T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
177
MÔ HÌNH BIẾN CHỨNG NHIỄM KHUẨN Ở BỆNH NHI LƠ XÊ MI
CẤP DÒNG TỦY ĐIỀU TRỊ PHÁC ĐỒ MASPORE 2006
TẠI VIỆN HUYẾT HỌC TRUYỀN MÁU TRUNG ƯƠNG
Trần Thu Thủy1, Bùi Thị Vân Nga1, Hoàng Thị Hồng1,
Mai Lan1, Nguyễn Hồng Sơn1, Trần Quỳnh Mai1,
Nguyễn Thị Hương Giang1, Nguyễn Hà Thanh1
TÓM TẮT19
Phác đồ MASPORE 2006 là một phác đồ
hiệu quả trong điều trị lơ xê mi (LXM) cấp dòng
tủy ở trẻ em, đã được Bộ Y tế phê theo quyết
định số 1832/QĐ-BYT. Để hiểu rõ hơn về biến
chứng nhiễm khuẩn trong quá trình điều trị bằng
phác đồ này, chúng tôi thực hiện nghiên cứu này
với Mục tiêu: Mô tả mô hình biến chứng nhiễm
khuẩn ở bệnh nhi LXM cấp dòng tủy điều trị
bằng phác đồ Maspore tại Viện Huyết học –
Truyền máu Trung ương, giai đoạn từ 1/2019-
12/2022. Đối tượng: 148 bệnh nhi mặc Lơ xê mi
cấp dòng tủy, điều trị bằng phác đồ Maspore
2006 tại Viện Huyết học- Truyền máu Trung
ương từ tháng 1/2019 - tháng 12/2022. Phương
pháp nghiên cứu: Mô tả cắt ngang. Kết quả: Tỷ
lệ nam/nữ mắc LXM cấp dòng tủy khoảng 1,2/1
với độ tuổi trung bình là 8,4 tuổi. Khi điều trị hóa
chất, hầu hết bệnh nhân (97,6%) đều có biến
chứng nhiễm khuẩn với các mức độ khác nhau,
19,2% đợt điều trị gặp biến chứng nặng và
nghiêm trọng. Tỷ lệ nhiễm khuẩn huyết trong các
đợt điều trị khá cao, gặp nhiều ở đợt 1 với 14,1%,
đợt 4 với 23,5% và đợt 5 là 20,2%; tỷ lệ cấy máu
1Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương
Chịu trách nhiệm chính: Trần Thu Thủy
SĐT: 0902282824
Email: bsthuthuy@gmail.com
Ngày nhận bài: 24/07/2024
Ngày phản biện khoa học: 01/08/2024
Ngày duyệt bài: 30/9/2024
dương tính là 8,2%. Vi khuẩn gram âm chiếm tỷ
lệ cao nhất 56,4%, vi khuẩn gram dương và nấm
có tỷ lệ lần lượt là 22,2% và 21,4%. Trong các
tác nhân nhiễm khuẩn huyết, trực khuẩn mủ
xanh, E.coli, Klebsiella, tụ cầu vàng và nấm
Candida là những tác nhân gây nhiễm khuẩn
huyết phổ biến chiếm trên 60% tổng số trường
hợp; trong đó, trực khuẩn mủ xanh và nấm
Candida gây NKH chiếm tỷ lệ cao nhất lần lượt
là 19,8% và 18,3%. Kết luận: Hầu hết các đợt
điều trị đều có biến chứng nhiễm khuẩn với các
mức độ khác nhau, 19,2% đợt điều trị gặp biến
chứng nặng và nghiêm trọng. Tỷ lệ nhiễm khuẩn
huyết ở đợt 1 là 14,1%, đợt 4 -23,5% và đợt 5 -
20,2%; tỷ lệ cấy máu dương tính là 8,2%; vi
khuẩn gram âm là tác nhân gây bệnh chủ yếu
(56,4%).
Từ khóa: Lơ xê mi cấp dòng tủy, nhiễm
khuẩn huyết, nhiễm khuẩn, vi khuẩn, Viện Huyết
học - Truyền máu Trung ương
SUMMARY
PATTERNS OF INFECTIOUS
COMPLICATIONS IN PEDIATRIC
PATIENTS WITH ACUTE MYELOID
LEUKEMIA TREATED MASPORE
REGIMEN AT THE NATIONAL
INSTITUTE OF HEMATOLOGY AND
BLOOD TRANSFUSION
MASPORE 2006 regimen is an effective
regimen in the treatment of acute myeloid
leukemia in children, approved by the Ministry
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
178
of Health under Decision No. 1832/QD-BYT. To
better understand infectious complications during
treatment with this regimen, we conducted this
study with the Objective: to describe the model
of infectious complications in pediatric patients
with acute myeloid leukemia treated with the
Maspore regimen at the National Institute of
Hematology and Blood Transfusion, from
January 2019 to December 2022. Subjects: 148
pediatric patients with acute myeloid leukemia,
treated with the Maspore 2006 regimen at the
National Institute of Hematology and Blood
Transfusion from January 2019 to December
2022. Research method: Cross-sectional.
Results: The male/female ratio of acute myeloid
leukemia is about 1.2/1 with an average age of
8.4 years old. During chemotherapy, most
patients (97.6%) had infectious complications of
varying degrees, 19.2% of treatment courses had
severe and critical complications. The rate of
bacteremia in treatment courses was quite high,
occurring in the first course with 14.1%, the
fourth course with 23.5% and the fifth course
with 20.2%; the rate of positive blood cultures
was 8.2%. Gram-negative bacteria accounted for
the highest rate of 56.4%, gram-positive bacteria
and fungi had rates of 22.2% and 21.4%,
respectively. Among the agents of bacteremia,
Pseudomonas aeruginosa, E.coli, Klebsiella,
Staphylococcus aureus and Candida were the
common agents causing bacteremia, accounting
for over 60% of the total number of cases. Of
which, Pseudomonas aeruginosa and Candida
caused NK with the highest rates of 19.8% and
18.3%, respectively. Conclusion: Most treatment
courses had infectious complications of varying
degrees, 19.2% of treatment courses had severe
and critical complications. The rate of sepsis in
the first course was 14.1%, in the fourth course -
23.5% and in the fifth course -20.2%; the rate of
positive blood cultures was 8.2%; gram-negative
bacteria were the main causative agents (56.4%).
Keywords: Acute myeloid leukemia (AML),
sepsis, infections, NIHBT
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Lơ xê mi cấp là bệnh ác tính phổ biến ở
trẻ em, chiếm khoảng 30% số các ca bệnh
ung thư mới được chẩn đoán ở BN dưới 16
tuổi. Theo viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ
báo cáo tỷ lệ gần 7/1.000.000 trẻ em mắc
mới mỗi năm trong khoảng thời gian từ
2014-2020 và số ca mắc mới tăng khoảng
0,7% mỗi năm1. Trong đó lơ xê mi cấp dòng
lympho chiếm khoảng 75%, lơ xê mi cấp
dòng tủy chiếm khoảng 20%, còn lại là các
thể khác hay các dạng hiếm gặp hơn. Phác đồ
MASPORE 2006 được chấp thuận của Bộ Y
tế Việt Nam để điều trị bệnh lơ xê mi cấp
dòng tủy ở bệnh nhi, bao gồm 1 đợt điều trị
tấn công, 3 hoặc 4 đợt điều trị củng cố tùy
theo nhóm nguy cơ. Phác đồ có những hóa
chất: Daunorubicin, Cytarabine, Etoposid,
Fludarabine gây diệt tủy sâu và mạnh, đem
lại tỷ lệ lui bệnh cao; tuy nhiên đồng hành
với hiệu quả là nguy cơ cao bị biến chứng
nhiễm khuẩn. Nhiễm khuẩn nghiêm trọng, đe
dọa tính mạng vẫn là nguyên nhân chính gây
tử vong và thất bại điều trị ở nhóm bệnh
nhân này. Do vậy, chúng tôi làm đề tài
nghiên cứu: “Mô hình biến chứng nhiễm
khuẩn ở bệnh nhi lơ xê mi cấp dòng tủy điều
trị phác đồ Maspore 2006 tại Viện Huyết học
-Truyền máu trung ương” với mục tiêu: Mô
tả mô hình biến chứng nhiễm khuẩn ở bệnh
nhi LXM cấp dòng tủy điều trị bằng phác đồ
Maspore tại Viện Huyết học – Truyền máu
Trung ương, giai đoạn từ 1/2019-12/2022.
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
179
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng và thời gian nghiên cứu
148 BN được chẩn đoán mới lơ xê mi
cấp dòng tủy tại Viện Huyết học- Truyền
máu Trung ương trong thời gian từ tháng 1
năm 2019 đến tháng 12 năm 2022.
Tiêu chuẩn lựa chọn: Bệnh nhân dưới
16 tuổi, mới được chẩn đoán lơ xê mi cấp
dòng tủy theo tiêu chuẩn của WHO 2016, gia
đình BN chấp nhận điều trị hóa chất và tự
nguyện đồng ý tham gia nghiên cứu.
Tiêu chuẩn loại trừ: Bệnh nhân không
điều trị hóa chất, Lơ xê mi cấp thứ phát, lơ
xê mi cấp kiểu hình hỗn hợp (MPAL), lơ xê
mi cấp thể M3 (APL), bệnh nhân có các bệnh
lý di truyền bẩm sinh đi kèm như hội chứng
Down, Fanconi…
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả
cắt ngang.
Chọn mẫu: Toàn bộ. Tất cả các BN thỏa
mãn tiêu chuẩn lựa chọn được đưa vào
nghiên cứu, điều trị hóa chất theo phác đồ
Maspore 2006
Nội dung nghiên cứu, tiêu chuẩn:
Tình trạng nhiễm khuẩn: Mỗi đợt sốt
hoặc sự hiện diện của các triệu chứng nhiễm
khuẩn đều được xem xét và một loạt dữ liệu
được thu thập cho từng đợt nhiễm khuẩn
riêng biệt. Sốt được định nghĩa khi nhiệt độ ≥
38,3°C hoặc ≥ 38,0°C kéo dài ít nhất 1 giờ.
- Tiêu chuẩn đánh giá nhiễm trùng: chẩn
đoán nhiễm trùng các vị trí theo tiêu chuẩn
của Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa
nhiễm khuẩn Hoa Kỳ 2.
- Quy trình cấy khuẩn/cấy nấm được
thực hiện theo qui trình chuẩn của khoa Vi
sinh, Viện Huyết học - Truyền máu Trung
ương: khi bệnh nhân có sốt hoặc có dấu hiệu
nghi ngờ nhiễm khuẩn máu (rét run, tụt huyết
áp, nổi vân tím…), bác sĩ chỉ định cấy máu
(cấy khuẩn/ nấm) tại 2 vị trí khác nhau, mẫu
bệnh phẩm được vận chuyển lên khoa Vi
sinh, tại đây bệnh phẩm được đưa vào máy
cấy máu tự động:
+ Trường hợp 1: máy báo chai cấy Âm
tính sau khi ủ ấm 5-7 ngày -> trả kết quả âm
tính
+ Trường hợp 2: Máy báo chai cấy
Dương tính -> tiến hành Nhuộm soi, cấy
chuyển BA, Chrom (ủ ấm ở 35-37*C/24h):
• Có vi sinh vật phát triển -> làm định
danh vi khuẩn/ vi nấm và kháng sinh đồ;
• Nếu không có vi sinh vật phát triển ->
cấy chuyển CA (ủ ấm ở 35-37*C/CO2) hoặc
SAB -> có VSV phát triển-> tiến hành định
danh, làm kháng sinh đồ: nếu không có VSV
phát triển -> trả kết quả âm tính.
Tác nhân gây bệnh, khi được xác định,
được phân loại là vi khuẩn (Gram dương,
Gram âm hoặc loại khác), nấm (các
loài Candida , các loài Aspergillus hoặc loại
khác).
Xử lý số liệu: Các dữ liệu thu thập được
xử lý theo phương pháp thống kê y học với
phần mềm SPSS 20.0.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung nhóm bệnh nhi
nghiên cứu
3.1.1. Tuổi
Bảng 3.1: Phân nhóm BN theo tuổi
Nhóm tuổi
Số BN
Tỉ lệ (%)
<5 tuổi
36
24,3%
5 đến < 10 tuổi
53
35,8%
≥ 10 tuổi
59
39,9%
Tuổi trung bình (n=148)
8,4 ± 4,2
Nhận xét: Nhóm BN ≥10 tuổi chiếm tỉ lệ cao nhất với 39,9%; nhóm <5 tuổi chiếm tỉ lệ
thấp nhất với 24,3%.
KỶ YẾU CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH HUYẾT HỌC - TRUYỀN MÁU
180
3.1.2. Giới
Biểu đồ 1: Phân nhóm BN theo giới
Nhận xét: Tỉ lệ BN nam lớn hơn tỉ lệ BN nữ, tỉ lệ nam /nữ là 1,2/1 (83/65)
3.2. Tỷ lệ nhiễm khuẩn của bệnh nhi khi điều trị hóa chất
3.2.1. Mức độ nhiễm khuẩn
Bảng 3.2: Mức độ nhiễm khuẩn trong các đợt điều trị hóa chất
Độ 0
Độ 1
Độ 2
Độ 3
n
Tỷ lệ %
n
Tỷ lệ %
n
Tỷ lệ %
n
Tỷ lệ %
n
Tỷ lệ %
Đợt 1, n=148
0
0
92
62,1
20
13,5
32
21,7
4
2,7
Đợt 2, n=142
6
4,2
115
80,9
8
5,7
12
8,5
1
0,7
Đợt 3, n=137
10
7,3
108
78,9
8
5,8
10
7,3
1
0,7
Đợt 4, n=132
0
0
82
62,1
9
6,8
37
28,1
4
3,0
Đợt 5, n=98
0
0
65
66,3
8
8,2
24
24,4
1
1,1
Tổng, n=657
16
2,4
462
70,3
53
8,1
115
17,5
11
1,7
Nhận xét: Trong nghiên cứu của chúng tôi, 97,6% đợt điều trị có bất kỳ biến chứng
nhiễm khuẩn ở các mức độ khác nhau và nhiễm khuẩn nặng được quan sát thấy ở khoảng
19,2% số đợt điều trị.
3.2.2. Các vị trí nhiễm khuẩn thường gặp
Biểu đồ 3.2: Các vị trí nhiễm khuẩn thường gặp
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 544 - th¸ng 11 - QuyỂN 1 - sè ĐẶC BIỆT - 2024
181
Nhận xét: Tỷ lệ nhiễm khuẩn huyết đợt 1
là 14,1%, đợt 4 là 23,5% và đợt 5 là 20,2%.
Tỷ lệ viêm phổi đợt 1 - 6,1%, đợt 4 8,4%,
đợt 5 8,1%. Tỷ lệ loét miệng độ 3 ở đợt 1-
4,1%, đợt 4 - 5,3%, đợt 5 - 4,1%. Vị trí
nhiễm khuẩn khác ở đợt 1 có 5 trường hợp
viêm tai giữa, 1 trường hợp apxe ruột thừa, 3
trường hợp viêm tuyến nước bọt; đợt 4 có 1
trường hợp bị apxe gan do nấm.
3.2.3. Bệnh phẩm nuôi cấy
Bảng 3.3: Tỷ lệ loại bệnh phẩm được nuôi cấy
Vị trí
n
Tỷ lệ %
Máu
1537
94,95
Đờm
22
1,37
Phân
26
1,62
Dịch họng
12
0,75
Dịch não tủy
3
0,19
Nước tiểu
9
0,56
Dịch khác
9
0,56
Tổng
1596
100
Nhận xét: Trong số các bệnh phẩm được sử dụng để nuôi cấy và phân lập vi khuẩn, máu
là bệnh phẩm chủ yếu, phổ biến chiếm tỷ lệ cao nhất 94,95%.
3.3. Tác nhân gây bệnh
3.3.1. Kết quả nuôi cấy bệnh phẩm máu
Biểu đồ 3.3: Tỷ lệ nuôi cấy máu
Nhận xét: Trong nghiên cứu của chúng tôi, trong số 1537 trường hợp cấy máu, có 126
trường hợp tỷ lệ cấy máu phát hiện ra vi khuẩn là 8,2%.
3.3.2. Tác nhân nhiễm khuẩn huyết phân lập được
Biểu đồ 3.4: Tỷ lệ loại vi khuẩn phân lập được