ĐẠI NGHÊNH
Tên Huyệt:
Đại = Chuyển động nhiều, chỉ động mạch; Nghênh: chỉ khí huyết hưng thịnh.
Huyệt là nơi giao hội của 2 đường kinh Dương minh (nhiều huyết nhiều khí), lại
nằm trên rãnh động mạch mặt, vì vậy gọi là Đại Nghênh (Trung Y Cương Mục).
Xuất Xứ:
Thiên ‘Hàn Nhiệt Bệnh’ (LKhu.21).
Tên Khác:
Đại Nghinh, Tu?y Khổng.
Đặc Tính:
+ Huyệt thứ 5 của kinh Vị.
+ Là nơi mạch của Thu? Dương Minh nhập vào và giao với Túc
Dương Minh để đi vào vùng xương mũi, má và lan tỏa vào răng.
+ Nơi kinh Vị chia làm 2 nhánh, 1 nhánh lên hàm trên và đến tận
góc trán, một nhánh xuống cổ và chân.
Vị Trí:
Cắn chặt răng lại, huyệt ở sát bờ trước cơ cắn và trên bờ dưới xương hàm dưới,
ngang một khoát ngón tay, ngay trên rãnh động mạch mặt.
Giải Phẫu:
Dưới da là bờ dưới cơ cười, cơ mút, sát bờ trước cơ cắn, rãnh động mạch mặt của
xương hàm dưới.
Thần kinh vận động cơ là các nhánh của dây thần kinh sọ não số VII và dây thần
kinh sọ não số V.
Da vùng huyệt chi phối bởi dây thần kinh sọ não số V.
Chủ Trị:
Trị răng đau, má sưng, mặt liệt, tuyến mang tai viêm.
Phối Huyệt:
1. Phối Khúc Trì (Đtr.11) + Quyền Liêu (Ttr.18) + Thính Hội (Đ.2) trị răng đau, sợ
lạnh (Thiên Kim Phương).
2. Phối (Thủ) Ngũ Lý (Đtr.13) + Tý Nhu (Đtr.14) trị lao hạch [loa lịch] (Thiên Kim
Phương).
3. Phối Quyền Liêu (Ttr.18) trị xoang đầu viêm, hoa mắt (Bách Chứng Phú).
4. Phối Hợp Cốc (Đtr.4) + Khúc Trì (Đtr.11) trị quai bị, sốt phát ban (Châm Cứu
Phùng Nguyên).
Châm Cứu:
Châm thẳng hoặc xiên về huyệt Giáp Xa - Ôn cứu 5 - 10 phút.
*Tham Khảo:
“Răng hàm dưới đau, nếu không sợ uống nước lạnh, chọn kinh thủ Dương Minh,
nếu sợ uống nước lạnh, chọn kinh túc Dương Minh [huyệt Đại Nghênh]”
(LKhu.26, 9).
GIÁP XA
Tên Huyệt:
2 bên má gọi là Giáp; Xương hàm dưới giống như bánh xe (xa). Huyệt ở vị trí chỗ
đó, nên gọi là Giáp Xa (Trung Y Cương Mục).
Tên Khác:
Cơ Quan, Khúc Nha, Quy? Sàng.
Xuất Xứ:
Thiên ‘Kinh Mạch’ (LKhu.10)
Đặc Tính:
+ Huyệt thứ 6 của kinh Vị.
+ Một trong ‘Thập Tam Quy? Huyệt’ (Quy? Sàng) dùng trị bệnh tâm thần.
Vị Trí:
Cắn chặt răng lại, huyệt ở trước góc hàm và ở trên bờ dưới xương hàm dưới 1
khoát ngón tay, đè vào chỗ trũng có ca?m giác ê tức.
Giải Phẫu:
Dưới da là cơ cắn, xương hàm dưới.
Thần kinh vận động cơ là nhánh thần kinh sọ não số V.
Da vùng huyệt chi phối bởi tiết đoạn thần kinh sọ não số V.
Tác Dụng:
Sơ phong, hoạt lạc, lợi răng khớp.
Chủ Trị:
Trị răng đau, liệt mặt, cơ nhai co rút, khớp hàm dưới viêm, tuyến mang tai viêm.
Phối Huyệt:
1. Phối Hợp Cốc (Đtr.4) + Thừa Tương (Nh.24) trị miệng cắn chặt (Châm Cứu Đại
Thành).
2. Phối Địa Thương (Vi.4) trị mắt lệch, miệng méo (Châm Cứu Tụ Anhï)
3. Phối Địa Thương (Vi.4) + Hợp Cốc (Đtr.4) + Thính Hội (Đ.2) + Thu?y Câu
(Đc.26) + Thừa Tương (Nh.24) trị mắt lệch, miệng méo (Loại Kinh Đồ Dực)
4. Phối Hợp Cốc (Đtr.4) + Thừa Tương (Nh.24) trị cấm khẩu (Loại Kinh Đồ Dực)
5. Phối Nhân Trung (Đc.26) bị trúng phong miệng sùi bọt (Thắng Ngọc Ca)
6. Phối Dũng Tuyền (Th.1) + Hành Gian (C.2) + Hợp Cốc (Đtr.4) + Nhị Gian
(Đtr.2) + Nội Đình (Vi.44) trị răng đau do ho?a (Trung Hoa Châm Cứu Học)
7. Phối Đại Nghênh (Vi.5) + Hợp Cốc (Đtr.4) + Thừa Tương (Nh.24) trị tu?y răng
viêm, nha chu viêm (Châm Cứu Học Thủ Sách).
8. Phối Ế Phong (Ttu.17) + Hợp Cốc (Đtr.4) trị amydale viêm cấp, quai bị (Châm
Cứu Học Thượng Hải).
9. Phối Hạ Quan (Vi.7) + Hợp Cốc (Đtr.4) + Nha Thống + Nội Đình (Vi.44) trị
răng đau (Châm Cứu Học Thượng Hải).
10. Phối Địa Thương (Vi.4) + Tinh Minh (Bq.1) trị liệt mặt, dây thần kinh VII
ngoại biên liệt (Châm Cứu Học Thượng Hải).
Châm Cứu:
Châm thẳng 0, 3 - 0, 5 thốn hoặc xiên tới huyệt Địa Thương (trị mặt liệt), hoặc
hướng mũi kim lên trên (trị cơ nhai bị co rút) hoặc hướng mũi kim về phía răng
đau (trị răng đau), ôn cứu 5 - 10 phút.
* *Tham Khảo:
(“Hàm (má) bị đau, châm kinh thủ Dương Minh [Thương Dương], châm xuất
huyết chỗ có thịnh mạch [ tức là huyệt Giáp Xa] (LKhu.26, 16).
(“Giáp Xa và Hạ Quan có tác dụng khác nhau: Giáp Xa thiên về trị bệnh ở khớp
hàm, răng hàm dưới, thần kinh hàm dưới. Hạ Quan thiên về trị bệnh ở khớp hàm
dưới, răng hàm trên, thần kinh hàm trên” (Thường Dụng Du Huyệt Lâm Sàng Phát
Huy).
