ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
ĐỖ THỊ MINH HẢI
HOÀN THIỆN CÔNG TÁC LẬP DỰ
TOÁN NGÂN SÁCH TẠI NHÀ MÁY
NƢỚC KHOÁNG THẠCH BÍCH
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN
Mã số: 8.34.03.01 Đà Nẵng - 2019
Công trình được hoàn thành tại TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐHĐN
Ngƣời hƣớng dẫn KH: PGS.TS. Trần Đình Khôi Nguyên
Phản biện 1: PGS.TS ĐOÀN NGỌC PHI ANH Phản biện 2: PGS.TS. CHÚC ANH TÚ
Luận văn được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận văn tốt nghiệp
Thạc sĩ Kế toán họp tại Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng vào ngày 24 tháng 8 năm 2019
Có thể tìm hiểu luận văn tại:
- Trung tâm Thông tin - Học liệu, Đại học Đà Nẵng
- Thư viện trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Bối cảnh chung của quốc tế và trong nước dự báo tiếp tục
diễn biến phức tạp khó lường với những thời cơ thuận lợi và khó
khăn, thách thức đan xen. Kinh tế Việt Nam sẽ duy trì đà tăng
trưởng cao nhưng cũng sẽ đối mặt với nhiều rủi ro bất định trong
bối cảnh kinh tế thế giới đang tăng trưởng chậm lại. Biến đổi khó
lường của tỷ giá, lãi suất, giá dầu thô, cuộc cách mạng 4.0 cũng tác
động trên nhiều phương diện.... Kinh tế Việt Nam đã mở ra nhiều
cơ hội cũng như thách thức cho các doanh nghiệp. Để tồn tại và
phát triển đòi hỏi các doanh nghiệp không ngừng đổi mới và nâng
cao trình độ quản lý, trong đó đổi mới và hoàn thiện công tác dự
toán giữ một vị trí vô cùng quan trọng. Bất kỳ một tổ chức nào dù
lớn hay nhỏ cũng phải tính toán và dự trù việc sử dụng ngân sách
của mình. Hiện nay, các doanh nghiệp lập dự toán nhưng thường
không gắn với mục tiêu, số liệu dự toán thường không phù hợp nên
không phát huy vai trò của nó trong việc phục vụ cho việc phân
tích,đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
Nhà máy nước khoáng Thạch Bích - chi nhánh Công ty cổ
phần Đường Quảng Ngãi là một doanh nghiệp chuyên sản xuất và
kinh doanh nước giải khát các loại. Nhà máy thành lập vào ngày
16/9/1994, sau 25 năm xây dựng và phát triển, Thạch Bích luôn tìm
cách vươn lên trong sự cạnh tranh khốc liệt của hàng trăm loại nước
giải khát có mặt tại thị trường Việt Nam. Năm 2009, Công ty Đường
Quảng Ngãi chuyển sang hoạt động theo mô hình công ty cổ phần
không còn vốn nhà nước, đây là sự kiện đánh dấu bước ngoặt mới
của Nhà máy. Vì vậy, để có thể ổn định và phát triển một cách bền
vững thì công tác dự toán ngân sách là một trong những hoạt động
2
được nhà máy đặc biệt quan tâm. Việc vận dụng các lý thuyết quản
trị hiện đại, các lý thuyết về dự toán ngân sách vào thực tiễn hoạt
động của doanh nghiệp là điều bức thiết.
Xuất phát từ nhận định trên, tác giả đã chọn đề tài “Hoàn
thiện công tác lập dự toán ngân sách tại Nhà máy nước khoáng
Thạch Bích - chi nhánh Công ty cổ phần Đường Quảng Ngãi” để làm
luận văn tốt nghiệp cao học.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài nhằm:
- Nghiên cứu thực trạng công tác lập dự toán ngân sách tại Nhà
máy nước khoáng Thạch Bích - chi nhánh Công ty cổ phần Đường
Quảng Ngãi.
- Đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác lập dự toán
ngân sách, nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của Nhà
máy nước khoáng Thạch Bích - chi nhánh Công ty cổ phần Đường
Quảng Ngãi trong giai đoạn hiện nay và sắp tới
3. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tình huống để
giải quyết hai mục tiêu trên. Theo đó, toàn bộ quy trình lập dự toán
(ở Nhà máy gọi là lập kế hoạch) được phân tích trong mối quan hệ
với yêu cầu phân cấp quản lý của Công ty cổ phần Đường Quảng
Ngãi và nhu cầu quản lý tại nhà máy. Phương pháp chuyên gia được
sử dụng để đánh giá những ưu và hạn chế của qui trình lập dự toán
tại đơn vị. Ngoài ra, các cuộc phỏng vấn sâu với giám đốc Nhà máy,
Kế toán trưởng cũng được tiến hành để đánh giá các bất cập và
những yêu cầu thực tiễn trong công tác quản lý tại nhà máy.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3
- Đối tượng nghiên cứu: Công tác dự toán ngân sách tại Nhà máy
nước khoáng Thạch Bích - chi nhánh Công ty cổ phần Đường
Quảng Ngãi
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về không gian: nghiên cứu này được thực hiện tại nhà máy
nước khoáng Thạch Bích
+ Về thời gian: Tập trung nghiên cứu các vấn đề về dự toán ngắn
hạn được lập cho một năm tài chính; số liệu minh họa cho đề tài
là số liệu kế hoạch năm 2018 và số liệu thực hiện năm 2017.
5. Ý nghĩa của đề tài
Đề tài nghiên cứu nhằm nêu rõ thực trạng cũng như khái quát
các các lý thuyết, quan điểm về dự toán ngân sách tại doanh nghiệp
sản xuất kinh doanh. Từ kết quả nghiên cứu, đề tài đưa ra các giải
pháp, đề xuất nhằm hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách tại Nhà
máy nước khoáng Thạch Bích - chi nhánh Công ty cổ phần Đường
Quảng Ngãi.
6. Kết cấu đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo
và các phụ lục, luận văn gồm có ba chương sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận về dự toán ngân sách trong doanh
nghiệp
Chương 2: Thực trạng công tác lập dự toán ngân sách tại
Nhà máy nước khoáng Thạch Bích - chi nhánh Công ty cổ phần
Đường Quảng Ngãi.
Chương 3: Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách tại nhà
máy nước khoáng Thạch Bích - chi nhánh Công ty cổ phần Đường
Quảng Ngãi
7. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
4
Với vai trò quan trọng của công tác dự toán ngân sách đối
với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, đã có nhiều tác giả trên
thế giới và trong nước nghiên cứu và trình bày về chủ đề này trong
các giáo trình về tài chính doanh nghiệp
Theo bài giảng của tác giả Hồ Phan Minh Đức thì dự toán
được một số tác giả định nghĩa như sau: Dự toán là một trong những
công cụ được sử dụng rộng rãi bởi các nhà quản lý trong việc hoạch
định và kiểm soát các tổ chức (Horgren và cộng sự,1999). Nó là một
kế hoạch chi tiết nêu ra những khoản thu chi của doanh nghiệp trong
một thời kỳ nào đó. Nó phản ánh một kế hoạch cho tương lai, được
biểu hiện dưới dạng số lượng và giá trị (Hilton,1991).
Tương tự các lý thuyết căn bản trên, Nguyễn Ngọc Quang
(2012) đã trình bày một cách hệ thống những vấn đề chung về kế
toán quản trị, trong đó bao gồm cả những vấn đề liên quan tới dự
toán sản xuất kinh doanh. Tác giả nhấn mạnh ý nghĩa công tác lập dự
toán trong doanh nghiệp, tiến hành phân loại dự toán, đặc biệt chỉ rõ
cơ sở khoa học khi xây dựng dự toán và nêu lên một số trình tự xây
dựng dự toán cơ bản. Đối với mỗi trình tự xây dựng dự toán, tác giả
cũng phân tích rõ ưu nhược điểm của mỗi loại dự toán để các doanh
nghiệp có thể vận dụng một cách phù hợp với đặc điểm của đơn vị
mình.
Trương Bá Thanh (2008) cũng đã nghiên cứu những vấn đề
chung về dự toán tổng thể doanh nghiệp và nêu lên một số các nhân
tố ảnh hưởng đến công tác lập dự toán, cụ thể là công tác dự báo tiêu
thụ và một số phương pháp để có thể dự báo tiêu thụ. Thêm vào đó,
tác giả còn xây dựng trình tự lập dự toán tổng thể trong doanh nghiệp
sản xuất một cách khoa học, chi tiết với đầy đủ các loại dự toán.
5
Về mặt thực tiễn cũng đã có nhiều công trình nghiên cứu về
công tác dự toán ngân sách trong doanh nghiệp. Những nghiên cứu
này đã hệ thống hóa những vấn đề về mặt lý luận của dự toán ngân
sách tại doanh nghiệp và cũng đã có những đóng góp nhất định trong
việc hoàn thiện công tác dự toán ngân sách trong doanh nghiệp cụ
thể trong mỗi đề tài.
Năm 2008, tác giả Nguyễn Ý Nguyên Hân đã thực hiện đề
tài nghiên cứu “Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách tại Công
ty Phân bón Miền Nam”. Tác giả cũng đã phản ánh được thực trạng
công tác lập dự toán tại Công ty Phân bón Miền Nam, chỉ rõ những
ưu điểm, những tồn tại trong công tác lập dự toán ngân sách tại đơn
vị và đã nêu được các giải pháp hoàn thiện như hoàn thiện mô hình
lập dự toán, hoàn thiện quy trình lập dự toán, hoàn thiện các báo cáo
dự toán. Tuy nhiên, trong số các giải pháp đưa ra thì một số ít giải
pháp tính khả thi còn chưa cao, chưa cân nhắc giữa lợi ích mang lại
và chi phí bỏ ra. Hơn nữa bố cục của đề tài còn chưa thật sự phù hợp
và logic.
Nguyễn Thị Cúc (2011) đã nghiên cứu đề tài “ Hoàn thiện
công tác lập dự toán ngân sách tại Viễn thông Quảng Nam”, qua đó
đã thể hiện công tác lập dự toán tổng thể tại Viễn thông Quảng Nam.
Trong các giải pháp đưa ra, bên cạnh giải pháp hoàn thiện mô hình
lập dự toán, quy trình lập dự toán và các báo cáo dự toán liên quan
thì giải pháp hoàn thiện hệ thống đánh giá trách nhiệm cho các cấp
quản lý trong việc lập dự toán tại đơn vị cũng được tác giả quan tâm.
Tuy nhiên, đề tài chưa đề cập đến kỳ lập dự toán tại Viễn thông
Quảng Nam. Hơn nữa trong các báo cáo dự toán mà tác giả nêu ra
trong phần giải pháp thực hiện số liệu còn chung chung, chưa cụ thể
theo từng quý, gây khó khăn cho người sử dụng thông tin.
6
Tác giả Vũ Văn Thuật (2014) đã nghiên cứu về "Hoạch định
ngân sách tại Công ty cổ phần Thủy điện Đăk Rơ Sa”. Đề tài đã góp
phần bổ sung lý luận về hoạch định ngân sách và giúp các cấp quản
trị tại Công ty thấy được tầm quan trọng của công tác hoạch định
ngân sách tại doanh nghiệp . Tác giả đã đề xuất một số giải pháp
hoàn thiện mang ý nghĩa thực tiễn cao đối với công tác hoạch định
ngân sách tại Công ty cổ phần Thủy điện Đăk Rơ Sa. Tuy nhiên,
phần đánh giá thực trạng công tác hoạch định ngân sách tại đơn vị
còn chung chung, một số giải pháp còn chưa cụ thể.
Nhìn chung, các nghiên cứu nói trên đã cho thấy vai trò quan
trọng của công tác lập dự toán trong hoạt động sản xuất kinh doanh
tại doanh nghiệp. Các tác giả đã xác định đúng đối tượng nghiên cứu
cho từng đề tài, các phương pháp nghiên cứu được vận dụng một
cách phù hợp. Các đề tài đã khái quát cơ sở lý luận về lập dự toán
doanh nghiệp một cách hệ thống, khoa học. Ngoài ra, các nghiên cứu
còn cho người đọc thấy rõ thực trạng công tác lập dự toán của từng
đơn vị và từ đó đề ra giải pháp hoàn thiện như hoàn thiện phương
pháp lập dự toán, quy trình lập dự toán, hoàn thiện nội dung lập dự
toán... Hiện nay chưa có đề tài nghiên cứu nào đề cập đến công tác
lập dự toán tại Nhà máy nước khoáng Thạch Bích - chi nhánh Công
ty cổ phần Đường Quảng Ngãi. Với vai trò là kế toán viên đang công
tác tại nhà máy, tác giả chọn đề tài “ Hoàn thiện công tác lập dự toán
ngân sách tại nhà máy nước khoáng Thạch Bích” để làm đề tài
nghiên cứu của mình. Dựa trên cơ sở lý luận của các tài liệu tham
khảo và nghiên cứu thực tế công tác lập dự toán ngân sách tại nhà
máy nước khoáng Thạch Bích, tác giả sẽ khái quát hóa những nội
dung cơ bản và đánh giá những vấn đề liên quan đến dự toán tổng
thể doanh nghiệp dựa trên nguồn lực hiện có tại Nhà máy. Đề tài còn
7
đánh giá sự phù hợp của phương pháp lập dự toán và quan trọng hơn
là nội dung dự toán tổng thể tại nhà máy. Đề tài sẽ đề xuất một số
giải pháp nhằm hoàn thiện công tác lập dự toán tại Nhà máy nhằm
nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh tại nhà máy nước
khoáng Thạch Bích - chi nhánh công ty cổ phần Đường Quảng Ngãi.
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN TẠI
DOANH NGHIỆP
1.1 VAI TRÒ CỦA CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN TRONG
QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP
1.1.1 Khái niệm dự toán
Dự toán là sự tính toán, dự kiến một cách toàn diện mục tiêu
mà tổ chức cần đạt được, đồng thời chỉ rõ cách thức huy động và sử
dụng các nguồn lực để thực hiện các mục tiêu trên. Dự toán là tập
hợp các chỉ tiêu được biểu diễn một cách có hệ thống dưới dạng số
lượng và giá trị.
1.1.2 Vai trò của công tác lập dự toán trong quản trị doanh
nghiệp
- Các mục tiêu kinh doanh được cụ thể hóa làm căn cứ đánh
giá mức độ thực hiện sau này.
- Các thông tin được cung cấp một cách có hệ thống toàn bộ
kế hoạch của doanh nghiệp. Phát hiện các khâu sản xuất kinh doanh
bị trì trệ tiềm ẩn để có biện pháp chấn chỉnh kịp thời.
- Thể hiện sự cam kết của một bộ phận đối với mục tiêu đề ra,
tương ứng với ngân sách được giao, kiểm soát hoạt động theo mục
tiêu.
- Phân bổ nguồn lực của tổ chức một cách hữu hiệu nhất.
8
1.2 PHÂN LOẠI DỰ TOÁN
1.2.1 Phân loại theo chức năng
- Dự toán hoạt động
- Dự toán tài chính
1.2.2 Phân loại theo mức độ hoạt động
- Dự toán tĩnh
- Dự toán linh hoạt
1.2.3 Phân loại theo thời gian
- Dự toán ngắn hạn
- Dự toán dài hạn
1.2.4 Phân loại theo nội dung kinh tế
- Dự toán tiêu thụ
- Dự toán sản xuất
- Dự toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp
- Dự toán chi phí nhân công trực tiếp
- Dự toán chi phí sản xuất chung
- Dự toán chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp
- Dự toán hàng tồn kho
- Dự toán giá vốn hàng bán
- Dự toán tiền
- Dự toán báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
- Dự toán bảng cân đối kế toán.
1.3 QUI TRÌNH LẬP DỰ TOÁN, TRÌNH TỰ LẬP CÁC LOẠI
DỰ TOÁN TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT
1.3.1 Quy trình lập dự toán
Quy trình quản lý dự toán tiêu biểu của tác giả Stephen
Brookson được thể hiện qua Sơ đồ sau:
9
1.3.2 Trình tự và cách thức lập các loại dự toán
1.3.2.1 Dự toán tiêu thụ Cơ sở lập dự toán tiêu thụ là :
1.3.2.2 Dự toán sản xuất
1.3.2.3 Dự toán chi phí sản xuất
Dự toán chi phí sản xuất bao gồm chi phí nguyên vật liệu
trực tiếp, chi phí nhân công, chi phí khấu hao và các loại chi phí
bằng tiền khác
1.3.2.4 Dự toán chi phí bán hàng
Căn cứ để lập dự toán chi phí bán hàng là dự toán tiêu thụ
và dự toán sản xuất, chi phí bán hàng gồm định phí bán hàng và biến
phí bán hàng
1.3.2.5 Dự toán chi phí quản lý doanh nghiệp
Cơ sở để xây dựng dự toán chi phí quản lý doanh nghiệp là:
Dự toán tiêu thụ, chi phí quản lý doanh nghiệp phát sinh năm trước,
kế hoạch khấu hao tài sản cố định.
1.3.2.6 Dự toán hàng tồn kho
Để xây dựng dự toán hàng tồn kho cần dựa vào:
- Lượng hàng tồn kho đầu kỳ được ước tính theo thực tế
của kỳ trước.
- Lượng hàng hóa tiêu thụ dự toán được xác định theo dự toán
tiêu thụ.
- Nhu cầu hàng tồn kho cuối kỳ theo mong muốn của nhà
quản trị
1.3.2.7 Dự toán vốn bằng tiền
Khi lập dự toán vốn bằng tiền, doanh nghiệp cần chú ý đến các
điểm sau :
10
- Dự toán vốn bằng tiền được lập từ các khoản thu nhập và
chi phí của dự toán hoạt động, dự toán vốn và dự toán chi phí tài
chính.
- Phải dự đoán khoản thời gian giữa doanh thu được ghi nhận
và thời điểm thu tiền bán hàng thực tế.
- Phải dự đoán khoản thời gian giữa chi phí đã ghi nhận và
thời điểm thực tế trả tiền cho các khoản chi phí.
- Phải loại trừ các khoản chi phí không chi trả bằng tiền.
- Phải xây dựng số dư tồn quỹ tiền tối thiểu tại đơn vị. Trong
thực tế, tiến hành công tác dự toán vốn bằng tiền là một công việc
phức tạp cần phải xây dựng rất nhiều dự báo ban đầu.
- Bộ phận kinh doanh hay marketing có thể lập các dự báo về
doanh thu bán hàng.
- Bộ phận kiểm soát tín dụng có thể cung cấp thông tin về
khả năng và tiến độ thanh toán các khoản phải thu và tỷ lệ nợ xấu.
- Bộ phận thu mua hoặc bộ phận sản xuất có thể dự báo về
mức mua sắm cần thiết và thời hạn tín dụng thương mại từ nhà
cung cấp.
- Ngoài ra, Công ty còn cần lập các dự báo khác về thời gian
và số tiền, ví dụ mua hay thanh lý tài sản cố định.
1.3.2.8 Dự toán đầu tư được lập dựa trên cơ sở:
- Tình hình TSCĐ đã hết hạn sử dụng
- TSCĐ đã bị lỗi thời cần phải thanh lý
- TSCĐ đang sử dụng và mức khấu hao đã trích
- TSCĐ cần đầu tư mua mới
1.3.2.9 Dự toán báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
Căn cứ để lập dự toán báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
là: Dự toán tiêu thụ, dự toán thành phẩm tồn kho, dự toán chi phí sản
11
xuất , dự toán chi phí chung, dự toán chi phí bán hàng, dự toán chi
phí quản lý doanh nghiệp.... đã được lập ở trên.
1.3.2.10 Dự toán bảng cân đối kế toán
Dự toán bảng cân đối kế toán được lập dựa vào số liệu của bảng
cân đối kế toán năm trước và các bảng dự toán được thiết lập ở
những phần trên.
1.4 TỔ CHỨC CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN
1.4.1 Chọn lựa mô hình dự toán
- Mô hình thông tin từ trên xuống
- Mô hình thông tin từ dưới lên
- Mô hình thông tin kết hợp
1.4.2 Xác định thời gian lập dự toán
Việc lập dự toán ngân sách của công ty được tiến hành lập
vào quý 4 của năm hiện tại
1.4.3 Tổ chức phối hợp lập dự toán trong doanh nghiệp
Công tác lập dự toán tại doanh nghiệp có nhiều bộ phận và
phòng ban phối hợp thực hiện bao gồm: Phòng Tài chính kế toán,
phòng thị trường, phòng kỹ thuật, phòng TCHC, phòng kế hoạch vật
tư....
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1
CHƢƠNG 2
CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN TẠI NHÀ MÁY NƢỚC KHOÁNG
THẠCH BÍCH - CHI NHÁNH CÔNG TY CỔ PHẦN ĐƢỜNG
QUẢNG NGÃI
2.1 ĐẶC ĐIỂM TÌNH HÌNH CHUNG TẠI NHÀ MÁY NƢỚC
KHOÁNG THẠCH BÍCH - CHI NHÁNH CÔNG TY CỔ PHẦN
ĐƢỜNG QUẢNG NGÃI
12
2.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển của Nhà máy nƣớc khoáng
Thạch Bích - chi nhánh Công ty cổ phần Đƣờng Quảng Ngãi
2.1.2 Chức năng nhiệm vụ và phân cấp quản lý trong mối quan
hệ với Công ty cổ phần Đƣờng Quảng Ngãi
2.1.2.1 Chức năng nhiệm vụ
2.1.2.2 Mối quan hệ của nhà máy nước khoáng Thạch Bích với
Công ty cổ phần Đường Quảng Ngãi
2.1.3 Tổ chức bộ máy quản lý tại Nhà máy Nƣớc khoáng Thạch
Bích
2.1.3.1 Sơ đồ tổ chức
2.1.3.2 Chức năng, nhiệm vụ của từng bộ phận
2.1.4 Đặc điểm bộ máy kế toán tại nhà máy nƣớc khoáng Thạch
Bích
2.1.4.1 Mô hình tổ chức bộ máy kế toán tại Nhà máy
2.1.4.2 Chức năng, nhiệm vụ của các bộ phận
2.2 ĐẶC ĐIỂM CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN TẠI NHÀ MÁY
NƢỚC KHOÁNG THẠCH BÍCH
2.2.1 Quy định chung và trình tự lập các loại dự toán tại Nhà
máy nƣớc khoáng Thạch Bích
2.2.1.1 Kỳ lập dự toán (Kế hoạch) tại Nhà máy
Tại Nhà máy nước khoáng Thạch Bích, công tác lập kế
hoạch được thực hiện theo năm, việc lập kế hoạch được Nhà máy
thực hiện vào đầu quí IV năm hiện tại. Hằng năm dựa vào tình hình
hoạt động sản xuất kinh doanh năm hiện tại cùng với tầm nhìn chiến
lược về khả năng cạnh tranh, thị hiếu người tiêu dùng.... Các nhà
quản trị sẽ kết hợp hai tiêu chí sản lượng và doanh thu để dẫn đạo
cho kế hoạch sản xuất kinh doanh của đơn vị mình.
13
2.2.1.2 Bộ phận lập dự toán và thành phần tham gia lập dự toán
tổng thể tại Nhà máy
Các loại dự toán và các bộ phận lập dự toán tại Nhà máy
được thể hiện khái quát thông qua bảng 2.4
Bảng 2.4 Bảng dự toán và các bộ phận lập dự toán tại
nhà máy
2.2.1.3 Phương pháp lập dự toán tổng thể tại Nhà máy
Nhà máy nước khoáng Thạch Bích là một doanh nghiệp trực
thuộc Công ty cổ phần Đường Quảng Ngãi nên việc lập dự toán chịu
sự ảnh hưởng của Công ty cổ phần Đường Quảng Ngãi. Hiện nhà
máy lập dự toán theo mô hình thông tin kết hợp, cụ thể theo Sơ đồ
2.5:
2.2.2 Các dự toán và phƣơng pháp lập các loại dự toán tại Nhà
máy nƣớc khoáng Thạch Bích
2.2.2.1 Dự toán tiêu thụ
Tại NMNK dự toán tiêu thụ cũng chính là dự toán sản xuất.
Dự toán tiêu thụ do phòng thị trường phối hợp với phòng TCKT và
phòng kỹ thuật sản xuất thực hiện, dự toán tiêu thụ được lập cho 1
năm tài chính.
Dự toán sản Sản lượng, doanh Dự kiến tỷ lệ
lượng, doanh = thu năm thực X tăng trưởng năm
thu hiện kế hoạch
2.2.2.2 Dự toán chi phí sản xuất
Nhà máy xây dựng dự toán chi phí sản xuất cho cả năm tài
chính với sự phối hợp của phòng TCKT, phòng kế hoạch vật tư,
14
phòng TCHC, phòng thị trường. Căn cứ vào kế hoạch sản xuất cho
năm tới, nhà máy sẽ dự toán được tổng chi phí sản xuất cho năm kế
hoạch. Dự toán chi phí sản xuất cũng chính là cơ sở để nhà máy lập
dự toán giá thành sản xuất và xây dựng giá bán sản phẩm.
* Dự toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp
Cơ sở xây dựng kế hoạch chi phí nguyên vật liệu dựa trên
sản lượng sản xuất và bảng định mức nguyên vật liệu trực tiếp
Chi phí nguyên vật liệu của từng loại sản phẩm được tính
theo công thức sau:
Định mức lượng Chi phí NVL = NVL cho 1 đơn x đơn giá 1 đơn vị sp vị sp
Chi phí NVL Số lượng sản chi phí NVL cho 1 x cho 1 loại sản = phẩm sản xuất đơn vị sản phẩm phẩm
định mức nguyên vật Tổng chi phí Sản lượng x liệu tiêu hao cho 1 đơn nguyên vật = sản xuất vị sản phẩm liệu
Tổng chi phí nguyên vật liệu = Tổng chi phí NVL của tất cả các sản phẩm
* Dự toán chi phí nhân công trực tiếp
Cơ sở để xây dựng chi phí nhân công trực tiếp tại đơn vị là
số lượng lao động thực có tại đơn vị và số lao động phát sinh trong
15
năm kế hoạch, mức lương hiện tại, các khoản bảo hiểm theo tỷ lệ quy
định của Nhà nước.
* Dự toán chi phí sản xuất chung
Cơ sở lập:
- Chi phí sản xuất chung dựa vào chi phí thực tế ước tính của kỳ
trước và nhu cầu công việc kỳ thực tế.
- Căn cứ vào các hạng mục cần sửa chữa năm kế hoạch
2.2.2.3 Dự toán giá thành sản xuất
Tại nhà máy, kế hoạch giá thành sản phẩm do phòng TCKT
lập. Căn cứ để lập kế hoạch giá thành là số liệu giá thành thực tế năm
trước cũng như định mức NVL, định mức chi phí SXC do phòng kỹ
thuật cung cấp. Giá thành sản phẩm được nhà máy xác định theo
công thức sau:
Chi phí Giá thành Chi phí NCTT Chi phí định mức NVLTT = + cho 1 SXC cho 1 cho một cho 1 sản + sản sản phẩm sản phẩm phẩm phẩm
2.2.2.4 Dự toán chi phí ngoài sản xuất
* Dự toán chi phí bán hàng
Phòng Thị trường và phòng TCKT phối hợp lập dự toán chi
phí bán hàng. Dự toán này được lập trên cơ sở chi phí bán hàng thực
tế năm trước, kế hoạch tiêu thụ sản phẩm, kế hoạch nhân sự, kế
hoạch tiếp thị, kế hoạch bán hàng và chủ trương phát triển kinh
doanh của Nhà máy năm kế hoạch. Chi phí này gồm: Chi phí nhân
viên thị trường, chi phí lái xe, chi phí quảng cáo, chi phí vận chuyển
16
thuê ngoài, chi phí quảng cáo bằng hiện vật, hàng hóa, chi phí công
cụ dụng cụ bán hàng ... Dự toán chi phí bán hàng sẽ được lập cho 1
năm tài chính. Khi xác định kết quả kinh doanh cho từng loại sản
phẩm, chi phí bán hàng sẽ được phân bổ theo tiêu thức doanh thu.
* Dự toán chi phí quản lý doanh nghiệp
Tại nhà máy, dự toán chi phí quản lý doanh nghiệp do phòng
TCKT phối hợp với các phòng ban thực hiện.
Căn cứ để lập dự toán chi phí quản lý doanh nghiệp là dự
toán tiêu thụ, kế hoạch nhân sự và tiền lương, kế hoạch khấu hao
TSCĐ và chi phí quản lý doanh nghiệp phát sinh năm trước.
2.2.2.5 Dự toán thu chi tài chính
Hiện tại, hoạt động tài chính của nhà máy chủ yếu là tổng chi
phí lãi vay vốn cố định, lãi vay vốn lưu động và số tiền lãi gửi ngân
hàng
2.2.2.6 Dự toán tổng hợp hoạt động sản xuất kinh doanh
Dự toán hoạt động sản xuất kinh doanh là dự toán báo cáo kết
quả hoạt động sản xuất kinh doanh tại đơn vị, dự toán này do phòng
tài chính kế toán tổng hợp. Căn cứ để lập dự toán kết quả HĐSXKD
là : Dự toán tiêu thụ, dự toán chi phí sản xuất, dự toán chi phí ngoài
sản xuất, dự toán thu chi tài chính , dự toán hoạt động khác đã được
tính toán ở trên để xác định kết quả hoạt động sản xuất trong năm kế
hoạch.
2.3 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN
TẠI NHÀ MÁY NƢỚC KHOÁNG THẠCH BÍCH
2.3.1 Ƣu điểm
+ Về sự phân cấp quản lý : Nhà máy đã lập dự toán theo
một hệ thống các báo cáo dự toán ngân sách điều này giúp cho các
17
cấp quản lý của công ty có khái niệm và hình dung sơ bộ về hoạt
động dự toán cho năm kế hoạch.
+ Công tác dự toán ngân sách: Nhà máy chú trọng việc thu
thập các nguồn thông tin bên trong và bên ngoài doanh nghiệp nên
công tác lập dự toán tại nhà máy như hiện nay tương đối chuẩn và
khoa học, dự toán đã định hướng được quá trình hoạt động sản xuất
kinh doanh
+ Đối với dự toán tiêu thụ
Trong dự toán tiêu thụ việc khó thực hiện nhất là tính sản
lượng tiêu thụ một cách chính xác. Việc phân chia sản phẩm tiêu thụ
thành 5 nhóm sản phẩm và thị trường tiêu thụ thành 4 khu vực; mỗi
khu vực đều có 1 giám đốc bán hàng quản lý, tại các tỉnh thành có 1
giám sát bán hàng và các nhân viên hỗ trợ đại lý bán hàng. Trong
quá trình kinh doanh năm hiện tại, các bộ phận quản lý của phòng
thị trường luôn cập nhập và đánh giá tình hình tiêu thụ thực tế,
nghiên cứu các yếu tố bên trong và bên ngoài ảnh hưởng đến hoạt
động sản xuất kinh doanh luôn được chú trọng như tình hình chính
trị, sự thay đổi tỷ giá hối đoái, lạm phát, đối thủ cạnh tranh, kênh
phân phối, thị phần, thị hiếu người tiêu dùng ... thêm vào đó việc
tham khảo số liệu ngành nước giải khát theo tư vấn của công ty
Neilson. Các yếu tố trên đã giúp cho nhà quản trị có cái nhìn tổng thể
khi xây dựng tỷ lệ tăng trưởng sản lượng cũng như đơn giá của từng
thị trường và từng mặt hàng cụ thể.Việc xây dựng dự toán sản lượng
và doanh thu năm kế hoạch chính xác đã giúp nhà máy trong việc
giao chỉ tiêu KPI (về sản lượng và doanh thu) cho các kênh phân
phối theo từng tháng tiêu thụ
+ Đối với dự toán giá thành sản xuất
18
Giá thành sản xuất tại nhà máy được phòng TCKT xây dựng khá
chính xác dựa trên các dự toán chi phí sản xuất
+ Đối với dự toán chi phí bán hàng và chi phí quản lý
doanh nghiệp
Dự toán chi phí bán hàng, chi phí quản lý được nhà máy lập
cho từng tháng và theo từng khoản mục chi phí chi tiết. Chi phí này
được phân ra thành định phí và biến phí.
+ Các báo biểu phục vụ cho nhà quản trị: Hệ thống báo
cáo bằng các bảng biểu so sánh giữa thực tế và kế hoạch các chỉ tiêu
chính, tìm ra các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả hoạt động sản xuất
kinh doanh năm hiện tại như những biến động về chi phí, giá bán,
sản lượng được nhà máy đặc biệt chú trọng khi xây dựng kế hoạch
.... Qua các báo biếu so sánh, phân tích nhà quản trị sẽ có những
chiến lược phù hợp.
2.3.2 Những tồn tại
+ Môi trường dự toán
Việc lập dự toán ngân sách hiện nay của nhà máy đã sử
dụng hệ thống máy tính nối mạng nội bộ cũng như các phần mềm
phục vụ cho công tác dự toán ngân sách tuy nhiên chưa vận dụng
phần mềm 100%, có nhiều bảng biểu phải chiết xuất từ chương trình
mang tính thủ công nên mất nhiều thời gian.
+ Phân cấp quản lý và mô hình lập dự toán
Nhà máy lập dự toán theo mô hình thông tin kết hợp nên các
cấp quản lý trong nhà máy đều được tham gia vào quá trình lập dự
toán. Trong đó, Công ty Đường Quảng Ngãi, lãnh đạo nhà máy và
lãnh đạo các phòng chức năng đều được đưa ra quan điểm của mình
về khả năng và điều kiện thực tế tại đơn vị. Tuy nhiên, với sự phân
cấp còn chưa sâu nên trách nhiệm gắn với dự toán còn chưa thực sự
19
rõ ràng. Dự toán hay còn gọi là kế hoạch của nhà máy chỉ mới là
mục tiêu chứ chưa thể hiện cam kết của lãnh đạo nhà máy đối với
hoạt động chung. Ngoài ra, phải coi dự toán là cơ sở để điều hành
hoạt động thì khi đó, tính hữu ích của lập dự toán mới có ý nghĩa
trong quản lý.
Sự phân công công tác kế toán quản trị chỉ mới dừng lại ở phó
phòng kế toán là chưa hợp lý. Do dự toán liên quan đến nhiều nhân
viên kế toán khác nhau nên vấn đề trách nhiệm giữa các nhân viên có
liên quan đến công tác kế toán cần phải được xác định rõ ràng, qua
đó dự toán có thể có tính hợp lý cao nhất.
+ Nội dung lập dự toán tại nhà máy
Công tác lập dự toán đã góp phần lớn vào việc định hướng
sự phát triển kinh doanh của nhà máy, tuy nhiên một số dự toán chưa
phát huy hết tầm quan trọng của các dự toán như dự toán tồn kho và
còn thiếu một số dự toán như dự toán ngân quỹ (dự toán tiền), dự
toán phải thu, phải trả... Dự toán tài chính chỉ mới dừng lại dự toán
kết quả kinh doanh chứ chưa có dự toán BCĐKT hay dự toán
BCLCTT
* Đối với dự toán thành phẩm tồn kho: Tại nhà máy, số
lượng sản phẩm sản xuất được thể hiện trong dự toán sản xuất nhưng
dự toán thành phẩm tồn kho chưa được chú trọng .
* Đối với dự toán vốn bằng tiền và dự toán phải thu phải trả:
Báo cáo tiền hằng ngày được lập mang tính chất thống kê, đối phó
chưa mang tính định hướng trong việc quản lý vốn lưu động hiệu
quả.
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2
20
CHƢƠNG 3
HOÀN THIỆN CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN TẠI NHÀ MÁY
NƢỚC KHOÁNG THẠCH BÍCH
3.1 CÁC CĂN CỨ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP
3.1.1 Đánh giá tình hình và triển vọng phát triển của ngành
nƣớc giải khát trong thời gian tới
a. Một số thông tin dự báo chung
b. Các rủi ro đối với ngành
3.1.2 Định hƣớng hoạt động kinh doanh của nhà máy nƣớc
khoáng Thạch Bích trong thời gian tới
Để khẳng định thương hiệu Thạch Bích trên toàn quốc,
chiến lược phát triển của nhà máy trong những năm tới là :
- Xây dựng thương hiệu Thạch Bích thành thương hiệu
mạnh trên toàn quốc, duy trì vị thế dẫn đầu đối với nhóm sản phẩm
nước khoáng Thạch Bích tại khu vực miền trung và tây nguyên,
tăng sản lượng điểm bán truyền thống, mở rộng điểm bán mới,tăng
thị phần, tăng số lượng đại lý trên khắp cả nước, đảm bảo tốc độ
tăng trưởng từ 10% trở lên.
- Phát huy tối đa năng lực nội tại, khai thác triệt để máy
móc thiết bị, cơ sở vật chất kỹ thuật, hoàn thiện dần hệ thống quản
trị và điều hành theo hướng hiện đại nhằm nâng cao hiệu quả quản
lý đáp ứng mục tiêu doanh nghiệp.
3.1.3 Cơ sở và mục đích của việc hoàn thiện công tác lập dự
toán tại nhà máy nƣớc khoáng Thạch Bích
- Báo cáo dự toán sẽ được hoàn thiện trên cơ sở thừa kế có
chọn lọc hệ thống báo cáo dự toán cũ.
- Tiến hành hoàn thiện dự toán trên cơ sở huy động nguồn
lực từ các cấp quản trị đến những nhân viên thừa hành công việc.
21
- Hoàn thiện các báo cáo dự toán dựa trên cơ sở phân tích
các nhân tố bên trong và bên ngoài có ảnh hưởng trực tiếp đến tình
hình sản xuất kinh doanh tại nhà máy nước khoáng Thạch Bích.
- Hoàn thiện công tác lập dự toán nhằm đảm bảo nâng cao
và hiệu quả quản lý và hiệu quả kinh doanh tại đơn vị.
- Dự toán sau khi được hoàn thiện phải có khả năng truyền
đạt kế hoạch và mục tiêu kinh doanh của Ban lãnh đạo đến các bộ
phận trong đơn vị.
- Đảm bảo các nguồn lực trong đơn vị được phân bổ và
được điều phối một cách hợp lý.
- Đảm bảo thu hút mọi người trong đơn vị tham gia vào
việc xây dựng dự toán.
3.2 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN
TẠI NHÀ MÁY NƢỚC KHOÁNG THẠCH BÍCH
3.2.1 Hoàn thiện môi trƣờng lập dự toán
Việc hoàn thiện môi trường lập dự toán cần phải chú ý ở các
điểm sau:
- Phân bổ nguồn lực cho hoạt động bán hàng và marketing tại nhà
máy phải trên cơ sở cam kết thực hiện các chỉ tiêu đưa ra
- Tình hình thực hiện kết quả dự toán hàng năm là cơ sở để khen
thưởng, xử phạt trong nội bộ nhà máy. Khi đó, mỗi phòng ban khi
tham gia lập dự toán mới nhận thức đầy đủ vai trò dự toán và nỗ
lực thực hiện để dự toán thành công cụ điều hành tổ chức
- Xây dựng tính chuyên nghiệp, thể hiện qua hệ thống báo biểu cần
xử lý ở phần mềm chuyên dụng. Khi đó, người quản lý tại Nhà máy
theo phân quyền của mình có thể nhận các báo cáo dự toán và tình
hình thực hiện dự toán.
22
- Kỳ đánh giá tình hình thực hiện so với dự toán nên rút xuống ở kỳ
ngắn hơn, có thể theo tuần (Đối với bán hàng) hoặc theo tháng, quí
(đối với các hoạt động khác). Khi đó, việc điều hành Nhà máy sẽ
linh hoạt hơn trong bối cảnh cạnh tranh.
3.2.2 Hoàn thiện mô hình lập dự toán
Đơn vị áp dụng mô hình thông tin kết hợp nhưng thực tế là
mô hình thông tin từ trên xuống do đó chưa phản ánh hết tiềm lực
của doanh nghiệp, tác giả xin đề xuất mô hình lập dự toán theo mô
hình thông tin từ dưới lên.
Điều lo ngại nhất của việc áp dụng mô hình thông tin từ
dưới lên là các cấp quản lý cơ sở sẽ lập dự toán thấp hơn năng lực
thực sự của họ. Tuy nhiên, với việc phân quyền trong quản lý và cơ
chế thưởng phạt hiện nay của công ty CP Đường Quảng Ngãi thì
điều đó không đáng lo ngại. Hiện tại, Tổng Giám đốc công ty đã có
cơ chế chi lương hiệu quả trên 40% lợi nhuận vượt và chi lương
nhân viên theo hiệu quả công việc (KPI) nên lập dự toán ngân sách
theo mô hình từ dưới lên sẽ phát huy tác dụng của việc làm việc
nhóm, phát huy tính sáng tạo của người lao động cùng hướng đến
mục tiêu chung của tổ chức. Lập dự toán theo mô hình này sẽ tốn ít
thời gian, số liệu dự toán chính xác và phù hợp với tình hình thực
tế, phản ánh đúng tiềm lực của nhà máy. Hơn nữa với phương pháp
này có ưu điểm đòi hỏi các phòng ban có sự thống nhất và hợp tác
trong quá trình hoạch định, kiểm soát và điều chỉnh ngân sách một
cách hiệu quả nhất.
3.2.3 Hoàn thiện phân quyền cá nhân trong phòng kế toán có
liên quan đến công tác dự toán
Hiện tại, công tác kế toán quản trị đã được nhà máy quan
tâm, tuy nhiên công tác lập dự toán (kế hoạch) hàng năm chỉ do kế
23
toán tiền lương, kế toán giá thành tổng hợp, phó phòng và kế toán
trưởng chịu trách nhiệm thực hiện, các kế toán viên còn lại chỉ làm
nghiệp vụ kế toán tài chính. Thực trạng hiện nay, công tác kế toán
tài chính tại nhà máy sử dụng phần mềm ứng dụng 100% nên năng
suất làm việc trong phòng được nâng lên rất nhiều, do đó để phát
huy hơn nữa vai trò của phòng tài chính kế toán, tác giả đề xuất
nhân sự trong phòng vẫn giữ nguyên nhưng mỗi vị trí kế toán
ngoài công tác tài chính thì kiêm nhiệm công việc có liên quan đến
công tác dự toán.
3.2.4 Hoàn thiện hệ thống dự toán
* Hoàn thiện dự toán hàng tồn kho
Hằng năm, nhà máy nên thực hiện bảng đánh giá, phân tích
tốc độ luân chuyển hàng tồn kho theo ngành hàng, từng mặt hàng
để có cái nhìn tổng quan về tình hình tiêu thụ, nắm bắt được thị
hiếu của người tiêu dùng, chú ý đến xu hướng việc bảo vệ môi
trường đang được quan tâm trên toàn cầu từ đó định vị được những
sản phẩm chủ lực và thị trường chủ lực để xây dựng một cơ cấu
hàng tồn kho hiệu quả, định hướng chiến lược kinh doanh chuẩn
xác.
* Xây dựng dự toán nợ phải thu
Nợ phải thu khách hàng chiếm tỷ trọng lớn khoản phải thu
tại đơn vị, nợ phải thu của nhà máy chủ yếu phát sinh từ nhóm
khách hàng là siêu thị, trường học, cơ quan nhà nước, việc thanh
toán nợ phải thu theo nội dung hạn mức quy định trong hợp đồng
kinh tế. Hiện tại nhà máy đã có dự toán nợ phải thu tổng quát toàn
nhà máy dựa trên kinh nghiệm và hợp đồng kinh tế, chưa có
phương pháp tính logic cụ thể nào. Để công tác quản lý nợ phải thu
hiệu quả thì số nợ phải thu ở khách hàng cần được xác định bằng tỷ
24
lệ giữa doanh thu tiêu thụ dự kiến và số vòng quay tiền bán chịu
cho khách hàng.
Trong đó : Npt=Dn x Th
Npt Số nợ phải thu dự kiến
Dn là doanh thu tiêu thụ bình quân ngày
Th là thời hạn thu hồi nợ bình quân, với Th = Dpt/Dn (Dpt
là số dư bình quân khoản phải thu)
* Xây dựng dự toán tiền
Nhà máy cần xây dựng dự toán dòng tiền và kế hoạch thanh
toán để thanh toán các khoản nợ đến hạn trả, hạn chế tối đa các
khoản phạt do thanh toán quá hạn, hạn chế rủi ro trong thanh toán,
nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và đảm bảo an toàn tài chính.
Dự toán tiền sẽ được lập bởi phòng TCKT nhằm dự kiến
lượng tiền thu, chi trong kỳ sao cho tiền trong kỳ được sử dụng hợp
lý và hiệu quả nhất. Dự toán tiền sẽ được lập hàng quí dựa trên các
báo cáo dự toán đã lập có liên quan đến thu, chi ở trên.
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3
KẾT LUẬN
