Luận văn Thạc sĩ Văn học: Đặc điểm nghệ thuật thơ Bùi Giáng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> Lê Thị Minh Kim<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT<br /> THƠ BÙI GIÁNG<br /> <br /> Chuyên ngành: LÝ LUẬN VĂN HỌC<br /> Mã số: 60 22 32<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC<br /> <br /> NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:<br /> TS. NGUYỄN HOÀI THANH<br /> <br /> Thành phố Hồ Chí Minh - 2009<br /> <br /> `<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI - MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU<br /> Bùi Giáng là một trường hợp đặc biệt và độc đáo của nền thi ca hiện đại<br /> Việt Nam cuối thế kỉ XX. Nhắc đến Bùi Giáng người ta nghĩ đến một hiện<br /> tượng mà cho đến tận hôm nay hãy còn đó rất nhiều vấn đề hấp dẫn vẫn chưa<br /> được tỏ tường.<br /> Các nhà phê bình chính thống hầu như ít “chạm” đến ông trong khi số<br /> lượng người yêu thích thơ ông lại rất đông đảo. Báo chí có ghi chép lại rằng<br /> đám tang của ông có tới hàng ngàn người tham dự, là một trong những đám<br /> tang lớn nhất kể từ sau năm 1975. Nhà thơ Huy Cận cũng có lần bày tỏ lòng<br /> yêu mến với Bùi thi sĩ:<br /> Đôi lời thăm bạn thơ<br /> Thăm tấm lòng tri kỷ<br /> Bao giờ đến bây giờ<br /> Tình thơ không hoen rỉ<br /> (Thân tình gửi anh Bùi Giáng)<br /> Dường như xưa nay độc giả yêu thơ ông, đến với thơ ông chỉ mới bằng<br /> tâm thế “kính nhi viễn chi” mà thôi. Ai cũng dễ dàng cảm nhận Bùi Giáng<br /> “rất Bùi Giáng”, Bùi Giáng rất “không giống ai”, thế nhưng cái bản chất Bùi<br /> Giáng rất riêng, rất độc đáo ấy là gì thì lại không mấy ai đủ tự tin để lý giải<br /> cặn kẽ. Chung quanh Bùi Giáng có vô số giai thoại đáng nhớ lại càng dễ<br /> khiến người ta cảm thấy mơ hồ khó nắm bắt.<br /> Trước nay đã có rất nhiều người viết về Bùi Giáng nhưng phần lớn đều<br /> là những bài viết tản mạn đăng báo hoặc đăng ở các tập san chuyên đề về Bùi<br /> <br /> `<br /> <br /> Giáng. Hiện nay vẫn chưa có một tài liệu nào nói đầy đủ về toàn bộ cuộc đời<br /> và tác phẩm của ông nói chung và nghiên cứu chuyên sâu về thơ Bùi Giáng<br /> nói riêng.<br /> Bùi Giáng là tác giả của khoảng sáu bảy mươi đầu sách đủ mọi thể loại,<br /> từ văn thơ cho đến dịch thuật, từ giới thiệu tác giả tác phẩm nước ngoài cho<br /> đến bàn luận về triết học phương Tây…<br /> Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu một số tập thơ của Bùi Giáng đã<br /> được xuất bản và lưu hành hợp pháp tại Việt Nam.<br /> Luận văn hướng tới xác định những cảm hứng chủ đạo và đặc điểm<br /> nghệ thuật thơ Bùi Giáng, góp phần đánh giá thơ Bùi Giáng- một thi sĩ được<br /> xem như một hiện tượng độc đáo trên thi đàn Việt Nam cuối thế kỷ XX.<br /> Nghiên cứu về Bùi Giáng quả là một thử thách không nhỏ nhưng chúng<br /> tôi thiết nghĩ đó cũng là điều nên làm để góp phần giải mã và giới thiệu một<br /> chân dung văn học rất đáng quan tâm của nền thơ ca Việt Nam cuối thế kỉ<br /> XX.<br /> Tìm hiểu ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT THƠ BÙI GIÁNG là cách<br /> chúng tôi chọn để mở một lối nhỏ trên hành trình tiếp cận thi sĩ tài hoa và dị<br /> biệt này.<br /> 2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ<br /> Khi tìm hiểu và khảo sát các nguồn tư liệu viết về Bùi Giáng, chúng tôi<br /> nhận thấy số lượng các công trình nghiên cứu về Bùi Giáng đã được công bố,<br /> xuất bản và hiện đang lưu hành hợp pháp ở Việt Nam không nhiều.<br /> Về luận văn, chúng tôi có dịp khảo sát được ba luận văn đã chọn Bùi<br /> Giáng làm đối tượng nghiên cứu, mỗi luận văn tiếp cận vấn đề ở những góc<br /> độ khác nhau. Trong luận văn tốt nghiệp của mình, với đề tài Bùi Giáng –<br /> <br /> `<br /> <br /> Một cuộc đời, một cõi thơ, năm 2000, Đinh Vũ Thùy Trang đã sống trong<br /> tiếng thơ Bùi Giáng bằng sự thẩm âm của một người mong mỏi là một khách<br /> tri âm. Luận văn biểu đạt những Ngổn ngang nỗi niềm tâm sự: yêu quê<br /> hương, tuổi thơ hồn nhiên, nỗi buồn, tình yêu… trong thơ ông. Bên cạnh đó,<br /> luận văn đã cảm thụ và lý giải quan niệm của nhà thơ về thế giới về con<br /> người, với một tiêu đề Khởi nguyên cõi tinh mật. Và cõi tinh mật trong thơ<br /> ông là gì? Là một thực tại đầy ắp nhiên giới, là thế giới của hoài niệm, chiêm<br /> bao, là nguyên lý mẹ, là kinh thơ? Tựu trung lại, luận văn đã đi đến một kết<br /> luận: cõi thơ u mật…thơ và ngôn ngữ của Bùi Giáng vốn viên mật , nhưng có<br /> lẽ “mẹ huyền nhiệm” là cõi tinh mật sâu kín chỉ sau Kinh thơ, mà ông sở dĩ<br /> có nguồn thơ thâm mật, trác tuyệt bởi nó đã được lấy từ cõi nguồn Phật giáo<br /> uyên nguyên (trang 52). Tất cả những nhận định, nghiên cứu trên của người<br /> viết giúp ta tiến thêm một bước khi thâm nhập vào cõi thơ Bùi Giáng. Luận<br /> văn tiếp theo mà chúng tôi khảo sát là luận văn cử nhân của tác giả Nguyễn<br /> Văn Quốc, với đề tài Đặc điểm nghệ thuật ngôn từ trong thơ Bùi Giáng. Ở<br /> luận văn này, phần gợi nhiều hứng thú nhất có lẽ chính là phần nghiên cứu về<br /> hình thức khẩu ngữ trong thơ Bùi Giáng. Đáng tiếc, phần này lại không được<br /> xây dựng thành một tiêu đề riêng và chưa được nghiên cứu sâu. Gần đây nhất<br /> là luận văn thạc sĩ với đề tài Thơ Bùi Giáng của tác giả Trương Thị Mỹ<br /> Phượng đã bảo vệ thành công vào năm 2007. Tác giả đã cố gắng bao quát một<br /> đề tài khá rộng là Thơ Bùi Giáng bằng việc đi sâu nghiên cứu hệ thống những<br /> đặc điểm về nội dung và nghệ thuật của thơ Bùi Giáng. Tuy nhiên, trong phần<br /> kết luận ở cuối công trình nghiên cứu, dường như tác giả cũng còn khá lúng<br /> túng và chưa đưa ra được một nhận định thực sự có sức nặng về một chân<br /> dung văn học độc đáo của văn học Việt Nam thế kỉ XX.<br /> Về sách, tính đến tháng 06 năm 2009, chúng tôi tiếp cận được với bốn<br /> cuốn sách viết về Bùi Giáng. Có hai cuốn sách viết về Bùi Thi Sĩ đã được<br /> <br /> `<br /> <br /> xuất bản cách đây vài năm và khá quen thuộc với những người quan tâm đến<br /> Bùi Giáng. Đó là cuốn Bùi Giáng trong tôi của tác giả Hồ Công Khanh, do<br /> Nhà xuất bản Văn nghệ Thành phố Hồ Chí Minh in năm 2005 và cuốn Bùi<br /> Giáng – thi sĩ kì dị của tác giả Trần Đình Thu do Nhà xuất bản Trẻ xuất bản<br /> năm 2005 và đã tái bản lần thứ hai.<br /> Tác giả Hồ Công Khanh hiện đang sinh sống tại Đà Nẵng, còn tác giả<br /> Trần Đình Thu sống tại TPHCM. Qua tiếp xúc và trò chuyện với hai tác giả<br /> này, chúng tôi có cơ hội hiểu thêm về họ, cũng như tiếp cận thêm nhiều thông<br /> tin về Bùi Giáng- con người mà họ rất quan tâm và dành nhiều tâm huyết để<br /> giới thiệu với độc giả khắp nơi. Tác giả Hồ Công Khanh tự nhận mình là<br /> người “cuồng si” Bùi Giáng và cũng là người có khá nhiều kỉ niệm riêng tư<br /> với Trung Niên Thi Sĩ khi Bùi Giáng còn tại thế. Bùi Giáng là người ảnh<br /> hưởng rất mạnh mẽ đến cuộc sống và cách sống của tác giả Bùi Giáng trong<br /> tôi. Hồ Công Khanh trong nhiều năm liền đã dày công sưu tầm, bảo quản gần<br /> như đầy đủ các tác phẩm của Bùi Giáng, thuộc đủ mọi thể loại, trong đó có cả<br /> những tài liệu chưa được xuất bản chính thức tại Việt Nam.Có thể nói không<br /> ngoa, ở Việt Nam bây giờ, Hồ Công Khanh là một trong số ít những người<br /> gìn giữ cái “thư viện riêng” về Bùi Giáng, bằng tất cả tấm lòng của mình với<br /> tiền nhân. Hồ Công Khanh hầu như chưa bao giờ vắng mặt trong những buổi<br /> lễ kỉ niệm, tưởng niệm về cố thi sĩ. Đây cũng là cách tác giả thể hiện sự kính<br /> trọng và ngưỡng mộ một tài năng độc đáo. Bên cạnh đó, Hồ Công Khanh còn<br /> là một nhà thư pháp có tiếng. Trong cuốn Bùi Giáng trong tôi, Hồ Công<br /> Khanh đã trổ tài viết thư pháp rất nhiều tác phẩm thơ Bùi Giáng. Còn tác giả<br /> Trần Đình Thu xuất thân là nhà báo, là cộng tác viên của nhiều tờ báo tại<br /> TPHCM. Sau cuốn Bùi Giáng- thi sĩ kì dị, Trần Đình Thu vẫn ấp ủ ý định sẽ<br /> có một công trình nghiên cứu sâu hơn về thi sĩ Bùi Giáng. Cả hai tác giả đều<br /> rất yêu mến con người và thơ ca của Bùi thi sĩ, hai cuốn sách ra đời đầu tiên<br /> <br />