HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT QUỐC TẾ THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ XX VÀ ĐÀO TẠO Y KHOA LIÊN TỤC Y HỌC CỔ TRUYỀN 2024
16
MỐI LIÊN QUAN GIỮA CÁC HỘI CHỨNG BỆNH Y HỌC CỔ TRUYỀN
VÀ GIAI ĐOẠN BỆNH, MỨC ĐỘ BỆNH THEO THANG ĐIỂM SCORAD
TRÊN NGƯỜI BỆNH VIÊM DA CƠ ĐỊA
Nguyễn Thị Thùy Dung1, Ngô Thị Bạch Yến1, Trần Thu Nga1
TÓM TẮT2
Mục tiêu: Khảo sát mối liên quan giữa các
hội chứng bệnh Y học cổ truyền và giai đoạn
bệnh, mức độ bệnh theo thang điểm SCORAD
trên người bệnh Viêm da cơ địa. Đối tợng và
phơng pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt
ngang phân tích được tiến hành trên tất cả người
bệnh Viêm da cơ địa đến khám và điều trị tại
khoa Khám bệnh – Bệnh viện Y học cổ truyền
TP. Hồ Chí Minh trong thời gian từ tháng
01/2023 đến tháng 05/2023 được khảo sát thông
qua bảng câu hỏi. Kết quả: Trong thời gian
nghiên cứu, 51 người bệnh Viêm da cơ địa đến
khám được chẩn đoán hội chứng Phong huyết táo
(chiếm tỷ lệ 63%), Phong nhiệt (27%) và Thấp
nhiệt (10%). Về giai đoạn bệnh, có 12% người
bệnh đến khám ở giai đoạn cấp tính, 23% ở giai
đoạn bán cấp và 65% ở giai đoạn mạn tính.
Trong đó, ở giai đoạn bán cấp phần lớn người
bệnh là có hội chứng Phong nhiệt (75%) và ở giai
đoạn mạn tính đa số được chẩn đoán Phong
huyết táo (91%). Có sự khác biệt có ý nghĩa
thống kê (p < 0,05) về mối liên quan giữa các
giai đoạn bệnh của VDCĐ theo Y học hiện đại và
các hội chứng bệnh Y học cổ truyền. Dựa trên
thang điểm SCORAD, người bệnh Viêm da cơ
1Khoa Y học Cổ truyền, Đại học Y Dược Thành
phố Hồ Chí Minh
Chịu trách nhiệm chính: Trần Thu Nga
Email: ttnga@ump.edu.vn
Ngày nhận bài: 28.6.2024
Ngày phản biện khoa học: 1.7.2024
Ngày duyệt bài: 2.8.2024
địa có mức độ bệnh trung bình chiếm 49%, mức
độ nặng chiếm 33%, mức độ nhẹ chiếm 18%.
Mối liên quan giữa mức độ bệnh theo thang điểm
SCORAD với chẩn đoán các hội chứng bệnh Y
học cổ truyền (phong nhiệt, thấp nhiệt, phong
huyết táo) trên người bệnh Viêm da cơ địa là sự
khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).
Kết luận: Có mối liên quan giữa các giai đoạn
bệnh theo Y học hiện đại và các hội chứng bệnh
Y học cổ truyền trên người bệnh Viêm da cơ địa.
Trong đó, người bệnh ở giai đoạn bán cấp phần
lớn là có hội chứng Phong nhiệt và giai đoạn mạn
tính đa số được chẩn đoán Phong huyết táo. Tuy
nhiên, không thấy mối liên quan giữa các hội
chứng Y học cổ truyền và mức độ bệnh theo
thang điểm SCORAD trên người bệnh Viêm da
cơ địa.
Từ khóa: Viêm da cơ địa, thang điểm
SCORAD, hội chứng bệnh YHCT.
SUMMARY
THE RELATIONSHIP BETWEEN
TRADITIONAL MEDICAL
SYDROLOGY AND DISEASE STAGES,
DISEASE SEVERE ACCORDING TO
THE SCORAD SCORE IN ATOPIC
DERMATITIS PATIENTS
Objectives: Survey the correlation between
the syndromes of traditional medicine with
disease stages, disease severity according to the
SCORAD scale in atopic dermatitis patients.
Subjects and Methods: A cross – sectional
study with analysis was conducted on all patients
with Atopic dermatitis who presented for
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
17
examination and treatment at the Outpatient
Department of Ho Chi Minh City Traditional
Medicine Hospital between January 2023 and
May 2023. Data was collected through
questionnaires. Results: During the research
period, 51 patients with Atopic dermatitis who
came to the hospital were diagnosed with 63% of
the syndrome of Blood deficiency and Wind-
dryness, Wind-heat (27%), and Phlegm-heat
(10%). Regarding the disease stage, 12% of
patients came for examination in the acute stage,
23% in the subacute stage, and 65% in the
chronic stage. Of these, most patients in the
subacute phase have Wind-heat syndrome (75%),
and in the chronic phase, the majority are
diagnosed with Blood deficiency and Wind-
dryness Syndrome (91%). Using the SCORAD
scale, the severity of atopic dermatitis in these
patients was categorized as follows: moderate
(49%), severe (33%), and mild (18%).
Conclusions: There is a relationship between the
stages of the disease according to Modern
Medicine and the syndromes of Traditional
Medicine in Atopic Dermatitis patients. In that,
most patients in the subacute stage have Wind-
Heat syndrome, and in the chronic stage, the
majority are diagnosed with Wind-Blood
Dryness. However, no significant association
was found between Traditional Medicine
syndromes and disease severity as measured by
the SCORAD scale in these patients.
Keywords: Atopic dermatitis, SCORAD
score, Syndrome of traditional medicine
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Viêm da cơ địa (Atopic Dermatitis) là
một bệnh lý da viêm mạn tính thường hay tái
phát, với triệu chứng ngứa dữ dội, gặp ở mọi
lứa tuổi. Theo thống kê tại các nước phát
triển, Viêm da cơ địa chiếm 30% ở trẻ em và
10% ở người lớn. Bệnh đặc trưng bởi sang
thương sẩn mảng hồng ban, mụn nước, ngứa
dữ dội, bề mặt sang thương rỉ dịch, đóng
mài, có thể có những vết cào gãi hay lichen
hóa do thường xuyên cào gãi. Bệnh gây ảnh
hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống, các
hoạt động xã hội, công việc cũng như tài
chính của người bệnh và gia đình. Do đó,
việc nâng cao các phương pháp chẩn đoán,
đánh giá đúng mức độ của bệnh để điều trị
hợp lý rất được quan tâm. Trong đó, thang
điểm SCORAD là thang điểm đánh giá mức
độ nghiêm trọng của bệnh thông qua các
triệu chứng chủ quan được sử dụng phổ biến
nhất trong Viêm da cơ địa [7].
Hiện nay, nhiều nghiên cứu cho thấy việc
kết hợp các phương pháp Y học cổ truyền
(YHCT) và Y học hiện đại (YHHĐ) trong
việc điều trị Viêm da cơ địa mang lại hiệu
quả đáng kể, giảm diện tích tổn thương và
mức độ ngứa, đồng thời cải thiện chất lượng
cuộc sống cho người bệnh. Trong YHCT,
việc chẩn đoán và điều trị bệnh được cá thể
hóa thông qua quá trình chẩn đoán hội chứng
bệnh, trước khi đưa ra pháp trị phù hợp cho
người bệnh. Do đó, chẩn đoán sớm và chính
xác hội chứng bệnh YHCT đóng vai trò quan
trọng. Bên cạnh đó, kết hợp với đánh giá
mức độ bệnh theo thang điểm SCORAD sẽ
giúp việc điều trị YHHĐ và YHCT được rõ
ràng, chính xác hơn, góp phần nâng cao hiệu
quả điều trị. Tuy nhiên, vẫn chưa có nghiên
cứu nào chỉ ra mối liên quan giữa các hội
chứng bệnh YHCT với mức độ bệnh theo
thang điểm SCORAD trên người bệnh Viêm
da cơ địa. Vì vậy, chúng tôi thực hiện nghiên
cứu này để đánh giá mối liên quan giữa các
hội chứng bệnh YHCT với giai đoạn bệnh và
mức độ bệnh theo thang điểm SCORAD trên
người bệnh Viêm da cơ địa.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT QUỐC TẾ THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ XX VÀ ĐÀO TẠO Y KHOA LIÊN TỤC Y HỌC CỔ TRUYỀN 2024
18
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tợng nghiên cứu
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn mẫu
- Người bệnh được chẩn đoán Viêm da
cơ địa theo tiêu chuẩn Hanifin và Rajka năm
2014, từ đủ 18 tuổi trở lên, đồng ý tham gia
nghiên cứu.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
- Người bệnh có các rối loạn về da khác.
- Người từ chối tham gia hoặc không có
khả năng hoàn thành 100% bảng câu hỏi.
2.2. Phơng pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu
cắt ngang phân tích
2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu: Tất cả người
bệnh Viêm da cơ địa đến khám và điều trị tại
Khoa khám bệnh – Bệnh viện Y học cổ
truyền Thành phố Hồ Chí Minh trong thời
gian nghiên cứu (từ tháng 01/2023 đến tháng
05/2023).
2.3. Định nghĩa biến số
Giai đoạn bệnh: biến danh định, gồm 3
giá trị:
- Giai đoạn cấp: Sẩn mảng hồng ban,
mụn nước, rỉ dịch.
- Giai đoạn bán cấp: Hồng ban, tróc vảy,
đóng mài.
- Giai đoạn mạn tính: Vùng da tổn
thương sậm màu hơn, tăng sừng, lichen hóa.
Thang điểm SCORAD (Scoring Atopoc
Dermatitis): biến định lượng, được tính
thông qua 3 yếu tố
- Độ lan rộng của tổn thương (A): Đánh
giá phần trăm (%) diện tích tổn thương dựa
vào quy luật số 9. A có giá trị từ 0 đến 100.
- Mức độ tổn thương (B): Dựa trên tổng
điểm của 6 triệu chứng hồng ban, phù/sẩn,
tiết dịch/mài, xước da, liken hóa, khô da
(vùng da thường). Các triệu chứng trên được
tính theo thang điểm từ 0-3 điểm với mức độ
từ không đến nhẹ, vừa, nặng. B có giá trị từ 0
đến 18.
- Mức độ ngứa và mất ngủ trung bình
trong 3 ngày đêm gần nhất (C): Thang điểm
0-10 cho mỗi triệu chứng. C có giá trị từ 0
đến 20.
- Công thức tính: SCORAD = A/5 +
7B/2 + C. Như vậy, SCORAD có giá trị từ 0
đến 103 điểm
Mức độ bệnh phân loại dựa theo thang
điểm SCORAD: biến thứ tự, có 3 giá trị:
- Nhẹ: SCORAD <25 điểm
- Trung bình: SCORAD = 25-50 điểm
- Nặng: SCORAD >50 điểm
Hội chứng bệnh YHCT: biến danh định,
chẩn đoán dựa vào lý luận YHCT, các triệu
chứng sang thương da và ngứa là bắt buộc
phải có, gồm 3 giá trị:
- Phong nhiệt (Da hơi đỏ, ngứa, nổi mụn
nước. Ngứa gãi chảy nước, nhưng ít loét,
lưỡi đỏ, rêu vàng mỏng, mạch phù sác).
- Thấp nhiệt (Da hồng đỏ, nóng rát,
ngứa. Có mụn nước từng đám, kết vảy. Mụn
nước loét, chảy nước vàng, lầy. Toàn thân
chán ăn, mệt mỏi, tiêu bón, tiểu ít sậm màu,
rêu lưỡi vàng nhày, mạch hoạt sác).
- Phong huyết táo (Da dày, khô, thô sần,
sạm nhạt. Có mụn nước, hay xuất hiện ở đầu,
mặt, cổ chân, khuỷu tay, đầu gối. Ngứa rất
nhiều, từng cơn, ngứa tăng vào ban đêm và
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
19
lúc nóng. Chất lưỡi nhợt, rêu lưỡi trắng,
mạch trầm tế hoặc trầm hoãn).
Phương pháp tiến hành
Bước 1: Phỏng vấn tất cả người bệnh đã
được chẩn đoán Viêm da cơ địa và đồng ý
tham gia nghiên cứu theo phiếu khảo sát.
Bước 2: Ghi nhận thông tin biến số nền,
giai đoạn bệnh, thang điểm SCORAD và
mức độ bệnh trên đối tượng nghiên cứu,
được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa
YHCT có chứng chỉ hành nghề và ít nhất 5
năm kinh nghiệm khám chữa bệnh.
Bước 3: Chẩn đoán các hội chứng bệnh
YHCT, được thực hiện bởi bác sĩ chuyên
khoa YHCT có chứng chỉ hành nghề và ít
nhất 5 năm kinh nghiệm khám chữa bệnh.
Bước 4: Xác định mối liên quan giữa các
hội chứng bệnh YHCT thường gặp với mức
độ bệnh theo thang điểm SCORAD trên
người bệnh Viêm da cơ địa.
Sơ đồ 1. Lưu đồ mô tả quy trình nghiên cứu
2.4. Xử lí số liệu
Phỏng vấn và thu thập thông tin cơ bản,
biến số nghiên cứu của người bệnh bằng
Phiếu khảo sát. Nhập dữ liệu bằng phần mềm
epidata 3.1. Xử lí số liệu bằng phần mềm
Stata 14.0
Thống kê phân tích: dùng phép kiểm Chi
bình phương (χ2) (hoặc phép kiểm chính xác
Fisher) để kiểm định mối liên quan giữa hội
chứng bệnh YHCT và giai đoạn bệnh, mức
độ bệnh VDCĐ dựa trên thang điểm
SCORAD .
2.5. Y đức
Đề tài đã được thông qua Hội đồng đạo
đức Y sinh học Đại học Y dược TP. HCM
theo quyết định số 11/HĐĐĐ-ĐHYD ngày
09/01/2023.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT QUỐC TẾ THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ XX VÀ ĐÀO TẠO Y KHOA LIÊN TỤC Y HỌC CỔ TRUYỀN 2024
20
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Từ tháng 01/2023 đến tháng 05/2023 với
51 người bệnh Viêm da cơ địa đến khám và
điều trị tại Khoa khám bệnh – Bệnh viện Y
học cổ truyền TP. Hồ Chí Minh, sau khi khảo
sát thu được kết quả như sau:
3.1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu
Bảng 1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu (N = 51)
Đặc điểm
Phân loại
Tần số (n)
Tỷ lệ (%)
Giới tính
Nam
15
29%
Nữ
36
71%
Tuổi
48,24 ± 20,22#
Nghề nghiệp
Công nhân viên chức
13
25%
Sinh viên
7
14%
Lao động tay chân
10
20%
Khác
21
41%
Nơi cư trú
Tỉnh
6
12%
Thành phố
45
88%
# Trung bình ± độ lệch chuẩn
Trong mẫu nghiên cứu, người bệnh nữ
chiếm ưu thế (71%) gấp 2,4 lần so với người
bệnh nam. Độ tuổi trung bình là 48,24 ±
20,22, trong đó tuổi nhỏ nhất là 19 tuổi, lớn
nhất là 90 tuổi. Tỷ lệ người bệnh công nhân
viên chức chiếm 25% và đa số các đối tượng
sống ở thành phố (88%).
3.2. Giai đoạn bệnh, mức độ bệnh
thang điểm SCORAD
Bảng 2. Giai đoạn bệnh, mức độ bệnh theo thang điểm SCORAD của bệnh nhân Viêm
da cơ địa (N=51)
Tần số (n)
Tỷ lệ (%)
Cấp tính
6
12%
Bán cấp
12
23%
Mạn tính
33
65%
Nhẹ
9
18%
Trung bình
25
49%
Nặng
17
33%
Kết quả nghiên cứu ghi nhận người bệnh Viêm da cơ địa đến khám bệnh phần lớn có mức
độ bệnh trung bình theo thang điểm SCORAD (chiếm 49%) và ở giai đoạn mạn tính (chiếm
65%).