1
LỜI CẢM ƠN
Sau hai năm theo học lớp cao học chuyên ngành Kiến trúc, khoa Sau đại học,
trường Đại học Xây dựng, dưới sự dạy dỗ tận tình của các thầy cô giáo, em đã thu
nhận được nhiều kiến thức bổ ích. Đó là hành trang giúp em hoàn thành luận văn
tốt nghiệp cao học và cũng là hành trang cho sự nghiệp sau này.
Em xin chân thành cảm ơn PGS.TS.KTS Doãn Minh Khôi đã hướng dẫn và
chỉ bảo tận tình trong suốt quá trình viết đề luận văn. Xin cảm ơn các PGS.TS, các
giảng viên, các kiến trúc sư đồng nghiệp đã có những ý kiến nhận xét góp ý để luận
văn được hoàn thành thuận lợi.
Hà Nội, tháng ........ – 2011
2
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... 1
PHẦN MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 4
1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................ 4
2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................. 6
3. Nhiệm vụ của đề tài .................................................................................. 6
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................. 6
5. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 7
6. Cấu trúc luận văn ...................................................................................... 7
PHẦN NỘI DUNG ................................................................................................... 9
CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ BIỆT THỰ PHÁP ............................................. 9
1.1. Khái quát về kiến trúc Pháp tại Việt Nam ................................................ 9
1.1.1. Các giai đoạn phát triển của kiến trúc Pháp tại Việt Nam .................... 9
1.1.2. Xu hướng phong cách kiến trúc Pháp tại Việt Nam ............................ 13
1.2. Kiến trúc biệt thự Pháp tại Việt Nam ...................................................... 28
1.2.1. Khái niệm biệt thự Pháp ...................................................................... 28
1.2.2. Phân loại biệt thự Pháp ........................................................................ 28
1.2.3. Hiện trạng biệt thự Pháp tại các thành phố: Đà Lạt, Đà Nẵng, Hồ Chí
Minh 29
1.3. Biệt thự Pháp tại Hà Nội ......................................................................... 37
1.3.1. Lịch sử biệt thự Pháp tại Hà Nội ......................................................... 37
1.3.2. Số lượng nhà biệt thự Pháp tại Hà Nội ................................................ 40
1.3.3. Thực trạng công tác quản lý quỹ nhà biệt thự ..................................... 41
1.4. Kinh nghiệm đánh giá phân loại bảo tồn biệt thự trên thế giới và Việt
Nam 43
1.4.1. Trùng tu các phố cổ Genova (Italia) .................................................... 43
1.4.2. Nghiên cứu bảo tồn và phát triển Khu phố Pháp tại Hà Nội ............... 44
1.5. Kết luận chương I .................................................................................... 46
CHƯƠNG II: CƠ SỞ KHOA HỌC ĐỂ BẢO TỒN BIỆT THỰ PHÁP Ở HÀ
NỘI........................................................................................................................... 48
2.1. Cơ sở điều kiện tự nhiên, khí hậu ........................................................... 48
2.2. Cơ sở kinh tế-xã hôi ............................................................................... 54
2.3. Cơ sở về lịch sử - văn hóa ....................................................................... 59
2.4. Cơ sở quy hoạch, kiến trúc ..................................................................... 62
2.4.1. Cơ sở quy hoạch .................................................................................. 62
2.4.2. Cơ sở kiến trúc ..................................................................................... 63
2.5. Cơ sở về hình thức sở hữu, công năng sử dụng .................................... 75
3
2.6. Cơ sở bảo tồn .......................................................................................... 79
2.7. Cơ sở pháp lý .......................................................................................... 80
2.8. Kết luận chương II .................................................................................. 81
CHƯƠNG III: ĐỀ XUẤT BẢO TỒN BIỆT THỰ PHÁP TRÊN ĐỊA BÀN HÀ
NỘI........................................................................................................................... 83
3.1. Quan điểm và nguyên tắc bảo tồn ........................................................... 83
3.1.1. Quan điểm bảo tồn ............................................................................... 83
3.1.2. Nguyên tắc bảo tồn .............................................................................. 83
Tiêu chí về Giá trị về lịch sử - văn hóa ............................................... 84
Tiêu chí về Giá trị về quy hoạch – cảnh quan đô thị ........................... 85
Tiêu chí về Tính nguyên bản ............................................................... 85
Tiêu chí về Công năng – sở hữu .......................................................... 85
3.2. Đề xuất quy trình bảo tồn biệt thự Pháp tại Hà Nội ............................... 85
3.2.1. Phạm vi đề xuất ................................................................................... 85
3.2.2. Các bước đánh giá phân loại bảo tồn .................................................. 86
3.2.3. Bước 1 - Lập danh mục phân loại sơ bộ .............................................. 87
3.2.4. Bước 2 - Điều tra hiện trạng các biệt thự ............................................ 87
3.2.5. Bước 3 - Kết quả phân loại hiện trạng các biệt thự Pháp .................... 89
3.2.6. Bước 4 - Đánh dấu vị trí các biệt thự trên nền bản đồ ........................ 90
3.2.7. Bước 5 - Đề xuất phương án bảo tồn................................................... 91
3.3. Đề xuất phân loại bảo tồn một số biệt thự ở Hà Nội .............................. 94
3.3.1. Đánh giá phân loại ............................................................................... 94
3.3.2. Đánh dấu vị trí các biệt thự trên nền bản đồ........................................ 95
3.3.3. Đánh giá, bảo tồn một số công trình biệt thự tiêu biểu ....................... 96
3.4. Kết luận chương .................................................................................... 105
PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................. 107
KẾT LUẬN ........................................................................................................... 107
KIẾN NGHỊ .......................................................................................................... 107
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 110
PHỤ LỤC .................................................................... Error! Bookmark not defined.
4
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Là Thủ đô của Đông Dương trong suốt 80 năm Pháp thuộc, Hà Nội đã trải qua
một quá trình thay đổi sâu sắc về diện mạo đô thị để ngày nay trở thành một nhân
chứng có giá trị đặc biệt nhờ chất lượng kiến trúc, mật độ và sự đa dạng của không
gian đô thị. Các di sản kiến trúc Pháp ở Hà Nội không chỉ có giá trị sử dụng mà còn
có giá trị văn hoá, lịch sử, thẩm mỹ... Những biệt thự gia đình nằm trong khuôn
viên nhiều cây xanh, những toà công sở bề thế, nghiêm trang theo lối Pháp đã
chứng tỏ được sự phù hợp với điều kiện khí hậu của Việt Nam. Thêm nữa, những
công trình đó đứng xen lẫn một cách hài hoà với những ngôi nhà mang phong cách
kiến trúc Á Đông và bổ sung lẫn nhau trong các khu phố Pháp đã tạo nên diện mạo
đặc trưng của Hà Nội
Quỹ nhà biệt thự có kiến trúc kiểu Pháp là một trong những nét đặc trưng góp
phần tạo nên diện mạo của Thủ đô Hà Nội.Tuy nhiên, cho đến nay pháp luật vẫn để
“trống” việc quản lý quỹ nhà này. Do đó cùng với việc buông lỏng quản lý thì việc
trải qua thời gian dài sử dụng cùng với quá trình đô thị hóa nhanh, hầu hết các nhà
biệt thự có kiến trúc kiểu Pháp tại Hà Nội đã xuống cấp, hư hỏng, cải tạo biến
dạng, bị “băm nát”, chia năm xẻ bảy, không còn giữ được kiến trúc ban đầu… Vấn
đề này đang đòi hỏi các cơ quan chức năng cần phải có giải pháp cấp bách để bảo
tồn và quản lý.
Bản đồ biệt thự Pháp tại Hà Nội có tổng số 970 biệt thự, trong đó có 42 biệt thự
thuộc diện bảo tồn đặc biệt, số còn lại được bán hoặc cho thuê. Tuy nhiên, điều
đáng nói ở đây là, 80% số biệt thự trên đã cải tạo, sửa chữa, bị biến dạng trong quá
trình sử dụng, cơi nới. Để đưa ra được một khung tiêu chí thống nhất giúp nhận biết
thế nào là một biệt thự có giá trị về kiến trúc, lịch sử, văn hóa… để từ đó đưa ra
5
được một giải pháp hợp lý cho công tác quản lý, bảo tồn, bán hay không bán… vẫn
đang rất khó thực hiện.
Theo Sở Xây dựng Hà Nội, để giải quyết những bất cập trên, sở đang nghiên
cứu trình UBND Thành phố ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Đề án quản lý
quỹ nhà biệt thự; dự thảo Quyết định về danh mục nhà biệt thự: được bán, không
bán; giá bán nhà biệt thự; Quy chế quản lý quỹ nhà biệt thự; phối hợp với các Bộ:
Quốc phòng, Ngoại giao và các cơ quan có liên quan rà soát quỹ nhà biệt thự trên
địa bàn Thành phố; Nghiên cứu trình UBND Thành phố ban hành tiêu chí xác định
danh mục và quy chế bảo tồn, tôn tạo quỹ nhà biệt thự trên địa bàn Thành phố.
Mục đích của việc quản lý quỹ nhà biệt thự là nhằm quản lý, khai thác có hiệu
quả quỹ nhà biệt thự; nâng cao điều kiện sống, đảm bảo an toàn cho người sử dụng,
đảm bảo an ninh trật tự; tạo lập nếp sống văn minh đô thị trong các khu nhà biệt
thự; duy trì chất lượng, kiến trúc, cảnh quan, vệ sinh, môi trường và cải tạo xây
dựng theo quy định; Bảo tồn, tôn tạo những biệt thự có giá trị kiến trúc; Nâng cao
vai trò, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc quản lý, sử
dụng biệt thự. Bên cạnh đó, thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về tư nhân
hóa nhà ở để giảm chi ngân sách cho việc quản lý, sửa chữa biệt thự; việc tổ chức
bán nhà biệt thự được quản lý chặt chẽ theo nội dung của Đề án; tăng thu cho ngân
sách Nhà nước.
Xuất phát từ thự trạng của quỹ biệt thự Pháp tại Hà Nội hiện nay và nhu cầu cấp
thiết của việc quản lý bảo tồn các công trình biệt thự Pháp cũng như để đáp ứng với
định hướng quy hoạch đô thị Hà Nội trong tương lai, việc đánh giá phân loại các
biệt thự tiến đến bảo tồn, tôn tạo trở thành một vấn đề cấp thiết đối với Chính phủ,
Thành phố, các ban ngành cũng như với mỗi kiến trúc sư nói riêng. Mục đích của
đề tài nghiên cứu là đề xuất phương pháp khảo sát đánh giá phân loại các biệt thự
Pháp trên địa bàn Hà Nội dựa trên mẫu phiếu điều tra với các tiêu chí quan trọng,