ñeán 11 muïc sau ñoù coøn laïi 9 muïc vaø muïc chi khaùc (muïc 134)
vaø ñieàu taát nhieân laø vieäc thanh toaùn vaø quyeát toaùn ngaân saùch ñöôïc haïch
toaùn ñeán töøng muïc trong muïc luïc ngaân saùch theo ñuùng noäi dung chi.
Ngaøy nay, vôùi cô cheá caáp phaùt thanh toaùùn theo döï toaùn ñöôïc giao
töø KBNN thì döï toaùn ñöôïc quaûn lyù theo 4 nhoùm muïc nhöng haïch toaùn chi
ngaân saùch phaûi thöïc hieän theo ñuùng muïc cuûa muïc luïc NSNN. Vaán ñeà haïch
toaùn chi ñeán töøng muïc luïc NSNN ñaõ ñöôïc quy ñònh khoâng phaûi baøn caõi,
nhöng ôû ñaây khi coù nhu caàu taïm öùng kinh phí ñeå chi tieâu ñôn vò söû duïng
ngaân saùch laäp giaáy ruùt taïm öùng döï toaùn theo töøng muïc töông öùng vôùi noäi
dung ñôn vò taïm öùng, coøn ñoái vôùi KBNN khoâng nhaát thieát phaûi haïch toaùn
ñeán töøng muïc taïm öùng maø chæ caàn phaûn aùnh goäp theo 4 nhoùm muïc laø ñuû.
Ñeå thöïc hieän vieäc naøy, veà phöông dieän kyõ thuaät ñaët ra caùc muïc ñaïi dieän
nhö sau:
-Muïc 108: ñaïi dieän cho nhoùm muïc chi thanh toaùn cho caù nhaân.
- Muïc 119: ñaïi dieän cho nhoùm muïc chi nghieäp vuï chuyeân moân.
61
- Muïc 145: ñaïi dieän cho nhoùm muïc chi mua saém söûa chöõa.
- Muïc 134: ñaïi dieän cho nhoùm muïc caùc khoaûn chi khaùc.
Vôùi caùch naøy khi ñôn vò ruùt taïm öùng treân chöùng töø theo töøng muïc
nhö 100, 102, 104, 105, 106, 108, 122, 124 thì KBNN chæ caàn haïch toaùn
taïm öùng ngaân saùch vaøo muïc ñaïi dieän laø 108 laø ñuû; töông öùng nhö vaäy khi
ñôn vò ruùt taïm öùng treân chöùng töø theo caùc muïc thuoäc nhoùm 2 thì haïch toaùn
ngaân saùch vaøo muïc ñaïi dieän 119; ruùt taïm öùng thuoäc nhoùm 3 thì haïch toaùùn
taïm öùng ôû muïc ñaïi dieän 145 vaø ruùt taïm öùng ôû caùc muïc coøn laïi thuoäc nhoùm
4 thì haïch toaùn taïm öùng ôû muïc ñaïi dieän 134.
Vieäc haïch toaùn taïm öùng ñeán nhoùm muïc (muïc ñaïi dieän) laø phöông
phaùp toå chöùc ghi cheùp taïi KBNN khoâng laøm thay ñoåi baûn chaát nghieäp vuï
phaùt sinh, noù phuø hôïp vôùi quaù trình quaûn lyù döï toaùn ñeán 4 nhoùm muïc, phuø
hôïp vôùi chuû tröông thuû tröôûng ñôn vò söû duïng ngaân saùch ñöôïc ñieàu hoaø
giöõa caùc muïc trong nhoùm muïc ñöôïc giao trong khi ñoù noù giuùp cho vieäc keá
toaùn taïi KBNN ñöôïc nheï nhaøng hôn, khoâng phaûi thöïc hieän caùc buùt toaùùn
ñieàu chænh moãi khi coù söï ñieàu hoøa muïc cuûa ñôn vò söû duïng ngaân saùch, hôn
nöõa khi haïch toaùn chuyeån töø taïm öùng sang thöïc chi thì soá taïm öùng theo
muïc ñaïi dieän ñaõ taát toaùn ñeå chuyeån vaøo thöïc chi theo ñuùng töøng muïc trong
muïc luïc ngaân saùch töông öùng vôùi noäi dung chi cuûa khoaûn chi. Coâng vieäc seõ
raát nheï nhaøng so vôùi haïch toaùn taïm öùng ñeán muïc chi.
3.2.2.2/ Giao döï toaùn ngaân saùch nhaø nöôùc cho cô quan haønh chính nhaø
nöôùc:
Ngay trong naêm ñaàu tieân thöïc hieän Luaät NSNN môùi ñaõ coù 57
tænh, thaønh phoá thoâng qua ngaân saùch tröôùc ngaøy 31/12 theo ñuùng chæ ñaïo
cuûa Thuû töôùng Chính phuû. Nhö vaäy, tuy chöa laø taát caû song coù theå noùi raèng
vieäc giao döï toaùn tröôùc ñaàu naêm sau laø hoaøn toaøn thöïc hieän ñöôïc, tuy
62
nhieân, ñeå coù theå söû duïng ñöôïc döï toaùn naøy ngay töø ñaàu naêm coøn phaûi qua
vieäc thaåm ñònh cuûa cô quan Taøi chính ñeå phaân chia thaønh caùc nhoùm muïc cuï
theå vaø phaân chia ra töøng quyù. Veà phöông dieän kyõ thuaät nghieäp vuï thì ñôn vò
chæ ñöôïc xem laø coù döï toaùn ñöôïc giao khi phöông aùn phaân boå döï toaùn ñaõ
ñöôïc cô quan Taøi chính thaåm ñònh. Ñieàu naøy trong nhöõng thaùng ñaàu naêm
2004, 2005 vaø 2006 ñaõ coù raát nhieàu cô quan, ñôn vò laâm vaøo tình caûnh ñaõ
coù döï toaùn ñöôïc cô quan coù thaåm quyeàn giao nhöng chôø cô quan Taøi chính
thaåm ñònh xong môùi söû duïng ñöôïc.
Trong thöïc teá hieän nay, taát caû caùc ñôn vò döï toaùùn caáp I ñeàu phaûi
laäp phöông aùn phaân boå vaø ñöôïc cô quan Taøi chính thaåm tra ñeå töø ñoù laøm ra
thoâng baùo thaåm tra phöông aùn phaân boå döï toaùn cuûa ñôn vò döï toaùn caáp I vôùi
noäi dung phaân khai döï toaùn ñöôïc giao thaønh 4 nhoùm vaø phaân kyø döï toaùn
naêm thaønh 4 quyù. Vôùi caùch laøm naøy laøm cho vieäc thaåm tra cuûa cô quan Taøi
chính khaù naëng neà, khoâng kòp thôøi cho ñôn vò söû duïng döï toaùn vaø mang
maøu saéc cuûa moät thoâng baùo haïn möùc kinh phí.
Chuùng ta bieát raèng, ñôn vò döï toaùùn caáp I laø ñôn vò tröïc tieáp nhaän
döï toaùn ngaân saùch haøng naêm do Thuû töôùng Chính phuû hoaëc UÛy ban nhaân
daân giao. Vôùi caùch hieåu naøy thì coù 2 kieåu ñôn vò döï toaùn caáp I:
Moät laø, ñôn vò döï toaùn caáp I coù caùc ñôn vò tröïc thuoäc (caáp II,
caáp III): Ñoái vôùi ñôn vò döï toaùn caáp I naøy, treân cô sôû döï toaùn ñöôïc giao coøn
phaûi tieáp tuïc thöïc hieän phaân boå, giao döï toaùn ngaân saùch cho ñôn vò caáp
döôùi tröïc thuoäc. Nhö vaäy, ñôn vò phaûi laäp phöông aùn phaân boå döï toaùùn ñeå
göûi cô quan Taøi chính thaåm tra xem coù vöôït döï toaùn ñöôïc giao veà toång theå
hoaëc chi tieát khoâng hoaëc thaåm tra xem coù phaân boå heát döï toaùn khoâng, ñieàu
naøy raát caàn thieát bôûi leõ qua thaåm tra cuûa Boä Taøi chính ñoái vôùi 64 Boä, cô
quan thì coù ñeán 9 Boä, cô quan phaân boå döï toaùn chöa baûo ñaûm ñuùng yeâu
caàu.
63
Hai laø, ñôn vò döï toaùn caáp I khoâng coù ñôn vò tröïc thuoäc vaø
nhö vaäy ñoàng thôøi noù cuõng laø ñôn vò tröïc tieáp söû duïng ngaân saùch. Vôùi loaïi
ñôn vò naøy thieát nghó khoâng caàn phaûi coù thaåm ñònh cuûa cô quan Taøi chính
bôûi leõ toaøn boä soá döï toaùn ñöôïc giao cuõng laø soá ñôn vò ñöôïc söû duïng khoâng
phaûi phaân boå cho ai nhö vaäy cô quan Taøi chính khoâng caàn phaûi quaûn lyù ñôn
vò coù phaân boå vöôït döï toaùn ñöôïc giao veà toång möùc vaø chi tieát hay khoâng
hoaëc coù phaân boå heát döï toaùn ñöôïc giao hay khoâng, hôn nöõa keát quaû cuûa
vieäc thaåm tra naøy cuõng chæ ñöa ra noäi dung phaân chia soá döï toaùùn naêm theo
4 nhoùm muïc vaø phaân kyø nhoùm muïc theo 4 quyù, thöïc chaát ñaây laø bieán töôùng
cuûa “thoâng baùo haïn möùc kinh phí” ñaõ ñöôïc xoùa boû töø ñaàu naêm 2004.
Quaù trình laäp döï toaùn cuûa ñôn vò döï toaùn caáp I khoâng coù ñôn vò
tröïc thuoäc vaø xeùt duyeät döï toaùn cuûa cô quan Taøi chính neân cuï theå ñeán 4
nhoùm muïc ñeå döï toaùn ñöôïc giao chi tieát ñeán 4 nhoùm muïc, coøn vieäc chia ra
töøng thaùng ñaõ coù quy ñònh cuûa Luaät NSNN laø caùc khoaûn chi thöôøng xuyeân
ñöôïc phaân boå ñeàu trong naêm töø ñoù ñôn vò vaø KBNN thöïc hieän. Neáu coù
thaåm ñònh cuõng chæ caàn thaåm ñònh döï toaùn cuûa nhoùm muïc mua saém, söûa
chöõa bôûi thöïc hieän theo tieán ñoä khoái löôïng coâng vieäc. Coù nhö vaäy coâng
vieäc cuûa cô quan Taøi chính ñöôïc nheï nhaøng hôn bôûi khoâng phaûi laøm nhöõng
vieäc khoâng caàn thieát nöõa.
3.2.2.3/ Giao vaø quaûn lyù döï toaùn ñoái vôùi caùc ñôn vò coù soá chi tröôùc cho döï
toaùn naêm sau:
Trong ñieàu haønh ngaân saùch phaùt sinh caùc tröôøng hôïp phaûi chi
tröôùc cho naêm sau theo hình thöùc caáp phaùt theo döï toaùn. Vieäc chi tröôùc naøy
thöïc chaát laø khoaûn chi khoâng coù trong döï toaùn taïi thôøi ñieåm chi bôûi leõ
khoâng theå coù döï toaùn trong khi thöïc söï döï toaùn chöa ñöôïc laäp, chöa ñöôïc
giao. Vieäc chi tröôùc cho naêm sau chaúng qua laø söï cam keát seõ ghi vaøo döï
toaùn trong naêm sau ñoái vôùi khoaûn chi tröôùc naøy, vaäy ai seõ laø ngöôøi ñöôïc
64
quyeàn ra leänh chi tröôùc cho naêm sau? Ai seõ cam keát raèng khoaûn chi naøy
naêm sau seõ ghi vaøo trong döï toaùn?
Vieäc haïch toaùn khoaûn chi tröôùc döï toaùn cho naêm sau khaù deã daøng
chæ söû duïng nhöõng taøi khoaûn naêm sau laø phaûn aùnh ñöôïc. Song ñeán heát ngaøy
31 thaùng 12 vieäc chuyeån soá ñaõ chi töø taøi khoaûn chi naêm sau sang taøi khoaûn
chi naêm nay phaûi coù cô cheá ñoàng boä vaø thoáng nhaát trong kyõ thuaät xöû lyù, ñoù
laø:
(cid:121) Tröôøng hôïp khoâng nhaäp döï toaùn naêm sau: Nhö treân ñaõ neâu
khoaûn chi tröôùc cho naêm sau laø khoaûn chi khoâng coù trong döï toaùn taïi thôøi
ñieåm chi, chính vì vaäy, veà phöông dieän kyõ thuaät ñeå phaûn aùnh ñuùng baûn
chaát cuûa noù thì khoâng phaûi nhaäp döï toaùn cuûa naêm sau, ñeán cuoái naêm chæ
caàn chuyeån soá ñaõ chi trong baûng khoâng phaûi chuyeån soá lieäu cuûa taøi khoaûn
döï toaùn vaø nhö vaäy, döï toaùn cuûa naêm nay buoäc phaûi coù soá chi tröôùc, keá
toaùn chæ caàn nhaäp toaøn boä soá döï toaùn ñöôïc giao ñoàng thôøi nhaäp xuaát döï
toaùn ñuùng baèng soá ñaõ chi tröôùc ñöôïc chuyeån sang naêm nay, coù nhö vaäy khi
quan heä giöõa soá thöïc chi quyeát toaùn trong naêm môùi baèng vôùi soá döï toaùn
ñöôïc giao trong naêm. Cuõng caàn thaáy raèng vôùi chöông trình KTKB-2004
hieän nay keá toaùn khoâng theå thöïc hieän buùt toaùn nhaäp vaøo beân xuaát cuûa taøi
khoaûn 06 ñöôïc vì vaäy caàn coù bieän phaùp xöû lyù kyõ thuaät ñeå thöïc hieän yeâu
caàu naøy.
(cid:121) Tröôøng hôïp coù nhaäp döï toaùn naêm sau: Soá döï toaùn naêm sau
cuûa naêm chi tröôùc ñeán cuoái naêm duø ñaõ chi heát hay chöa chi heát (döï toaùn >
soá ñaõ chi) phaûi ñöôïc chuyeån heát soá phaùt sinh thaønh döï toaùn naêm nay. Sôû dó
phaûi chuyeån soá phaùt sinh maø khoâng phaûi chæ chuyeån soá dö bôûi neáu chæ
chuyeån soá dö döï toaùn khoâng chuyeån soá phaùt sinh thì trong naêm nay toång soá
chi treân taøi khoaûn chi ngaân saùch trong baûng seõ lôùn hôn soá phaùt sinh treân taøi
khoaûn döï toaùn töông öùng.
65
Vôùi ñaëc ñieåm ñoù, döï toaùn ñöôïc giao naêm nay phaûi theå hieän roõ ñaõ
coù soá döï toaùn naêm tröôùc khoâng?
+ Neáu khoâng coù ghi döï toaùn naêm tröôùc ñaõ chi coù nghóa laø döï
toaùn naêm nay giao cho ñôn vò söû duïng bao goàm döï toaùn chi tröôùc cho naêm
sau cuûa naêm tröôùc vaø soá döï toaùn treân quyeát ñònh giao döï toaùn naêm nay,
vaäy keá toaùn nhaäp taát caû soá döï toaùn ñöôïc giao treân quyeát ñònh giao döï toaùn
laø ñuû.
+ Neáu döï toaùn naêm nay coù ghi soá ñaõ chi cuûa naêm tröôùc thì keá
toaùn khi nhaäp döï toaùn vaøo taøi khoaûn ngoaïi baûng phaûi loaïi tröø doanh soá taøi
khoaûn ngoaïi baûng ñöôïc chuyeån töø naêm tröôùc sang ñeå nhaäp soá coøn laïi.
Döï toaùn Döï toaùn treân quyeát Doanh soá taøi khoaûn 06 naêm
=
+
ñöôïc nhaäp ñònh giao döï toaùn tröôùc chuyeån sang naêm nay
3.2.2.4/ Caûi caùch haønh chính theo höôùng minh baïch, coâng khai, ñôn giaûn
hoùa caùc thuû tuïc vaø naâng cao hieäu quaû quaûn lyù:
Caûi caùch haønh chính laø moät trong nhöõng nhieäm vuï troïng taâm cuûa
caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc trong giai ñoaïn hieän nay. Chính phuû, Boä Taøi
chính ñaõ xaây döïng chöông trình vaø keá hoaïch haønh ñoäng cuï theå veà caûi caùch
haønh chính. Thöïc hieän chöông trình naøy, Toång Giaùm ñoác KBNN ñaõ ban
haønh Quyeát ñònh soá 323 KB/QÑ/VP ngaøy 05/05/2004 veà vieäc pheâ duyeät ñeà
aùn caûi caùch haønh chính KBNN giai ñoaïn 2004-2010. Trong caùc hoaït ñoäng
nghieäp vuï KBNN, coâng taùc quaûn lyù chi NSNN laø troïng taâm caàn ñaåy maïnh
caûi caùch haønh chính bôûi vì ñaây laø moät trong nhöõng nhieäm vuï quan troïng
nhaát cuûa KBNN, ñoàng thôøi coù quan heä tröïc tieáp vaø aûnh höôûng ñeán taát caû
caùc ñoái töôïng söû duïng NSNN.
Thöïc teá coâng taùc quaûn lyù chi NSNN cuûa KBNN hieän nay cho thaáy
vieäc boá trí quy trình kieåm soaùt caùc khoaûn chi cô baûn trong ñoù coù chi thöôøng
66
xuyeân ñaõ ñaûm baûo töông ñoái phuø hôïp. Quy trình kieåm soaùt chi ngaân saùch
ñaõ ñöôïc caûi tieán theo höôùng ñôn giaûn hoùa, minh baïch vaø phuø hôïp thöïc tieãn
nhaèm quaûn lyù chaët cheõ, an toaøn tieàn voán cuûa Nhaø nöôùc; ñoàng thôøi taïo
thuaän lôïi cho ñoái töïông giao dòch. Tuy nhieân, coâng taùc naøy ñang coøn nhieàu
vaán ñeà caàn quan taâm giaûi quyeát. Nhöõng noäi dung chi gioáng nhau, cuøng moät
loaïi coâng vieäc nhö nhau nhöng ñöôïc giao cho nhieàu boä phaän quaûn lyù, taïo
söï phaân taùn; quy trình luaân chuyeån vaø xöû lyù coâng vieäc giöõa caùc boä phaän
coøn nhieàu ñieåm chöa hôïp lyù. Ñaây laø moät thöïc teá caàn nghieân cöùu ñeå coù caùc
giaûi phaùp mang tính toång theå, toaøn dieän vaø laâu daøi, nhaèm xaây döïng quy
trình nghieäp vuï cuûa KBNN hieän ñaïi, ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu: quaûn lyù taøi
chính nhaø nöôùc chaët cheõ, ñuùng luaät; taïo thuaän lôïi cho caùc ñoái töôïng giao
dòch; ñaït hieäu quaû cao trong hoaït ñoäng quaûn lyù.
Ví duï, moät soá ñôn vò thöïc hieän chöông trình muïc tieâu laø caùc ñôn vò döï
toaùn nhö Sôû Y teá, Vaên hoùa, Theå duïc theå thao… ñöôïc giao döï toaùn chi
thöôøng xuyeân vaø do boä phaän keá toaùn kieåm soaùt thanh toaùn. Ñoàng thôøi,
nhieàu noäi dung chi chöông trình muïc tieâu coù tính chaát gioáng chi thöôøng
xuyeân ( chi cho con ngöôøi, chi hoaït ñoäng chöông trình muïc tieâu veà y teá,
vaên hoaù, giaùo duïc,..) cuõng ñöôïc cô quan Taøi chính giao döï toaùn theo
chöông trình muïc tieâu vaø ñöôïc phaân coâng cho boä phaän keá hoaïch kieåm soaùt
thanh toaùn. Nhö vaäy, ñôn vò söû duïng NSNN coù cuøng moät baûn döï toaùn, chi
cho coâng vieäc coù tính chaát gioáng nhau nhöng laïi giao dòch vôùi hai boä phaän
cuûa KBNN neân coù nhieàu ñieåm khoâng thuaän tieän cho caû ñôn vò vaø KBNN.
Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy caàn phaân coâng phoøng keá toaùn chòu traùch nhieäm
kieåm soaùt toaøn boä caùc khoaûn chi chöông trình muïc tieâu coù tính chaát thöôøng
xuyeân ñöôïc giao baèng döï toaùn; phoøng keá hoaïch toång hôïp laø ñaàu moái toång
hôïp thoâng tin ñeå baùo caùo tình hình thöïc hieän chöông trình muïc tieâu theo
yeâu caàu cuûa caùc caáp coù thaåm quyeàn.
67
3.2.2.5/ Thieát laäp maãu bieåu chöùng töø ruùt döï toaùn cuûa ñôn vò theo höôùng
tinh goïn, ñôn giaûn, deã quaûn lyù:
Ví duï, cuøng moät noäi dung laø chi löông vaø caùc khoaûn phuï caáp
nhöng ñôn vò phaûi laøm hai chöùng töø: moät chöùng töø ghi tính chaát nguoàn kinh
phí laø 01 hoaëc 02 (töông öùng vôùi löông 290.000 ñoàng) vaø moät chöùng töø ghi
tính chaát nguoàn kinh phí laø caûi caùch tieàn löông (töông öùng vôùi phaàn cheânh
leäch coøn laïi 60.000 ñoàng) ñeå KBNN haïch toaùn. Caàn thay ñoåi theo höôùng
treân chöùng töø thieát laäp theâm moät coät “tính chaát nguoàn kinh phí” ñeå ñôn vò
coù theå duøng moät chöùng töø nhöng vaãn khoâng aûnh höôûng ñeán haïch toaùn cuûa
KBNN.
3.2.3/ Hoaøn thieän caáp phaùt döï toaùn ñoái vôùi Ngaân saùch xaõ qua KBNN:
Laø moät boä phaän cuûa NSNN do vaäy yeâu caàu veà quaûn lyù ñoái vôùi
ngaân saùch xaõ, thò traán- goïi chung laø ngaân saùch xaõ vaø caùc hoaït ñoäng taøi
chính khaùc thuoäc xaõ phaûi tuaân thuû theo Luaät NSNN ñoù laø yeâu caàu nhaèm
ñaûm baûo söï thoáng nhaát veà thöïc hieän laãn khaû naêng giaùm saùt. Tuy nhieân, vôùi
nhieàu lyù do khaùc nhau qua ñoù chuùng ta deã nhaän thaáy nhöõng ñaëc ñieåm vaø
thöïc traïng ôû caáp ngaân saùch naøy vì theá caàn coù chuû tröông, cô cheá, chính
saùch, quy ñònh nghieäp vuï, böôùc ñi phuø hôïp ñeå tieán tôùi muïc tieâu quaûn lyù
chung ñoái vôùi caáp ngaân saùch naøy theo Luaät NS.
Ngaân saùch xaõ laø caáp ngaân saùch cô sôû trong heä thoáng NSNN coù ñaëc
thuø vöøa laø caáp ngaân saùch, vöøa laø caáp döï toaùn, vieäc chi tieâu cuûa xaõ tröïc tieáp
töø taøi khoaûn ngaân saùch xaõ; löïc löôïng laøm coâng taùc taøi chính keá toaùn ngaân
saùch xaõ nhìn chung vöøa yeáu, vöøa thieáu hôn nöõa bieán ñoäng nhieàu qua caùc
ñôït baàu cöû Hoäi ñoàng Nhaân daân vaø UÛy ban Nhaân daân caùc chöùc danh Chuû
tòch, Phoù Chuû tòch vaø caû Ban Taøi chính xaõ cuõng thay ñoåi, nhöõng ngöôøi môùi
laïi phaûi laøm laïi töø ñaàu nhaát laø keá toaùn ngaân saùch xaõ.
68
Quaûn lyù ngaân saùch xaõ phaûi phuø hôïp vôùi ñaëc thuø veà caáp ngaân saùch
xaõ vaø con ngöôøi cuûa xaõ, khoâng neân ñöa ra nhöõng yeâu caàu quaûn lyù thoaùt ly
tính ñaëc thuø cuûa ngaân saùch xaõ vaø caøng khoâng neân laáy naêng löïc cuûa ngöôøi
ñaët ra cheá ñoä quaûn lyù ngaân saùch xaõ ñeå aùp duïng cho naêng löïc haïn cheá cuûa
caùn boä xaõ. Trong thöïc teá hieän nay, yeâu caàu quaûn lyù ngaân saùch xaõ ñaõ thoaùt
ly tính ñaëc thuø cuûa xaõ vaø quaù xa vôøi vôùi naêng löïc cuûa caùn boä xaõ vì theá vieäc
toå chöùc kieåm soaùt chi, quaûn lyù ngaân saùch xaõ cuûa KBNN quaù toán coâng söùc
nhöng hieäu quaû laïi khoâng cao.
Ñeå ñaùp öùng yeâu caàu phuø hôïp vôùi trình ñoä laäp, chaáp haønh vaø söû
duïng döï toaùn ñoàng thôøi giuùp cho ñôn vò söû duïng ngaân saùch ñöôïc chuû ñoäng
ñieàu hoøa döï toaùn ñöôïc giao cuûa mình giöõa caùc muïc trong cuøng moät nhoùm
muïc thì caùc ñôn vò thuoäc caùc caáp ngaân saùch caáp treân (ngaân saùch trung
öông, ngaân saùch tænh, ngaân saùch huyeän) ñöôïc quaûn lyù chi tieát ñeán 4 nhoùm
muïc trong khi ñoù vôùi trình ñoä cuûa caùn boä xaõ raát haïn cheá gaáp nhieàu laàn so
vôùi caùn boä quaûn lyù taøi chính ngaân saùch cuûa caùc caáp treân laïi phaûi laäp, quaûn
lyù, söû duïng döï toaùn ñeán töøng muïc, ñieàu naøy trong thôøi gian qua heä thoáng
KBNN phaûi ñieàu chænh soá lieäu lieân tuïc, laøm cho khoái löôïng coâng vieäc taêng
leân moät caùch khoâng caàn thieát. Ñoái vôùi caùc xaõ coù khoaûng caùch khaù xa vôùi
heä thoáng KBNN caáp huyeän, vieäc ñi laïi khoù khaên, toán keùm nhieàu thôøi gian
maø giao dòch cöù bò aùch taéc do vöôït muïc luïc ngaân saùch so vôùi döï toaùn thì
quaû laø quaù phieàn haø cho caû xaõ vaø caû KBNN.
Ñeå phuø hôïp vôùi trình ñoä, khaû naêng vaø phuø hôïp vôùi tính chaát ñaëc thuø
cuûa caáp xaõ, chuùng toâi ñeà xuaát nhö sau:
Moät laø: Vieäc quaûn lyù döï toaùn ngaân saùch xaõ chöa neân quaûn lyù
chi tieát vôùi quaù nhieàu chöông maø neân xem xeùt coù theå môû theo nhoùm
chöông vaø vieäc thaåm tra döï toaùn do Ban taøi chính xaõ thöïc hieän sau ñoù chæ
caàn göûi döï toaùn cho boä phaän quaûn lyù ngaân saùch xaõ thuoäc Phoøng Taøi chính
69
huyeän ñeå thaåm tra toång möùc chi so vôùi möùc ñöôïc giao, vaán ñeà naøy lieân
quan ñeán tính töï chuû cuûa caáp ngaân saùch xaõ vôùi tính chaát laø moät caáp ngaân
saùch ñoäc laäp.
Hai laø: Veà söû duïng muïc luïc ngaân saùch ñoái vôùi caáp xaõ caàn nhoùm
chöông thay cho vieäc môû chi tieát nhö hieän nay phaûi môû töøng chöông coù
phaùt sinh theo ñoái töôïng chi gaây phöùc taïp theâm cho coâng taùc keá toaùn bôûi
trong töøng chöông thì coù ít muïc chi vaø soá tieàn phaùt sinh khoâng thaät lôùn,
theo ñoù soá chöông toái ña keá toaùn ngaân saùch xaõ coù theå söû duïng töø 6 ñeán 8
chöông. Cuï theå:
+ Khoái chính quyeàn: Vaên phoøng Hoäi ñoàng nhaân daân vaø UÛy ban
nhaân daân 01 chöông. Trong chöông naøy ngoaøi vieäc keá toaùn tieàn löông, sinh
hoaït phí cho khoái vaên phoøng, tröôûng thoân, chi quaûn lyù haønh chính lieân quan
keá toaùn coøn phaûn aûnh caùc khoaûn chi mang tính phuïc vuï chung cho toaøn heä
thoáng chính trò cô sôû thuoäc xaõ nhö: löông höu caùn boä xaõ, tieàn ñieän, nöôùc,
ñieän thoaïi, caùc khoaûn ñoùng goùp, xaây döïng, mua saém, söûa chöõa thöôøng
xuyeân, söûa chöõa lôùn truï sôû laøm vieäc…
+ Khoái Ñaûng, Maët traän vaø thaønh vieân Maët traän: 01 chöông.
+ Caùc chöùc danh chuyeân moân thuoäc xaõ: 01 chöông. Chöông
naøy ngoaøi vieäc haïch toaùn chi tieát theo ñoái töôïng coøn phaûn aùnh tieàn löông
theo ngaïch, baäc ñöôïc quy ñònh theo caùc chöùc danh chuyeân moân hoaït ñoäng
ôû caáp xaõ hieän nay qua ñoù coù theå cho pheùp giaùm saùt vieäc söû duïng, boá trí caùn
boä xaõ theo quy ñònh.
+ Coâng an, xaõ ñoäi: moãi toå chöùc moät chöông.
+ Moät chöông coù theå môû ñeå phaûn aùnh cho caùc ñôn vò khaùc.
+ Moät chöông: caùc quan heä khaùc thuoäc ngaân saùch nhaø nöôùc.
70
Moät vaán ñeà maø chuùng ta deã nhaän thaáy hieän nay laø tình traïng “xeù
raøo” trong vieäc quaûn lyù ngaân saùch xaõ; khi nguoàn thu taêng thì xaõ coù theå boá
trí chi ngoaøi döï toaùn cho caùc nhu caàu böùc xuùc: chi traû nôï xaây döïng; chi xaây
döïng, caûi taïo, söûa chöõa lôùn, mua saém taøi saûn… nhö vaäy seõ vöôït ngay toång
döï toaùn chi ñöôïc giao ñöôïc UBND xaõ xaây döïng vaø thoâng qua HÑND töø
ñaàu naêm; ngoaøi ra coâng taùc döï toaùn chi thöôøng xuyeân cuûa xaõ chöa theå ñaûm
baûo chính xaùc, ñaày ñuû vaø chaët cheõ trong vieäc phaân boå kinh phí vaøo caùc
chöông, muïc keå caû tieåu muïc…Vôùi nhieàu lyù do khaùc nhau maø chuùng ta ñaõ
bieát keå caû lyù do veà cheá ñoä, chính saùch ñoái vôùi caùn boä xaõ vaäy neáu chuùng ta
quaûn lyù döï toaùn chi tieát ñoái vôùi caáp ngaân saùch xaõ thì vaán ñeà boå sung döï
toaùn, ñieàu chænh chöông, muïc laø vaán ñeà khoù traùnh khoûi vôùi thöïc traïng thu,
chi vaø quaûn lyù ngaân saùch xaõ theo quy ñònh hieän nay chöa keå moät thoùi quen,
kinh nghieäm, ñieàu haønh söï vuï maø laâu nay vaãn coøn ñoïng ôû khoâng ít caùn boä
xaõ. Ñaây laø vaán ñeà caàn coù moät söï nhìn nhaän ñaày ñuû hôn.
Vaán ñeà maãu bieåu trong vieäc xaây döïng döï toaùn cuõng chöa thoáng nhaát.
Vôùi toái thieåu 14 chöông phaùt sinh nhö hieän nay thì coù xaõ boá trí moãi chöông
moät baûng döï toaùn, coù xaõ toång hôïp chung vaøo 1 baûng xeáp theo thöù töï
chöông; coù xaõ phaân boå kinh phí ñeán tieåu muïc, coù xaõ phaân boå ñeán muïc…Ñaây
laø vaán ñeà caàn xem xeùt vaø thoáng nhaát.
Ba laø: Cuøng vôùi ñieàu kieän cuï theå ôû töøng ñòa phöông neân chia
vieäc quaûn lyù ngaân saùch xaõ thaønh hai loaïi: Loaïi môû taøi khoaûn thu chi vaø
loaïi cho pheùp thöïc hieän taøi khoaûn tieàn göûi döï toaùn. Ñeå thöïc hieän vaán ñeà
naøy Sôû Taøi chính tænh caàn raø soaùt nhöõng ñieàu kieän, khaû naêng cuûa töøng xaõ
nhaát laø ôû caùc xaõ mieàn nuùi ñoàng thôøi tham möu cho UÛy ban nhaân daân tænh
quyeát ñònh vaø baùo caùo ñeå Boä Taøi chính bieát. Theo chuùng toâi ñaây laø moät
vaán ñeà neân coù chuû tröông vì noù phuø hôïp vôùi thöïc teá. Ngoaøi ra chuùng ta deã
nhaän thaáy vieäc quaûn lyù taøi chính ngaân saùch hieäu quaû ñoâi khi khoâng nhaát
71
thieát phaûi goø eùp taát caû; moät khi quaù goø eùp thì hieäu quaû quaûn lyù coù nôi, coù
luùc chæ laø hình thöùc; ñieàu naøy deã nhaän thaáy trong vieäc quaûn lyù coâng quyõ,
coâng saûn hieän nay.
3.2.4/ Naâng cao chaát löôïng nguoàn nhaân löïc quaûn lyù caáp phaùt vaø kieåm
soaùt thanh toaùn chi NSNN qua KBNN Bình Thuaän:
Yeâu caàu coù ñöôïc nguoàn nhaân löïc ñeå ñaûm baûo hoaøn thaønh toát nhieäm
vuï luoân laø moái quan taâm, traên trôû thöôøng tröïc cuûa caùc toå chöùc vaø caáp laõnh
ñaïo KBNN Bình Thuaän. Naâng cao chaát löôïng ñoäi nguõ caùn boä coù yù nghóa
heát söùc quan troïng trong vieäc thöïc hieän thaéng lôïi nhieäm vuï ñöôïc giao.
KBNN thöôøng xuyeân quan taâm boài döôõng caäp nhaät kieán thöùc
chuyeân moân, nghieäp vuï cho ñoäi nguõ caùn boä laøm coâng taùc caáp phaùt vaø kieåm
soaùt thanh toaùn chi NSNN. Haøng naêm, toå chöùc taäp huaán, boài döôõng cho caùn
boä veà chính saùch, cô cheá, quy trình, thuû tuïc vaø trình töï giaûi quyeát caùc vaán
ñeà nghieäp vu.ï Treân cô sôû ñoù, KBNN Bình Thuaän toå chöùc taäp huaán, boài
döôõng tieáp cho ñoäi nguõ caùn boä thuoäc ñôn vò mình.
Trong quaù trình taùc nghieäp, caùn boä KBNN chòu aùp löïc raát lôùn giöõa
moät beân laø chaáp haønh nguyeân taéc, chính saùch cheá ñoä quy ñònh veà quaûn lyù
taøi chính vaø ngaân saùch nhaèm ñaûm baûo quaûn lyù chaët cheõ vôùi vieäc vaän duïng
hôïp lyù, phuø hôïp vôùi thöïc teá naûy sinh; giöõa vieäc taïo thuaän lôïi cho khaùch
haøng, nhaèm kieåm soaùt chaët cheõ, ñaûm baûo an toaøn taøi saûn. Thoâng qua caùc
hoäi thi nghieäp vuï do KBNN toå chöùc ñaõ naâng cao nhaän thöùc veà vai troø,
nhieäm vu,ï traùch nhieäm cuûa ngöôøi coâng chöùc KBNN, laø yù thöùc hoïc taäp, boài
döôõng naêng löïc chuyeân moân, kyõ naêng ngheà nghieäp, tinh thoâng nghieäp vuï.
Tinh thaàn ham hoïc hoûi, reøn luyeän chuyeân moân, ñaïo ñöùc vaø baûn lónh ngheà
nghieäp ñaõ trôû thaønh truyeàn thoáng toát ñeïp cuûa coâng chöùc ngaønh KBNN, ñaëc
bieät ñoái vôùi nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc caáp phaùt, kieåm soaùt chi NSNN.
72
KBNN Bình Thuaän ñaõ vaø ñang trieån khai caùc ñeà aùn do KBNN ñeà
ra nhaèm naâng cao chaát löôïng hoaït ñoäng vaø chaát löôïng phuïc vuï cuûa KBNN
maø troïng taâm laø xaây döïng KBNN Bình Thuaän maãu möïc veà quy trình
nghieäp vuï, maãu möïc veà coâng sôû vaø maãu möïc trong vaên hoùa öùng xöû, vaên
hoùa giao tieáp, töøng böôùc xaây döïng vaên hoùa ngheà KBNN vôùi muïc tieâu laø
cung caáp cho caùc ñôn vò söû duïng ngaân saùch nhöõng ñieàu kieän phuïc vuï toát
nhaát, hoaøn thieän nhaát vaø vaên minh nhaát.
3.4/ Caùc kieán nghò:
Vieäc quaûn lyù ngaân saùch ñaëc bieät laø phöông thöùc caáp phaùt baèng hình
thöùc haïn möùc kinh phí ñaõ toàn taïi laâu daøi treân ñaát nöôùc ta töø ñoù thoùi quen veà
caùch nghó, caùch laøm ñaõ ñi saâu vaøo trong tö duy vaø haønh ñoäng cuûa töøng
ngöôøi ñaëc bieät laø nhöõng caùn boä ñaõ töøng coâng taùc trong ngaønh Taøi chính vaø
caû nhöõng ngöôøi söû duïng ngaân saùch (caùc cô quan haønh chính nhaø nöôùc, caùc
ñôn vò söï nghieäp, caùc toå chöùc chính trò- xaõ hoäi, toå chöùc xaõ hoäi…) vì vaäy vieäc
thay ñoåi “thoùi quen” khoâng phaûi ai cuõng thích nghi ngay ñöôïc maø phaûi coù
böôùc ñi thích hôïp, ngoaøi ra ngay caû nhöõng ngöôøi laøm cheá ñoä cuõng khoâng
theå hình dung heát nhöõng phaùt sinh qua hình thöùc caáp phaùt thanh toaùn theo
döï toaùn töø KBNN neân trong moät soá vaên baûn phaùp quy vaãn coøn daáu aán cuûa
phöông thöùc caáp phaùt baèng haïn möùc kinh phí .
Song Luaät NSNN khoâng chôø ñôïi töøng ngöôøi, töøng ñôn vò thích nghi
maø buoäc moïi ngöôøi ñuùng ngaøy, ñuùng khaéc phaûi toå chöùc thöïc hieän sao cho
ñuùng Luaät, chính vì vaäy, quaù trình thöïc hieän hay noùi khaùc ñi quaù trình ñöa
Luaät vaøo cuoäc soáng ñaëc bieät laø trong thôøi gian ñaàu taát yeáu seõ coù nhöõng
vöôùng maéc nhaát ñònh, naém baét nhöõng khoù khaên, vöôùng maéc trong thöïc tieãn
ñeå ñieàu chænh kòp thôøi cho hieäu quaû cuûa Luaät ngaøy caøng cao laø coâng vieäc
heát söùc caàn thieát.
73
3.4.1/ Ñoái vôùi cô quan Taøi chính caáp treân:
3.4.1.1/ Boä Taøi chính:
° Maëc duø heä thoáng muïc luïc ngaân saùch nhaø nöôùc ñaõ coù nhieàu
laàn söûa ñoåi, boå sung, song hieän nay ñaõ coù söï thay ñoåi veà cô caáu boä maùy, cô
cheá quaûn lyù vaø caùc nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh ngaøy caøng phong
phuù vaø ña daïng, vì theá heä thoáng muïc luïc ngaân saùch cuõng caàn ñöôïc nghieân
cöùu söûa ñoåi, boå sung cho phuø hôïp. Ngoaøi vieäc quy ñònh ñaày ñuû danh muïc
maõ Chöông- Loaïi- Khoaûn- Muïc- Tieåu muïc, thì caàn chuù yù giaûi thích roõ noäi
dung, nhaát laø muïc chi ñeå caùc ñôn vò thuï höôûng ngaân saùch nhaø nöôùc traùnh
nhaàm laãn khi thöïc hieän haïch toaùn muïc luïc ngaân saùch nhaø nöôùc trong quaù
trình laäp hoà sô thanh toaùn göûi cô quan KBNN.
° Ñoái vôùi vieäc laäp vaø quaûn lyù döï toaùn ngaân saùch caáp xaõ (xaõ,
phöôøng, thò traán):
Vaán ñeà quaûn lyù ngaân saùch xaõ hieän nay ñang coù hai khía caïnh caàn khaéc
phuïc, tröôùc tieân laø vaán ñeà thuoäc veà cô cheá chính saùch, moâ hình maø töïu
trung ôû vieäc caàn ban haønh caùc vaên baûn phaùp quy cuûa Boä, ngaønh Trung
öông saùt vôùi ñieàu kieän thöïc teá, khaû naêng, ñaëc ñieåm cuûa caáp ngaân saùch xaõ
sau ñoù laø vieäc trieån khai thöïc hieän ñaày ñuû, kòp thôøi caùc vaên baûn noùi treân
nhaát laø ôû caáp chính quyeàn vaø cô quan Taøi chính ñòa phöông; hai laø vieäc
xem xeùt vaán ñeà lieân quan ñeán khía caïnh chuyeân moân trong quaûn lyù ñoái vôùi
ngaân saùch xaõ theo höôùng cuï theå, deã hieåu, deã laøm maø chuùng ta thöôøng noùi.
° Khaån tröông trieån khai, raø soaùt, söûa ñoåi, boå sung, ban haønh
hoaëc trình caáp coù thaåm quyeàn ban haønh caùc ñònh möùc, tieâu chuaån, cheá ñoä
laøm cô sôû kieåm soaùt chi NSNN vaø thöïc hieän, kieåm tra, ñaùnh giaù, phuïc vuï
giaùm saùt thöïc haønh tieát kieäm choáng laõng phí. Ban haønh ñònh möùc, tieâu
chuaån, cheá ñoä trang thieát bò vaø phöông tieän laøm vieäc cuûa cô quan, toå chöùc,
74
ñôn vò Nhaø nöôùc vaø caùn boä, coâng chöùc, vieân chöùc; thöïc hieän coâng khai keá
hoaïch mua saém taøi saûn Nhaø nöôùc trong cô quan, ñôn vò, toå chöùc Nhaø nöôùc.
° Trình Chính phuû trieån khai thöïc hieän ñieàu chænh, caét giaûm döï
toaùn chi cuûa caùc cuûa caùc ñôn vò thuï höôûng ngaân saùch ñoái vôùi caùc khoaûn
ngaân saùch quaù thôøi haïn quy ñònh chöa ñöôïc phaân boå sau khi coù yù kieán cuûa
UÛy ban Thöôøng vuï quoác hoäi vaø Thuû töôùng Chính phuû.
° Quy ñònh chi tieát hình thöùc coâng khai döï toaùn NSNN ñaõ ñöôïc
Quoác hoäi quyeát ñònh, coâng khai döï toaùn NSNN cuûa caùc Boä, cô quan Trung
öông vaø caùc ñòa phöông ñaõ ñöôïc caáp coù thaåm quyeàn giao theo cheá ñoä quy
ñònh.
° Nghieân cöùu, xaây döïng heä thoáng chæ tieâu ñaùnh giaù chaát löôïng
hoaït ñoäng cuûa caùc cô quan haønh chính vaø ñôn vò söï nghieäp coâng. Heä thoáng
chæ tieâu naøy laø heát söùc caàn thieát ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa boä
maùy quaûn lyù haønh chính nhaø nöôùc; hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc cô sôû dòch
vuï coâng. Ñoàng thôøi ñeå coù caên cöù so saùnh hoaït ñoäng cuûa caùc ñôn vò söï
nghieäp coâng vôùi caùc cô sôû ngoaøi coâng laäp hoaït ñoäng trong lónh vöïc töông
öùng, treân cô sôû ñoù maø coù caùc bieän phaùp thích hôïp ñeå caûi tieán hoaït ñoäng
hoaëc ñaåy maïnh xaõ hoäi hoùa.
3.4.1.2/ Kho baïc Nhaø nöôùc:
° Quaûn lyù döï toaùn ñeán ñaâu thì haïch toaùn taïm öùng töông öùng
theo möùc ñoä cuûa quaûn lyù döï toaùn: Cho pheùp haïch toaùn chi ngaân saùch taïm
öùng döï toaùn trong keá toaùn ngaân saùch nhaø nöôùc taïi KBNN theo 4 muïc ñaïi
dieän töông öùng vôùi 4 nhoùm muïc ñöôïc quaûn lyù theo döï toaùn ñöôïc giao.
° Quy ñònh roõ caùch thöùc xöû lyù caùc khoaûn chi tröôùc cho naêm sau
cuûa caùc ñôn vò döï toaùn.
75
° Quy ñònh cuï theå kieåm soaùt caùc yeáu toá treân chöùng töø vaø caùch
kieåm soaùt, möùc ñoä kieåm soaùt cuûa töøng noäi dung chi ñaûm baûo ñuùng luaät,
phuø hôïp vôùi naêng löïc boä maùy.
° Ban haønh quy trình quaûn lyù, kieåm soaùt vaø tieáp chuyeån caùc
quyeát ñònh giao döï toaùn cuûa ñôn vò döï toaùn caáp treân cho ñôn vò döï toaùn caáp
döôùi khoâng cuøng ñòa phöông.
° Ñoái vôùi caáp ngaân saùch xaõ: Xaùc laäp cô cheá quaûn lyù, keá toaùn vaø
kieåm soaùt chi ngaân saùch xaõ phuø hôïp vôùi ñaëc thuø vaø trình ñoä cuûa caáp xaõ.
° Ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù vaø quy trình kieåm soaùt chi NSNN theo
höôùng hieän ñaïi phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá ñeå vaän haønh TABMIS nhö:
kieåm soaùt chi theo ñaàu ra, kieåm soaùt theo noäi dung vaø giaù trò khoaûn chi …,
ñoàng thôøi baûo ñaûm tính ñôn giaûn, coâng khai vaø minh baïch. Thoáng nhaát ñaàu
moái vaø phaân ñònh roõ traùch nhieäm, quyeàn haïn cuûa caùc cô quan, ñôn vò trong
quaù trình kieåm soaùt chi. Taêng cöôøng caûi caùch thuû tuïc haønh chính trong coâng
taùc kieåm soaùt chi NSNN, laáy chaát löôïng cao trong phuïc vuï khaùch haøng laøm
tieâu chuaån cho muïc tieâu caûi caùch haønh chính; xaây döïng vaø thöïc hieän cô cheá
moät cöûa trong giao dòch vôùi khaùch haøng.
° Boài döôõng nghieäp vuï cho coâng chöùc Kho baïc Nhaø nöôùc: Moïi
cô cheá thoâng thoaùng, moïi toå chöùc phuø hôïp vaãn khoâng theå ñaït ñöôïc yeâu caàu
neáu nhö con ngöôøi thöïc thi khoâng naém baét ñöôïc nghieäp vuï chuyeân moân,
khoâng ñuû kieán thöùc xöû lyù coâng vieäc ñuùng cheá ñoä, noùi caùch khaùc nhaân toá
con ngöôøi mang tính quyeát ñònh vì vaäy boài döôõng naêng löïc, trình ñoä, kieán
thöùc ñaëc bieät laø nhöõng coâng chöùc thöïc hieän nhieäm vuï kieåm soaùt chi vaø keá
toaùn döï toaùn coù caùi taâm vaø ñuû taàm laø heát söùc caàn thieát trong giai ñoaïn hieän
nay.
76
3.4.2/ Ñoái vôùi cô quan Taøi chính ñòa phöông:
° Phaûi toå chöùc thaåm tra döï toaùn cuûa caùc ñôn vò ñuùng thôøi gian theo
quy ñònh cuûa Luaät NSNN taïo thuaän lôïi cho kieåm soaùt chi cuûa KBNN.
° Môû roäng cô cheá khoaùn kinh phí hoaït ñoäng vaø cô cheá giao quyeàn
töï chuû taøi chính ñoái vôùi caùc cô quan, ñôn vò; khuyeán khích caùc cô quan, ñôn
vò thöïc hieän khoaùn moät soá khoaûn chi tröïc tieáp ñeán ngöôøi söû duïng; aùp duïng
cô cheá thueâ phöông tieän ñi laïi cuûa caùc doanh nghieäp dòch vuï coâng ñeå phuïc
vuï coâng vieäc cuûa caùc cô quan, ñôn vò vaø thöïc hieän khoaùn kinh phí cho
ngöôøi coù tieâu chuaån, cheá ñoä söû duïng phöông tieän ñi laïi; nghieâm caám söû
duïng kinh phí hoäi hoïp, hoäi thaûo, toïa ñaøm cho caùc noäi dung ngoaøi chöông
trình, söû duïng coâng quyõ ñeå taëng, thöôûng sai quy ñònh cuûa phaùp luaät; thanh
toaùn traøn lan coâng taùc phí töø nhieàu nguoàn ñeå thu lôïi baát chính…
° Bình Thuaän laø moät tænh boäi chi ngaân saùch, nguoàn thu khoâng ñaùp
öùng nhu caàu chi, toàn quyõ ngaân saùch luoân ôû tình traïng baùo ñoäng, vì vaäy ñòa
phöông caàn baùm saùt döï toaùn thu- chi NSNN ñaõ ñöôïc Hoäi ñoàng nhaân daân
tænh thoâng qua ñeå ñieàu haønh ngaân saùch, haïn cheá vieäc pheâ duyeät döï toaùn boå
sung ngoaøi tröø nhöõng tröôøng hôïp baát khaû khaùng nhö thieân tai, hoûa hoaïn. Coù
nhö vaäy nhöõng khoaûn chi ñaõ ñöôïc ghi trong döï toaùn cuûa caùc ñôn vò môùi
ñöôïc thanh toaùn kòp thôøi maø khoâng bò vöôùng do toàn quyõ ngaân saùch, ñieàu
naøy taïo thuaän lôïi cho vieäc kieåm soaùt, thanh toaùn cuûa KBNN Bình Thuaän,
haïn cheá ñöôïc vieäc taïm möôïn töø caùc nguoàn khaùc ñeå chi, sau ñoù laïi mang
chöùng töø ñeán KBNN ñeå thanh toaùn trong ñoù coù nhöõng khoaûn chi theo quy
ñònh taïi Thoâng tö 33/2006/TT-BTC ngaøy 17/04/2006 cuûa Boä taøi chính veà
höôùng daãn quaûn lyù thu, chi tieàn maët qua KBNN phaûi thanh toaùn baèng
chuyeån khoaûn thì ñôn vò laïi thanh toaùn baèng tieàn maët, gaây khoù khaên cho
KBNN.
77
° Thöôøng xuyeân môû caùc lôùp ñaøo taïo, naâng cao trình ñoä caùn boä
laøm coâng taùc keá toaùn cuûa caùc ñôn vò döï toaùn ñòa phöông. Caàn oån ñònh keá
toaùn ngaân saùch xaõ nhaát laø caùc xaõ mieàn nuùi.
3.4.3/ Ñoái vôùi caùc cô quan, ñôn vò thuï höôûng NSNN:
° Phaûi chaáp haønh nghieâm chænh thôøi gian laäp vaø phaân boå döï toaùn
cho caùc ñôn vò tröïc thuoäc theo quy ñònh cuûa Luaät NSNN, traùnh tình traïng
daây döa keùo daøi khoâng coù döï toaùn gaây khoù khaên cho vieäc haïch toaùn cuûa
KBNN.
° Phaûi chaáp haønh ñuùng chính saùch, cheá ñoä, ñònh möùc ñaõ ñöôïc ban
haønh; caàn tuyeån choïn nhöõng ngöôøi trung thöïc, coù trình ñoä veà taøi chính keá
toaùn ñeå ñaûm nhieäm coâng taùc keá toaùn cuûa ñôn vò.
° Phoái hôïp toát hôn nöõa vôùi KBNN trong vieäc thaùo gôõ nhöõng khoù
khaên, vöôùng maéc trong vieäc thöïc hieän nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán kieåm
soaùt chi ngaân saùch cuûa ñôn vò, taïo thuaän lôïi cho caû hai beân ñeàu hoaøn thaønh
nhieäm vuï ñöôïc giao nhöng vaãn ñaûm baûo nguyeân taéc, cheá ñoä ban haønh.
° Ban haønh quy ñònh veà traùch nhieäm cuûa Thuû tröôûng ñôn vò trong
vieäc thöïc hieän ñuùng tieâu chuaån, ñònh möùc theo quy ñònh phaùp luaät veà trang
bò caùc ñieàu kieän phöông tieän laøm vieäc, söû duïng xe oâ toâ con, thanh toaùn tieàn
xaêng daàu, tieàn söûa chöõa, xaây döïng…Khoâng duøng tieàn ngaân saùch, tieàn taäp
theå ñeå bieáu xeùn, quaø caùp, tieáp ñaõi caù nhaân. Ban haønh cheá ñoä traùch nhieäm
cuûa ngöôøi ñöùng ñaàu vaø traùch nhieäm caùn boä, coâng chöùc giaûi quyeát coâng vieäc
tröïc tieáp khi ñeå xaûy ra tham nhuõng.
78
KEÁT LUAÄN
Luaät Ngaân saùch nhaø nöôùc (söûa ñoåi) ñöôïc kyø hoïp thöù 2 Quoác hoäi
khoùa XI thoâng qua ngaøy 16/12/2002 vaø coù hieäu löïc thi haønh töø ngaøy
01/01/2004 laø moät ñaïo luaät quan troïng, theå hieän roõ quan ñieåm chæ ñaïo cuûa
Ñaûng trong chính saùch oån ñònh vaø phaùt trieån ñaát nöôùc veà moïi maët: kinh teá,
chính trò, an ninh, quoác phoøng…Ñieåm thay ñoåi veà phöông thöùc caáp phaùt
NSNN theo döï toaùn qua KBNN laø söï thay ñoåi coù tính chaát ñoät phaù chi phoái
toaøn boä quy trình kieåm soaùt chi NSNN cuûa KBNN.
Vôùi phöông thöùc caáp phaùt naøy ñaõ môû roäng theâm quyeàn chuû ñoäng
cho ñôn vò söû duïng ngaân saùch vaø ñi ñuùng ñònh höôùng caûi caùch haønh chính
trong quaûn lyù ngaân saùch theo Luaät NSNN söûa ñoåi. Theo ñoù, taát caû caùc
khoaûn chi NSNN ñeàu phaûi ñöôïc caùc cô quan quaûn lyù taøi chính kieåm tra,
kieåm soaùt moät caùch chaët cheõ. Coâng taùc laäp, duyeät vaø phaân boå döï toaùn ñaõ
daàn ñi vaøo neàn neáp. Nhieäm vuï, quyeàn haïn cuûa caùc cô quan, ñôn vò trong
vieäc quaûn lyù chi NSNN cuõng ñöôïc quy ñònh roõ hôn vaø vì vaäy goùp phaàn
naâng cao hieäu quaû söû duïng voán NSNN.
Thoâng qua kieåm soaùt chi NSNN qua KBNN, moät maët taïo ñieàu kieän
cho caùc ñôn vò döï toaùn chaáp haønh vieäc söû duïng voán NSNN theo ñuùng döï
toaùn ñöôïc duyeät, ñuùng ñònh möùc, tieâu chuaån, cheá ñoä nhaø nöôùc quy ñònh,
ñaëc bieät laø vieäc söûa chöõa, mua saém trang thieát bò ñaõ thöïc hieän theo ñuùng
quy cheá ñaáu thaàu vaø cheá ñoä hoùa ñôn chöùng töø. Cuøng vôùi vieäc ñaûm baûo voán
NSNN söû duïng ñuùng muïc ñích, thanh toaùn ñuùng ñoái töôïng, kieåm soaùt chi
NSNN qua KBNN trong thôøi gian qua cuõng ñaõ goùp phaàn vaøo vieäc kieåm
soaùt chaët cheõ tình hình söû duïng tieàn maët vaø oån ñònh löu thoâng tieàn teä.
Tuy nhieân, cô cheá quaûn lyù vaø kieåm soaùt chi NSNN hieän haønh tuy ñaõ
ñöôïc boå sung, söûa ñoåi nhöng vaãn coøn nhöõng toàn taïi, laøm haïn cheá keát quaû
hoaït ñoäng cuûa NSNN vaø taïo ra tình traïng loûng leûo, phaù vôõ kyû luaät, kyû
79
cöông taøi chính. Do ñoù, cô cheá quaûn lyù NSNN, ñaëc bieät laø cô cheá kieåm soaùt
chi NSNN nhaát thieát phaûi ñöôïc ñoåi môùi ñeå phuø hôïp vôùi tình hình môùi. Vieäc
ñoåi môùi cô cheá kieåm soaùt chi NSNN phaûi ñaït ñöôïc muïc tieâu: phaûi ñaûm baûo
tính bao quaùt veà phaïm vi, ñoái töôïng vaø möùc ñoä kieåm soaùt chi theo ñuùng
tinh thaàn cuûa Luaät NSNN, ñaûm baûo taát caû caùc khoaûn chi cuûa NSNN ñeàu
ñöôïc kieåm tra, kieåm soaùt moät caùch chaët cheõ qua heä thoáng KBNN; baûo ñaûm
söû duïng tieát kieäm vaø coù hieäu quaû tieàn cuûa Nhaø nöôùc; caàn laøm cho caùc ñôn
vò söû duïng NSNN thaáy ñöôïc quyeàn vaø nghóa vuï trong vieäc quaûn lyù, söû duïng
kinh phí ngaân saùch caáp ñuùng muïc ñích, ñuùng luaät phaùp vaø coù hieäu quaû; quy
trình thuû tuïc kieåm soaùt chi NSNN phaûi ñaûm baûo tính khoa hoïc, ñôn giaûn, roõ
raøng, coâng khai vaø minh baïch, thuaän lôïi cho ngöôøi kieåm soaùt, ngöôøi ñöôïc
kieåm soaùt, ñoàng thôøi phaûi ñaûm baûo ñaày ñuû caùc yeâu caàu quaûn lyù.
Tröôùc söï caáp thieát caàn phaûi sôùm ñöôïc toång keát töø thöïc tieãn cuõng nhö
trình baøy nhöõng suy nghó qua thöïc tieãn coâng taùc, töø nhöõng vaán ñeà coøn traên
trôû ôû treân, chuùng toâi mong caùc ban, ngaønh coù lieân quan quan taâm hôn nöõa,
cuøng phoái hôïp tìm ra caùch laøm phuø hôïp ñeå Luaät NSNN phaùt huy toái ña taùc
duïng ñoái vôùi ñôøi soáng kinh teá, chính trò, xaõ hoäi cuûa nöôùc nhaø./.
80
