Luận văn Thạc sĩ Luật hình sự và Tố tụng hình sự: Hoạt động bào chữa trong giai đoạn xét xử sơ thẩm từ thực tiễn thành phố Hà Nội

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HOÀNG KIM THOA

HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA TRONG GIAI ĐOẠN

XÉT XỬ SƠ THẨM TỪ THỰC TIỄN

THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ

LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

Hà Nội, 2019

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HOÀNG KIM THOA

HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA TRONG GIAI ĐOẠN

XÉT XỬ SƠ THẨM TỪ THỰC TIỄN

THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự

Mã số: 8.38.01.04

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS.TS. TRẦN ĐÌNH NHÃ

Hà Nội, 2019

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ HOẠT

ĐỘNG BÀO CHỮA TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN

HÌNH SỰ .................................................................................................................... 6

1.1. Khái niệm, đặc điểm, nhiệm vụ của hoạt động bào chữa của luật sư giai

đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ....................................................................... 6

1.2 Các yếu tố tác động đến hoạt động bào chữa trong giai đoạn xét xử

sơ thẩm ............................................................................................................... 13

Chương 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA TRONG GIAI

ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH

PHỐ HÀ NỘI .......................................................................................................... 43

2.1. Khái quát tình hình tội phạm, tình hình hoạt động của cơ quan tố tụng

trên địa bàn Hà Nội ............................................................................................. 43

2.2 Hoạt động bào chữa trong xét xử sơ thẩm vụ án hình trên địa bàn thành

phố Hà Nội.......................................................................................................... 48

2.3 Những hạn chế, tồn tại trong hoạt động bào chữa trong giai đoạn xét xử

sơ thẩm vụ án trên địa bàn và nguyên nhân ....................................................... 51

Chương 3: YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ BÀO

CHỮA TRONG XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ TẠI THÀNH PHỐ

HÀ NỘI .................................................................................................................... 58

3.1 Yêu cầu cải cách tư pháp, bảo vệ quyền con người, quyền bào chữa của

bị can, bị cáo ....................................................................................................... 58

3.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động bào chữa trong đoạn xét xử

sơ thẩm .............................................................................................................. 65

3.3 Bảo đảm nguyên tắc tranh tụng trong giai đoạn xét xử sơ thẩm .................. 66

3.4 Xây dựng cơ chế tạo điều kiện cho người bào chữa, luật sư chủ động

tham gia bào chữa ............................................................................................... 69

3.5 Các giải pháp hoàn thiện pháp luật, tổ chức và xây dựng đội ngũ luật sư .......... 73

KẾT LUẬN ....................................................................................................... 78

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 86

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BLHS Bộ luật hình sự

BLTTHS Bộ luật tố tụng hình sự

LLS Luật luật sư

PLTTHS Pháp luật tố tụng hình sự

CQTHTT Cơ quan tiến hành tố tụng

THTT Tiến hành tố tụng

TAND Tòa án nhân dân

TANDCC Tòa án nhân dân cấp cao

TANDTC Tòa án nhân dân tối cao

HĐXX Hội đồng xét xử

VKSND Viện kiểm sát nhân dân

VKSNDCC Viện kiểm sát nhân dân cấp cao

VKSNDTC Viện kiểm sát nhân dân tối cao

KSV Kiểm sát viên

NBBT Người bị buộc tội

NBC Người bào chữa

QBC Quyền bào chữa

QCN Quyền con người

TNHS Trách nhiệm hình sự

VAHS Vụ án hình sự

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1. Thống kê kết quả giải quyết các vụ án hình sự sơ thẩm của Tòa án

nhân dân thành phố Hà Nội từ 2009 đến tháng 6 năm 2019 .............................. 46

Biểu đồ 2.2. Thống kê kết quả giải quyết các vụ án hình sự phúc thẩm của Tòa

án nhân dân thành phố Hà Nội từ 2009 đến tháng 6 năm 2019 ......................... 47

Biểu đồ 2.3. Thống kê kết quả giải quyết các vụ án hình sự ở cả hai cấp của Tòa

án nhân dân thành phố Hà Nội từ 2009 đến tháng 6 năm 2019 ......................... 47

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Dân số hiện tại của nước Việt Nam là 97.436.770 người vào ngày

04/07/2019 - theo số liệu thống kê mới nhất từ Liên Hợp Quốc. Tỷ lệ trẻ em phụ

thuộc ở nước ta hiện nay là khoảng 33,2% (Nguồn: https://danso.org/viet-nam/).

Như vậy, căn cứ theo thống kê và các quy định của pháp luật hình sự thì có khoảng

64 % công dân Việt Nam đủ năng lực trách nhiệm hình sự. Khi có đủ năng lực trách

nhiệm hình sự, công dân đó đã nhận thức được hành vi của mình và xã hội, công

dân phải điều khiển được hành vi, phải ý thực được sự nguy hiểm của hành vi của

mình, phải lựa chọn hành vi khác phù hợp với hoàn cảnh thực tế. Hiến pháp 2013

cũng đã nêu rõ về quyền công dân không tách rời nghĩa vụ công dân. Pháp luật Tố

tụng Hình sự cũng quy định về quyền và nghĩa vụ của người bị buộc tội, quyền và

nghĩa vụ của người bào chữa, theo đó vấn đề bảo vệ, bào chữa cho người bị buộc tội

trong vụ án hình sự của người bào chữa là luật sư là một vấn đề cấp thiết được đặt

ra trong cả lý luận và thực tiễn, nếu làm tốt sẽ giúp cho chính sách pháp luật hình sự

của Đảng và Nhà nước ta đến được với cuộc sống, bảo vệ quyền con người, quyền

công dân, hạn chế được tội phạm trong tương lai, đem lại sự bình yên cho xã hội.

Hoạt động tham gia tố tụng của luật sư bào chữa trong các vụ án hình sự hiện

nay còn nhiều bất cập như: Thủ tục cấp Thông báo người bào chữa cho luật sư bào

chữa cho bị can, bị cáo trong vụ án hình sự gặp nhiều khó khăn, phiền hà từ thủ tục

hành chính xuyên suốt từ giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử. Những rắc rối, vướng

mắc phát sinh từ thủ tục cấp thông báo người bào chữa cho luật sư tham gia tố tụng

xuất phát nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân từ những quy định của pháp

luật, từ các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự, từ tòa án. Ngoài ra, những vấn đề bất

cập khác của hoạt động bào chữa như việc thu thập chứng cứ của luật sư, yêu cầu

Tòa án trả hồ sơ điều tra bổ sung, triệu tập người làm chứng, triệu tập điều tra viên,

triệu tập người giám định…vẫn còn nhiều cản trở tới hoạt động bào chữa của luật

sư. Sự không thống nhất giữa các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự, các tổ chức liên

quan dễ dẫn đến cách hiểu luật và áp dụng luật chưa thống nhất, làm ảnh hưởng đến

hoạt động và kết quả bào chữa cho bị can, bị cáo của luật sư bào chữa.

Hoạt động bào chữa của luật sư là vấn đề cấp thiết, hiện nay có rất ít công

trình nghiên cứu khoa học về hoạt động bào chữa của luật sư, mới chỉ có những bài

báo chí, tạp chí luật sư viết ngắn gọn về các hoạt động đơn lẻ, chưa mô tả hết hoạt

động của luật sư bào chữa để cho các cơ quan tố tụng hình sự có thẩm quyền và

người dân hiểu rõ thế nào là hoạt động bào chữa của luật sư trong các vụ án hình sự

sơ thẩm, từ đó gáp phần nâng cao nhận thức xã hội, để có sự phối hợp chặt chẽ từ

các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền với luật sư bào chữa.

Để làm tốt được những vấn đề liên quan đến hoạt động bào chữa của luật sư,

có thể thấy vai trò của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm là đặc biệt quan trọng.

Do đó, đề tài “Hoạt động bào chữa trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ

thực tiễn thành phố Hà Nội” được tác giả chọn nghiên cứu với mục đích làm rõ hoạt

động bào chữa, quyền và nghĩa vụ của luật sư trong vụ án hình sự theo quy định của

hệ thống pháp luật hình sự hiện hành, đánh giá về những khó khăn, trong quá trình

thực hiện hoạt động bào chữa, đồng thời đưa ra biện pháp bảo đảm hoạt động bào

chữa, quyền bào chữa, nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật hình sự.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Qua việc tìm hiểu các nội dung của những tài liệu, đề tài nghiên cứu khoa học khác

có liên quan đến hoạt động bào chữa của luật sư trong các vụ án hình sự, tác giả nhận

thấy rất ít công trình, bài viết liên quan trực tiếp đến nội dung luận văn này. Có một số

công trình, bài viết đề cập đến từng khía cạnh của hoạt động này, cụ thể như sau:

- Ngô Thị Ngọc Vân (2016), “Hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn

xét xử sơ thẩm vụ án hình sự”, Luận án tiến sĩ luật học [57].

- Trường Đại học Luật Hà Nội (2016), Tài liệu Hội thảo khoa học “Nâng cao vai trò

của Luật sư trong tố tụng hình sự”, Hà Nội.

- Bùi Minh Nghĩa (2017), “Vai trò của Luật sư trong việc thu thập, đánh giá

và sử dụng chứng cứ trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình

sự Việt Nam từ thực tiễn Quận 1, thành phố Hồ Chí Minh”, Luận văn thạc sĩ [37]

- Nguyễn Thị Thanh Hương (2017), “Hoạt động thu thập tài liệu, đồ vật,

tình tiết liên quan đến việc bào chữa của Luật sư trong Tố tụng hình sự”,Luận văn

thạc sĩ [30].

- Các Tạp chí Luật sư Việt Nam.

Và một số tài liệu nghiên cứu liên quan khác…

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1 Mục đích nghiên cứu

Mục đích của luận văn là nghiên cứu quan điểm, chính sách, quy định pháp luật

về quyền và nghĩa vụ của người bào chữa, thực tiễn hoạt động của luật sư bào chữa

trong các vụ án hình sự ở giai đoạn xét xử sơ thẩm tại thành phố Hà Nội, từ đó đưa ra

các định hướng, giải pháp để hoàn thiện pháp luật Hình sự và Tố tụng Hình sự.

3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục tiêu nêu trên, luận văn có các nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể sau:

Làm rõ vấn đề lý luận về hoạt động của luật sư bào chữa trong giai đoạn xét

xử sơ thẩm vụ án hình sự thông qua hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam.

Phân tích các quyền, nghĩa vụ của người bào chữa trong quá trình tham gia

tố tụng vụ án hình sự sơ thẩm, đối chiếu với thực tiễn trong hoạt động bào chữa

của luật sư tại thành phố Hà Nội, từ đó đưa ra các giải pháp dựa trên cơ sở thực tiễn

để góp phần hoàn thiện hơn nữa cho hệ thống pháp luật Hình sự và thực tiễn áp

dụng pháp luật Hình sự.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1 Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu là các quy định luật hình sự như: BLTTHS, BLHS,

Luật Tổ chức cơ quan điều tra Hình sự, Luật tạm giam tạm giữ, Luật Thi hành tạm

giam tạm giữ, Luật giám định tư pháp, và các văn bản pháp luật liên quan ...

Đối tượng nghiên cứu của luận văn còn là hoạt động bào chữa của luật sư

trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn thành phố Hà Nội dựa trên

lý luận pháp lý và thực tiễn về khái niệm, bản chất, hoạt động bào chữa trong giai

đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự của người bào chữa trong giai đoạn điều tra

VAHS; Các cơ sở, hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm

vụ án hình sự theo pháp luật TTHS Việt Nam, thực trạng áp dụng pháp luật của

người bào chữa trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử sơ thẩm VAHS theo pháp

luật TTHS, từ đó đưa ra những kiến nghị mở rộng, nâng cao vai trò của người bào

chữa là luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự.

4.2 Phạm vi nghiên cứu

Luận văn nghiên cứu Hoạt động bào chữa trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ

án hình sự từ thực tiễn thành phố Hà Nội dưới góc độ thực hiện quyền và nghĩa vụ

của NBC trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn Thành phố Hà

Nội. Tuy nhiên, do người bào chữa có thể là: Luật sư; Người đại diện của người bị

buộc tội; Bào chữa viên nhân dân; Trợ giúp viên pháp lý trong trường hợp người bị

buộc tội thuộc đối tượng được trợ giúp pháp lý. Vì vậy, tác giả xin đưa ra giới hạn

phạm vi nghiên cứu chỉ về hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ

thẩm vụ án Hình sự.

Về thời gian, luận văn nghiên cứu thực tiễn hoạt động bào chữa của luật sư

trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự tại thành phố Hà Nội từ năm 2009 đến

hết tháng 6 năm 2019.

5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu

Cơ sở lý luận:

Tác giả lựa chọn các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau:

- Phương pháp phân tích, tổng hợp: Sử dụng các số liệu, tài liệu thu thập

được, sử dụng kết quả để chứng minh cho việc luận giải, kết luận trong luận văn.

- Phương pháp thống kê hình sự: Sử dụng những số liệu từ thống kê để phân

tích hoạt động bào chữa trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự từ thực tiễn

Thành phố Hà Nội.

- Phương pháp lựa chọn án điển hình: Trong luận văn giới hạn, tác giả chỉ sử

dụng phương pháp chọn địa bàn Thành phố Hà Nội để phân tích, kết luận các nội

dung liên quan đến luận văn.

- Đóng góp mới về khoa học của luận văn

Luận văn nêu cơ sở lý luận pháp luật về hoạt động người bào chữa (là luật

sư) trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự từ thực tiễn Thành phố Hà Nội.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn

Kết quả nghiên cứu của luận văn với những trình bày, phân tích về địa vị

pháp lý của luật sư, cơ chế đảm bảo thực hiện quyền và nghĩa vụ của luật sư trong

giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự theo hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam có

thể bổ sung cơ sở lý luận về địa vị pháp lý của luật sư, người bào chữa; sẽ là nguồn

tư liệu nghiên cứu, tham khảo cho các nhà khoa học, giảng viên, người bào chữa sử

dụng làm tài liệu nghiên cứu, giảng dạy trong các cơ sở đào tạo sinh viên, các chức

danh tư pháp.

7. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo. Luận văn được kết cấu

thành 3 chương.

Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về hoạt động bào chữa trong

giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự

thẩm vụ án hình sự trên địa bàn thành phố Hà Nội

Chương 2: Thực trạng hoạt động bào chữa trong giai đoạn xét xử sơ

Chương 3: Yêu cầu và giải pháp nâng cao hiệu quả bào chữa trong xét xử sơ

thẩm vụ án hình sự tại thành phố Hà Nội

Chương 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG BÀO

CHỮA TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ

1.1. Khái niệm, đặc điểm, nhiệm vụ của hoạt động bào chữa của luật sư

giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự

Các khái niệm:

Giai đoạn tố tụng hình sự

Giai đoạn Tố tụng Hình sự (TTHS) là quy trình TTHS tương ứng với mỗi giai

đoạn nhất định nằm trong toàn bộ hoạt động tố tụng hình sự.

Theo Giáo trình Luật Tố tụng Hình sự Việt Nam của Trường Đại học luật Hà

Nội: "Tố tụng hình sự là quá trình tiến hành giải quyết vụ án hình sự theo quy định của

pháp luật [55]. Tố tụng hình sự bao gồm toàn bộ hoạt động của cơ quan tiến hành tố

tụng (cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án), người tiến hành tố tụng (điều tra viên,

kiểm sát viên, thẩm phán, hội thẩm nhân dân và thư ký phiên tòa), người tham gia tố

tụng (bị can, bị cáo, người bào chữa...), của cá nhân, cơ quan nhà nước khác và tổ chức

xã hội góp phần vào việc giải quyết vụ án theo quy định của Luật Tố tụng hình sự".

Giai đoạn điều tra vụ án hình sự

TTHS có thể phân chia thành nhiều giai đoạn: Giai đoạn điều tra, giai đoạn truy

tố, gia đoạn xét xử sơ thẩm, giai đoạn xét xử phúc thẩm…

Giai đoạn điều tra vụ án Hình sự là một bước của quá trình tiến hành TTHS

có mục đích là xem xét có dấu hiệu của tội phạm hay không để đưa ra quyết định

khởi tố vụ án hình sự hay không khởi tố vụ án hình sự và tiến hành thu thập chứng cứ

chứng minh tội phạm và người phạm tội.

Cơ quan điều tra

Cơ quan điều tra là Cơ quan tiến hành tố tụng, có nhiệm vụ áp dụng mọi biện

pháp do Bộ luật tố tụng hình sự quy định, tiến hành điều tra tất cả các tội phạm xảy

ra theo thẩm quyền. Cơ quan điều tra gồm: Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an,

Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp tỉnh, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp

huyện; Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an, Cơ quan An ninh điều tra cấp tỉnh,

Cơ quan An ninh điều tra cấp huyện. Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao có Cơ quan

điều tra Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao và một số cơ quan khác.

Chủ thể tiến hành tố tụng Giai đoạn điều tra vụ án Hình sự là Cơ quan điều

tra và các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra.

Mỗi loại chủ thể khi tham gia tố tụng giai đoạn này tuy có hành vi tố tụng và thẩm

quyền tố tụng khác nhau, nhưng tất cả các chủ thể này phải phục vụ cho mục đích

chung của TTHS là phát hiện chính xác, xử lý, ngăn chặn kịp thời mọi hành vi

phạm tội nhưng cũng không được làm oan, sai người vô tội.

Điều tra vụ án Hình sự là giai đoạn tố tụng hình sự mà theo đó Cơ quan Điều

tra có thẩm quyền sẽ căn cứ vào các quy định của hệ thống pháp luật Tố tụng Hình

sự, dưới sự kiểm sát chặt chẽ của Viện Kiểm sát để tiến hành các biện pháp cần

thiết nhằm thu thập và củng cố các chứng cứ vụ án.

Điều tra vụ án Hình sự là chức năng quan trọng trong hoạt động Tố tụng

Hình sự của cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền đối với mỗi hành vi phạm tội

nhằm chứng minh hành vi phạm tội, người có lỗi trong việc thực hiện tội phạm

bằng các chứng cứ đã thu thập được khách quan, để thực hiện tốt cho việc áp dụng

các nguyên tắc của pháp luật tố tụng hình sự và cũng để tránh bỏ lọt tội phạm. Nó

cũng giúp ngăn chặn kịp thời việc ra quyết định khởi tố bị can vội vã, tránh dẫn đến

hậu quả xấu trong việc truy cứu trách nhiệm hình sự không khách quan, không căn

cứ, trái pháp luật, và tránh làm oan những người vô tội; Và điều tra vụ án hình sự là

một giai đoạn tố tụng hình sự cơ bản và quan trọng làm tăng cường pháp chế, bảo

vệ các quyền và tự do của mọi công dân trong các giai đoạn trước khi khởi tố bị can

của Viện kiểm sát và trước khi xét xử bị cáo của Tòa án, góp phần làm cho hiệu

quả công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm.

Giai đoạn truy tố vụ án hình sự

Truy tố vụ án hình sự là giai đoạn mà Viện kiểm sát căn cứ vào các quy định

của pháp luật tố tụng hình sự để tiến hành các biện pháp cần thiết nhằm đánh giá

một cách toàn diện vụ án hình sự và quyết định việc truy tố hay không truy tố vụ án.

Viện kiểm sát Nhân dân

Viện Kiểm sát Nhân dân là cơ quan thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt

động tư pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Viện kiểm sát nhân

dân có nhiệm vụ bảo vệ Hiến pháp và pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền

công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi

ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành

nghiêm chỉnh và thống nhất.

Giai đoạn truy tố vụ án hình sự là giai đoạn đánh giá khách quan các tài liệu

của vụ án hình sự, kết luận điều tra, quyết định đề nghị truy tố do Cơ quan điều tra

có thẩm quyền gửi tới, trên cơ sở tài liệu có trong hồ sơ vụ án Viện kiểm sát ra

quyết định: Truy tố bị can trước Tòa án bằng một bản cáo trạng. Khi thấy hồ sơ

chưa đủ căn cứ, tài liệu chưa đầy đủ thì Viện Kiểm sát trả lại hồ sơ để điều tra bổ

sung, đình chỉ hoặc tạm đình chỉ vụ án hình sự.

Đây là một giai đoạn độc lập của hoạt động tố tụng hình sự, giai đoạn truy tố

vụ án hình sự có chức năng thực hiện các nhiệm vụ cụ thể do luật định, kiểm tra

toàn bộ các hành vi tố tụng mà cơ quan Điều tra có thẩm quyền đã áp dụng để bảo

đảm cho các quyết định của Viện kiểm sát được đúng luật, khách quan, thể hiện

việc truy cứu người có hành vi vi phạm pháp luật chính xác, đúng tội, đúng người

và đúng pháp luật. Giai đoạn này được bắt đầu từ khi Viện kiểm sát nhận được các

tài liệu của vụ án hình sự của Cơ quan cảnh sát điều tra chuyển đến, các quyết định

của Viện kiểm sát: quyết định Truy tố bị can trước Tòa án bằng bản cáo trạng, hay

trả lại hồ sơ để điều tra bổ sung, hay đình chỉ, tạm đình chỉ vụ án hình sự.

Giai đoạn này chủ yếu thể hiện chức năng quan trọng của Viện kiểm sát nhằm

kiểm tra lại tính hợp pháp và có căn cứ của toàn bộ các hành vi tố tụng mà Cơ quan Cảnh

sát Điều tra có thẩm quyền và loại trừ những hậu quả của sai lầm, tránh bị bỏ lọt trong

các giai đoạn tố tụng hình sự trước đó. Bản Cáo trạng thể hiện việc chứng minh các tài

liệu của hồ sơ của vụ án, tính chất lỗi của hành vi phạm tội, lỗi của bị cáo trong việc thực

hiện tội phạm để góp phần có hiệu quả trong việc chuẩn bị cho giai đoạn xét xử của Tòa

án, loại bỏ những thiếu sót, hậu quả tiêu cực tiếp theo có thể xảy ra, tránh bỏ lọt tội phạm

và làm oan những người vô tội. Có thể nói, truy tố là một giai đoạn tố tụng hình sự quan

trọng để tăng cường pháp chế, bảo vệ các quyền và tự do của công dân trong các giai

đoạn tố tụng hình sự, trước khi xét xử tại Tòa án.

Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự

Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là giai đoạn quan trọng nhất của hoạt động tố

tụng hình sự khi mọi tài liệu, chứng cứ của vụ án do Cơ quan điều tra, Viện kiểm

sát thu thập được đều được xem xét một cách công khai tại phiên toà, những người

tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng được nghe trực tiếp khai báo tại tòa án,

được tranh luận, chất vấn những điều mà họ không có điều kiện thực hiện trong giai

đoạn trước đây.

Tòa án Nhân dân

Tòa án Nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt

Nam, thực hiện quyền tư pháp. Tòa án Nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo

vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích

của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Bằng hoạt động của

mình, Tòa án góp phần giáo dục công dân trung thành với Tổ quốc, nghiêm chỉnh

chấp hành pháp luật, tôn trọng những quy tắc của cuộc sống xã hội, ý thức đấu tranh

phòng, chống tội phạm, các vi phạm pháp luật khác.

Xét xử sơ thẩm là giai đoạn tố tụng đòi hỏi những người tiến hành tố tụng và

người tham gia tố tụng phải tập trung trí tuệ, xử lý các tình huống, đưa ra các lý lẽ

chính xác và thuyết phục. Tòa án sơ thẩm khi giải quyết vụ án sẽ áp dụng các quy

định của pháp luật tố tụng hình sự để tiến hành xem xét về thực chất vụ án, trên cơ

sở kết quả tranh tụng công khai của bên buộc tội và bên bào chữa, đưa ra phán xét

về vấn đề tính chất tội phạm của hành vi phạm tội , có tội hay không có tội của bị

cáo và cuối cùng đưa ra quyết định của Tòa án một cách công minh, đúng pháp luật,

có căn cứ.

Vai trò và đặc điểm của giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, là giai đoạn

quan trọng nhằm xác định một người là người có tội hay vô tội. Trong giai đoạn

này, người bị Viện kiểm sát truy tố có thể đưa ra những lập luận để bào chữa cho

mình hoặc nhờ người bào chữa, còn người bị hại có thể đòi quyền lợi của mình

trong vụ án hình sự. Về phía mình, các cơ quan tiến hành tố tụng dựa vào các chứng

cứ của vụ án để tìm ra tội phạm và đưa ra mức hình phạt phù hợp theo quy định

pháp luật.

Về giới hạn của việc xét xử

Theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự, khi xét xử sơ thẩm Toà án có

thẩm quyền chỉ xét xử những bị cáo và những hành vi theo tội danh mà Viện kiểm

sát đã truy tố và Toà án đã quyết định đưa ra xét xử. Toà án có thể xét xử bị cáo

theo khoản khác với khoản mà Viện kiểm sát truy tố trong cùng một điều luật hoặc

về một tội khác bằng hoặc nhẹ hơn tội mà Viện kiểm sát đã truy tố.

Như vậy, Toà án có thẩm quyền không được xét xử bị cáo về tội năng hơn

tội mà Viện kiểm sát đã truy tố. Nhưng thực tế, khi xem xét hồ sơ vụ án, đưa ra xét

xử sơ thẩm, qua phần xét hỏi, tranh luật tại phiên toà cả Kiểm sát viên, Hội đồng xét

xử đều thấy bị cáo phạm tội khác chứ không phải tội danh mà Viện kiểm sát đã truy

tố thì đây là vấn đề đã có nhiều tranh luận đến nay vẫn chưa kết thúc. Thực tiễn xét

xử những trường hợp này thì Tòa án hay trả hồ sơ điều tra bổ sung, điều tra lại.

Về Người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng hình sự

Khi xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, Bộ Luật tố tụng hình sự đã có quy định rõ

về Người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng.

Người tiến hành tố tụng trong phiên tòa xét xử sơ thẩm gồm có: Thẩm phán,

Hội thẩm, Thư ký Toà án và Kiểm sát viên.

Đối với Thẩm phán được phân công làm chủ toạ phiên toà: Trong giai đoạn

chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, thẩm phán được giao nhiều quyền, trừ quyền

ra quyết định thay đổi biện pháp tạm giam. Thẩm phán có quyền quyết định đình chỉ

hoặc tạm đình chỉ vụ án, quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung, còn tại phiên toà thì

thẩm phán còn có quyền bắt giam hoặc trả tự do cho bị cáo. Bộ luật tố tụng hình sự

hiện hành quy định khi xét hỏi bị cáo, chủ toạ phiên toà phải để bị cáo trình bày ý kiến

về bản cáo trạng và những tình tiết của vụ án, hội đồng xét xử hỏi thêm về những điểm

mà bị cáo trình bày chưa đầy đủ hoặc có mâu thuẫn.

Đối với Hội thẩm: Theo quy định của Hiến pháp và pháp luật hình sự thì Hội

thẩm ngang quyền với Thẩm phán chủ toạ phiên toà, mỗi quyết định của Hội đồng

xét xử được biểu quyết theo đa số.

Thư ký Toà án: Thư ký được phân công tiến hành tố tụng đối với vụ án hình

sự có những nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm sau: Phổ biến nội quy phiên toà;

báo cáo với Hội đồng xét xử danh sách những người được triệu tập đến phiên toà;

ghi biên bản phiên toà; tiến hành các hoạt động tố tụng khác thuộc thẩm quyền của

Toà án theo sự phân công của Chánh án Toà án.

Kiểm sát viên: Kiểm sát viên tham gia phiên toà hình sự sơ thẩm để thực hiện

quyền công tố. Nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Kiểm sát viên tham gia phiên

toà đã được quy định cụ thể trong Bộ luật tố tụng hình sự. Tại phiên toà sơ thẩm, Kiểm

sát viên là người công bố bản cáo trạng, bổ sung cáo trạng hoặc rút cáo trạng tại phiên

toà; tham gia cùng với Hội đồng xét xử xét hỏi tại phiên toà, trình bày lời luận tội, tranh

luận với người bào chữa hoặc bị cáo; đưa ra chứng cứ hoặc yêu cầu trong đó có quyền

yêu cầu thay đổi thành viên của Hội đồng xét xử, Thư ký Toà án.

Theo quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự thì người tham gia tố tụng ở giai

đoạn xét xử sơ thẩm bao gồm: Bị cáo; người bào chữa; người bị hại; nguyên đơn

dân sự; bị đơn dân sự; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án; người bảo

vệ quyền lợi của đương sự; người làm chứng; người giám định; người phiên dịch.

Bị cáo: Bị cáo chính là bị can đã bị Viện kiểm sát truy tố ra Tòa án. Các quy

định của Bộ luật tố tụng hình sự cũng nhằm tới việc xác định bị cáo có phạm tội hay

không, nếu phạm tội thì phạm tội gì, mức hình phạt bao nhiêu, trách nhiệm bồi

thường thiệt hại thế nào... Là bị cáo, họ chưa bị coi là người có tội, họ chỉ là người

bị cáo buộc về một tội phạm nào đó theo Bộ luật hình sự, nên họ phải được đối xử

như đối với một người bình thường khác. Cũng chính vì vậy mà Bộ luật tố tụng

hình sự quy định quyền của bị cáo rất đầy đủ và cụ thể để họ tự bảo vệ hoặc nhờ

người khác bảo vệ cho mình trước lời cáo buộc của Viện kiểm sát tại phiên toà. Để

bảo vệ các quyền của bị cáo tại phiên toà sơ thẩm, theo Bộ luật tố tụng hình sự hiện

hành thì bị cáo có thể tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa.

Người bào chữa: Người bào chữa là người được bị cáo, người đại diện hợp

pháp của họ mời hay được cơ quan tiến hành tố tụng yêu cầu Đoàn Luật sư phân

công, Văn phòng luật sư, Công ty luật cử luật sư hoặc Trung tâm trợ giúp pháp lý

cử bào chữa cho bị can, bị cáo nhằm làm sáng tỏ những tình tiết gỡ tội hoặc làm

giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, giúp đỡ họ về mặt pháp lý.

Luật sư: Luật sư là người tham gia tố tụng hình sự được cơ quan tố tụng hình

sự có thẩm quyền cấp Thông báo người bào chữa để bào chữa cho bị cáo theo quy

định của pháp luật.

Những người tham gia tố tụng khác: Bộ luật hình sự Việt Nam còn quy định

những người tham gia tố tụng khác như: Người bị hại; nguyên đơn dân sự, bị đơn

dân sự, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan đến vụ án; người làm chứng, người

giám định; người phiên dịch; người bảo vệ quyền lợi của đương sự.

Trong số những người tham gia tố tụng trên, có người bị hại là người mà

thực tiễn xét xử còn nhiều vướng mắc, hiện nay do Bộ luật Tố tụng Hình sự quy

định chưa rõ ràng, phần còn lại là do nhận thức của cơ quan tiến hành tố tụng và

người tiến hành tố tụng chưa được thống nhất. Thực tiễn xét xử cho thấy có Toà án

xác định là người bị hại, có Toà án chỉ xác định là nguyên đơn dân sự hoặc người

có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án hình sự.

Về hình thức phiên toà sơ thẩm

Phòng xử án, vị trí, chỗ ngồi của Hội đồng xét xử, của Kiểm sát viên, Thư ký

phiên toà, "Vành móng ngựa", chỗ ngồi của người bào chữa, luật sư và những người

tham gia tố tụng khác cho đến nay đã có sự thay đổi, sơ đồ phiên tòa hình sự cho

thấy Luật sư đã ngồi ngang hàng với Kiểm sát viên, thể hiện sự bình đẳng với Kiểm

sát viên trong quá trình tranh tụng tại tòa án.

Trong giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm, Viện kiểm sát vẫn có quyền rút

quyết định truy tố và đề nghị Toà án đình chỉ vụ án khi Toà án vẫn đang thụ lý vụ

án. Còn Tòa án có quyền trả hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát để điều tra bổ sung.

Việc Tòa án trả hồ sơ vụ án để điều tra bổ sung cũng còn nhiều vấn đề Bộ luật

tố tụng hình sự quy định chưa đầy đủ. Có nhiều vụ án sau khi điều tra bổ sung, Viện

kiểm sát chuyển hồ sơ vụ án lại cho Toà án xét xử sơ thẩm bằng một công văn là không

thay đổi bản cáo trạng. Đây là việc không đúng quy định pháp luật vì kết quả điều tra

bổ sung cần phải được thể hiện trong bản cáo trạng, và việc không sửa đổi, bổ sung gì

thêm khi Tòa án trả hồ sơ điều tra bổ sung làm cho Hội đồng xét xử khó đảm bảo

khách quan, toàn diện, gây bất lợi cho bị cáo bị Viện kiểm sát truy tố.

Về thủ tục tại phiên toà sơ thẩm

Phiên toà sơ thẩm có các giai đoạn: Phần mở đầu, phần xét hỏi, phần tranh

luận và tuyên án.

Phần tranh luận chính là phần thể hiện tính tranh tụng nhiều nhất nhưng hầu

như người bào chữa, bị cáo và những người tham gia tố tụng khác trong vụ án hình

sự chưa tranh luận triệt để, chi tiết từng vấn đề cần chứng minh trong vụ án. Còn

Kiểm sát viên thì không tranh luận hoặc tranh luận không hết các ý kiến mà người

bào chữa, bị cáo và những người tham gia tố tụng khác đưa ra. Vấn đề này dễ gây

bức xúc, hiểm lầm cho những người tham gia tố tụng, tham dự phiên tòa làm giảm

niềm tin vào pháp luật, giảm niềm tin vào những cán bộ thực thi nhiệm vụ.

Việc Hội đồng xét xử nghị án cũng như thời gian nghị án cũngcòn nhiều vấn

đề Bộ luật tố tụng hình sự chưa quy định rõ ràng cũng như chưa có cơ chế kiểm tra,

giám sát về việc ra bản án.

Hoạt động nghề nghiệp của luật sư

Theo quy định tại Điều 3 Luật Luật sư sửa đổi, bổ sung năm 2012: “Hoạt

động nghề nghiệp của luật sư góp phần bảo vệ công lý, các quyền tự do, dân chủ

của công dân, quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức, phát triển kinh

tế - xã hội, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xã hội dân

chủ, công bằng, văn minh.”

Luật sư

Theo quy định tại Điều 2 Luật Luật sư 2006: “Luật sư là người có đủ tiêu

chuẩn, điều kiện hành nghề theo quy định của Luật này, thực hiện dịch vụ pháp lý

theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức (sau đây gọi chung là khách hàng).

Hoạt động bào chữa của luật sư

Hoạt động bào chữa của luật sư bao gồm tính trợ giúp, hướng dẫn và phản biện:

Tính trợ giúp: Trong bất kỳ xã hội nào cũng tồn tại những người rơi vào vị

thế thấp kém như người nghèo, người già, người chưa thành niên, họ thường bị ức

hiếp, bị đối xử trái pháp luật rất cần sự giúp đỡ, bênh vực vô tư, không vụ lợi của

luật sư. Vì thế hoạt động trợ giúp của luật sư đối với họ là bổn phận, đạo đức của

luật sư.

Tính hướng dẫn: Luật sư là những người hiểu biết những quy định của pháp

luật, tục lệ và bản sắc văn hoá của nhiều dân tộc. Hoạt động hướng dẫn của luật sư

làm cho đương sự hiểu đúng tinh thần và nội dung của pháp luật, hướng dẫn họ có

ứng xử phù hợp với pháp lý và đạo lý.

Tính phản biện: Luật sư đưa ra những biện luận nhằm phản bác lại lý lẽ, ý

kiến quan điểm của người người tham gia tố tụng khác, của các cơ quan tố tụng

hình sự liên quan vụ án mà luật sư thấy không phù hợp pháp luật. Luật sư sử dụng

mọi biện pháp do pháp luật quy định để làm sáng tỏ những tình tiết xác định bị can,

bị cáo vô tội, những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị can, bị cáo; giúp

bị can, bị cáo về mặt pháp lý nhằm bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của

họ, từ đó đề xuất những biện pháp phù hợp bảo vệ lẽ phải, bảo vệ công lý.

1.2 Các yếu tố tác động đến hoạt động bào chữa trong giai đoạn xét xử

sơ thẩm

Thực hiện quyền của người bào chữa, luật sư

Người bào chữa: Người bào chữa là người được bị cáo, người đại diện hợp

pháp của họ mời hay được cơ quan tiến hành tố tụng hình sự yêu cầu, sau đó Đoàn

Luật sư phân công Văn phòng luật sư hoặc Công ty luật cử để bào chữa cho người

bị tạm giữ, bị can (từ giai đoạn điều tra), bị cáo, nhằm làm sáng tỏ những tình tiết

gỡ tội hoặc làm giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo và giúp đỡ họ về mặt pháp

lý. Người bào chữa có thể là: Luật sư; Người đại diện hợp pháp của người bị tạm

giữ, bị can, bị cáo; Bào chữa viên nhân dân. Người bào chữa có thể là người đại

diện hợp pháp của bị cáo. Người đại diện hợp pháp là bố mẹ để, bố mẹ nuôi, người

đỡ đầu, anh, chị em ruột và những người theo quy định của pháp luật đối với bị can,

bị cáo là người chưa thành niên, người có nhược điểm về thể chất hoặc tinh thần.

Một người bào chữa có thể bào chữa cho nhiều người bị buộc tội trong cùng vụ án

nếu quyền và lợi ích của họ không đối lập nhau. Và nhiều người bào chữa có thể

bào chữa cho một người bị buộc tội trong một vụ án hình sự.

Luật sư: Luật sư là người có đủ tiêu chuẩn, điều kiện hành nghề theo quy

định của Luật Luật sư, thực hiện dịch vụ pháp luật theo yêu cầu của cá nhân, cơ

quan, tổ chức, cơ quan tố tụng có thẩm quyền. Luật sư là người tham gia Tố tụng

Hình sự được cơ quan tố tụng hình sự có thẩm quyền cấp Thông báo người bào

chữa để bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can từ giai đoạn điều tra, truy tố, bị cáo

theo quy định pháp luật, theo quy định của Luật Luật sư 2006 và Luật luật sư sửa

đổi, bổ sung năm 2012 và Quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp luật sư Việt Nam

nhằm góp phần bảo vệ công lý.

Những người sau đây không được bào chữa: Người đã tiến hành tố tụng vụ án

hình sự đó; người thân thích của người đã hoặc đang tiến hành tố tụng vụ án hình

sự đó; Người tham gia vụ án đó với tư cách là người làm chứng, người giám định,

người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật; Người đang bị truy cứu

trách nhiệm hình sự, người bị kết án mà chưa được xoá án tích, người đang bị áp dụng

biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, cơ sở giáo dục bắt buộc.

Thực hiện bào chữa của luật sư

Thực hiện bào chữa của luật sư trong vụ án hình sự là tổng thể các quyền và

nghĩa vụ pháp lý mà pháp luật TTHS quy định cho luật sư trong các giai đoạn tố

tụng hình sự nhằm thực hiện chức năng bào chữa cho người bị buộc tội hoặc bảo vệ

quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hai, đương sự.

Theo quy định tại khoản 4, Điều 31 Hiến pháp 2013 quyền tự bào chữa, nhờ

luật sư hoặc người khác bào chữa là một trong những quyền cơ bản của công dân.

Luật sư có địa vị, vai trò rất cần thiết khi tham gia tố tụng với vai trò là người bào

chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo

trước các hoạt động của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng hình sự. Sự

có mặt của luật sư góp phần tốt hơn cho việc bào chữa cho bị can, bị cáo, bảo vệ

quyền lợi ích hợp pháp cho mọi người tham gia tố tụng khác.

Luật sư thực hiện nhiệm vụ, có điều kiện thực hiện các biện pháp bảo vệ cho

khách hàng, thể hiện phẩm chất nghề nghiệp, trách nhiệm nghề nghiệp nhằm gỡ bỏ

cáo buộc cho bị can, bị cáo hoặc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho khách hàng,

góp phần vào việc giải quyết vụ án đúng pháp luật, đúng người, đúng tội, bảo vệ

pháp chế xã hội, tạo lòng tin của nhân dân với Đảng và Nhà nước.

Quy định của pháp luật về hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn

xét xử sơ thẩm vụ án hình sự

Vị trí người bào chữa trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự rất quan

trọng, luật sư là người bào chữa chủ yếu cho bị can, bị cáo một cách đầy đủ nhất

trước các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự, Tòa án hình sự cấp sơ thẩm. Tuy nhiên,

do phạm vi hoạt động của luật sư đặc thù là theo mục đích yêu cầu của khách hàng

là chính, nên luật sư có thể tham gia tố tụng với các mục đích khác nhau theo đề

nghị của khách hàng.

Nghề luật sư theo quy định hiện hành được cho là nghề tiêu biểu nhất và thể

hiện đầy đủ nhất những đặc trưng của nghề luật. Nghề Luật sư ngoài rất nhiều yêu

cầu về kiến thức, những trình độ chuyên môn cao, người luật sư còn phải tuân thủ

theo những quy chế đạo đức nghề nghiệp riêng của nghề luật sư. Luật sư là những

người được xã hội đánh giá cao bởi vai trò rất quan trọng trong việc góp phần bảo

vệ quyền con người, quyền công dân và góp phần bảo vệ pháp chế, thúc đẩy sự

phát triển của xã hội.

Phạm vi hành nghề của luật sư trong vụ án hình sự

Trong vụ án hình sự, luật sư bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho người tố giác và

người bị tố giác; người bị tạm giữ, người bị bắt do phạm tội quả tang hoặc đang bị

truy nã; bị can, bị cáo và trong toàn bộ quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vụ

án hình sự. Luật sư tham gia tố tụng với tư cách người bảo vệ quyền lợi hợp pháp

hoặc người đại diện cho người bị hại, nguyên đơn, bị đơn dân sự, người có quyền,

nghĩa vụ liên quan trong vụ án hình sự;

Những vấn đề lưu ý với các quy định mới của pháp luật.

Khi luật sư đã tham gia bào chữa các vụ án xảy ra trước BLHS 2015 và sau

khi BLTTHS 2015 có hiệu lực pháp luật. Theo đó, BLTTHS 2015 phân định rõ

thẩm quyền quản lý hành chính tư pháp, tăng quyền, trách nhiệm cho Điều tra viên,

Kiểm sát viên, Thẩm phán. BLTTHS 2015 mở rộng diện người tham gia tố tụng, bổ

sung diện người tham gia tố tụng, một số cơ quan được giao tiến hành một số hoạt

động điều tra, quy định rõ quyền hạn, nhiệm vụ của cấp trưởng, cấp phó của các cơ

quan được giao một số hoạt động điều tra.

BLTTHS 2015 điều chỉnh khái niệm chứng cứ, nguồn thu thập chứng cứ, xử

lý chặt chẽ hơn về vật chứng. BLTTHS 2015 cũng quy định về rút ngắn thời hạn

tạm giam, việc gia hạn tạm giam, có nhiều bổ sung về hoạt động điều tra, truy tố,

xét xử trong vụ án hình sự. Với những vụ án hình sự đang trong quá trình điều tra,

truy tố, xét xử theo thủ tục rút gọn nhưng đến ngày 01/07/2016 chưa kết thúc điều

tra, chưa quyết định việc truy tố hoặc chưa đưa vụ án ra xét xử sơ thẩm thì thời hạn

điều tra, truy tố, xét xử được tính theo thời hạn của BLTTHS năm 2015.

Những Bản án sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị

trước ngày 01/07/2016 và thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 456 của

BLTTHS năm 2015 nhưng kể từ ngày 01/07/2016 mới xét xử thì áp dụng thủ tục rút

gọn theo quy định của BLTTHS năm 2015 để giải quyết [45].

Những vụ án hình sự đã xét xử sơ thẩm theo quy định tại BLTTHS năm

2003 mà có kháng cáo, kháng nghị trước ngày 01/07/2016 nhưng kể từ ngày

01/07/2016 mới xét xử phúc thẩm thì áp dụng BLTTHS năm 2015 để giải quyết.

Những bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật theo quy định

tại BLTTHS năm 2003 mà có kháng nghị Giám đốc thẩm, Tái thẩm trước ngày

01/07/2016 nhưng chưa giải quyết hoặc kể từ ngày 01/07/2016 mới có đơn đề nghị

kháng nghị Giám đốc thẩm, Tái thẩm thì áp dụng BLTTHS năm 2015 để giải quyết.

Đối với luật sư bào chữa đã được cấp giấy chứng nhận người bào chữa theo

quy định của BLTTHS năm 2003 thì luật sư tiếp tục sử dụng cho đến khi kết thúc

việc bào chữa chứ không cần phải cấp Thông báo người bào chữa mới.

Vị trí của người bào chữa, luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự,

thực tế cho đến nay pháp luật vẫn chưa giải quyết được triệt để về việc bảo đảm

quyền tự bào chữa của người bị tạm giữ, bị can trong giai đoạn điều tra vụ án hình

sự, chưa đảm bảo việc đưa luật sư tham gia ngay từ giai đoạn tố tụng đầu tiên khi

người bị tạm giữ, bị can yêu cầu có luật sư. Ngay khi vừa bị khởi tố vụ án, khởi tố

bị can trong vụ án hình sự rất khó tự bào chữa cho mình, mà người bị tạm giữ, bị

can thông qua người thân để nhờ luật sư, bào chữa viên nhân dân, người đại diện

hợp pháp bào chữa cho mình. Do phần lớn bị can, bị cáo phạm tội lần đầu, không

hiểu biết pháp luật, lại thường không được cán bộ điều tra giải thích hết quyền nên

không biết việc cần có người bào chữa là cần thiết để bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp

cho họ, nhiều trường hợp họ muốn có luật sư do gia đình mời nhưng gặp khó khăn.

Đối với những vụ án mà bị can, bị cáo phạm tội có khung hình phạt ở mức

cao nhất của khung hình phạt là tử hình, bị can là người chưa thành niên, người có

nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất thì pháp luật quy định bắt buộc phải có người

bào chữa chỉ định để bào chữa cho họ. Nếu bị can, bị cáo bị bắt tạm giam, Cơ quan

điều tra buộc phải yêu cầu Đoàn luật sư phân công Văn phòng luật sư, Công ty luật

cử người bào chữa cho họ để tuân thủ đúng pháp luật Tố tụng Hình sự. Nhưng đó

chỉ là thủ tục, còn thực tế việc tham gia này của người bào chữa, luật sư vẫn mang

nặng tính hình thức, còn việc tham dự lấy lời khai cùng bị can, bị cáo chưa được

thực hiện đúng quy định pháp luật. Người bào chữa chỉ làm thủ tục được cấp Thông

báo người bào chữa, sau đó chỉ có mặt trong một vài buổi hỏi cung cùng với Điều

tra viên một cách qua loa, không đảm bảo được vị trí, vai trò của người bào chữa,

luật sư chỉ định.

Khi được đề nghị bào chữa cho bị can, bị cáo trong một vụ án hình sự, để

bảo đảm quyền bào chữa thì người bào chữa phải được Cơ quan điều tra cấp Thông

báo người bào chữa một cách kịp thời, tùy thuộc vào giai đoạn tố tụng hình sự được

yêu cầu. Bộ luật Tố tụng Hình sự quy định về việc cấp Thông báo người bào chữa

trong thời hạn 03 ngày, cho người bị tạm giữ trong thời hạn 24 giờ kể từ khi nhận

được đề nghị của người bào chữa kèm theo giấy tờ liên quan đến việc bào chữa.

Nếu cơ quan tiến hành tố tụng từ chối cấp Thông báo người bào chữa thì phải nêu

rõ lý do. Vấn đề này, có nhiều cơ quan tiến hành tố tụng cấp Thông báo người bào

chữa chưa đảm bảo được về mặt thời gian như quy định của luật tố tụng hình sự. Có

rất nhiều người bào chữa, luật sư vẫn phải làm văn bản khiếu nại khi Cơ quan điều

tra cố ý lảng tránh việc cấp Thông báo người bào chữa, có những hành vi, lời nói

chỉ dẫn lòng vòng gây khó khăn và mất nhiều thời gian, nhất là đối với những vụ án

lớn. Nhiều trường hợp, Cơ quan điều tra do yêu cầu công việc sợ bị lộ thông tin

điều tra nên hầu như đều từ chối cấp Thông báo người bào chữa cho luật sư, và họ

cũng không tìm được lý do vì luật không cho phép nên dẫn đến tình trạng kéo dài

thời gian cấp Thông báo người bào chữa, hoặc bằng cách làm cho bị can, bị cáo có

giấy từ chối người bào chữa. Bởi vì, để đảm bảo quyền bào chữa thì người bào

chữa, luật sư được gia đình, bị can, bị cáo mời hay được cơ quan tố tụng hình sự,

tòa án chỉ định thì cũng đều phải được sự đồng ý của người bị tạm giữ, bị can, bị

cáo thì luật sư mới có thể hoạt động được. Chỉ khi có sự đồng ý của họ thì cơ quan

tố tụng có thẩm quyền mới cấp Thông báo người bào chữa cho người bào chữa.

Đối với người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, việc họ biết để lựa chọn người bào chữa

cho mình là rất khó khăn, vì họ thường không được Cơ quan điều tra tạo điều kiện,

hướng dẫn. Đồng thời, người bào chữa muốn vào gặp người bị tạm giữ, bị can, bị cáo

đang bị tạm giam để lấy được chữ ký của họ thể hiện việc đồng ý thuê luật sư thì lại phải

có Thông báo người bào chữa. Vấn đề luẩn quẩn này hiện vẫn chưa được giải quyết bằng

quy định luật cụ thể, dẫn đến việc người bào chữa, luật sư làm việc như cơ chế xin cho,

thích thì cấp, không thích thì không cấp, không kịp thời dẫn đến những khiếu nại không

đáng có tới Cơ quan điều tra về việc gây khó khăn cho người bào chữa là luật sư.

Ngoài vấn đề trên, Bộ luật Tố tụng hình sự cũng có quy định về người bào

chữa, luật sư có quyền đề nghị Cơ quan điều tra báo trước về thời gian và địa điểm

hỏi cung bị can, bị cáo để có mặt kip thời khi hỏi cung bị can, bị cáo ở những tội

danh sẽ ở mức hình phạt cao, vị thành niên, người có nhược điểm thể chất tinh thần.

Nhưng thực tế, nhiều khi điều tra viên có thông báo nhưng người bào chữa, luật sư

không đến, không đến kịp, hoặc người bào chữa, luật sư có đến nhưng buổi hỏi

cung đã kết thúc, đó là những trường hợp mà khi Điều tra viên, Kiểm sát viên được

phân công giải quyết vụ án cố ý không muốn tạo điều kiện cho Người bào chữa,

Luật sư có mặt trong buổi hỏi cung.

Để tránh tình trạng trên, luật tố tụng hình sự quy định bảo đảm quyền bào

chữa, pháp luật trao quyền cho người bào chữa được gặp người bị tạm giữ; gặp bị

can đang bị tạm giam. Sau khi được cấp Thông báo người bào chữa thì Người bào

chữa, Luật sư có thể vào gặp bị can, bị cáo bị tạm giam khi cần để làm sáng tỏ vụ

án, đảm bảo việc bào chữa được khách quan chứ không cần phụ thuộc vào việc đi

cùng Điều tra viên, Kiểm sát viên.

Hoạt động bào chữa, vị trí của Người bào chữa, Luật sư là rất quan trọng,

nhưng hiện nay số lượng Luật sư tham gia bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can, bị

cáo vẫn còn chưa cao. Năng lực bào chữa của nhiều Người bào chữa, Luật sư còn

có nhiều trường hợp bị hạn chế do thiếu sót các kỹ năng tham gia vụ án hình sự.

Việc bào chữa tốt hay không tốt cho bị can, bị cáo phụ thuộc vào năng lực của từng

người, đòi hỏi người bào chữa, luật sư luôn phải tự trau dồi kiến thức không ngừng,

tập trung nghiên cứu hồ sơ một cách thấu đáo, kỹ càng, áp dụng pháp luật nhuần

nhuyễn để bảo vệ tốt nhất cho bị can, bị cáo. Nhiều Người bào chữa, Luật sư đã

không tập trung vào việc chứng minh cho sự vô tội, không tìm kiếm những tình tiết

giảm nhẹ cho bị can, bị cáo mà chỉ tập trung tìm những sai phạm về mặt hình thức

thủ tục tố tụng của những người tiến hành tố tụng, trong khi hành vi phạm tội của bị

can, bị cáo đã rõ, bản chất vụ án cũng không thay đổi. Có luật sư thu thập được tài

liệu, thông tin không cung cấp ngay cho cơ quan tố tụng để làm rõ vụ án mà giữ bí

mật chờ tới khi vụ án được đưa ra xét xử trước phiên tòa dẫn đến việc trả hồ sơ

kiểm tra lại giá trị chứng minh của chứng cứ gây lãng phí thời gian, tốn tiền của của

Nhà nước.

Người bào chữa, Luật sư vẫn thiếu sự nhiệt tình trong công việc của họ do

nhiều nguyên nhân, do đặc thù của người bào chữa là luật sư là dịch vụ pháp lý nên

mức phí thù lao cũng là một vấn đề quan trọng làm ảnh hưởng tới chất lượng bào

chữa không cao, nhất là trong các trường hợp bào chữa chỉ định.

Người bào chữa, Luật sư cần phải không ngừng nâng cao số lượng và chất

lượng hoạt động, cần tuyên truyền vận động người bào chữa là luật sư tham gia vụ

án hình sự không chỉ vì thu nhập cá nhân mà còn vì lương tâm nghề nghiệp, trách

nhiệm đối với xã hội, thậm chí có thể xem hoạt động bào chữa như là sự đóng góp

từ thiện trong xã hội. Cần có sự tôn vinh cao hơn nữa đối với những người bào

chữa, luật sư trong đời sống xã hội, ví dụ: đã có Ngày của Luật sư là ngày 10/10,

ngày này cần được cơ quan nhà nước, phương tiện thông tin truyền thông tôn vinh

như ngày lễ lớn so với các ngày lễ lớn của các tổ chức xã hội nghề nghiệp khác, làm

cho người dân biết về nghề luật sư sâu rộng hơn, thấy được tầm quan trọng của luật

sư trong đời sống nhân dân. Riêng đối với người bào chữa, luật sư thì cần phải

không ngừng nâng cao kiến thức pháp luật, kỹ năng chuyên môn nghề nghiệp, ý

thức đạo đức nghề nghiệp để góp phần vào sự phát triển của pháp luật nhà nước

trong lĩnh vực hình sự.

Như vậy, để đảm bảo vị trí của Người bào chữa, Luật sư theo quy định pháp

luật hiện hành thì chúng ta cần có phương pháp tuyên truyền, phổ biến pháp luật để

góp phần nâng cao nhận thức trong người dân, làm sao để khi người dân có hành vi

vi phạm pháp luật họ phải nhận thức được về quyền và nghĩa vụ của mình khi có

người bào chữa là luật sư. Khi họ chỉ bị nghi vấn là người phạm tội, họ cần được

biết họ có quyền tự bào chữa và nhờ người khác bào chữa cho mình. Vấn đề này

cũng thuộc trách nhiệm của cán bộ điều tra, phải giải thích cho họ có quyền tự bào

chữa, không được coi việc bào chữa của họ là chống đối lại Cơ quan điều tra, không

làm mất đi tình tiết giảm nhẹ là thành khẩn khai báo của người bị tạm giữ. Các cơ

quan điều tra cần nghiêm chỉnh tuân thủ những quy định của pháp luật tố tụng hình

sự về việc bảo đảm quyền bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo. Việc cấp

thông báo người bào chữa cần đúng thời gian luật định, phải xem sự tham gia của

người bào chữa, luật sư là sự thuận tiện và đảm bảo tính khách quan cao trong hoạt

động điều tra. Có nhiều ý kiến cho rằng nên trao cho điều tra viên thẩm quyền cấp

thông báo người bào chữa trong những vụ án ít nghiêm trọng và nghiêm trọng tạo

điều kiện cho việc bào chữa được kip thời, đảm bảo cho người bị tạm giữ, bị can có

người bào chữa ngay từ ban đầu.

Về thực hiện quyền và nghĩa vụ của luật sư

Quyền của người bào chữa, luật sư được quy định tại Điều 73 Bộ luật Tố

tụng hình sự 2015. Người bào chữa, luật sư có quyền:

Gặp, hỏi người bị buộc tội; [45]

Có mặt khi lấy lời khai của người bị bắt, bị tạm giữ, khi hỏi cung bị can và nếu

người có thẩm quyền tiến hành lấy lời khai, hỏi cung đồng ý thì được hỏi người bị bắt,

người bị tạm giữ, bị can. Sau mỗi lần lấy lời khai, hỏi cung của người có thẩm quyền

kết thúc thì người bào chữa có thể hỏi người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can;

Có mặt trong hoạt động đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói và hoạt

động điều tra khác theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự [45];

Được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng báo trước về thời gian, địa

điểm lấy lời khai, hỏi cung và thời gian, địa điểm tiến hành hoạt động điều tra khác

theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự [45]

Xem biên bản về hoạt động tố tụng có sự tham gia của mình, quyết định tố

tụng liên quan đến người mà mình bào chữa; Đề nghị thay đổi người có thẩm quyền

tiến hành tố tụng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người

dịch thuật; đề nghị thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế;

Đề nghị tiến hành hoạt động tố tụng theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình

sự; đề nghị triệu tập người làm chứng, người tham gia tố tụng khác, người có thẩm

quyền tiến hành tố tụng;

Thu thập, đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu;

Kiểm tra, đánh giá và trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan

và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá;

Đề nghị cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng thu thập chứng cứ, giám

định bổ sung, giám định lại, định giá lại tài sản;

Đọc, ghi chép và sao chụp những tài liệu trong hồ sơ vụ án liên quan đến

việc bào chữa từ khi kết thúc điều tra;

Tham gia hỏi, tranh luận tại phiên tòa; Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng

của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng [45]

Kháng cáo bản án, quyết định của Tòa án nếu bị cáo là người dưới 18 tuổi, người

có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự.

Quyền tố tụng của một luật sư khi bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can

khi có quyết định khởi tố bị can. BLTTHS 2015 có quy định luật sư có quyền tham

gia tố tụng từ khi khởi tố bị can, đây là một bước tiến mới tiến bộ trong pháp luật

TTHS Việt Nam. Điều này đồng nghĩa việc mở rộng hơn nữa biện pháp bảo

đảm thực hiện quyền bào chữa của bị can. Theo quy định của BLTTHS, sau khi

điều tra xác minh, ngay khi có đủ căn cứ xác định một người đã thực hiện hành vi

phạm tội, Cơ quan cảnh sát điều tra và Viện kiểm sát ra quyết định khởi tố vụ án,

khởi tố bị can. Quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can là cơ sở pháp lý để cơ quan

tố tụng có thẩm quyền áp dụng các biện pháp cần thiết đối với bị can nhằm bảo đảm

cho hoạt động điều tra, truy tố được tiến hành một cách có hiệu quả. Luật sư tham

gia tố tụng từ khi khởi tố bị can là việc rất cần thiết, góp phần bảo đảm cho việc

khởi tố bị can có căn cứ, bảo đảm việc áp dụng biện pháp cưỡng chế đối với bị can

có căn cứ pháp lý, tránh tình trạng bắt giam bị can oan sai hoặc không cần thiết phải

tạm giam bị can. Luật sư có điều kiện nghiên cứu diễn biến vụ án, các quyết định

khởi tố bị can, quyết định thu giữ vật chứng...từ đó có thể tiếp cận vụ án một cách

toàn diện, đầy đủ.

Việc luật sư tham gia tố tụng từ khi có quyết định tạm giữ, khi khởi tố bị can

làm hạn chế việc làm trái pháp luật trong việc bắt, giam, bức cung , dùng nhục

hình… đối với người bị tạm giữ,bị can.

Khi tham gia lấy lời khai với cơ quan tố tụng, luật sư có quyền có mặt khi

lấy lời khai của người bị tạm giữ, khi hỏi cung bị can, được hỏi người bị tạm giữ, bị

can khi điều tra viên chấp thuận và có mặt trong các hoạt động điều tra khác.

Sự có mặt của luật sư khi lấy lời khai của người bị tạm giữ, khi hỏi cung bị

can, giúp luật sư phát hiện ra những tình tiết có lợi cho bị can, cần thiết cho việc bào

chữa để minh oan hoặc giảm nhẹ tội cho bị can. Luật sư có quyền đề nghị với Điều

tra viên lưu ý tình tiết có lợi cho bị can.

Sự có mặt của luật sư trong khi hỏi cung bị can cùng với điều tra viên sẽ làm

cho bị can yên tâm hơn, khai báo chính xác diễn biễn vụ án, ngăn ngừa, giảm thiểu

được việc vi phạm pháp luật của điều tra viên trong việc bị can có thể bị mớm cung,

bức cung, dùng nhục hình, và luật sư có quyền khiếu nại đến cơ quan có thẩm

quyền nếu Điều tra viên có hành vi không đúng pháp luật.

Khi bắt đầu tham gia vụ án hình sự, luật sư tham dự lấy lời khai với Điều tra

viên, khi được điều tra viên đồng ý cho tham dự việc hỏi cung bị can, luật sư có quyền

hỏi bị can về những tình tiết của vụ án, những tình tiết có lợi cho bị can mà trong quá

trình lấy lời khai điều tra viên chưa hỏi hoặc đã hỏi bị can nhưng chưa làm rõ.

Việc Luật sư tham gia hỏi cùng điều tra viên có thể làm sáng tỏ thêm một số

tình tiết quan trọng đối với việc bào chữa cho bị can và từ đó đánh giá khách

quan, công bằng hơn trong vụ án hình sự. Trong quá trình điều tra, nhiều hoạt động

điều tra khác thì luật sư chỉ được quyền tham gia khi được Điều tra viên đồng ý, cụ

thể là các hoạt động điều tra được quy định tại những điều từ chương X đến chương

XVII BLTTHS 2015. Khi tham gia tố tụng hình sự với các điều trong các chương

này thì luật sư có điều kiện thu nhập thêm một số tình tiết gỡ tội hoặc giảm nhẹ

trách nhiệm cho bị can nhằm xác định sự thật khách quan của vụ án cùng với cơ

quan điều tra. Người bào chữa, luật sư cũng có quyền xem các biên bản về hoạt

động tố tụng hình sự có sự tham gia của mình và các quyết định tố tụng liên quan

đến người mà mình bào chữa hoặc những tài liệu mà cần có chữ ký của luật sư.

Người bào chữa, luật sư có quyền đề nghị Cơ quan điều tra báo trước thời gian, địa

điểm hỏi cung bị can bằng văn bản hoặc bằng cách khác để bảo đảm đề cao vai trò

luật sư, bảo đảm cho bị can, bị cáo thực hiện quyền bào chữa trong vụ án hình sự.

Theo nguyên tắc bảo đảm sự vô tư của những người tiến hành tố tụng hình

sự, luật sư được tham gia tố tụng từ khi có quyết định tạm giữ, tới khi khởi tố bị can

và nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo

BLTTHS quy định người bào chữa, luật sư có thêm quyền đề nghị thay đổi người tiến

hành tố tụng hình sự (điều tra viên), người giám định, người phiên dịch mà trước đây,

luật sư có quyền yêu cầu thay đổi thẩm phán, hội thẩm nhân dân, quyền đề nghị thay

đổi những người nói trên thể hiện tính dân chủ trong BLTTHS Việt Nam.

Cụ thể về quyền của Người bào chữa, Luật sư được quy định tại Khoản 1 Điều

73 BLTTHS 2015. Trong quá trình tham gia tố tụng hình sự, để bảo vệ bị can luật sư

cần dùng các biện pháp luật cho phép để tránh việc oan sai hoặc xử lý vụ án không

khách quan, ảnh hưởng đến quyền lợi của bị can từ cơ quan tiến hành tố tụng.

Quyền thu thập tài liệu, đồ vật từ người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, người thân

thích của họ, tài liệu từ cơ quan, tổ chức, cá nhân nếu không thuộc bí mật Nhà nước,

bí mật công tác cũng là một quyền mà luật sư sử dụng để đảm bảo việc bào chữa

cho bị can. BLTTHS chỉ nêu Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án mới có

quyền triệu tập những người biết về vụ án để nghe họ trình bày những vấn đề có

liên quan đến vụ án nên việc BLTTHS quy định thêm quyền thu thập chứng cứ của

người bào chữa, luật sư trong phạm vi như trên là rất cần thiết, luật sư có quyền đưa

ra tài liệu, đồ vật, yêu cầu. Người bào chữa có thể phát hiện ra các tài liệu, đồ vật

mà Cơ quan điều tra chưa phát hiện được hoặc bỏ sót khi điều tra, người bào chữa,

luật sư có quyền đề nghị Cơ quan cảnh sát điều tra xem xét các chứng cứ đó có lợi

cho bị can khi Người bào chữa, Luật sư biết chắc bị can không thực hiện hành vi

phạm tội hoặc các chứng cứ cho thấy hành vi hạm tội của bị can không đến mức

nguy hiểm cơ quan điều tra lập trong hồ sơ vụ án hình sự. Và việc người bào chữa,

luật sư thu thập các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị can là việc làm bắt

buộc các luật sư phải thực hiện theo trách nhiệm nghề nghiệp.

Việc Người bào chữa, Luật sư yêu cầu cơ quan tố tụng triệu tập thêm người

làm chứng, trưng cầu giám định cũng là việc làm cần thiết. Ở giai đoạn điều tra thì

Cơ quan điều tra có trách nhiệm giải quyết những yêu cầu của người bào chữa, luật

sư và trả lời kết quả bằng văn bản. Ở giai đoạn Viện Kiểm sát thì Viện Kiểm sát trả

lời cho người bào chữa, luật sư biết kết quả. Nếu các cơ quan tố tụng hình sự không

chấp nhận yêu cầu của luật sư và trả lời bằng văn bản thì người bào chữa, luật sư

có quyền khiếu nại đến Thủ trưởng Cơ quan điều tra hoặc Viện Trưởng Viện kiểm

sát cùng cấp.

Việc Người bào chữa, Luật sư khiếu nại hoặc đưa ra những chứng cứ, tài

liệu, những yêu cầu mới có lợi cho bị can góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp

pháp của bị can, giúp cho Viện kiểm sát xem xét, đánh giá chứng cứ của vụ án một

cách khách quan, toàn diện trước khi lập cáo trạng truy tố bị can trước Tòa án.

Người bào chữa, Luật sư có quyền yêu cầu Viện Kiểm sát xem xét trả hồ sơ

để điều tra bổ sung hoặc xem xét và ra quyết định đình chỉ vụ án khi:

– Không có sự việc phạm tội;

– Hành vi không cấu thành tội phạm;

– Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội mà chưa đến tuổi chịu trách

nhiệm hình sự;

– Người mà hành vi phạm tội của họ đã có bản án hoặc quyết định đình chỉ

vụ án đã có hiệu lực pháp luật;

– Đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự;

– Tội phạm đã được đại xá;

– Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội đã chết, trừ trường hợp cần

tái thẩm đối với người khác;

– Bị can đã tự ý nửa chừng chấm dứt việc thực hiện tội phạm;

– Do sự chuyển biến của tình hình mà hành vi phạm tội hoặc người phạm tội

không còn nguy hiểm cho xã hội nữa;

– Trước khi hành vi phạm tội bị phát giác, bị can đã tự thú, khai rõ sự việc,

góp phần có hiệu quả vào việc phát hiện và điều tra tội phạm, cố gắng hạn chế đến

mức thấp nhất hậu quả của tội phạm;

– Bị can là người chưa thành niên phạm tội ít nghiêm trọng hoặc tội nghiêm

trọng gây hại không lớn, có nhiều tình tiết giảm nhẹ và được gia đình hoặc cơ quan,

tổ chức nhận giám sát, giáo dục.

Khi thấy bị can bị bệnh tâm thần hoặc bệnh hiểm nghèo, bị can trốn không biết bị

can đang ở đâu thì luật sư yêu cầu Viện kiểm sát ra quyết định tạm đình chỉ vụ án.

Quyền đưa ra chứng cứ và những yêu cầu của người bào chữa, luật sư có ý

nghĩa quan trọng đối với việc bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của bị can, đồng

thời giúp Cơ quan tiến hành tố tụng đánh giá khách quan hành vi mà bị can đã thực

hiện để kết luận và giải quyết vụ án.

Khi đó Viện Kiểm sát đang thụ lý hồ sơ vụ án hình sự mà người bào chữa,

luật sư yêu cầu, nếu thấy hồ sơ thiếu những chứng cứ quan trọng để xác định hành

vi phạm tội của bị can, bị cáo mà Cơ quan điều tra vẫn đề nghị truy tố, hoặc khi

Viện kiểm sát thấy có căn cứ để khởi tố bị can về một tội khác nhẹ hơn tội danh mà

Cơ quan điều tra đề nghị, hoặc Viện kiểm sát phát hiện có vi phạm nghiêm trọng

thủ tục tố tụng trong quá trình điều tra thì có thể ra quyết định trả hồ sơ để điều tra

bổ sung, ra quyết định đình chỉ vụ án.

Quyền của Người bào chữa, Luật sư khi gặp người bị tạm giữ, gặp bị can, bị

cáo đang bị tạm giam trong một vụ án hình sự. Ở giai đoạn này, người bào chữa,

luật sư cần phải hiểu rõ thái độ tâm lý và tâm tư của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo.

Khi gặp người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, luật sư giúp họ nhận thức đúng đắn việc

bào chữa là nhằm bảo vệ lợi ích hợp pháp, bào chữa cho họ dựa trên cơ sở pháp luật

và tôn trọng sự thật khách quan của vụ án; giải thích những vấn đề pháp luật liên

quan, cần thiết đến việc bảo vệ bị can mà bị can chưa hiểu hoặc không biết trình bày

trước Cơ quan tiến hành tố tụng, mục đích để minh oan, để giảm nhẹ trách nhiệm

hình sự cho bị can, với điều kiện bị can cần phải khai báo thành khẩn, có như vậy

người bào chữa, luật sư mới có căn cứ rõ rang để bảo vệ bị can, bị cáo.

Quyền được đọc và sao chụp tài liệu trong hồ sơ vụ án liên quan đến việc

bào chữa của Người bào chữa, Luật sư sau khi kết thúc điều tra theo quy định của

pháp luật. Khi đã được cơ quan tố tụng có thẩm quyền cho sao chụp tài liệu trong

hồ sơ vụ án liên quan đến việc bào chữa giúp luật sư nắm vững các tình tiết của vụ

án. Có căn cứ chính xác để biết bị can, bị cáo phạm tội gì, điều khoản áp dụng của

BLHS, từ đó tìm ra các tình tiết, các chứng cứ gỡ tội cho bị can, bị cáo. Quyền được

đọc hồ sơ vụ án là một quyền quan trọng để tạo điều kiện cho luật sư nắm vững nội

dung vụ án hình sự một cách toàn diện hơn từ khi vụ án bị khởi tố cho đến khi kết

và cũng để đánh giá đúng vai trò của các bị cáo trong vụ án để chuẩn bị cho việc

bào chữa tại Tòa án. Qua việc đọc hồ sơ, Người bào chữa, Luật sư có thể xác định

được quá trình điều tra có vi phạm pháp luật hay không; có cần thay đổi, hủy bỏ

biện pháp ngăn chặn hay không, trưng cầu giám định ... Nếu thấy cần thiết, người

bào chữa là luật sư có thể trao đổi với các cơ quan tố tụng hình sự để cung cấp thêm

chứng cứ có lợi cho bị can, bị cáo và đề xuất toàn bộ các vấn đề có lợi cho bị cáo tới

cơ quan tố tụng, Tòa án xem xét khi tiến hành giải quyết vụ án.

Quyền khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm

quyền tiến hành tố tụng. Đây là vấn đề có tính nguyên tắc được ghi nhận tại Điều 32

BLTTHS. Theo đó, cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền khiếu nại, cá nhân có quyền

tố cáo hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động tố tụng hình sự của cơ quan,

người có thẩm quyền tiến hành tố tụng hoặc của bất cứ cá nhân nào thuộc các cơ

quan đó. Cơ quan có thẩm quyền liên quan phải tiếp nhận, xem xét và giải quyết kịp

thời, đúng pháp luật các khiếu nại, tố cáo, sau đó thông báo bằng văn bản kết quả

giải quyết cho người khiếu nại, tố cáo biết và có biện pháp khắc phục, có biện pháp

xử lý nghiêm minh. Luật sư là người bào chữa của bị can trong vụ án hình sự ở giai

đoạn điều tra, truy tố thì có quyền khiếu nại đối với những việc làm trái pháp luật

của Cơ quan điều tra đối với các trường hợp: bắt bị can để tạm giam khi không có

căn cứ xác định bị can là người đã thực hiện hành vi phạm tội, không đúng thủ tục theo

quy định của pháp luật, tạm giam bị can khi không thuộc những trường cần phải tạm

giam, tạm giam bị can không có lệnh hoặc lệnh tạm giam không được Viện kiểm sát

cùng cấp phê chuẩn, khi luật sư thấy quyết định của Viện kiểm sát không có căn cứ,

không có lợi cho bị can mà luật sư bảo vệ. Khiếu nại của luật sư được gửi tới Thủ

trưởng Cơ quan điều tra nếu khiếu nại Kết luận điều tra, gửi tới Viện trưởng Viện kiểm

sát cùng cấp hoặc Viện kiểm sát cấp trên nếu khiếu nại Cáo trạng. Lãnh đạo cơ quan có

thẩm quyền có trách nhiệm phải giải quyết khiếu nại trong thời hạn do pháp luật quy

định. Mọi giải quyết khiếu nại phải trả lời cho người khiếu nại bằng văn bản và nêu rõ

nội dung, nêu rõ lý do không chấp thuận khiếu nại.

Quyền tham gia xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm của luật sư: Xét

hỏi và tranh luận là những hoạt động quan trọng trong trình tự xét xử vụ án hình sự

tại phiên tòa. Đây là hoạt động tiến hành điều tra công khai với sự có mặt của những

người tham gia tố tụng được Tòa án triệu tập tham gia phiên tòa hình sự để kiểm tra

các chứng cứ đã có trong hồ sơ vụ án và thu thập thêm chứng cứ mới để làm sáng tỏ

các tình tiết của vụ án hình sự. Việc luật sư chú ý lắng nghe những câu hỏi và trả lời

câu hỏi, so sánh và đối chiếu với các tình tiết của vụ án và phát hiện những tình tiết

có lợi cho bị cáo là rất quan trọng. Đối với những lời khai không phù hợp các tình

tiết trong vụ án, luật sư phải kịp thời đưa ra những câu hỏi yêu cầu những người

tham gia tố tụng làm rõ. Luật sư cần có kỹ năng làm cho Hội đồng xét xử tiến hành

theo hướng tăng cường việc tranh tụng với đại diện Viện kiểm sát thực hành quyền

công tố tại phiên tòa. Phong cách, kỹ năng của luật sư cũng là vấn đề mà các cơ

quan tố tụng hay nhắc nhở, bởi vì nhiều luật sư khi tham gia xét hỏi, tranh luận hay

có thái độ thiếu tôn trọng HĐXX và vị đại diện VKSND, gây phản cảm làm bất lợi

cho bị cáo. Vì vậy, khi tham gia xét hỏi thì các câu hỏi luật sư đưa ra phải ngắn gọn,

tập trung vào những vấn đề chính quan trọng chưa được làm rõ, hỏi để cho bị cáo dễ

trả lời, hỏi những câu hỏi có lợi nhất cho bị cáo.

Luật sư cũng có thể sử dụng các quyền khác mà pháp luật cho phép như đề

nghị HĐXX công bố công khai những tài liệu trong hồ sơ có lợi cho bị cáo, khi thấy

lời khai của người được xét hỏi tại phiên tòa có mâu thuẫn với lời khai của họ trong

giai đoạn điều tra, trong giai đoạn truy tố, người được xét hỏi không khai tại phiên

tòa, người được xét hỏi vắng mặt.

Luật sư cần tích cực tham gia tranh luận tại phiên tòa vì Tòa án phải căn cứ

chủ yếu vào kết quả tranh tụng tại phiên tòa, trên cơ sở xem xét đầy đủ, toàn diện

các chứng cứ, ý kiến của Kiểm sát viên, của luật sư… để ra bản án, quyết định đúng

pháp luật, có sức thuyết phục và trong thời hạn luật định.

Trong phần tranh luận tại phiên tòa, sau khi đại diện Viện Kiểm sát trình bày

lời luận tội, luật sư trình bày lời bào chữa để bảo vệ bị cáo. Nội dung bào chữa

thường bao gồm về cách thức giải quyết vụ án, những điều luật áp dụng về tội danh

về hình phạt để đề nghị HĐXX làm giảm trách nhiệm hình sự cho bị cáo. Việc tranh

luận đáp lại ý kiến đối với các vấn đề mà đại diện Viện Kiểm sát không đồng ý thì

luật sư cần đề nghị HĐXX bác bỏ những chứng cứ buộc tội bị cáo không có cơ sở

của đại diện Viện Kiểm sát.

Quyền kháng cáo bản án, quyết định của Tòa án trong trường hợp bị cáo là

người chưa thành niên hoặc người có nhược điểm về thể chất hoặc tâm thần là

quyền của luật sư được quy định tại Điểm 0) Khoản 1 Điều 73 BLTTHS 2015. Sau

khi Tòa án tuyên án sơ thẩm, đối với bị cáo mà mình bào chữa là người chưa thành

niên hoặc người có nhược điểm về thể chất hay tâm thần thì quyền kháng cáo, việc

kháng cáo của luật sư là rất cần thiết trong những trường hợp này.

Nghĩa vụ của luật sư bào chữa được quy định tại Khoản 2 Điều 73 Bộ luật

Tố tụng hình sự 2015. Người bào chữa có nghĩa vụ:

Sử dụng mọi biện pháp do pháp luật quy định để làm sáng tỏ những tình tiết

xác định người bị buộc tội vô tội, những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của

bị can, bị cáo; Giúp người bị buộc tội về mặt pháp lý nhằm bảo vệ quyền và lợi ích

hợp pháp của họ; Không được từ chối bào chữa cho người bị buộc tội mà mình đã

đảm nhận bào chữa nếu không vì lý do bất khả kháng hoặc không phải do trở ngại

khách quan; Tôn trọng sự thật; không được mua chuộc, cưỡng ép hoặc xúi giục

người khác khai báo gian dối, cung cấp tài liệu sai sự thật; Có mặt theo giấy triệu

tập của Tòa án; trường hợp chỉ định người bào chữa thì phải có mặt theo yêu

cầu của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát [45]

Luật sư không được tiết lộ bí mật điều tra mà mình biết khi thực hiện bào

chữa; không được sử dụng các tài liệu đã ghi chép, sao chụp trong hồ sơ vụ án vào

mục đích xâm phạm lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp

pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân;

Luật sư không được tiết lộ thông tin về vụ án, về người bị buộc tội mà mình

biết khi bào chữa, trừ trường hợp người này đồng ý bằng văn bản và không được sử

dụng thông tin đó vào mục đích xâm phạm lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng,

quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân [45].

Hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm

Theo các quy định của pháp luật hiện hành và trong thực tiễn xét xử các vụ

án hình sự, để thực hiện các vấn đề trong các quy định của pháp luật và trong thực

tiễn thực hiện các quy định liên quan đến việc bảo đảm quyền bào chữa cho người

bị tạm giữ, bị can, bị cáo; quyền nhờ luật sư bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can,

bị cáo; vai trò của luật sư trong việc thu thập, đánh giá và sử dụng chứng cứ; việc

tranh luận tại phiên tòa… Những vấn đề nêu trên làm cho vai trò của người bào

chữa nói chung và của luật sư bào chữa vẫn còn mờ nhạt, chưa đạt hiệu quả cao, các

cơ quan tố tụng vẫn chưa phối hợp tốt với luật sư, dẫn đến tình trạng nhiều vụ án

oan, sai vẫn xảy ra. Có thể thấy pháp luật TTHS còn nhiều bất cập, các quy định của

pháp luật trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử chưa triệt để và nghiêm túc, hoạt

động và vai trò của những người tiến hành tố tụng như Điều tra viên, Kiểm sát viên,

Thẩm phán và những người tham gia tố tụng khác, trong đó có luật sư chưa đạt hiệu

quả. Việc thi hành BLTTHS một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ là nhiệm vụ

cấp thiết của nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều chủ thể tham gia tố tụng khác nhau như:

CQĐT, Viện kiểm sát, Tòa án, luật sư… Chế định về luật sư, về vai trò của luật sư thể

hiện qua quyền, nghĩa vụ của luật sư là một trong những chế định cần phải hoàn thiện

trong việc xây dựng các quy phạm pháp luật đưa những quy phạm đó vào thực tế cuộc

sống. Cụ thể là việc nâng cao chất lượng công tác điều tra, thực hiện tốt công tác tiếp

nhận, xử lý tin tố giác tội phạm, việc tăng cường phối hợp các cơ quan chuyên trách

điều tra với Viện Kiểm sát, Toa án cần phải được nâng cao hơn nữa. Khi xét xử Tòa án

phải đảm bảo cho mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật, thực sự dân chủ, khách

quan; Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; việc xét xử

của Tòa án phải căn cứ chủ yếu vào kết quả tranh tụng với yêu cầu không để lọt tội

phạm nhưng cũng không được làm oan người vô tội.

Theo Pháp lệnh Luật sư, Luật Luật sư 2006 rồi đến Luật Luật sư sửa đổi, bổ

sung năm 2012 được ban hành với những tiêu chuẩn, điều kiện hết sức chặt chẽ đã

đưa vai trò, vị trí của người luật sư lên đúng tầm của nó trong xã hội. Khi tham gia

tố tụng hình sự, luật sư không chỉ bảo vệ quyền lợi cho bị can, bị cáo mà luật sư còn

có nhiệm vụ bảo vệ pháp luật, bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa. Luật sư phải tôn

trọng sự thật và tôn trọng pháp luật khi bào chữa cho bị can, bị cáo, và để góp

phần vào việc bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, bào chữa cho bị can, bị cáo theo

đúng quy định của pháp luật, tránh tình trạng ngụy biện. Ngược lại, nếu chỉ chú

ý đến việc bảo vệ pháp luật thì dễ biến mình thành người buộc tội bị can, bị cáo.

Vai trò đặc trưng của người bào chữa, luật sư trong TTHS là sự kết hợp nhuần

nhuyễn giữa việc bào chữa cho bị can, bị cáo với việc bảo vệ sự thật khách quan,

tôn trọng pháp luật.

Khi pháp luật được đề cao thì vai trò của luật sư bào chữa càng đặc biệt quan

trọng, góp phần xây dựng mục đích cao cả của hoạt động TTHS là xử lý đúng người,

đúng tội, đúng pháp luật.

Luật sư cần chú ý tới các nguyên tắc suy đoán vô tội được quy định tại Điều

13 BLTTHS và nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can,

bị cáo được quy định ở Điều 16 BLTTHS [45]: “Người bị buộc tội có quyền tự bào

chữa, nhờ luật sư hoặc nhờ người khác bào chữa”. Hoạt động của luật sư giúp cho

bị can, bị cáo thực hiện tốt hơn nữa quyền và nghĩa vụ của họ theo quy định của

pháp luật, luật sư giúp cơ quan tiến hành tố tụng giải quyết vụ án một cách khách

quan, toàn diện và đầy đủ, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.

Hoạt động của luật sư bào chữa giai đoạn truy tố

Nếu luật sư nhận tham gia bào chữa cho bị can, bị cáo từ giai đoạn sau khi có

kết luận điều tra, hồ sơ gửi tới Viện kiểm sát thì Luật sư phải chuẩn bị các giấy tờ như:

Giấy giới thiệu; Quyết định phân công của văn phòng luật sư, công ty luật; Văn bản

yêu cầu luật sư của bị can hoặc người thân thích của họ; Thẻ Luật sư pho to công

chứng. Sau khi đủ các giấy tờ trên thì Luật sư có thể được tham gia vào hoạt động tố

tụng sau khi nhận được Thông báo người bào chữa trong thời hạn 03 ngày làm việc kể

từ ngày đăng ký hồ sơ luật sư.

Với những vụ án lớn phức tạp, việc cấp Thông báo người bào chữa cho luật sư

không phải là dễ dàng, vì những lý do khách quan và chủ quan khác nhau, luật sư phải

kiên trì chờ đợi, thuyết phục bị can hoặc người thân thích của họ không được nóng vội.

Sau khi hoàn tất thủ tục và được cấp Thông báo người bào chữa, Luật sư đề

nghị sắp xếp gặp mặt bị can trong trại giam và có thể tham gia cùng lấy lời khai với

Kiểm sát viên. Việc gặp bị can bị tạm giam giúp luật sư nắm bắt được tình hình sức

khỏe, điều kiện ăn ở, lời khai và quan điểm về hành vi của người bị tạm giữ, bị can,

bị cáo trong vụ án, biết nguyện vọng và những lời nhắn nhủ về cho gia đình người

bị can, có biện pháp ngăn ngừa, bảo vệ bị can bị tạm giữ.

Luật sư cần hướng dẫn bị can, người thân thích của họ tìm kiếm và xuất trình

các tài liệu về nhân thân có lợi cho bị can, ví dụ như các bằng khen, giấy khen trong

lao động, học tập, trong công tác, các giấy tờ của người thân thiết có liên quan đến

các danh hiệu được nhà nước trao tặng như Huân Huy chương kháng chiến, Chứng

nhận liệt sĩ hay người có công với Nhà nước… Hội đồng xét xử sơ thẩm sẽ xem xét

những tài liệu này và đó cũng là những căn cứ hợp pháp để được áp dụng làm tình

tiết giảm nhẹ cho bị cáo theo quy định pháp luật.

Nếu bị cáo phải có trách nhiệm bồi thường tổn thất về tính mạng, sức khỏe,

danh dự hay tài sản cho bị hại, luật sư hướng dẫn bị can hoặc gia đình họ hỗ trợ bị

can, bị cáo đưa ra mức bồi thường cho phía bị hại. Việc bồi thường cũng là tình tiết

giảm nhẹ TNHS cho bị cáo, thể hiện sự biết lỗi về hành vi sai trái đã gây thương tổn

đến bị hại, làm giảm bớt nỗi đau do hành vi phạm tội của bị cáo gây ra, nếu làm tốt

bị hại còn có thể làm đơn xin giảm nhẹ TNHS cho bị cáo.

Luật sư cũng có thể đề nghị cơ quan điều tra áp dụng, thay đổi hay hủy bỏ

biện pháp ngăn chặn cho bị can, bị cáo và hướng dẫn người thân thích của bị cáo

làm đơn xin bảo lãnh cho bị cáo tùy theo tính chất vụ án, nếu có căn cứ.

Ở giai đoạn truy tố, Viện Kiểm sát cùng cấp có thể xem xét các chứng cứ và các

tình tiết giảm nhẹ, chứng cứ khác có lợi cho bị can do luật sư cung cấp liên quan đến

việc định tội, định khung, liên quan đến hình phạt của bị can, bị cáo. Nhưng vấn đề

xem xét chứng cứ của luật sư vẫn chưa được coi trọng, Viện Kiểm sát nhiều khi không

sử dụng các chứng cứ của luật sư, thiếu sự phân tích, đánh giá những chứng cứ mà

người bào chữa đã tốn thời gian, công sức thu thập để chứng minh cho yêu cầu của

mình. Nguyên nhân này xuất phát từ việc thiếu cơ chế bảo đảm các quyền của luật sư

được triệt để, được tôn trọng, chưa có quy định bắt buộc cơ quan tố tụng, người tiến

hành tố tụng phải có trách nhiệm xem xét, đánh giá, kết luận về các chứng cứ của

người bào chữa, luật sư để bảo đảm tính khách quan, tính hợp pháp của chứng cứ.

Giai đoạn truy tố có ảnh hưởng, tác động nhất định đến hoạt động bào chữa

của luật sư, luật sư tham gia vào giai đoạn này cần kiến nghị xem xét các Quyết

định đình chỉ điều tra theo quy định tại Điều 230 BLTTHS, Bản kết luận điều tra, đề

nghị truy tố bị can theo Điều 233 BLTTHS, bản cáo trạng truy tố của Viện kiểm sát

cùng cấp. Luật sư cần tập trung thời gian, công sức nghiên cứu, đánh giá tính hợp

pháp và tính có căn cứ của những quyết định trên để kịp thời đưa ra những kiến

nghị trên cũng như tiếp tục đề nghị triệu tập thêm người làm chứng, đề nghị hủy bỏ

hoặc thay thế biện pháp ngăn chặn, khiếu nại bản Cáo trạng tới Viện Trưởng Viện

kiểm sát nhằm hạn chế việc oan sai và những hành vi vi phạm tố tụng trong quá

trình điều tra, truy tố, tạo cho việc giải quyết vụ án được kịp thời, đúng pháp luật.

Theo quy định tại Điều 15 BLTTHS năm 2015 thì: Trách nhiệm chứng minh

tội phạm thuộc về cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng. Người bị buộc tội có

quyền nhưng không buộc phải chứng minh là mình vô tội. Trong phạm vi nhiệm vụ,

quyền hạn của mình, cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải áp dụng các

biện pháp hợp pháp để xác định sự thật của vụ án một cách khách quan, toàn diện

và đầy đủ, làm rõ chứng cứ xác định có tội và chứng cứ xác định vô tội, tình tiết

tăng nặng và tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của người bị buộc tội.

Và Điều 85 BLTTHS năm 2015, quy định khi điều tra, truy tố và xét xử vụ

án hình sự, cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải chứng minh: “Có hành vi

phạm tội xảy ra hay không, thời gian, địa điểm và những tình tiết khác của hành vi

phạm tội; Ai là người thực hiện hành vi phạm tội; có lỗi hay không có lỗi, do cố ý

hay vô ý; có năng lực trách nhiệm hình sự hay không; mục đích, động cơ phạm tội;

Những tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự của bị can, bị cáo và đặc

điểm về nhân thân của bị can, bị cáo; Tính chất và mức độ thiệt hại do hành vi

phạm tội gây ra; Nguyên nhân và điều kiện phạm tội; Những tình tiết khác liên quan

đến việc loại trừ trách nhiệm hình sự, miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt.”

Các quy định về chứng cứ, nguồn chứng cứ, thu thập chứng cứ của người

bào chữa, đã thể hiện sự dân chủ hơn rất nhiều so với BLTTHS cũ và đã tạo điều

kiện tốt hơn để các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng, người tham

gia tố tụng, người bào chữa thực hiện đầy đủ hơn, có hiệu quả hơn các quy định

pháp luật tố tụng hình sự, ví dụ như quyền thu thập, đưa ra chứng cứ, phương thức

thu thập chứng cứ, nghĩa vụ cung cấp chứng cứ, tài liệu kịp thời của luật sư cho các

cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng giải quyết vụ án. BLTTHS 2015

đã đảm bảo các quyền của người bào chữa đối với việc cung cấp chứng cứ vụ án,

yêu cầu đối chất, nhận dạng, trưng cầu giám định…được tiến hành nhanh chóng,

khách quan, đúng pháp luật tránh làm oan người không phạm tội. Luật sư có quyền

thu thập, đưa ra chứng cứ theo Điểm h khoản 1 Điều 73 BLTTHS. Luật sư có

quyền gặp người mà mình bào chữa, bị hại, người làm chứng và những người khác

biết về vụ án để hỏi, nghe họ trình bày về những vấn đề liên quan đến vụ án; đề

nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, đồ vật, dữ liệu điện tử liên quan

đến việc bào chữa theo quy định tại Khoản 2 Điều 88 BLTTHS. Nếu luật sư không

thể thu thập được chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan đến việc bào chữa cho bị cáo

thì có thể đề nghị cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng thu thập theo quy định

tại khoản 3 Điều 81 BLTTHS năm 2015. Việc luật sư được đề nghị cơ quan có

thẩm quyền tiến hành tố tụng thu thập tài liệu, chứng cứ là quy định tiến bộ và có ý

nghĩa rất tích cực nhằm tạo điều kiện tối đa để người bào chữa thực hiện tốt quyền

thu thập chứng cứ. Nhưng trong thực tế, pháp luật thiếu chế tài đối với việc cơ

quan, tổ chức, cá nhân cố ý không cung cấp chứng cứ theo yêu cầu của người bào

chữa mà không có lý do chính đáng, trừ trường hợp chứng cứ tài liệu đó thuộc bí

mật nhà nước, bí mật công tác hoặc thuộc trường hợp pháp luật quy định cơ quan,

tổ chức, cá nhân không phải cung cấp. Và nếu không có chứng cứ đầy đủ thì các cơ

quan tiến hành tố tụng khó có thể chứng minh tội phạm một cách khách quan và

toàn diện. Vì vậy, việc thu thập chứng cứ trong điều tra vụ án hình sự của luật sư là

rất quan trọng, hỗ trợ cho cơ quan tiến hành tố tụng. Cơ quan tiến hành tố tụng phải

chứng minh có hành vi phạm tội xảy ra hay không, thời gian, địa điểm và những

tình tiết khác của hành vi phạm tội, ai là người thực hiện hành vi phạm tội. Cơ quan

tiến hành tố tụng phải chứng minh có lỗi hay không có lỗi, lỗi do cố ý hay vô ý; có

năng lực trách nhiệm hình sự hay không; mục đích, động cơ phạm tội. Cơ quan tiến

hành tố tụng phải đưa ra những tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự

của bị can, bị cáo, đặc điểm về nhân thân của bị can, bị cáo. Cơ quan tiến hành tố

tụng phải chứng minh về tính chất, mức độ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra,

nguyên nhân và điều kiện phạm tội, những tình tiết khác liên quan đến việc loại trừ

trách nhiệm hình sự, miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt theo quy định tại

Điều 85 BLTTHS năm 2015.

Với vai trò là Luật sư bào chữa, các chứng cứ của luật sư thu thập được

thường mang giá trị gỡ tội cho bị cáo và phản biện với chứng cứ buộc tội của các cơ

quan tiến hành tố tụng. Cùng với việc sử dụng các chứng cứ đã thu thập, luật sư có

thể có những kiến nghị cơ quan tiến hành tố tụng ra các quyết định khác nhau như

điều tra bổ sung, điều tra lại, đình chỉ điều tra, rút quyết định truy tố, thay đổi tội

danh nhẹ hơn, áp dụng hình phạt nhẹ hơn tới Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát trước

khi có Kết luận điều tra, Cáo trạng bảo đảm việc định tội danh, quyết định hình phạt

cho bị cáo đúng quy định pháp luật.

Quá trình chứng minh vụ án hình sự, những người tiến hành tố tụng và luật

sư phải xác định giá trị của các tài liệu, vật chứng đã thu thập được với mục đích

chứng minh những vấn đề buộc tội, gỡ tội bị cáo trong vụ án. Các cơ quan tiến hành

tố tụng đánh giá chứng cứ và xác định giá trị chứng minh của chứng cứ đối với

những vấn đề cần phải giải quyết trong một vụ án hình sự.

Luật sư bào chữa sẽ phải sử dụng tổng hợp những kinh nghiệm nghề nghiệp

và kiến thức chuyên môn của mình về chứng cứ và đánh giá chứng, cùng với bị cáo

cung cấp thêm chứng cứ nhằm bác lại những quan điểm đối lập của cơ quan tố tụng.

Luật sư có vai trò rất quan trọng cùng với những người tiến hành tố tụng khác trong

việc đánh giá chứng cứ để tìm ra sự thật khách quan của vụ án hình sự, đòi hỏi luật

sư phải có những kỹ năng nhất định, có phương pháp thu thập chứng cứ để bào

chữa cho bị can, bị cáo khi tham gia tố tụng.

Khi thấy có căn cứ thay đổi được quy định tại Điểm e) Khoản 1 Điều 73 Bộ

luật Tố tụng Hình sự thì Luật sư có thể đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến

hành tố tụng, người giám định, người định giá tài sản, người dịch thuật nhằm đảm

bảo vụ án được tiến hành khách quan, vô tư.

Luật sư được đọc các bản khai, bản hỏi cung bị can, đọc hồ sơ vụ án, kiểm tra

có đúng hay không, các chứng cứ chứng minh tội phạm có đảm bảo khách quan hay

không, từ đó, Luật sư đề xuất với Viện Trưởng Viện kiểm sát cùng cấp để có những

yêu cầu cần cho việc bào chữa cho bị can một cách chính đáng. Tùy vào từng vụ án cụ

thể mà Luật sư có thể đưa ra các yêu cầu đối với cơ quan tố tụng như: Đề nghị lấy lời

khai của những người làm chứng khi thấy các chứng cứ, lời khai bất lợi cho bị can; Đề

nghị tiến hành đối chất; Tiến hành nhận dạng; Thu giữ vật chứng có liên quan đến vụ

án mà chưa thấy cơ quan điều tra thu giữ; Thực nghiệm điều tra; Trưng cầu giám định

hoặc bổ sung giám định, hoặc làm giám định lại; Đưa các tài liệu và đồ vật có liên

quan đến vụ án mà cơ quan điều tra thư đưa vào để chứng minh cho hành vi của bị can.

Luật sư cũng cần đề xuất hướng giải quyết vụ án, hướng bào chữa cho bị

can như: Đề xuất bằng văn bản nêu rõ cơ sở các lập luận bào chữa cho bị can; Đề

xuất việc tách hoặc nhập vụ án có căn cứ hay không; Đề xuất về chứng cứ vụ án;

Đề xuất tạm đình chỉ hoặc đình chỉ vụ án, đình chỉ bị can.

Hoạt động của luật sư bào chữa giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự

Giai đoạn xét xử sơ thẩm, nếu luật sư đã đăng ký hồ sơ luật sư bào chữa từ

giai đoạn tố tụng trước thì không cần phải đăng ký hồ sơ lại. Luật sư dùng các biện

pháp hợp pháp đề nghị tới Tòa án xác định bị cáo có tội hay không có tội, nếu bị

cáo có tội thì sẽ có đề xuất hợp pháp về mức hình phạt tương ứng với hành vi phạm

tội của bị cáo. Điều 10 BLTTHS 2015 đã xác định: " Mọi người có quyền bất khả

xâm phạm về thân thể. Không ai bị bắt nếu không có quyết định của Tòa án, quyết

định hoặc phê chuẩn của Viện kiểm sát, trừ trường hợp phạm tội quả tang”, và

nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo được quy

định tại Điều 16 BLTTHS 2015: Người bị buộc tội có quyền tự bào chữa, nhờ luật

sư hoặc người khác bào chữa.

Hoạt động bào chữa của luật sư giúp bị cáo thực hiện tốt hơn nữa quyền và

nghĩa vụ của họ theo quy định của pháp luật, vai trò của luật sư tham gia tố tụng

hình sự còn giúp cơ quan tiến hành tố tụng giải quyết và xử lý vụ án đúng người,

đúng tội, đúng pháp luật.

Trong giai đoạn xét xử sơ thẩm, luật sư có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc

bào chữa cho bị cáo bị Viện kiểm sát truy tố bằng bản cáo trạng. Luật sư nghiên cứu hồ

sơ vụ án, chứng cứ tài liệu nếu phát hiện sai lầm trong quá trình điều tra, truy tố giúp sẽ

giảm thiểu việc kết tội oan sai, ảnh hưởng đến quyền lợi của bị cáo. Nếu thấy cần thiết,

luật sư làm văn bản đề xuất tới Tòa án trả hồ sơ, triệu tập thêm người làm chứng,

người có thẩm quyền tham gia tiến hành tố tụng, tạm đình chỉ vụ án, thay đổi biện

pháp ngăn chặn…

Hoạt động bào chữa của luật sư tham gia trong giai đoạn xét xử sơ thẩm góp

phần giúp cho các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự xác định sự thật khách quan của

vụ án, giúp cho bị cáo, giúp cho Tòa án ra một bản án có căn cứ, có sức thuyết phục,

đúng pháp luật.

Để tham gia phiên tòa hình sự một cách hiệu quả, luật sư cũng phải biết sử dụng

những quyền và nghĩa vụ của mình trong khuôn khổ của pháp luật để bào chữa cho bị

cáo một cách tốt nhất.

Phiên tòa xét xử đóng vai trò trung tâm trong việc đánh giá chứng cứ, đây là

giai đoạn quyết định tính đúng đắn, khách quan của việc chứng minh sự thật của vụ

án hình sự. Phiên toà hình sự sơ thẩm là nơi toà án bằng thủ tục công khai, toàn

diện, chính thức thực hiện việc xác định sự thật khách quan của vụ án. Toà án quyết

định giải quyết vụ án dựa trên các chứng cứ được thu thập có trong hồ sơ vụ án.

Việc đánh giá các chứng cứ công khai tại phiên toà có sự tham gia đầy đủ của các

cơ quan tiến hành tố tụng, những người tiến hành tố tụng, những người tham gia tố

tụng với địa vị pháp lý được xác định.

Tại phiên tòa xét xử sơ thẩm, pháp luật quy định cho người bào chữa các

quyền năng tố tụng có tính độc lập so với đại diện Viện Kiểm sát, đó là quyền đề

nghị hoãn phiên tòa hoặc thay đổi người tiến hành tố tụng, bao gồm cả Kiểm sát

viên, Thẩm phán, Hội thẩm Nhân dân, Thư ký phiên tòa, Người giám định, Người

phiên dịch khi có căn cứ cho rằng việc tham gia phiên tòa của họ làm vụ án sẽ

không khách quan, gây bất lợi người bào chữa, cho bị cáo. Người bào chữa, Luật sư

có thể đề nghị triệu tập thêm người làm chứng và đưa ra các yêu cầu, kiến nghị

HĐXX xem xét mà không cần phải biết Kiểm Sát viên có chấp nhận hay không.

Trong phần thủ tục xét hỏi tại phiên tòa xét xử sơ thẩm, đại diện Viện Kiểm

sát và Người bào chữa, Luật sư đều được tham gia xét hỏi liên quan đến việc lời

buộc tội, lời bào chữa đối với bị cáo và người tham gia tố tụng khác. Luật sư theo

dõi việc hỏi của HĐXX, Hội thẩm Nhân dân, đại diện Viện Kiểm sát, và các nhân

chứng, bị cáo, nếu phát hiện những điểm quan trọng có liên quan đến việc bào chữa

cho bị cáo, những tình tiết có mâu thuẫn với các chứng cứ khác trong vụ, phát hiện

thấy những tình tiết không phù hợp với thực tế khách quan của vụ án cần được làm

rõ thì luật sư đặt câu hỏi để làm rõ những tình tiết có lợi cho bị cáo mà mình bào

chữa. Luật sư cũng dùng quyền của mình để đề nghị HĐXX làm rõ các vấn đề trong

việc xác định tội danh trước khi ra quyết định hình phạt đối với bị cáo. Luật sư cũng

cần đề nghị HĐXX hỏi thêm những tình tiết cần thiết khác để làm sáng tỏ các

chứng cứ, tài liệu, kết luận điều tra, cáo trạng, kết luận giám định… trong vụ án,

trình bày nhận xét của mình về các chứng cứ tài liệu chưa khách quan, chưa đúng

với quy định pháp luật, trình bày về các vật chứng của vụ án được đưa ra xem xét

tại phiên tòa đã khách quan hay chưa, và hỏi những vấn đề khác mà chưa rõ hoặc

còn mâu thuẫn.

Luật sư bào chữa cho bị cáo sẽ chứng minh sự thật khách quan của vụ án

hình sự theo quan điểm, đưa ra các chứng cứ tại phiên tòa hình sự sơ thẩm có vai

trò cực kỳ quan trọng trong việc giải quyết vụ án hình sự. Người bào chữa phải lúc

này phải có những kỹ năng nhất định mọi mặt để có thể bào chữa tốt nhất cho bị cáo

mà mình khi tham gia tố tụng để bào chữa. Phải đề nghị cơ quan tố tụng hình sự căn

cứ vào cả chứng cứ cũ và chứng cứ mới thu thập được, cần thuyết phục Tòa án chấp

nhận đề nghị về chứng cứ người bào chữa cung cấp.

Trong phần tranh luận tại phiên tòa xét xử sơ thẩm, đại diện Viện Kiểm sát

luận tội và bảo vệ quan điểm truy tố, xong Người bào chữa, Luật sư được đưa ra lập

luận, lý lẽ để phản bác quan điểm của Cáo trạng, luận tội của Đại diện Viện Kiểm

sát. Đại diện Viện Kiểm sát phải đáp lại lời bào chữa của Người bào chữa, Luật sư

theo đúng luật định, không phụ thuộc vào ý chí của Kiểm sát viên. Tranh luận tại

phiên tòa giữa các bên phải bình đẳng, HĐXX không được can thiệp, không được

hạn chế về mặt thời gian và phải thể hiện sự khách quan vô tư.

Hoạt động tranh luận tại phiên tòa hình sự là cách thức để luật sư phân tích

các chứng cứ, các tình tiết vụ án một cách chi tiết, đưa ra luận cứ có sức thuyết phục

để bào chữa cho bị cáo trước HĐXX và đại diện Viện kiểm sát. Vai trò của luật sư

thể hiện đúng nghĩa thì luật sư phải nắm vững được hồ sơ vụ án, ngoài ra, sự hiểu

biết pháp luật một cách sâu rộng, kỹ năng bào chữa thành thạo cũng là những vấn

đề quan trọng tạo nên sự thành công trong việc bào chữa của luật sư. Mỗivụ án có

tính chất khác nhau mà luật sư có thể đưa ra những tình tiết có lợi cho bị cáo, cân

nhắc đề nghị HĐXX bác bỏ những tình tiết tăng nặng mà đại diện Viện kiểm sát

buộc tội bị cáo, đề nghị xem xét những tình tiết giảm nhẹ TNHS đối với bị cáo mà

không được Viện kiểm sát xem xét đến. Ngoài các tình tiết giảm nhẹ cho bị cáo

được quy định trong BLTTHS như: bị cáo có trình độ văn hóa thấp, phạm tội lần

đầu, có thái độ khai báo thành khẩn…thì luật sư cũng cần phải tìm kiếm những tình

tiết có lợi khác cho bị cáo để cung cấp cho HĐXX xem xét. Những chứng cứ được

chấp thuận làm tình tiết giảm nhẹ cho bị cáo có ý nghĩa rất lớn trong việc xem xét

và quyết định hình phạt đối với bị cáo. BLHS cũng đã quy định, khi quyết định hình

phạt, ngoài tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội, Tòa án còn phải

căn cứ vào nhân thân người phạm tội và tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm

hình sự của bị cáo, khi có ít nhất hai tình tiết giảm nhẹ quy định tại Điều 51 BLHS,

Tòa án có thể quyết định một hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt

hoặc chuyển sang một hình phạt khác thuộc loại nhẹ hơn. Trong các vụ án mà cơ

quan tố tụng hình sự đã xác định đúng người, đúng tội thì những tình tiết giảm nhẹ

được coi là yếu tố duy nhất để bị cáo có thể được giảm nhẹ hình phạt theo quy định

pháp luật. Luật sư bào chữa cho bị cáo cần phát hiện được các tình tiết giảm nhẹ có

lợi cho bị cáo khác với các tình tiết giảm nhẹ mà đại diện Viện Kiểm sát đã đưa ra.

Có nhiều luật sư tham gia bào chữa cho bị cáo đã dùng mọi biện pháp, kể cả biện

pháp không đúng quy định pháp luật để bào chữa cho bị cáo, việc làm này pháp luật

cho phép, ngược lại gây bất lợi cho bị cáo.

Lời trình bày bào chữa của luật sư tại phiên tòa hình sự sơ thẩm giúp HĐXX

đánh giá các tình tiết của vụ án một cách khách quan, toàn diện hơn, giúp bị cáo

không bị xử oan sai, làm cho bị cáo nhận thức được hành vi vi phạm của mình và

hiểu biết pháp luật hơn. Luật sư phải thận trọng trong việc phân tích và đánh giá

chứng cứ để minh oan hoặc gỡ tội cho bị cáo trong khi trình bày phần bào chữa cho

bị cáo tại phiên tòa. Khi lập luận, tranh luận với đại diện Viện Kiểm sát, luật sư cần

đưa ra các chứng cứ bảo vệ bị cáo một cách chính xác, tập trung vào những vấn đề

có liên quan đến việc bào chữa bị cáo, tập trung vào những hành vi theo tội danh mà

Viện kiểm sát truy tố trong cáo trạng đối với bị cáo có đúng hay không. Việc chứng

minh hành vi của bị cáo làm cho HĐXX xem xét xem có thể chuyển sang tội danh

khác nhẹ hơn hay khung hình phạt khác nhẹ hơn hay không. Luật sư có quyền phản

bác các chứng cứ buộc tội bị cáo tại phiên nếu thấy chưa đủ căn cứ.

Chứng cứ, những tình tiết có lợi cho bị cáo như những tình tiết giảm nhẹ TNHS

cho bị cáo đặc biệt quan trọng, cách dùng từ trong luận cứ bào chữa của luật sư trình

bày tại phiên tòa cũng cần phải được chọn lựa, cân nhắc thật kỹ, làm cho người nghe dễ

hiểu. Cách diễn đạt của luật sư cũng phải trình bày sao cho có sức cuốn hút và được sự

chấp thuận của HĐXX, đại diện Viện kiểm sát và những người tham dự phiên tòa hình

sự để họ thấy được luận cứ bào chữa của luật sư là hợp tình, hợp lý, đúng pháp luật.

Việc tham gia đối đáp tại phiên tòa, luật sư có thể đưa ra các đề nghị tới HĐXX

đối với việc không chấp nhận những chứng cứ buộc tội bị cáo do đại diện Viện kiểm sát

buộc tội bị cáo nếu thấy không có căn cứ. Việc lắng nghe các vấn đề mà đại diện Viện

Kiểm sát đưa ra để có thể có thể đáp lại những ý kiến mà mình không đồng ý thì luật sư

phải thể hiện một cách linh hoạt, chính xác dựa trên các quy định của pháp luật.

Việc xem biên bản của phiên tòa là việc cần thiết đối với luật sư, vì thực tế các

thư ký tòa có thể chưa nêu hết các quan điểm bào chữa của luật sư trong biên bản phiên

tòa. Khi xem bản phiên tòa mà luật sư thấy có những điểm ghi không đúng, luật sư yêu

cầu Tòa án sửa chữa cho phù hợp với diễn biến của phiên tòa đã diễn ra.

Về trách nhiệm của HĐXX hình sự sơ thẩm, phải xem xét các chứng cứ

trong vụ án để hướng đến mọi chứng cứ buộc tội hay gỡ tội được thu thập đúng luật

đều có giá trị pháp lý, đều được đánh giá công bằng trước khi Tòa án đưa ra quyết

định, không vì Luật chưa có quy định cụ thể về trách nhiệm cụ thể của người có

thẩm quyền tiến hành tố tụng trong vụ án mà lơ là, không công tâm, thiếu trách

nhiệm trong quá trình giải quyết vụ án.

Kết thúc phần tranh luận, Tòa án sẽ tuyên bố nghỉ để nghị án. Khi tuyên án,

luật sư theo dõi ghi chép lại những nhận định của HĐXX về tội danh và hình phạt,

quyết định của bản án có liên quan đến bị cáo mà mình bảo vệ. Nếu thấy mức án của bị

cáo quá nặng so với hành vi phạm tội, hoặc thấy oan sai thì luật sư nhắc nhở bị

cáo kháng cáo một phần hoặc toàn bộ bản án sơ thẩm mà Tòa án đã tuyên đối với bị

cáo, đơn kháng cáo được gửi từ trại tạm giam nếu bị cáo đang bị tạm giam, và luật sư

giúp bị cáo tại ngoại làm đơn kháng cáo, nội dung đơn kháng cáo đề nghị Tòa án cấp

trên trực tiếp xem xét lại vụ án theo trình tự phúc thẩm. Nếu bị cáo mà luật sư bảo vệ là

người chưa thành niên hoặc người có nhược điểm về thể chất hay tâm thần thì luật sư

có quyền kháng cáo độc lập cho bị cáo theo quy định của BLTTHS. Tòa án cấp sơ

thẩm sẽ thông báo về việc kháng cáo, kháng nghị (nếu có) trong thời hạn 7 ngày kể

từ ngày Tòa án nhận được kháng cáo, kháng nghị tới luật sư tham gia bào chữa

trong vụ án hình sự.

Thực tế hiện nay, những bất cập tồn tại trong hoạt động bào chữa của luật sư

tại Tòa án vẫn diễn ra, Tòa án không bị ràng buộc bởi quy định phải đánh giá chứng

cứ của luật sư cung cấp nên thực tiễn giải quyết án thời gian qua ở một số Tòa án

cấp sơ thẩm vẫn có tình trạng xem nhẹ chứng cứ do người bào chữa cung cấp, nhiều

khi bỏ qua những chứng của luật sư, thậm chí hoàn toàn không đề cập trong bản án

sơ thẩm. Tòa án cần phải có cái nhìn toàn diện và chấp nhận đề nghị người bào

chữa, luật sư dựa trên các chứng cứ, tài liệu công khai kiểm tra, đánh giá tại phiên

tòa để giúp cho HĐXX sơ thẩm giải quyết vụ án thật khách quan, đúng người, đúng

tội, đúng pháp luật, không làm oan sai người theo đúng quy định tại điểm c, điểm đ

khoản 2 Điều 260 BLTTHS năm 2015. Quy định trên cũng nêu rõ nội dung của Bản

án sơ thẩm phải ghi rõ các ý kiến của người bào chữa và phân tích lý do mà Hội

đồng xét xử không chấp nhận những chứng cứ buộc tội, chứng cứ gỡ tội, yêu cầu,

đề nghị của bị cáo, người bào chữa, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ

đưa ra.

Tâm lý chung của không ít Thẩm phán vẫn thường tỏ ra nghi ngờ, thậm chí có

định kiến với các chứng cứ mà Người bào chữa, Luật sư trực tiếp đi thu thập và cung

cấp cho Tòa án, xuất phát từ việc cho rằng các chứng cứ gỡ tội cho bị cáo, vì thế khi

luật sư giao nộp chứng cứ ít được sử dụng. Theo quy định tại khoản 3 Điều 81

BLTTHS năm 2015 thì trường hợp không thể thu thập được chứng cứ, tài liệu, đồ vật

liên quan đến việc bào chữa thì Người bào chữa, Luật sư có thể đề nghị cơ quan có

thẩm quyền tiến hành tố tụng thu thập, nhưng nhiều khi Tòa án vẫn thường chẫm trễ

trong việc tiếp nhận đề nghị của luật sư, nhiều khi không hồi đáp hoặc thường nêu

ra những lý do trở ngại nào đó mà không tiến hành thu thập chứng cứ theo đề nghị

của luật sư bào chữa.

Thu thập chứng cứ là việc ghi nhận, thu giữ và bảo quản chứng cứ của cơ

quan tiến hành tố tụng làm cho chứng cứ có đầy đủ giá trị chứng minh và hiệu quả

sử dụng. Theo đó, chứng cứ cần phải có sự ghi nhận theo thủ tục tố tụng hình sự

mới có thể sử dụng làm chứng cứ chứng minh tội phạm. Thực tế thì Tòa án, HĐXX

thường chỉ quan tâm đến các chứng cứ xác định có tội, chứng cứ buộc tội mà ít khi

chú ý đến các chứng cứ gỡ tội cho bị cáo. Với những trường hợp như vậy dẫn đến

tình trạng vị phạm nguyên tắc suy đoán vô tội đối với người bị buộc tội. Điều này

đã gây nên không ít bức xúc về sai lầm trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự

của dư luận xã hội thời gian qua.

Mặt khác, mục đích của Người bào chữa, Luật sư đưa ra chứng cứ khác với

các cơ quan và người tiến hành tố tụng, bởi vì người bào chữa, luật sư trước hết là

người bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của bị cáo, chứng cứ của luật sư thu

thập thường mang giá trị gỡ tội đúng với vai trò, chức năng và nhiệm vụ của người

bào chữa, có giá trị phản biện và làm đối trọng với các chứng cứ buộc tội của các cơ

quan tiến hành Tố tụng Hình sự. Người bào chữa, luật sư thường có những kiến

nghị cơ quan tiến hành tố tụng hình sự, Tòa án để ra các quyết định kịp thời khác

nhau như trả hồ sơ điều tra bổ sung, đình chỉ điều tra, rút quyết định truy tố, thay

đổi tội danh nhẹ hơn, áp dụng hình phạt nhẹ hơn cho bị cáo khi quyết định hình

phạt cho bị cáo nhưng hầu như ít được xem xét.

Có thể khẳng định rằng, việc đánh giá chứng cứ hiện nay vẫn chịu ảnh

hưởng bởi tư cách tố tụng, trình độ chuyên môn, khả năng nhận thức, tư duy của

mỗi người. Việc đánh giá chứng cứ, nhận định chứng cứ là vấn đề rất phức tạp, có

nhiều khi cùng một chứng cứ, cùng một hồ sơ vụ án, cùng một tình tiết nhưng quan

điểm đánh giá của Kiểm sát viên, Thẩm phán, luật sư trong cùng vụ án cũng khác

nhau, chưa có sự thống nhất.

Người tiến hành tố tụng trong vụ án Hình sự phải phân loại, đánh giá tài liệu,

lời khai, vật chứng, kết luận giám định và các tài liệu khác được coi là chứng cứ.

Các tài liệu, chứng cứ thu thập được trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử mới chỉ

là nguồn chứng cứ. Có nhiều nguồn chứng cứ khác là chứng cứ, theo đó chứng cứ

khác có phải là hợp pháp hay không thì chưa được tìm hiểu thấu đáo về tính hợp

pháp, tính khách quan, tính liên quan và chưa được đề xuất với người tiến hành tố

tụng có thẩm quyền để coi là chứng cứ chứng minh tội phạm. Cần phải xem xét

những chứng cứ đó được phát hiện, thu thập thế nào, có tuân thủ theo các quy định

của pháp luật TTHS hay không, có phản ánh đúng sự thật khách quan, không phụ

thuộc vào ý chí chủ quan của bất kỳ ai.

Về tính liên quan của chứng cứ thể hiện ở chỗ, các chứng cứ đó có liên quan

đến vụ án hình sự đang được giải quyết, các chứng cứ đó có giá trị và ý nghĩa có

mối quan hệ với đối tượng chứng minh. Khi đánh giá chứng cứ phải đánh giá từng

chứng cứ, xác định giá trị của chứng cứ đó chứng minh cho đối tượng nào của vụ

án, đánh giá mối quan hệ giữa các chứng cứ đối chiếu với thực tế khách quan, đánh

giá toàn bộ chứng cứ để rút ra kết luận về vụ án.

Khi đánh giá chứng cứ người tiến hành tố tụng hình sự cần phải có niềm tin nội

tâm để có sự tin tưởng vào kết luận mà mình đưa ra là đúng, nó phụ thuộc vào trình độ

hiểu biết, kinh nghiệm nghề nghiệp, trách nhiệm, lương tâm của người tiến hành tố tụng.

Về các tài liệu đọc được, nghe, nhìn được thì cần phải là bản chính hoặc bản

sao có công chứng, chứng thực hợp pháp hoặc do cơ quan, tổ chức có thẩm quyền

cung cấp, xác nhận và phải xuất trình kèm văn bản xuất xứ của tài liệu đó hoặc văn

bản về sự việc liên quan đến việc thu âm, thu hình.

Về các lời khai của người làm chứng, cần phải được ghi thành văn bản hoặc

ghi âm, ghi hình theo quy định của pháp luật hoặc có trong biên bản phiên tòa công

khai tại phiên tòa.

Về các vật chứng vụ án hình sự thì phải là hiện vật gốc, phải được bảo quản,

giữ gìn để giữ đúng đặc tính.

Về kết luận giám định thì phải do cơ quan giám định có thẩm quyền thực

hiện theo thủ tục tố tụng hình sự.

Về biên bản ghi kết quả thẩm định tại chỗ thì phải được tiến hành theo thủ

tục do luật định và phải có chữ ký của các thành viên tham gia thẩm định. Kết quả

thẩm định, thẩm định giá tài sản thì phải do chuyên gia về định giá cung cấp và phải

được tiến hành theo thủ tục luật định.

Với Người bào chữa, Luật sư, khi tham gia tố tụng với tư cách là người bào

chữa cho người bị buộc tội sẽ phải sử dụng tổng hợp những kinh nghiệm nghề

nghiệp, kiến thức chuyên môn trong đó chú trọng đến kiến thức về chứng cứ và

đánh giá chứng cứ nhằm bác lại những quan điểm đối lập của bên buộc tội, bảo vệ

quan điểm của người bào chữa, cùng với những người tiến hành tố tụng hình sự

khác trong việc đánh giá chứng cứ để tìm ra sự thật khách quan của vụ án Hình sự.

Tiểu kết chương 1

Với những quy định của BLTTHS 2015, vẫn cần tiếp tục có những nghiên cứu ở

góc độ pháp luật liên quan đến các giải pháp, kiến nghị về hoạt động của người bào chữa

trong quan hệ pháp luật tố tụng hình sự. Cần có giải pháp nâng cao các quyền của Người

bào chữa, Luật sư trong các giai đoạn tố tụng hình sự nhằm thực hiện chức năng bào

chữa cho người bị buộc tội cũng như bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho đương sự

trong vụ án hình sự. Việc nghiên cứu các vướng mắc, bất cập trong thực hiện BLTTHS

từ thực tiễn thành phố Hà Nội giúp cho việc kiến nghị tới cơ quan lập pháp, cơ quan tố

tụng hình sự có thẩm quyền từng bước hoàn thiện pháp luật TTHS, nâng cao địa vị pháp

lý, hoạt động bào chữa của người bào chữa, luật sư khi tham gia bào chữa vụ án Hình sự

sơ thẩm.

Thực tế cho thấy, các bị can, bị cáo đã được thực hiện quyền tự bào chữa, nhờ

luật sư bào chữa cho bị can, bị cáo trước các cơ quan tố tụng hình sự, người có thẩm

quyền tiến hành tố tụng hình sự góp phần tạo nên tố tụng công bằng, có giá trị pháp lý.

Hoạt động bào chữa của luật sư làm cho các nguyên tắc cơ bản của TTHS được thực thi,

bảo đảm Hiến pháp được thể chế hóa, cụ thể tranh tụng trong giai đoạn truy tố, xét xử sơ

thẩm bảo đảm quyền cho người bị buộc tội, quyền và nghĩa vụ của luật sư bào chữa.

Có nhiều công trình khoa học được công bố về hoạt động bào chữa của luật

sư nhưng luận văn bị giới hạn về phạm vi nghiên cứu và cấp độ nghiên cứu nên vấn

đề hoạt động bào chữa của người bào chữa, luật sư sẽ được trình bày đan xem trong

các phần của luận văn. Hoạt động bào chữa của luật sư trong vụ án hình sự rất quan

trọng, cùng với những người tiến hành tố tụng hình sự khác trong việc thua thập,

đánh giá chứng cứ trong vụ án hình sự, luận văn tiếp tục nghiên cứu sâu hơn, có

tính mới, tính hệ thống trong hoạt động bào chữa của Luật sư bào chữa tại Thành

phố Hà Nội.

Chương 2

THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA TRONG GIAI ĐOẠN XÉT

XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

2.1. Khái quát tình hình tội phạm, tình hình hoạt động của cơ quan tố

tụng trên địa bàn Hà Nội

Theo tổng kết chung của các cơ quan tố tụng hình sự, đặc biệt là cơ quan

cảnh sát điều tra trên địa bàn Hà Nội, trong thời gian vừa qua, tại những địa bàn

công cộng của thành phố, các lực lượng nghiệp vụ đã triển khai lực lượng truy quét

nhiều loại tội phạm, tệ nạn xã hội, góp phần giữ vững ổn định tình hình an ninh trật

tự trên địa bàn. Đầu năm 2019, các cơ quan bảo vệ pháp luật đã xây dựng và triển

khai kế hoạch phòng ngừa, đấu tranh với các hành vi phạm tội trên địa bàn, đặc biệt

ở những nơi công cộng như các sân bay, nhà ga, bến xe, siêu thị, trung tâm thương

mại... các cơ quan bảo vệ pháp luật đã kịp thời phát hiện, ngăn chặn, đẩy lùi hoạt

động của các loại tội phạm, tệ nạn xã hội. Những vụ phạm pháp hình sự trên địa bàn

tăng so hơn với năm 2018, nhưng những trọng án lớn năm 2019 đã giảm hơn 2018.

Công tác đấu tranh với các ổ nhóm tội phạm có tổ chức vẫn đang được tiến hành

triệt để. Có hàng ngàn sự kiện chính trị quan trọng diễn ra trên địa bàn đều được bảo

vệ an toàn. Lực lượng chức năng đã phối hợp giải quyết tình trạng khiếu kiện của

công dân các địa phương kéo về Hà Nội. Tình trạng tội phạm xâm hại trẻ em, xâm

hại tình dục có xu hướng gia tăng, xuất hiện tội phạm buôn bán người, mang thai

hộ, mua bán bào thai, mua bán thận tại các bệnh viện lớn đang được theo dõi và đã

xử lý nhiều vụ. Lực lượng chức năng đầu năm 2019 đã kám phá gần 2000 vụ án,

với gần 3000 đối tượng phạm pháp hình sự, triệt phá hàng ngàn ổ nhóm tội phạm

hình sự. Về loại tội phạm tham nhũng trên địa bàn Hà Nội vẫn xảy ra ở nhiều lĩnh

vực, nhiều nơi. Tội phạm ma túy còn nghiêm trọng và có xu hướng gia tăng và rất

phức tạp. Tai nạn giao thông tăng về số người chết do ý thức tham gia giao thông

của người dân chưa cao. Các lực lượng chức năng luôn cố gắng làm tốt công tác

tuyên truyền pháp luật, vận động quần chúng tham gia tố giác, phòng chống tội

phạm, phát động phong trào toàn dân bảo vệ an ninh, tiếp tục rà soát các địa bàn

quận huyện, không để bị động, bất ngờ, hạn chế để xảy ra các vụ án đặc biệt nghiêm

trọng, không để hình thành các tụ điểm phức tạp về an ninh trên địa bàn thành phố.

Với cơ quan Tòa án, trong những năm qua, công tác tuyên truyền, phổ biến,

giáo dục pháp luật được Tòa án thực hiện thông qua nhiều hình thức khác nhau.

Thông qua hoạt động xét xử, tòa án tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đưa

các quy định của pháp luật đến với người dân. Đây là hình thức tuyên truyền có ý

nghĩa thiết thực và dễ dàng đi vào đời sống nhân dân, những người tham dự phiên

tòa được chứng kiến toàn bộ diễn biến quá trình Tòa án giải quyết, xét xử một vụ án

nên họ sẽ hiểu rõ hơn pháp luật quy định đối với từng trường hợp như thế nào và bị

xử lý ra sao.

Thông qua tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật công khai các bản án

hình sự, phát triển án lệ hình sự cũng là một biện pháp làm cho nhân dân được tiếp

cận pháp luật thông qua nhiều cách thức thì việc công khai các bản án, quyết định

của Tòa án trên Cổng thông tin điện tử. Từ ngày 01-7-2017, TAND các cấp đã thực

hiện việc công bố các bản án, quyết định của Tòa án mình trên Cổng thông tin điện

tử của Tòa án, cho đến ngày 15-7-2019 đã có 291.819 bản án, quyết định của Tòa

án được công bố, trong đó có 60.601 bản án, quyết định về hình sự. Số lượng luật

sư tham gia bào chữa cho bị cáo, bảo vệ quyền và lợi ích hợp các cho các đương sự

trong vụ án hình sự chiếm khoảng 56% /tổng số các vụ án hình sự.

Theo thông tin từ TANDTC thì công tác phát triển án lệ tính đến thời điểm

tháng 7-2019, TANDTC đã ban hành được 26 án lệ, xuất bản được 02 tuyển tập án

lệ, những vấn đề chưa có điều luật quy định cụ thể hoặc những quy định của pháp

luật còn có cách hiểu khác nhau sẽ được phân tích, giải thích trong một vụ việc cụ

thể, vì vậy việc tiếp cận các quy định của pháp luật thông qua án lệ sẽ cụ thể và dễ

hiểu hơn.

TAND thành phố Hà Nội cũng tích cực tham gia thực hiện các Đề án về

tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật tại địa phương,ví dụ như: Đề án tăng

cường phổ biến, giáo dục pháp luật cho người đang chấp hành hình phạt tù; người

bị áp dụng các biện pháp tư pháp hoặc các biện pháp xử lý hành chính, người mới

ra tù tái hòa nhập cộng đồng, thanh thiếu niên vi phạm pháp luật lang thang cơ nhỡ

giai đoạn 2018 – 2021; Chương trình phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật và hòa

giải cơ sở giữa Tòa án nhân dân thành phố và Sở Tư pháp giai đoạn 2019-2023…

Ngoài những kết quả đạt được, Tòa án vẫn còn hạn chế trong việc tuyên

truyền, phổ biến giáo dục pháp luật vẫn còn mang tính hình thức, chưa đa dạng,

phong phú, năng lực và kinh nghiệm phổ biến, giáo dục pháp luật chưa đáp ứng

được yêu cầu chung, công tác phối hợp giữa Tòa án với cơ quan truyền thông đại

chúng đưa tin về các phiên tòa để nhân dân theo dõi nhằm phổ biến, giáo dục pháp

luật trong nhân dân còn ít.

Các TAND Hà Nội xác định mục tiêu tiếp tục tổ chức triển khai Luật Phổ

biến, giáo dục pháp luật và các văn bản hướng dẫn thi hành; Quyết định 705/QĐ-

TTg ngày 25/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ về ban hành Chương trình phổ biến,

giáo dục pháp luật giai đoạn 2017-2021, Nghị quyết số 61/2007/NQ-CP ngày 07-

12-2012 của Chính phủ về việc thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 09-12-2003

của Ban Bí thư; Quyết định số 705/QĐ-TTg ngày 25-5-2017 của Thủ tướng Chính phủ

về việc ban hành Chương trình phổ biến, giáo dục pháp luật giai đoạn 2017-2021. Tổ

chức Ngày Pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (ngày 09 tháng 11

hàng năm) để tôn vinh Hiến pháp, pháp luật, giáo dục ý thức thượng tôn pháp luật cho

nhân dân. Mục đích để tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật phù hợp với trình độ

nhận thức, hiểu biết pháp luật, nhu cầu tìm hiểu pháp luật của người dân ở mọi lứa tuổi,

từng đối tượng đặc thù với tình hình thực tiễn của địa phương.

Tuy nhiên, tình hình hoạt động tội phạm trên địa bàn thành phố Hà Nội vẫn

diễn biến phức tạp, đối tượng phạm tội có xu hướng trẻ hóa, các vụ án xuất phát từ

mâu thuẫn trong sinh hoạt gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Các tội phạm công

nghệ cao gia tăng với nhiều hình thức và thủ đoạn tinh vi liên quan đến lừa đảo qua

mạng xã hội, qua tài khoản ngân hàng, ngày càng phức tạp gây khó khăn cho công

tác điều tra, truy tố.

Tội phạm ma túy vẫn luôn là vấn nạn gây ra các tệ nạn, kéo theo nhiều hiểm

họa ảnh hưởng đến đời sống nhân dân, gây đau thương cho nhiều gia đình có người

sử dụng, mua bán trái phép chất ma túy.

Nhóm tội phạm chức vụ, tham nhũng ngày càng phát triện, bị phát hiện xử

lý nhưng việc thu hồi tài sản hàng nghìn tỷ vẫn là bài toán nan giải, làm phương hại

đến lợi ích quốc gia, quyền và lợi ích của nhân dân, làm gia tăng sự bất công trong

xã hội, làm xói mòn niềm tin của dân với Đảng, Nhà nước.

Biểu đồ 2.1. Thống kê kết quả giải quyết các vụ án hình sự sơ thẩm của Tòa án

nhân dân thành phố Hà Nội từ 2009 đến tháng 6 năm 2019

Nguồn: Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội

Như vậy, cuối năm 2018 Tòa án trên địa bàn Hà Nội giải quyết 735 vụ án

hình sự sơ thẩm, tổng số bị cáo lên đến 1.931 bị cáo.

Từ đầu năm 2019 cho đến hết tháng 6 năm 2019 Tòa án trên địa bàn Hà Nội

giải quyết 271 vụ án, tổng số bị cáo bị là 684 bị cáo.

Số lượng luật sư tham gia bào chữa cho các bị cáo, bảo vệ quyền và lợi ích

hợp các cho các đương sự trong vụ án hình sự (gồm cả luật sư mời và luật sư chỉ

định) chiếm khoảng 56% /tổng số các vụ án hình sự của năm 2018 đến hết tháng

6/2019.

Biểu đồ 2.2. Thống kê kết quả giải quyết các vụ án hình sự phúc thẩm

của Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội từ 2009 đến tháng 6 năm 2019

Nguồn: Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội

Biểu đồ 2.3. Thống kê kết quả giải quyết các vụ án hình sự ở cả hai cấp của

Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội từ 2009 đến tháng 6 năm 2019

Nguồn: Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội

Do đặc điểm của thành phố Hà Nội đông dân cư, tốc độ phát triển kinh tế

nhanh, người dân nhập cư từ các tỉnh thành lớn, kéo theo tệ nạn xã hội liên tục gia

tăng, làm cho số lượng vụ án hình sự cũng tăng. Chủ yếu các nhóm tội tăng như

mua bán, tàng trữ ma túy, cố ý gây thương tích, cướp giật tài sản, đánh bạc, tội

phạm trong lĩnh vực công nghệ tông tin, mạng viễn thông với mục đích lừa đảo

chiếm đoạt tài sản. Do tình hình xã hội của thành phố Hà Nội còn nhiều phức tạp,

nhiều biến động nên tình hình tội phạm dự đoán sẽ gia tăng với tính chất, mức độ

ngày càng phức tạp hơn, đòi hỏi tăng số lượng luật sư bào chữa, đồng thời các luật

sư cũng cần phải nâng cao kiến thức để có thể đáp ứng tốt nhu cầu của xã hội.

2.2 Hoạt động bào chữa trong xét xử sơ thẩm vụ án hình trên địa bàn

thành phố Hà Nội

Nghề luật sư hoạt động dựa trên pháp luật và quy tắc đạo đức, trách nhiệm

nghề nghiệp. Không giống như những nghề bình thường khác, ngoài những yêu

cầu về kiến thức và trình độ chuyên môn thì yêu cầu về việc hành nghề luật sư còn

phải tuân thủ theo Luật luật sư và Quy tắc đạo đức nghề nghiệp. Sự đặc thù nghề

nghiệp của luật sư tác động đến kỹ năng hành nghề, kỹ năng tranh tụng của luật sư,

mang tính chất trợ giúp, hướng dẫn và phản biện.

Trong bất cứ xã hội nào, trong cộng đồng dân cư cũng tồn tại những người

có vị thế thấp kém như người nghèo, người già đơn côi, người chưa thành niên,

người không có sự đùm bọc của gia đình. Những người này thường bị ức hiếp, bị

đối xử bất công rất cần sự giúp đỡ, bênh vực của những người khác, đặc biệt cần sự

trợ giúp hoàn toàn, không vụ lợi của luật sư. Hoạt động trợ giúp của luật sư đối với

những đối tượng này là bổn phận, là thước đo lòng nhân ái và đạo đức nghề nghiệp

của luật sư.

Người luật sư không chỉ thông hiểu pháp luật hiện hành mà còn hiểu biết cả

tinh thần, nội dung những quy định của pháp luật ở từng thời điểm của thời gian đã

qua, và còn phải hiểu sâu rộng cả tục lệ và bản sắc văn hoá từng nơi để thực hiện

công việc của luật sư.

Trong lĩnh vực tố tụng, đặc biệt là trong Tố tụng Hình sự, Người bào chữa,

Luật sư có nghĩa vụ sử dụng mọi biện pháp do pháp luật quy định để phản biện làm

sáng tỏ những tình tiết xác định bị can, bị cáo vô tội, những tình tiết giảm nhẹ trách

nhiệm hình sự cho họ. Hoạt động phản biện của luật sư là lấy pháp luật và đạo đức

xã hội làm chuẩn mực để xem xét mọi khía cạnh của sự việc nhằm xác định rõ sự

thật khách quan để bảo vệ công lý.

Sự bất khả kiêm nhiệm của nghề luật sư là đặc điểm trong hoạt động của nghề

luật sư, theo đó đáp ứng được tính chuyên nghiệp, phần nâng cao vị trí, vai trò của luật

sư trong xã hội. Thực hiện tiến tới chuyên nghiệp nghiệp hóa đội ngũ luật sư thì

nguyên tắc bất khả kiêm nhiệm tạo cho luật sư có thể chuyên tâm với nghề nghiệp, đáp

ứng nhu cầu giúp đỡ pháp lý ngày càng phong phú và phức tạp của xã hội.

Sự phát triển của các hình thái kinh tế- xã hội làm thay đổi sự xê dịch của các

nền văn hóa và pháp lý. Cùng vớisự phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế, nghề luật

sư đã mở rộng phạm vi và lĩnh vực hoạt động với các quốc gia trên thế giới. Các

hiệp ước song phương và đa phương ký kết giữa các nước với sự đóng góp của các

luật sư giàu kinh nghiệm, giúp Việt Nam ban hành nhiều văn bản pháp quy điều

chỉnh hoạt động quốc tế trong lĩnh vực đầu tư, kinh doanh, thương mại… giúp các

doanh nghiệp tham gia tố tụng trước Tòa án Việt Nam. Nhiều luật sư Việt Nam đã

tham gia giải quyết các vụ kiện tranh chấp có yếu tố nước ngoài tại các Tòa án,

trọng tài quốc tế…

Về số lượng người bào chữa và tổ chức hành nghề luật trên địa bàn: Đoàn

Luật sư Thành phố Hà Nội qua hơn 30 năm xây dựng và phát triển, đến nay có số

lượng Luật sư có trên 6000 thành viên (số lượng luật sư thành viên hiện tại là 3734

luật sư chính thức và 2512 người tập sự hành nghề luật sư), tổ chức hoạt động hành

nghề là 1.065 Văn phòng luật sư, Công ty luật. Theo con số thống kê thì chỉ có 50%

luật sư tham gia hoạt động hành nghề luật sư chuyên nghiệp, số còn lại làm việc

trong các tổ chức xã hội, các doanh nghiệp tư nhân khác.

Nhiệm vụ của Đoàn luật sư thành phố Hà Nội là: Thông tin kịp thời các tin

tức sự kiên về chính trị, xã hội, kinh tế, pháp luật, góp phần tuyên truyền đường lối,

chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước, phản ánh, đưa tin các

hoạt động của Đoàn và các tổ chức hành nghề, tiếp nhận các văn bản, phản ánh,

kiến nghị của các tổ chức hành nghề luật sư, các luật sư, phản ánh các ý kiến, quan

điểm của luật sư về xây dựng và thưc thi pháp luật…

Mục tiêu của Ban chủ nhiệm Đoàn luật sư TP Hà Nội luôn rà soát các hồ sơ

xin gia nhập Đoàn để đảm bảo nâng cao cả về số lượng và chất lượng luật sư. Nhiều

luật sư xin ra nhập Đoàn đều là Cử nhân, Thạc sỹ, Tiến sĩ luật. Có nhiều Cán bộ

ngành Công an, Viện Kiểm sát, Thẩm phán đã về hưu cũng tham gia vai trò luật sư.

Các luật sư khi gia nhập Đoàn luật sư phải tuyên thệ, có trách nhiệm với Tổ

Quốc, người dân, chấp hành Hiến pháp pháp luật, giữ vững đạo đức phẩm chất của

người luật sư.

Theo quy định của Luật luật sư, luật sư phải luôn có ý thức tuân thủ pháp

luật, quy tắc đạo đức ứng xử nghề nghiệp, tự giác học tập, bồi dưỡng nghiệp vụ,

tích cực thực hiện các hoạt động trợ giúp pháp lý phục vụ cộng đồng, đóng góp trí

tuệ, kiến thức pháp luật và kinh nghiệm thực tiễn vào các hoạt động xây dựng và

hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam.

Nguyên nhân là do địa vị pháp lý, vai trò của Người bào chữa, Luật sư ngày

càng được nâng cao. Người dân đã có nhận thức về những công việc của luật sư trong

đời sống xã hội, bảo vệ quyền và lợi ích cho họ trong các sự kiện của cuộc sống.

Đối với hoạt động bào chữa của các luật sư do bị cáo, người thân của bị cáo

mời tham gia tố tụng để bào chữa cho bị can, bị cáo, hiện vẫn còn nhiều bất cập khi

luật sư nộp hồ sơ đăng ký bào chữa, nhiều khi Tòa án nói hồ sơ đang ở Viện kiểm

sát, luật sư đến Viện kiểm sát lại nói hồ sơ đã chuyển đến Tòa án, hoặc chỉ vài ngày

nữa hồ sơ lại chuyển đi, đề nghị luật sư liên hệ với Tòa án để được sao chụp tài liệu.

Có nhiều trường hợp luật sư xin sao chụp toàn bộ hồ sơ có trong vụ án, nhưng

Thẩm phán hoặc Thưu ký Tòa chỉ cho sao chụp đúng phần tài liệu liên quan đến lời

khai của bị cáo, còn tài liệu liên quan khác không tạo điều kiện cho sao chụp, như

vậy luật sư không có cái nhìn khách quan, toàn diện vụ án để có thể bào chữa tốt

nhất cho bị cáo của mình.

Về hoạt động của Luật sư chỉ định, được tạo điều kiện cấp Thông báo người

bào chữa, nhưng thường sát ngày mở phiên tòa mới được thông báo nên các luật sư

không có thời gian nắm bắt vụ án một cách toàn diện để bào chữa cho những bị cáo

thường bị truy tố ở mức án cao, là các bị cáo buộc phải có luật sư chỉ định theo quy

định của BLTTHS. Mức phí trả cho luật sư chỉ định vẫn còn quá thấp, chỉ khoảng

460 nghìn/ngày làm việc tạo tâm lý thờ ơ , làm việc thiếu trách nhiệm với bị cáo

trong vụ án hình sự.

Ngoài việc bào chữa cho các bị can, bị cáo trong các vụ án Hình sự, việc gia

tăng tội phạm phức tạp nhiều vấn đề đan xen giữa Dân sự và Hình sự trong vụ án

hình sự dẫn đến nhu cầu nhờ người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người liên

quan, người bị hại cũng tăng theo. Người dân nhận thức được vai trò,vị trí của luật

sư được phổ biến rộng rãi thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, báo chí.

Theo đó, hoạt động của luật sư đã có nhiều cơ sở để góp phần bảo vệ công lý, nâng

cao dân trí về pháp luật.

Thực tế xét xử, Tòa án Hình sự thường vẫn chưa xem xét thấu đáo quyền và

lợi ích hợp pháp của người liên quan, người bị hại trong vụ án hình sự, chưa có chế

tài cương quyết bảo vệ tài sản cho họ trong một bản án hình sự, làm cho người dân

cho rằng bị cáo đã đi tù là không còn gì thể thực hiện nghĩa vụ dân sự. Ví dụ như ở

các vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản phổ biến hiện nay, khi bị cáo bị tuyên mức án

20 năm tù, chung thân và phải thanh toán cho người bị hại, người có quyền lợi và

nghĩa vụ liên quan những khoản tiền lớn thì đa số các bị cáo không có cơ hội để

thực hiện, bởi đã vào tù thì không còn khả năng trả nợ nữa, không có tài sản gì để

trả. Vì thế, có nhiều vụ án người bị hại, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan

nhất loạt đề nghị Tòa án trả tự do cho bị cáo, tuyên bị cáo vô tội để có cơ hội làm

việc trả nợ cho những người dân. Có những hiện tượng này bởi vì những vụ án hình

sự liên quan đến kinh tế đòi hỏi năng lực thẩm phán phải có nghiệp vụ cao liên quan

đến mọi lĩnh vực mới có cái nhìn đa chiều khi giải quyết vụ án. Hoạt động của luật

sư đối với những vụ án hình sự liên quan đến kinh tế đòi hỏi luật sư phải chuyên sâu

và có sự nghiên cứu tỉ mỉ từng chi tiết của vụ án mới có đề xuất hướng giải quyết vụ

án một cách tốt nhất thuyết phục HĐXX xem xét.

2.3 Những hạn chế, tồn tại trong hoạt động bào chữa trong giai đoạn xét

xử sơ thẩm vụ án trên địa bàn và nguyên nhân

Để trở thành luật sư Việt Nam là cả một quãng thời gian dài đầy gian nan vất

vả, người luật sư phải đảm bảo các điều kiện như có bằng Cử nhân luật, qua lớp

đào tạo kỹ năng hành nghề luật sư, trải qua thời gian tập sự hành nghề luật sư, đạt

kết quả kỳ thi kết thúc tập sự, thời gian khoảng 07 năm. Luật sư còn phải có phẩm

chất đạo đức tốt, có sức khỏe đảm bảo hành nghề luật sư.

Hệ thống pháp luật hiện hành có nhiều quy định mới về việc người bào chữa

và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự trong vụ án hình sự, bào

chữa cho bị cáo. Các quy định đã khẳng định được vị thế, vai trò, quyền và nghĩa vụ

của người bào chữa, luật sư trong tố tụng hình sự, cụ thể, với chức năng gỡ tội tồn

tại độc lập và đối trọng với chức năng buộc tội như một tất yếu khách quan.

Về việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự Điều 84

BLTTHS Quy định quyền tham gia các hoạt động tố tụng để bảo vệ bị hại, đương

sự và một số quyền khác. Địa vị pháp lý của người bào chữa, luật sư là một bên

bình đẳng với các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc đi tìm sự thật khách quan

của vụ án. Các quy định pháp luật đã gia tăng phạm vi và điều kiện thực thi các

quyền và nghĩa vụ của người bào chữa, luật sư trong suốt các quá trình tố tụng, kể

cả đối với thủ tục xem xét lại bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật theo trình tự

Giám đốc thẩm, Tái thẩm .

Tuy nhiên, pháp luật vẫn còn nhiều rào cản với người luật sư, nghề luật sư

làm cho việc hành nghề của luật sư gặp nhiều khó khăn. Từ việc luật sư xin sao

chụp tài liệu, nhiều khi luật sư xin đăng ký chụp tài liệu nhiều lần mới được đáp

ứng, những vụ án lớn có tính phức tạp thường việc sao chụp toàn bộ hồ sơ vụ án

chưa được Tòa án đáp ứng bởi nhiều lý do. Việc luật sư đề xuất hướng giải quyết

bằng văn bản kiến nghị, đề nghị cũng thường xuyên chưa được Tòa án xem xét thấu

đáo các quan điểm mà luật sư đưa ra một cách khách quan, toàn diện. Đặc biệt hơn

là các trường hợp luật sư kiến nghị trả hồ sơ, đình chỉ vụ án, triệu tập người làm

chứng, triệu tập điều tra viên, người giám định, các cơ quan nhà nước liên quan để

làm rõ những vấn đề chưa rõ trong vụ án, có sự chênh lệch giữa các bút lục trong vụ

án, nhưng những kiến nghị, đề nghị của luật sư vẫn chưa được quan tâm thực hiện,

nhất là những vụ án mà dư luận quan tâm.

Khi tham gia bào chữa cho bị cáo, luật sư thường đề nghị được xem xét các

nguyên tắc suy đoán vô tội, nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa của người bị buộc

tội, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị hại, đương sự và nguyên tắc

tranh tụng trong xét xử cũng chưa được các cơ quan tiến hành tố tụng thực hiện đầy

đủ nên tạo ra những vụ án oan sai đã bị dư luận lên tiếng trong thời gian qua.

Quyền im lặng cũng là quyền mà dư luận xã hội đặc biệt quan tâm, mặc dù

Bộ luật TTHS năm 2015 đã có các quy định tại các Điều 15, 58, 59, 60, 61, 71, 79,

98, 183…nhưng thực tế các quy định về bảo đảm cho người bị buộc tội thực hiện

các quyền và nghĩa vụ của mình, trình bày ý kiến, đưa ra lời khai trên thực tế vẫn

chưa đảm bảo cho người bị buộc tội.

Về việc vị trí của luật sư tại phòng xử án, cơ chế bảo đảm tranh tụng tại

phiên tòa, trình tự Tố tụng Hình sự liên quan tới các thủ tục xét lại bản án, quyết

định đã có hiệu lực pháp luật, thủ tục đặc biệt đối với người dưới 18 tuổi, sự tham

gia của người bào chữa cho pháp nhân…cũng còn nhiều vấn đề bất cập.

Với người luật sư, khi hành nghề còn nhiều gian nan, trắc trở trong công

việc, người luật sư cần rèn luyện kỹ năng hành nghề, chuyên tâm học hỏi để có thể

đứng vững hơn trong nghề. Theo thống kê gần đây, cả nước có khoảng hơn 9.000

luật sư, ở Hà Nội khoảng có khoảng hơn 4000 luật sư chính thức, trong đó khoảng

50% là có hoạt động hành nghề luật sư, nhưng chỉ có khoảng 10% luật sư sống bằng

nghề luật sư một cách chuyên nghiệp. Con số này đã chứng minh nghề luật

sư không hề dễ sống, nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do hoàn cảnh kinh tế

chung, do người dân chưa có nhu cầu sử dụng dịch vụ pháp lý cao, người dân chưa

hiểu được các hoạt động pháp lý của luật sư.

Có rất nhiều luật sư khi có thẻ hành nghề luật sư lại đi làm việc khác, nhiều

người lấy thẻ luật sư chỉ để ghi danh mà không có bất kỳ hoạt động nghề nghiệp

nào, còn lại nhiều luật sư không chịu nổi áp lực công việc, áp lực cuộc sống hoặc

do năng lực chuyên môn không đủ đáp ứng được yêu cầu nghề nghiệp nên không

hoạt động. Vấn đề áp lực công việc là vấn đề trăn trở mà luật sư nào cũng gặp phải

qua từng vụ án, có những vụ luật sư phải chịu những thiệt hại về tài sản, về sức

khỏe, bị đe dọa, bị côn đồ đánh ...nếu vượt qua khó khăn người luật sư sẽ thành

công và có triển vọng.

Khi luật sư đứng trước Tòa án bảo vệ cho bị cáo, bảo vệ pháp luật, bảo vệ

công lý là khoảnh khắc luật sư thể hiện mình đầy đủ nhất. Trước đó, quá trình giải

quyết các vụ án thường mất nhiều thời gian, phát sinh nhiều công việc nhỏ nhặt mà

luật sư phải thực hiện, luật sư không được phép quên hay chậm trễ công việc liên

quan đến quyền và lợi ích của khách hàng nên luật sư phải biết cách sắp xếp thời

gian hợp lý. Đối với khách hàng, đa phần họ không thể hiểu và thông cảm với luật

sư khi thực hiện nhiệm vụ bào chữa vệ quyền và lợi ích của họ, trải nghiệm của

luật sư tranh tụng vụ án hình sự với khách hàng nhiều lúc rất nặng nề vì họ đòi hỏi

luật sư những vấn đề luật không cho phép. Nhiều khi bị cáo, người thân của bị cáo

có những biểu hiện như nóng nảy, hối thúc, thậm trí thiếu hợp tác đối với luật sư,

luật sư cần thường xuyên trấn an nhưng cũng không được hứa hẹn với khách hàng

vì như vậy sẽ vi phạm đạo đức luật sư.

Về tâm lý của luật sư khi tham gia các vụ án hình sự, việc tham gia tố tụng

thường phức tạp và liên quan đến nhiều bên, lợi ích và những giá trị đạo đức nghề

luật đan xen. Trường hợp bên đối trọng không hợp tác làm cho công việc của luật

sư tranh tụng thêm phần phức tạp và nặng nề, vì thế các sư ưa thích làm các vụ tư

vấn hơn là làm các vụ án hình sự. Chính vì vậy, luật sư cần phải rất tỉnh táo khi cân

nhắc mức phí dịch vụ của vụ án hình sự. Nếu cân nhắc thấy việc kéo dài và có nhiều

diễn biến phức tạp, số tiền phí đưa ra sẽ phải tính phí sao cho hợp lý các giai đoạn

nếu luật sư nhận làm vụ án từ giai đoạn điều tra, truy tố cho đến khi xét xử.

Khi luật sư đi làm việc với các cơ quan tố tụng, áp lực trong các vụ án vô

cùng lớn, các điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán, nhân viên, cán bộ toà án nhiều

khi không hợp tác với luật sư lúc này việc kiềm chế làm một kỹ năng mà một luật sư

tranh tụng cần thể hiện tốt cảm xúc để không có những phản ứng tiêu cực làm ảnh

hưởng đến các mối quan hệ với các cơ quan tố tụng liên quan đến công việc của mình.

Về quy định pháp luật hiện hành, vẫn còn nhiều vấn đề gây khó khăn, bất

cập khi áp dụng với nghề Luật sư. Bộ luật Hình sự 2015 vẫn còn những bất cập, tại

khoản 3, Điều 19 Bộ luật Hình sự 2015 quy định: “3. Người bào chữa không phải

chịu trách nhiệm hình sự theo quy định tại khoản 1 Điều này trong trường hợp

không tố giác tội phạm do chính người mà mình bào chữa đã thực hiện hoặc đã

tham gia thực hiện mà người bào chữa biết được khi thực hiện nhiệm vụ bào chữa,

trừ trường hợp không tố giác các tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc tội phạm đặc

biệt nghiêm trọng khác quy định tại Điều 389 của Bộ luật này.”

Theo quy định này thì Luật sư, Người bào chữa phải có nghĩa vụ phải tố giác

hành vi phạm tội đối với các tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc tội phạm đặc biệt

nghiêm trọng khác quy định tại Điều 389 của Bộ luật Hình sự 2015 mà nếu luật sư

sẽ nhận bào chữa đã hoặc đã tham gia nhận nhiệm vụ bào chữa. Các điều kiện là

luật sư phải biết rõ tội phạm, có chứng cứ và nếu những hành vi đó không được tố

giác sẽ dẫn đến nguy hiểm cho xã hội.

Theo quy định tại điểm g, khoản 2 Điều 73 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015

quy định Luật sư, người bào chữa phải có nghĩa vụ: Không tiết lộ thông tin về vụ

án, về người bị buộc tội mà mình biết khi bào chữa, trừ trường hợp người này đồng

ý bằng văn bản và không được sử dụng thông tin đó vào mục đích xâm phạm lợi ích

của Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức,

cá nhân [45].

Theo Quy tắc 12 của Bộ quy tắc Đạo đức và Ứng xử nghề nghiệp Luật sư

Việt Nam được ban hành kèm theo Quyết định số 68/QĐ-HĐLSTQ ngày 20

/07/2011 của Hội đồng Luật sư toàn quốc - Giữ bí mật thông tin trong quan hệ với

khách hàng, Luật sư phải có nghĩa vụ giữ bí mật thông tin của khách hàng khi thực

hiện dịch vụ pháp lý và cả khi đã kết thúc dịch vụ đó, trừ trường hợp theo quy định

của pháp luật.

Theo Khoản 2, Điều 5 Văn bản hợp nhất Luật Luật sư số 03 của VPQH ngày

31/12/2015 cũng quy định về Nguyên tắc hành nghề quy định Luật sư phải tuân thủ

đúng theo Quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp luật sư Việt Nam.

Theo các quy định trên thì Luật sư có trách nhiệm và nghĩa vụ phải giữ bí

mật thông tin của khách hàng, những quy định chưa thống nhất này chưa thống nhất

với đạo đức nghề nghiệp luật sư, với các quy định của pháp luật hiện hành cũng như

thông lệ chung của quốc tế, Công ước Quốc tế về Quyền con người mà Việt Nam đã

tham gia ký kết có nêu rõ các Nhà nước thành viên phải có trách nhiệm và tạo mọi

điều kiện để Luật sư giữ bí mật cho thân chủ. Và Nghị quyết số 08/2002-NQ/TW,

Nghị quyết 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Ban Chấp hành Trung ương và Điều 103

Hiến pháp Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 cũng chủ trương

hoàn thiện và đẩy mạnh nguyên tắc tố tụng tranh tụng tại phiên tòa, phân định rõ ràng

bên buộc tội và bên gỡ tội.

Các quy định chưa thống nhất cần được sửa đổi đảm bảo cho luật sư tránh

được các vi phạm nguyên tắc tranh tụng, suy thoái nghề Luật sư, triệt tiêu những kết

quả tốt đẹp của công cuộc cải cách tư pháp hiện nay.

Tuy nhiên, luật sư cũng là một công dân, luật sư cần thực hiện nghĩa vụ của

một công dân trước tiên khi biết rõ tội phạm, có chứng cứ và thấy hành vi của người

phạm tội sẽ dẫn đến nguy hiểm cho xã hội.

Luật sư góp phần bảo vệ công lý chính ở cương vị người bào chữa cho bị

cáo, tuân thủ pháp luật, Quy tắc Đạo đức và Ứng xử nghề nghiệp Luật sư để bảo vệ

tốt nhất cho bị cáo, giúp đỡ các cơ quan tố tụng hình sự tránh oan, sai, xét xử đúng

người, đúng tội và đúng pháp luật.

Tiểu kết chương 2

Thời gian qua, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội, các công ty luật, các văn

phòng luật sư đã nhận được rất nhiều đơn yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp,

đề nghị bào chữa cho bị can, bị cáo từ người dân và các cơ quan tố tụng hình sự.

Bản thân các luật sư cũng có nhiều đơn đề nghị được bảo vệ quyền và lợi ích hợp

pháp của mình trong khi hành nghề tới Liên Đoàn luật sư Việt Nam, các cơ quan

Nhà nước liên quan. Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội đã nhận giải quyết, xác minh,

phối hợp với các tổ chức, cá nhân liên quan để giải quyết kịp thời, có hiệu quả các

yêu cầu chính đáng của người dân và luật sư trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Uy tín của các luật sư ngày càn được nâng cao qua góc nhìn của người dân, xã

hội và truyền thông, hoạt động của Luật sư trong các vụ án Hình sự, đặc biệt là giai

đoạn điều tra, truy tố, xét xử ngày càng trở nên quan trọng, việc tuân thủ các nguyên

tắc nghề nghiệp, sự phấn đấu không ngừng của các luật sư góp phần xây dựng một đội

ngũ luật sư đáp ứng được nhu cầu của người dân, của các tổ chức xã hội.

Hoạt động nghề nghiệp của luật sư thuộc Đoàn Luật sư Hà Nội đã giải quyết

rất nhiều vụ án hình sự, làm rõ sự thật khách quan, góp phần vào công cuộc đấu

tranh phòng chống tội phạm mới, các loại tội phạm tham nhũng, thực hiện các

quyền và nghĩa vụ của luật sư trong giai đoạn Tố tụng Hình sự sơ thẩm.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn nhiều bất cập như việc người bào chữa,

luật sư vẫn bị cơ quan điều tra cản trở tham gia từ giai đoạn điều tra, làm ảnh hưởng

đến quyền được bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo. Tỷ lệ người bị bắt,

người bị tạm giam, bị can, bị cáo được điều tra viên hỏi có cần luật sư bảo vệ, bào

chữa hay không vẫn còn hạn chế. Việc luật sư gặp riêng bị can, bị cáo để hỏi cũng

bị hạn chế, chưa tuân thủ quy định tại Khoản 3 Điều 73 TTHS- về việc gặp luật sư.

Việc hỏi người bị tạm giữ, bị can của luật sư kể cả ở giai đoạn truy tố nhiều khi vẫn

còn mang tính bị động, chưa được chủ động, chưa đúng với quy định của Bộ luật

TTHS 2015.

Việc thu thập chứng cứ của người bào chữa, luật sư để cung cấp cho các cơ

quan Tố tụng Hình sự, Tòa án vẫn chưa được chú trọng, cơ quan tiến hành tố tụng

và Tòa án yêu cầu luật sư phải cung cấp thông tin chính xác về chứng cứ, tài liệu,

đồ vật và ít khi luật sư nhận được phản hồi từ cơ quan tiến hành tố tụng, Tòa án có

chấp thuận chứng cứ, tài liệu do luật sư cung cấp hay không.

Việc ghi âm, ghi hình có âm thanh việc hỏi cung người bị tạm giam, bị can,

bị cáo, lấy lời khai của pháp nhân thương mại phạm tội trong giai đoạn điều tra để

làm chứng cứ giải quyết vụ án chưa được khách quan, toàn diện theo Điều 7 Thông

tư liên tịch 03/TTLT ngày 01/02/2018.

Ngoài ra, còn nhiều văn bản hướng dẫn bất cập, mâu thuẫn với luật hiện

hành, ví dụ Thông tư 70/2011/TT-BCA còn bất cập với BLTTHS 2015 trong việc

chưa quy định cách thức thông báo, cung cấp danh sách luật sư trên địa bàn để có

thể tiếp cận bảo vệ, bào chữa cho bị can, bị cáo khi xảy ra vụ án hình sự. Và khi

người thân của bị can, bị cáo nhờ luật sư bào chữa thì gặp nhiều khó khăn. Cơ quan

điều tra thường sử dụng quy định tại Khoản 2 Điều 77 TTHS để cho người bị tạm

giam, bị can từ chối người bào chữa, luật sư. Vấn đề hủy bỏ biện pháp ngăn chặn,

đề nghị tội danh có lợi cho bị can, bị cáo hầu hết không được các cơ quan tố tụng

hình sự liên quan chấp nhận.

Với những khó khăn tồn tại trên, hoạt động bào chữa của luật sư cần gắn với

các cơ quan tiến hành tố tụng, đặc biệt là Tòa án xét xử cấp sơ thẩm để đảm bảo

việc bào chữa cho bị cáo, bảo vệ tốt các thiết chế pháp luật một cách hiệu quả hơn.

Chương 3

YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ

BÀO CHỮA TRONG XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ

TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI

3.1 Yêu cầu cải cách tư pháp, bảo vệ quyền con người, quyền bào chữa

của bị can, bị cáo

Bảo vệ quyền con người, quyền bào chữa của bị can, bị cáo là một trong

những nội dung cơ bản của Bộ luật tố tụng hình sự 2015, bảo vệ quyền con người,

bảo đảm quyền bào chữa của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo là việc đối trọng với

chức năng buộc tội của các cơ quan tiến hành tố tụng, tiến tới đảm bảo cho hoạt

động tố tụng hình sự được dân chủ, khách quan, toàn diện.

Về bảo vệ quyền con người, quyền công dân được thể hiện trong Hiến pháp

năm 2013. BLTTHS năm 2015 đã cụ thể hóa thành những quy định, yêu cầu cụ thể

đối với quá trình giải quyết vụ án hình sự như nguyên tắc tranh tụng trong xét xử

được bảo đảm, định hướng cho toàn bộ hoạt động và hành vi tố tụng của tất cả các

chủ thể tham gia vào quá trình giải quyết vụ án hình sự được thực thi. Từ việc quy

định quyền bình đẳng của Điều tra viên, Kiểm sát viên, luật sư, người tham gia tố tụng

khác trong việc đưa ra chứng cứ, tài liệu đồ vật, tranh luận trước Tòa án. Các quy định,

mọi chứng cứ tình tiết của vụ án đều phải được trình bày, tranh luận làm rõ tại phiên

tòa, Bản án, quyết định của Tòa án được ban hành phải căn cứ vào kết quả xét hỏi,

tranh tụng và những chứng cứ đã được kiểm tra đánh giá tại phiên tòa…

BLTTHS 2015 quy định người bị buộc tội thực hiện tốt quyền tự bào chữa

và nhờ người khác bào chữa, mở rộng diện chủ thể được hưởng quyền bào chữa,

được bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp,mở rộng chủ thể bào chữa, bãi bỏ thủ tục xin

cấp giấy chứng nhận bào chữa chuyển sang thủ tục đăng ký bào chữa và luật sư

được cấp văn bản thông báo người bào chữa có giá trị sử dụng trong suốt quá trình

tham gia tố tụng. Các quyền của người bào chữa, luật sư đối với các trường hợp bắt

buộc phải có người bào chữa được quy định cụ thể theo tinh thần Hiến pháp 2013.

Quy định đảm bảo quyền con người bị điều chỉnh chặt chẽ bởi 5 yếu tố: Căn

cứ; thẩm quyền; trình tự; thủ tục; thời hạn phù hợp với các Điều ước Quốc tế mà

Việt Nam là thành viên.

Nguyên tắc suy đoán vô tội quy định khi chưa có bản án kết tội của Tòa án

đã có hiệu lực pháp luật thì người bị buộc tội vẫn chưa bị coi là người phạm tội,

nghiêm cấm các cơ quan tố tụng đối xử với họ như người phạm tội. Khi cơ quan tố

tụng hình sự đã áp dụng đầy đủ các biện pháp cần thiết mà vẫn không đủ căn cứ để

chứng minh tội phạm thì phải kết luận người bị tạm giam, tạm giữ không có tội, rút

ngắn thời hạn tạm giam buộc các cơ quan tố tụng hình sự phải tính toán kỹ thời

điểm bắt giam, có biện pháp kết thúc vụ án đúng quy định.

Ngoài nguyên tắc bảo vệ quyền con người, nguyên tắc bảo đảm quyền bào

chữa cũng là nguyên tắc đặc thù trong Bộ luật tố tụng hình sự 2015, nguyên tắc này

còn được quy định trong Hiến pháp,bảo vệ tốt hơn quyền, lợi ích hợp pháp của

người bị buộc tội. Việc ghi nhận và thực hiện nguyên tắc này góp phần quan trọng

vào việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội, giúp Cơ quan điều

tra, Viện kiểm sát, Tòa án giải quyết vụ án khách quan, toàn diện và chính xác.

Về vấn đề quyền con người, đây là vấn đề được toàn thế giới quan tâm. Để

đảm bảo quyền con người trong xã hội, Hiến pháp 2013 đã có nhiều điều khoản

nhấn mạnh quyền công dân, trong đó quyền bào chữa và những bảo đảm cần thiết

để quyền đó được thực hiện. Hiến pháp 2013 ghi nhận quyền bào chữa của bị can,

bị cáo thể hiện được tầm quan trọng của chế định này. Ngoài Hiếp pháp, còn có

Điều 59, Điều 60, Điều 61 BLTTHS 2015 cũng quy định và ghi nhận quyền bào

chữa của bất kỳ người nào không thể bị tước quyền cơ bản mà pháp luật đã dành

cho họ. Cần có phương án tuyên truyền sâu rộng, truyên truyền lâu dài trong xã hội

về quyền bào chữa của bị can, bị cáo trong Hiến pháp 2013 và BLTTHS 2015.

Về quyền con người đạo luật của mỗi quốc gia khác nhau nhưng đều luôn

được đề cập tới. Trải qua các thời kỳ lịch sử, quyền con người vẫn luôn được ghi

nhận và bảo đảm, trong đó, quyền bào chữa là quyền luôn được hoàn thiện và đã

được khẳng định trong các văn bản pháp lý, Nhà nước luôn có những quy định cụ

thể về quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân và đảm bảo thực hiện. Một trong các

hình thức thực hiện quyền cơ bản của công dân được nhà nước đảm bảo thực hiện là

quyền được bảo vệ mình trước cơ quan pháp luật trong đó có quyền bào chữa. Điều

16 BLTTHS 2015 -Bảo đảm quyền bào chữa của người bị buộc tội, bảo vệ quyền và

lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự: "Người bị buộc tội có quyền tự bào chữa,

nhờ luật sư hoặc người khác bào chữa; Cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố

tụng có trách nhiệm thông báo, giải thích và bảo đảm cho người bị buộc tội, bị hại,

đương sự thực hiện đầy đủ quyền bào chữa, quyền và lợi ích hợp pháp của họ theo

quy định của Bộ luật này" [45].

Ngược lại, cần có biện pháp để các công dân cũng có nghĩa vụ tôn trọng và

bảo đảm quyền lợi của người khác theo quy định pháp luật.

Về vấn đề bị can, bị cáo hoặc người đại diện hợp pháp của họ nếu không mời

người bào chữa, luật sư thì các cơ quan tố tụng hình sự, Tòa án có thẩm quyền phải

yêu cầu tổ chức luật sư cử người bào chữa, cử luật sư cho họ. Với những trường

hợp luật định bắt buộc phải có người bào chữa, luật sư thì sự có mặt của người bào

chữa, luật sư sẽ giúp cho việc giải quyết vụ án được khách quan, toàn diện và đầy

đủ, không để lọt người phạm tội, không làm oan người vô tội, giúp cơ quan tiến

hành tố tụng xác định sự thật khách quan của vụ án.

Người bào chữa, Luật sư khi tranh tụng trong quá trình giải quyết vụ án hình

sự đảm bảo chức năng gỡ tội, đối trọng với cơ quan tố tụng chỉ thiên về buộc tội, là

một trong những cơ sở giúp toà án giải quyết vụ án hình sự được chính xác. Tranh

tụng trong xét xử được bảo đảm được quy định tại Điều 26-BLTTHS 2015: "Trong

quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, Điều tra viên, Kiểm sát viên, người khác

có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người bị buộc tội, người bào chữa và người tham

gia tố tụng khác đều có quyền bình đẳng trong việc đưa ra chứng cứ, đánh giá

chứng cứ, đưa ra yêu cầu để làm rõ sự thật khách quan của vụ án [45].

Tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ vụ án do Viện kiểm sát chuyển đến Tòa án để

xét xử phải đầy đủ và hợp pháp. Phiên tòa xét xử vụ án hình sự phải có mặt đầy đủ

những người theo quy định của Bộ luật này, trường hợp vắng mặt phải vì lý do bất

khả kháng hoặc do trở ngại khách quan hoặc trường hợp khác do Bộ luật này quy

định. Tòa án có trách nhiệm tạo điều kiện cho Kiểm sát viên, bị cáo, người bào

chữa, những người tham gia tố tụng khác thực hiện đầy đủ quyền, nghĩa vụ của

mình và tranh tụng dân chủ, bình đẳng trước Tòa án [45].

Mọi chứng cứ xác định có tội, chứng cứ xác định vô tội, tình tiết tăng nặng,

tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, áp dụng điểm, khoản, điều của Bộ luật hình

sự để xác định tội danh, quyết định hình phạt, mức bồi thường thiệt hại đối với bị

cáo, xử lý vật chứng và những tình tiết khác có ý nghĩa giải quyết vụ án đều phải

được trình bày, tranh luận, làm rõ tại phiên tòa [45].

Bản án, quyết định của Tòa án phải căn cứ vào kết quả kiểm tra, đánh giá

chứng cứ và kết quả tranh tụng tại phiên tòa".

Cần có quy định cụ thể hơn về việc tranh tụng của luật sư để khi tranh tụng

luật sư sẽ không bị giới hạn, không bị cản trở, bảo đảm quyền bào chữa cho của luật

sư cũng như quyền được bào chữa của bị cáo.

Với quan điểm của BLTTHS hiện nay, việc bảo vệ các quyền và lợi ích khác

của bị can, bị cáo không trực tiếp liên quan tới việc bác bỏ sự buộc tội hoặc giảm

nhẹ trách nhiệm cho bị can, bị cáo trong vụ án thì không thuộc về giới hạn của

quyền bào chữa. Theo đó, Người bào chữa, Luật sư khi đã nhận nhiệm vụ bào chữa

cho bị can, bị cáo trong vụ án hình sự mà họ nếu có liên quan đến các tài sản đã bị

kê biên làm vật chứng trong vụ án, để đảm bảo cho việc thi hành án, lúc này người

bào chữa, luật sư cũng đồng thời phải giúp họ trong việc bảo vệ các quyền lợi ích

đó của họ, xem việc thu giữ vật chứng của bị can, bị cáo đã đúng pháp luật hay

chưa, từ đó có những kiến nghị về việc thu giữ các vật chứng không liên quan đến

vụ án, trả lại cho bị can, bị cáo hoặc người thân thích của họ.

Bị can, bị cáo khi tham gia Tố tụng Hình sự phải chịu sự buộc tội của cơ

quan tố tụng có thẩm quyền, việc buộc tội bị can, bị cáo thường gắn liền với việc áp

dụng biện pháp ngăn chặn, có nhiều trường hợp không cần phải áp dụng biện pháp

tạm giam nhưng thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử cho thấy nhiều trường hợp không

chính xác, buộc tội oan. Cần luật về điều kiện, cơ chế xem xét việc thay đổi biện

pháp ngăn chặn với người bị tạm giữ, bị can, bị cáo nếu thấy họ thuộc những trường

hợp không cần thiết phải bị tạm giam, tạm giữ nhằm hạn chế oan sai đối với những

vụ án mà đáng lẽ họ phải chịu mức án thấp hoặc vô tội, nhưng vì đã bị tạm giam

nên cố ép họ phải có tội để tránh liên lụy và tránh phải bồi thường oan sai.

Về người bị tạm giữ, người bị tạm giữ không thể coi là đối tượng bị buộc tội

mà họ chỉ trở thành bị can khi Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát có đủ căn cứ để khởi

tố họ với tư cách là bị can, nếu không đủ căn cứ để khởi tố bị can thì các cơ quan tố

tụng hình sự cần phải nhanhchóng ra quyết định trả tự do cho người bị tạm giữ vì

theo quy định của pháp luật chưa có văn bản tố tụng nào trực tiếp buộc tội người bị

tạm giữ, tránh tình trạng chót tạm giữ quá thời hạn mà không có căn cứ buộc tội nên

cố chứng minh họ phải có tội.

Về người bị kết án, người bị kết án cũng không thể coi là đối tượng bị buộc

tội được, buộc tội chỉ có thể tồn tại trước khi bản án của toà án có hiệu lực pháp

luật. Ngay cả khi Tòa án hình sự cấp sơ thẩm ra bản án kết tội bị cáo thì trong thời

hạn 15 ngày kể từ ngày tuyên án bị cáo vẫn có quyền kháng cáo một phần hoặc toàn

bộ bản án sơ thẩm để Tòa án cấp phúc thẩm xem xét giải quyết. Sau khi bản án kết

tội của toà án có hiệu lực pháp luật thì người bị buộc tội không còn là đối tượng

được xem xét là có tội hay không nữa.

Về việc thực hiện nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị cáo.

Khi BLTTHS 2015 có hiệu lực pháp luật, việc tham gia tố tụng của người bào chữa,

luật sư đã góp phần bào chữa cho bị can, bị cáo, giúp cơ quan điều tra, viện kiểm

sát, toà án giải quyết vụ án một cách khách quan, toàn diện. Tuy còn nhiều khó

khăn nhất định, nhưng việc tham gia tố tụng của người bào chữa, luật sư đã đáp ứng

và đạt kết quả đáng kể, nhiều trường hợp toà án đã xử cho bị cáo nhẹ hơn so với

mức án mà đại diện viện kiểm sát truy tố hoặc tuyên bố bị cáo không phạm tội, đổi

tội danh, yêu cầu điều tra bổ sung.

Bên cạnh kết quả đã đạt được, hoạt động bào chữa còn có nhiều hạn chế .

Vai trò của Người bào chữa, Luật sư vẫn chưa được các cơ quan tố tụng có

thẩm quyền thực sự tôn trọng, chưa tạo điều kiện cho người bào chữa, luật sư thực

hiện được nhiệm vụ trong việc tham gia tố tụng hình sự đối với các vụ án được bị

cáo hoặc người thân của bị cáo giao phó. Thực tế cho thấy, nhiều bị can đã không

được giải thích về quyền và nghĩa vụ của mình sau khi ra có quyết định khởi tố bị

can, không nhận được quyết định nênbị can không biết để nhờ người bào chữa, luật

sư ngay từ khi bị khởi tố. Thậm chí, vẫn còn tình trạng điều tra viên còn hướng dẫn

bị can từ chối luật sư bằng văn bản do bị can viết.

Với những trường hợp bào chữa chỉ định, cơ quan điều tra, viện kiểm sát,

Tòa án tùy giai đoạn yêu cầu luật sư phối hợp làm án chỉ định, và có rất nhiều lý do

khác nhau mà việc bào chữa thường chỉ mang tính hình thức, qua loa, đại khái cho

có đủ hồ sơ, đủ thủ tục tố tụng để không bị hủy án.

Về quy định Người bào chữa, Luật sư có quyền có mặt khi hỏi cung bị can,

nếu được điều tra viên đồng ý thì được hỏi bị can. Việc có cho phép được hỏi bị can

hay không là hoàn toàn phụ thuộc vào ý chí chủ quan của điều tra viên, lúc này luật

sư chỉ được ngồi nghe hỏi cung, sự có mặt của luật sư và ý kiến đề xuất của luật sư

bị xem nhẹ.

Các hoạt động điều tra khác của Cơ quan điều tra, hầu như người bào chữa,

luật sư cũng không được tham gia, nếu luật sư có đề xuất thì cũng dễ bị từ chối

bằng nhiều lý do. Cho tới khi kết thúc điều tra, nhiều khi cơ quan điều tra không

thông báo cho luật sư biết về việc kết thúc điều tra cho người bào chữa, luật sư.

Việc được tiếp cận hồ sơ vụ án hình sự ở giai đoạn điều tra là nhiệm vụ rất khó

khăn cho luật sư trong việc đọc hồ sơ và ghi chép. Giai đoạn Viện Kiểm sát tiếp

nhận hồ sơ sau khi có Kết luận điều tra, luật sư muốn tham gia tố tụng cùng với

Kiểm sát viên cũng còn nhiều hạn chế trong việc cung cấp chứng cứ, cung cấp các

văn bản nêu ý kiến đề nghị được xem xét hành vi của bị can trước khi truy tố bằng

bản cáo trạng.

Hoạt động của Người bào chữa, Luật sư tại giai đoạn hồ sơ chuyển đến Tòa

án sau khi có cáo trạng truy tố bị cáo cũng là giai đoạn không dễ dàng, lúc này luật

sư cần sao chụp lại toàn bộ hồ sơ lần nữa trước khi vụ án được đưa ra xét xử. Nếu

không chụp được toàn bộ hồ sơ vụ án để nghiên cứu tỉ mỉ, cặn kẽ từng vấn đề, từng

bút lục liên quan thì luật sư khó có quan điểm toàn diện vụ án, dẫn đến việc bào

chữa cho bị cáo không được chính xác, không đúng với sự thật khách quan vụ án,

ảnh hưởng đến chất lượng bào chữa.

Hoạt động của luật sư tại phiên toà xét xử sơ thẩm cũng còn nhiều hạn chế vì

nhiều lý do khác nhau. Các chứng cứ do cơ quan điều tra, viện kiểm sát điều tra thu

thập được thường được Tòa án coi trọng hơn các chứng cứ của người bào chữa, luật

sư tự thu thập. Sự tiếp nhận của Tòa án chỉ để cho đủ lệ bộ, thủ tục chứ không được

xem xét thấu đáo cho mục đích xét xử khách quan cho bị cáo.

Có nhiều kiến nghị của người bào chữa tới Thủ trưởng cơ quan tiến hành tố

tụng, Thủ trưởng cơ quan tiến hành tố tụng cấp trên trực tiếp, Viện Trưởng Viện

kiểm sát nhưng đều không trả lời cho người bào chữa, tại Tòa án luật sư đề nghị trả

hồ sơ điều tra bổ sung nhưng cũng vẫn không được xem xét. Như vậy, không vai trò

bào chữa của luật sư chưa được coi trọng.

Tòa án vẫn xem nhẹ vai trò bào chữa của luật sư khi quy định nếu người bào

chữa vắng mặt nhưng có gửi trước bản bào chữa thì tòa án vẫn mở phiên tòa xét xử.

Quy định này đã bộc lộ nhiều điểm bất hợp lý vì Tòa án cần phải cho hoãn phiên

tòa nếu người bào chữa, luật sư vắng mặt có lý do chính đáng vì người bào chữa,

luật sư có nghĩa vụ tham gia phiên toà để bào chữa tốt nhất cho bị cáo, bảo đảm

quyền của bị cáo đã được pháp luật hình sự quy định.

Về cá nhân người bào chữa, luật sư vẫn còn thiếu tinh thần trách nhiệm với

bị can, bị cáo, mặt bằng về trình độ chuyên môn của người bào chữa là luật sư chưa

đồng đều, có trường hợp viện kiểm sát đề nghị toà án mức án nhẹ hơn thì luật sư lại

đề nghị hội đồng xét xử phạt tù có thời hạn bị cáo. Như vậy, bản thân người bào

chữa, luật sư cần phải tự học hỏi, phấn đấu không ngừng để tự rèn luyện cho mình

kỹ năng hành nghề để bào chữa cho bị cáo một cách tốt nhất, đáp ứng thực hiện

đúng các quy định pháp luật.

Về lĩnh vực hành nghề của luật sư liên quan đến các quy định thời gian gần

đây. Thời gian qua, giới luật sư, dư luận xôn xao phản đối vì Bộ Kế hoạch và đầu tư

đã cấp phép cho cá nhân thành lập doanh nghiệp được đăng ký ngành nghề kinh

doanh là tư vấn pháp luật, đặc biệt, trong đó cá nhân có thể làm đại diện tội phạm

trong vụ án hình sự. Cụ thể là công văn số 1736 của Bộ Kế hoạch và đầu tư hướng

dẫn về việc đăng ký thêm mã ngành nghề trên không cần tuân theo luật Luật

sư. Các luật sư phản đối vì cho rằng theo công văn số 1736 thì một công dân chỉ

cần đủ 18 tuổi, không bị tâm thần và nộp phí hai trăm nghìn đồng là có thể đăng ký

thành lập doanh nghiệp và tư vấn pháp luật. Việc làm này trái với các quy định pháp

luật đang hiện hành, và đây chỉ là công văn nên không thể vượt mặt các Luật đang có

hiệu lực là Luật Luật sư và Luật doanh nghiệp.Theo quy định tại điều 3 Luật Doanh

nghiệp 2014: "Trường hợp luật chuyên ngành có quy định đặc thù về việc thành lập, tổ

chức quản lý, tổ chức lại, giải thể và hoạt động có liên quan của doanh nghiệp thì áp

dụng quy định của luật đó". Và hoạt động "tư vấn pháp luật" là ngành nghề kinh doanh

có điều kiện đã được quy định trong luật chuyên ngành là Luật Luật sư với những điều

kiện rất gắt gao nênphải thực hiện đăng ký hoạt động theo Luật Luật sư.

Với công văn 1736 thì công dân không cần học luật, không cần phải học luật

sư, không cần phải tập sự hành nghề luật sư đều có thể thành lập doanh nghiệp tư vấn

pháp luật. Thực tế 12 năm qua cho thấy đã có những cá nhân chưa có chuyên môn về

pháp luật mở văn phòng tư vấn pháp luật với chức danh trưởng văn phòng, giám đốc dẫn

đến các hậu quả xấu cho người dân, gây thiệt hại cho người dân về tiền bạc cũng như hậu

quả khôn lường. Bộ Kế hoạch và đầu tư cho rằng trong nội dung tư vấn pháp luật còn có

thể thực hiện công việc "đại diện tội phạm hình sự" gây hiểu lầm cho người dân, trong

khi đối với lĩnh vực pháp luật hình sự thì không ai có thể đại diện cho người vi phạm

pháp luật hình sự, không phải ai muốn tham gia thì tham gia, ai muốn đại diện thì đại

Những quy định trái luật như trên cần phải được hủy bỏ, tránh nguy cơ để lại những hậu

quả pháp lý nặng nề, phá vỡ môi trường hoạt động pháp lý.

3.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động bào chữa trong đoạn xét xử

sơ thẩm

Trong giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm: Thẩm phán được phân công chủ

tọa phiên tòa cần nghiên cứu kỹ hồ sơ, nếu thấy vụ án đủ điều kiện thì đưa ra kế

hoạch xét xử, hỏi Kiểm sát viên về đề tình tiết cần thẩm vấn, xem xét thành phần

những người cần triệu tập tham gia phiên tòa, dự kiến các tình huống phát sinh.

Luật sư chuẩn bị các chứng cứ có lợi cho bị cáo, các chứng cứ mới để cung cấp cho

hội đồng xét xử nếu trước phiên tòa chưa thu thập được.

Trong phần xét hỏi: Thẩm phán điều khiển việc xét hỏi để kiểm tra công khai

các chứng cứ, làm rõ các chứng cứ trong hồ sơ vụ án. Thẩm phán, Hội thẩm đặt ra

những câu hỏi để làm rõ những vấn đề chưa rõ hoặc có mâu thuẫn trong vụ án, xác

định và nêu vấn đề để kiểm sát viên, luật sư hỏi làm sáng tỏ các tình tiết của vụ án.

Việc hỏi bị cáo, người liên quan, người làm chứng..trong giai đoạn này buộc luật sư

phải sử dụng hết các kỹ năng để đảm bảo cho việc chứng minh sự vô tội cho bị cáo,

hoặc chứng minh các tình tiết giảm nhẹ tội cho bị cáo. Kết quả tranh tụng trong giai

đoạn xét hỏi là cơ sở cho lập luận của luật sư trong việc đề xuất hướng giải quyết vụ

án trong phần tranh luận.

Trong phần tranh luận, các bên trình bày lời buộc tội, luận điểm của mình về

những vấn đề đã được thẩm tra làm rõ ở phần xét hỏi, các bên đối chiếu với những

quy định của pháp luật và đưa ra lời buộc tội, lời gỡ tội. Cụ thể, đại diện Viện Kiểm

sát trình bày quan điểm luận tội, tranh luận, đối đáp những vấn đề mà bị cáo, luật

sư, người tham gia tố tụng hình sự khác đưa ra, Kiểm sát viên không được né tránh

các câu hỏi của luật sư và những người tham gia tố tụng khác. Tiếp theo, bị cáo

hoặc luật sư sẽ trình bày lời bào chữa, ý kiến phản bác cáo trạng của Viện Kiểm sát,

đối đáp lại ý kiến của kiểm sát viên và những người tham gia tố tụng khác .

Hội đồng xét xử vụ án Hình sự sơ thẩm chỉ được căn cứ vào các chứng cứ,

tài liệu đã thẩm tra công khai tại phiên tòa, chỉ những vấn đề đã được thẩm tra tại

phiên tòa mới được dùng làm căn cứ để nhận định, đánh giá, kết luận và ra bản

án, quyết định.

Ngành Tòa án cần tăng cường việc thành lập TAND cấp sơ thẩm, đảm bảo

cho tòa án độc lập, cần trả lại quyền bổ nhiệm thẩm phán các cấp cho Chủ tịch

nước, đổi mới bầu Hội thẩm nhân dân, không để tái diễn tính hình thức trong việc

lựa chọn và bầu như hiện nay khiến Hội thẩm nhân dân "mất tính nhân dân, không

phải đại diện của người dân". Có rất nhiều vụ án vai trò của Hội thẩm nhân dân

không phát huy, họ chỉ ngồi cho đủ thành phần xét xử chứ không giúp ích cho vụ

án, cho các bị cáo đang đứng trước vành móng ngựa, nhiều khi họ đưa ra những câu

hỏi làm xấu đi tình trạng của bị cáo, đi ngược lại các nguyên tắc cơ bản của pháp

luật hình sự.

Ngành Tòa án cần chuyển đổi mô hình quản lý hành chính tại tòa án, nên

thành lập Hội đồng Tư pháp Quốc gia do Chủ tịch nước làm Chủ tịch Hội đồng để

thực hiện đánh giá, bổ nhiệm, khen thưởng, kỷ luật các thẩm phán, tránh áp lực cho

các thẩm phán, tạo điều kiện cho họ phát huy tính tự chủ trong việc xét xử theo

đúng quy định pháp luật.

Vai trò hoạt động giám sát của HĐND, đoàn thể, nhân dân đối với hoạt động

xét xử sẽ đảm bảo tính độc lập của toà án, đảm bảo tính gần dân, tạo điều kiện thuận

lợi cho người dân tiếp cận công lý. Nên chăng thành lập các chi nhánh để tiếp nhận

yêu cầu của người dân, xét xử lưu động và tuyên truyền cho người dân về cách tổ

chức, hoạt động của Tòa án, tạo tâm lý yên tâm cho người dân khi phải tiếp xúc với

cơ quan công quyền. Việc đẩy mạnh hoạt động bổ trợ tư pháp để tăng cường điều

kiện tiếp cận công lý của Tòa án đối với người dân nếu thông qua các thiết chế pháp

luật như luật sư sẽ hiệu quả hơn rất nhiều.

3.3 Bảo đảm nguyên tắc tranh tụng trong giai đoạn xét xử sơ thẩm

Những nguyên tắc cơ bản trong Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 được quy định

tại Chương II, gồm có 27 điều, cụ thể từ Điều 7 đến Điều 33 BLTTHS 2015.

BLTTHS năm 2015 quy định các nguyên tắc cơ bản được đặt trong các điều

luật, cụ thể:

Điều 11 BLTTHS năm 2015 - Nguyên tắc công dân Việt Nam không bị trục

xuất, giao nộp cho cơ quan Nhà nước khác: “Mọi người có quyền được pháp

luật bảo hộ về tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản. Mọi hành vi xâm

phạm trái pháp luật tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, tài sản của cá nhân;

xâm phạm danh dự, uy tín, tài sản của pháp nhân đều bị xử lý theo pháp luật. Công

dân Việt Nam không thể bị trục xuất, giao nộp cho Nhà nước khác” [45].

Khoản 2, Điều 17 BLTTHS năm 2015 - Quy định công dân Việt Nam không

thể bị trục xuất, giao nộp cho nhà nước khác, được xây dựng trên cơ sở quy định

của Hiến pháp năm 2013: “Công dân Việt Nam không thể bị trục xuất, giao nộp cho

Nhà nước khác” [45].

Nhà nước thể hiện quan điểm có trách nhiệm đối với công dân mang quốc

tịch Việt Nam, được thực hiện trong phạm vi quy định từ trình tự, thủ tục tiếp nhận,

giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và trong thủ tục

thi hành án hình sự trên lãnh thổ Việt Nam.

Điều 13 BLTTHS năm 2015 - Nguyên tắc suy đoán vô tội: Người bị buộc tội

được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh theo trình tự, thủ tục do Bộ

luật này quy định và có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật. Khi

không đủ và không thể làm sáng tỏ căn cứ để buộc tội, kết tội theo trình tự, thủ tục

do Bộ luật này quy định thì cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải

kết luận người bị buộc tội không có tội [45].

Đây là một quy định mới được nhà làm luật đưa vào BLTTHS 2015 phù hợp

với tình hình phát triển kinh tế xã hội và quyền con người ngày càng được chú trọng

bảo vệ, và theo đúng với luật pháp quốc tế.

Điều 14, BLTTHS năm 2015 - Nguyên tắc không ai bị kết án hai lần vì một tội

phạm quy định: “Không được khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử đối với người mà hành vi

của họ đã có bản án của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật, trừ trường hợp họ thực hiện

hành vi nguy hiểm khác cho xã hội mà Bộ luật Hình sự quy định là tội phạm”[45].

Theo đó, Cơ quan tiến hành tố tụng không được khởi tố bị can khi hành vi

gây nguy hiểm cho xã hội của họ đã bị kết tội bằng một bản án có hiệu lực pháp

luật. Cấm Cơ quan điều tra tiến hành áp dụng các biện pháp điều tra, cấm Viện

kiểm sát quyết định truy tố bị cáo ra trước Tòa án, cấm Tòa án xét xử tuyên bố bị

cáo phạm tội khi hành vi gây nguy hiểm cho xã hội của họ đã bị kết tội bằng một

bản án có hiệu lực pháp luật để đảm bảo chính sách pháp luật hình sự của Nhà nước

ta là một hành vi gây nguy hiểm cho xã hội thì chỉ bị xử lý một lần.

Điều 26, BLTTHS năm 2015 - Nguyên tắc tranh tụng trong xét xử được bảo đảm.

Điều 33, BLTTHS năm 2015 - Nguyên tắc kiểm tra, giám sát trong tố tụng

hình sự quy định: “Cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải thường

xuyên kiểm tra việc tiến hành các hoạt động tố tụng thuộc thẩm quyền; thực hiện

kiểm soát giữa các cơ quan trong việc tiếp nhận, giải quyết nguồn tin về tội phạm,

khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án [45].

Cơ quan nhà nước, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành

viên của Mặt trận, đại biểu dân cử có quyền giám sát hoạt động của cơ quan, người

có thẩm quyền tiến hành tố tụng; giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của cơ

quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng [45].

Nếu phát hiện hành vi trái pháp luật của cơ quan, người có thẩm quyền tiến

hành tố tụng thì cơ quan Nhà nước, đại biểu dân cử có quyền yêu cầu, Ủy ban Mặt

trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận có quyền kiến nghị

với cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng xem xét, giải quyết theo quy định của

Bộ luật này. Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải xem xét, giải quyết và

trả lời kiến nghị, yêu cầu đó theo quy định của pháp luật” [45].

Trách nhiệm của Cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải

thường xuyên kiểm tra việc tiến hành tố tụng, các hoạt động tố tụng hình sự thuộc

thẩm quyền để ngăn ngừa và khắc phục khi có sai phạm, giám sát, kiến nghị xem

xét, xử lý nếu phát hiện vi phạm pháp luật.

Trong các nguyên tắc cơ bản trên, Nguyên tắc tranh tụng trong xét xử được bảo

đảm tại Điều 26, BLTTHS năm 2015 bảo đảm khi những người tiến hành tố tụng và

những người tham gia tố tụng thì họ phải được bình đẳng trước pháp luật. Bình đẳng

thể hiện trong việc khi đưa ra chứng cứ, việc đánh giá chứng cứ, khi đưa ra yêu cầu để

làm rõ sự thật khách quan vụ án dều được cơ quan có thẩm quyền xem xét với vai trò

như nhau. Tòa án có trách nhiệm tạo điều kiện cho các bên tranh tụng để làm rõ các

tình tiết vụ án, Tòa án phải căn cứ vào kết quả kiểm tra, đánh giá chứng cứ, kết quả

tranh tụng công khai tại phiên tòa để ra bản án, quyết định đúng pháp luật.

Việc bảo đảm tranh tụng trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự được

cụ thể hóa bằng nhiều quy định pháp luật, các Nghị quyết TW của Bộ Chính trị

cũng nêu rõ về một số nhiệm vụ trọng tâm của công tác tư pháp, chú trọng về việc

phán quyết của Tòa án phải căn cứ chủ yếu vào kết quả tranh tụng tại phiên tòa trên

cơ sở xem xét đầy đủ, toàn diện các chứng cứ, các ý kiến của kiểm sát viên, người

bào chữa, luật sư, bị cáo …để Tòa án đưa ra những bản án, quyết định đúng pháp

luật, có sức thuyết phục, trong thời hạn pháp luật quy định. Nghị quyết của Bộ

Chính trị cũng đề ra yêu cầu nâng cao chất lượng hoạt động của các cơ quan tư

pháp, chất lượng tranh tụng tại tất cả phiên tòa xét xử.

Nguyên tắc tranh tụng của bên buộc tội và bên gỡ tội phải dựa trên những tài

liệu, chứng cứ thu thập được trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, phải được

Tòa án sử dụng làm cơ sở cho việc ra bản án, quyết định. Mục đích yêu cầu của

tranh tụng trong vụ án hình sự là quá trình xác định sự thật khách quan, bảo đảm

các bản án, quyết định là đúng đắn và chính xác. Phiên tòa xét xử Hình sự sơ thẩm

phải dược diễn công khai theo thủ tục Tố tụng Hình sự.

3.4 Xây dựng cơ chế tạo điều kiện cho người bào chữa, luật sư chủ động

tham gia bào chữa

Bộ luật TTHS 2015 đã bổ sung một số quyền của người bào chữa nhằm đảm

bảo tốt hơn quyền bào chữa của người bào chữa và việc tham gia vào quá trình tố

tụng có liên quan đến quyền bào chữa. Cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm

2013, Điều 58 BLTTHS năm 2015 đã mở rộng diện người được bảm đảm quyền

bào chữa, bổ sung người bị bắt vào diện chủ thể có quyền bào chữa, nhờ người khác

bào chữa bao gồm: người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo. BLTTHS năm

2015 cũng đã bổ sung trợ giúp viên pháp lý vào diện người bào chữa.

Khoản 2 Điều 72 BLTTHS năm 2015 quy định người bào chữa có thể là:

Luật sư; Người đại diện của người bị buộc tội; Bào chữa viên nhân dân; Trợ giúp

viên pháp lý trong trường hợp người bị buộc tội thuộc đối tượng được trợ giúp pháp

lý. Quy định này đã bảo đảm tốt hơn quyền của người bị buộc tội.

Điều 78 BLTTHS năm 2015 có bổ sung quy định về đăng ký bào chữa, bảo

đảm Người bào chữa, Luật sư nhanh chóng tham gia tố tụng, khắc phục các vi

phạm, bất cập trước đây bằng việc thay quy định cấp giấy chứng nhận người bào

chữa bằng thủ tục đăng ký bào chữa, cấp Thông báo người bào chữa. Hồ sơ pháp lý

của luật sư đăng ký bào chữa cũng được đơn giản hóa, trong thời hạn 24 giờ kể từ

khi nhận đủ giấy tờ theo luật định, cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng có trách

nhiệm kiểm tra giấy tờ do Người bào chữa, Luật sư cung cấp, nếu thấy đủ điều kiện

luật định thì vào sổ đăng ký bào chữa và gửi ngay văn bản thông báo người bào

chữa cho người đăng ký , thông báo có giá trị sử dụng trong suốt quá trình tố tụng.

Khoản 1 Điều 73 BLTTHS năm 2015 đã bổ sung một số quyền của người

bào chữa, để người bào chữa thực hiện tốt việc bào chữa cho bị cáo gồm: Quyền có

mặt khi lấy lời khai của người bị tạm giữ, tạm giam, quyền hỏi người bị bắt, bị tạm

giữ, bị can, được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng báo trước về thời gian,

địa điểm lấy lời khai, hỏi cung và thời gian, địa điểm tiến hành hoạt động điều tra

khác theo quy định của Bộ luật TTHS.

BLTTHS cũng quy đinh việc thu thập chứng cứ, kiểm tra, đánh giá, trình bày

ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan, yêu cầu người có thẩm quyền tiến

hành tố tụng kiểm tra, đánh giá; đề nghị cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng

thu thập chứng cứ, giám định bổ sung, giám định lại, định giá lại tài sản; đề nghị

thay đổi, huỷ bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế.

Điều 79 BLTTHS quy định trách nhiệm của các cơ quan tố tụng phải thông

báo trước cho người bào chữa thời gian và địa điểm tiến hành các hoạt động tố tụng

mà người bào chữa có quyền tham gia.

Điều 80 BLTTHS quy định về thủ tục gặp người bị buộc tội đang bị bắt, tạm

giữ, tạm giam, văn bản mà người bào chữa phải xuất trình khi gặp và quy định thủ

tục giao nộp chứng cứ, thủ tục đọc, ghi chép, sao chụp tài liệu trong hồ sơ vụ án.

Điều 81,82 BLTTHS quy định định về việc thu thập, giao chứng cứ, tài liệu,

đồ vật liên quan đến việc bào chữa và đọc, ghi chép, sao chụp tài liệu trong hồ sơ vụ

án của người bào chữa .

Về quyền của người bào chữa được quy đinh tại Điều 72 của BLTTHS 2015

, và tại Khoản 4 Điều 72 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 cũng có quy định 11 người

không được bào chữa: " a) Người đã tiến hành tố tụng vụ án đó; người thân thích

của người đã hoặc đang tiến hành tố tụng vụ án đó; b) Người tham gia vụ án đó với

tư cách là người làm chứng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên

dịch, người dịch thuật; c) Người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự, người bị kết

án mà chưa được xoá án tích, người đang bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính

đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, cơ sở giáo dục bắt buộc" [45].

Điều luật này đã tăng thêm 5 trường hợp không được bào chữa so với quy

định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 gồm: Người dịch thuật, Người định giá

tài sản, Người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự, Người đã bị kết án chưa được

xóa án tích, Người đang bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai

nghiện bắt buộc, cơ sở giáo dục bắt buộc.

Thời điểm người bào chữa, luật sư tham gia tố tụng được quy định tại Điều

74 BLTTHS 2015, cho phép người bào chữa, luật sư được tham gia tố tụng sớm

hơn, nó cũng là điều luật cụ thể hóa Điều 31 của Hiến pháp năm 2013 quy định

người bị bắt có quyền tự bào chữa, nhờ luật sư hoặc người khác bào chữa.

Khoản 1 Điều 75 BLTTHS 2015 quy định người bị buộc tội, người đại diện

hoặc người thân thích của họ lựa chọn người bào chữa, luật sư, tức là Bộ luật TTHS

quy định cụ thể 3 đối tượng được quyền lựa chọn người bào chữa là: Người bị buộc

tội (người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo), người đại diện và người thân

thích của người bị buộc tội [45].

Khoản 2 Điều 75 BLTTHS 2015 quy định cơ quan đang quản lý người bị

tạm giam phải chuyển đơn yêu cầu người bào chữa cho người bào chữa, người đại

diện hoặc người thân thích của họ [45].

Khoản 3 Điều 75 BLTTHS 2015 quy định người đại diện hoặc người thân

thích của người bị bắt, người bị tạm giữ, người bị tạm giam mà có đơn yêu cầu nhờ

người bào chữa thì cơ quan đang quản lý người bị tạm giữ, người bị tạm giam, cơ

quan điều tra, Viện kiểm sát hoặc Tòa án đang thụ lý vụ án phải thông báo ngay cho

người bị tạm giữ, người bị tạm giam biết để họ có ý kiến đồng ý hay không đồng ý

về việc nhờ người bào chữa, luật sư [45].

Điều 76 BLTTHS 2015 quy định về trường hợp bắt buộc phải có người bào

chữa chỉ định nếu người bị buộc tội, người đại diện hoặc người thân thích của họ

không mời người bào chữa. Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng hình sự phải

bắt buộc chỉ định người bào chữa cho bị can, bị cáo pham một tội mà mức cao nhất

của khung hình phạt là 20 năm tù, tù chung thân, tử hình, người bị buộc tội có

nhược điểm về thể chất mà không thể tự bào chữa được, người có nhược điểm về

tâm thần hoặc người có hành vi phạm tội dưới 18 tuổi.

Với những quy định nêu trên, pháp luật hiện hành đã ghi nhận và khẳng định

địa vị pháp lý của người bào chữa là một chức danh tư pháp độc lập, có quyền năng theo

quy định Luật luật sư, Luật tố Tụng Hình sự và các quy định pháp luật liên quan.

Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng oan sai trong các vụ án hình sự không liên

quan đến vai trò của người bào chữa, luật sư. Những nguyên nhân dẫn đến án oan

sai lại là do chính pháp luật, chính cách tổ chức hệ thống tư pháp, những nhận thức

chưa chuẩn xác về vai trò và vị trí của những người tham gia tố tụng trong hệ thống

tổ chức bộ máy nhà nước, tư pháp chưa thực sự độc lập…Nguyên nhân khác từ việc

Viện kiểm sát vừa giữ chức năng công tố, vừa kiểm sát việc xét xử của tòa, còn Tòa

án theo hai cấp xét xử, bản án sơ thẩm chưa có hiệu lực thi hành ngay, bị cáo, Viện

Kiểm sát vẫn có quyền kháng cáo, kháng nghị khi chưa hài lòng, sau đó vụ án sẽ

phải được đưa ra xét xử phúc thẩm. Tư pháp độc lập là yêu cầu quan trọng nhất của

nhà nước pháp quyền, nếu không sẽ dẫn đến oan sai nhiều.

Mặt khác, trình độ của Thẩm phán nhiều nơi vẫn còn hạn chế nên nhiều khi

thẩm phán phải tham khảo, xin quan điểm chỉ đạo của cấp trên dù đây là điều luật

không cho phép. Việc bổ nhiệm Thẩm phán có thời hạn cũng là một cản trở liên quan

đến việc giải quyết vụ án trong trường hợp vụ án đang được thụ lý thì Thẩm phán phải

chờ bổ nhiệm. Về việc quản lý, Chánh án không thể là người khen thưởng, kỷ luật

thẩm phán, mà chỉ là người tạo điều kiện cho thẩm phán hoạt động chuyên môn.

Tiêu chí quan trọng nhất để đánh giá hệ thống tư pháp là việc tòa án phải

nhân danh công lý, Nhà nước cũng phải tuân thủ pháp luật, khi xét xử, tòa án cần

phải ở một vị trí mà có thể đảm bảo được sự bình đẳng giữa nhà nước và công dân.

Việc tranh tụng với sự tham gia của Hội đồng xét xử sẽ quyết định bị cáo có

tội hay không, trong khi bị cáo lại là người không thể được đọc bất cứ điều gì trong

hồ sơ vụ án, nếu những người này không biết luật, khi theo dõi tranh tụng giữa luật

sư và kiểm sát viên mà không nhận thức được hành vi bị xét xử là nguy hiểm, dẫn

đến việc áp dụng chế tài của tòa sẽ ảnh hưởng đến chất lượng xét xử, bởi hội thẩm

có quyền ngang bằng với thẩm phán trong khi xét xử vụ án hình sự sơ thẩm.Lúc

này, người bào chữa, luật sư bào chữa cho bị cáo để tìm ra sự thật, góp phần để có

bản án đúng đắn, khách quan.

Cần thiết phải xây dựng cơ chế tạo điều kiện cho người bào chữa tham gia

bào chữa, bởi vì thực tế trong giai đoạn đầu Cơ quan Điều tra thường không tạo

điều kiện cho luật sư thực hiện quyền bào chữa, luật sư tham gia từ giai đoạn điều

tra sẽ hạn chế oan sai, nếu không có luật sư khi lấy lời khai với điều tra viên thì bị

can có tâm lý hoang mang, còn điều tra viên rất dễ chủ quan, thậm chí còn có tiêu

cực, thậm trí làm sai lệch hồ sơ vụ án, và luật sư không có căn cứ để đánh giá chứng

cứ nếu bị cáo cho là bị ép cung, dụ cung.

Vẫn còn nhiều trường hợp luật sư bào chữa nhưng tòa án không chấp thuận

bất cứ lời bào chữa nào, HĐXX cứ quyết mà không hề đưa ra lý lẽ về việc không

chấp thuận bào chữa của luật sư, việc này vi phạm nguyên tắc tranh tụng trong xét

xử. BLTTHS năm 2015 về vấn đề tranh tụng trong xét xử thành một nguyên tắc cơ

bản, định hướng cho toàn bộ hoạt động và hành vi tố tụng của tất cả các chủ thể

tham gia vào quá trình giải quyết các vụ án hình sự. Nguyên tắc tranh tụng trong xét

xử khẳng định quyền bình đẳng của Điều tra viên, Kiểm sát viên, người tham gia tố

tụng khác, người bị buộc tội, người bào chữa trong tố tụng hình sự, và BLTTHS

năm 2015 đã cụ thể hóa và bảo đảm nguyên tắc này được thực hiện trong thực tế.

3.5 Các giải pháp hoàn thiện pháp luật, tổ chức và xây dựng đội ngũ luật sư

 Luật luật sư 2006, sửa đổi bổ sung năm 2012

 Thông tư 17/2011/TT-BTP hướng dẫn một số quy định của Luật Luật sư

 Bộ luật Hình sự

 Bộ luật Tố tụng Hình sự

 Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam

 Nghị quyết 41/2017/NQ-QH14 về việc thi hành Bộ luật Hình sự

 Nghị định 19/2018/NĐ-CP quy định chi tiết về việc tính tổng khối lượng

Cơ sở pháp lý về hoạt động tham gia tố tụng của luật sư hiện nay:

hoặc thể tích chất ma túy tại một số điều của Bộ luật Hình sự năm 2015, có

 Nghị định 30/2018/NĐ-CP quy định chi tiết việc thành lập và hoạt động của

hiệu lực ngày 02/02/2018;

Hội đồng định giá tài sản; trình tự, thủ tục định giá tài sản; có hiệu lực ngày

 Nghị định 37/2018/NĐ-CP về hướng dẫn biện pháp giám sát, giáo dục người

01/5/2018;

dưới 18 tuổi phạm tội được miễn trách nhiệm hình sự, có hiệu lực từ ngày

 Thông tư liên tịch 02/2018/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC quy định chi

01/3/2018;

tiết trình tự, thủ tục, thời hạn, địa điểm bị can đọc, ghi chép bản sao tài liệu

hoặc tài liệu được số hóa liên quan đến việc buộc tội, gỡ tội hoặc bản sao tài

liệu khác liên quan đến bào chữa; có hiệu lực ngày 18/3/2018;

 Thông tư liên tịch 01/2017/TTLT-BCA-BQP-BTC-BNN&PTNT-

VKSNDTC hướng dẫn thi hành quy định của Bộ luật tố tụng hình sự về tiếp

nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố; có hiệu lực

 Thông tư liên tịch 03/2018/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BQP hướng

ngày 01/3/2018;

dẫn trình tự, thủ tục thực hiện ghi âm hoặc ghi hình có âm thành việc hỏi

cung bị can; sử dụng, bảo quản, lưu trữ kết quả ghi âm hoặc ghi hình có âm

thanh việc hỏi cung bị can trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử; có hiệu

 Thông tư liên tịch 02/2017/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BQP về việc

lực ngày 18/3/2018;

phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc trả hồ sơ để điều tra

 Thông tư liên tịch 01/2018/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC về quan

bổ sung, có hiệu lực từ 06/02/2018; có hiệu lực ngày 06/2/2018;

hệ phối hợp giữa cơ sở giam giữ với cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố

tụng và VKS có thẩm quyền kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam; có hiệu lực

 Thông tư liên tịch 03/2018/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BQP về trình

ngày 12/3/2018;

tự, thủ tục thực hiện ghi âm hoặc ghi hình; sử dụng, bảo quản, lưu trữ kết quả

 Thông tư liên tịch 04/2018/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC quy

ghi âm hoặc ghi hình trong điều tra, xét xử; có hiệu lực ngày 18/3/2018;

định phối hợp thực hiện quy định của Bộ luật TTHS 2015 về tha tù trước

 Thông tư 07/2018/TT-BCA về quy định việc phạm nhân gặp thân nhân;

thời hạn có điều kiện; có hiệu lực ngày 28/3/2018;

nhận, gửi thư; nhận tiền, đồ vật và liên lạc điện thoại với thân nhân; có hiệu

lực ngày 29/3/2018.

Và các quy định pháp luật liên quan khác...

Tuy nhiên, trong thực tiễn hoạt động bào chữa của luật sư vẫn còn nhiều vấn

đề liên quan cần phải được sửa đổi,bổ sung một số văn bản pháp luật nêu trên để

cho góp phần thực hiện dân chủ hóa hoạt động tố tụng, cải cách tư pháp, xây dựng

Nhà nước pháp quyền, phát triển kinh tế - xã hội.

Liên đoàn luật sư Việt Nam được thành lập từ tháng 5/2009, đến nay cả nước

có hơn 9000 luật sư và đông đảo số lượng người tập sự hành nghề luật sư, đây là

nguồn bổ sung đáng kể cho đội ngũ luật sư trong những năm tới. Theo tinh thần

Nghị quyết 49/NQ-TW của Bộ Chính trị và Chiến lược phát triển luật sư đến năm

2020 theo Quyết định số 1072/QĐ-TTg ngày 05/7/2011 đã được Thủ tướng phê

duyệt, Liên đoàn Luật sư Việt Nam đã có nhiều giải pháp kiện toàn về mặt tổ chức.

Lịch sử nghề luật sư Việt Nam đã có những tự hào về tên tuổi của các vị luật sư

tiền bối đã làm rạng danh cho giới luật sư Việt Nam. Thế hệ luật sư hiện nay đã góp

phần thực hiện dân chủ hóa hoạt động tố tụng, cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước

pháp quyền, phát triển kinh tế - xã hội. Vị trí, vai trò của luật sư trong đời sống pháp

luật đã được khẳng định, uy tín của giới luật sư trong xã hội được nâng cao.

Các thành viên luật sư Hà Nội luôn không ngừng học tập, nâng cao năng lực,

trình độ, hiểu biết pháp luật, kỹ năng hành nghề và quán triệt đầy đủ các quy tắc đạo

đức nghề nghiệp, bảo vệ công lý, tuân thủ pháp chế bảo vệ quyền con người, vì

nhân dân ở Việt Nam. Tuy còn nhiều khó khăn, những đội ngũ luật sư luôn tăng

cường tình đoàn kết, xây dựng ngôi nhà chung của giới luật sư trong giai đoạn phát

triển hòa nhập quốc tế, và khẳng định nghề luật sư là một nghề cao quý.

Liên đoàn Luật sư Việt Nam có dự kiến phấn đấu đến năm 2020, số lượng

luật sư có khoảng 18.000 đến 20.000 luật sư, đạt tỉ lệ số luật sư trên số dân khoảng

1/4.500. Với dự kiến này, từ năm 2015 đến 2020 cần có chương trình đào tạo

khoảng 11.000 luật sư, bình quân mỗi năm cần đào tạo khoảng gần 1.800 luật sư.

Để triển khai thực hiện, đã trú trọng công tác phát triển đội ngũ luật sư, xây dựng

tuyên truyền và phổ biến pháp luật góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã

hội và bảo vệ Tổ quốc. Liên đoàn Luật sư Việt Nam dự kiến phối hợp với trường

Đại học Luật Hà Nội và các trường đại học khác có khoa luật chú trọng đào tạo cử

nhân luật, phối hợp Học viện Tư pháp tăng cường hơn nữa việc đào tạo các chức

danh tư pháp, luật sư.

Liên đoàn Luật sư Việt Nam cũng đang thực hiện nhiều giải pháp khác nữa

để xây dựng đội ngũ luật sư có phẩm chất chính trị, đạo đức liêm chính, có nghiệp

vụ chuyên môn kỹ năng, có trách nhiệm thực hiện các nghĩa vụ luật sư theo quy

định của pháp luật, đáp ứng các nhu cầu sử dụng pháp lý của tổ chức, cá nhân trong

xã hội. Việc đào tạo đội ngũ luật sư có khả năng tư vấn và tranh tụng quốc tế, để

bảo vệ lợi ích quốc gia, bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của các tổ chức xã

hội, doanh nghiệp Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế là việc cấp bách. Việc

tăng cường quản lý nhà nước, đổi mới các phương pháp và nâng cao chất lượng đào

tạo nghề luật, tổ chức xã hội nghề nghiệp của luật sư tại thành phố Hà Nội, nâng cao

nhận thức về người bào chữa và nghề luật trong xã hội cũng là những giải ưu tiên

thực hiện trong giai đoạn hiện nay.

Quá trình cải cách tư pháp, Liên đoàn Luật sư thúc đẩy phối hợp với các cấp,

các ngành để nâng cao vai trò của luật sư trong việc tham gia quá trình tố tụng ngay

từ đầu, xây dựng chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa sơ thẩm nhằm hạn chế tối

đa những oan sai, bảo vệ sự nghiêm minh của pháp luật.

Những kiến nghị về việc tạo điều kiện cơ sở vật chất, tài chính, cũng được

Nhà nước quan tâm xem xét giải quyết trong thời gian tới để đội ngũ luật sư đáp

ứng được yêu hội nhập của đất nước.

Về những nhiệm vụ thời gian tới, cần đẩy mạnh xây dựng chính sách phát

triển các tổ chức hành nghề luật sư hoạt động chuyên sâu theo các lĩnh vực pháp

luật phù hợp với điều kiện của từng tổ chức. Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Đoàn

Luật sư thành phố Hà Nội tiếp tục chủ động phối hợp với các cơ quan nhà nước có

thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật liên quan tới địa vị pháp lý của

luật sư trong tố tụng hình sự. Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Đoàn Luật sư thành phố

Hà Nội cố gắng phát huy vai trò tự quản đối với các tổ chức hành nghề luật sư, các

luật sư thành viên đáp ứng Chỉ thị 33- CT/TW ngày 30/3/2009 của Ban Bí thư về

tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tổ chức và hoạt động của luật sư.

Tiểu kết chương 3

BLTTHS 2015 vẫn còn nhiều vấn đề cần phải hoàn thiện để bảo vệ quyền

con người, quyền bào chữa của bị can, bị cáo. Biện pháp tạm giam là biện pháp

nghiêm khắc tại Điều 109 BLTTHS 2015 để kịp thời ngăn chặn tội phạm, và Điều

113 BLTTHS 2015 bắt bị can, bị cáo phải được Viện Kiểm sát cùng cấp phê chuẩn

trước khi cho thi hành, thì việc Luật sư đề nghị áp dụng thay đổi biện pháp ngăn

chặn rất khó khăn, phải tuân theo quy định tại Điều 125 BLTTHS 2015 về việc hủy

bỏ thay thế biện pháp ngăn chặn, và việc Luật sư đề nghị thay đổi hủy bỏ biện pháp

ngăn chặn được Viện Kiểm sát thấp thuận tỷ lệ quá thấp.

Với việc thu thập tài liệu, chứng cứ của luật sư để cung cấp cho các cơ quan

tiến hành tố tụng có thẩm quyền nhưng bị coi nhẹ, dẫn tới làm giảm sút động lực

của luật sư, làm cho việc xác định sự thật khách quan của vụ án không được minh

bạch, có nhiều mâu thuẫn, nhưng chưa có chế tài xử lý ĐTV, KSV gây cản trở các

hoạt động của Luật sư. Việc Luật sư đề nghị triệu tập ĐTV, những người tham gia

tố tụng khác đến phiên tòa cũng còn nhiều bất cập, làm cho việc hỏi của luật sư bị

hạn chế, gây khó khăn cho hoạt động xét xử.

Cơ chế bình đẳng của Người bào chữa, Luật sư với người tham gia tố tụng

khác trong vụ án hình sự chưa được tuân theo quy định pháp luật (tại Điều 26

BLTTHS 2015- tranh tụng trong xét xử được bảo đảm; chưa theo Điều 9 Thông tư

Liên tịch 03/2018/TTLT/BCA-VKSNDTC-TANDTC-BQP ngày 01/02/2018).

Mô hình TTHS về cơ bản vẫn là mô hình thẩm vấn, chưa phân định mối

quan hệ giữa các chức năng cơ bản cuả TTHS. Quyền của người bào chữa, luật sư

đã được mở rộng nhưng lại vẫn gặp sự cản trở của các cơ quan tiến hành tố tụng

hình sự, làm cho luật sư không muốn phản biện, giảm nhiệt tình đấu tranh tìm ra sự

thật khách quan của vụ án, nhất là đối với án chỉ định luật sư bào chữa.

Thời gian gần đây ngày càng gia tăng các vụ việc xâm phạm đến quyền hành

nghề hợp pháp, quyền tự do, danh dự, nhân phẩm của giới luật sư. Đã có nhiều vụ án liên

quan đến luật sư, có nhiều nguyên nhân khác nhau, mức độ ngày càng nghiêm trọng.

Nguyên nhân do một bộ phận luật sư chưa ý thức được chức năng cao quý của nghề

nghiệp, bị quan điểm dịch vụ chi phối, không đủ bản lĩnh đạo đức nên đã có những hành

vi vi phạm pháp luật làm ảnh hưởng đến hình ảnh của giới luật sư.

KẾT LUẬN

Qua nghiên cứu đề tài luận văn, trong điều kiện nội dung nghiên cứu rộng và có

nhiều khó khăn trong việc thu thập tài liệu, số liệu để thực hiện luận văn tại các cơ quan

tố tụng hình sự có thẩm quyền, luận văn đã thể hiện được một số điểm cơ bản sau đây:

Thứ nhất: Hoạt động bào chữa của Luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ

án hình sự theo pháp luật Hình sự Việt Nam. Hoạt động này được tiến hành trong

giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử dựa trên cơ sở pháp luật TTHS Việt Nam, quy tắc

đạo đức và ứng xử nghề nghiệp của luật sư. Từ đó, tác giả đưa ra những kiến nghị mở

rộng, nâng cao hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án

hình sự, xác định rõ quyền và nghĩa vụ của người bào chữa, Luật sư trong giai đoạn xét

xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn Thành phố Hà Nội.

Thứ hai: Hoạt động bào chữa của luật sư khi tham gia bào chữa cho bị cáo

trong gia đoạn xét xử sơ thẩm nhằm làm sáng tỏ những tình tiết gỡ tội hoặc làm

giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho người bị buộc tội. Luật sư tham gia trong vụ án

hình sự dùng các quyền và nghĩa vụ pháp lý mà pháp luật cho phép để thực hiện

chức năng bào chữa cho người bị buộc tội hoặc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp

cho bị hại, đương sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan khác trong vụ án

hình sự theo quy định của Hiến pháp 2013, BLTTHS, Luật Luật sư.

Thứ ba: Hoạt động của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án Hình sự,

ngay từ khi khởi tố vụ án, khởi tố bị can, có luật sư là cần thiết để bảo vệ quyền lợi

ích hợp pháp, bào chữa cho bị can, bị cáo. Những vụ án mà bị can, bị cáo phạm tội

có khung hình phạt ở mức cao nhất của khung hình phạt là tử hình, bị can, bị cáo là

người chưa thành niên, người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất thì pháp luật

quy định bắt buộc phải có người bào chữa tham gia bào chữa chỉ định cho họ. Việc

cấp Thông báo người bào chữa phải được rút ngắn thời hạn 24 giờ kể từ khi nhận

được đề nghị của người bào chữa chứ không nên kéo dài quá thời hạn luật định.

Luật sư có quyền đề nghị cơ quan Tố tụng Hình sự có thẩm quyền báo trước

về thời gian và địa điểm hỏi cung bị can, bị cáo ở những tội danh sẽ ở mức hình

phạt cao, vị thành niên, người có nhược điểm thể chất tinh thần. Người bào chữa,

Luật sư khi có Thông báo người bào chữa có thể vào nơi tạm giam gặp bị can, bị

cáo bị bất cứ khi cần để làm sáng tỏ vụ án, đảm bảo việc bào chữa được khách quan

chứ không cần phụ thuộc vào việc đi cùng Điều tra viên, Kiểm sát viên. Người bào

chữa, Luật sư được bảo đảm việc thu thập tài liệu, thông tin và cung cấp ngay cho

cơ quan tố tụng, Tòa án để làm rõ vụ án, đảm bảo quyền được bào chữa của bị can,

bị cáo, đảm bảo hoạt động bào chữa của luật sư đúng pháp luật.

Thứ tư, về quyền và nghĩa vụ của Người bào chữa, Luật sư trong quá trình

tham gia tố tụng vụ án hình sự sơ thẩm. Ngay từ giai đoạn điều tra, Luật sư được có

mặt khi lấy lời khai của người bị bắt, bị tạm giữ, khi hỏi cung bị can, có mặt trong

hoạt động đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói và hoạt động điều tra khác theo

quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự. Luật sư được xem biên bản về hoạt động tố

tụng có sự tham gia của mình, được đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành

tố tụng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật;

đề nghị thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế. Luật sư được

đề nghị tiến hành hoạt động tố tụng theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, đề

nghị triệu tập người làm chứng, người tham gia tố tụng khác, người có thẩm quyền

tiến hành tố tụng; Thu thập, đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu; Kiểm tra,

đánh giá và trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người

có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá; Đề nghị cơ quan có thẩm quyền

tiến hành tố tụng thu thập chứng cứ, giám định bổ sung, giám định lại, định giá lại

tài sản; Đọc, ghi chép và sao chụp những tài liệu trong hồ sơ vụ án liên quan đến

việc bào chữa từ khi kết thúc điều tra. Giai đoạn xét xử người bào chữa là Luật sự

được tham gia hỏi, tranh luận tại phiên tòa, khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng

của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng là HĐXX, Kiểm sát viên, Thư

ký Tòa án…; Kháng cáo bản án, quyết định của Tòa án nếu bị cáo là người dưới 18

tuổi, người có nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất theo quy định của Bộ luật Tố

tụng hình sự.

Luật sư được sử dụng mọi biện pháp do pháp luật quy định để làm sáng tỏ

những tình tiết xác định người bị buộc tội vô tội, những tình tiết giảm nhẹ trách

nhiệm hình sự của bị can, bị cáo, giúp người bị buộc tội về mặt pháp lý nhằm bảo

vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Người bào chữa, Luật sư tôn trọng sự thật,

không được cưỡng ép hoặc xúi giục người khác khai báo gian dối, cung cấp tài liệu

sai sự thật. Luật sư không được tiết lộ bí mật điều tra mà mình biết khi thực hiện

bào chữa; không được sử dụng các tài liệu đã ghi chép, sao chụp trong hồ sơ vụ án

vào mục đích xâm phạm lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích

hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Luật sư không được tiết lộ thông tin về vụ

án, về người bị buộc tội mà mình biết khi bào chữa, và không được sử dụng thông

tin với mục đích xâm phạm lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi

ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Thứ năm, nghiên cứu thực tiễn cho thấy hoạt động bào chữa của luật sư trong

việc thu thập, đánh giá và sử dụng chứng cứ và việc tranh luận tại phiên tòa vẫn còn

mờ nhạt, chưa đạt hiệu quả cao, các cơ quan tố tụng vẫn chưa phối hợp tốt với luật

sư, dẫn đến tình trạng nhiều vụ án oan, sai vẫn xảy ra. Như vậy, vai trò của người

bào chữa là luật trong việc đảm bảo các nguyên tắc của BLTTHS vẫn rất cần nhận

được sự phối hợp của các cơ quan tố tụng liên quan. Vai trò của luật sư là một trong

những chế định cần phải hoàn thiện trong việc xây dựng các quy phạm pháp luật

đưa những quy phạm đó vào thực tế cuộc sống. Nếu pháp luật được đề cao thì vai

trò của luật sư trong việc bổ trợ tư pháp càng được nâng cao.

Thứ sáu, về các giải pháp cải cách tư pháp, cần được quán triệt sâu rộng

trong đội ngũ cán bộ làm công tác tư pháp, đặc biệt là những người tiến hành tố

tụng, từ đó cũng tạo cho luật sư hoạt động dựa trên pháp luật, quy tắc đạo đức nghề

nghiệp và Luật luật sư. Hoạt động của luật sư mang tính chất trợ giúp, hướng dẫn và

phản biện cho công dân và là bổn phận và đạo đức nghề nghiệp của luật sư. Do

nghĩa vụ của luật sư là phải sử dụng mọi biện pháp do pháp luật quy định để phản

biện làm sáng tỏ những tình tiết xác định bị can, bị cáo vô tội, những tình tiết giảm

nhẹ trách nhiệm hình sự cho họ nên hoạt động phản biện của luật sư là đúng pháp

luật, đạo đức xã hội làm chuẩn mực để xem xét mọi khía cạnh của sự việc nhằm xác

định rõ sự thật khách quan để bảo vệ công lý.

Giải pháp tổ chức và xây dựng đội ngũ luật sư cần thúc đẩy phối hợp với các

cấp, các ngành để nâng cao vai trò của luật sư trong việc tham gia quá trình tố tụng

ngay từ đầu, xây dựng chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa sơ thẩm nhằm hạn chế

tối đa những oan sai, bảo vệ sự nghiêm minh của pháp luật. Phối hợp với các cơ

quan nhà nước, các tổ chức liên quan để đẩy mạnh xây dựng chính sách phát triển

các tổ chức hành nghề luật sư hoạt động chuyên sâu theo các lĩnh vực pháp luật phù

hợp với điều kiện của từng tổ chức theo quy định pháp luật. Kiến nghị tới các cơ

quan chức năng về việc tạo điều kiện cơ sở vật chất, tài chính để đội ngũ luật sư đáp

ứng xây dựng pháp chế, đáp ứng hội nhập Quốc tế của Việt Nam khi thực hiện các

Công ước Quốc tế, vừa đảm bảo lợi ích Nhà nước, lợi ích chung của xã hội.

CÁC BÀI BÁO TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ

1) https://www.doisongphapluat.com/phap-luat/tinh-huong-phap-luat/vu-

hon-500-trieu-dong-bo-quen-tren-chieu-bac-xu-ly-so-tien-khung-ra-sao-

a277694.html

Vụ hơn 500 triệu đồng "bỏ quên" trên chiếu bạc: Xử lý số tiền "khủng" ra

sao? (bài đăng Thứ hai, 03/06/2019);

2) https://www.baogiaothong.vn/bi-kich-nu-tu-tu-xach-thue-ma-tuy-

d208467.html

Bi kịch nữ tử tù xách thuê ma túy- Từ việc đi mua sái thuốc phiện cho chồng

dùng để giảm đau, Ng. đi vào con đường phạm tội lúc nào không hay (bài đăng

13/05/2017);

3) http://m.doisongphapluat.com/tin-tuc/san-xuat-buon-ban-thuoc-gia-co-bi-

xu-ly-hinh-su-a204349.html

Sản xuất, buôn bán thuốc giả có bị xử lý hình sự? (bài đăng Thứ sáu,

06/10/2017 );

4) https://anninhthudo.vn/doi-song/phong-ve-chinh-dang-va-vuot-qua-gioi-

han-phong-ve-chinh-dang-khi-bi-tan-cong-tinh-duc/731066.antd

Phòng vệ chính đáng và vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng khi bị tấn

công tình dục (bài đăng ngày 11/06/2017);

5) http://anninhthudo.vn/doi-song/si-nhuc-qua-facebook-cung-co-the-bi-

phat-tu/723383.antd

Sỉ nhục qua facebook cũng có thể bị phạt tù- (bài đăng ngày 03/04/2017);

6) https://anninhthudo.vn/doi-song/vo-y-lam-chet-nguoi-vi-khong-tuan-thu-

nguyen-tac-an-toan/724210.antd

Vô ý làm chết người vì không tuân thủ nguyên tắc an toàn (bài đăng ngày

10/04/2017 )

7) https://dantri.com.vn/ban-doc/hai-duong-cong-dan-khang-cao-ban-an-co-

dau-hieu-vi-pham-to-tung-20151023152608463.htm

Hải Dương: Công dân kháng cáo bản án có dấu hiệu vi phạm tố tụng - Căn

cứ kết quả giám định chữ viết trên tờ giấy không có chữ ký của các bên liên quan,

Tòa án TP. Hải Dương vẫn tuyên “bác” đơn khởi kiện của nguyên đơn trong vụ

kiện đòi tài sản, buộc người bị hại phải làm đơn kháng cáo bản án sơ thẩm có dấu

hiệu vi phạm tố tụng (bài đăng Thứ Bảy 24/10/2015).

Và nhiều bài báo liên quan khác trên phương tiện thông tin đại chúng…

CÁC VỤ ÁN HÌNH SỰ TÁC GIẢ ĐÃ THAM GIA BÀO CHỮA CHO CÁC BỊ

CÁO TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

1) Vụ án hình sự tội “Giết người” (Điều 123 BLHS); Bị cáo NGÔ VĂN

VƯỢNG (SN : 24/07/1999; là bị cáo trong vụ án hình sự Giết người, bị bắt ngày

08/10/2018);

2) Vụ án hình sự tội “ Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” (Điều 174 BLHS);Bị

cáo Trần Thị Cảnh;

3) Vụ án hình sự tội “ Môi giới mại dâm” theo quy định tại Điểm đ), Khoản

2, Điều 328 BLHS 2015; Bị cáo Nguyễn Hữu Trường (SN 20/01/2000 tính đến thời

điểm phạm tội (ngày 16/6/2016), mới 17 tuổi 05 tháng 02 ngày là người chưa thành

niên phạm tội (bị cáo chưa đủ 18 tuổi);

4) Vụ án hình sự tội « Lừa đảo chiếm đoạt tài sản » Điều 139 Bộ luật Hình

sự; Bị cáo Hsu Ming Jung -Saga (SN 26/04/1975-Địa chỉ thường trú: Tầng 5 số nhà

6, ngõ 158 phố Từ Hội Tam, quận Trung Lịch, TP. Đào Viên, Đài Loan; Nơi ở:

Phòng 1805 Landmarka Tòa nhà Keng Nam, Mễ Trì, Nam Từ Liêm, Hà Nội);

5) Vụ án hình sự tội « Lừa đảo chiếm đoạt tài sản » Điều 139 Bộ luật Hình

sự Bị cáo TĂNG HẢI NAM (SN 17/11/1975; Địa chỉ thường trú: P1006 CT2

đường Ngô Thì Nhậm,Ph.Hà Cầu, Hà Đông, HN);

6) Vụ án hình sự “Giết người” quy định tại Điểm n, Khoản 1, Điều 173 Bộ

luật hình sự năm 2015; Bị cáo Ngô Minh Cường bị Viện kiểm sát nhân dân thành

phố Hà Nội truy tố, Tòa án Nhân dân thành phố Hà Nội xét xử ;

7) Vụ án hình sự tội “cướp tài sản” quy định tại Điểm d, Khoản 2, Điều

168 Bộ luật hình sự năm 2015; Bị cáo bị cáo Mã Văn Khang, dân tộc Tày;

8) Vụ án hình sự tội « Môi giới mại dâm »

Bị cáo Nguyễn Hữu Trường bị Viện trưởng Viện kiểm sát Nhân dân Thành

phố Hà Nội truy tố về tội Môi giới mại dâm theo quy định tại Điểm đ), Khoản 2,

Điều 328 BLHS 2015 được Tòa án Nhân dân thành phố Hà Nội đưa ra xét xử

02/11/2018;

9) Vụ án hình sự tội « Cướp giật tài sản”

Bị cáo Phạm Tâm Long (Sinh ngày 18/08/2000; có bệnh án tăng động, khi

phạm tội dưới 18 tuổi) TAND HBT, thành phố Hà Nôi;

10) Vụ án hình sự tội “Mua bán trái phép chất ma túy”

Bị cáo Nguyễn Ngọc Dương (SN 1992) trong vụ án Nguyễn Tiến Dũng và

đồng phạm “mua bán trái phép chất ma túy” tại các cơ quan tổ chức liên quan, tại

Tòa án Nhân dân cấp cao, Viện Kiểm sát Nhân dân cấp cao tại Hà Nội (TAND TP

Hà Nội đã xét xử sơ thẩm);

11) Vụ án hình sự tội “Mua bán trái phép chất ma túy”

Bị cáo Phạm Thị Nghĩa (SN 1967) trong vụ án do TAND TP Hà Nội đã xét

xử sơ thẩm;

12) Vụ « đại án » Hứa Thị Phấn - thành viên HĐQT Ngân hàng Đại Tín bị

VKSNDTC truy tố tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”- K4 -Đ175- BLHS

2015 và tội“Cố ý làm trái quy định của nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả

nghiêm trọng” K3-Đ165-BLHS 1999;

Bào chữa chi Bị cáo Ông NGUYỄN CÔNG TỤ - Nguyên Giám đốc Công ty

Quản lý nợ và khai thác tài sản (TrustAsset) trong vụ án HSST thụ lý số

143/2018/TLST-HS ngày 12/3/2018. Ông Nguyễn Công Tụ bị VKSNDTC truy tố

tội “Cố ý làm trái quy định của nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm

trọng” K3-Đ165-BLHS 1999.

13) Vụ “đại án” Cố ý làm trái và Tham ô tài sản xảy ra tại Tập đoàn Dầu khí

Việt Nam (PVN) và Tổng công ty Xây lắp dầu khí Việt Nam (PVC) xảy ra tại Tập

đoàn Dầu khí Việt Nam, ngày 8/1/2018 TAND TP Hà Nội xét xử bị cáo Đinh La

Thăng và tuyên án 13 năm tù giam.

Bào chữa chỉ định cho Bị cáo Vũ Đức Thuận tội Cố ý làm trái và Tham ô tài sản

14) Vụ « đại án » Hà Văn Thắm – Ngân hàng OceanBank tội « Vi phạm quy

định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng, lợi dụng chức vụ, quyền

hạn trong khi thi hành công vụ, và cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý

kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng »

Bào chữa chỉ định cho một số bị cáo theo đề nghị của tòa án

15) Vụ án hình sự tội “Tổ chức người khác trốn đi nước ngoài” quy định tại

Khoản 1 điều 275 BLHS 1999; Bị cáo Hồ Sơn Thành (SN: 24/10/1984; Nơi ở hiện

nay: Số 26, Tổ 16, phường Phú Đô, quận Nam Từ Liêm, TP Hà Nội).

16) Vụ án hình sự tội “Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe

của người khác” theo quy định tại Điều 104 BLHS 1999; Bị cáo TRẦN ĐẠI

DƯƠNG (SN: 31/07/1972; quận Hoàng Kiếm, TP. Hà Nội).

17) Vụ án hình sự tội “Cố ý gây thương tích” theo Khoản 3 Điều 104 Bộ

luật hình sự tại huyện Thanh Trì, Tp Hà Nội; Bị cáo Nguyễn Sỹ Thắng (bị bệnh tâm

thần-SN 1991; Địa chỉ: Thôn Siêu Quần, Tả Thanh Oai, Thanh Trì, Hà Nội);

18) Vụ án hình sự tội “vận chuyển trái phép chất ma túy”; Bị cáo Vũ Thế

Hưng (SN: 13/02/1965 );

19) Vụ án hình sự tội “Mua bán, trái phép chất ma túy” bị VKS truy tố theo

điểm e khoản 4 Điều 194 BLHS; Bị cáo Vũ Thái Hòa (SN:1972) bị Cáo trạng

VKSND Thành phố Hà Nội buộc tội mua bán trái phép chất ma túy, TAND TP. Hà

Nội xét xử;

20) Vụ án hình sự tội “Trộm cắp tài sản”-là hàng hóa màn hình điện thoại

Nokia bị lỗi hỏng tại Công ty TNHH Wintek Việt Nam (Nhà máy Wintek Việt

Nam); Các bị cáo: NGUYỄN VĂN QUYỀN (SN:25/02/1984); CHU TRỌNG

CHIẾN (SN:19/01/1983); DƯƠNG VĂN THỤY (SN: 17/06/1987);

21) Vụ án hình sự tội“cố ý gây thương tích”; bị cáoHoàng Văn Dũng với bị

hại Vũ Xuân Cửu (SN:04/06/1944);

22) Vụ án hình sự “Giết người” xảy ra tại Thôn 6,Xóm 6, Ninh Hiệp, Gia

Lâm, Hà Nội- TAND Hà Nội - Người bị hại- ông Nguyễn Khắc Bình ; Bị cáo :

Nguyễn Đắc Minh- Cầu Giấy, Hà Nội.

23) Vụ án hình sự tội “Không tố giác tội phạm”; Bị cáo Nguyễn Văn Khoa

(SN: 10/06/1974) trong vụ án liên quan đến vụ án giết người đã bị TAND TP HN

xét xử sơ thẩm;

24) Vụ án hình sự tội “Chống người thi hành công vụ” xảy ra tại ngã tư Hồ

Tùng Mậu, phường Mai Dich, quận Cầu Giấy; Bị cáo Trần Văn Thành (SN:

22/08/1993);

25) Vụ án hình sự tội “Tiêu thụ tài sản do phạm tội mà có”; Bị cáo bị cáo

Bùi Văn Cường bị VKSND Thành phố Hà Nội truy tố theo điều 250 BLHS

26) Vụ án hình sự tội“lừa đảo chiếm đoạt tài sản”; Bị cáo Đỗ Thị Hợp (tức

Hồng, sinh năm 26/3/1962);

27) Vụ án hình sự tội “Cố ý gây thương tích” xảy ra tại huyện Thanh Trì do

Tòa Thành phố HàNội xét xử; Bị cáo Kim Văn Lực - bị bệnh tâm thần;

28) Vụ án hình sự tội “Chứa mại dâm” trong vụ án liên quan đến đường dây

mua bán mại dâm do TAND TP HN xét xử sơ thẩm; Bị cáo LÊ HUY DIỄN

(SN:21/01/1982);

29) Vụ án hình tội “Cướp tài sản”; Bị cáo Nguyễn Quang Thắng (SN:1991)

TAND TP Hà Nội xét xử sơ thẩm;

30) Vụ án hình sự tội “Chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm

tội mà có” tại Tòa án Nhân dân Thành phố Hà Nội; Bị cáo Trần Hồng Thắm

(09/08/1979) bị VKSND ra Cáo trạng truy tố Khoản 2 Điều 250 BLHS;

31) Vụ án hình sự tội “Trộm cắp tài sản”; Bị cáo Lê Hữu Huấn –TAND TP

Hà Nội;

32) Vụ án hình sự “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” trong vụ án hình sự liên

quan đến các hợp đồng bảo hiểm cháy nổ của Công ty Cổ phần dược phẩm Trung

ương 2- Công ty bảo hiểm Bảo Minh; Bị cáo Phạm Thị Thanh Vân- TAND TP Hà

Nội xét xử sơ thẩm;

33) Vụ án hình tội “giết người; gây rối trật tự công cộng; tàng trữ, sử dụng

trái phép vũ khí quân dụng”; bị cáo Lê Chí Hiếu (SN-1992) TAND Thành phố Hà

Nội xét xử;

34) Vụ án hình tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” (Điều 139 BLHS); Bị cáo

Nguyễn Công Minh (SN1969, HKTT: Số 2 Ngõ D Vạn Phúc , phường Kim Mã,

quận Ba Đình, TP Hà Nội)- TAND TP Hà Nội xét xử sơ thẩm;

Và Tác giả cũng bào chữa cho các bị cáo trong nhiều vụ án hình sự sơ thẩm,

phúc thẩm khác trên địa bàn toàn quốc…

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nguyễn Ngọc Anh – Phan Trung Hoài (2018), “Bình luận khoa học Bộ luật tố

tụng hình sự năm 2015”, NXB Chính trị Quốc gia – Sự thật;

2. Trần Văn Bảy (2008), “Người bào chữa trong tố tụng hình sự”, Trường Đại

học Luật Thành phố Hồ Chí Minh;

3. Nguyễn Hòa Bình chủ biên (2016), “Những nội dung mới trong BLTTHS

2015”, NXB Chính trị Quốc gia – Sự thật, Hà Nội;

4. Bộ Công an (2011), “Quy định chi tiết thi hành các quy định của Bộ luật Tố

tụng hình sự liên quan đén việc bảo đảm quyền bào chữa trong giai đoạn điều

tra vụ án hình sự”, Thông tư số 70/TT-BCA ngày 07-10-2011;

5. Bộ Công an -BQP-BTC-BNN&PTNT-VKSNDTC (2017), Thông tư liên tịch

01/2017 quy định việc phối hợp giữa cơ quan có thẩm quyền trong việc thực

hiện quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về tiếp nhận, giải quyết tố

giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố do Bộ trưởng Bộ Công an - Bộ

Quốc phòng - Bộ Tài chính - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - Viện

trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành ngày 29/12/2017; Hiệu

lực: 01/03/2018;

6. Bộ Công an -BQP-BTC-VKSNDTC-TANDTC (2018), Thông tư liên tịch

06/2018/TTLT- hướng dẫn trình tự, thủ tục, mức tiền đặt, việc tạm giữ, hoàn

trả, tịch thu, nộp ngân sách nhà nước số tiền đã đặt để bảo đảm do Bộ trưởng

Bộ Công an - Bộ Quốc phòng - Bộ Tài chính - Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân

dân tối cao - Chánh án Tòa án nhân dân tối cao ban hành ngày 07/08/2018;

Hiệu lực: 20/09/2018;

7. Bộ Công an -BQP-TANDTC-VKSNDTC (2018), Thông tư liên tịch 04/2018 về

quy định phối hợp thực hiện quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về

tha tù trước thời hạn có điều kiện do Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ

Quốc phòng, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát

nhân dân tối cao ban hành ngày 09/02/2018; Hiệu lực: 28/03/2018;

8. Bộ Công an -VKSNDTC-TANDTC-BQP (2018), Thông tư liên tịch 02/2018

quy định về trình tự, thủ tục, thời hạn, địa điểm bị can hoặc người đại diện theo

pháp luật của pháp nhân thương mại phạm tội đọc, ghi chép bản sao tài liệu

hoặc tài liệu được số hóa liên quan đến việc buộc tội, gỡ tội hoặc bản sao tài

liệu khác liên quan đến việc bào chữa do Bộ trưởng Bộ Công an - Viện trưởng

Viện Kiểm sát nhân dân tối cao - Chánh án Tòa án nhân dân tối cao - Bộ

trưởng Bộ Quốc phòng ban hành ngày 01/02/2018; Hiệu lực: 18/03/2018;

9. Bộ Công an -VKSNDTC-TANDTC-BQP (2018), Thông tư liên tịch 03/2018

hướng dẫn về trình tự, thủ tục thực hiện ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh; sử

dụng, bảo quản, lưu trữ kết quả ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh trong quá

trình điều tra, truy tố, xét xử do Bộ trưởng Bộ Công an - Viện trưởng Viện kiểm

sát nhân dân tối cao - Chánh án Tòa án nhân dân tối cao - Bộ trưởng Bộ Quốc

phòng ban hành ngày 01/02/2018; Hiệu lực: 18/03/2018;

10. Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, Bộ quốc

phòng (2018), “Quy định về trình tự, thủ tục địa điểm bị can hoặc người đại

diện theo pháp luật của pháp nhân thương mại tội đọc, ghi chép bản sao tài liệu

hoặc tài liệu được số hóa liên quan đến việc buộc tội, gỡ tội hoặc bản sao tài

liệu khác liên quan đến việc bào chữa”, Thông tư liên tịch số 02/2018/TTLT-

BCA-VKSNDTX-TANDTX-BQP ngày 01-02-2018;

11. Bộ Công an, Viện kiểm sát Nhân dân tối cao, Tòa án Nhân dân tối cao, Bộ quốc

phòng (2018), “Hướng dẫn về trình tự, thủ tục thực hiện ghi âm hoặc ghi âm

hoặc ghi hình có âm thanh; sử dụng, bảo quản, lưu trữ kết quả ghi ấm hoặc ghi

hình có âm thanh trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử”, Thông tư liêc tịch số

03/2018TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BQP ngày 01-02-2018;

12. Bộ Tài chính – Bộ Tư pháp (2014), “Hướng dẫn về thù lao và thanh toán chi phí

cho luật sư trong trường hợp luật sư tham gia tố tụng theo yêu cầu của cơ quan

tiến hành tố tụng”, Thông tư số 191/2014/TTLT-BTC-BTP ngày 12-12-2014;

13. Lê Cảm (2004), “Nguyên tắc tranh tụng trong hệ thống nguyên tắc cơ bản của

luật tố tụng hình sự”, Tạp chí Luật học số 6 năm 2004;

14. Lê Cảm (2006), “Những vấn đề lý luận về bảo về quyền con người bằng pháp

luật trong lĩnh vực tư pháp hình sự” Tạp chí TAND số 11, 13 và 14/2006;

15. Chính phủ (2013), “Quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật

luật sư”, Nghị định 123/2013/NĐ-CP ngày 14-10-2013.

16. Chính phủ (2017), Nghị định 115/2017/NĐ-CP quy định chi tiết trình tự, thủ

tục, mức tiền pháp nhân thương mại phải nộp để bảo đảm thi hành án; việc tạm

giữ, hoàn trả, nộp ngân sách nhà nước số tiền đã nộp; Ban hành: 16/10/2017;

Hiệu lực: 01/01/2018;

17. Chính phủ (2018), Nghị định 30/2018/NĐ-CP về quy định chi tiết việc thành

lập và hoạt động của Hội đồng định giá tài sản; trình tự, thủ tục định giá tài

sản trong tố tụng hình sự; Ban hành: 07/03/2018; Hiệu lực: 01/05/2018;

18. Chu Đăng Chung (2014), “Luật luật sư bào chữa Vị trí, vai trò của luật sư

trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự” Luận văn Thạc sĩ Luật học, Đại học

Luật Hà Nội;

19. Đỗ Văn Cương (2000), “Thu thập, đánh giá và sử dụng chứng cứ điều tra vụ án

hình sự ở Việt Nam hiện nay”, Luận án tiến sĩ luật học, Học viện Cảnh sát, Hà Nội;

20. Phạm Hồng Hải (1999), “Vị trí của Luật sư bào chữa trong phiên tòa xét xử”,

Tạp chí Luật học;

21. Nguyễn Văn Hiển (2010), “Nguyên tắc tranh tụng trong TTHS Việt Nam –

Những vấn đề lý luận và thực tiễn”, Luận án Tiến sĩ Luật học, Viện Hàn lâm

khoa học xã hội Việt Nam, Hà Nội;

22. Hoàng Chí Hiếu (2016), “Địa vị pháp lý của người bào chữa trong giai đoạn

điều tra vụ án hình sự” Luận văn Thạc sĩ Luật học, Đại học Luật Hà Nội;

23. Phan Trung Hoài (2007), “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn trong việc thực thi

các quy định của pháp luật nhằm bảo đảm quyền của luật sư trong quá trình

tham gia TTHS, dân sự” tạp chí Kiểm sát số 4/2007;

24. Phan Trung Hoài (2016), “Những điểm mới về chế định bào chữa trong Bộ luật

Tố tụng hình sự 2015”, Nxb Chính trị Quốc gia – Sự thật, Hà Nội;

25. Phan Trung Hoài, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam – Thành viên Tổ

biên tập Bộ luật tố tụng hình sự (sửa đổi) (2016), Những điểm mới về chế định

bào chữa trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015”, Nxb Chính trị quốc gia

xuất bản tháng 6/2016;

26. Học viện tư pháp (2001) , Giáo trình “Kỹ năng hành nghề luật sư” tập III, Nxb

Công an Nhân dân, Hà Nội;

27. Học viện tư pháp (2014), Giáo trình “Kỹ năng giải quyết vụ án hình sự”, Nxb

Lao động, Hà Nội;

28. Hội đồng Thẩm phán (2016), Nghị quyết 01/2016/NQ-HĐTP hướng dẫn áp

dụng quy định tại khoản 3 điều 7 Bộ Luật hình sự 100/2015/QH13 do Hội đồng

Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ban hành; Ban hành: 30/06/2016; Hiệu

lực: 01/08/2016;

29. Hội đồng Thẩm phán (2018), Nghị quyết 01/2018/NQ-HĐTP về hướng dẫn áp

dụng điều 66 và điều 106 của Bộ luật Hình sự về tha tù trước thời hạn có điều

kiện do Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân ân tối cao ban hành- Ban

hành: 24/04/2018; Hiệu lực: 09/06/2018;

30. Nguyễn Thị Thanh Hương (2017), “Hoạt động thu thập tài liệu, đồ vật, tình

tiết liên quan đến việc bào chữa của Luật sư trong Tố tụng hình sự”,Luận văn

thạc sĩ.

31. Nguyễn Văn Huyên (2006), “Vai trò của luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án

hình sự”, Tạp chí Công an nhân dân số 5/2006;

32. Nguyễn Văn Huyên (2016), “Đào tạo nghề luật sư – Nhiệm vụ quan trọng của

Bộ Tư pháp”, Tạp chí nghề luật số 3/2006;

33. Nguyễn Ngọc Khánh (2004), “Vai trò của luật sư bào chữa trong tố tụng hình

sự theo mô hình tranh tụng ở một số nước”, Tạp chí Kiểm sát, số 4;

34. Vũ Huy Khánh (2009), “Quyền của luật sư trong giai đoạn điều tra vụ án hình

sự - Những hạn chế bất cập qua thực tiễn bất cập qua thực tiễn áp dụng”, Tạp

chí Tòa án 04 tháng 02/2009;

35. Liên đoàn Luật sư Việt Nam (2012), Hội thảo “Hoàn thiện các quy định của

BLTTHS 2003 về bảo đảm quyền bào chữa và quyền hành nghề luật sư”, tổ

chức trong 2 ngày 29 và 30-03-2012 tại Hà Nội;

36. Nguyễn Thanh Long, “Điều 79 BLTTHS năm 2015 dưới một góc nhìn của luật sư

bào chữa”, Tạp chí Khoa học Kiểm sát số 05 (19) tháng 10-2017, tr.14-17.

37. Bùi Minh Nghĩa (2017), “Vai trò của Luật sư trong việc thu thập, đánh giá và sử

dụng chứng cứ trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình

sự Việt Nam từ thực tiễn Quận 1, thành phố Hồ Chí Minh”, Luận văn thạc sĩ,

38. Đỗ Đình Nghĩa (2004), “Địa vị pháp lý của người bào chữa trong luật tố tụng

hình sự Việt Nam – Những vấn đề lý luận và thực tiễn”, Luận văn Thạc sĩ Luật

học, Trường Đại học Luật Hà Nội;

39. Nguyễn Thái Phúc (2009), “Bàn về sự tham gia bắt buộc của người bào chữa

trong TTHS”, Tạp chí Kiểm sát số Xuân 1/2009;

40. Quốc hội (2010), Luật thi hành án hình sự 2010; Ban hành: 17/06/2010; Hiệu

lực: 01/07/2011

41. Quốc hội (2012), Luật giám định tư pháp 2012; Ban hành: 20/06/2012; Hiệu

lực: 01/01/2013;

42. Quốc hội (2013), Hiến pháp 2013; Ban hành: 28/11/2013; Hiệu

lực: 01/01/2014

43. Quốc hội (2014), Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2014; Ban

hành: 24/11/2014; Hiệu lực: 01/06/2015;

44. Quốc hội (2015), Bộ luật tố tụng dân sự 2015; Ban hành: 25/11/2015; Hiệu

lực: 01/07/2016;

45. Quốc hội (2015), Bộ luật Tố tụng hình sự số 101/2015/QH13 ngày 27 /11/

2015; hiệu lực ngày 01/01/2018;

46. Quốc hội (2015), Lệnh công bố Nghị quyết về lùi hiệu lực thi hành của Bộ luật

hình sự 100/2015/QH13, Bộ luật tố tụng hình sự 101/2015/QH13, Luật tổ chức

cơ quan điều tra hình sự 99/2015/QH13, Luật thi hành tạm giữ, tạm giam

94/2015/QH13 và Bộ luật hình sự 100/2015/QH13 sửa đổi vào Chương trình

xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016; Ban hành: 29/06/2016; Hiệu

lực: 29/06/2016;

47. Quốc hội (2015), Luật thi hành tạm giữ, tạm giam 2015; Ban

hành: 25/11/2015; Hiệu lực: 01/01/2018;

48. Quốc hội (2015), Luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự 2015; Ban

hành: 26/11/2015; Hiệu lực: 01/01/2018;

49. Quốc hội (2015), Luật tố tụng hành chính 2015; Ban hành: 25/11/2015; Hiệu

lực: 01/07/2016;

50. Quốc hội (2015), Nghị quyết 110/2015/QH13 về thi hành Bộ luật tố tụng hình

sự do Quốc hội ban hành ngày 27/11/2015; Hiệu lực: 27/11/2015;

51. Quốc hội (2017), Bộ luật hình sự sửa đổi số 12/2017/QH14 ngày 20/06/2017 có

hiệu lực ngày 01/01/2018;

52. Thủ tướng Chính phủ (2011), Quyết định “phê duyệt chiến lược phát triển nghề

luật sư đến năm 2020” QĐ số 1072/QĐ-TTg ngày 05-07-2011;

53. Tòa án nhân dân dân tối cao (2018), Công văn 04/TANDTC-PC năm 2018 về áp

dụng Bộ luật Hình sự năm 2015 và Nghị quyết 41/2017/QH14 do Tòa án nhân

dân tối cao ban hành ngày 09/01/2018; Hiệu lực: 09/01/2018;

54. Tòa án nhân dân tối cao (2018), Thông tư 02/2018/TT-TANDTC quy định chi

tiết việc xét xử vụ án hình sự có người tham gia tố tụng là người dưới 18 tuổi

thuộc thẩm quyền của Tòa gia đình và người chưa thành niên do Chánh án Tòa

án nhân dân tối cao ban hành ngày 21/09/2018; Hiệu lực: 01/12/2018;

55. Trường Đại học Luật Hà Nội (2006), Giáo trình “Luật tố tụng hình sự”, Nxb Tư

pháp, Hà Nội;

56. Trường Đại học Luật Hà Nội (2016), Tài liệu Hội thảo khoa học “Nâng cao vai trò

của Luật sư trong tố tụng hình sự”, Hà Nội.

57. Ngô Thị Ngọc Vân (2016), “Hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn

xét xử sơ thẩm vụ án hình sự”, Luận án tiến sĩ luật học.

58. Viện kiểm sát nhân dân tối cao - TANDTC-BCA-BQP (2018), Thông tư liên

tịch 04/2018/TTLT-VKSNDTC-BCA-BQP quy định về phối hợp giữa Cơ quan

điều tra và Viện kiểm sát trong việc thực hiện quy định của Bộ luật Tố tụng

hình sự do Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao - Bộ trưởng Bộ Công an

- Bộ Quốc phòng ban hành ngày 19/10/2018; Hiệu lực: 10/12/2018;

59. Viện kiểm sát nhân dân tối cao - TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH (2018),

Thông tư liên tịch 06/2018/ về phối hợp thực hiện quy định của Bộ luật Tố tụng

hình sự về thủ tục tố tụng đối với người dưới 18 tuổi do Viện trưởng Viện kiểm

sát nhân dân tối cao - Chánh án Tòa án nhân dân tối cao - Bộ trưởng Bộ Công

an - Bộ Tư pháp - Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội ban hành

ngày 21/12/2018; Hiệu lực: 05/02/2019;

60. Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao -TANDTC-BCA-BQP (2017), Thông tư liên

tịch 02/2017 về quy định việc phối hợp giữa cơ quan tiến hành tố tụng trong

thực hiện quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự về trả hồ sơ để điều tra bổ sung

do Viện kiểm sát nhân dân tối cao - Tòa án nhân dân tối cao - Bộ Công an - Bộ

Quốc phòng ban hành ngày 22/12/2017; Hiệu lực: 06/02/2018;

61. Viện kiểm sát nhân dân tối cao -TATC-BCA-BQP-BTC-BNN&PTNT (2018),

Quy định về phối hợp thi hành một số quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự về

khiếu nại, tố cáo do Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao - Chánh án

Tòa án nhân dân tối cao - Bộ trưởng Bộ Công an - Bộ Quốc phòng - Bộ Tài

chính - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành ngày 05/09/2018;

Hiệu lực: 19/10/2018;

62. Võ Khánh Vinh (Chủ biên) (2010), “Quyền con người – Tiếp cận đa ngành và

liên ngành Luật học”, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội;

63. Võ Khánh Vinh (Chủ biên) (2011), “Cơ chế bảo đảm và bảo vệ quyền con

người”, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội;

64. Võ Khánh Vinh (Chủ biên) (2012), “Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình sự

2003”, Nxb Tư pháp, Hà Nội;

65. Võ Khánh Vinh (Chủ biên) (2016), “Chính sách xây dựng pháp ) luật – Một

loại chính sách pháp luật và một số hình thức thực hiện chính sách pháp luật”,

Tạp chí Nhân lực Khoa học Xã hội số 07/2016;

Luận văn Thạc sĩ Luật hình sự và Tố tụng hình sự: Hoạt động bào chữa trong giai đoạn xét xử sơ thẩm từ thực tiễn thành phố Hà Nội

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HOÀNG KIM THOA

HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA TRONG GIAI ĐOẠN

XÉT XỬ SƠ THẨM TỪ THỰC TIỄN

THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ

LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

Hà Nội, 2019

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HOÀNG KIM THOA

HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA TRONG GIAI ĐOẠN

XÉT XỬ SƠ THẨM TỪ THỰC TIỄN

THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự

Mã số: 8.38.01.04

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

Hà Nội, 2019

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Chương 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG BÀO

CHỮA TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ

Chương 2

THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA TRONG GIAI ĐOẠN XÉT

XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Chương 3

YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ

BÀO CHỮA TRONG XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ

TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI

KẾT LUẬN

CÁC BÀI BÁO TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

Có thể bạn quan tâm

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Giới thiệu

Về chúng tôi

Việc làm

Quảng cáo

Liên hệ

Chính sách

Thoả thuận sử dụng

Chính sách bảo mật

Chính sách hoàn tiền

DMCA

Hỗ trợ

Hướng dẫn sử dụng

Đăng ký tài khoản VIP

093 303 0098

support@tailieu.vn

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi

Facebook

Youtube

TikTok