BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÀ RỊA-VŨNG TÀU ---------------------------
KHAI BÁO HẢI QUAN ĐIỆN TỬ THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
Họ và tên : Nguyễn Hà Minh
Mã SV : 18033543
Mã lớp : DH18QG
GVHD : Ths. Đỗ Thanh Phong
Bà Rịa - Vũng Tàu, tháng 11 năm 2020 1
Mục lục
Danh mục hình ảnh: .............................................................................................................................. 5
Danh mục các từ viết tắt: ...................................................................................................................... 5
Phần mở đầu .......................................................................................................................................... 6
Lời nói đầu: ....................................................................................................................................... 6
Lí do chọn đề tài: .............................................................................................................................. 9
Mục đích nghiên cứu: ..................................................................................................................... 10
Đối tượng nghiên cứu: .................................................................................................................... 11
Phạm vi nghiên cứu: ....................................................................................................................... 11
Phương pháp nghiên cứu: ............................................................................................................... 11
Mục tiêu khoa học: .......................................................................................................................... 11
Về phương diện lý luận: .............................................................................................................. 13
Về thực tiễn: ................................................................................................................................ 13
Chương 1: Cơ sở lí luận ...................................................................................................................... 14
1. Khai báo Hải quan: .................................................................................................................. 14
2. Khai báo Hải quan điện tử: ...................................................................................................... 15
3. Chứng từ xuất khẩu và sự cần thiết của chứng từ xuất khẩu hàng hóa:...................................... 16
4. Hải quan: ..................................................................................................................................... 17
khái quát: ..................................................................................................................................... 18
Khái niệm: ................................................................................................................................... 21
Vị trí: ........................................................................................................................................... 22
Hải quan Việt Nam: .................................................................................................................... 22
Thủ tục hải quan: ........................................................................................................................ 23
Nguyên tắc chung: ...................................................................................................................... 23
Cải cách thủ tục Hải quan trong giai đoạn hiện nay: .................................................................. 25
Nội dung của cải cách thủ tục Hải quan: .................................................................................... 27 1
5. Tờ khai hải quan xuất khẩu: ........................................................................................................ 29
Bản chất, phân loại và công dụng: .............................................................................................. 29
* Quy định UCP về Tờ khai hải quan: ........................................................................................ 30
Nội dung chính của Tờ khai hải quan: ........................................................................................ 32
Hướng dẫn lập Tờ khai hải quan:................................................................................................ 42
* Chi tiết về Tờ khai hải quan: .................................................................................................... 47
Chương II: Thực trạng khai báo Hải quan điện tử ở nước ta .............................................................. 49
1. Tổng quan quy trình khai báo hải quan điện tử hàng xuất .......................................................... 49
2. Tổng quan quy trình khai báo hải quan điện tử hàng nhập ......................................................... 64
3. Bối cảnh hoàn thiện hoạt động khai báo thủ tục hải quan điện tử Việt Nam: ............................ 78
Bối cảnh quốc tế: ........................................................................................................................ 78
Bối cảnh trong nước: ................................................................................................................... 78
4. Mục tiêu, quan điểm, phương hướng hoàn thiện hoạt động khai báo thủ tục hải quan điện tử Việt Nam theo hướng áp dụng các chuẩn mực hải quan hiện đại: ......................................................... 79
Mục tiêu: ..................................................................................................................................... 79
Quan điểm: .................................................................................................................................. 79
Phương hướng: ............................................................................................................................ 79
5. Thực trạng áp dụng khai báo thủ tục Hải Quan điện tử .............................................................. 80
6. Kinh nghiệm một số nước về thực hiện thủ tục hải quan điện tử và bài học rút ra cho Hải quan Việt Nam: ........................................................................................................................................ 80
Kinh nghiệm của một số nước: ................................................................................................... 81
Bài học rút ra cho Hải quan Việt Nam: ....................................................................................... 81
7. Phân tích thực trạng thủ tục hải quan điện tử Việt Nam áp dụng các chuẩn mực hải quan hiện đại từ năm 2005 đến nay: ...................................................................................................................... 82
Nội dung thực hiện điện tử hoá thủ tục hải quan của Việt Nam: ................................................ 82
Phân tích thực trạng áp dụng các chuẩn mực hải quan hiện đại vào quá trình triển khai thủ tục hải quan điện tử Việt Nam từ năm 2005 đến nay: ............................................................................ 83
8. Phân tích thực trạng chủ trương chính sách và các biện pháp đã triển khai thực hiện thủ tục hải quan điện tử Việt Nam từ năm 2005 đến nay: ............................................................................ 85
2
9. Đánh giá tổng quát thực trạng áp dụng các chuẩn mực hải quan hiện đại trong thực hiện khai báo TTHQĐT Việt Nam hiện nay: ........................................................................................................ 95
Những thành công đạt được: ....................................................................................................... 96
Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế: ................................................................................... 97
10. Đánh giá chung về công tác cải cách hoạt động khai báo Hải quan nói chung và thủ tục Hải quan nói riêng ở nước ta: ......................................................................................................................... 97
Tồn tại, hạn chế: .......................................................................................................................... 98
Nguyên nhân: .............................................................................................................................. 99
Bài học từ việc cải cách hoạt động khai báo Hải quan nói chung và thủ tục Hải quan nói riêng từ các nước: ..................................................................................................................................... 99
Chương III: Đề xuất giải pháp cải cách hoạt động khai báo/quy trình thủ tục Hải quan điện tử cho chi cục Hải quan Việt Nam ..................................................................................................................... 100
1. Đề xuất các giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện hoạt động khai báo thủ tục hải quan .......... 100
Giải pháp vi mô ......................................................................................................................... 100
Giải pháp vĩ mô ......................................................................................................................... 107
2. Giải pháp hoàn thiện hoạt động khai báo thủ tục hải quan điện tử theo hướng áp dụng các chuẩn mực hải quan hiện đại ................................................................................................................... 113
Tiếp tục nâng cao nhận thức về vai trò, lợi ích việc thực hiện thủ tục hải quan điện tử theo hướng áp dụng các chuẩn mực hải quan hiện đại ................................................................................ 113
Sửa đổi, bổ sung, ban hành mới khung pháp luật về hoạt động khai báo TTHQĐT ................ 114
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoàn thiện thủ tục hải quan điện tử ............... 114
Đổi mới tổ chức bộ máy ngành hải quan theo yêu cầu hoàn thiện thủ tục hải quan điện tử .... 115
Phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu hoàn thiện thủ tục hải quan điện tử Con người luôn là nhân tố trung tâm và hạt nhân cho mọi chiến lược, hành động; hiện đại hóa hải quan cần thực hiện nội dung sau .............................................................................................................................. 116
3. Các giải pháp và tiếp tục cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực khai báo Hải quan tại Cục Hải quan của các tỉnh ở mước ta ......................................................................................................... 116
Cải cách thể chế ........................................................................................................................ 116
Cải cách thủ tục Hải quan xuất khẩu và chế độ quản lý Hải quan ............................................ 117
Cải cách quản lí thuế ................................................................................................................. 117
3
Cải cách kỹ thuật nghiệp vụ quản lý Hải quan xuất khẩu ......................................................... 118
Cải cách tổ chức bộ máy, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực .............................................. 118
4. Điều kiện đảm bảo để thực hiện mục tiêu hoàn thiện thủ tục hải quan điện tử Việt Nam và một số kiến nghị ........................................................................................................................................ 119
Điều kiện đảm bảo .................................................................................................................... 119
Một số kiến nghị ....................................................................................................................... 119
KẾT LUẬN ....................................................................................................................................... 120
Tài liệu tham khảo ............................................................................................................................ 122
4
Danh mục hình ảnh:
- Hình 1: Tờ khai Hải quan xuất khẩu bằng giấy
- Hình 2: Tờ khai Hải Quan điện tử
- Hình 3: Giao diện nhập tờ khai Hải Quan điện tử VNACSS
- Hình 4: Quy trình cơ bản thủ tục hàng hóa xuất khẩu
Danh mục các từ viết tắt:
- LG: Logistics
- HQ: Hải quan
- XK: Xuất khẩu
- NK: Nhập khẩu
- XNK: Xuất nhập khẩu
- MSDS: Bảng chỉ dẫn an toàn hóa chất
- UCP: Quy tắc và thực hành thống nhất tín dụng chứng từ
- TP: Thành phố
5
- TTHQDT: Thông tin Hải quan điện tử
- WTO: Tổ chức thương mại thế giới
- CNTT: Công nghệ thông tin
- HQĐT: Hải quan điện tử
- CBCC: Cán bộ công chức
- UPC: Mã sản phẩm chung
Phần mở đầu
Lời nói đầu:
Trong xu thế toàn cầu hóa về kinh tế, kinh tế đối ngoại phát triển thì vai trò, trách nhiệm
của lực lượng Hải quan càng to lớn và nặng nề hơn. Với vai trò là “người gác cửa nền
kinh tế đất nước”, Hải quan Việt Nam hoạt động theo quy định của pháp luật Việt Nam
về điều ước quốc tế liên quan đến công tác Hải quan. Thực hiện chủ trương của Chính
phủ về cải cách hành chính, ngành Hải quan xác định mục tiêu phấn đấu cho công việc
cải cách hiện đại hóa nói chung, cải cách hành chính mà trọng tâm là cải cách thủ tục
hành chính nói riêng đã có nhiều chuyển biến tích cực và đạt những kết quả khả quan.
Theo đó một mặt Hải quan phải tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại quốc tế và các
mối quan hệ giao lưu, hợp tác quốc tế phát triển, mặt khác lực lượng Hải quan phải kiên
quyết đấu tranh, ngăn chặn các hành vi gian lận thương mại, buôn lậu qua biên giới, góp
phần bảo vệ lợi ích và quyền lợi người tiêu dung, đảm bảo nguồn thu cho ngân sách Nhà
nước, bảo về lợi ích và chủ quyền an ninh quốc gia. Ở bất cứ quốc gia nào, thủ tục Hải
quan, thủ tục Hải quan thuận lợi, nhanh chóng, công chức Hải quan văn minh, lịch sự,
6
nghiêm túc, thành thạo nghiệp vụ, ngại ngữ sẽ tạo ấn tượng tốt và thu hút được nhiều
khách nước ngoài đến tham quan, du lịch, đầu tư, kinh doanh thương mại và làm ăn sinh
sống, đem lại lợi ích cho quốc gia. Trải qua lịch sử gần 70 năm trưởng thành và phát triển
của Hải quan Việt Nam, thủ tục hành chính của Hải quan Việt Nam không những được
hoàn thiện, thay đổi cho phù hợp với xu thế chung của Hải quan các nước trên thế giới
nhằm tạo điều kiện tối đa cho thương mại phát triển. Những thành công trong cải cách
thủ tục hành chính cho thấy bước đi đúng hướng của Hải quan Việt Nam đáp ứng yêu
cầu đổi mới, mở cửa của nền kinh tế và cải cách thủ tục hành chính. Tuy nhiên trước tình
hình hoạt động thương mại quốc tế có nhiều biến động và ngành Hải quan được Chính
phủ giao nhiệm vụ là đầu mối thực hiện cơ chế một cửa quốc gia và ASEAN đòi hỏi ngành
Hải quan phải tiếp tục cải cách mạnh mẽ, sâu rộng hơn nữa mới đáp ứng được yêu cầu
nhiệm vụ. Hội nhập kinh tế quốc tế là xu hướng tất yếu và là một yêu cầu khách quan
đối với bất kì quốc gia nào trên thế giới trong quá trình phát triển. Xu hướng này ngày
càng hình thành rõ rệt mà nét nổi bật là nền kinh tế thị trường đang trở thành một sân
chơi chung cho tất cả các nước. Trong nhiều năm qua, Việt Nam cùng với chính sách mở
cửa nền kinh tế đã từng bước hòa nhập vào nền kinh tế toàn cầu. Các doanh nghiệp Việt
Nam ngày càng thiết lập được nhiều mối quan hệ với các doanh nghiệp khác trên thế
giới, góp phần thúc đẩy hoạt động thương mại phát triển mạnh mẽ và đa dạng. Với tư
cách là yếu tố quan trọng không thể thiếu được cho sự phát triển thương mại quốc tế,
các bộ chứng từ đóng một vai trò quan trọng trong kinh doanh xuất nhập khẩu. Bên cạnh
đó, hoạt động này luôn luôn không ngừng được đổi mới và hoàn thiện, an toàn và hiệu
quả hơn. Tuy nhiên trong thực tế, các rủi ro trong công tác lập chứng từ là điều không
thể tránh khỏi đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu và cũng không ít trường hợp
nguyên nhân xuất phát từ bộ chứng từ thanh toán không hoàn thiện, không trung thực,
7
giả mạo… Việc xác định được tầm quan trọng của hoạt động khai báo Hải quan xuất khẩu
sẽ góp phần hoàn thiện công tác thiết lập và xuất trình bộ chứng từ xuất khẩu để phòng
ngừa, hạn chế những rủi ro trong thanh toán. Thông qua việc tìm hiểu về hoạt động khai
báo Hải quan xuất khẩu, chúng ta sẽ có một cái nhìn tổng thể về công tác lập và xuất
trình bộ chứng từ trong xuất khẩu, cũng như những vấn đề còn tồn tại và giải pháp khắc
phục trong hoàn cảnh nước ta ngày nay. Để góp phần hoàn thiện hơn về hoạt động khai
báo Hải quan xuất khẩu, các doanh nghiệp cần tăng cường đầu tư nâng cấp, hiện đại hóa
cơ sở vật chất vì đó là tiền đề cho việc áp dụng chứng từ điện tử trong hoạt động xuất
nhập khẩu; đồng thời cần nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và ngoại ngữ của
người làm công tác lập bộ chứng từ…Trước bối cảnh chung trong và ngoài nước thương
mại và trao đổi hàng hóa ngày càng nhiều với tốc độ nhanh chóng trong khi đó nguy cơ
khủng bố toàn cầu ngày càng gia tăng. Hải quan được ví là người gác cổng nền kinh tế,
đất nước đang đứng trước áp lực phải theo kịp tốc độ phát triển kinh tế toàn cầu, tạo
thuận lợi thông thoáng trong mua bán, đầu tư, du lịch giữa các quốc gia, nhưng một mặt
phải kiểm soát được và ngăn chặn loại trừ các yếu tố nguy hại đến an ninh, an toàn đến
nền kinh tế đất và cộng đồng xã hội. Với yêu cầu lớn này, phương pháp quản lý hoạt
động khai báo Hải quan truyền thống và Hải quan điện tử hiện nay chưa thể đáp ứng đầy
đủ được, đề tài nghiên cứu về “Khai báo Hải quan xuất khẩu – thực trạng và giải pháp”
là một công trình nghiên cứu sẽ:
(1) Hệ thống hóa các luận cứ về lý luận về thủ tục hải quan điện tử, chuẩn mực hải quan
hiện đại làm nền tảng cho quá trình phân tích, nghiên cứu để tìm ra hướng giải quyết
vấn đề.
(2) Phân tích, đánh giá thực trạng quá trình thực hiện thủ tục hải quan điện tử Việt Nam
theo các chuẩn mực hải quan hiện đại từ năm 2005 đến nay để có cái nhìn trung thực,
8
đầy đủ về hiện tại.
(3) Từ đó, xây dựng những nhóm giải pháp trọng yếu, có vai trò then chốt trong giải
quyết tồn tại để hoàn thiện thủ tục hải quan điện tử theo hướng áp dụng các chuẩn mực
hải quan hiện đại.
Do khuôn khổ nghiên cứu bị hạn chế về thời gian và nguồn lực nên đề tài khoa học chưa
thể bao quát và chuyên sâu hết tất cả các vấn đề về thủ tục hải quan theo các chuẩn mực
hải quan hiện đại nên không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Em rất mong nhận
được ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, các chuyên gia và các thầy cô trong lĩnh vực
Logistics nói chung và xuất khẩu nói riêng để có thể hoàn thiện đề tài khoa học của mình
tốt hơn. Lời cuối em xin được Trân trọng gửi lời cảm ơn sâu sắc đến các thầy cô giảng
viên BVU trong cùng chuyên ngành suốt thời gian qua đã không ngừng nhiệt tình, nỗ lực
truyền đạt kiến thức và đặc biệt là thầy Đỗ Thanh Phong – Giảng viên hướng dẫn đề tài
đã tạo điều kiện đủ về mọi mặt để giúp em có thể tham gia viết và hoàn thành bài nghiên
cứu khoa học của mìn… Em xin trân trọng cảm ơn và kính chào!
Lí do chọn đề tài:
- Một trong những chỉ số của kinh tế vĩ mô mà mọi quốc gia đều quan tâm đến là cán cân
dịch vụ thương mại. Dịch vụ thương mại là yếu quan trọng tạo nên thành công trong con
đường đi lên và phát triển của các quốc gia đã và đang phát triển và đặc biệt là trong tình
hình hội nhập kinh tế thế giới toàn cầu hóa ngày nay thì nó lại càng chứng tỏ vai trò của
mình. Xuất - nhập khẩu là một phần của thương mại, nó bao gồm nhiều vấn đề phức tạp
nữa ở bên trong. Tự hỏi nếu doanh nghiệp bạn muốn kinh doanh xuất hay nhập khẩu thì
bạn cần phải làm gì? Quy trình xuất nhập khẩu là một trong những giai đoạn quan trọng
để đưa hàng hóa ra ngoài biên giới quốc gia cho nên nó khá phức tạp. Cần có nhiều số
liệu và chưng từ xác thực thì mới được thông quan qua được biên giới . Như vậy không
thể phủ nhận vai trò việc khai báo hải quan trong quá trình xuất - nhập khẩu. Ngày nay 9
nền kinh tế của Việt Nam ngày càng phát triển nhờ vào các cuộc cách mạng khoa học kỹ
thuật cũng như áp dụng nhiều công nghệ hiện đại. Quan trọng hơn khi Việt Nam trở thành
thành viên chính thức của WTO, đã tạo ra một bước ngoặt khá lớn cho nền kinh tế Việt
Nam nói chung và nền kinh tế thế giới nói riêng. Nhưng trong cuộc khủng hoảng kinh tế
thế giới gần đây, mặc dù Việt Nam đã cố gằng vượt qua cơn bão khắc nghiệt này nhưng
vẫn còn vướng mắc những rào cản về xuất khẩu ở một số nước như: Mỹ, Trung Quốc…
- Chúng ta, những con người đã và đang hoạt động trong lĩnh vực Logistics nói riêng và
dịch vụ thương mại nói chung cũng biết rằng cán cân xuất - nhập khẩu đóng một vai trò
rất quan trọng đối với các nước phát triển và các nước đang phát triển. Công việc hết sức
quan trọng của các nhà xuất khẩu là phải lập được bộ chứng từ thủ tục khai báo hải quan,
còn đối với nhà nhập khẩu là phải kiểm tra được các chứng từ. Nhưng thực trạng vẫn còn
đang tồn tại nhiều mặt khuyết điểm và hạn chế trong hoạt động khai báo hải quan ở nước
ta. Theo quan điểm của em thì đây là một vấn đề cần được quan tâm làm rõ hơn trong đề
tài khoa học lần này. Vì vậy nên chủ đề hoạt động khai báo Hải quan xuất khẩu ở nước ta
sẽ là đề tài mà em sẽ thực hiện.
- Chịu tác động dưới sự đa dạng, phức tạp của lĩnh vực ngoại thương trong thời đại hội
nhập. Đòi hỏi hải quan Việt Nam phải kiểm soát tốt các vấn đề về buôn lậu, gian lận
thương mại, bảo vệ chủ quyền kinh tế, an ninh quốc gia và an toàn xã hội. Nhưng thực tế
vẫn đang tồn tại nhiều mặt hạn chế cần khắc phục. Đó là lí do em - nghiên cứu sinh đã
chọn nghiên cứu về vấn đề: “Thực trạng của các cảng, chi cục hải quan,… khi khai báo
hải quan và cách thức phòng tránh, cải thiện và giải quyết các sai phạm thường gặp trong
hoạt động khai báo hải quan” cho đề tài nghiên cứu khoa học.
Mục đích nghiên cứu:
Để phân tích, làm rõ được những thực trạng “trên” và góp phần đưa ra các giải pháp để
phục vụ cho các nhà quản trị xuất-nhập khẩu tài ba trong tương lai không mắc phải 10
những sai lầm trong hoạt động khai báo hải quan cũng như giúp cải thiện hoạt động hải
quan của nước nhà.
Đối tượng nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài liên quan đến các thực trạng về
vấn đề khai báo hải quan điện tử của hay nói cách khác đó là các yếu tố ảnh hưởng đến
quá trình thực hiện thủ tục khi khai báo hải quan điện tử ở Việt Nam. Mối quan hệ của
cơ quan khai báo hải quan điện tử và người khai hải quan điện tử trong hoạt động xuất
nhập khẩu. Văn bản quy phạm pháp luật và các tài liệu liên quan.
Phạm vi nghiên cứu:
Vì nội dung đề tài mang tính tổng quan cao và vì do sự ảnh hưởng bởi nhiều vấn đề khách
quan trong quá trình thực hiện đề tài nên tác giả sẽ chỉ giới hạn phạm vi nghiên cứu trong
hoạt độnng khai báo hải quan điện tử.
Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử: Vận dụng phương pháp duy vật
biện chứng và duy vật lịch sử để trình bày các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến
thủ tục HQ. Xem xét đối tượng và nội dung nghiên cứu theo quan điểm toàn diện, phát
triển và hệ thống.
- Phương pháp thu thập số liệu: Số liệu thứ cấp cần thiết phục vụ cho đề tài được thu
thập từ nguồn: Các cảng, chi cục hải quan trên cả nước.
11
Mục tiêu khoa học:
- Cho đến nay, Việt Nam có hơn 266 cảng biển lớn nhỏ tại 24 tỉnh, thành vùng duyên hải
phục vụ những tàu 50.000 DWT, tàu chở container đến 3.000 TEU, …Trong đó, phải nói
đến thành phố Hồ Chí Minh - nơi trực thuộc trung ương và cơ quan đầu não của cả nước,
cảng biển ở các khu vực nằm trên địa bàn này, đặc biệt là Cảng Sài Gòn tiếp nhận hơn 10
triệu tấn/năm. Chệch về hướng Đông Nam của thành phố giáp với tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu,
cửa ngõ quan trọng nhất của cả vùng Nam Bộ và vùng kinh tế trọng điểm Phía Nam. Tại
đây, điển hình là cảng Thị Vải-Cái Mép, cụm cảng nước sâu thu hút nhiều tàu mẹ cập
bến, cũng có quy mô trên 10 triệu tấn/năm.
- Xuất phát từ hội nhập kinh tế thế giới, thương mại kinh tế phát triển nên lượng hàng
hóa xuất nhập cảnh, phương tiện vận tải, hoạt động xuất cảnh và nhập cảnh tăng nhanh.
Vì thế, lượng công việc phải giải quyết là rất lớn. Từ đó, việc thông quan hàng hóa với
cường độ cao và liên tục không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn thế giới diễn ra rất quan
trọng. Thêm nữa, điều mà các nhân viên trong ngành xuất nhập khẩu nói riêng hay nhân
viên Logistics nói chung phải được trang bị đầy đủ kiến thức chuyên môn cũng như kĩ
năng ứng phó và giải quyết với các tình huống phức tạp mà công việc này đem lại; nhanh
chóng, gọn gàng và có tính chính xác cao. Không chỉ dừng lại ở đó, các bộ phận trong
ngành nghề này cần có sự liên kết chặt chẽ, không một bộ phận nào là quan trọng nhất,
bổ sung và hỗ trợ lẫn nhau góp phần tăng năng suất, với chi phí tối ưu và lợi nhuận cao
nhất.
- Thế nhưng, các thủ tục Hải quan xuất khẩu giúp hàng hóa được thông luồng là vấn đề
nan giải tồn tại ở một số công ty, doanh nghiệp hiện nay. Thực trạng ra sao và cần có
những giải pháp gì để khắc phục tình trạng này. Dựa theo cơ sở nghiên cứu khoa học,
triển khai vấn đề khai báo Hải quan trong thông quan hàng hóa xuất khẩu, đề tài này
12
hướng đến những mục tiêu cụ thể sau:
Về phương diện lý luận:
Đề tài làm rõ các nhận thức, hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản, phân tích nội hàm
và đưa ra những nội dung:
• Ngành hải quan Việt Nam? Vị trí hoạt động?
• Nghiên cứu các công ước, điều ước quốc tế về Hải quan
• Tìm hiểu về thủ tục Hải quan điện tử và thủ tục Hải quan xuất nhập khẩu? Qui trình
thực hiện thủ tục xuất nhập khẩu? Các điều kiện áp dụng? Những điểm cần lưu ý?
Về thực tiễn:
* Sử dụng phương pháp tra cứu thông tin, để hiểu rõ hơn về thực trạng chung ở Việt
Nam cũng như các công ty, chi cục HQ đang gặp phải về các thủ tục Hải quan xuất khẩu.
Những kết quả đạt được, khó khăn còn tồn tại, nguyên nhân khắc phục.
* Trên cơ sở xem xét, đánh giá và đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực
hiện các thủ tục Hải quan xuất khẩu của Việt Nam và các địa điểm nghiên cứu. Qua đó,
đưa ra những quyết định để thực hiện.
* Trong tương lai, sẽ có những sự chuyển biến, vậy chúng ta đang và sẽ cần làm gì để
phát triển ngành xuất nhập khẩu nói chung và Hải quan nói riêng. Có những quy định
mới, có những nguyên tắc mới,…Thế nên, không chỉ dừng lại ở hiện tại, nghiên cứu sinh
xây dựng mục tiêu, phương hướng và đề xuất những giải pháp, các điều kiện áp dụng
13
trong những năm tiếp theo.
Chương 1: Cơ sở lí luận
14
1. Khai báo Hải quan:
- Khai báo thủ tục hải quan là những thủ tục cần thiết tại cửa khẩu, cảng biển, cảng hàng
không cần thiết để cho phép hàng hóa, phương tiện vận tải được phép nhập khẩu/nhập
cảnh hoặc xuất khẩu/xuất cảnh ra khỏi biên giới quốc gia.
- Đối với việc khai báo thủ tục hải quan thì mục đích của chúng nhiều mục đích khách nhau
nhưng chung quy vẫn có hai nguyên nhân chính:
+ Để Nhà nước tính và thu thuế. Đây là mục đích rất quan trọng trả lời tại sao chúng ta lại
phải tốn quá nhiều thời gian, công sức của bao nhiêu người để giải quyết công việc này.
+ Để quản lý hàng hóa, đảm bảo hàng hóa ra/vào lãnh thổ Việt Nam không thuộc danh
mục cấm như
/ Ngà voi, súng, ma túy vào Việt Nam
/ Không thể xuất đồ cổ, động vật hoang dã ra khỏi Việt Nam theo con đường chính ngạch.
2. Khai báo Hải quan điện tử:
- Là hình thức khai hải quan bằng phần mềm cài trên máy tính, sau đó truyền dữ liệu tờ
khai hải quan qua mạng internet tới cơ quan hải quan để tiến hành thông quan hàng hóa.
- Cụm từ này được sử dụng để phân biệt với hình thức khai báo hải quan bằng giấy như
trước đây. Khi đó, người khai hải quan điền tay vào mẫu tờ khai in sẵn, rồi đem bộ tờ khai
cùng chứng từ liên quan (tờ khai trị giá, invoice, packing list, hợp đồng thương mại, chứng
nhận xuất xứ, vận tải đơn, giấy phép…) lên cơ quan hải quan để làm thủ tục thông quan.
- Về mặt khái niệm, có lẽ cũng nên phân biệt một chút giữa hình thức mới này với “khai
hải quan từ xa”:
+ Khai hải quan từ xa (hiện đang được bỏ dần) là hình thức khai cho thủ tục hải quan bằng
15
giấy. Sau khi khai báo và truyền dữ liệu qua máy tính tới cơ quan hải quan, hệ thống sẽ
cấp số tiếp nhận, và người khai phải mang tờ khai giấy đến chi cục hải quan để làm thủ
tục.
+ Khai điện tử (chính thức áp dụng toàn quốc từ 2013) là hình thức khai cho thủ tục hải
quan điện tử, nghĩa là thực hiện “trọn gói” từ đăng ký tiếp nhận cho đến thông quan hàng
hóa. Trường hợp tờ khai được phân vào luồng xanh thì có thể trực tiếp ra cảng lấy hàng.
Trường hợp phân vào luồng vàng hoặc đỏ thì người khai phải đến chi cục hải quan xuất
trình hồ sơ.
3. Chứng từ xuất khẩu và sự cần thiết của chứng từ xuất khẩu hàng hóa:
- Bộ chứng từ xuất nhập khẩu bao gồm những giấy tờ cần thiết để hoàn thành việc xuất
hay nhập khẩu một lô hàng.
- Có những chứng từ do phía xuất khẩu làm (invoice, packing list, CO…), hay do người
nhập làm (L/C), hoặc cả 2 bên làm (hợp đồng, tờ khai)… Do vậy, tùy vào vai trò bạn là
người bán hay người mua hàng, mà việc chuẩn bị chứng từ có khác nhau.
- Cũng cần lưu ý, bộ chứng từ xuất nhập khẩu không hoàn toàn giống với bộ hồ sơ hải
quan. Thông thường, hồ sơ hải quan (hàng thương mại) sẽ gồm tờ khai hải quan và một
số chứng từ xuất nhập khẩu như: hợp đồng, invoice, Packing List, C/O…
* Chứng từ bắt buộc: Đây là những giấy tờ tài liệu mà gần như bắt buộc phải có với tất
cả các lô hàng.
- Hợp đồng thương mại (Sales Contract) là văn bản thỏa thuận giữa người mua và người
bán về các nội dung liên quan: thông tin người mua & người bán, thông tin hàng hóa,
16
điều kiện cơ sở giao hàng, thanh toán v.v…
- Hóa đơn thương mại (Commercial Invoice): chứng từ do người xuất khẩu phát hành
để đòi tiền người mua cho lô hàng đã bán theo thỏa thuận trong hợp đồng. Chức năng
chính của hóa đơn là chứng từ thanh toán, nên cần thể hiện rõ những nội dung như: đơn
giá, tổng số tiền, phương thức thanh toán, thông tin ngân hàng người hưởng lợi…
- Phiếu đóng gói hàng hóa (Packing List): là loại chứng từ thể hiện cách thức đóng gói
của lô hàng. Qua đó, người đọc có thể biết lô hàng có bao nhiêu kiện, trọng lượng và
dung tích thế nào...
- Tờ khai hải quan (Customs Declaration): chứng từ kê khai hàng hóa xuất nhập khẩu với
cơ quan hải quan để hàng đủ điều kiện để xuất khẩu hoặc nhập khẩu vào một quốc gia.
- Một số chứng từ xuất nhập khẩu khác:
+ Giấy chứng nhận chất lượng (CQ - Certificate of Quality).
+ Chứng nhận kiểm định (CA - Certificate of analysis ).
+ Giấy chứng nhận vệ sinh (Sanitary Certificate).
+ Chứng thư hun trùng (Fumigation Certificate).
Chứng từ xuất nhập khẩu vô cùng khá đa dạng và cũng có sự khác nhau theo từng trường
hợp cụ thể. Chứng từ xuất khẩu hàng hóa nắm vai trò vô cùng quan trọng tuy nhiên trong
quá trình khai báo còn xảy ra nhiều nhầm lẫn và sai xót dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm
trọng dẫn đến việc chậm trễ lô hàng hay khai sai thông tin, báo giá sai…ảnh hưởng đến
danh dự và uy tín của cá nhân và công ty. Thậm chí phải chi trả một khoản đền bù rất
lớn.
17
4. Hải quan
- Khái quát sự ra đời và phát triển của Hải quan Việt Nam
+ “Hải quan” là cụm từ được phiên dịch từ chữ Hán, theo khái niệm này Hải quan là cơ
quan Nhà nước phụ trách việc kiểm tra, giám sát, kiểm soát hàng hoá, vật phẩm và
phương tiện vận tải được phép đưa vào, đưa ra khỏi lãnh thổ quốc gia, và thu thuế quan
các loại động sản này.
+ Tuỳ theo tình hình chính trị, hoàn cảnh lịch sử, điều kiện kinh tế - xã hội và mối quan
hệ quốc tế của mỗi nước, mỗi khu vực trong từng thời kỳ mà chức năng nhiệm vụ, hình
thức tổ chức, tên gọi, phạm vi địa bàn hoạt động, vị trí trong hệ thống bộ máy Nhà nước
có thể khác nhau, nhưng xét về tính chất cơ bản, Hải quan các nước đều có vai trò quan
trọng như nhau : Đó là binh chủng đặc biệt gác cửa đất nước về kinh tế, gắn liền với hoạt
động đối ngoại, kinh tế đối ngoại và an ninh quốc gia.
+ Trải qua từng giai đoạn cách mạng, ngành Hải quan đã không ngừng phát triển, đảm
bảo đáp ứng yêu cầu các nhiệm vụ quản lý, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp cách mạng
của dân tộc.
- Hải quan Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thống nhất
đất nước: Nhiệm vụ của ngành Hải quan là cùng với cả nước xây dựng chủ nghĩa xã hội
ở miền Bắc, đấu tranh chống đế quốc Mỹ giải phóng Miền Nam thống nhất đất nước. Để
đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới, tháng 10 năm 1954 Hội đồng Chính phủ đã quyết định
giao Bộ Công Thương quản lý hoạt động ngoại thương và thành lập Sở Hải quan thuộc
Bộ Công Thương.
+ Ngày 27/2/1960, Chính phủ ban hành Nghị định 03/CP ban hành điều lệ Hải quan, đây
là văn bản pháp quy tương đối hòan chỉnh đầu tiên về các luật lệ, thủ tục Hải quan, được
18
Nhà nước công bố và xác định lực lượng Hải quan là “công cụ” đảm bảo thực hiện đúng
chế độ Nhà nước độc quyền ngoại thương, ngoại hối, thi hành chính sách thuế quan, tiếp
nhận hàng viện trợ và chống buôn lậu qua biên giới.
+ Đến năm 1962, Bộ Ngoại thương ban hành quyết định số 490 BNgT-QĐ ngày 17/6/1962
đổi tên Sở Hải quan thành Cục Hải quan Trung ương trực thuộc Bộ Ngoại Thương.
+ Sau giải phóng Miền Nam thống nhất đất nước, hệ thống Hải quan triển khai hoạt động
trên địa bàn cả nước. Do yêu cầu quản lý tòan diện, tập trung thống nhất về công tác Hải
quan, Chính phủ đã có Chỉ thị số 80/CT ngày 5/3/1979 quyết định chuyển tổ chức Hải
quan ở các địa phương trực thuộc UBND Tỉnh, Thành phố sang trực thuộc Cục Hải quan
Trung ương:
+ Ngày 30/8/1984 Hội đồng Nhà nước đã có Nghị quyết số 547/NQ/HĐNN phê chuẩn
việc thành lập Tổng cục Hải quan trực thuộc Hội đồng Bộ trưởng. Sau đó, ngày
20/10/1984 Hội đồng Bộ trưởng ban hành Nghị định số 139/HĐBT quy định nhiệm vụ,
quyền hạn và tổ chức bộ máy của Tổng cục Hải quan. Theo đó, Ngành Hải quan được xác
định là “công cụ chuyên chính nửa vũ trang của Đảng và Nhà nước”. Đến năm 1990, Hội
đồng Nhà nước thông qua pháp lệnh Hải quan đánh dấu bước phát triển mới của ngành
Hải quan.
+ Ngày 29/6/2001 tại kỳ họp thứ 9 Quốc Hội khóa X đã thông qua Luật Hải quan và ngày
12/7/2001 Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ký Lệnh số
09/2001/L/CTN công bố Luật Hải quan. Trước tác động của yêu cầu hội nhập quốc tế,
yêu cầu đặt ra là phải hội nhập tối đa các chuẩn mực quốc tế có liên quan đến Hải quan,
ngày 25/5/2005 Quốc hội Khóa XI, kỳ họp thứ 7 đã thông qua Luật sửa đổi bổ sung một
19
số điều của Luật Hải quan.
+ Trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế và định hướng phát triển kinh tế của nước ta,
ngành Hải quan đứng trước những nhiệm vụ ngày càng nặng nề và phức tạp hơn, để đáp
ứng nhu cầu phát triển của ngành và tạo điều kiện phối hợp dễ dàng hơn với các cơ quan
Nhà nước có liên quan, và theo yêu cầu của quá trình cải cách hành chính Nhà nước và
để thực hiện cải cách bộ máy Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số
113/2002/QĐ-TTg ngày 10/9/2002 về việc chuyển Tổng cục Hải quan vào Bộ Tài chính
cho đến nay.
- Chức năng, nhiệm vụ của Hải quan Việt Nam:
+ Chức năng, nhiệm vụ truyền thống của Hải quan là bảo vệ chủ quyền an ninh kinh tế
của quốc gia. Mục tiêu tổng quát của chức năng nhiệm vụ này là đảm bảo việc bảo vệ và
tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế đất nước. Chức năng của Hải quan trong xã
hội thể hiện qua những mục tiêu mà Hải quan nhằm đạt được thông qua các hoạt động
của mình. Những mục tiêu này thay đổi tuỳ theo hình thái ý thức xã hội và mô hình phát
triển kinh tế của mỗi quốc gia.
+ Hải quan Việt Nam có hai chức năng cơ bản là chức năng quản lý Nhà nước về Hải quan
và chức năng chống buôn lậu hoặc vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới.
+ Hai chức năng này là hai mặt của vấn đề thuộc quyền lực Nhà nước về Hải quan để bảo
vệ lợi ích, chủ quyền và an ninh quốc gia trong hoạt động đối ngoại và kinh tế đối ngoại.
Do đó, hai chức năng này có mối quan hệ tương hỗ và tạo nên sức mạnh tổng hợp thuộc
quyền lực của Hải quan Việt Nam, được Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó.
- Nhiệm vụ, quyền hạn của Hải quan Việt Nam: Điều 11 - Luật Hải quan quy định rõ: “Hải
quan Việt Nam có nhiệm vụ thực hiện kiểm tra, giám sát hàng hoá, phương tiện vận tải;
20
phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới; tổ chức thực hiện
pháp luật về thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; thống kê hàng hoá xuất khẩu,
nhập khẩu, kiến nghị chủ trương, biện pháp quản lý Nhà nước về Hải quan đối với hoạt
động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh và chính sách thuế đối với
hàng hóa xuất khẩu nhập khẩu”.
Khái niệm:
- Hải quan là một ngành có nhiệm vụ thực hiện kiểm tra, giám sát hàng hóa, phương
tiện vận tải, phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới. Tổ
chức thực hiện pháp luật về thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, kiến nghị chủ
trương, biện pháp quản lý Nhà nước về hải quan đối với hoạt động xuất khẩu, nhập
khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh và chính sách thuế đối với hàng hóa xuất khẩu,
nhập khẩu.
- Hành chính Hải quan: là một bộ phận của nền hành chính quốc gia, bao gồm hệ thống
thực thi quyền hành pháp, là công cụ của hành pháp, quản lý một lĩnh vực xã hội - lĩnh
vực Hải quan, trên cơ sở thực hiện đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà
nước về Hải quan.
Hành chính Hải quan được thể hiện trên các phương diện:
+ Thể chế hành chính Hải
+ Hệ thống thiết chế bộ máy Hải
+ Hệ thống nhân sự Hải quan
- Ở nước ta, hệ thống hành chính Hải quan bao gồm từ hệ thống thể chế hành chính, đến
hệ thống thiết chế bộ máy và hệ thống nhân sự, là công cụ đắc lực bảo vệ cho đường lối,
21
chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, Nghị quyết của Quốc hội và hệ thống văn
bản pháp quy của Chính phủ về phát triển kinh tế- xã hội nói chung, về đối ngoại, kinh tế
đối ngoại và an ninh quốc gia nói riêng, được thực hiện nhằm đem lại lợi ích cho đất
nước và cho nhân dân, đóng góp ngày càng quan trọng trong việc đem lại lợi ích cho cả
cộng đồng quốc tế.
Vị trí:
- Địa bàn hoạt động hải quan bao gồm các khu vực cửa khẩu đường bộ, ga đường sắt
liên vận quốc tế, cảng biển quốc tế, cảng sông quốc tế, cảng hàng không dân dụng quốc
tế, các địa điểm làm thủ tục hải quan ngoài cửa khẩu, khu chế xuất, kho ngoại quan, kho
bảo thuế, khu vực ưu đãi hải quan, bưu điện quốc tế, các địa điểm kiểm tra hàng hoá
xuất khẩu, nhập khẩu trong lãnh thổ và trên vùng biển thực hiện quyền chủ quyền của
Việt Nam, trụ sở doanh nghiệp khi tiến hành kiểm tra sau thông quan và các địa bàn hoạt
động hải quan khác theo quy định của pháp luật.
- Trong địa bàn hoạt động hải quan, cơ quan hải quan chịu trách nhiệm kiểm tra, giám
sát, kiểm soát đối với hàng hoá, phương tiện vận tải.
- Chính phủ quy định cụ thể phạm vi địa bàn hoạt động hải quan.
Hải quan Việt Nam:
- Tổng cục Hải quan là cơ quan Chính phủ thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về Hải
quan, trực thuộc Bộ Tài chính.
- Hải quan Việt Nam, tên gọi trước đây là "Sở Thuế quan và Thuế gián thu" được thành
lập rất sớm, chỉ 8 ngày sau khi chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản tuyên ngôn độc lập
(02/09/1945). Nó thể hiện quyền làm chủ, và là nguồn thu cho ngân sách nhà nước trong
22
buổi ban đầu.
Thủ tục hải quan:
- Là một trong các công việc mà người làm thủ tục hải quan và nhân viên hải quan phải
thực hiện theo quy định của pháp luật đối với đối tượng làm thủ tục hải quan khi xuất-
nhập khẩu, xuất - nhập cảnh hoặc quá cảnh.
- Thủ tục Hải quan là một bộ phận của nghiệp vụ Hải quan nhằm thực hiện chức năng
quản lý Nhà nước về Hải quan. Thủ tục Hải quan cụ thể hóa, chi tiết hóa những yêu cầu
đề ra cho các đối tượng chịu sự quản lý Nhà nước về Hải quan. Các đối tượng đó chỉ
được thông quan khi đã hoàn thành thủ tục Hải quan. Thể lệ thủ tục Hải quan được đặt
ra vừa có tính chất hướng dẫn, vừa có tính chất bắt buộc phải thi hành đối với các cá
nhân, tổ chức tiến hành các hoạt động xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh.
Nguyên tắc chung:
Nguyên tắc chung về thủ tục hải quan của các quốc gia trên thế giới cũng như của Việt
Nam quy định đối tượng là hàng hóa, hành lý, phương tiện vận tải… khi xuất khẩu, nhập
khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh hoặc quá cảnh phải làm thủ tục hải quan trên cơ sở tuân thủ
các bước sau:
- Khai báo với hải quan cửa khẩu về tình hình đối tượng xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh,
nhập cảnh hoặc quá cảnh theo quy định của cơ quan hải quan.
- Xuất trình đối tượng làm thủ tục hải quan tại địa điểm và thời gian quy định của cơ
quan hải quan.
- Chấp hành quyết định giải quyết của cơ quan hải quan và thực hiện các nghĩa vụ khác
23
có liên quan.
- Ở Việt Nam, theo điều 1 của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hải quan, Điều
16 Luật Hải quan Việt Nam được sửa đổi, bổ sung, thủ tục hải quan được quy định cụ
thể như sau:
* Khi làm thủ tục hải quan, người khai hải quan phải:
- Khai và nộp tờ khai Hải quan; nộp, xuất trình chứng từ thuộc hồ sơ hải quan, trong
trường hợp thực hiện thủ tục hải quan điện tử, người khai hài quan được khai và gửi hồ
sơ hải quan thông qua hệ thống dữ liệu điện tử của Hải quan.
- Đưa hàng hóa, phương tiện vận tải đến địa điểm được quy định cho việc kiểm tra thực
tế hàng hóa, phương tiện vận tải.
- Nộp thuế và thực hiện các nghĩa vụ tài chính khác theo quy định của pháp luật Thủ tục
hải quan đối với hàng xuất nhập khẩu Nhóm thực hiện:
* Khi làm thủ tục hải quan, công chức hải quan phải:
- Tiếp nhận và đăng ký hồ sơ hải quan, trong trường hợp thực hiện thủ tục hải quan điện
tử, việc tiếp nhận và đăng ký hồ sơ được thực hiện thông qua hệ thống dữ liệu điện tử
của Hải quan.
- Kiểm tra hồ sơ hải quan và kiểm tra thực tế hàng hóa, phương tiện vận tải.
- Thu thuế và các khoản thu khác theo quy định của pháp luật.
24
- Quyết định việc thông quan hàng hóa, phương tiện vận tải.
Cải cách thủ tục Hải quan trong giai đoạn hiện nay:
* Cải cách thủ tục hành chính và và vai trò của cải cách thủ tục hành chính trong
quản lý Nhà nước:
- Quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam bắt đầu từ năm 1979 với tính cách là một đáp
ứng sách lược trước những khó khăn kinh tế do nền kinh tế bao cấp và sự giảm viện trợ
của nước ngoài gây ra. Trong suốt thập niên 80 của thế kỷ XX, Nhà nước đã có những
biện pháp cải cách khác nhau, nhưng đã không đạt được nhiều thành công ở tầm vĩ mô,
nền kinh tế vẫn ở trong tình trạng mất ổn định và khủng hoảng kinh tế- xã hội.
- Đứng trước thực tiễn đó, đại hội VI của Đảng năm 1986 đã khởi xướng công cuộc đổi
mới đất nước, chuyển từ kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường theo
định hướng XHCN, song song với quá trình này nền hành chính quốc gia cũng buộc phải
có nhiều đổi mới, cải cách thủ tục hành chính Nhà nước đã đặt ra như một đòi hỏi khách
quan của thực tiễn, của quy luật phù hợp giữa kiến trúc thượng tầng và cơ sở hạ tầng.
Cải cách thủ tục hành chính có tác động to lớn đối với việc thúc đẩy phát triển kinh tế -
xã hội.
* Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực quản lý Nhà nước về Hải quan:
Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực quản lý Nhà nước về Hải quan nhằm nâng cao
năng lực quản lý và chất lượng phục vụ của cơ quan Hải quan, bên cạnh việc giải quyết
các mâu thuẫn trong quá trình tác nghiệp của ngành Hải quan với sự gia tăng nhanh và
không ngừng của khối lượng hàng hoá xuất nhập khẩu, phương tiện vận tải và người
xuất nhập cảnh, sự đa dạng hoạt động giao lưu thương mại quốc tế, thông qua việc cải
25
cách thủ tục hành chính Hải quan cũng sẽ tạo thuận lợi, thông thoáng hơn cho hoạt động
xuất nhập khẩu, đầu tư, du lịch, góp phần nâng cao nâng cao vị thế của ngành Hải quan
cũng như nâng cao năng lực cạnh tranh của cộng đồng doanh nghiệp.
* Những loại thủ tục Hải quan:
* Đối với hàng hoá:
- Thủ tục Hải quan đối với hàng hoá xuất nhập khẩu thương mại
- Thủ tục Hải quan đối với hàng hoá xuất nhập khẩu đầu tư, tạo tài sản cố định.
- Thủ tục Hải quan đối với hàng hoá xuất nhập khẩu theo hình thức gia công.
- Thủ tục Hải quan đối với hàng hoá tạm xuất
- tái nhập, tạm nhập
- tái xuất
- Thủ tục Hải quan đối với hàng hoá xuất nhập khẩu chuyển cửa khẩu
- Thủ tục Hải quan đối với hàng hoá xuất nhập khẩu tại chỗ
- Thủ tục Hải quan đối với hàng hoá nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu.
- Thủ tục Hải quan đối với hàng hoá xuất nhập khẩu phi mậu dịch
- Thủ tục Hải quan đối với hàng hoá xuất nhập khẩu ra vào kho ngoại quan, kho bảo thuế
- Thủ tục Hải quan đối với hàng hoá quá cảnh
* Đối với phương tiện vận tải:
- Thủ tục Hải quan đối với phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh (đường bộ, đường
26
biển, đường không).
- Thủ tục Hải quan đối với phương tiện vận tải quá cảnh (đường bộ).
- Thủ tục Hải quan đối với phương tiện vận tải chuyển cảng (đường biển)
Nội dung của cải cách thủ tục Hải quan:
* Mục tiêu của cải cách thủ tục Hải quan:
- Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực quản lý Nhà nước về Hải quan nhằm nâng
cao năng lực quản lý và chất lượng phục vụ của cơ quan Hải quan, bên cạnh việc giải
quyết các mâu thuẫn trong quá trình tác nghiệp của ngành Hải quan với sự gia tăng không
ngừng của khối lượng hàng hoá xuất nhập khẩu, phương tiện vận tải và người xuất nhập
cảnh, sự đa dạng hoạt động thương mại quốc tế, giúp cho nền kinh tế Việt Nam hội nhập
sâu rộng hơn vào nền kinh tế thế giới. Đồng thời, thông qua việc cải cách thủ tục Hải
quan cũng sẽ tạo thuận lợi, thông thoáng hơn cho hoạt động xuất nhập khẩu, đầu tư, du
lịch, góp phần nâng cao nâng cao vị thế của ngành Hải quan cũng như nâng cao năng lực
cạnh tranh của cộng đồng doanh nghiệp.
- Đối với nghiệp vụ Hải quan, thì cải cách thủ tục hành chính trọng tâm là cải cách thủ tục
Hải quan bởi lẽ:
- Cải cách thủ tục Hải quan thực chất là làm đơn giản hóa, công khai hóa và từng bước
hiện đại hóa công tác Hải quan. Quá trình này sẽ tạo ra môi trường thông thoáng cho
hoạt động xuất nhập khẩu, đầu tư, du lịch...đáp ứng yêu cầu chính sách mở cửa kinh tế
của đất nước
- Cải cách thủ tục Hải quan là khâu đột phá để thực hiện hoàn thiện đồng bộ công tác
27
quản lý Hải quan từ quản lý Nhà nước đến quản lý nghiệp vụ Hải quan.
- Cải cách thủ tục Hải quan bắt buộc cải cách đồng bộ thể chế hành chính Hải quan bao
gồm: tổ chức bộ máy, luật pháp và hệ thống nhân sự Hải quan.
- Cải cách thủ tục Hải quan nhằm giảm chi phí xã hội
* Yêu cầu cải cách thủ tục Hải quan:
- Tháo gỡ các vướng mắc chồng chéo trong quy định của pháp luật về thủ tục Hải quan.
- Phù hợp với tiến trình hội nhập quốc tế.
- Tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu.
- Nâng cao chất lượng bộ máy và đội ngũ cán bộ công chức.
* Kinh nghiệm của một số quốc gia về cải cách thủ tục Hải quan:
- Thực hiện các cam kết quốc tế là điều kiện tiên quyết cho quá trình hiện đại hóa và cải
cách tủ tục Hải quan. Đây là sự đóng góp trực tiếp của Hải quan vào quá trình tạo thuận
lợi cho thương mại phát triển và phát triển kinh tế bằng cách tạo môi trường hấp dẫn
thu hút đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài.
- Tăng cường hiệu quả hoạt động của Hải quan các cấp, dựa trên cơ sở áp dụng thống
nhất, đồng nhất hệ thống pháp luật quốc gia. Qua đó hạn chế sự tuỳ tiện trong triển khai
các chỉ đạo nghiệp vụ. - Xây dựng một chính sách chiến lược cho riêng ngành Hải quan
căn cứ vào các chương trình kinh tế của Chính phủ và đáp ứng nhu cầu đòi hỏi của giới
doanh nghiệp. Để tiến hành hiện đại hóa và cải cách, vai trò của cơ quan Hải quan cần
phải nâng cao, Hải quan cần được giao thêm nhiệm vụ mới, tập trung vào các lĩnh vực
như thu thêm các loại thuế gián thu và thuế khác, đồng thời tăng cường đấu tranh chống
28
buôn lậu và vận chuyển trái phép.
- Nâng cao vai trò quyết định của đội ngũ chuyên gia đối với những nội dung mang tính
kỹ thuật cao và vai trò này phải được các cấp có thẩm quyền cao nhất ủng hộ. Kết hợp
kiến thức chuyên môn với phương tiện xử lý thông tin hiện đại.
- Tự động hóa quy trình thủ tục Hải quan và các công việc có liên quan đến nghiệp vụ Hải
quan .
5. Tờ khai hải quan xuất khẩu:
Bản chất, phân loại và công dụng:
* Đặc điểm: Tờ khai hải quan xuất khẩu là một văn bản do chủ hàng, chủ phương tiện
khai báo xuất trình cho cơ quan hải quan trước khi hàng hoặc phương tiện xuất qua lãnh
thổ quốc gia.
* Tờ khai hải quan hàng xuất khẩu:
- Bộ tờ khai hải quan hàng hoá xuất khẩu gồm hai tờ: một tờ là Bản lưu Hải quan, và một
tờ là bản lưu người khai hải quan, nội dung thì giống hệt nhau.
a. Hình thức, kích thước tờ khai hải quan hàng hóa xuất khẩu (HQ/2002-XK) Tờ khai hàng
hóa XK được in chữ đen trên 2 mặt khổ giấy A4, nền màu hồng nhạt, có chữ xuất khẩu
màu hồng, đậm, chìm.
Kết cấu của tờ khai xuất khẩu bao gồm các phần:
* Mặt trước của tờ khai:
- Phần tiêu đề tờ khai: Dành cho hải quan nơi làm thủ tục ghi tên cơ quan hải quan, ghi
29
số tờ khai, họ tên cán bộ đăng kí tờ khai.
- Phần A: phần dành cho người khai hải quan kê khai và tính thuế, bào gồm tiêu thức từ
1-20
* Mặt sau của tờ khai:
- Phần B: phần dành cho cơ quan kiểm tra của cơ quan hải quan: Dành cho cơ quan hải
quan ghi các kết quả kiểm tra thực tế hàng hóa, ghi số lệ phí hải quan phải nộp.
- Ô 22 dành cho người đại diện chủ hàng chứng kiến việc kiểm tra thực tế hàng hóa kí
tên và ghi cho ý kiến( nếu có).
Tờ khai XK được thiết kế cho khai báo tối đa 9 mặt hàng. Đối với lô hàng không có thuế
hoặc thuế suất bằng 0% thì chỉ cần khai trên tờ khai hải quan.việc tính thuế XK có thể
được thực hiện trên phụ lục tờ khai hải quan.
* Quy định UCP về Tờ khai hải quan:
* Quy định chung:
- Người khai chỉ được sử dụng một loại mực (không dùng mực đỏ) để khai, không được
tẩy xoá, sửa chữa.
- Các mẫu ấn chỉ nghiệp vụ hải quan do Tổng cục Hải quan thống nhất phát hành và quản
lý trong toàn quốc.
* Ðối với hàng hoá xuất khẩu:
- Người làm thủ tục HQ chỉ được đăng ký tờ khai HQ khi đã tập kết đủ hàng tại địa điểm
30
kiểm tra hải quan, trừ những lô hàng có khối lượng lớn, số lượng lớn hoặc trường hợp
đặc biệt không thể tập kết một lúc tại một địa điểm để làm thủ tục (phải được trưởng
hải quan cửa khẩu/ cấp tương đương đồng ý bằng văn bản).
- Người ký tên trên tời khai HQ:
+ Người đại diện hợp pháp (Giám đốc, phó giám đốc hoặc người được giám đốc uỷ quyền
bằng văn bản) cho doanh nghiệp XNK.
+ Người đại diện hợp pháp (Giám đốc, phó giám đốc hoặc người được giám đốc uỷ quyền
bằng văn bản) cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu uỷ thác.
+ Người đại diện hợp pháp (Giám đốc, phó giám đốc hoặc người được giám đốc uỷ quyền
bằng văn bản) cho doanh nghiệp làm dịch vụ thủ tục HQ.
* Trách nhiệm Ðối với người khai báo HQXK:
- Khai báo đầy đủ, chính xác hàng hóa thực tế theo các nội dung quy định tại phần dành
cho người khai báo trong tờ khai hải quan;
- Tự xác định mã số hàng hóa, thuế suất, giá tính thuế của từng mặt hàng xuất khẩu, tự
tính số thuế phải nộp của từng loại thuế trên tờ khai hải quan;
- Việc khai báo trên tờ khai hải quan có thể được thực hiện bằng đánh máy chữ, máy vi
tính, hoặc viết tay nhưng phải bảo đảm cùng một loại mực (không dùng mực đỏ), cùng
một kiểu chữ. Các chứng từ nộp cho Hải quan nếu quy định là bản sao thì người đại diện
hợp pháp của doanh nghiệp phải ký và đóng dấu xác nhận lên chứng từ đó;
- Ký tên, đóng dấu vào tờ khai sau khi khai báo đầy đủ các tiêu chí trên tờ khai; nộp tờ
khai cùng các chứng từ khác theo quy định trong Nghị định 16/1999/NÐ-CP và Thông tư
31
hướng dẫn này cho Hải quan nơi làm thủ tục;
- Phát hiện, phản ánh kịp thời, trung thực những việc làm không đúng quy định, những
tiêu cực của cán bộ, nhân viên hải quan.
Nội dung chính của Tờ khai hải quan:
* Tiêu thức 1: Người xuất khẩu - Mã số
- Ghi tên đầy đủ và địa chỉ của doanh nghiệp các nhân xuất khẩu, kể cả số điện thoại và
fax Ðối với tờ khai xuất khẩu: ghi mã số đăng ký của doanh nghiệp xuất khẩu do Cục hải
quan tỉnh, TP cấp. Nếu người xuất khẩu là cá nhân thì không phải điền vào ô mã số.
- Ðối với tờ khai hàng nhập khẩu: không phải điền vào ô mã số.
* Tiêu thức 2: Người nhập khẩu – mã số:
- Ghi tên đầy đủ và địa chỉ của doanh nghiệp/cá nhân nhập khẩu, kể cả số điện thoại và
fax Ðối với tờ khai hàng nhập khẩu: ghi mã số đăng ký của doanh nghiệp nhập khẩu do
Cục hải quan tỉnh, TP cấp. Nếu người nhập khẩu là cá nhân thì không phải điền vào ô mã
số.
- Ðối với tờ khai xuất khẩu: không phải điền vào ô mã số.
* Tiêu thức 3: Người uỷ thác – Mã số:
- Ghi tên đầy đủ và địa chỉ của doanh nhiệp/cá nhân uỷ thác, kể cả số điện thoại và fax
(nếu có).
- Ghi mã số đăng ký của doanh nghiệp uỷ thác do Cục hải quan tỉnh, TP cấp. Nếu người
uỷ thác là doanh nghiệp nước ngoài (không đăng ký kinh doanh tại Việt Nam) hoặc cá
nhân thì không phải điền vào ô mã số.
32
* Tiêu thức 4: Phương tiện vận tải:
Ghi loại hình phương tiện vận tải (hàng không, đường biển, đường bộ, đường sắt) chở
hàng nhập khẩu từ nước ngoài tới Việt Nam hoặc chở hàng từ Việt Nam ra nước ngoài.
* Tiêu thức 5: Tên, số hiệu phương tiện:
Ghi tên tàu thuỷ, số chuyến bay, số hiệu phương tiện vận tải đường sắt chở hàng nhập
khẩu từ Việt Nam ra nước ngoài. Không phải ghi tiêu thức này nếu lô hàng được vận
chuyển bằng đường bộ.
* Tiêu thức 6: Ngày khởi hành/ngày đến:
Ghi ngày phương tiện vận tải khởi hành đối với hàng xuất khẩu, ngày phương tiện vận
tải đến đối với hàng nhập khẩu
* Tiêu thức 7: Số vận tải đơn:
Ghi số, ngày, tháng, năm của vận đơn (B/L) hoặc chứng từ vận tải có giá trị thay thế B/L,
có giá trị nhận hàng từ người vận tải. Không sử dụng tiêu thức này nếu là tờ khai hàng
xuất khẩu.
* Tiêu thức 8: Cảng, địa điểm bốc hàng:
- Ðối với tờ khai hàng xuất khẩu: ghi tên cảng, địa điểm nơi hàng hoá được xếp lên
phương tiện vận tải, áp mã hoá cảng phù hợp với ISO (LOCODE). Trường hợp địa điểm
bốc hàng chưa được cấp mã số theo ISO thì chỉ ghi danh vào tiêu thức này
- Ðối với tờ khai nhập khẩu thì ghi tên cảng, địa điểm bốc hàng theo hợp đồng ngoại
thương (nếu có)
33
* Tiêu thức 9: Cảng, địa điểm dỡ hàng:
- Ðối với tờ khai hàng nhập khẩu: ghi tên cảng, địa điểm nơi hàng được dỡ khỏi phương
tiện vận tải. áp dụng mã hoá cảng phù hợp với ISO (LOCODE). Trường hợp địa điểm dỡ
hàng chưa được cấp mã số theo ISO thì ghi địa danh vào tiêu thức này.
- Ðối với tờ khai hàng xuất khẩu thì ghi tên cảng, địa điểm dỡ hàng theo hợp đồng ngoại
thương (nếu có).
* Tiêu thức 10: Số giấy phép/ngày cấp/ngày hết hạn:
Ghi số văn bản hợp đồng cấp hạn ngạch hoặc duyệt kế hoạch XNK của Bộ Thương mại,
của Bộ ngành chức năng khác (nếu có), ngày ban hành và thời hạn có hiệu lực của văn
bản đó. áp dụng mã chuẩn trong ISO khi ghi thời hạn (năm- tháng- ngày).
* Tiêu thức 11: Số hợp đồng/ngày ký:
Ghi số và ngày ký hợp đồng ngoại thương của lô hàng xuất khẩu/nhập khẩu (hợp đồng
mua bán, hợp đồng gia công, hợp đồng đại lý bán hàng..)
* Tiêu thức 12: Hải quan cửa khẩu:
Ghi tên đơn vị hải quan cửa khẩu và tên đơn vị hải quan tỉnh, TP (TD: Hải quan cửa khẩu
cảng Sài Gòn KV1, Cục hải quan thành phố HCM) nơi chủ hàng sẽ đăng ký tờ khai hải
quan và làm thủ tuc hải quan cho lô hàng.
* Tiêu thức 15: Loại hình:
- Ðánh dấu vào ô thích hợp với loại hình: xuất khẩu, nhập khẩu, kinh doanh, đầu tư, gia
34
công…
- TD: Nhập khẩu hàng tạm nhập tái xuất thì đánh dấu vào các ô nhập khẩu và TN-TX.
Nhập khẩu nguyên liệu sản xuất hàng gia công thì đánh dấu vào các ô: nhập khẩu và gia
công. Ô trống sử dụng khi có hướng dẫn của Tổng cục hải quan.
* Tiêu thức 16: Nước xuất khẩu:
Ghi tên nước mà từ đó hàng hoá được chuyển đến Việt Nam (nơi mà hàng hoá được
xuất bán cuối cùng đến VIệt nam). Áp dụng mã nước ISO trong tiêu thức này đối với tờ
khai hàng nhập khẩu Chú ý: không ghi tên nước mà hàng hoá trung chuyển qua đó.
* Tiêu thức 17: Nước nhập khẩu:
Ghi tên nơi hàng hoá được nhập khẩu vào (nơi hàng hoá sẽ được chuyển đến theo thoả
thuận giữa người bán với người mua và vì mục đích đó mà hàng hoá xuất khẩu được bốc
lên phương tiện vận tải tại Việt Nam). Áp dụng mã nước cấp ISO trong tiêu thức này đối
với tờ khai hàng xuất khẩu.
Chú ý: Không ghi tên nước hàng hoá trung chuyển qua đó.
* Tiêu thức 18: Ðiều kiện giao hàng:
Ghi rõ điều kiện địa điểm giao hàng mà hai bên mua và bán thoả thuận (TD: CIF Hồ Chí
Minh).
* Tiêu thức 19: Số lượng mặt hàng:
Ghi tổng số các mặt hàng trong lô hàng thuộc tờ khai hải quan đang khai báo.
* Tiêu thức 20: Phương thức thanh toán:
Ghi rõ phương thức thanh toán cho lô hàng đã thoả thuận trong hợp đồng ngoại thương
35
(TD: L/C, DA, DP, TTR hoặc hàng đổi hàng…).
* Tiêu thức 21: Nguyên tệ thanh toán:
Ghi mã của loại tiền tệ dùng để thanh toán đã thoả thuận trong hợp đồng ngoại thương.
áp dụng mã tiền tệ phù hợp với ISO (TD: đồng Pranc Pháp là FRF; đồng đôla Mỹ là USD…).
* Tiêu thức 22: Tỷ giá tính thuế:
Ghi tỷ giá giữa đơn vị nguyên tệ với tiền Việt Nam áp dụng để tính thuế (theo quy định
hiện hành tại thời điểm mở tờ khai hải quan) bằng đồng Việt Nam
* Tiêu thức 23: Tên hàng
- Ghi rõ tên hàng hoá theo hợp đồng ngoại thương, L/C, hoá đơn…
- Trong trường hợp lô hàng có từ hai mặt hàng trở lên thì cách ghi vào tiêu thức này như
sau:
+ Trên tờ khai hải quan chính: Ghi tên gọi khái quát chung của lô hàng và theo phụ lục tờ
khai hoặc chỉ ghi theo phụ lục tờ khai
+ Trên phụ lục tờ khai: ghi tên từng mặt hàng
* Tiêu thức 24: Mã số HS. VN:
- Ghi mã số hàng hoá theo Danh mục hàng hoá XNK Việt Nam (HS.VN) do Tổng cục Thống
kê ban hành.
- Trong trường hợp lô hàng có từ 2 mặt hàng trở lên thì cách ghi vào tiêu thức này như
sau:
+ Trên tờ khai hải quan chính: không ghi gì
36
+ Trên phụ lục tờ khai: ghi mã số từng mặt hàng
* Tiêu thức 25: Xuất xứ:
- Ghi tên nước nơi hàng hoá được chế tạo (sản xuất ) ra. Căn cứ vào giấy chứng nhận
xuất xứ đúng quy định, thoả thuận trên hợp đồng và các tài liệu khác có liên quan đến lô
hàng. áp đụng mã nước quy định trong ISO.
- Ðối với hàng xuất khẩu, tiêu thức này có thể không ghi.
- Trong trường hợp lô hàng có từ 2 mặt hàng trở lên thì cách ghi vào tiêu thức này như
sau:
+ Trên tờ khai hải quan chính: không ghi gì.
+ Trên phụ lục tờ khai: ghi tên nước xuất xứ từng mặt hàng.
* Tiêu thức 26: Lượng và đơn vị tính:
- Ghi số lượng của từng mặt hàng xuất/nhập khẩu (theo mục tên hàng ở tiêu thức 23) và
đơn vị tính của loại hàng hoá đó (TD: mét, kg…) đã thoả thuận trong hợp đồng (nhưng
phải đúng với các đơn vị đo lường chuẩn mực mà Nhà nước Việt Nam đã công nhận)
- Trong trường hợp lô hàng có từ 2 mặt hàng trở lên thì cách ghi vào tiêu thức này như
sau:
+ Trên tờ khai hải quan chính: Không ghi gì
+ Trên phụ lục tờ khai: Ghi số lượng và đơn vị tính của từng mặt hàng
* Tiêu thức 27: Ðơn giá ngoại tệ:
- Ghi giá của 1 đơn vị hàng hoá (theo đơn vị tính ở tiêu thức 26) bằng loại tiền tệ dã ghi
ở tiêu thức 21 (nguyên tệ), căn cứ vào thoả thuận trong hợp đồng ngoại thương, hoá
37
đơn, L/C.
- Hợp đồng mua bán theo phương thức trả tiền chậm; giá mua, giá bán ghi trên hợp đồng
mua bán gồm cả lãi suất phải trả thì thì đơn giá được xác định bằng giá mua, giá bán trừ
(-) lãi suất phải trả theo hợp đồng mua bán.
- Trong trường hợp lô hàng có từ 2 mặt hàng trở lên thì cách ghi vào tiêu thức này như
sau:
+ Trên tờ khai hải quan chính: không ghi gì .
+ Trên phụ lục tờ khai: ghi giá của một đơn vị hàng hóa bằng ngoại tệ.
- Ðơn giá hàng gia công XK gồm nguyên liệu + nhân công
* Tiêu thức 28: Trị giá nguyên tệ:
Ghi giá bằng nguyên tệ của từng mặt hàng XNK, là kết quả của phép nhân (x) giữa lượng
(tiêu thức 26) và đơn giá của nguyên tệ (tiêu thức 27): lượng x đơn giá nguyên tệ + trị
giá nguyên tệ Trong trường hợp lô hàng có từ hai mặt hàng trở lên thì cách ghi vào tiêu
thức này như sau:
- Trên tờ khai hải quan chính: khi tổng trị giá nguyên tệ của các mặt hàng khai bảo tên
phụ lục tờ khai.
- Trên phụ lục tờ khai: Ghi trị giá nguyên tệ của từng mặt hàng.
* Tiêu thức 29: Loại thuế – mã số tính thuế:
- Các loại thuế phụ thu mà hàng hóa xuất nhập khẩu phải chịu đã được ghi sẵn trong tờ
khai hải quan.
- Căn cứ biểu thuế xuất nhập khẩu hiện hành để ghi mã số tương ứng với tính chất, cấu
38
tạo và công dụng của từng mặt hàng ở tiêu thức 23 theo từng loại thuế phụ thu.
- Trong trường hợp lô hàng có từ 2 mặt hàng trở lên thì cách ghi vào tiêu thức này như
sau:
+ Trên tờ khai hải quan chính: không ghi gì
+ Trên phụ lục tờ khai: ghi như hướng dẫn ở trên
* Tiêu thức 30: Lượng:
- Ghi số lượng của từng mặt hàng thuộc từng mã số ở tiêu thức 29. Chỉ ghi khi tính thuế
xuất khẩu nhập khẩu.
- Trong trường hợp lô hàng có từ 2 mặt hàng trở lên thì ghi vào tiêu thức này như sau:
+ Trên tờ khai hải quan chính: không ghi gì.
+ Trên phụ lục tờ khai: ghi như hướng dẫn ở trên.
* Tiêu thức 31: Ðơn giá tính thuế (VNÐ):
- Ghi giá ở một đơn vị hàng hoá ở tiêu thức 26 tính bằng đồng Việt Nam, dùng để tính
thuế. Chỉ ghi khi tính thuế xuất khẩu nhập khẩu. Việc xác đinh đơn giá tính thuế căn cứ
vào các quy định của các văn bản pháp qui do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban
hành có hiệu lực tại thời điểm mở tờ khai hải quan. Hiện là thông tư 82/1997/TT- BTC và
Quyết định 590 A/1998/QÐ-BTC).
- Phương pháp xác định tính thuế như sau:
- Ðối với những mặt hàng hoặc lô hàng phải áp dụng giá tính thuế theo bảng giá tối thiểu
thì đơn giá tính thuế là giá của mặt hàng đó ghi trong bảng giá tối thiểu do cơ quan Nhà
nước có thẩm quyền quy định.
39
- Ðối với các trường hợp không phải áp dụng bảng giá tối thiểu:
+ Ðối với hàng xuất khẩu: nếu đơn giá nguyên tệ là giá FOB hoặc giá DAF (đối với hàng
xuất khẩu qua biên giới đất liền) thì tính theo công thức:
- Ðơn giá tính thuế = đơn giá nguyên tệ (tiêu thức 27) x tỷ giá tính thuế (tiêu thức 22).
Nếu đơn giá nguyên tệ không phải là giá FOB hoặc DAF thì căn cứ vào đơn giá ngyên tệ
và các yếu tố khác có liên quan như phí bảo hiểm, phí vận tải…ghi trên các chứng từ hoặc
theo quy định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền để tính giá FOB hoặc giá DAF, từ đó
tính ra đơn giá tính thuế.
+ Ðối với hàng nhập khẩu:
/ Nếu đơn giá nguyên tệ là giá CIF hoặc giá DAF (đối với hàng NK qua biên giới đất liền)
thì tính theo công thức: Ðơn giá tính thuế = Ðơn giá nguyên tệ (tiêu thức 27) x tỷ giá tính
thuế (tiêu thức 22). Nếu đơn giá nguyên tệ không phải là giá CIF hoặc DAF thì căn cứ vào
đơn giá nguyên tệ và các yếu tố khác có liên quan như phí bảo hiểm, phí vận tải…ghi trên
các chứng từ hoặc theo quy định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền để tính ra giá CIF
hoặc giá DAF, từ đó tính ra giá tính thuế.
/ Trong trường hợp lô hàng có từ 2 mặt hàng trở lên thì cách ghi các tiêu thức này như
sau:
^ Trên tờ khai hải quan chính: không ghi gì
^ Trên phụ lục tờ khai: ghi như hướng dẫn ở trên.
* Tiêu thức 32: Trị giá tính thuế:
- Ðối với thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu: ghi trị giá của từng mặt hàng bằng đơn vị tiền
Việt Nam. Công thức tính: trị giá tính thuế xuất khẩu hoặc nhập khẩu = lượng (tiêu thức
40
30) x đơn giá tính thuế (tiêu thức 31).
- Ðối với thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế TTÐB: trị giá tính thuế GTGT hoặc TTÐB là
tổng của trị giá tính thuế xuất khẩu và thuế nhập khẩu phải nộp cả từng mặt hàng. Công
thức tính: Trị giá tính thuế GTGT hoặc TTÐB = Trị giá tính thuế nhập khẩu + Thuế nhập
khẩu phải nộp (ở tiêu thức 34) Ðối với phụ thu: là trị giá tính thuế xuất khẩu nhập khẩu.
- Trong trường hợp lô hàng có từ 2 mặt hàng trở lên thì cách ghi vào tiêu thức này như
sau:
+ Trên tờ khai hải quan chính: không ghi gì.
+ Trên phụ lục tờ khai: ghi như hướng dẫn ở trên.
* Tiêu thức 33: Thuế suất:
- Ghi mức thuế suất tương ứng với mã số đã xác định trong tiêu thức 29 theo các Biểu
thuế, biểu phụ thu có liên quan để làm cơ sở tính thuế.
- Trong trường hợp lô hàng có từ 2 mặt hàng trở lên thì cách ghi vào tiêu thức này như
sau:
+ Trên tờ khai hải quan chính: không ghi gì.
+ Trên phụ lục tờ khai: ghi như hướng dẫn ở trên.
* Tiêu thức 34: Số tiền phải nộp:
- Ghi số thuế xuất khẩu nhập khẩu, GTGT, TTÐB, phụ thu phải nộp (gọi chung là thuế), là
kết quả tính toán từ các thông số ở tiêu thức 32 và 33.
- Công thức tính: Số tiền phải nộp (của từng loại thuế, phụ thu) = trị giá tính thuế (của
41
từng loại thuế, phụ thu) x thuế suất (%).
- Trong trường hợp lô hàng có từ 2 mặt hàng trở lên thì cách ghi vào tiêu thức này như
sau:
+ Trên tờ khai hải quan chính: ghi tổng số của từng loại thuế, phụ thu (cộng trên các phụ
lục tờ khai hải quan ) vào ô dành cho loại thuế, phụ thu đó.
+ Trên phụ lục tờ khai: ghi như hướng dẫn ở trên. Ghi tổng số tiền bằng số và bằng chữ.
* Tiêu thức 37: Chứng từ kèm theo:
Liệt kê toàn bộ các chứng từ có liên quan đến lô hàng phải kèm theo tờ khai hải quan để
nộp cho cơ quan hải quan theo quy định.
* Tiêu thức 38: Chủ hàng hoặc người được ủy quyền cam đoan và ký tên:
Chủ hàng/người được ủy quyền làm thủ tục hải quan ghi ngày khai báo, ký, ghi rõ họ tên
và đóng dấu chịu trách nhiệm về nội dung khai báo và kết quả tính thuế có liên quan đến
khai báo trên tờ khai chính và phụ lục tờ khai (nếu có). Chủ hàng là cá nhân ghi rõ số,
ngày cấp, nơi cấp của chứng minh thư và giấy đăng ký kinh doanh.
Hướng dẫn lập Tờ khai hải quan:
42
* Tờ khai hải quan điện tử :
43
Hình 1. Tờ khai Hải quan điện tử bằng giấy
* Cách thức khai hải quan điện tử
- Bước 1: Khai và truyền tờ khai hải quan điện tử, tờ khai trị giá (nếu cần) theo đúng tiêu
chí và khuôn dạng chuẩn, và gửi tới hệ thống của cơ quan hải quan. Bạn lưu ý truyền
đúng tới Chi cục hải quan quản lý cảng hoặc kho CFS nơi giữ hàng của công ty bạn.
- Bước 2: Sau khi truyền số liệu, bạn sẽ nhận được thông tin phản hồi từ cơ quan hải
quan. Trường hợp hệ thống phát hiện thấy lỗi, sẽ có thông báo trên màn hình máy tính,
chẳng hạn như: “sai ngày hóa đơn”. Bạn chỉnh sửa cho chính xác rồi truyền lại. Khi các
bước thực hiện và số liệu sơ bộ hợp lệ, hệ thống sẽ trả về về số tờ khai hải quan, kết quả
phân luồng. Bạn sẽ thực hiện một trong các lựa chọn sau:
• Luồng xanh: Hàng của bạn được miễn kiểm tra hồ sơ giấy và miễn kiểm tra thực tế. Sau
khi lô hàng được cơ quan hải quan chấp nhận thông quan thì chuyển sang bước 3.
• Luồng vàng: Kiểm tra hồ sơ hải quan. Nếu được yêu cầu sửa đổi, bổ sung hồ sơ hải
quan thì doanh nghiệp thực hiện theo yêu cầu và xuất trình hồ sơ giấy để cơ qaun hải
quan kiểm tra. Nếu lô hàng được chấp nhận thông quan thì thực hiện tiếp bước 4, nếu
cơ quan hải quan yêu cầu kiểm tra htực tế hàng hóa thì chuyển sang bước 3.
• Luồng đỏ: Doanh nghiệp xuất trình hồ sơ giấy và hàng hóa để cơ quan hải quan kiểm
tra.
- Bước 3: Bạn in tờ khai trên hệ thống của mình để đi lấy hàng:
Tới đầu năm 2014, do việc triển khai thủ tục hải quan điện tử chưa đầy đủ và đồng bộ,
44
do đó trên thực tế bước này có khác đi. Bạn vẫn phải in tờ khai, kể cả trường hợp luồng
Xanh, tới chi cục hải quan trình bộ hồ sơ giấy để thông quan tại Chi cục hải quan trước
khi xuống cảng làm thủ tục lấy hàng.
* Phần mềm khai báo hải quan điện tử:
45
Hình 2. Giao diện phần mềm khai báo hải quan điện tử
Hình 2. Giao diện nhập tờ khai Hải quan điện tử VNACSS
* Quy trình nhập một tờ khai
Bước 1: Nhập thông tin chung về tờ khai.
Bước 2: Nhập thông tin chi tiết hàng hoá của tờ khai.
Bước 3: Nhập các chứng từ kèm theo của tờ khai: CO, Vận đơn, giấy phép, tờ khai trị giá,
hợp đồng, Hóa đơn TM,….
46
Bước 4: Khai báo tờ khai tới Hải quan.
Bước 5: Lấy kết quả trả về từ hải quan: Số tờ khai, kết quả phân luồng, hướng dẫn làm
thủ tục HQ, thông báo thuế,…
Bước 6: In tờ khai và làm thủ tục tiếp theo của quy trình thông quan điện tử.
* Chi tiết về Tờ khai hải quan:
* Địa điểm đăng kí:
- Địa điểm đăng ký tờ khai hải quan hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu được đăng ký tờ khai
tại trụ sở chi cục hải quan cửa khẩu hoặc chi cục hải quan ngoài cửa khẩu, cụ thể:
- Đối với hàng hóa không được chuyển cửa khẩu thì phải đăng ký tờ khai hải quan tại chi
cục hải quan quản lý địa điểm lưu giữ hàng hóa tại cửa khẩu, cảng đích;
- Đối với hàng hóa được chuyển cửa khẩu thì được đăng ký tờ khai hải quan tại chi cục
hải quan quản lý địa điểm lưu giữ hàng hóa tại cửa khẩu hoặc chi cục hải quan nơi hàng
hóa được chuyển cửa khẩu đến;
- Đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu theo một số loại hình cụ thể thì địa điểm đăng
ký tờ khai thực hiện theo từng loại hình tương ứng được hướng dẫn Thông tư này.
* Về điều kiện và thời điểm đăng ký tờ khai hải quan:
Việc đăng ký tờ khai được thực hiện ngay sau khi người khai hải quan khai, nộp đủ hồ sơ
hải quan theo quy định và được cơ quan hải quan kiểm tra các điều kiện đăng ký tờ khai
hải quan, bao gồm:
- Kiểm tra điều kiện để áp dụng biện pháp cưỡng chế, tạm dừng làm thủ tục hải quan;
- Kiểm tra tính đầy đủ hợp lệ của các thông tin khai hải quan và các chứng từ thuộc hồ
47
sơ hải quan;
- Kiểm tra việc tuân thủ chế độ, chính sách quản lý và chính sách thuế đối với hàng hóa
xuất khẩu, nhập khẩu.
* Trường hợp đủ điều kiện đăng ký tờ khai, công chức hải quan cấp số đăng ký tờ khai,
cập nhật vào hệ thống. Trường hợp không đủ điều kiện đăng ký tờ khai, công chức hải
quan thông báo lý do bằng văn bản cho người khai hải quan.
* Quy định này áp dụng đối với cả thủ tục hải quan điện tử theo quy định tại Thông tư
48
số 196/2012/TTBTC ngày 15/11/2012 của Bộ Tài chính.
Chương II: Thực trạng khai báo Hải quan điện tử ở nước ta
1. Tổng quan quy trình khai báo hải quan điện tử hàng xuất
Hình 3. Sơ đồ tổng quan quy trình khai báo và khai sửa đổi bổ sung trong thông quan đối với hàng hóa xuất khẩu.
Các bước quy trình khai báo hải quan xuất khẩu ở nước ta:
* Bước 1: Kiểm tra chính sách mặt hàng, chính sách thuế:
- Bước này cần thực hiện sớm, có thể trước cả khi đàm phán ký hợp đồng xuất khẩu. Là
công ty bán hàng, thì chắc chắn cần kiểm tra về chính sách của nhà nước có khuyến khích,
49
hạn chế, hay cấm xuất khẩu mặt hàng này không.
Hình 4. Hàng hóa cấm xuất khẩu
- Còn trường hợp bị hạn chế, phải xuất theo hạn ngạch, hay giấy phép, thì cần nghiên
cứu làm thủ tục này trước khi tiến hành ký hợp đồng xuất khẩu. Đương nhiên, không có
giấy phép hay xin được hạn ngạch, thì chẳng thể nào làm thủ tục hải quan xuất khẩu
được.
- Ngoài ra, chủ hàng xuất cũng cần tìm hiểu xem mặt hàng đó có chịu thuế xuất khẩu hay
không. Theo chính sách khuyến khích xuất khẩu, số lượng mặt hàng phải chịu thuế ít hơn 50
nhiều so với hàng nhập khẩu. Tuy nhiên, vẫn có những mặt hàng bị áp thuế xuất khẩu,
chẳng hạn như khoáng sản (than, đá, quặng, kim loại quý...), lâm sản (gỗ, sản phẩm gỗ)…
- Có thể tra cứu trong Danh mục các mặt hàng chịu thuế xuất khẩu trong cuốn Biểu thuế
hoặc tra cứu online trên website của Tổng cục hải quan
- Một khi đã nắm được các chính sách liên quan như vừa nêu trên, có thể xúc tiến đàm
phán ký kết hợp đồng ngoại thương với đối tác nước ngoài. Đây là nội dung riêng, nên
nhóm sẽ không đi chi tiết ở đây. Và sau khi hợp đồng đã ký kết, thì chuyển sang bước
thủ tục tiếp theo...
* Bước 2: Chuẩn bị chứng từ:
- Với những loại hàng thông thường không yêu cầu kiểm tra chuyên ngành, thì chứng từ
cần thiết cũng khá đơn giản. Đa số chứng từ cũng cần gửi cho người mua hàng nước
ngoài.
- Để lên tờ khai hải quan ở bước 3, cần chuẩn bị những chứng từ như:
+ Hợp đồng ngoại thương (Sale Contract).
+ Hóa đơn thương mại (Commercial Invoice).
+ Phiếu đóng gói (Packing List).
+ Thỏa thuận lưu khoang (Booking Note): để lấy thông tin tên tàu, số chuyến, cảng xuất.
+ Phơi phiếu xác nhận container đã hạ bãi cảng: để lấy số container, số seal (chì).
- Với những loại hàng đặc thù, phải yêu cầu kiểm tra chuyên ngành, nhà xuất khẩu phải
51
chuẩn bị những giấy tờ riêng theo quy định hiện hành. Chẳng hạn như gỗ hay sản phẩm
của gỗ, bạn phải chuẩn bị thêm hồ sơ lâm sản có dấu xác nhận của kiểm lâm, hay hàng
thủy sản phải kiểm dịch động vật.
- Trường hợp bạn thuê đơn vị dịch vụ làm thủ tục thông quan, họ sẽ hướng dẫn cách
chuẩn bị chứng từ để làm thủ tục hải quan xuất khẩu.
* Bước 3: Khai tờ khai hải quan:
- Căn cứ theo số liệu trong bộ chứng từ nêu trên, bạn vào phần mềm hải quan điện tử
để nhập dữ liệu, lên tờ khai hải quan.
- Với doanh nghiệp mới xuất nhập khẩu lần đầu, thì phải làm một số bước phụ nữa như
sau:
- Mua chữ ký số. Bạn có thể dùng chung chữ ký số đang dùng để khai thuế, bảo hiểm
XH,...
- Đăng ký chữ ký số đó với Tổng cục hải quan (hệ thống VNACCS). Nên nhờ luôn đơn vị
bán chữ ký số đăng ký giúp. Họ chuyên làm nên thao tác sẽ nhanh chóng. Còn nếu không
thì nhờ đơn vị dịch vụ hải quan đăng ký. Không nữa, thì phải nghiên cứu và tự làm.
- Tải và cài đặt phần mềm khai hải quan điện tử. Nhiều đơn vị doanh nghiệp dùng phần
mềm Thái Sơn. Có thể tải và dùng miễn phí 20 tờ khai đầu tiên. Sau đó có thể dùng bản
mất phí.
- Sau khi cài đặt và chạy thử phần mềm thông suốt, việc cần làm là khai báo thông tin lô
hàng vào phần mềm.
- Sau khi truyền tờ khai hải quan xong, bạn in tờ khai và làm thủ tục tiếp tại chi cục hải
52
quan.
- Song song với bước này, có thể làm thủ tục lấy mẫu kiểm tra chuyên ngành theo yêu
cầu của cơ quan hữu quan, như kiểm dịch thực vật, động vật...
a) Khai thông tin xuất khẩu (EDA):
- Người khai hải quan khai các thông tin xuất khẩu bằng nghiệp vụ EDA trước khi đăng
ký tờ khai xuất khẩu. Khi đã khai đầy đủ các chỉ tiêu trên màn hình EDA (109 chỉ tiêu),
người khai hải quan gửi đến hệ thống VNACCS, hệ thống sẽ tự động cấp số, tự động xuất
ra các chỉ tiêu liên quan đến thuế suất, tên tương ứng với các mã nập vào (ví dụ: tên
nước nhập khẩu tương ứng với mã nước, tên đơn vị xuất khẩu tương ứng với mã số
doanh nghiệp…), tự động tính toán các chỉ tiêu liên quan đến trị giá, thuế… và phản hồi
lại cho người khai hải quan tại màn hình đăng ký tờ khai EDC.
- Khi hệ thống cấp số thì bản khai thông tin xuất khẩu EDA được lưu trên hệ thống
VNACCS.
b) Đăng ký tờ khai xuất khẩu (EDC):
- Khi nhận được màn hình đăng ký tờ khai (EDC) do hệ thống phản hồi, người khai hải
quan kiểm tra các thông tin đã khai báo, các thông tin do hệ thống tự động xuất ra, tính
toán. Nếu người khai hải quan khẳng định các thông tin là chính xác thì gửi đến hệ thống
để đăng ký tờ khai.
- Trường hợp sau khi kiểm tra, người khai hải quan phát hiện có những thông tin khai
53
báo không chính xác, cần sửa đổi thì phải sử dụng nghiệp vụ EDB gọi lại màn hình khai
thông tin xuất khẩu (EDA) để sửa các thông tin cần thiết và thực hiện các công việc như
đã hướng dẫn ở trên.
c) Kiểm tra điều kiện đăng ký tờ khai:
- Trước khi cho phép đăng ký tờ khai, hệ thống sẽ tự động kiểm tra Danh sách doanh
nghiệp không đủ điều kiện đăng ký tờ khai (doanh nghiệp có nợ quá hạn quá 90 ngày,
doanh nghiệp tạm dừng hoạt động, giải thể, phá sản…). Nếu doanh nghiệp thuộc danh
sách nêu trên thì không được đăng ký tờ khai và hệ thống sẽ phản hồi lại cho người khai
hải quan biết.
* Bước 4: Làm thủ tục hải quan xuất khẩu tại chi cục hải quan:
Phân luồng, kiểm tra, thông quan:
Khi tờ khai đã được đăng ký, hệ thống tự động phân luồng, gồm 3 luồng xanh, vàng, đỏ.
Tùy theo tờ khai phân vào luồng gì, mà thủ tục có sự khác nhau ít nhiều:
a) Tờ khai luồng xanh:
- Trường hợp nhẹ nhàng nhất, đã được thông quan luôn trên phần mềm. Bạn chỉ cần
đến hải quan giám sát nộp chứng từ gồm:
+ Phơi hạ hàng
+ Tờ mã vạch (in từ website tổng cục hải quan)
+ Phí hạ tầng (chỉ áp dụng ở cảng Hải Phòng).
- Hải quan sẽ ký nháy và có nơi còn đóng dấu nội bộ ra mặt sau tờ khai, lúc này có thể
đem nộp cho hãng tàu như ở Bước 5.
54
* Đối với các tờ khai luồng xanh:
- Trường hợp số thuế phải nộp bằng 0: Hệ thống tự động cấp phép thông quan (trong
thời gian dự kiến 03 giây) và xuất ra cho người khai “Quyết định thông quan hàng hóa”.
- Trường hợp số thuế phải nộp khác 0:
+ Trường hợp đã khai báo nộp thuế bằng hạn mức hoặc thực hiện bảo lãnh (chung,
riêng): Hệ thống tự động kiểm tra các chỉ tiêu khai báo liên quan đến hạn mức, bảo lãnh,
nếu số tiền hạn mức hoặc bảo lãnh lớn hơn hoặc bằng số thuế phải nộp, hệ thống sẽ
xuất ra cho người khai “chứng từ ghi số thuế phải thu” và “Quyết định thông quan hàng
hóa”. Nếu số tiền hạn mức hoặc bảo lãnh nhỏ hơn số thuế phải nộp, hệ thống sẽ báo lỗi.
+ Trường hợp khai báo nộp thuế ngay (chuyển khoản, nộp tiền mặt tại cơ quan hải
quan....): Hệ thống xuất ra cho người khai “chứng từ ghi số thuế phải thu. Khi người khai
hải quan đã thực hiện nộp thuế, phí, lệ phí và hệ thống VNACCS đã nhận thông tin về
việc nộp thuế phí, lệ phí thì hệ thống xuất ra “Quyết định thông quan hàng hóa”.
- Cuối ngày hệ thống tập hợp toàn bộ tờ khai luồng xanh chuyển sang VCIS.
b) Tờ khai luồng vàng:
- Chuẩn bị bộ hồ sơ giấy theo hướng dẫn trong Thông tư 38 (sửa đổi trong TT 39), và đem
tới chi cục hải quan để cán bộ hải quan xem.
- Gần đây, 1 số chi cục hải quan có thay đổi theo hướng tạo thuận lợi cho doanh nghiệp.
Các chứng từ trước đây phải nộp bản chụp (sao y), thì giờ có thể đính kèm file scan vào
phần mềm khi truyền tờ khai, mà không cần nộp bản giấy nữa. Tất nhiên trừ những giấy
tờ quan trọng (giấy phép…) bắt buộc phải xem bản gốc thì bạn vẫn cần nộp thêm.
- Vì việc triển khai này chưa đồng bộ trên toàn quốc, nên hãy liên hệ với chi cục hải quan
55
dự định mở tờ khai để hỏi trước và làm theo hướng dẫn của họ.
c) Tờ khai luồng đỏ:
- Khi phân vào luồng này, hải quan sẽ kiểm tra thực tế hàng hóa sau khi kiểm tra bộ chứng
từ thấy hợp lệ (như luồng vàng nêu trên).
- Kiểm hóa có thể thực hiện bằng máy soi chuyên dụng, hoặc cán bộ hải quan mở
container kiểm tra thủ công.
- Mục đích của công tác kiểm hóa là để xác định xem hàng hóa trên thực tế có giống như
đã khai báo trong hồ sơ hay không. Nếu giống thì coi như hoàn thành bước này. Nếu
khác thì khả năng là phải sửa lại tờ khai (sai sót nhỏ), có thể bị phạt hành chính (nếu sai
lớn), và có trường hợp không được xuất (lỗi nghiêm trọng).
* Đối với các tờ khai luồng vàng, đỏ:
Hệ thống chuyển dữ liệu tờ khai luồng vàng, đỏ online từ VNACCS sang Vcis.
> Cơ quan hải quan
a.1 Thực hiện kiểm tra, xử lý tờ khai trên màn hình của hệ thống VCIS:
- Lãnh đạo: Ghi nhận các ý kiến chỉ đạo công chức được phân công về việc kiểm tra, xử
lý đối với tờ khai vào ô tương ứng trên “màn hình kiểm tra tờ khai”;
- Công chức được phân công xử lý tờ khai: Ghi nhận các ý kiến đề xuất, các nội dung cần
xin ý kiến lãnh đạo, kết quả kiểm tra, xử lý tờ khai vào ô tương ứng trên “màn hình kiểm
tra tờ khai”
- Nếu Lãnh đạo, công chức không ghi nhận các nội dung trên, hệ thống không cho phép
thực hiện nghiệp vụ CEE.
56
a.2 Sử dụng nghiệp vụ CKO để:
- Thông báo cho người khai hải quan về địa điểm, hình thức, mức độ kiểm tra thực tế
hàng hoá (đối với hàng hoá thuộc luồng đỏ);
- Chuyển luồng từ luồng đỏ sang luồng vàng, hoặc từ luồng vàng sang luồng đỏ (nếu quy
trình nghiệp vụ quy định).
a.3 Sử dụng nghiệp vụ CEE để:
- Nhập hoàn thành kiểm tra hồ sơ đối với luồng vàng;
- Nhập hoàn thành kiểm tra hồ sơ và thực tế hàng hoá đối với luồng đỏ.
a.4 Sử dụng nghiệp vụ EDA01 để nhập nội dung hướng dẫn/yêu cầu các thủ tục, sửa đổi
nội dung khai báo, ấn định thuế và gửi cho người khai hải quan để thực hiện.
> Người khai hải quan:
- Nhận phản hồi của hệ thống về kết quả phân luồng, địa điểm, hình thức, mức độ kiểm
tra thực tế hàng hoá;
- Nộp hồ sơ giấy để cơ quan hải quan kiểm tra chi tiết hồ sơ; chuẩn bị các điều kiện để
kiểm thực tế hàng hoá;
- Thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ về thuế, phí, lệ phí (nếu có).
> Hệ thống:
(1) Xuất ra cho người khai “Tờ khai hải quan” (có nêu rõ kết quả phân luồng tại chỉ tiêu:
Mã phân loại kiểm tra)o:p>
(2) Xuất ra Thông báo yêu cầu kiểm tra thực tế hàng hóa đối với hàng hóa được phân
57
vào luồng đỏ hoặc khi cơ quan hải quan sử dụng nghiệp vụ CKO để chuyển luồng.
(3) Ngay sau khi cơ quan hải quan thực hiện xong nghiệp vụ CEE hệ thống tự động thực
hiện các công việc sau:
- Trường hợp số thuế phải nộp bằng 0: Hệ thống tự động cấp phép thông quan và xuất
ra cho người khai “Quyết định thông quan hàng hóa”.
- Trường hợp số thuế phải nộp khác 0:
+ Trường hợp đã khai báo nộp thuế bằng hạn mức hoặc thực hiện bảo lãnh (chung,
riêng): Hệ thống tự động kiểm tra các chỉ tiêu khai báo liên quan đến hạn mức, bảo lãnh,
nếu số tiền hạn mức hoặc bảo lãnh lớn hơn hoặc bằng số thuế phải nộp, hệ thống sẽ
xuất ra cho người khai “chứng từ ghi số thuế phải thu” và “Quyết định thông quan hàng
hóa”. Nếu số tiền hạn mức hoặc bảo lãnh nhỏ hơn số thuế phải nộp, hệ thống sẽ báo lỗi.
+ Trường hợp khai báo nộp thuế ngay (chuyển khoản, nộp tiền mặt tại cơ quan hải
quan....): Hệ thống xuất ra cho người khai “chứng từ ghi số thuế phải thu. Khi người khai
hải quan đã thực hiện nộp thuế, phí, lệ phí và hệ thống VNACCS đã nhận thông tin về
việc nộp thuế phí, lệ phí thì hệ thống xuất ra “Quyết định thông quan hàng hóa”.
* Khai sửa đổi, bổ sung trong thông quan:
- Việc khai sửa đổi, bổ sung trong thông quan được thực hiện từ sau khi đăng ký tờ khai
đến trước khi thông quan hàng hoá. Để thực hiện khai bổ sung trong thông quan, người
khai hải quan sử dụng nghiệp vụ EDD gọi lại thông tin tờ khai xuất khẩu (EDA) trong
trường hợp khai sửa đổi, bổ sung lần đầu, hoặc thông tin khai xuất khẩu đã được sửa
58
đổi (EDA01) trong trường hợp khai sửa đổi, bổ sung từ lần thứ 2 trở đi.
- Khi đã khai báo xong tại nghiệp vụ EDA01, người khai hải quan gửi đến hệ thống
VNACCS, hệ thống sẽ cấp số tờ khai sửa đổi và phản hồi lại các thông tin sửa đổi tờ khai
tại màn hình EDE, người khai hải quan ấn nút “gửi” tại màn hình này, khi đó hoàn tất việc
đăng ký tờ khai sửa đổi, bổ sung.
- Số của tờ khai sửa đổi là kí tự cuối cùng của ô số tờ khai. Số lần khai báo sửa đổi, bổ
sung trong thông quan tối đa là 9 lần tương ứng với ký tự cuối cùng của số tờ khai từ 1
đến 9; trường hợp không khai bổ sung trong thông quan thì ký tự cuối cùng của số tờ
khai là 0.
- Khi người khai hải quan khai sửa đổi, bổ sung tờ khai, thì tờ khai sửa đổi, bổ sung chỉ
có thể được phân luồng vàng hoặc luồng đỏ (không phân luồng xanh);
- Các chỉ tiêu trên màn hình khai sửa đổi, bổ sung (EDA01) giống các chỉ tiêu trên màn
hình khai thông tin xuất khẩu (EDA). Khác nhau là một số chỉ tiêu (sẽ nêu cụ thể tại phần
hướng dẫn nghiệp vụ EDA01) không nhập được tại EDA01 do không được sửa đổi hoặc
không thuộc đối tượng sửa đổi.
Cách thức thực hiện
Việc khai, tiếp nhận, xử lý thông tin khai hải quan, trao đổi các thông tin khác theo quy
định của pháp luật về thủ tục hải quan giữa các bên có liên quan thực hiện thông qua Hệ
thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan;
Thành phần, số lượng hồ sơ
– Thành phần hồ sơ:
59
+ Tờ khai hải quan xuất khẩu.
+ Các chứng từ đi kèm tờ khai (dạng điện tử hoặc văn bản giấy): theo quy định tại Điều
24 Luật Hải quan.
– Số lượng hồ sơ: 01 bản giấy hoặc điện tử.
Thời hạn giải quyết
– Hệ thống phản hồi cho người khai hải quan ngay sau khi hệ thống tiếp nhận, công chức
hải quan chấp nhận kết quả phân luồng/từ chối tờ khai trừ các trường hợp bất khả như
nghẽn mạng, hệ thống đường truyền gặp sự cố…
– Thời hạn hoàn thành thành kiểm tra thực tế hàng hóa, phương tiện vận tải (tính từ thời
điểm người khai hải quan đã thực hiện đầy đủ các yêu cầu về làm thủ tục hải quan theo
quy định tại điểm a và điểm b khoản 2 Điều 23 Luật Hải quan):
+ Chậm nhất là 08 giờ làm việc đối với lô hàng xuất khẩu áp dụng hình thức kiểm tra thực
tế một phần hàng hóa theo xác suất;
+ Chậm nhất là 02 ngày làm việc đối với lô hàng xuất khẩu áp dụng hình thực kiểm tra
thực tế toàn bộ hàng hóa.
* Trong trường hợp áp dụng hình thức kiểm tra thực tế toàn bộ hàng hóa mà lô hàng xuất
khẩu có số lượng lớn, việc kiểm tra phức tạp thì thời hạn kiểm tra có thể được gia hạn
nhưng không quá 08 giờ làm việc.
Đối tượng thực hiện thủ tục hành chính: Tổ chức, cá nhân
Cơ quan thực hiện thủ tục hành chính:
60
– Cơ quan có thẩm quyền quyết định: Chi cục hải quan
– Người có thẩm quyền được ủy quyền hoặc phân cấp thực hiện: Không
– Cơ quan trực tiếp thực hiện thủ tục hành chính: Chi cục hải quan
– Cơ quan phối hợp (nếu có):
Kết quả thực hiện thủ tục hành chính: Quyết định thông quan hàng hóa
Lệ phí thường là: 20.000 đồng
Tên mẫu đơn, mẫu tờ khai hành chính: Tờ khai hàng hóa xuất khẩu (mẫu
HQ/2015/XK) và Phụ lục tờ khai hàng hoá xuất khẩu (mẫu HQ/2015-PLXK)
* Yêu cầu, điều kiện thực hiện thủ tục hành chính:
Trước khi thực hiện thủ tục hải quan, người khai hải quan phải:
– Có chữ ký số được đăng ký;
– Đăng ký người sử dụng Hệ thống VNACCS/VCIS;
– Làm thủ tục để được cấp mã địa điểm tập kết hàng hóa xuất khẩu;
– Làm thủ tục cấp mã địa điểm kiểm tra hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. Trường hợp
doanh nghiệp không được công nhận địa điểm kiểm tra tại chân công trình, cơ sở sản xuất,
nhà máy, doanh nghiệp phải đưa hàng hoá đến địa điểm kiểm tra tập trung để kiểm tra (áp
dụng đối với các lô hàng được hệ thống VNACCS phân vào luồng đỏ).
61
* Những điểm cần lưu ý:
(1) Mỗi tờ khai được khai tối đa 50 mặt hàng, trường hợp một lô hàng có trên 50 mặt
hàng, người khai hải quan sẽ phải thực hiện khai báo trên nhiều tờ khai, các tờ khai của
cùng một lô hàng được liên kết với nhau dựa trên số nhánh của tờ khai.
(2) Trị giá tính thuế:
Hệ thống sẽ tự động phân bổ các chi phí vận chuyển, bảo hiểm… để quy ra trị giá tính
thuế xuất khẩu (giá FOB, DAF, DAP) cho từng mặt hàng, trong trường hợp điều kiện giao
hàng khác FOB, DAF, DAP và các loại phí vận tải, bảo hiểm tính chung cho tất cả các mặt
hàng của lô hàng.
(3) Tỷ giá tính thuế:
Khi người khai hải quan thực hiện nghiệp vụ khai thông tin xuất khẩu EDA, hệ thống sẽ
áp dụng tỷ giá tại ngày thực hiện nghiệp vụ này để tự động tính thuế:
- Trường hợp người khai hải quan thực hiện nghiệp vụ khai thông tin xuất khẩu EDA và
đăng ký tờ khai EDC trong cùng một ngày hoặc trong 02 ngày có tỷ giá giống nhau thì hệ
thống tự động giữ nguyên tỷ giá tính thuế.
- Trường hợp người khai hải quan thực hiện nghiệp vụ đăng ký tờ khai EDC (được tính
là thời điểm người khai hải quan ấn nút “Gửi” tại màn hình EDC) tại ngày có tỷ giá khác
với tỷ giá tại ngày khai thông tin xuất khẩu EDA thì hệ thống sẽ báo lỗi. Khi đó, người khai
hải quan dùng nghiệp vụ EDB gọi bản EDA để khai báo lại - thực chất là chỉ cần gọi EDA
và gửi luôn hệ thống sẽ tự động cập nhật lại tỷ giá theo ngày đăng ký tờ khai.
(4) Thuế suất:
- Khi người khai hải quan thực hiện nghiệp vụ khai thông tin xuất khẩu EDA, hệ thống sẽ
62
lấy thuế suất tại ngày dự kiến khai báo EDC để tự động điền vào ô thuế suất.
- Trường hợp thuế suất tại ngày EDC dự kiến khác thuế suất tại ngày EDC, thì khi người
khai hải quan thực hiện nghiệp vụ đăng ký tờ khai EDC hệ thống sẽ báo lỗi, khi đó, người
khai hải quan dùng nghiệp vụ EDB gọi bản EDA để khai báo lại - thực chất là chỉ cần gọi
EDA và gửi luôn, hệ thống tự động cập nhật lại thuế suất theo ngày đăng ký tờ khai EDC.
(5) Trường hợp người khai hải quan nhập mức thuế suất thủ công thì hệ thống xuất ra
chữ “M” bên cạnh ô thuế suất.
(6) Trường hợp hàng hóa thuộc đối tượng miễn/giảm/không chịu thuế:
- Việc xác định hàng hóa thuộc đối tượng được miễn thuế XK không căn cứ vào Bảng mã
miễn/giảm/không chịu thuế, mà phải thực hiện theo các văn bản quy định, hướng dẫn
liên quan.
- Chỉ sau khi đã xác định được hàng hóa thuộc đối tượng được miễn thuế XK mới áp mã
dùng trong VNACCS theo Bảng mã miễn/giảm/không chịu thuế.
- Nhập mã miễn/giảm/không chịu thuế vào chỉ tiêu tương ứng trên màn hình đăng ký
khai báo xuất khẩu (EDA).
- Trường hợp hàng hóa thuộc đối tượng miễn thuế xuất khẩu thuộc diện phải đăng ký
DMMT trên VNACCS (TEA) thì phải nhập đủ cả mã miễn thuế và số DMMT, số thứ tự
dòng hàng trong DMMT đã đăng ký trên VNACCS.
- Trường hợp hàng hóa thuộc đối tượng miễn thuế xuất khẩu thuộc diện phải đăng ký
DMMT nhưng đăng ký thủ công ngoài VNACCS thì phải nhập mã miễn thuế và ghi số
DMMT vào phần ghi chú.
63
(7) Trường hợp hàng hóa chịu thuế giá trị gia tăng:
- Việc xác định hàng hóa, thuế suất giá trị gia tăng không căn cứ vào Bảng mã thuế suất
thuế giá trị gia tăng; mà phải thực hiện theo các văn bản quy định, hướng dẫn liên quan.
- Chỉ sau khi đã xác định được hàng hóa, thuế suất cụ thể theo các văn bản quy định,
hướng dẫn liên quan mới áp mã dùng trong VNACCS theo Bảng mã thuế suất thuế giá trị
gia tăng.
- Nhập mã thuế suất thuế giá trị gia tăng vào chỉ tiêu tương ứng trên màn hình đăng ký
khai báo xuất khẩu (EDA).
(8) Trường hợp doanh nghiệp không đủ điều kiện đăng ký tờ khai (do có nợ quá hạn quá
90 ngày hoặc Doanh nghiệp giải thể, phá sản, tạm ngừng kinh doanh,…), hệ thống tự
động từ chối cấp số tờ khai và báo lỗi cho phía người khai lý do từ chối tiếp nhận khai
báo. Tuy nhiên, nếu hàng xuất khẩu thuộc đối tượng miễn thuế, không chịu thuế hoặc
thuế suất bằng 0, hệ thống vẫn chấp nhận đăng ký tờ khai dù doanh nghiệp thuộc danh
sách nêu trên.
(9) Trường hợp đăng ký bảo lãnh riêng:
- Nếu đăng ký bảo lãnh riêng trước khi cấp số tờ khai (bảo lãnh theo số vận đơn/Hóa
đơn) thì số vận đơn hoặc số Hóa đơn đã đăng ký trong chứng từ bảo lãnh phải khớp với
số vận đơn/số hóa đơn người khai khai báo trên màn hình nhập liệu.
- Nếu đăng ký bảo lãnh riêng sau khi hệ thống cấp số tờ khai thì số tờ khai đã đăng ký
trong chứng từ bảo lãnh phải khớp với số tờ khai hệ thống đã cấp.
(10) Trường hợp cùng một mặt hàng nhưng các sắc thuế có thời hạn nộp thuế khác nhau
hệ thống sẽ tự động xuất ra các chứng từ ghi số thuế phải thu tương ứng với từng thời
64
hạn nộp thuế. Trường hợp người khai làm thủ tục xuất khẩu nhiều mặt hàng nhưng các
mặt hàng có thời hạn nộp thuế khác nhau, người khai sẽ phải khai trên các tờ khai khác
nhau tương ứng với từng thời hạn nộp thuế (ví dụ: người khai làm thủ tục xuất khẩu mặt
hàng gỗ và dầu thô thì phải khai trên 02 tờ khai khác nhau tương ứng với từng thời hạn
nộp thuế: mặt hàng gỗ có thời hạn nộp thuế xuất khẩu là 30 ngày; mặt hàng dầu thô có
thời hạn nộp thuế xuất khẩu là 35 ngày).
(11) Về đồng tiền nộp thuế đối với dầu thô xuất khẩu: Hệ thống thiết kế theo hướng đáp
ứng các quy định về đồng tiền nộp thuế đối với dầu thô xuất khẩu.
a Khai báo:
- Đối với dầu thô XK của Liên doanh Việt Nga Vietsopetro:
+ Trường hợp bán bằng USD thì khai báo USD vào ô “Trị giá tinh thuế”
+ Trường hợp bán bằng đồng tiền khác USD: Doanh nghiệp tự quy đổi trị giá hóa đơn, trị
giá tính thuế ra đồng USD và khai báo vào các ô tương ứng;
- Đối với dầu thô XK của các doanh nghiệp khác:
+ Bán bằng USD khai báo USD.
+ Bán ngoại tệ tự do chuyển đổi thì khai báo trị giá bằng đồng ngoại tệ tự do chuyển đổi;
+ Bán bằng VND khai báo VND.
+ Bán hỗn hợp các đồng tiền thì doanh nghiệp tự quy đổi ra VND và khai vào các ô trị giá
hóa đơn, trị giá tính thuế.
b. Tính thuế: Tính thuế theo đơn vị tiền tệ đã khai báo (không quy đổi về VND)
65
c. Xuất chứng từ: Xuất chứng từ ghi số thuế phải thu theo đơn vị tiền tệ đã khai báo;
d. Chứng từ bảo lãnh: Bảo lãnh, hạn mức theo đơn vị tiền tệ khai báo.
e. Chuyển số liệu sang chương trình KTT559: Chuyển chứng từ ghi số thuế phải thu sang
KTT559 có kèm theo tỷ giá ngày đăng ký tờ khai giữa đồng tiền đã khai báo với VND.
(12) Đối với những mặt hàng phải nộp phí xuất khẩu (ví dụ hạt tiêu, hạt điều, cà phê),
hệ thống sẽ tự động tính toán số tiền phí và xuất ra chứng từ ghi lệ phí phải nộp cho
người khai hải quan.
* Bước 5: Thông quan & thanh lý tờ khai:
- Sau khi tờ khai đã được thông quan và qua hải quan giám sát, bước tiếp là nộp lại tờ
khai + tờ mã vạch cho hãng tàu, để họ làm thủ tục xác nhận thực xuất với hải quan giám
sát, khi hàng đã lên tàu.
- Trước đây, khi tàu chạy, hãng tàu sẽ trả lại tờ khai thông quan có xác nhận thực xuất
của hải quan cho bạn. Nhưng gần đây, thì đã bỏ bước này. Chỉ cần nộp tờ khai đã qua
giám sát cho hãng tàu là xong.
- Như vậy, sau khi qua 5 bước chính nêu trên sẽ hoàn thành được thủ tục hải quan cho
việc xuất khẩu hàng hóa. Tuy nhiên, để việc thực hiện được thông suốt cũng cần quan
tâm tìm hiểu đến quy định của pháp luật có liên quan đến thủ tục xuất khẩu, trong phần
kế tiếp đây:
* Quy định liên quan đến thủ tục hải quan xuất khẩu:
Có những quy định chung về xuất nhập khẩu và thủ tục hải quan, bên cạnh những quy
định riêng liên quan cụ thể để mặt hàng và lô hàng của bạn.
66
- Về quy định chung của hải quan:
+ Luật hải quan 2014
+ Thông tư 39/2018/TT-BTC, sửa đổi 38/2015/TT-BTC - hướng dẫn về thủ tục hải quan
+ Thông tư 22/2014/TT-BTC hướng dẫn Thủ tục hải quan điện tử,...
* Bên cạnh đó cũng cần lưu tâm đến quy định với từng dòng hàng:
Tùy theo loại hàng cụ thể mà các văn bản tương ứng khác nhau. Cần nắm được quy định
hiện hành đối với mặt hàng của mình.
*Những điểm cần lưu ý khi làm thủ tục hải quan xuất khẩu:
Thủ tục hải quan nói chung thì cũng nhiều điểm đáng lưu tâm để tránh phát sinh thời
gian và chi phí. Riêng với hàng xuất khẩu có đặc thù riêng, cần lưu ý thêm một số điểm
sau:
+ Để ý thời hạn cuối cùng nhận tờ khai thông quan (Cut-off time). Tờ khai cần hoàn thành
thông quan và nộp cho hãng tàu (hoặc đại diện) trước thời hạn này. Nếu quá hạn, hàng
sẽ bị chuyển sang chuyến tàu sau, và phải khai sửa tên tàu & số chuyến.
+ Nếu công ty không gần nơi làm thủ tục thông quan, thì việc chuẩn bị và gửi chứng từ
sẽ mất thời gian, và dễ ảnh hưởng đến tiến độ công việc. Chẳng hạn, công ty ở Hà Nội
nhưng xuất hàng qua cảng Cát Lái hay Hải Phòng, thì cần gửi trước hồ sơ giấy cho đơn vị
làm thủ tục ở đó. Để đề phòng phải sửa hay bổ sung chứng từ, nên cân nhắc gửi thêm
cả giấy ký khống (lưu không). Nếu không, khi cần sửa chứng từ sẽ mất 1 ngày để gửi
chứng từ mới, và rất có thể sẽ chậm thông quan, dẫn tới hàng bị rớt tàu.
+ Với hàng phải lấy mẫu tại cảng để kiểm tra chất lượng, không nên kẹp ngay seal hãng
tàu sau khi đóng hàng. Vì đến khi về cảng lại cắt bỏ đi, và như vậy phải mua seal khác của
hãng tàu, mất chi phí và thời gian. Thay vào đó, nên kẹp seal tạm, mua ở gần cảng, mất 67
khoảng 10-15 nghìn đồng, khi lấy mẫu xong xuôi (và không bị kiểm hóa), lúc đó mới kẹp
seal hãng tàu.
+ Khi đóng hàng tại kho, cần kiểm tra kỹ tình trạng container, đảm bảo đủ tiêu chuẩn
đóng hàng, tránh dùng container kém chất lượng dễ gây hư hỏng hàng hóa. Chẳng hạn,
như hình dưới đây, chắc chắn bạn nên từ chối đóng hàng vào container này.
2. Tổng quan quy trình khai báo hải quan điện tử hàng nhập khẩu
Hình 6. Sơ đồ tổng quan quy trình khai báo và khai sửa đổi bổ sung trong thông quan đối với hàng hóa nhập khẩu.
a) Khai thông tin nhập khẩu (IDA)
– Người khai hải quan khai các thông tin nhập khẩu bằng nghiệp vụ IDA trước khi đăng
68
ký tờ khai nhập khẩu. Khi đã khai đầy đủ các chỉ tiêu trên màn hình IDA (133 chỉ tiêu),
người khai hải quan gửi đến hệ thống VNACCS, hệ thống sẽ tự động cấp số, tự động xuất
ra các chỉ tiêu liên quan đến thuế suất, tên tương ứng với các mã nhập vào (ví dụ: tên nước
nhập khẩu tương ứng với mã nước, tên đơn vị nhập khẩu tương ứng với mã số doanh
nghiệp…), tự động tính toán các chỉ tiêu liên quan đến trị giá, thuế… và phản hồi lại cho
người khai hải quan tại màn hình đăng ký tờ khai – IDC.
– Khi hệ thống cấp số thì bản khai thông tin nhập khẩu IDA được lưu trên hệ thống
VNACCS.
b) Đăng ký tờ khai nhập khẩu (IDC)
– Khi nhận được màn hình đăng ký tờ khai (IDC) do hệ thống phản hồi, người khai hải
quan kiểm tra các thông tin đã khai báo, các thông tin do hệ thống tự động xuất ra, tính
toán. Nếu khẳng định các thông tin là chính xác thì gửi đến hệ thống để đăng ký tờ khai.
– Trường hợp sau khi kiểm tra, người khai hải quan phát hiện có những thông tin khai báo
không chính xác, cần sửa đổi thì phải sử dụng nghiệp vụ IDB gọi lại màn hình khai thông
tin nhập khẩu (IDA) để sửa các thông tin cần thiết và thực hiện các công việc như đã
hướng dẫn ở trên.
c) Kiểm tra điều kiện đăng ký tờ khai
Trước khi cho phép đăng ký tờ khai, hệ thống sẽ tự động kiểm tra Danh sách doanh
nghiệp không đủ điều kiện đăng ký tờ khai (doanh nghiệp có nợ quá hạn quá 90 ngày,
doanh nghiệp tạm dừng hoạt động, giải thể, phá sản…). Nếu doanh nghiệp thuộc danh
sách nêu trên thì không được đăng ký tờ khai và hệ thống sẽ phản hồi lại cho người khai
hải quan biết.
d) Phân luồng, kiểm tra, thông quan: Khi tờ khai đã được đăng ký, hệ thống tự
động phân luồng, gồm 3 luồng xanh, vàng, đỏ
69
Đối với các tờ khai luồng xanh
– Trường hợp số thuế phải nộp bằng 0: Hệ thống tự động cấp phép thông quan (trong thời
gian dự kiến 03 giây) và xuất ra cho người khai “Quyết định thông quan hàng hóa nhập
khẩu”.
– Trường hợp số thuế phải nộp khác 0:
+ Trường hợp đã khai báo nộp thuế bằng hạn mức hoặc thực hiện bảo lãnh (chung, riêng):
Hệ thống tự động kiểm tra các chỉ tiêu khai báo liên quan đến hạn mức, bảo lãnh, nếu số
tiền hạn mức hoặc bảo lãnh lớn hơn hoặc bằng số thuế phải nộp, hệ thống sẽ xuất ra cho
người khai “chứng từ ghi số thuế phải thu” và “Quyết định thông quan hàng hóa nhập
khẩu”. Nếu số tiền hạn mức hoặc bảo lãnh nhỏ hơn số thuế phải nộp, hệ thống sẽ báo lỗi.
+ Trường hợp khai báo nộp thuế ngay (chuyển khoản, nộp tiền mặt tại cơ quan hải
quan….): Hệ thống xuất ra cho người khai “Chứng từ ghi số thuế phải thu”. Khi người
khai hải quan đã thực hiện nộp thuế, phí, lệ phí và hệ thống VNACCS đã nhận thông tin
về việc nộp thuế, phí, lệ phí thì hệ thống xuất ra “Quyết định thông quan hàng hóa”.
– Cuối ngày hệ thống VNACCS tập hợp toàn bộ tờ khai luồng xanh đã được thông quan
chuyển sang hệ thống VCIS.
Đối với các tờ khai luồng vàng, đỏ
a. Người khai hải quan
– Nhận phản hồi của hệ thống về kết quả phân luồng, địa điểm, hình thức, mức độ kiểm
tra thực tế hàng hoá;
– Nộp hồ sơ giấy để cơ quan hải quan kiểm tra chi tiết hồ sơ; chuẩn bị các điều kiện để
kiểm thực tế hàng hoá;
70
– Thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ về thuế, phí, lệ phí (nếu có).
b. Hệ thống
(1) Xuất ra cho người khai “Tờ khai hải quan” (có nêu rõ kết quả phân luồng tại chỉ tiêu:
Mã phân loại kiểm tra)
(2) Xuất ra Thông báo yêu cầu kiểm tra thực tế hàng hóa đối với hàng hóa được phân vào
luồng đỏ hoặc khi cơ quan hải quan sử dụng nghiệp vụ CKO để chuyển luồng.
(3) Ngay sau khi cơ quan hải quan thực hiện xong nghiệp vụ CEA hệ thống tự động thực
hiện các công việc sau:
– Trường hợp số thuế phải nộp bằng 0: Hệ thống tự động cấp phép thông quan và xuất ra
cho người khai “Quyết định thông quan hàng hóa”.
– Trường hợp số thuế phải nộp khác 0:
+ Trường hợp đã khai báo nộp thuế bằng hạn mức hoặc thực hiện bảo lãnh (chung, riêng):
Hệ thống tự động kiểm tra các chỉ tiêu khai báo liên quan đến hạn mức, bảo lãnh, nếu số
tiền hạn mức hoặc bảo lãnh lớn hơn hoặc bằng số thuế phải nộp, hệ thống sẽ xuất ra cho
người khai “chứng từ ghi số thuế phải thu” và “Quyết định thông quan hàng hóa”. Nếu số
tiền hạn mức hoặc bảo lãnh nhỏ hơn số thuế phải nộp, hệ thống sẽ báo lỗi.
+ Trường hợp khai báo nộp thuế ngay (chuyển khoản, nộp tiền mặt tại cơ quan hải
quan….): Hệ thống xuất ra cho người khai “chứng từ ghi số thuế phải thu. Khi người khai
hải quan đã thực hiện nộp thuế, phí, lệ phí và hệ thống VNACCS đã nhận thông tin về
việc nộp thuế phí, lệ phí thì hệ thống xuất ra “Quyết định thông quan hàng hóa”.
e) Khai sửa đổi, bổ sung trong thông quan
(1) Hệ thống cho phép khai sửa đổi, bổ sung trong thông quan từ sau khi đăng ký tờ khai
đến trước khi thông quan hàng hoá. Để thực hiện khai bổ sung trong thông quan, người 71
khai hải quan sử dụng nghiệp vụ IDD gọi ra màn hình khai thông tin sửa đổi bổ sung được
hiển thị toàn bộ thông tin tờ khai nhập khẩu (IDA) trong trường hợp khai sửa đổi, bổ sung
lần đầu, hoặc hiển thị thông tin khai nhập khẩu sửa đổi cập nhật nhất (IDA01) trong trường
hợp khai sửa đổi, bổ sung từ lần thứ 2 trở đi.
(2) Khi đã khai báo xong tại nghiệp vụ IDA01, người khai hải quan gửi đến hệ thống
VNACCS, hệ thống sẽ cấp số cho tờ khai sửa đổi và phản hồi lại các thông tin tờ khai sửa
đổi tại màn hình IDE, khi người khai hải quan ấn nút “gửi” tại màn hình này thì hoàn tất
việc đăng ký tờ khai sửa đổi, bổ sung.
(3) Số tờ khai sửa đổi là kí tự cuối cùng của ô số tờ khai, số lần khai báo sửa đổi, bổ sung
trong thông quan tối đa là 9 lần tương ứng với ký tự cuối cùng của số tờ khai từ 1 đến 9;
trường hợp không khai bổ sung trong thông quan thì ký tự cuối cùng của số tờ khai là 0.
(4) Khi người khai hải quan khai sửa đổi, bổ sung tờ khai, thì tờ khai sửa đổi, bổ sung chỉ
có thể được phân luồng vàng hoặc luồng đỏ (không phân luồng xanh).
(5) Các chỉ tiêu trên màn hình khai sửa đổi, bổ sung (IDA01) giống các chỉ tiêu trên màn
hình khai thông tin nhập khẩu (IDA). Khác nhau là một số chỉ tiêu (sẽ nêu cụ thể tại phần
hướng dẫn nghiệp vụ IDA01) không nhập được tại IDA01 do không được sửa đổi hoặc
không thuộc đối tượng sửa đổi.
f) Những điểm cần lưu ý
(1) Mỗi tờ khai được khai tối đa 50 mặt hàng, trường hợp một lô hàng có trên 50 mặt
hàng, người khai hải quan sẽ phải thực hiện khai báo trên nhiều tờ khai, các tờ khai của
cùng một lô hàng được liên kết với nhau dựa trên số nhánh của tờ khai
72
(2) Trị giá tính thuế
– Khai báo trị giá: Ghép các chỉ tiêu của tờ khai trị giá theo phương pháp 1 vào tờ khai
nhập khẩu; Đối các phương pháp khác, chỉ ghép một số chỉ tiêu kết quả vào tờ khai nhập
khẩu, việc tính toán cụ thể trị giá theo từng phương pháp phải thực hiện trên tờ khai trị
giá riêng.
– Tự động tính toán: Đối với các lô hàng đủ điều kiện áp dụng phương pháp trị giá giao
dịch, người khai hải quan khai báo Tổng trị giá hoá đơn, tổng hệ số phân bổ trị giá, trị giá
hoá đơn của từng dòng hàng, các khoản điều chỉnh, hệ số phân bổ các khoản điều chỉnh,
trên cơ sở đó, hệ thống sẽ tự động phân bổ các khoản điều chỉnh và tự động tính trị giá
tính thuế cho từng dòng hàng.
– Không tự động tính toán: Đối với các lô hàng đủ điều kiện áp dụng phương pháp trị giá
giao dịch nhưng ngoài I và F còn có trên 5 khoản điều chỉnh khác hoặc việc phân bổ các
khoản điều chỉnh không theo tỷ lệ trị giá thì hệ thống không tự động phân bổ, tính toán trị
giá tính thuế; Đối với các trường hợp này, người khai hải quan khai báo, tính toán trị giá
tính thuế của từng dòng hàng tại tờ khai trị giá riêng, sau đó điền kết quả vào ô “trị giá
tính thuế” của từng dòng hàng.
(3) Tỷ giá tính thuế
Khi người khai hải quan thực hiện nghiệp vụ khai thông tin nhập khẩu IDA, hệ thống sẽ
áp dụng tỷ giá tại ngày thực hiện nghiệp vụ này để tự động tính thuế:
– Trường hợp người khai hải quan thực hiện nghiệp vụ khai thông tin nhập khẩu IDA và
đăng ký tờ khai IDC trong cùng một ngày hoặc trong 02 ngày có tỷ giá giống nhau thì hệ
thống tự động giữ nguyên tỷ giá tính thuế;
– Trường hợp người khai hải quan thực hiện nghiệp vụ đăng ký tờ khai IDC (được tính
73
là thời điểm người khai hải quan ấn nút “Gửi” tại màn hình IDC) tại ngày có tỷ giá khác
với tỷ giá tại ngày khai thông tin nhập khẩu IDA thì hệ thống sẽ báo lỗi. Khi đó, người
khai hải quan dùng nghiệp vụ IDB gọi bản IDA để khai báo lại – thực chất là chỉ cần gọi
IDA và gửi luôn hệ thống sẽ tự động cập nhật lại tỷ giá theo ngày đăng ký tờ khai.
(4) Thuế suất
– Khi người khai hải quan thực hiện nghiệp vụ khai thông tin nhập khẩu IDA, hệ thống
sẽ lấy thuế suất tại ngày dự kiến khai báo IDC để tự động điền vào ô thuế suất.
– Trường hợp thuế suất tại ngày IDC dự kiến khác thuế suất tại ngày IDC, thì khi người
khai hải quan thực hiện nghiệp vụ đăng ký tờ khai IDC hệ thống sẽ báo lỗi, khi đó, người
khai hải quan dùng nghiệp vụ IDB gọi bản IDA để khai báo lại – thực chất là chỉ cần gọi
IDA và gửi luôn, hệ thống tự động cập nhật lại thuế suất theo ngày đăng ký tờ khai IDC.
– Trường hợp người khai hải quan nhập mức thuế suất thủ công thì hệ thống xuất ra chữ
“M” bên cạnh ô thuế suất.
(5) Trường hợp hàng hóa thuộc đối tượng miễn/giảm/không chịu thuế
– Việc xác định hàng hóa thuộc đối tượng được miễn thuế XK không căn cứ vào Bảng
mã miễn/giảm/không chịu thuế, mà phải thực hiện theo các văn bản quy định, hướng dẫn
liên quan.
– Chỉ sau khi đã xác định được hàng hóa thuộc đối tượng được miễn thuế XK mới áp mã
dùng trong VNACCS theo Bảng mã miễn/giảm/không chịu thuế.
– Nhập mã miễn/giảm/không chịu thuế vào chỉ tiêu tương ứng trên màn hình đăng ký khai
74
báo nhập khẩu (IDA).
– Trường hợp hàng hóa thuộc đối tượng miễn thuế nhập khẩu thuộc diện phải đăng ký
DMMT trên VNACCS (TEA) thì phải nhập đủ cả mã miễn thuế và số DMMT, số thứ tự
dòng hàng trong DMMT đã đăng ký trên VNACCS.
– Trường hợp hàng hóa thuộc đối tượng miễn thuế Nhập khẩu thuộc diện phải đăng ký
DMMT nhưng đăng ký thủ công ngoài VNACCS thì phải nhập mã miễn thuế và ghi số
DMMT vào phần ghi chú.
(6) Trường hợp hàng hóa chịu thuế giá trị gia tăng
– Việc xác định hàng hóa, thuế suất giá trị gia tăng không căn cứ vào Bảng mã thuế suất
thuế giá trị gia tăng; mà phải thực hiện theo các văn bản quy định, hướng dẫn liên quan.-
Chỉ sau khi đã xác định được hàng hóa, thuế suất cụ thể theo các văn bản quy định, hướng
dẫn liên quan mới áp mã dùng trong VNACCS theo Bảng mã thuế suất thuế giá trị gia
tăng.
– Nhập mã thuế suất thuế giá trị gia tăng vào chỉ tiêu tương ứng trên màn hình đăng ký
khai báo nhập khẩu (IDA).
(7) Trường hợp doanh nghiệp không đủ điều kiện đăng ký tờ khai (do có nợ quá hạn quá
90 ngày hoặc Doanh nghiệp giải thể, phá sản, tạm ngừng kinh doanh,…)
Hệ thống tự động từ chối cấp số tờ khai và báo lỗi cho phía người khai lý do từ chối tiếp
nhận khai báo. Tuy nhiên, nếu hàng nhập khẩu phục vụ trực tiếp an ninh, quốc phòng,
phòng chống thiên tai, dịch bệnh, cứu trợ khẩn cấp, hàng viện trợ nhân đạo, viện trợ không
hoàn lại thì hệ thống vẫn chấp nhận đăng ký tờ khai dù doanh nghiệp thuộc danh sách nêu
trên.
(8) Trường hợp đăng ký bảo lãnh riêng trước khi cấp số tờ khai (bảo lãnh theo số vận
75
đơn/hóa đơn)
Số vận đơn hoặc số hóa đơn đã đăng ký trong chứng từ bảo lãnh phải khớp với số vận
đơn/số hóa đơn người khai khai báo trên màn hình nhập liệu.
Nếu đăng ký bảo lãnh riêng sau khi hệ thống cấp số tờ khai thì số tờ khai đã đăng ký trong
chứng từ bảo lãnh phải khớp với số tờ khai hệ thống đã cấp.
(9) Trường hợp cùng một mặt hàng nhưng các sắc thuế có thời hạn nộp thuế khác nhau
Hệ thống sẽ tự động xuất ra các chứng từ ghi số thuế phải thu tương ứng với từng thời hạn
nộp thuế. Trường hợp người khai làm thủ tục nhập khẩu nhiều mặt hàng nhưng các mặt
hàng có thời hạn nộp thuế khác nhau, người khai sẽ phải khai trên các tờ khai khác nhau
tương ứng với từng thời hạn nộp thuế.
*Cách thức thực hiện:
Việc khai, tiếp nhận, xử lý thông tin khai hải quan, trao đổi các thông tin khác theo quy
định của pháp luật về thủ tục hải quan giữa các bên có liên quan thực hiện thông qua Hệ
thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan;
*Thành phần, số lượng hồ sơ:
– Thành phần hồ sơ:
+ Tờ khai hàng hoá nhập khẩu.
+ Các chứng từ đi kèm tờ khai (dạng điện tử hoặc văn bản giấy): theo quy định tại Điều
24 Luật Hải quan.
76
– Số lượng hồ sơ: 01 bản giấy hoặc điện tử.
*Thời hạn giải quyết:
– Hệ thống phản hồi cho người khai hải quan ngay sau khi hệ thống tiếp nhận, công chức
hải quan chấp nhận kết quả phân luồng/từ chối tờ khai trừ các trường hợp bất khả như
nghẽn mạng, hệ thống đường truyền gặp sự cố…
– Thời hạn hoàn thành thành kiểm tra thực tế hàng hóa, phương tiện vận tải (tính từ thời
điểm người khai hải quan đã thực hiện đầy đủ các yêu cầu về làm thủ tục hải quan theo
quy định tại điểm a và điểm b khoản 2 Điều 23 Luật Hải quan):
+ Chậm nhất là 08 giờ làm việc đối với lô hàng xuất khẩu áp dụng hình thức kiểm tra thực
tế một phần hàng hóa theo xác suất;
+ Chậm nhất là 02 ngày làm việc đối với lô hàng xuất khẩu áp dụng hình thực kiểm tra
thực tế toàn bộ hàng hóa.
Trong trường hợp áp dụng hình thức kiểm tra thực tế toàn bộ hàng hóa mà lô hàng xuất
khẩu có số lượng lớn, việc kiểm tra phức tạp thì thời hạn kiểm tra có thể được gia hạn
nhưng không quá 08 giờ làm việc.
*Đối tượng thực hiện thủ tục hành chính: Tổ chức, cá nhân
* Cơ quan thực hiện thủ tục hành chính:
– Cơ quan có thẩm quyền quyết định: Chi cục hải quan
– Người có thẩm quyền được ủy quyền hoặc phân cấp thực hiện: Không
– Cơ quan trực tiếp thực hiện thủ tục hành chính: Chi cục hải quan
77
– Cơ quan phối hợp (nếu có):
*Kết quả thực hiện thủ tục hành chính: Quyết định thông quan hàng hóa
* Yêu cầu, điều kiện thực hiện thủ tục hành chính:
Trước khi thực hiện thủ tục hải quan, người khai hải quan phải:
– Có chữ ký số được đăng ký;
– Đăng ký người sử dụng Hệ thống VNACCS/VCIS;
– Làm thủ tục cấp mã địa điểm kiểm tra hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. Trường hợp
doanh nghiệp không được công nhận địa điểm kiểm tra tại chân công trình, cơ sở sản xuất,
nhà máy, doanh nghiệp phải đưa hàng hoá đến địa điểm kiểm tra tập trung để kiểm tra (áp
dụng đối với các lô hàng được hệ thống VNACCS phân vào luồng đỏ).
3. Bối cảnh hoàn thiện hoạt động khai báo thủ tục hải quan điện tử Việt Nam:
Bối cảnh quốc tế:
Việc hoàn thiện TTHQĐT Việt Nam trong giai đoạn từ 2005 đến năm 2020 được tiến hành
trong bối cảnh quốc tế đầy biến động, tạo ra nhiều lực đẩy nhưng cũng đầy thách thức,
lực cản cho quá trình hoàn thiện này, như: Cách mạng khoa học công nghệ hiện đại; Tái
cấu trúc nền kinh tế toàn cầu; Thực hiện các cam kết quốc tế về hải quan khi thành lập
Cộng đồng kinh tế ASEAN.
Bối cảnh trong nước:
Việt Nam đã mở cửa và hội nhập sâu kinh tế quốc tế, đứng trước những yêu cầu cải cách
và giải quyết những vấn đề trong nước để bước vào sân chơi chung thế giới, với hàng
loạt các mục tiêu lớn phải thực hiện gồm: Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ
78
quá độ lên xã hội chủ nghĩa (bổ sung và phát triển năm 2011). Chiến lược phát triển kinh
tế xã hội giai đoạn 2011-2020. Ban hành hiến pháp mới 2013 sửa đổi hiến pháp năm
1992.
4. Mục tiêu, quan điểm, phương hướng hoàn thiện hoạt động khai báo thủ tục hải
quan điện tử Việt Nam theo hướng áp dụng các chuẩn mực hải quan hiện đại:
Mục tiêu:
Thủ tục hải quan điện tử thực hiện tại 100% số Cục hải quan, Chi cục hải quan, tất cả các
loại hình, 95% kim ngạch xuất nhập khẩu, 100% số doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh
vực này. Thực hiện việc nộp chứng từ xuất khẩu, nhập khẩu chỉ một lần và tại một cơ
quan đầu mối
Quan điểm:
- Phục vụ phát triển có hiệu quả bền vững hoạt động kinh tế đối ngoại của Việt Nam.
- Theo chuẩn mực hải quan hiện đại phù hợp với đặc điểm của Việt Nam.
- Đảm bảo tính đồng bộ hệ thống trong hoàn thiện thủ tục hải quan điện tử.
Phương hướng:
- Phù hợp với mục tiêu, quan điểm trên đây việc hoàn thiện hoạt động khai báo TTHQĐT
Việt Nam được xác định trên cơ sở áp dụng những chuẩn mực hải quan hiện đại.
- Đẩy mạnh việc áp dụng chuẩn mực “tự động hóa tiếp nhận” đã thực hiện và áp dụng
đầy đủ 11 chuẩn mực chưa được thực hiện, gồm: khai báo trước, thông quan trước, áp
dụng quản lý rủi ro, giảm chứng từ thương mại, xác định xuất xứ tự động, tính giá tự
động, áp thuế tự động, nộp thuế tự động, thông quan điện tử, trao đổi thông tin điện tử
79
và giảm chi phí.
5. Thực trạng áp dụng khai báo thủ tục Hải Quan điện tử
- Theo Tổng cục Hải quan, đến hết tháng 4/2013, cả nước có hơn 35.400 doanh nghiệp
tham gia thủ tục hải quan điện tử, chiếm 93,5% tổng số doanh nghiệp làm thủ tục hải
quan trong cả nước.
- Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu qua thủ tục hải quan điện tử đạt 74,4 tỷ USD, chiếm
93% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước.
- Đến năm 2015, toàn ngành hải quan có 126 chi cục tại 34 cục hải quan địa phương thực
hiện thủ tục hải quan điện tử, trong đó 17 cục đã thực hiện tại 100% chi cục.
- Trong năm 2020 tình hình thực hiện khai báo HQĐT đã phổ biến rộng rãi trong:
+ 100% các Cục Hải quan, 100% các Chi cục Hải quan, 100% các loại hình hải quan cơ
bản, 99.56% doanh nghiệp, 99.32% kim ngạch và hơn 99.63% tờ khai.
+ Số tiền thuế, phí thu chiếm 96,8%. Tính đến 21/12/2020 số thu toàn ngành Hải quan đạt
hơn 304.000 tỷ đồng.
+ Tỷ lệ kiểm tra thực tế hàng hóa < 7%.
+ Tỷ lệ các giấy phép xuất nhập khẩu thực hiện trong cơ chế một cửa hải quan quốc gia
là 90%.
6. Kinh nghiệm một số nước về thực hiện thủ tục hải quan điện tử và bài học rút ra
cho Hải quan Việt Nam:
Việt Nam thực hiện khái báo TTHQĐT muộn hơn so với nhiều nước trên thế giới, là quốc
gia đi sau nên được thừa hưởng khá nhiều kinh nghiệm nhiều nước đi trước có điều kiện
80
tương đồng.
Kinh nghiệm của một số nước:
- Hàn Quốc:
(1) Tạo lập và đưa vào sử dụng hệ thống tự động hóa hải quan theo mô hình tập trung;
(2) Tổ chức hải quan theo mô hình hai cấp;
(3) Áp dụng kỹ thuật quản lý rủi ro trong thủ tục hải quan điện tử và trong nhiều lĩnh vực
khác.
- Singapore: (1) Thành lập đơn vị chuyên trách tình báo hải quan và quản lý rủi ro; (2) Xây
dựng hệ thống công nghệ thông tin bài bản và luôn có song song 2 hệ thống để đảm bảo
an toàn an ninh; (3) Ứng dụng nhiều chuẩn mực hải quan hiện đại trong thủ tục hải quan
điện tử.
- Nhật Bản:
(1) Xây dựng một hệ thống tổ hợp thủ tục hải quan điện tử trên cơ sở hợp nhất nhiều hệ
thống cho tất cả các đối tượng nhà nước - hải quan - doanh nghiệp cùng tương tác sử
dụng trong hoạt động xuất nhập khẩu và quản lý nội bộ;
(2) Hệ thống thủ tục hải quan tự động phải dựa trên nền tảng hai hệ thống chính thông
quan tự động (NACCs) và thông tin tình báo hải quan (CIS).
Bài học rút ra cho Hải quan Việt Nam:
- Những bài học thành công:
(1) Thực hiện chủ trương, kế hoạch gắn xây dựng cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin với
81
ứng dụng công nghệ thông tin trong phát triển TTHQĐT.
(2) Tăng cường đồng bộ hóa giữa hải quan điện tử với Chính phủ điện tử để 10 thực hiện
các kết nối tự động giữa hải quan với các Bộ ngành, địa phương.
(3) Xây dựng, phát triển hệ thống thông quan điện tử tự động phải áp dụng các chuẩn
mực hải quan hiện đại và luôn có sự cập nhật để đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
(4) Tập trung xây dựng, thu thập thông tin tình báo hải quan và mở rộng áp dụng kỹ thuật
quản lý rủi ro tự động cho từng nghiệp vụ hải quan của cả ba khâu trước - trong - sau
thông quan hàng hóa.
- Những bài học chưa thành công:
(1) Tiếp nhận xử lý thông tin khai báo thủ tục hải quan điện tử phụ thuộc hoàn toàn vào
hệ thống VAN.
(2) Áp dụng nguyên mẫu nội dung các chuẩn mực không phù hợp với thực tiễn hệ thống
cơ sở pháp lý và thông lệ ngoại thương của quốc gia.
7. Phân tích thực trạng thủ tục hải quan điện tử Việt Nam áp dụng các chuẩn mực
hải quan hiện đại từ năm 2005 đến nay:
Nội dung thực hiện điện tử hoá thủ tục hải quan của Việt Nam:
Kỹ thuật điện tử đã được sử dụng trong một số nghiệp vụ hải quan từ những năm 80 của
thế kỷ trước, bằng việc số hóa một số thông tin nghiệp vụ và thông tin khai báo hải quan.
Chính thức đánh dấu năm 2005 bằng việc thí điểm TTHQĐT với mục tiêu “chuyển đổi từ
82
thủ tục hải quan thủ công sang thủ tục hải quan điện tử”.
Phân tích thực trạng áp dụng các chuẩn mực hải quan hiện đại vào quá trình triển
khai thủ tục hải quan điện tử Việt Nam từ năm 2005 đến nay:
* Căn cứ vào điều kiện pháp lý, nguồn lực, trình độ đáp ứng công nghệ thông tin của
quốc gia, với mục tiêu từng bước cải cách hoạt động nghiệp vụ hải quan theo hướng hiện
đại ngành Hải quan bước đầu đã áp dụng một số chuẩn mực hải quan hiện đại trong
TTHQĐT như sau:
- Một là, áp dụng chuẩn mực tự động hóa tiếp nhận. Ngay từ năm 2005, Hải quan Việt
Nam đã xây dựng cơ sở pháp lý để thực hiện. Quá trình tổ chức thực hiện chuẩn mực
này được hoàn thiện dần theo từng giai đoạn, nhưng đến nay vẫn dừng lại ở mức độ đáp
ứng một phần, đang tục được hoàn thiện, nâng cao.
- Hai là, áp dụng chuẩn mực khai báo trước. Luật hải quan và các văn bản hướng dẫn cho
phép khai báo trước ngày hàng hóa nhập khẩu đến cửa khẩu và có giá trị trong 15 ngày,
đối với hàng hóa xuất khẩu chậm nhất trước 8 giờ khi phương tiện vận tải xuất cảnh. Đây
là chuẩn mực được tổ chức thực hiện đầy đủ với số lượng hồ sơ khai báo trước chiếm
trên 81% tổng số hồ sơ hải quan.
- Ba là, về chuẩn mực thông quan trước. Mặc dù Hải quan Việt Nam đã áp dụng chuẩn
mực khai báo trước từ lâu, nhưng đến nay chuẩn mực thông quan trước chưa được quy
định vào hệ thống pháp luật nên chưa thể tổ chức thực hiện.
- Bốn là áp dụng chuẩn mực quản lý rủi ro. Hệ thống pháp luật đã quy định nhưng phạm
vi được tập trung vào khâu trong thông quan; đối với khâu trước và sau thông quan chưa
được quy định đầy đủ, do vậy so với yêu cầu thì mức độ đáp ứng chuẩn mực này mới
83
đạt một phần.
- Năm là, áp dụng chuẩn mực giảm chứng từ thương mại. Hải quan Việt Nam đã quy định
chuẩn mực này để thực hiện đề án 30 cải cách thủ tục hành chính với mục tiêu sát nhập
và cắt giảm 30% chứng từ hồ sơ thủ tục hải quan. Tuy nhiên, mức độ thực hiện chuẩn
mực này đáp ứng mới chỉ đạt một phần, do quản lý của các bộ ngành vẫn phải sử dụng
chứng từ giấy và thiếu sự kết nối tập trung thông tin trong cơ quan hải quan.
- Sáu là, áp dụng chuẩn mực thông quan tự động. Ngay từ khi bắt đầu triển khai TTHQĐT
đã quy định “hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan sẽ tự động tiếp nhận, kiểm tra và
quyết định thông quan”. Đến nay do hệ thống công nghệ thông tin chưa đạt chuẩn và
thiếu dữ liệu nên trong khai báo TTHQĐT công chức vẫn phải can thiệp thủ công, do đó
chưa triển khai được chuẩn mực này.
- Bảy là, áp dụng chuẩn mực trao đổi thông tin. Hệ thống luật pháp đã quy định cho phép
quá trình thực hiện trao đổi thông tin giữa cơ quan hải quan với doanh nghiệp và các
bên liên quan. Thực tế việc trao đổi thông tin giữa hải quan và doanh nghiệp với các
ngành khác chủ yếu vẫn bằng văn bản giấy, riêng mức độ trao đổi thông tin điện tử giữa
hải quan với doanh nghiệp đạt 50%.
- Tám là, về chuẩn mực áp thuế tự động. Cơ cở pháp lý đã quy định một phần cho phép
tính thuế tự động; thực tế triển khai dừng lại ở đối chiếu mã số thuế và thuế suất trên
tờ khai với biểu thuế, để kiểm tra tính chính xác về số học, việc thực hiện tự động kiểm
tra lôgic mới đáp ứng được một phần còn phần lớn phải thao tác thủ công.
- Chín là, áp dụng chuẩn mực nộp thuế tự động. Trong 3 năm gần đây Bộ Tài chính đã
ban hành cơ sở pháp lý từng bước đổi mới phương thức thu nộp thuế đối với hàng hóa
84
xuất nhập khẩu kết nối thông tin nộp thuế giữa 3 bên hải quan - kho bạc nhà nước - ngân
hàng thương mại. Tuy nhiên, phương thức này chỉ là bước khởi đầu điện tử hóa quy trình
nộp thuế mà chưa đạt mức độ đáp ứng chuẩn mực là nộp thuế tự động.
- Mười là, áp dụng chuẩn mực giảm chi phí. Hải quan Việt Nam quy định mục tiêu giảm
cắt giảm 30% chi phí trong hoạt động xuất nhập khẩu (đề án 30 CCTTHC). Tuy nhiên, thực
tế các chi phí bỏ ra còn rất lớn. Số liệu Ngân hàng Thế giới (Doing business 2014) công
bố của Việt Nam, chi phí để xuất khẩu là 610 USD/container; nhập khẩu là 600
USD/container. Thực trạng phản ánh hiệu quả thực hiện chuẩn mực 13 này mới đạt một
phần rất nhỏ bé.
- Mười một là, áp dụng các chuẩn mực xuất xứ tự động và chuẩn mực tính giá tự động.
Hiện nay Việt Nam chưa có cơ sở pháp lý quy định cho thực hiện hai chuẩn mực này
trong TTHQĐT. Do đó chưa thể triển khai 2 chuẩn mực xuất xứ tự động và tính giá tự
động trong thực hiện TTHQĐT.
8. Phân tích thực trạng chủ trương chính sách và các biện pháp đã triển khai thực
hiện thủ tục hải quan điện tử Việt Nam từ năm 2005 đến nay:
* Thứ nhất, chủ trương, nhận thức triển khai thủ tục hải quan điện tử:
- Đối với Đảng, Nhà nước (Quốc hội, Chính phủ):
+ Chủ trương của Đảng: Nhận thấy tầm quan trọng, Bộ chính trị đã ban hành chỉ thị số
58/CT-TW “ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin là một nhiệm vụ ưu tiên trong
chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, là phương tiện chủ lực để đi tắt đón đầu. Rút ngắn
khoảng cách phát triển so với các nước đi trước”. Ngành hải quan giao nhiệm vụ “tập
trung phát triển các dịch vụ điện tử trong lĩnh vực hải quan đảm bảo các điều kiện cần
85
thiết phù hợp với tiến độ hội nhập kinh tế khu vực và quốc tế”.
+ Nhận thức của Chính phủ: thực hiện ký kết gia nhập các công ước, điều ước quốc tế
trong đó có lĩnh vực hải quan; triển khai nhiều đề án tin học hoá quản lý hành chính phù
hợp với các mục tiêu trong từng giai đoạn.
+ Hành động của Quốc hội: từ năm 2005 đến nay đã ban hành hệ thống cơ sở pháp lý
với số lượng lớn, góp phần thúc đẩy cải cách thủ tục hành chính và nâng cao nhận thức
về vai trò TTHQĐT trong mỗi cán bộ các cơ quan nhà nước và doanh nghiệp.
- Đối với ngành hải quan: nhận thức lãnh đạo cấp cao của ngành hải quan để đưa ra kế
hoạch hành động, quy trình thực hiện hiện đại hóa hải quan và đi đến triển khai thí điểm
TTHQĐT từ năm 2005.
- Đối với cộng đồng doanh nghiệp: quá trình triển khai TTHQĐT các doanh nghiệp lớn
đầu tư trực nước ngoài (FDI) đã hợp tác chặt chẽ với cơ quan hải quan và tiên phong ứng
dụng công nghệ thông tin trong quản trị. Tuy nhiên rất nhiều lãnh đạo doanh nghiệp
chưa nhận thức đầy đủ vai trò của TTHQĐT nên còn chưa thực sự đầu tư về tài chính,
nguồn lực để thực hiện.
* Thứ hai, xây dựng và sửa đổi cơ sở pháp lý để triển khai thủ tục hải quan điện tử:
Nhà nước đã cụ thể hóa chủ trương bằng triển khai xây dựng và ban hành khối lượng rất
lớn hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, về:
(1) chiến lược, kế hoạch ứng dụng công nghệ thông tin, thương mại điện tử trong quản
lý hành chính nhà nước.
(2) xây dựng và triển khai thực hiện thủ tục hải quan điện tử.
* Thứ ba, thành lập và củng cố bộ máy tổ chức triển khai thủ tục hải quan điện tử: Giai
86
đoạn 2005 - 2009:
(1) thành lập Ban chỉ đạo triển khai kế hoạch hiện đại hóa hải quan mà trọng tâm thực
hiện thí điểm thủ tục hải quan điện tử.
(2) thành lập mới bộ máy Chi cục Hải quan điện tử trực tiếp thừa hành thực thi thí điểm
thủ tục hải quan điện tử.
- Từ năm 2009 - nay:
(1) xây dựng đơn vị chuyên trách cấp Tổng cục để chỉ đạo đẩy mạnh quá trình mở rộng
thí điểm thủ tục hải quan điện tử.
(2) thay đổi mô hình triển khai thủ tục hải quan điện tử khép kín tại một Chi cục hải quan
điện tử sang áp dụng thủ tục hải quan điện tử cho các Chi cục hải quan truyền thống.
* Thứ tư, đã đầu tư xây dựng và vận hành hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin triển
khai thủ tục hải quan điện tử, tuy nhiên chưa thực sự đáp ứng yêu cầu tự động hóa theo
chuẩn mực hải quan hiện đại.
* Thứ năm, chuẩn bị nhân lực để triển khai thủ tục hải quan điện tử:
- Giai đoạn 2005-2009:
(1) gửi cán bộ đi học tập kinh nghiệm của một số nước và tổ chức về triển khai thủ tục
hải quan điện tử.
(2) lựa chọn, điều động cán bộ tốt xây dựng bộ máy nòng cốt cho 02 Chi cục Hải quan
điện tử.
- Giai đoạn 2009- nay:
(1) xây dựng đội ngũ cán bộ nòng cốt cho đơn vị chuyên trách triển khai thủ tục hải quan
87
điện tử cấp Tổng cục.
(2) đào tạo mở rộng tất cả các công chức hải quan và doanh nghiệp.
(3) doanh nghiệp chuẩn bị nguồn nhân lực để triển khai thực hiện.
Thứ sáu, triển khai một số dịch vụ công hỗ trợ triển khai thủ tục hải quan điện tử:
(1) cung cấp miễn phí phần mềm khai báo thủ tục hải quan điện tử cho doanh nghiệp.
(2) phát triển đại lý khai báo thủ tục hải quan điện tử.
(3) hỗ trợ đào tạo và xử lý vướng mắc miễn phí cho doanh nghiệp trong quá trình thực
hiện thủ tục hải quan điện tử.
(4) cung cấp các dịch vụ công khác có liên quan cho doanh nghiệp khi tham gia TTHQĐT.
(5) cung cấp hạ tầng đường truyền internet cho doanh nghiệp.
* Thứ bảy, kết quả cụ thể triển khai thủ tục hải quan điện tử trên các nội dung (theo ông
Nguyễn Văn Cẩn – Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan):
- Phạm vi địa bàn triển khai (số cục, chi cục): Trong giai đoạn từ 2005-2009, thời kỳ đầu
của quá trình thí điểm thủ tục hải quan điện tử được triển khai tại 02 Chi cục Hải quan
điện tử (chiếm tỷ lệ 1,77% so với cả nước) thuộc 02 Cục Hải quan Hải Phòng, Hồ Chí
Minh. Đến ngày 15/12/3013, thủ tục hải quan điện tử triển khai trên phạm vi cả nước
với số Chi cục Hải quan thực hiện 16 148/174 (đạt 85,06 % so với cả nước) với tốc độ
tăng bình quân 27,85% trên một năm. Năm 2013 tăng lên 34 cục hải quan (đạt 100% so
với cả nước) và đến năm 2020 phạm vi áp dụng HQĐT đã là 100% các Cục Hải quan tỉnh,
thành phố. 100% các Chi cục Hải quan trên cả nước với 100% các loại hình hải quan cơ
bản.
88
- Số lượng doanh nghiệp thực hiện thủ tục hải quan điện tử:
+ Bắt đầu triển khai thí điểm tháng 9/2005 với 48 doanh nghiệp được lựa chọn, với tỷ lệ
chiếm 0,11% tổng số doanh nghiệp xuất nhập khẩu cả nước; đến năm 2013 số lượng
doanh nghiệp thực hiện đạt 47.776 doanh nghiệp (chiếm 96,00% tổng số lượng doanh
nghiệp xuất nhập khẩu cả nước) và cho đến năm 2020 số DN thực hiện thủ tục HQĐT đã
chiếm 99.56% cả nước.
+ Thủ tục hải quan điện tử hầu hết đã đến từng doanh nghiệp trên khắp cả nước và đây
là tiền đề tốt để chuẩn bị cho ngành Hải quan tiếp tục nâng cao và áp dụng những chuẩn
mực hải quan hiện đại.
- Khối lượng tờ khai và kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa được thông qua thủ tục hải
quan điện tử:
+ Số tờ khai được thực hiện thủ tục hải quan điện tử năm 2005 là 8.183 tờ khai (chỉ chiếm
0,52% số tờ khai cả nước). Đến năm 2013, số tờ khai thực hiện đạt 5.481.000 tờ khai là
92,55% và đến năm 2020 đã chiếm 99.63% tổng số tờ khai cả nước.
- Với bước chuyển mạnh mẽ này, quy mô xuất nhập khẩu thông qua thủ tục hải quan
điện tử ngày càng được nâng lên, năm 2005 là 1.304 triệu USD chỉ chiếm 1,88% tổng kim
ngạch XNK cả nước, năm 2013 TTHQĐT với 228.740 triệu USD chiếm 91,16% và đến năm
2020 thì chiếm 99.32%. Như vậy, về lượng thủ tục hải quan điện tử đã đạt được những
thành quả to lớn, tạo tiền đề nền tảng cho bước chuyển mình nâng cao, hoàn thiện về
chất trong giai đoạn tiếp theo.
- Về thực hiện Cơ chế một cửa quốc gia và Cơ chế một cửa ASEAN, Tổng cục Hải quan
đã xây dựng và triển khai thực hiện Cổng thông tin một cửa quốc gia, đáp ứng yêu cầu
kết nối với các hệ thống thông tin của các bộ, ngành tham gia vào cơ chế một cửa quốc
89
gia để xử lý các thủ tục hành chính, kết nối Cổng thông tin một cửa quốc gia với Cổng
thông tin của các nước thành viên ASEAN. Tính đến ngày 15/12/2020, Cơ chế một cửa
quốc gia đã có 207 thủ tục hành chính của 13 bộ, ngành được chính thức triển khai, với
hơn 3,5 triệu hồ sơ của hơn 43,7 nghìn doanh nghiệp.
- Trong năm 2020, Việt Nam đã trao đổi chính thức thông tin C/O mẫu D điện tử với tất
cả 9 nước ASEAN: Singapore, Malaysia, Indonesia, Thái Lan, Brunei, Campuchia,
Myanmar, Lào và Philippin thông qua Cơ chế một cửa ASEAN. Tính đến ngày
15/12/2020, tổng số C/O Việt Nam nhận từ các nước ASEAN là 247.858 C/O, tổng số
C/O Việt Nam gửi sang các nước là: 313.859 C/O. Đồng thời, Bộ Tài chính đang chuẩn
bị các điều kiện kỹ thuật để sẵn sàng trao đổi thông tin tờ khai hải quan ASEAN và chứng
nhận kiểm dịch thực vật.
- Tổng cục Hải quan đã phối hợp chặt chẽ với Cục Kiểm soát thủ tục hành chính (Văn
phòng Chính phủ) và các đơn vị có liên quan hoàn thành nhiệm vụ triển khai tích hợp 70
dịch vụ công trực tuyến lĩnh vực hải quan lên Cổng dịch vụ công quốc gia theo Thông
báo số 482/TB-BTC ngày 21/7/2020 của Bộ Tài chính, nâng số dịch vụ công trực tuyến
trong lĩnh vực hải quan được cung cấp trên Cổng Dịch vụ công quốc gia lên 72 dịch vụ
công trực tuyến.
- Hiện đại hóa công tác giám sát hàng hóa cũng được toàn Ngành tích cực triển khai. Cụ
thể, ngành Hải quan đã triển khai Hệ thống quản lý giám sát hải quan tự động (VASSCM)
thông qua việc kết nối, trao đổi thông tin với doanh nghiệp kinh doanh cảng, sân bay, kho
bãi, địa điểm chịu sự giám sát hải quan.
- Việc triển khai hệ thống VASSCM, hàng hóa trong khu vực giám sát của Hải quan được
giám sát tự động, nhanh chóng, đơn giản hóa, hài hòa thủ tục hải quan với thủ tục của
90
doanh nghiệp kinh doanh kho, bãi, cảng thông qua áp dụng hệ thống công nghệ thông tin
(CNTT) được thực hiện đơn giản hơn; giảm tiếp xúc giữa hải quan và doanh nghiệp; giảm
thời gian làm thủ tục cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu.
- Về thực hiện dịch vụ công trực tuyến, đến nay, Tổng cục Hải quan đã cung cấp 198/223
dịch vụ công trực tuyến mức độ 3 và 4, chiếm 88,8% tổng số thủ tục hành chính do Tổng
cục Hải quan thực hiện, trong đó có 192 thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan đã
được cung cấp dịch vụ công trực tuyến ở mức độ 4 (đạt tỷ lệ 86,1%). Cùng với đó, Tổng
cục Hải quan đã chủ động hoàn thành triển khai trên Module tích hợp đối với 70 dịch vụ
công trực tuyến đã áp dụng dịch vụ công trực tuyến trên Cơ sở dữ liệu Thủ tục hành chính
quốc gia.
- Về quản lý thuế, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến thuế xuất khẩu,
thuế nhập khẩu, quản lý thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu được sửa đổi, bổ
sung, thay thế, đáp ứng yêu cầu hội nhập, khuyến khích phát triển sản xuất kinh doanh,
xuất khẩu, cải thiện môi trường kinh doanh, tăng năng lực cạnh tranh quốc gia.
- Tổng cục Hải quan đã thực hiện các cam kết quốc tế về cắt giảm thuế quan, sử dụng
hàng rào kỹ thuật, áp dụng đầy đủ Hiệp định trị giá GATT 1994, Công ước Quốc tế về hệ
thống hài hòa mô tả và mã hàng hóa, nâng cao tính tự giác tuân thủ pháp luật thuế của
người nộp thuế... tạo cơ sở pháp lý cho cơ quan hải quan phối hợp với các ngân hàng
thương mại để thực hiện thu nộp thuế thông qua Cổng thông tin điện tử Hải quan.
- Với những nỗ lực trên, trong giai đoạn 2011-2019, Tổng cục Hải quan đã thu nộp ngân
sách nhà nước 2.383.748,68 tỷ đồng. Từ năm 2014-2019 liên tục thu đạt và vượt số thu
theo dự toán.
- Năm 2020, mặc dù trong bối cảnh với nhiều khó khăn, thách thức đặt ra nhưng ngành
Hải quan đã nỗ lực vượt khó và đạt được kết quả thu NSNN đáng khích lệ. Tính đến ngày
21/12, số thu toàn ngành Hải quan đạt 304.336 tỷ đồng. Ước thu cả năm 2020 đạt 315.000 91
tỷ đồng, bằng 93,2% dự toán và bằng 105% con số đã báo cáo Quốc hội tại kỳ họp thứ 10
Quốc hội khóa XIV.
- Cùng với đó, công tác quản lý nợ ngày càng được chú trọng và đạt được nhiều kết quả
khả quan, hạn chế nợ thuế (tỷ trọng nợ đọng thuế so với số thu hàng năm trong giai đoạn
2011-2020 đều không vượt quá 3%), góp phần huy động đầy đủ và kịp thời số thuế phải
nộp vào ngân sách nhà nước, đàm bảo công bằng trong kinh doanh…
- Trong thực hiện thanh toán thuế điện tử, đến nay, ngành Hải quan đã ký thỏa thuận hợp
tác và thực hiện phối hợp thu với 39 ngân hàng thương mại, trong đó có 25 ngân hàng đã
thực hiện thí điểm nộp thuế điện tử 24/7. Đến nay, số thu qua ngân hàng thương mại đạt
97% tổng số thu ngân sách trong đó thực hiện qua phương thức điện tử 24/7 đạt 5,34%
tổng số thu ngân sách nhà nước.
- Cùng với quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng của Việt Nam, lực lượng hải
quan đã tăng cường quản lý các địa bàn trọng điểm, xác lập nhiều chuyên án, đấu tranh,
ngăn chặn, bắt giữ, giải quyết dứt điểm nhiều hiện tượng nổi cộm.
- Từ năm 2011-2020, toàn Ngành phát hiện bắt giữ 180.872 vụ, trị giá hàng vi phạm ước
tính khoảng 11.617.851 triệu đồng; ra 175.190 quyết định xử phạt vi phạm hành chính
trong lĩnh vực hải quan, thu ngân sách nhà nước đạt 2.765.753 triệu đồng; Cơ quan hải
quan đã ra Quyết định khởi tố 358 vụ án hình sự, chuyển cơ quan khác 889 vụ kiến nghị
khởi tố theo thẩm quyền.
- Hiệu quả cải cách thủ tục hành chính và giảm chi phí khi thực hiện thủ tục hải quan điện
tử:
(1) cải cách thủ tục hành chính, giảm thiểu hồ sơ chứng từ khai báo khi thực hiện thủ tục
92
hải quan điện tử.
(2) nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về hải quan, tạo thuận lợi cho doanh
nghiệp.
(3) rút ngắn thời gian trung bình thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu để giảm chi phí
về thời gian lưu kho, lưu bãi.
- Khối lượng thời gian tiêu tốn này, cơ quan hải quan và doanh nghiệp đã mất rất nhiều
chi phí tài chính, con người, trụ sở làm việc để đáp ứng nhu cầu công việc. Khi áp dụng
TTHQĐT đã tiết kiệm thời gian, nhân lực, tiền lương, chỗ làm việc và đầu tư trụ sở cơ
quan. Cơ sở dữ liệu được xử lý tập trung tại cấp Tổng cục Hải quan, thời gian tiếp nhận
và thông quan đối với luồng xanh chỉ từ 1-3 giây; đối với luồng vàng thời gian xử lý và
kiểm tra hồ sơ không quá 02 giờ làm việc.
Định hướng Chiến lược phát triển Hải quan giai đoạn 2021-2030 (theo ông Nguyễn
Văn Cẩn – Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan)
* Xây dựng Hải quan Việt Nam hiện đại, chuyên nghiệp, hoạt động hiệu lực, hiệu quả
trong giai đoạn 2021-2030, Tổng cục Hải quan đặt ra một số mục tiêu cụ thể sau:
- Một là, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật hải quan đầy đủ, đồng bộ,
hiện đại, ổn định, cụ thể, khả thi, công khai, minh bạch, dễ tiếp cận với chi phí tuân thủ
thấp, phù hợp các chuẩn mực quốc tế, đồng thời bảo đảm cơ sở pháp lý đầy đủ cho việc
ứng dụng công nghệ của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0.
- Hai là, thủ tục hải quan đơn giản, hài hòa tuân thủ các chuẩn mực và thông lệ quốc tế,
áp dụng đồng bộ phương pháp quản lý hải quan hiện đại tại các khâu trước, trong và sau
93
thông quan.
- Ba là, cơ quan hải quan tham gia vào quá trình xây dựng pháp luật quản lý chuyên ngành
đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, đồng thời là đầu mối thực hiện kiểm tra chuyên
ngành tại cửa khẩu theo quy định của pháp luật.
Hình 7. Tổng trị giá XNK và cán cân thương mại hàng hóa của Việt Nam giai đoạn 2011- 15/12/2020
- Bốn là, tiếp tục xây dựng, đổi mới tổ chức bộ máy hải quan phù hợp với yêu cầu hiện
đại, cơ cấu gọn nhẹ, tập trung, giảm đầu mối trung gian, đáp ứng được nhu cầu quản lý
94
của từng địa bàn và yêu cầu tinh giản, sử dụng biên chế hiệu quả. Ứng dụng công nghệ
thông tin toàn diện trong việc quản lý cán bộ công chức đồng bộ với tiến trình xây dựng
cơ quan hải quan điện tử, hướng đến cơ quan hải quan số.
- Năm là, tiếp tục xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có tính chuyên nghiệp
cao, có năng lực sáng tạo dựa trên cơ chế cạnh tranh về tuyển dụng, chế độ đãi ngộ và
đề bạt. Phát triển nguồn nhân lực tinh nhuệ, có trình độ chuyên nghiệp, chuyên sâu, làm
chủ được công nghệ, trang thiết bị kỹ thuật hiện đại, hoạt động liêm chính, được tổ chức,
quản lý một cách khoa học, gắn nhu cầu thực tiễn của vị trí công tác với năng lực từng
cá nhân.
- Sáu là, hoàn thành xây dựng Hải quan điện tử thông minh, đến năm 2030 hoàn thành
xây dựng Hải quan số đảm bảo thống nhất với kiến trúc Chính phủ số trên cơ sở ứng
dụng mạnh mẽ công nghệ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 trong quản lý nhà
nước về hải quan.
- Bảy là, triển khai Cơ chế một cửa quốc gia kết nối đầy đủ và chia sẻ thông tin giữa các
Bộ, ngành, tổ chức có liên quan trong hoạt động quản lý nhà nước đối với hàng hóa xuất
khẩu, nhập khẩu, phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh; Triển khai Cơ chế
một cửa ASEAN và cơ chế kết nối thông tin với một số đối tác thương mại ngoài ASEAN
để trao đổi đầy đủ về phạm vi, số lượng các chứng từ điện tử phục vụ cho tạo thuận lợi
thương mại xuyên biên giới.
9. Đánh giá tổng quát thực trạng áp dụng các chuẩn mực hải quan hiện đại trong
95
thực hiện khai báo TTHQĐT Việt Nam hiện nay:
Những thành công đạt được:
- Đã tác động tích cực tới nhận thức của xã hội về sự cần thiết phải chuyển việc thực hiện
thủ tục hải quan từ phương thức truyền thống sang phương thức điện tử.
- Xây dựng được hệ thống cơ sở vật chất, đặc biệt là về công nghệ thông tin đã được đầu
tư nâng cấp.
- Cộng đồng doanh nghiệp được hưởng lợi từ thực hiện TTHQĐT.
- Một bộ phận cán bộ hải quan và doanh nghiệp được đào tạo, bồi dưỡng làm nòng cốt
cho triển khai hiện đại hóa hải quan.
Một số hạn chế, yếu kém:
- Hệ thống thể chế, chính sách áp dụng chuẩn mực hải quan hiện đại trong TTHQĐT của
các Bộ ngành với cơ quan hải quan còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ.
- Hệ thống công nghệ thông tin của ngành hải quan với các Bộ ngành chưa được kết nối
giao dịch và trao đổi thông tin quản lý chính sách hàng hóa. Hệ thống xử lý dữ liệu điện
tử hải quan còn yếu kém chưa đạt mức độ tự động hóa theo chuẩn mực hải quan hiện
đại.
- Tổ chức bộ máy ngành hải quan cồng kềnh, phân tán, chậm đổi mới để bắt kịp yêu cầu
quản lý tập trung hải quan điện tử, không giới hạn không gian địa lý.
- Đội ngũ nhân lực còn hạn chế đặc biệt là thiếu hẳn đội ngũ chuyên gia trong nhiều lĩnh
vực nghiệp vụ hải quan hiện đại (giá, mã, kiểm soát, tình báo, phân tích phân loại, quản
96
lý rủi ro, công nghệ thông tin).
Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế:
* Thứ nhất, nguyên nhân thuộc về Nhà nước:
- Nhận thức của các cấp Bộ, Ngành chưa đầy đủ và theo kịp yêu cầu của hợp tác quốc tế
và phát triển kinh tế xã hội của đất nước.
- Khung pháp lý về khai báo TTHQĐT còn nhiều bất cập.
- Ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển công nghệ thông tin thiếu cân xứng.
* Thứ hai, nguyên nhân thuộc về cơ quan Hải quan:
- Tổ chức bộ máy ngành Hải quan chưa theo kịp yêu cầu phát triển của thủ tục hải quan
điện tử.
- Nhân lực trình độ cao phục vụ phát triển áp dụng TTHQĐT còn thiếu và yếu so với yêu
cầu.
* Thứ ba, nguyên nhân thuộc về các doanh nghiệp:
- Nhận thức của doanh nghiệp chưa thực sự muốn áp dụng thủ tục hải quan điện tử, do
đó chưa có sự đầu tư thỏa đáng cho việc thực hiện khái báo TTHQĐT này.
- Hệ thống máy tính kết nối, chất lượng phần mềm của doanh nghiệp chưa thực sự hiện
đại và tương thích với các cơ quan quản lý nhà nước; thường gặp sự cố trong thực hiện
thủ tục hải quan điện tử.
10. Đánh giá chung về công tác cải cách hoạt động khai báo Hải quan nói chung và
thủ tục Hải quan nói riêng ở nước ta:
- Trong bối cảnh hội nhập kinh tế chung của cả nước, ngành Hải quan đã chủ động và
tích cực phối hợp với các Bộ, ngành Hải quan xác định rõ vai trò trách nhiệm của ngành 97
trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Là cơ quan giúp Chính phủ thực hiện chức năng
quản lý Nhà nước về Hải quan nói chung và khai báo Hải quan xuất khẩu nói riêng, trực
tiếp làm nhiệm vụ kiểm tra, giám sát hàng hóa XK, đấu tranh chống buôn lậu và gian lận
thương mại, thu thuế xuất khẩu.
- Hoạt động hợp tác và hội nhập quốc tế của ngành Hải quan đã và đang có nhiều biến
chuyển tích cực, đạt được những kết quả đáng khích lệ trong hội nhập với các tổ chức
quốc tế và khu vực; tranh thủ được sự ủng hộ giúp đỡ của Hải quan nhiều nước và nhiều
tổ chức quốc tế, góp phần đẩy mạnh cải cách và hiện đại hóa ngành Hải quan nói chung
và lĩnh vực khai báo Hải quan xuất khẩu nói riêng, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị
của ngành, trong đó có việc hoàn thành xây dựng Luật Hải quan dựa trên tiêu chuẩn và
thông lệ quốc tế, góp phần củng cố và phát triển hoạt động khai báo Hải quan hàng xuất.
Tồn tại, hạn chế:
- Các tình huống phát sinh trong hoạt động thương mại quốc tế chưa được pháp luật
điều chỉnh đầy đủ nên còn nhiều “lỗ hổng” pháp lý dẫn đến tình trạng áp dụng văn bản
pháp luật lung túng, thiếu thống nhất, gây khó khăn cho cơ quan Hải quan lẫn doanh
nghiệp.
- Cơ quan Hải quan giải quyết thủ tục Hải quan xuất khẩu cho nhiều loại hàng hóa rất
phong phú, bị điều chỉnh bởi các văn bản pháp luật chuyên ngành khác nhau, mỗi ngành
mang một đặc trưng riêng, yêu cầu điều chỉnh riêng phù hợp với tính chất và yêu cầu
của ngành đó nên rất khó thực hiện.
- Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện về cải cách thủ tục Hải quan và hoạt động
khai báo Hải quan xuất khẩu tại một số nơi còn chưa quyết liệt, một bộ phận cán bộ công
98
chức Hải quan chưa được đào tạo nghiệp vụ Hải quan chuyên sâu đáp ứng với yêu cầu
cải cách thủ tục Hải quan. Một số doanh nghiệp có động cơ làm ăn bất chính lợi dụng
môi trường làm việc thông thoáng trong cải cách thủ tục Hải quan và hoạt động khai báo
Hải quan hàng xuất để buôn lậu, gian lận thương mại hoặc móc nối với công chức Hải
quan để làm ăn phi pháp, gây trở ngại, khó khăn trong việc tạo điều kiện thuận lợi nhưng
vẫn đảm bảo yêu cầu quản lý.
Nguyên nhân:
- Việc chỉ đạo điều hành hoạt động khai báo hải quan xuất khẩu của một số lãnh đạo các
cấp còn thiếu kiên quyết, sát sao, nhận thức của một bộ phận cán bộ công chức Hải quan
về cải cách thủ tục Hải quan còn hạn chế.
- Sự phối hợp của các ngành hữu quan trong giải quyết thủ tục hành chính cho các doanh
nghiệp, tổ chức, cá nhân ở một số nơi còn thiếu đồng bộ, kịp thời.
- Nhận thức về pháp luật Hải quan của một số doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân còn hạn
chế và thiếu chính xác trong việc thực hiện nghĩa vụ chấp hành thủ tục Hải quan, xử lý
chỉnh sửa hồ sơ, giấy tờ nhiều lần làm chậm tiến độ hoàn thành thủ tục Hải quan xuất
khẩu.
Bài học từ việc cải cách hoạt động khai báo Hải quan nói chung và thủ tục Hải quan
nói riêng từ các nước:
- Quyết tâm chính trị của cán bộ chủ chốt trong ngành được chuyển hóa thành các báo
cáo giải pháp chỉ đạo điều hành cụ thể đóng vai trò hàng đầu trong việc triển khai thực
99
hiện cải cách.
- Quá trình thực hiện cần tranh thủ sự lãnh chỉ đạo của các cấp ủy chính quyền địa
phương, sự phối hợp của các ban ngành liên quan, sự đồng tình ủng hộ của nhân dân và
công đồng doanh nghiệp.
- Thống nhất nhận thức và hành động trong đội ngũ cán bộ Hải quan các cấp, đặc biệt là
cấp thực hiện trực tiếp tiếp xúc với doanh nghiệp.
- Cần gắn kết việc đánh giá kết quả cải cách thủ tục hành chính và hoạt động khai báo
Hải quan xuất khẩu với công tác thi đua. Có cơ chế khen thưởng, kỷ luật kịp thời.
Chương III: Đề xuất giải pháp cải cách hoạt động khai báo/quy trình thủ tục Hải quan điện tử cho chi cục Hải quan Việt Nam
1. Đề xuất các giải pháp nhằm góp phần hoàn thiện hoạt động khai báo thủ tục hải
quan
Giải pháp vi mô
- Cải tiến quy trình thủ tục hải quan như khai hải quan, kiểm tra hàng hoá, giám sát hải
quan, chuyển đổi phương pháp quản lý nghiệp vụ. Tất cả yêu cầu trên đều phải đảm bảo
100
cải tiến quy trình và thủ tục hải quan một cách toàn diện, tăng cường sự kiểm soát của
cơ quan hải quan đối với hàng hoá nhập khẩu, nâng cao khả năng thu thuế, thực hiện có
hiệu quả công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, tăng khả năng cạnh
tranh cho của các DN trong nước.
- Chuẩn hóa mô hình tổ chức; chuẩn hóa về mặt lý thuyết quy trình thủ tục hải quan theo
hướng tự động hóa, hiện đại hóa, và ứng dụng tối đa tin học vào các khâu, quy trình thủ
tục hải quan tõ khai báo đến thông quan hàng hoá; chuẩn hóa việc đào tạo cán bộ Hải
quan ngay từ đầu.
- Nâng cao chất lượng thông quan hàng hoá bằng việc bổ sung công chức hải quan có
trình độ, kiến thức hiểu biết ở các lĩnh vực khác nhau đáp ứng nhu cầu phát triển đa
dạng hiện nay.
- Đầu tư cơ sở vật chất, máy móc thiết bị hiện đại hỗ chợ cho công chức hảI quan làm
thủ tục cho khách ở cường độ cao, không gây ách tắc.
- Giáo dục quán triệt đạo đức cho công chức hải quan có một phẩm chất đạo đức tốt,
tận tụy với công việc, không gây khó dễ cho khách hàng, không nhận tiền, quà của khách.
- Xây dựng nguồn nhân lực trong môi trường thủ tục hải quan điện tử. Bồi dưỡng cán bộ
nguồn làm đội ngũ kế cận tạo đà cho sự phát triển sau này, nâng cao vị thế của ngành
hoà nhập với sự phát triển của đất nước.
* Đối với hệ thống các ngân hàng
Hoạt động xuất nhập khẩu ở nước ta trong những năm qua không ngừng mở rộng không
chỉ ở giá trị kim ngạch mà còn ở phạm vi. Sự bùng nổ của các hoạt động ngoại thương
đã kéo theo sự phát triển của công tác thanh toán quốc tế tại các Ngân hàng thương mại
101
Việt Nam. Hơn nữa, do những rủi ro trong hoạt động tín dụng, các Ngân hàng thương
mại đang cố gắng tăng tỷ trọng thu nhập từ các khoản phí, trong đó có phí thanh toán
quốc tế thay cho lãi cho vay. Nhờ vậy, chất lượng và quy mô các nghiệp vụ thanh toán
quốc tế tại các ngân hàng này không ngừng được mở rộng. Sự cạnh tranh gay gắt của
khoảng 28 chi nhánh Ngân hàng nước ngoài trên thị trường nước ta hiện nay càng đòi
hỏi mỗi NHTM Việt Nam phải tìm cách nâng cao chất lượng dịch vụ, giảm thiểu mọi rủi
ro có thể phát sinh trong từng phương thức thanh toán nói chung, bộ chứng từ nói riêng.
* Cần có sự thống nhất giữa các ngân hàng về sai biệt chứng từ:
- Xác định một bộ chứng từ có phù hợp với yêu cầu của thư tín dụng hay không là một
vấn đề rất quan trọng của tất cả các bên giao dịch, đặc biệt là các ngân hàng như Ngân
hàng mở thư tín dụng, Ngân hàng thông báo, Ngân hàng xác nhận,...Ngân hàng muốn
chắc chắn sẽ nhận lại tiền hoàn trả từ phía người xin mở L/C phải kiểm tra kỹ càng bộ
chứng từ thanh toán. Khi kiểm tra chứng từ hàng xuất, các ngân hàng phải tuân thủ
UCP600, nhưng thực tế UCP 600 cũng không quy định cụ thể tiêu chuẩn để xét các khác
biệt trên bề mặt các chứng từ so với các điều khoản và điều kiện của thư tín dụng.
- Để tạo được sự thống nhất giữa các ngân hàng trong việc kiểm tra chứng từ, các ngân
hàng ở nước ta không chỉ đơn thuần áp dụng chặt chẽ UCP 600 và các văn bản hướng
dẫn của Nhà nước mà còn phải đúc kết kinh nghiệm qua thực tế phát sinh và học hỏi
kinh nghiệm của nhau, của các ngân hàng trên thế giới, cố gắng từng bước tiến tới sự
hoàn thiện và thống nhất trong toàn bộ hệ thống ngân hàng. Một giải pháp hữu hiệu
hiện nay là để Việt Nam tham gia vào các tổ chức ngân hàng quốc tế. Các tổ chức này sẽ
đưa ra những hướng dẫn hoạt động nghiệp vụ cụ thể hơn so với UCP 600. Quan hệ với
các ngân hàng thành viên cùng trong tổ chức sẽ giúp các ngân hàng Việt Nam không bị
102
chèn ép trong hoạt động thanh toán bằng thư tín dụng nói riêng và thanh toán quốc tế
nói chung. Theo đó các doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam cũng sẽ được hưởng
nhiều thuận lợi. Thêm nữa, ngay cả các tập quán ngân hàng tiêu chuẩn quốc tế thích hợp
vẫn thay đổi theo thời gian phản ánh sự thay đổi của hoàn cảnh và các vấn đề mới phát
sinh mà UCP 600 do tính phổ biến toàn cầu của nó không dễ gì sửa đổi ngay được. Ngược
lại, các tài liệu hướng dẫn của một tổ chức hoạt động ngân hàng thế giới cho các ngân
hàng thành viên có thể thay đổi dễ dàng hơn, đáp ứng kịp thời yêu cầu của thực tiễn.
Hiện nay, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cũng như Hiệp hội ngân hàng thế giới hoặc các
hiệp hội ngân hàng khu vực đều đưa ra những tiêu chuẩn kiểm tra chứng từ riêng của
mình. Điều cần làm trong bối cảnh Việt Nam trước mắt là cần có sự chưng cầu ý kiến các
thành viên trong Hiệp hội ngân hàng Việt Nam về thống nhất cách hiểu UCP 600 và pháp
điển hoá thành văn bản pháp luật có tính bắt buộc đối với mọi ngân hàng thành viên.
* Tăng cường đào tạo nghiệp vụ chuyên môn cho các nhân viên ngân hàng:
Việc thanh toán trong ngoại thương có diễn ra nhanh chóng và thuận lợi hay không còn
phụ thuộc vào trình độ nghiệp vụ củabản thân những người làm công tác thanh toán
quốc tế tại các ngân hàng. Chính vì vậy, tăng cường đào tạo các thanh toán viên giỏi về
nghiệp vụ cũng chính là một trong những chiến lược của các ngân hàng nhằm đảm bảo
công tác kiểm tra chứng từ, tư vấn về chứng từ cho khách hàng đạt hiệu quả cao, tránh
sai sót, nhầm lẫn và chậm chễ trong thanh toán quốc tế.
* Tư vấn cho nhà xuất khẩu khi bộ chứng từ có sai biệt:
Qua thực tế tại các ngân hàng, ta có thể thấy rằng bộ chứng từ thanh toán bị gặp sai sót
không phải là ít. Điều này dẫn đến bộ chứng từ được chuyển qua lại nhiều lần để chỉnh
sửa, gây tốn kém về mặt thời gian và chi phí. Bởi vậy, cho dù khi ngân hàng không thực
103
hiện việc thanh toán hay chiết khấu bộ chứng từ thì với tinh thần trách nhiệm để bảo vệ
quyền lợi cho khách hàng, thông thường khi kiểm tra nếu bộ chứng từ có sai sót thì tiến
hành tư vấn khách hàng như sau:
- Sai sót có thể sửa chữa hoặc thay thế thì đề nghị khách hàng sửa chữa hoặc thay thế.
- Sai sót không thể sửa chữa hay thay thế được thì đề nghị khách hàng xin tu chỉnh L/C
(nếu có thể) hoặc thông báo cho ngân hàng phát hành nêu rõ các sai sót, xin chấp nhận
thanh toán.
- Sai sót không được chấp nhận thì đề nghị khách hàng chuyển sang hình thức thanh toán
nhờ thu hoặc trả lại chứng từ cho họ.
Trong thực tế, nhiều nhà xuất khẩu Việt Nam do chưa hiểu biết rõ về thanh toán trong
thư tín dụng với những ưu thế của nó về trách nhiệm của ngân hàng phát hành và quyền
lợi của người hưởng lợi khi xuất trình chứng từ, cho nên khi biết bộ chứng từ có sai sót
gì thì họ thường yêu cầu ngân hàng chuyển chứng từ đi để thanh toán theo phương thức
nhờ thu. Nếu làm như vậy thì tự bản thân người xuất khẩu gây bất lợi cho mình vì lúc đó
bộ chứng từ sẽ được xử lý theo quy tắc thống nhất về nhờ thu URC.
* Trang bị hệ thống kiểm tra và xử lý thông tin hiện đại. Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan
trọng, giúp ngân hàng có thể kiểm tra chứng từ tốt hơn, hiệu quả hơn và có thể theo kịp
hệ thống ngân hàng tiên tiến trên thế giới. Hơn nữa, đây cũng chính là cơ sở tạo điều
kiện thuận lợi cho các nghiệp vụ ngân hàng một khi thanh toán sử dụng chứng từ điện
tử được áp dụng tại nước ta. Cụ thể:
- Xây dựng phần mềm đáp ứng nhu cầu của người sử dụng, giảm bớt những thao tác
104
thừa của thanh toán viên, kiểm soát viên.
- Trang bị cơ sở vật chất đầy đủ cho công tác thanh toán. Cố gắng trang bị cho mỗi cán
bộ một máy vi tính để tiến hành xử lý nghiệp vụ một cách thành thạo, tránh tình trạng
chờ đợi hoặc chậm chễ trong công tác kiểm tra bộ chứng từ.
- Có hệ thống thông tin nhanh, chính xác, đầy đủ, cập nhật về các dữ liệu thông tin liên
quan đến nghiệp vụ, tạo điều kiện học hỏi kinh nghiệm của các ngân hàng khác trên thế
giới.
- Tiêu chuẩn hoá hệ thống thông tin khách hàng bao gồm nhiều nguồn dữ liệu khác nhau,
hình thành Ngân hàng dữ liệu phục vụ mục đích khai thác sử dụng.
* Đối với đơn vị làm công tác lập chứng từ
(1) Cách thức khắc phục những sai biệt trong việc lập bộ chứng từ.
Công tác lập bộ chứng từ thanh toán hay gặp phải những sai sót về nội dung và hình
thức, đặc biệt là trong phương thức thanh toán tín dụng chứng từ. Để tránh khỏi những
phiền toái, tranh chấp có thể xảy ra trong quá trình xuất trình bộ chứng từ ra ngân hàng
để thanh toán, các doanh nghiệp, đặc biệt là những cán bộ trực tiếp làm công tác lập
chứng từ cần phải kiểm tra một số chi tiết sau:
- Xem những chứng từ thiết yếu (quan trọng) có bị thiếu hay không, chứng từ lập có phù
hợp với quy định của L/C hay không,…
- Trị giá lô chứng từ xuất trình không vượt quá trị giá của L/C, nếu L/C cho phép giao hàng
từng phần thì trị giá lô hàng không được vượt quá số dư của L/C.
(2) Nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và ngoại ngữ của người làm công tác lập
105
bộ chứng từ:
- Để đạt hiệu quả cao trong công tác khắc phục những hạn chế của bộ chứng từ thanh
toán trong ngoại thương hiện nay, việc đào tạo cán bộ trực tiếp lập bộ chứng từ chiếm
vai trò rất quan trọng.
- Trước hết, muốn lập bộ chứng từ cho tốt, người lập bắt buộc phải hiểu biết về nghiệp
vụ xuất nhập khẩu và phải am hiểu về từng loại chứng từ, yêu cầu của từng thị trường,
bạn hàng, mặt hàng về bộ chứng từ thanh toán. Hơn nữa, chứng từ thông thường được
lập bằng tiếng Anh nên người lập tất yếu cần thông thạo thứ ngoại ngữ này.
- Hơn nữa, công tác phổ cập kiến thức về luật nói chung và các luật lệ quốc tế nói riêng
như UCP 500 về cả chiều rộng và chiều sâu cho những người làm thanh toán quốc tế là
rất cần thiết. Nâng cao hiểu biết để vận dụng đúng đắn UCP 500 chính là một giải pháp
lâu dài, căn bản nhất để hạn chế những hạn chế trong việc lập bộ chứng từ. Bởi lẽ đó,
việc đào tạo cán bộ nên được các doanh nghiệp đề cao trong chiến lược kinh doanh của
mình bằng cách thường xuyên cử cán bộ đi tu nghiệp nâng cao trình độ nghiệp vụ, tham
gia các lớp đào tạo ngắn hạn,...
(3) Tăng cường đầu tư nâng cấp, hiện đại hóa cơ sở vật chất. Đây chính là chiến lược lâu
dài của mọi doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu. Có cơ sở hạ tầng hiện đại sẽ giúp
doanh nghiệp tiếp cận dễ dàng với công nghệ mới trong nghiệp vụ thanh toán ngân hàng,
tìm hiểu kinh nghiệm của các ngân hàng trên thế giới trong công tác lập và xuất trình bộ
chứng từ. Đồng thời đây cũng là tiền đề để tiến tới việc áp dụng chứng từ điện tử trong
thanh toán xuất nhập khẩu ở nước ta.
* Nâng cao kỹ thuật nghiệp vụ khai báo Hải quan xuất khẩu
- Công tác phân loại hàng hóa và xác định xuất xứ hàng hóa
106
- Về kiểm soát hoải quan
- Về kiểm tra sau thông quan
- Về tổ chức bộ máy, quản lý và phát triển nguồn nhân lực
- Về hiện đại hóa cơ sở, trang thiết bị kỹ thuật
Giải pháp vĩ mô
- Rà soát lại toàn bộ các văn bản pháp luật đã ban hành từ trước đến nay, nghiên cứu,
thảo luận để tìm ra các sơ hở, điểm bất hợp lý (như văn bản quy định không rõ ràng, còn
không khớp giữa Bộ tài chính và Tổng cục Hải quan cũng như Tổng cục thuế ) để từ đó
có những bổ sung, sửa đổi kịp thời theo hướng tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các DN
về thủ tục cũng như thời gian làm thủ tục mà vẫn đáp ứng được yêu cầu kiểm tra giám
sát hàng hoá được giao.
- Nâng cao trình độ chuyên nghiệp hóa, hiện đại hóa Hải quan Việt Nam, đảm bảo 4 nội
dung quan trọng:
+Kiểm soát hàng hóa xuất nhập khẩu phải thông thoáng, dễ dàng.
+/Phải có thủ tục chung trong ASEAN về XNK
+Tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hàng hóa XNK
+Thúc đẩy đầu tư và phải có biểu thuế chung của ASEAN nhưng phải phù hợp với biểu
thuế chung của thế giới.
- Khi hội nhập ASEAN là chúng ta tham gia vào xây dựng cộng đồng kinh tế chung với nội
dung quan trọng nhất là: đầu tư vào thương mại từ nước này sang nước khác trong nội
khối, trong đó hải quan các nước là lực lượng quan trọng chốt các cửa khẩu làm hai
107
nhiệm vụ chính: Thứ nhất, kiểm soát hàng hóa ra vào; thứ hai là kiểm tra chống buôn
lậu. Do vậy, hải quan ASEAN phải tiến bộ và phải thống nhất từ thủ tục hải quan, biểu
thuế chung và cách thức kiểm soát hàng hóa để mọi thương nhân không chỉ thương nhân
Việt Nam đi các nước thuận lợi mà ngược lại thương nhân các nước khác đến Việt Nam
cũng thuận lợi.
- Xây dựng cơ sở pháp lý cho thủ tục hải quan điện tử trên cơ sở nội luật hóa các chuẩn
mực quốc tế.
* Một hệ thống chứng từ hoàn thiện ở tầm vĩ mô phải đáp ứng những yêu cầu sau:
- Phải đạt được sự thống nhất và đồng bộ về công tác lập chứng từ trong cả nước. Điều
đó cũng có nghĩa là các chứng từ trong một bộ chứng từ phải đồng bộ với nhau và tuân
thủ theo một tiêu chuẩn chung trong phạm vi cả nước.
- Các chứng từ phải phù hợp luật lệ, tập quán quốc tế.
* Để tiến tới một cơ chế sử dụng bộ chứng từ thanh toán hoàn thiện như trên, cụ thể
chúng ta cần phải xem xét những giải pháp sau đây: Lựa chọn và vận dụng các văn bản
pháp lý và tập quán quốc tế có liên quan, kết hợp với việc thiết lập môi trường pháp lý
trong nước thuận lợi:
- Cho tới hiện nay, vẫn chưa có một văn bản pháp lý nào mang tính quốc tế dành riêng
cho bộ chứng từ thanh toán trong ngoại thương. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể tìm hiểu
chi tiết về yêu cầu đối với công tác lập và sử dụng chứng từ thông qua những văn bản
pháp lý quan trọng có liên quan đến nghiệp vụ thanh toán sử dụng chứng từ đang được
áp dụng phổ biến trên phạm vi quốc tế.
- Trong việc sử dụng các văn bản pháp quy, tập quán hay thông lệ quốc tế thì ta cũng cần
108
chú ý rằng không thể đồng nhất chúng với luật, tập quán Việt Nam, cho dù phía Việt Nam
có chính thức phê chuẩn hay tự nguyện tham gia các văn bản pháp lý quốc tế đó. Thực
tiễn tại nước ta cho thấy, cho tới nay, chúng ta vẫn chưa có một hệ thống pháp luật hoàn
chỉnh, càng chưa có một văn bản pháp lý nào chính thức quy định về những vấn đề lập
và sử dụng chứng từ trong ngoại thương. Đây cũng chính là một vướng mắc cần tháo gỡ
trong thời gian tới nhằm tiến tới thống nhất phương thức lập và sử dụng chứng từ trong
phạm vi cả nước nói riêng, trên phạm vi thương mại quốc tế nói chung. Để khắc phục
hạn chế này, cụ thể Việt Nam trong thời gian tới cần:
+ Ban hành các văn bản pháp luật liên quan tới quy định về thủ tục lập chứng từ, cách
thức giải quyết những mâu thuẫn giữa luật Việt Nam và luật quốc tế, tạo điều kiện thuận
lợi cho các doanh nghiệp Việt Nam thực hiện đúng yêu cầu của nghiệp vụ thanh toán sử
dụng chứng từ, tăng cường uy tín với bạn hàng quốc tế.
+ Ban hành các văn bản dưới luật nhằm hướng dẫn các doanh nghiệp kinh doanh xuất
nhập khâủ các quy tắc, trình tự cũng như nội dung chi tiết của việc lập bộ chứng từ thanh
toán.
+ Tham gia và tuân thủ các điều ước quốc tế có liên quan đến thanh toán quốc tế.
* Tiến tới đơn giản hoá và tiêu chuẩn hoá bộ chứng từ trong thanh toán xuất khẩu
(1) Tiêu chuẩn hoá chứng từ:
- Trên thế giới hiện nay, tổ chức Liên Hiệp Quốc đã đưa ra mẫu chủ thiết kế cho chứng
từ thương mại, nhằm thuận lợi hoá thương mại quốc tế. Thuận lợi hoá thương mại là
đơn giản hoá và hiện đại hoá các thủ tục và chứng từ trong thương mại và vận tải quốc
tế, thống nhất sử dụng chứng từ, kể cả việc phát triển và giới thiệu các phương pháp mới
về xử lý dữ liệu và truyền thông. Người ta dự tính là giá thành thông thường của các giấy
tờ và thủ tục trung bình chiếm ít nhất khoảng 10% tổng giá trị hàng hoá buôn bán. Vì 109
vậy, việc giảm khoản chi phí này bằng cách thuận lợi hoá thương mại sẽ tạo ra lợi nhuận
to lớn cho các doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu.
- Mẫu chủ thiết kế của Liên hiệp quốc dùng cho chứng từ thương mại đã được phổ biến
rộng rãi trên phạm vi toàn thế giới. Việt Nam cũng đã áp dụng mẫu này đối với một số
chứng từ quan trọng như vận đơn, giấy chứng nhận xuất xứ,.. tuy nhiên trong thời gian
tới cần áp dụng cho mọi loại chứng từ thương mại như phiếu đóng gói, hoá đơn, giấy
chứng nhận phẩm chất,...
(2) Đơn giản hóa chứng từ:
Ngoài ra, chúng ta cũng cần nghiên cứu để đơn giản hoá bộ chứng từ thanh toán nhưng
vẫn đảm bảo tính đầy đủ và chặt chẽ của nó. Hiện nay, bộ chứng từ thanh toán thường
gồm nhiều chứng từ khác nhau và phức tạp, nếu có thể ghép chúng lại với nhau thì sẽ
tạo điều kiện thuận lợi cho công tác lập và xuất trình. Ví dụ, ta có thể gộp chung hoá đơn
và giấy chứng nhận xuất xứ, phiếu đóng gói với giấy chứng nhận số lượng, trọng lượng,…
* Tiêu chuẩn hoá sơ đồ lưu chuyển chứng từ:
Mỗi loại mặt hàng, thị trường lại đòi hỏi bộ chứng từ thanh toán khác nhau. Chẳng hạn
có loại hàng hoá khi xuất khẩu phải có giấy chứng nhận vệ sinh kiểm dịch (như nông sản
thực phẩm xuất khẩu), nhưng cũng có loại lại không cần (chẳng hạn như hàng dệt may).
Để chuẩn bị cho việc lập bộ chứng từ đó, nhà xuất khẩu phải đến nhiều nơi để làm thủ
tục,...phải chú ý chứng từ nào xin cấp trước, làm ở đâu và làm như thế nào,...và những
vấn đề này không phải là đơn giản, đặc biệt là đối với những người mới bắt đầu bước
vào môi trường kinh doanh. Hiện nay, chúng ta đã có những văn bản hướng dẫn lập và
xuất trình từng chứng từ cụ thể, song chúng chưa thật đầy đủ và hệ thống. Nhà nước
110
cần nhanh chóng phải có một bộ văn bản pháp lý quy định cụ thể về điều này, không chỉ
cho riêng từng loại chứng từ nào mà còn cho bộ chứng từ của từng ngành hàng, từng thị
trường.
* Vận dụng chứng từ điện tử trong thanh toán xuất nhập khẩu:
- Ngày nay, việc vận dụng chứng từ điện tử trong thanh toán quốc tế đã trở nên phổ biến
ở nhiều nước, khu vực như Mỹ, EU, Nhật Bản và Hồng Kông. Điều đáng nói nhất là nó
tạo điều kiện tiêu chuẩn hoá mẫu chứng từ trong thanh toán, giảm bớt thời gian thanh
toán, tăng khả năng luân chuyển tiền tệ, giảm thủ tục thanh toán bằng giấy, nhưng đồng
thời vẫn đảm bảo tính bảo mật cao trong thanh toán. Chúng ta có thể tìm hiểu kỹ hơn
về chứng từ điện tử .
- Chính vì những ưu điểm như trên mà Việt Nam cũng cần phải từng bước hoà nhập với
nó. Hơn nữa, trong xu thế hội nhập như hiện nay, khi mà các thị trường mà Việt Nam có
quan hệ buôn bán lại đã và đang bắt đầu sử dụng chứng từ điện tử trong thanh toán,
Việt Nam lại đứng trước một thách thức là phải cải thiện các phương thức thanh toán,
đặc biệt là bộ chứng từ để không bị thất bại trong việc chiếm lĩnh thị trường mới hoặc
mất bạn hàng trong những năm tới. Trong khi đó, một chuẩn mực pháp lý cho vấn đề
này như những quy tắc về lập và xuất trình chứng từ điện tử trong thanh toán xuất nhập
khẩu lại chưa hề có trong hệ thống văn bản pháp luật của Nhà nước nói chung, ngành
Ngân hàng nói riêng.
* Thực hiện dân chủ hóa, công khai hóa thủ tục Hải quan
- Định kỳ tổ chức hội nghị đối thoại doanh nghiệp; Trong những năm gần đây, Hải quan
rất chú trọng tổ chức các hội nghị doanh nghiệp để lắng nghe ý kiến, nguyện vọng vướng
mắc của họ về chính sách, cơ chế quản lý xuất nhập khẩu, thủ tục Hải quan, tinh thần
111
phục vụ của cán bộ, công chức Hải quan. Tổng cục Hải quan thường xuyên chỉ đạo các
đơn vị Hải quan trong cả nước tổ chức hội nghị doanh nghiệp và đã tiếp thu được nhiều
ý kiến đóng góp bổ ích cho hoạt động Hải quan và công cuộc cải cách thủ tục Hải quan.
- Thực hiện công khai hóa thủ tục Hải quan: Yêu cầu công khai hóa thủ tục Hải quan tạo
thuận lợi, thông thoáng cho cả việc thực hiện nghiệp vụ của cơ quan Hải quan và công
việc làm thủ tục của doanh nghiệp cũng được ngành Hải quan chú trọng và cũng đạt
những kết quả nhất định.
* Cải cách thủ tục về quản lý thuế và trị giá Hải quan
- Tổ chức thực hiện nghiêm luật thuế về xuất khẩu, thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng,
thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật quản lý thuế.
- Về trị giá tính thuế: Thực hiện quy trình kiểm tra, xác định trị giá tính thuế, khai thác sử
dụng có hiệu quả cơ sở dữ liệu giá của ngành. Thường xuyên cập nhật danh mục quản lý
rủi ro về giá. Thực hiện công tác tham vấn giá đối với nhóm các mặt hàng nhạy cảm có
thuế suất cao. Nâng cao khả năng tham vấn giá đối với công chức thừa hành nhằm tiến
hành đồng bộ, quyết liệt các khâu nghiệp vụ và tổ chức thực hiện tốt các quy trình quản
lý, theo dõi nợ thuế, miễn thuế, giảm thuế, hoàn thuế, ấn định thuế, truy thu và cưỡng
chế . Ngoài ra để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc nộp thuế, Cục Hải quan Tỉnh
đã phối hợp với kho bạc Nhà nước và ngân hàng thương mại thực hiện dự án hiện đại
hóa công tác thu ngân sách Nhà nước qua hệ thống ngân hàng và kho bạc.
* Quan hệ hợp tác giữa cơ quan Hải quan và cộng đồng doanh nghiệp
Hải quan Việt Nam thể hiện sâu sắc quan điểm coi doanh nghiệp là đối tác, là bạn đồng
hành trong quá trình phát triển và tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng. Tuyên ngôn
phục vụ khách hàng ban hành theo quyết định số quyết định số 225/QĐ-TCHQ ngày
09/02/2011 là phương châm hành động, ứng xử của cán bộ, công chức Hải quan trong 112
thực hiện nhiệm vụ, đồng thời nêu lên những cam kết thể hiện quyết tâm đạt mục tiêu,
thực sự tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thương mại và đem lại lợi ích cho cộng
đồng – với phương châm hành động là “Chuyên nghiệp - Minh bạch - Hiệu quả”.
2. Giải pháp hoàn thiện hoạt động khai báo thủ tục hải quan điện tử theo hướng áp
dụng các chuẩn mực hải quan hiện đại
Tiếp tục nâng cao nhận thức về vai trò, lợi ích việc thực hiện thủ tục hải quan điện
tử theo hướng áp dụng các chuẩn mực hải quan hiện đại
* Thứ nhất, đối với Nhà nước (Quốc Hội, Chính phủ, Bộ ngành):
- Quốc Hội cần tiếp tục nâng cao nhận thức về vai trò thực hiện TTHQĐT trong các thể
chế, nghị quyết của mình, để làm nền tảng pháp lý cho Chính phủ thực hiện.
- Chính phủ, các Bộ ngành liên quan tăng cường nhận thức về vai trò của quá trình cải
cách, quản lý bằng nền hành hành chính điện tử và tính bắt buộc trong kết nối với
TTHQĐT để quản lý hoạt động xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh.
* Thứ hai, đối với cơ quan hải quan
- Tiếp tục nâng cao nhận thức cho hệ thống cán bộ hải quan từ cấp trung ương đến địa
phương về tính tất yếu, xu thế không thể đảo ngược, trì hoãn chủ trương ứng dụng toàn
diện thủ tục hải quan điện tử trong mọi khâu nghiệp vụ hải quan.
113
- Hoàn thiện đầy đủ các quy trình nghiệp vụ cụ thể của thủ tục hải quan điện tử.
- Xây dựng các chế tài, cơ chế giám sát, kiểm soát quản lý tuân thủ việc thực thi quy trình
nghiệp vụ thủ tục hải quan điện tử. Thứ ba, đối với cộng đồng doanh nghiệp hoạt động
xuất nhập khẩu.
- Tăng cường sự phối hợp tuyên truyền nâng nhận thức về vai trò và lợi ích mang lại cho
doanh nghiệp.
- Có cơ chế khuyến khích và chế tài định hướng, doanh nghiệp tuân thủ áp dụng thủ tục
hải quan điện tử.
Sửa đổi, bổ sung, ban hành mới khung pháp luật về hoạt động khai báo TTHQĐT
Thực tiễn đòi hỏi phải sửa đổi, bổ sung và ban hành mới nhiều quy định pháp lý thuộc
thẩm quyền của Quốc hội, Chính phủ, Bộ, ngành. Trong đó, tập trung quan trọng nhất là
ban hành mới những nội dung về TTHQĐT trong: luật hải quan, luật thương mại, luật
thuế xuất khẩu và thuế nhập khẩu, luật giao dịch điện tử, luật công nghệ thông tin. Đây
là những đạo luật trụ cột liên quan tới hải quan nói chung, TTHQĐT.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoàn thiện thủ tục hải quan điện tử
- Hoàn thiện, bổ sung chiến lược ứng dụng công nghệ thông tin.
- Phát triển hệ thống hạ tầng viễn thông
- Ứng dụng công nghệ công tin đáp ứng yêu cầu thực hiện thủ tục hải quan điện tử theo
chuẩn mực hải quan hiện đại. Với 3 hệ thống trụ cột:
(1) xây dựng hệ thống kết nối giữa các cơ quan Hải quan - Hải quan.
114
(2) xây dựng hệ thống kết nối gữa cơ quan Hải quan - Bộ, ngành.
(3) xây dựng hệ thống tiếp nhận xử lý dữ liệu khai báo hải quan giữa cơ quan hải quan -
doanh nghiệp.
- Tăng cường an ninh, an toàn hệ thống thực hiện thủ tục hải quan điện tử của cơ quan
hải quan và cả doanh nghiệp. Nguy cơ cơ quan hải quan và doanh nghiệp bị hacker và
mất dữ liệu thông tin thực hiện thủ tục hải quan đòi hỏi phải đảm bảo cho an ninh an
toàn của hệ thống phần mềm, hệ thống phần cứng theo các yêu cầu của chuẩn mực về
tự động hóa và bảo mật cao.
Đổi mới tổ chức bộ máy ngành hải quan theo yêu cầu hoàn thiện thủ tục hải quan
điện tử
* Thứ nhất, xác định lại vị trí, chức năng của Tổng cục Hải quan.
- Về vị trí, do đặc thù riêng về nhiệm vụ của ngành Hải quan, Chính phủ cần ban hành
cho Tổng cục Hải quan là cơ quan Tổng cục đặc biệt có thẩm quyền trong ban hành và
chỉ đạo chuyên môn tương đương cấp Bộ để đảm bảo tính thống nhất, độc lập.
- Về chức năng, bổ sung nhiệm vụ thu thập thông tin tình báo hải quan trong và ngoài
nước để phục vụ cho quản lý nhà nước về hoạt động sản xuất kinh doanh hàng hóa xuất
khẩu, nhập khẩu, phương tiện xuất cảnh nhập cảnh.
* Thứ hai, sắp xếp lại cơ cấu tổ chức ngành Hải quan:
- Hoàn thiện cơ cấu tổ chức để đáp ứng yêu cầu của TTHQĐT là không có giới hạn về địa
lý hành chính và tập trung thống nhất về dữ liệu thông tin trong chỉ đạo điều hành, cần
phải thực hiện:
- Thu gọn số lượng đơn vị khối cơ quan Tổng cục từ 17 đơn vị hiện nay xuống còn 14 đơn
115
vị Vụ, Cục tham mưu .
- Thành lập Hải quan Vùng trên cơ sở sắp xếp lại 34 Cục hải quan tỉnh, thành phố hiện
nay thành 12 đơn vị Hải quan Vùng. Điều này sẽ xóa bỏ “khoảng cách hành chính”, nâng
cao tính tập trung, thống nhất trong chỉ đạo nghiệp vụ, giảm thiểu chi phí bộ máy,hạn
chế chi phối can thiệp sai lệch của chính quyền địa phương.
Phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu hoàn thiện thủ tục hải quan điện tử Con
người luôn là nhân tố trung tâm và hạt nhân cho mọi chiến lược, hành động; hiện
đại hóa hải quan cần thực hiện nội dung sau
- Xây dựng một chiến lược đào tạo đội ngũ chuyên gia dài hạn từ nay đến 2020 để làm
nền tảng cho triển khai.
- Tập trung nguồn tài chính cho đào tạo đội ngũ chuyên gia (trong ngoài nước).
- Xác lập phạm vi nội dung cần đào tạo trình độ cao nhằm đáp ứng thực hiện thủ tục hải
quan điện tử theo các chuẩn mực quốc tế.
3. Các giải pháp và tiếp tục cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực khai báo Hải
quan tại Cục Hải quan của các tỉnh ở mước ta
Cải cách thể chế
- Tham gia xây dựng hoàn thiện hệ thống thủ tục, chính sách trong lĩnh vực quản lý Nhà
nước về Hải quan hiệu quả, chất lượng.
- Xây dựng kế hoạch thường xuyên rà soát các thủ tục hành chính và các thủ tục hành
chính trong lĩnh vực Hải quan, xem xét trên cơ sở đối chiếu các công ước, điều ước Việt
Nam tham gia ký kết hoặc công nhận với hệ thống văn bản pháp luật hiện hành và thực
116
tiễn công tác để đề nghị cắt giảm, bổ sung và sửa đổi.
- Tập trung đào tạo đội ngũ CBCC có trình độ pháp luật vững chắc, có kiến thức năng lực
thực tiễn, am hiểu các công ước, điều ước, thông lệ quốc tế để tham gia xây dựng văn
bản pháp luật
- Tiếp tục cải cách đơn giản hóa thủ tục Hải quan, tạo tiền đề để tham gia xây dựng luật
Hải quan mới thay thế luật Hải quan hiện hành.
Cải cách thủ tục Hải quan xuất khẩu và chế độ quản lý Hải quan
- Tổ chức thực hiện đúng các quy trình nghiệp vụ Hải quan trên cơ sở nghiên cứu các
chuẩn mực, kiến nghị của công ước Kyoto và thực tiễn công tác để đề xuất Tổng cục Hải
quan bổ sung, sửa đổi theo hướng đơn giãn, minh bạch, hài hòa, thống nhất.
- Chuyển nhanh phương thức thực hiện thủ tục Hải quan thủ công sang phương thức
điện tử - Từng bước trang bị và áp dụng trang thiết bị hiện đại trong kiểm tra, giám sát
Hải quan ở các địa bàn trọng điểm.
- Làm tốt công tác tuyên truyền, vận động doanh nghiệp thực hiện thủ tục Hải quan điện
tử.
- Duy trì và nâng cao chất lượng các kênh trao đổi, hỗ trợ cung cấp thông tin giữa cơ
quan Hải quan với cộng đồng doanh nghiệp.
Cải cách quản lí thuế
- Nâng cao trình độ năng lực quản lý thuế, đảm bảo công tác quản lý thuế công bằng,
minh bạch, khả thi, hiệu quả, hạn chế tối đa gian lận thuế, gian lận thương mại quốc tế.
- Tham gia xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về thuế và các quy trình
117
nghiệp vụ quản lý thuế.
- Kiến nghị bổ sung cơ chế bão lãnh về nộp thuế cho phù hợp với chuẩn mực quốc tế.
Cải cách kỹ thuật nghiệp vụ quản lý Hải quan xuất khẩu
- Nâng cao kỹ năng phân loại hàng hóa XNK - Thực hiện có hiệu quả nguyên tắc xác định
trị giá trong khuôn khổ hiệp định trị giá Hải quan WTO, kiểm soát được trị giá khai báo
- Khai thác có hiệu quả cơ sở dữ liệu về xuất xứ hàng hóa do Tổng cục Hải quan xây dựng
- Xây dựng kế hoạch thu thập, xử lý thông tin của đơn vị.
- Triển khai công tác điều tra nghiên cứu nắm tình hình, sưu tra và cơ sở bí mật tại các
địa bàn quản lý.
- Tăng cường đào tạo nghiệp vụ chung, nghiệp vụ chuyên sâu
- Thực hiện đồng bộ các giải pháp nghiệp vụ nêu trên
Cải cách tổ chức bộ máy, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực
- Triển khai thực hiện tái cơ cấu hệ thống tổ chức bộ máy toàn Cục theo đề án của Tổng
cục Hải quan khi được ban hành.
- Rà soát đánh giá thực trạng, hiệu quả của tổ chức bộ máy, cơ chế điều hành, quan hệ
của các đơn vị thuộc và trực thuộc Cục để kiện toàn tổ chức bộ máy phù hợp với yêu cầu
quản lý Hải quan hiện đại.
- Thực hiện xây dựng tiêu chuẩn cụ thể của từng chứng danh công việc để rà soát, đánh
giá năng lực trình độ của từng cán bộ công chức theo yêu cầu chức danh công việc để
phân công, bố trí, luân chuyển, đào tạo, đào tạo lại một cách hợp lý.
118
- Tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính và đảm bảo liêm chính Hải quan.
Các nội dung khác
- Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền cho cán bộ công chức Hải quan, các tổ chức,
cá nhân và cộng đồng doanh nghiệp.
- Thực hiện thống nhất các mô hình hệ thống quản lý, quản lý chất lượng.
- Triển khai chương trình quan hệ đối tác Hải quan – Doanh nghiệp.
4. Điều kiện đảm bảo để thực hiện mục tiêu hoàn thiện thủ tục hải quan điện tử Việt
Nam và một số kiến nghị
Điều kiện đảm bảo
- Thứ nhất, Đảng, Quốc Hội, Chính phủ cần tiếp tục khẳng định quyết tâm chính trị, tăng
cường chỉ đạo về nhận thức vai trò ứng dụng thủ tục hải quan điện tử theo các chuẩn
mực hải quan hiện đại.
- Thứ hai, tăng cường thực hiện đầu tư bài bản mang tính tập trung và khoa học trong
xây dựng và ứng dụng thủ tục hải quan điện tử theo chuẩn mực hải quan hiện đại. Thứ
ba, chủ động hợp tác quốc tế và nội luật hóa các cam kết quốc tế về hải quan vào hệ
thống pháp luật Việt Nam.
Một số kiến nghị
- Thứ nhất, sự cần thiết xây dựng, hoàn thiện Chính phủ điện tử. Thứ hai, cần khẳng định
vị trí chủ trì của cơ quan hải quan trong phối hợp quản lý hoạt động các cơ quan trên địa
bàn các cửa khẩu quốc tế của Việt Nam.
- Thứ hai, cần khẳng định vị trí chủ trì của cơ quan hải quan trong phối hợp quản lý hoạt
119
động các cơ quan trên địa bàn các cửa khẩu quốc tế của Việt Nam.
KẾT LUẬN
Trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành đề tài khoa học, em đã tìm hiểu về
thực trạng để đưa ra giải pháp cho hoạt động khai báo hải quan xuất khẩu dựa trên ba
yếu tố: Một là về vấn đề thủ tục hải quan điện tử, hai là về quá trình áp dụng chuẩn mực
hải quan hiện đại đối với Việt Nam và ba là về công tác cải cách hoạt động khai báo hải
quan xuất khẩu. Có thể thấy trong suốt thời gian qua trong lĩnh vực khai báo Hải quan ở
nước ta đã và đang có những chuyển biến khá tích cực để trong tương lai có thể dần
tiệm cận với chuẩn mực Hải quan hiện đại của các nước có ngành Hải quan phát triển
trên thế giới. Chúng ta có được sự sự giúp đỡ cũng như những bài học kinh nghiệm từ
các nước đi đầu trong công cuộc cải cách và hiện đại hóa về hoạt động khai báo Hải quan
kể cả trong và ngoài khu vực. Tuy nhiên trong nội bộ vẫn còn tồn tại một số mặt hạn chế
ít nhiều gây cản trở đến công cuộc cải thiện và phát triển hoạt động khai báo Hải quan
mà Việt Nam vẫn chưa thể nhanh chóng giải quyết trong một thời gian ngắn như lỗ hổng
120
pháp lý, nhận thức hạn chế của một số cán bộ công chức về vấn đề cải cách thủ tục hải
quan, nhận thức hạn chế của doanh nghiệp, tổ chức về pháp luật hay sự thiếu nhất quán,
đồng bộ giữa các ban ngành hữu quan trong việc chỉ đạo và thực hiện cải cách. Đồng
thời đề tài nghiên cứu cũng đã đưa ra những giái pháp mang tính thực tiễn được đúc kết
từ kinh nghiệm của các nước đi tiên phong trong công cuộc cải cách hoạt động hải quan
sao cho phù hợp với thực trạng Việt Nam như áp dụng mô hình hải quan một cửa, các
giải pháp từ vi mô đến vĩ mô để góp phần hoàn thiện khai báo thủ tục hải quan xuất
khẩu. Cần phải tích cực trong việc nâng cao nhận thức, hiệu chỉnh khung pháp lí, đẩy
mạnh ứng dụng CNTT, đổi mới tổ chức bộ máy quản lý hải quan ở các tỉnh địa phương
và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực theo xu hướng áp dụng chuẩn mực hải quan hiện
đại. Hy vọng đề tài nghiên cứu khoa học của em sẽ có những đóng góp hiệu quả nhất
định cho công cuộc cải thiện phát triển ngành hải quan nói chung cũng như hoạt động
khai báo hải quan xuất khẩu cho nước nhà. Một lần nữa em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc và
chân thành đến các quý thầy cô đã không ngừng nỗ lực truyền dạy kiến thức cũng như
tạo điều kiện để giúp em có thể hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường… Em
121
xin trân trọng kính chào!
Tài liệu tham khảo
- Bài giảng về nghiệp vụ Hải quan của giảng viên/thạc sĩ Đỗ Thanh Phong.
- Bộ Tài chính (2008), Kế hoạch cải cách, phát triển và hiện đại hoá ngành Hải quan
giai đoạn 2008 -2010 ban hành kèm theo Quyết định 456/QĐ-BTC ngày 14/3/2008,
Hà Nội.
- Bộ Tài chính (2010), Kế hoạch cải cách, phát triển và hiện đại hoá ngành Hải quan
giai đoạn 2011 -2015 ban hành kèm theo Quyết định 1514/QĐ-BTC ngày
22/6/2010, Hà Nội.
- Thủ tướng Chính phủ (2011), Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2020 ban
122
hành kèm theo Quyết định số 448/QĐ-TTg ngày 25/3/2011, Hà Nội.
- Thủ tướng Chính phủ (2011), Quyết định số 48/2011/QĐ-TTg ngày 31/8/2011 về
việc thí điểm thực hiện Cơ chế Hải quan một cửa quốc gia.
- Luật Doanh nghiệp.
- Luật thuế xuất nhập khẩu và các Luật sửa đổi bổ sung.
- Luật Hải quan các nước ASEAN.
- Công ước Kyoto về đơn giản và hài hòa thủ tục Hải quan.
- Công ước quốc tế về Hệ thống hài hòa trong mô tả và mã hóa hàng hóa (Công ước
HS).
- Hiệp định trị giá GATT/WTO.
- Hiệp định thương mại Việt Nam-Hoa Kỳ.
- Giáo trình Quản trị xuất nhập khẩu, GS. TS. Đoàn Thị Hồng Vân, NXB Thống Kê,
2013.
- Tìm hiểu về bộ chứng từ trong thanh toán xuất nhập khẩu - Thực trạng và các giải
pháp hoàn thiện tại Việt Nam, Nguyễn Hồng Hà, http://123doc.vn/.
- Chứng từ thương mại trong thanh toán quốc tế, 2012, http://123doc.vn/.
- Khái quát về vận tải đường biển, dangquyet221, 10-04-2013,
http://vanchuyennambac.com/.
- Giới thiệu về UCP 600 và một số chú ý khi áp dụng, Bùi Thị Thu Huế, 2011,
http://123doc.vn/.
123
- Tin hoạt động, Hải Quan Việt Nam, http://www.customs.gov.vn/.
- Thủ tục Hải quan Việt Nam, haikhanh.com/.
- Bộ Tài chính (2010), Thông tư 194/2010/TT-BTC, ngày 26/12/2010. Hướng dẫn về
thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan, thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu và
quản lý thuế đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu, Hà Nội.
- Tổng cục Hải quan (2009), Quyết định số 1171/QĐ-TCHQ ngày 13/8/2009, Hà Nội.
- Website Hải Quan Việt Nam, http://www.customs.gov.vn.
- Quốc hội (2005), Luật Hải quan (sửa đổi, bổ sung),Hà Nội.
- Luc De Wulf và José B. Sokol (2007), Kinh nghiệm hiện đại hoá Hải quan của một
số nước, NXB Thế giới.
124
- Tài liệu đào tạo của Viện Logistics VU (2017).