VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
BÙI VĂN SƠN
VẬT LIỆU KIẾN TRÚC THẾ KỶ XV-XVIII
TẠI KHU VỰC CHÍNH ĐIỆN KÍNH THIÊN
(HOÀNG THÀNH THĂNG LONG)
QUA TÀI LIỆU KHAI QUẬT NĂM 2017-2019
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHẢO CỔ HỌC
Hà Nội, Năm 2021
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
BÙI VĂN SƠN
VẬT LIỆU KIẾN TRÚC THẾ KỶ XV-XVIII
TẠI KHU VỰC CHÍNH ĐIỆN KÍNH THIÊN
(HOÀNG THÀNH THĂNG LONG)
QUA TÀI LIỆU KHAI QUẬT NĂM 2017-2019
Ngành: KHẢO CỔ HỌC
Mã số: 8.22.90.17
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS TỐNG TRUNG TÍN
Hà Nội, Năm 2021
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................. 3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 4
4. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 4
5. Đóng góp của luận văn ............................................................................................... 5
6. Bố cục của luận văn .................................................................................................... 6
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VẬT LIỆU KIẾN TRÚC
THẾ KỶ XV-XVIII TẠI KHU VỰC CHÍNH ĐIỆN KÍNH THIÊN QUA CÁC ĐỢT
KHAI QUẬT 2017-2019 ....................................................................................................... 7
1.1.
Tổng quan tình hình phát hiện và nghiên cứu vật liệu kiến trúc thế kỷ XV-XVIII. 7
1.1.1. Những phát hiện và nghiên cứu trước năm 1954 ................................................. 7
1.1.2. Những phát hiện và nghiên cứu sau năm 1954 ................................................ 8
1.2. Tình hình phát hiện và nghiên cứu vật liệu kiến trúc thế kỷ XV-XVIII tại khu vực
Chính điện Kính Thiên qua các đợt khai quật ................................................................. 10
1.2.1.
Vài nét về tình hình nghiên cứu khu vực trung tâm và Chính điện Kính Thiên.. 10
1.2.2.
Khai quật ở khu vực điện Kính Thiên trong các năm 2017-2019 ....................... 13
1.2.2.1.
Vị trí khai quật ............................................................................................ 13
1.2.2.2 Tầng văn hóa và dấu tích kiến trúc tiêu biểu các thời kỳ trong đợt khai quật
thám sát từ 2017 đến 2019 ....................................................................................... 14
1.2.2.3. Các dấu tích kiến trúc phát hiện từ 2017-2019. .......................................... 17
1.2.2.4. Di vật và vật liệu xây dựng thế kỷ XV – XVIII năm 2017-2019 ................ 21
CHƯƠNG 2. VẬT LIỆU KIẾN TRÚC THẾ KỶ XV-XVIII TẠI KHU VỰC CHÍNH
ĐIỆN KÍNH THIÊN QUA CÁC ĐỢT KHAI QUẬT NĂM 2017-2019 ............................ 23
2.1.
Vật liệu kiến trúc thế kỷ XV-XVI ......................................................................... 23
2.1.1. Vật liệu đất nung ................................................................................................. 23
2.1.1.1.
Gạch ............................................................................................................ 23
2.1.1.2.
Ngói ............................................................................................................. 36
2.1.1.3.
Một số loại hình ngói khác .......................................................................... 48
2.1.1.4.
Trang trí kiến trúc ................................................................................... 49
2.1.2. Vật liệu xây dựng bằng đá .............................................................................. 52
2.1.1. Vật liệu gỗ ....................................................................................................... 53
2.1.3.1. Cột ............................................................................................................... 53
2.1.3.2. Hiện vật liên quan đến xà/dầm (梁) và hoành (桁-hành), rui (椽 -chuyên, 榑
-phục) ....................................................................................................................... 54
2.1.3.3. Cấu kiện thuộc cấu trúc đấu củng ............................................................... 57
2.2.
Vật liệu kiến trúc thế kỷ XVII-XVIII .................................................................... 59
2.2.1. Vật liệu đất nung ................................................................................................. 59
2.2.1.1.
Gạch ............................................................................................................ 59
2.2.1.2.
Ngói ............................................................................................................. 61
2.2.1.3.
Các loại hình trang trí kiến trúc .............................................................. 65
2.2.2. Vật liệu xây dựng bằng đá .................................................................................. 65
2.2.2.1.
Nhóm chân tảng có lỗ đặt cột đèn, cột đá ............................................... 65
2.2.2.2.
Nhóm chân tảng đặt chân cột ................................................................. 66
2.2.2.3.
Đá hình chữ nhật ..................................................................................... 67
2.2.2.4.
Đá cong ................................................................................................... 67
2.2.2.5.
Lan can đá ............................................................................................... 68
2.2.2.6.
Cối cửa .................................................................................................... 68
2.2.2.7.
Khẩu giếng .............................................................................................. 68
CHƯƠNG 3. ĐẶC TRƯNG VÀ GIÁ TRỊ CỦA VẬT LIỆU KIẾN TRÚC THẾ KỶ
XV-XVIII TẠI KHU VỰC CHÍNH ĐIỆN KÍNH THIÊN QUA CÁC ĐỢT KHAI QUẬT
2017-2019 ............................................................................................................................ 72
3.1 Đặc trưng vật liệu kiến trúc thế kỷ XV-XVIII tại khu vực điện Kính Thiên .......... 72
3.1.1 Đặc trưng vật liệu kiến trúc thế kỷ XV-XVI ......................................................... 73
3.1.1.1 Chất liệu và loại hình ................................................................................... 73
3.1.1.2. Hoa văn trang trí: ........................................................................................ 74
3.1.1.3. Kỹ thuật sản xuất ......................................................................................... 76
3.1.2 Đặc trưng vật liệu kiến trúc thế kỷ XVII-XVIII .................................................... 78
3.1.2.1 Chất liệu và loại hình ................................................................................... 78
3.1.2.2. Hoa văn trang trí .......................................................................................... 79
3.1.2.3. Kỹ thuật sản xuất ......................................................................................... 79
3.2. Giá trị của loại hình vật liệu kiến trúc tại khu vực điện Kính Thiên ..................... 80
3.2.1.
Góp phần tìm hiểu diện mạo kiến trúc thế kỷ XV-XVIII ..................................... 80
3.2.2.1.
Diện mạo kiến trúc Việt Nam thế kỷ XV-XVI ........................................... 81
3.2.2.2.
Diện mạo kiến trúc Việt Nam thế kỷ XVII-XVIII ...................................... 83
3.2.2.
Vật liệu kiến trúc thế kỷ XV-XVIII phản ánh tính chất, đặc trưng của khu di tích
Chính điện Kính Thiên .................................................................................................. 85
TÀI LIỆU TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................... 89