Ụ
Ụ
M C L C
ộ N i dung Trang
ệ ữ ư ả ủ ố ớ ườ ộ 1 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
I.
Ở Ầ
Ầ
PH N M Đ U
ể ủ ề ả ủ ử ấ ộ ị ư ả ắ Trong l ch s phát tri n c a n n s n xu t xã h i,ch nghĩa t b n g n
ủ ả ớ ự ư ể ề ấ ả li n v i s phát tri n ngày càng cao c a s n xu t hàng hóa. Nh ng s n xu t t ấ ư
ớ ả ỉ ề ủ ấ ả ơ ộ ả b n ch nghĩa khác v i s n xu t hàng hóa gi n đ n không ch v trình đ mà
ả ề ấ ữ ế ệ ấ ạ ộ ớ còn khác c v ch t n a. Trên vũ đài kinh t , xu t hi n m t lo i hàng hóa m i
ề ệ ứ ứ ộ ộ ở là hàng hóa s c lao đ ng. Khi s c lao đ ng tr thành hàng hóa thì ti n t mang
ư ả ệ ả ệ ề ắ ấ ấ ớ ớ hình thái t b n và g n li n v i nó là quan h s n xu t m i xu t hi n: quan h ệ
ữ ư ả ớ ườ ấ ủ ự ệ ố ư gi a nhà t b n v i ng i làm thuê. Th c ch t c a m i quan h này là nhà t
ư ủ ị ặ ị ặ ư ế ạ ả b n chi m đo t giá tr th ng d c a công nhân làm thuê. Giá tr th ng d là
ậ ủ ố ồ ư ả ấ ộ ngu n g c hình thành nên thu nh p c a các nhà t b n và các giai c p bóc l t
ư ả ậ ổ ủ trong ch nghĩa t ấ b n. Chính vì v y đã gây bao b t bình, đã làm n ra bao nhiêu
ủ ứ ả ộ ờ cu c bãi công, đình công c a công nhân trong quá kh đòi gi m gi làm và tăng
ề ươ ờ ả ướ ti n l ể ng đ bây gi chúng ta đ ượ ưở c h ng thành qu tr ể c đây. Đ làm rõ
ể ể ệ ứ ồ ủ ộ ờ nguyên do c a các cu c bãi công trong quá kh đ ng th i cũng là đ th hi n
ế ơ ủ ế ệ ớ ướ ự ề ọ ố lòng bi t n c a em v i các th h đi tr c, em đã l a ch n đ tài : “ M i quan
ệ ữ ư ả ủ ớ ườ ộ ”. h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
ế ủ ầ Bài vi ồ t c a em g m 4 ph n:
ở ầ ầ I. Ph n m đ u
ầ ộ II. Ph n n i dung
ế ầ ậ III.Ph n k t lu n
ệ ả IV. Tài li u tham kh o
ệ ữ ư ả ủ ố ớ ườ ộ 2 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
ầ ế ậ ủ ể ề ế ắ ắ Trong l n vi t này bài ti u lu n c a em ch c ch n còn nhi u khi m
ậ ượ ế ủ ề ế ầ khuy t. Em kính mong nh n đ c nhi u ý ki n phê bình c a các th y cô giáo đ ể
ệ ố ơ ữ ể ầ ế em có th hoàn thi n t t h n trong nh ng l n vi t sau. Em cũng xin chân thành
ỡ ủ ế ị ố ả ơ ự c m n s giúp đ c a cô giáo Vũ Th Qu Anh đã giúp em hoàn thành t t bài
ể ậ ti u lu n này.
Ầ Ộ II. PH N N I DUNG
ề ệ
ự
ư ả
ể 1. S chuy n hóa ti n t
thành t
b n
ủ ư ề ả ẩ ố ồ ờ Ti n là s n ph m cu i cùng c a l u thông hàng hóa, đ ng th i cũng là
ủ ư ả ọ ư ả ể ệ ứ ể ầ ầ ệ hình th c bi u hi n đ u tiên c a t b n. M i t ề b n lúc đ u đ u th hi n d ướ i
ộ ố ề ấ ị ư ề ả ả ư ả hình thái m t s ti n nh t đ nh. Nh ng b n thân ti n không ph i là t b n, nó
ỉ ở ư ả ấ ị ề ệ ượ ể ch tr thành t b n trong đi u ki n nh t đ nh, khi chúng đ c dùng đ bóc l ộ t
ủ ườ ư ế ề ả ơ ỉ ộ ứ s c lao đ ng c a ng i khác. N u trong l u thông hàng hóa gi n đ n, ti n ch là
ề ườ ượ ứ ề ậ ti n thông th ng, đ c v n hành theo công th c HTH (hàng – ti n – hàng),
ồ ề ạ ủ ự ể ề nghĩa là s chuy n hóa c a hàng hóa thành ti n, r i ti n l i thành hàng hóa. Ở
ề ỉ ươ ể ạ ớ ệ ụ ư đây ti n ch là ph ng ti n đ đ t t ề i m c đích bên ngoài l u thông. Thì ti n
ư ả ứ ứ ề ề ậ trong t b n v n hành theo công th c: THT (ti n – hàng – ti n), t c là s ự
ủ ề ể ồ ạ ể chuy n hóa c a ti n thành hàng hóa, r i hàng hóa l i chuy n hóa ng ượ ạ c l i
ấ ứ ề ứ ề ậ ộ ượ thành ti n.ề B t c ti n nào v n đ ng theo công th c THT đ u đ ể c chuy n
ư ả hóa thành t b n.
ể ấ ự ậ ề ả ạ ộ ố ậ Chúng ta có th th y c hai s v n đ ng đ u do hai giai đo n đ i l p
ề ạ ợ ỗ ố ậ nhau là mua và bán h p thành, trong m i giai đo n đ u có hai nhân t ấ v t ch t
ệ ườ ệ ế ớ ề ố đ i di n nhau là ti n và hàng, và hai ng i có quan h kinh t v i nhau là ng ườ i
ệ ế ớ ườ ườ ư ụ có quan h kinh t v i nhau là ng i mua và ng ủ i bán. Nh ng m c đích c a
ệ ữ ư ả ủ ố ớ ườ ộ 3 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
ị ử ụ ể ỏ ả ầ ơ ư l u thông hàng hóa gi n đ n là giá tr s d ng đ th a mãn nhu c u, nên các
ị ử ụ ự ậ ẽ ế ả ổ ộ hàng hóa trao đ i ph i có giá tr s d ng khác nhau. S v n đ ng s k t thúc ở
ứ ữ ạ ườ ượ ườ giai đo n th hai, khi nh ng ng ổ i trao đ i có đ ị ử ụ c giá tr s d ng mà ng i đó
ầ c n đ n. ế Cßn môc ®Ých lu th«ng cña tiÒn tÖ víi t c¸ch lµ t b¶n kh«ng ph¶i lµ gi¸
trÞ sö dông mµ lµ gi¸ trÞ, h¬n n÷a lµ gi¸ trÞ t¨ng thªm. V× vËy nÕu sè tiÒn thu
b»ng sè tiÒn øng ra th× qu¸ tr×nh vËn ®éng trë nªn kh«ng cã gi¸ trÞ g×. Do vËy sè
tiÒn thu ph¶i lín h¬n sè tiÒn ®∙ øng ra, nªn c«ng thøc vËn ®éng ®Çy ®ñ cña t b¶n
lµ: THT’, trong ®ã T’=T+ T. T lµ sè tiÒn tréi h¬n so víi sè tiÒn øng ra, C.
M¸c gäi lµ gi¸ trÞ thÆng d. Sè tiÒn øng ra ban ®Çu chuyÓn ho¸ thµnh t b¶n. VËy
t b¶n lµ gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng d. Môc ®Ých cña lu th«ng THT’ lµ sù lín
lªn cña gi¸ trÞ thÆng d, nªn sù vËn ®éng THT’ lµ kh«ng cã giíi h¹n v× sù lín lªn
cña gi¸ trÞ lµ kh«ng cã giíi h¹n.
Sù vËn ®éng cña mäi t b¶n ®Òu biÓu hiÖn trong lu th«ng theo c«ng thøc T
HT’, do ®ã c«ng thøc nµy ®îc gäi lµ c«ng thøc chung cña t b¶n.
TiÒn øng tríc, tøc lµ tiÒn ®a vµo lu th«ng, khi trë vÒ tay ngêi chñ cña nã
th× thªm mét lîng nhÊt ®Þnh ( T). VËy cã ph¶i do b¶n chÊt cña lu th«ng ®∙
lµm cho tiÒn t¨ng thªm, vµ do ®ã mµ h×nh thµnh gi¸ trÞ thÆng d hay kh«ng?
ThËt vËy trong lu th«ng nÕu hµng ho¸ ®îc trao ®æi ngang gi¸ th× chØ cã sù
thay ®æi h×nh th¸i cña gi¸ trÞ, cßn tæng sè gi¸ trÞ, còng nh phÇn gi¸ trÞ thuéc vÒ
mçi bªn trao ®æi lµ kh«ng ®æi. VÒ mÆt gi¸ trÞ sö dông trong trao ®æi cña hai bªn
lµ kh«ng cã lîi g×. Nh vËy, kh«ng ai cã thÓ thu ®îc tõ lu th«ng mét lîng lín h¬n l
îng gi¸ trÞ ®∙ bá ra (Tøc lµ cha t×m thÊy T).
C.M¸c cho r»ng trong x∙ héi t b¶n kh«ng cã bÊt kú mét nhµ t b¶n nµo chØ
®ãng vai trß lµ ngêi b¸n s¶n phÈm mµ l¹i kh«ng ph¶i lµ ngêi mua c¸c yÕu tè s¶n
xuÊt. V× vËy khi anh ta b¸n hµng ho¸ cao h¬n gi¸ trÞ vèn cã cña nã, th× khi mua
ệ ữ ư ả ủ ố ớ ườ ộ 4 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ë ®Çu vµo c¸c nhµ t b¶n kh¸c còng b¸n cao h¬n gi¸ trÞ vµ nh
vËy c¸i ®îc lîi khi b¸n sÏ bï cho c¸i thiÖt h¹i khi mua. (Cuèi cïng vÉn kh«ng t×m
thÊy nguån gèc sinh ra T)
NÕu hµng ho¸ ®îc b¸n thÊp h¬n gi¸ trÞ, th× sè tiÒn mµ ngêi ®ã sÏ ®îc lîi
khi lµ ngêi mua còng chÝnh lµ sè tiÒn mµ ngêi ®ã sÏ mÊt ®i khi lµ ngêi b¸n. Nh
vËy viÖc sinh ra T kh«ng thÓ lµ kÕt qu¶ cña viÖc mua hµng thÊp h¬n gi¸ trÞ
cña nã.
VËy trong lu th«ng kh«ng thÓ t¹o ra gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d v× vËy kh«ng
thÓ lµ nguån gèc sinh ra T
ë ngoµi lu th«ng M¸c xem xÐt c¶ hai yÕu tè lµ hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ:
§èi víi hµng ho¸ ngoµi lu th«ng: Tøc lµ ®em s¶n phÈm tiªu dïng hay sö dông
vµ sau mét thêi gian tiªu dïng nhÊt ®Þnh th× thÊy c¶ gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ cña
s¶n phÈm ®Òu biÕn mÊt theo thêi gian.
§èi víi yÕu tè tiÒn tÖ: TiÒn tÖ ë ngoµi lu th«ng lµ tiÒn tÖ n»m im mét chç.
V× vËy kh«ng cã kh¼ n¨ng lín lªn ®Ó sinh ra T.
VËy ngoµi lu th«ng kh«ng thÓ xuÊt hiÖn tõ lu th«ng vµ còng kh«ng thÓ
xuÊt hiÖn ë bªn ngoµi lu th«ng. Nã ph¶i xuÊt hiÖn trong lu th«ng vµ ®ång thêi
kh«ng ph¶i trong lu th«ng. §ã lµ m©u thuÉn c«ng thøc chung cña t b¶n. Và chúng
ả ầ ả ấ ừ ẫ ta c n ph i tìm cách gi i thích cho mâu thu n đ y t đâu mà có?
Khi M¸c trë l¹i lu th«ng lÇn thø hai vµ lÇn nµy M¸c ®∙ ph¸t hiÖn ra r»ng: ë
trong lu th«ng ngêi cã tiÒn lµ nhµ t b¶n ph¶i gÆp ®îc mét ngêi cã mét thø hµng
ho¸ ®Æc biÖt ®em b¸n. Mµ thø hµng ho¸ ®ã khi ®em ®i tiªu dïng hay sö dông nã
cã b¶n tÝnh sinh ra mét lîng gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ cña b¶n th©n nã, hµng ho¸
®Æc biÖt ®ã chÝnh lµ søc lao ®éng.
ệ ữ ư ả ủ ố ớ ườ ộ 5 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
ứ ự ộ ể 2. S chuy n hóa s c lao đ ng thành hàng hóa
ị ủ ố ề ầ ự ế ỏ ặ ể ả ổ Câu h i đ t ra là s bi n đ i giá tr c a s ti n c n ph i chuy n hóa thành
ư ả ố ề ấ ể ả ể ả ả ỉ ừ t b n không th x y ra trong b n thân s ti n y, nó ch có th x y ra t hàng
ượ ể ộ ườ hóa đ c mua vào (T – H), hàng hóa đó không th là m t hàng hóa thông th ng
ứ ặ ệ ậ v y th hàng hóa đó là gì và có tính năng gì đ c bi t?
ị ử ụ ồ ố ị ặ Hàng hóa đó có giá tr s d ng có đ c tính là ngu n g c sinh ra giá tr . Th ứ
ộ ư ả ị ườ ấ ứ hàng hóa đó chính là s c lao đ ng mà nhà t b n đã tim th y trên th tr ng.
Kh«ng ph¶i bao giê søc lao ®éng còng thµnh hµng ho¸, mµ søc lao ®éng chØ biÕn
thµnh hµng ho¸ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh.
C.M¸c nhÊn m¹nh søc lao ®éng chØ trë thµnh hµng ho¸ khi cã ®ñ hai ®iÒu
kiÖn tiÒn ®Ò sau:
Mét lµ: Ngêi lao ®éng ph¶i ®îc tù do vÒ th©n thÓ. Søc lao ®éng chØ xuÊt
hiÖn trªn thÞ trêng víi t c¸ch lµ hµng ho¸, nÕu nã do b¶n th©n ngêi cã søc lao ®éng
®a ra b¸n. VËy ngêi lao ®éng ph¶i ®îc tù do vÒ th©n thÓ, cã quyÒn së h÷u søc
lao ®éng cña m×nh th× míi ®em b¸n søc lao ®éng ®îc. Trong c¸c x∙ héi n« lÖ vµ
phong kiÕn, ngêi n« lÖ vµ n«ng n« kh«ng thÓ b¸n søc lao ®éng ®îc v× b¶n th©n
hä thuéc së h÷u cña chñ n« hay chóa phong kiÕn. Do ®ã viÖc b¸n søc lao ®éng
thµnh hµng ho¸ ®ßi hái thñ tiªu chÕ ®é n« lÖ vµ n«ng n«.
Hai lµ: Ngêi lao ®éng bÞ tíc ®o¹t hÕt t liÖu s¶n xuÊt. NÕu chØ cã ®iÒu
kiÖn ngêi lao ®éng ®îc tù do vÒ th©n thÓ th× cha ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó biÕn søc
lao ®éng thµnh hµng hãa ®îc. V× nÕu ngêi lao ®éng ®îc tù do vÒ th©n thÓ mµ
l¹i cã t liÖu s¶n xuÊt th× hä sÏ s¶n xuÊt ra hµng ho¸ vµ b¸n hµng ho¸ m×nh s¶n
xuÊt ra chø kh«ng ph¶i b¸n søc lao ®éng. V× vËy muèn biÕn søc lao ®éng thµnh
hµng ho¸ th× ngêi lao ®éng ph¶i lµ ngêi kh«ng cã t liÖu s¶n xuÊt, chØ trong ®iÒu
ệ ữ ư ả ủ ố ớ ườ ộ 6 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
kiÖn Êy ngêi lao ®«ng míi b¸n søc lao ®éng cña m×nh v× hä kh«ng cã c¸ch nµo
kh¸c ®Ó kiÕm sèng.
Do ®ã sù tån t¹i hai ®iÒu kiÖn nãi trªn tÊt yÕu biÕn søc lao ®éng thµnh
hµng ho¸ søc lao ®éng biÕn thµnh hµng ho¸ lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó biÕn
thµnh t b¶n. Søc lao ®éng biÕn thµnh hµng ho¸ lµ nh©n tè ®¸nh dÊu mét giai ®o¹n
míi trong sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ t b¶n chñ nghÜa. Sù cìng bøc b»ng
c¸c biÖn ph¸p phi kinh tÕ trong chÕ ®é n« lÖ vµ chÕ ®é phong kiÕn ®îc thay
b»ng hîp ®ång mua b¸n b×nh ®¼ng vÒ h×nh thøc gi÷a ngêi së h÷u t liÖu s¶n
xuÊt.
ậ ư ả ử ụ ị ặ ứ ạ ộ V y nhà t b n đã s d ng s c lao đ ng đêt t o ra giá tr th ng d nh ư ư
ứ ề ế ộ ệ ớ th nào và hàng hóa s c lao đ ng có đi u gì khác bi t so v i hàng hóa thông
ườ th ng?
ư ả ử ụ ị ặ ể ạ ứ 3. Nhà t ộ b n đã s d ng s c lao đ ng đ t o ra giá tr th ng d ư
ứ ế ầ ả ộ ể Đ u tiên chúng ta ph i hi u th nào là s c lao đ ng
Søc lao ®éng lµ toµn bé nh÷ng n¨ng lùc tån t¹i trong mét con ngêi vµ ®
îc ngêi ®ã sö dông vµo s¶n xuÊt hµng ho¸.
Môc ®Ých cña s¶n xuÊt hµng ho¸ TBCN lµ t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d.
T×m hiÓu vÒ nguån gèc cña gi¸ trÞ thÆng d. Cã thÓ thÊy r»ng gi¸
trÞ thÆng d kh«ng thÓ nµo t×m thÊy ®îc ë ngay trong ho¹t ®éng mua vµ b¸n vµ
cµng kh«ng thÓ t×m thÊy ë ngay trong b¶n th©n tiÒn tÖ. VËy ph¶i ®i t×m nguån
gèc gi¸ trÞ thÆng d ë b¶n th©n hµng ho¸. Nh vËy th× nhµ t b¶n ph¶i t×m ®îc trªn
thÞ trêng mãn hµng ho¸ nµo mµ thuéc tÝnh cña nã lµ ®Î ra gi¸ trÞ thÆng d mãn
hµng Êy ®∙ thùc sù tån t¹i. §ã lµ søc lao ®éng cña nh÷ng ngêi v« s¶n ®i lµm thuª
ệ ữ ư ả ủ ố ớ ườ ộ 7 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
kh¸c víi hµng ho¸ kh¸c, hµng ho¸ søc lao ®éng lµ nguån ®Î ra gi¸ trÞ, gi¸ trÞ lín h¬n
gi¸ trÞ b¶n th©n nã.
ư ọ ứ ộ ố Cũng gi ng nh m i hàng hóa khác, hàng hóa s c lao đ ng cũng có hai
ị ử ụ ộ ị thu c tính: giá tr và giá tr s d ng.
ứ ộ ị ộ ầ ờ ộ ế Giá tr hàng hóa s c lao đ ng, cũng do th i gian lao đ ng xã h i c n thi t
ấ ứ ế ị ư ứ ấ ả ộ ộ ỉ ể ả đ s n xu t và tái s n xu t s c lao đ ng quy t đ nh. Nh ng s c lao đ ng ch
ủ ư ườ ự ả ố ồ ạ t n t ự ứ ố i nh năng l c s c s ng c a con ng ấ i. Mu n tái s n xu t ra năng l c đó,
ườ ộ ượ ả ư ệ ặ ở ề ạ ng i nhân ph i tiêu dùng m t l ng t ấ ị li u sinh ho t nh t đ nh v ăn, m c, ,
ề ườ ữ ề ả ầ ộ ỏ ọ h c ngh … Ngoài ra ng i lao đ ng còn ph i th a mãn nh ng nhu c u v gia
ớ ượ ả ứ ấ ả ộ ỉ ư ậ đình và con cái. Ch có nh v y, thì s c lao đ ng m i đ c s n xu t và tái s n
ụ ấ ộ xu t ra m t cách liên t c.
ộ ầ ậ ờ ộ ế ể ứ ả ấ ộ V y th i gian lao đ ng xã h i c n thi t đ tái s n xu t ra s c lao đ ng s ẽ
ượ ộ ầ ờ ộ ị ế ể ả ữ ư đ c quy đ nh thành th i gian lao đ ng xã h i c n thi ấ t đ s n xu t ra nh ng t
ạ ấ ứ ệ ộ ị ượ li u sinh ho t y; hay nói cách khác, giá tr hàng hóa s c lao đ ng đ c đo gián
ị ủ ế ằ ư ệ ạ ầ ế ể ứ ả ấ ti p b ng giá tr c a các t li u sinh ho t c n thi t đ tái s n xu t ra s c lao
đ ng.ộ
ặ ệ ị ứ ớ ộ ườ Là hàng hóa đ c bi t, giá tr s c lao đ ng khác v i hàng hóa thông th ng
ở ỗ ả ế ố ử ầ ị ch nó còn bao hàm c y u t ề tinh th n và l ch s . Đi u đó có nghĩa là ngoài
ề ậ ữ ấ ầ ườ ầ ầ nh ng nhu c u v v t ch t, ng ữ i công nhân còn có nh ng nhu c u tinh th n,
ử ủ ụ ữ ầ ả ố ỗ ộ ị văn hóa… Nh ng nhu c u đó ph thu c vào hoàn c nh l ch s c a m i qu c gia
ở ừ ậ ủ ộ ả ụ ệ ề ồ ờ ờ ị t ng th i kì, đ ng th i nó còn ph thu c c vào đi u ki n đ a lý, khí h u c a
ướ n c đó,
ế ố ứ ộ ị ử ầ ị Tuy giá tr hàng hóa s c lao đ ng bao hàm y u t tinh th n và l ch s ,
ỗ ướ ư ấ ị ữ ư ệ ạ ầ ế ố ớ nh ng đ i v i m i n c nh t đ nh, thì quy mô nh ng t li u sinh ho t c n thi t
ệ ữ ư ả ủ ớ ố ườ ộ 8 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
ườ ộ ạ ượ ộ ấ ị ể ị ượ cho ng i lao đ ng là m t đ i l ng nh t đ nh, do đó có th xác đ nh đ c
ượ ữ ứ ậ ộ ộ ợ ị l ng giá tr hàng hóa s c lao đ ng do nh ng b ph n sau đây h p thành:
ị ữ ư ệ ạ ề ậ ầ ầ ấ (cid:0) Giá tr nh ng t li u sinh ho t v v t ch t và tinh th n c n thi ế ể t đ
ủ ả ấ ứ ờ ố ả ộ ườ tái s n xu t s c lao đ ng, duy trì đ i s ng c a b n thân ng i công
nhân.
(cid:0) ạ ủ ổ ườ Phí t n đào t o c a ng i công nhân.
ị ữ ư ệ ầ ầ ạ ậ ế (cid:0) Giá tr nh ng t ấ li u sinh ho t v t ch t và tinh th n c n thi t cho
ườ con cái ng i công nhân.
ể ế ượ ự ế ổ ủ ị ứ ộ ộ ờ Đ bi c s bi n đ i c a giá tr s c lao đ ng trong m t th i kì t đ
ấ ị ứ ầ ạ ố ế ự ế ố ậ ộ nh t đ nh, c n nghiên c u hai lo i nhân t tác đ ng đ i l p nhau đ n s bi n
ị ứ ự ủ ầ ộ ể ấ ổ ủ đ i c a giá tr s c lao đ ng. Ta có th th y, s tăng nhu c u trung bình c a xã
ụ ề ọ ậ ề ộ ị ộ ề h i v hàng hóa và d ch v , v h c t p và nâng cao trình đ lành ngh , đã làm
ỉ ậ ị ứ ự ấ ộ ộ ộ ẽ tăng giá tr s c lao đ ng; không ch v y, s tăng năng su t lao đ ng xã h i s
ị ứ ả ộ làm gi m giá tr s c lao đ ng.
V y,ậ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ søc lao ®éng lµ gi¸ trÞ cña nh÷ng t liÖu sinh
ho¹t cÇn thiÕt ®Ó nu«i sèng ngêi c«ng nh©n. Nh÷ng yÕu tè tinh thÇn, d©n téc,
t«n gi¸o cña ngêi c«ng nh©n, nh÷ng chi phÝ ®µo t¹o ngêi c«ng nh©n.
ị ử ụ ủ ứ ộ ộ Giá tr s d ng c a hàng hóa s c lao đ ng. ứ Hàng hóa s c lao đ ng
ư ấ ộ ỉ ị ị ử ụ không ch có giá tr mà còn có giá tr s d ng nh b t kì m t hàng hóa thông
ườ ỉ ể ệ ị ử ụ ủ ứ ộ th ng nào. Giá tr s d ng c a hàng hóa s c lao đ ng, cũng ch th hi n ta
ứ ứ ủ ộ ườ ộ trong quá trình tiêu dùng s c lao đ ng, t c là quá trình lao đ ng c a ng i công
ử ụ ứ ư ộ ớ nhân. Nh ng quá trình s d ng hay tiêu dùng hàng hóa s c lao đ ng khác v i quá
ườ ở ỗ ườ trình tiêu dùng hàng hóa thông th ng ch : hàng hóa thông th ng sau quá
ủ ề ế ả ấ ờ ị ị ử ụ trình tiêu dùng thì c giá tr hay giá tr s d ng c a nó đ u bi n m t theo th i
ệ ữ ư ả ủ ố ớ ườ ộ 9 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
ạ ứ ả ấ ộ gian, Trái l i, quá trình tiêu dùng hàng hóa s c lao đ ng, đó là quá trình s n xu t
ị ớ ạ ạ ộ ơ ồ ờ ra hàng lo t hàng hóa nào đó, đ ng th i là quá trình t o ra m t giá tr l n h n
ầ ớ ị ặ ị ứ ư ộ ơ ư ả b n thân giá tr s c lao đ ng. Ph n l n h n chính là giá tr th ng d mà nhà t
ạ ủ ế ườ ị ử ụ ủ ộ ả ẽ b n s chi m đo t c a ng ư ậ i lao đ ng làm thuê. Nh v y, giá tr s d ng c a
ấ ặ ứ ộ ệ ị ứ ố ồ hàng hóa s c lao đ ng có tính ch t đ c bi t, nó là ngu n g c sinh ra giá tr , t c là
ị ủ ả ị ớ ớ ể ạ ơ ể nó có th t o ra giá tr m i l n h n giá tr c a b n thân nó. Đó là chìa khóa đ
ả ẫ ủ ứ ư ả ấ ặ gi i thích mâu thu n c a công th c chung t b n. Chính đ c tính y đã làm cho
ể ề ệ ệ ủ ứ ệ ề ộ ở ể ự ấ s xu t hi n c a hàng hóa s c lao đ ng tr thành đi u ki n đ ti n t chuy n
ư ả thành t b n.
Gi¸ trÞ hµng ho¸ søc lao ®éng gièng gi¸ trÞ hµng ho¸ th«ng thêng kh¸c ë
chç: Nã ph¶n ¸nh mét lîng hao phÝ nhÊt ®Þnh ®Ó t¹o ra nã. Nhng gi÷a chóng cã
sù kh¸c nhau c¬ b¶n: Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ th«ng thêng biÓu thÞ hao phÝ lao ®éng
trùc tiÕp ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ nhng hµng ho¸ søc lao ®éng l¹i lµ sù hao phÝ lao
®éng gi¸n tiÕp th«ng qua viÖc s¶n xuÊt ra nh÷ng vËt phÈm tiªu dïng ®Ó nu«i
sèng ngêi c«ng nh©n. Cßn hµng ho¸ søc lao ®éng ngoµi yÕu tè vËt chÊt, nã cßn cã
yÕu tè tinh thÇn, yÕu tè gia ®×nh, nghÒ nghiÖp mµ hµng ho¸ th«ng thêng kh«ng
cã.
Tõ ®ã M¸c kÕt luËn: Hµng ho¸ søc lao ®éng lµ nguån gèc t¹o ra gi¸ trÞ
h¬n thÕ n÷a lµ t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d cho nhµ t b¶n. Bëi v×, søc lao ®éng cµng
®em tiªu dïng hay sö dông th× ngêi c«ng nh©n hay ngêi lao ®éng cµng tÝch luü
®îc kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp, cµng n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng. Do ®ã sÏ
gi¶m gi¸ trÞ hay møc tiÒn l¬ng mµ nhµ t b¶n ®∙ tr¶ cho hä. V× vËy, díi chñ nghÜa
t b¶n, giai cÊp t b¶n rÊt u thÝch lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt nµy.
VËy qu¸ tr×nh ngêi c«ng nh©n tiÕn hµnh lao ®éng lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
ra hµng ho¸ vµ ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ cña b¶n th©n
ệ ữ ư ả ủ ố ớ ườ ộ 10 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
gi¸ trÞ søc lao ®éng. PhÇn lín h¬n ®ã chÝnh lµ gi¸ trÞ thÆng d mµ nhµ t b¶n ®∙
chiÕm ®o¹t.
§Ó hiÓu râ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d. Em lÊy mét vÝ dô vÒ
viÖc s¶n xuÊt sîi cña mét nhµ t b¶n. Nã lµ sù thèng nhÊt gi÷a qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra
gi¸ trÞ sö dông vµ qu¸ tr×nh lín lªn cña gi¸ trÞ hay lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ
thÆng d.
Nhµ t b¶n dù kiÕn kÐo 10kg sîi. Gi¸ 1 kg b«ng lµ 1 ®«la; hao mßn thiÕt
bÞ m¸y mãc ®Ó kÐo 5 kg b«ng thµnh 5 kg sîi lµ 1®«la: tiÒn thuª søc lao ®éng 1
ngµy lµ 4 ®«la: gi¸ trÞ míi 1h lao ®éng cña c«ng nh©n lµ 1 ®«la vµ chØ cÇn 4h
ệ ộ ngêi c«ng nh©n kÐo ®îc 5 kg b«ng thµnh 5 kg sîi. Công nhân làm vi c m t ngày
8h.
ấ ả Chi phí s n xu t
ớ ẩ ị ả Giá tr s n ph m m i (10kg s i)ợ
ề ượ Ti n mua bông (10kg): ị ủ Giá tr c a bông đ ể c chuy n vào
ợ s i: 10$
ề ị ượ Giá tr máy móc đ ể c chuy n vào
ứ ề ộ ủ ộ
ị ớ ạ 10$ Ti n hao mòn máy móc: 2$ Ti n mua s c lao đ ng: 4$
ợ s i: 2$ Giá tr m i do lao đ ng c a công ộ nhân t o ra trong 1 ngày lao đ ng (8h): 8$
ộ ổ T ng c ng: 16$ Doanh thu: 20$
ư ậ ấ ả ộ ư ả ỏ Nh v y, toàn b chi phí s n xu t mà nhà t b n b ra là 16$, còn giá
ị ủ ả ẩ ả ấ ớ ộ ợ tr c a s n ph m m i (10kg s i) do công nhân s n xu t ra trong 8h lao đ ng là
ứ ậ ướ ể ạ ị ặ ộ 20$. V y 16$ ng tr c đã chuy n hóa thành 20$, đã đem l i m t giá tr th ng
ề ệ ứ ể ầ ư ả ư d là 4 $. Do đó ti n t ng ra ban đ u đã chuy n hóa thành t b n.
ệ ữ ư ả ủ ố ớ ườ ộ 11 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
ừ ệ ị ả ẩ ượ ả ấ ợ T vi c phân tích giá tr s n ph m đ c s n xu t ra (10 kg s i),chúng
ậ ủ ể ấ ộ ộ ị ặ ị ớ ư ị ta có th th y giá tr th ng d là m t b ph n c a giá tr m i dôi ra ngoài giá tr
ạ ộ ị ư ả ứ s c lao đ ng do công nhân làm thuê t o ta và b nhà t ế b n chi m không.
ệ ữ ư ả ủ ớ ố ườ ộ 12 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
Ậ
Ầ
Ế
III. PH N K T LU N
ể ị ứ ư ả Qua nghiên c u trên đây, có th đ nh nghĩa chính xác t b n là giá tr ị
ạ ư ằ ị ặ ộ ủ ộ mang l i giá tr th ng d b ng cách bóc l i lao đ ng không công c a công nhân
ấ ủ ư ả ư ậ ể ệ ệ ả ả ấ ộ làm thuê, Nh v y b n ch t c a t b n là th hi n quan h s n xu t xã h i mà
ấ ư ả ị ặ ư ế ạ ấ trong đó giai c p t s n chi m đo t giá tr th ng d do giai c p công nhân sáng
ị ặ ể ạ ư ể ắ ế ạ t o ra. Và đ t o ra giá tr th ng d đó thì chúng ta không th không nh c đ n
ứ ặ ệ ứ ộ th hàng hóa đ c bi t chính là hàng hóa s c lao đ ng. Hµng ho¸ søc lao ®éng cã
kh¶ n¨ng tho¶ m∙n nh÷ng nhu cÇu nhÊt ®Þnh nµo ®ã cña ngêi mua. Nhng gi¸ trÞ
sö dông cña hµng ho¸ søc lao ®éng cã thuéc tÝnh ®Æc biÖt: nã kh¸c víi hµng ho¸
th«ng thêng ë chç khi ®em tiªu dïng hay sö dông nã th× kh«ng nh÷ng kh«ng bÞ tiªu
biÕn theo thêi gian vÒ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông mµ ngoÆc l¹i nã l¹i t¹o ra mét lîng
gi¸ trÞ míi c+ m (c+ m > v, víi v lµ gi¸ trÞ sö dông cña b¶n th©n nã). Kho¶n lín lªn
®îc sinh ra trong qu¸ tr×nh sö dông søc lao ®éng chÝnh lµ thay gi¸ trÞ thÆng d.
Gi¸ trÞ thÆng d lµ gi¸ trÞ míi d«i ra ngoµi gi¸ trÞ søc lao ®éng do ngêi c«ng nh©n
s¸ng t¹o ra. §ã chÝnh lµ kÕt qu¶ lao ®éng kh«ng c«ng cña ngêi c«ng nh©n cho chñ
nghÜa t b¶n. V× ngêi c«ng nh©n lµm thuª cho nhµ t b¶n còng tøc lµ ®em søc lao
®éng cña m×nh b¸n cho nhµ t b¶n trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Nhµ t b¶n sau
khi ®∙ mua søc lao ®éng råi ®em tiªu dïng mãn hµng ®Æc biÖt Êy. Hä b¾t ngêi
c«ng nh©n ph¶i lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt lao ®éng mµ ngêi c«ng nh©n s¸ng t¹o ra
gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ nµy tÊt nhiªn thuéc vÒ nhµ t b¶n, gi¸ trÞ b¶n th©n søc lao ®éng
®îc chñ t b¶n tr¶ b»ng l¬ng. L¬ng chÝnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña søc lao
®éng. ChÕ ®é tiÒn l¬ng hµ kh¾c trong x∙ héi t b¶n dùa trªn t¨ng cêng ®é lao
®éng cña ngêi c«ng nh©n nh»m thu ®îc nhiÒu thÆng d bãc lét c«ng nh©n nhiÒu
ệ ữ ư ả ủ ố ớ ườ ộ 13 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
h¬n. ChÝnh v× vËy mÆc dï nhµ t b¶n vÉn tr¶ ®ñ gi¸ trÞ søc lao ®éng nhng c«ng
nh©n vÉn bÞ bãc lét.
Môc ®Ých cña s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa kh«ng ph¶i lµ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ
sö dông, mµ lµ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d, lµ nh©n gi¸ trÞ lªn. Theo ®uæi gi¸ trÞ
thÆng d b»ng bÊt cø thñ ®o¹n nµo lµ môc ®Ých, ®éng c¬ thóc ®Èy sù ho¹t ®éng
cña mçi nhµ t b¶n, còng nh cña toµn bé x∙ héi t b¶n. S¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d qu¶
thùc lµ ®éng lùc vËn ®éng cña ph¬ng thøc t b¶n chñ nghÜa. C. M¸c viÕt “Môc
®Ých cña s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa lµ lµm giÇu, lµ nh©n gi¸ trÞ lªn, lµm t¨ng gi¸
trÞ, do ®ã b¶o tån gi¸ trÞ tríc kia vµ t¹o ra gi¸ trÞ th¨ng d .”
§Ó s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d tèi ®a, c¸c nhµ t b¶n t¨ng c¬ng bãc lét c«ng
nh©n lµm thuª kh«ng ph¶i b»ng cìng bøc siªu kinh tÕ mµ b»ng cìng bøc kinh tÕ
dùa trªn c¬ së më réng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kü thuËt ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng,
t¨ng cêng ®é lao ®éng vµ kÐo dµi ngµy lao ®éng cña c«ng nh©n lµm thuª ®Ó chñ
t b¶n hëng phÇn gi¸ trÞ míi d«i ra ngoµi gi¸ trÞ søc lao ®éng ®ã lµ phÇn gi¸ trÞ
ữ ề ề ấ ấ ộ ế thÆng d. Chính nh ng đi u trên đã gây r t nhi u b t công trong xã h i, khi n
ườ ề ộ ị ệ ả ứ ấ ữ cho nh ng ng ả i lao đ ng ph i ch u nhi u thi t thòi, và ph i đ ng lên đ u tranh
ạ ề ợ ủ ề ấ ổ ộ đòi l i quy n l i, có r t nhi u cu c bãi công, đình công c a công nhân n ra đòi
ươ ờ ở ế ệ ế ỉ ướ tăng l ả ng, gi m gi làm các th k XIX, XX. Các th h đi tr c đã cho
ẳ ả ằ ộ chúng ta đ ượ ưở c h ộ ng thành qu ngày hôm nay, m t xã h i bình đ ng, công b ng,
ủ ộ ộ m t xã h i ch nghĩa.
ệ ữ ư ả ủ ố ớ ườ ộ 14 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
ế ệ ể ề ậ ả ầ V y th h ngày nay ph i làm gì đ đ n đáp công lao đó? Chúng ta c n
ả ọ ậ ố ứ ọ ấ ướ ự ẹ ph i h c t p t ỏ ể t, ra s c h c h i đ xây d ng đ t n c ngày càng giàu đ p đ ể
ế ệ ủ ụ ướ không ph công c a th h đi tr c.
ệ ữ ư ả ủ ớ ố ườ ộ 15 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
Ả
Ệ
IV. TÀI LI U THAM KH O
ơ ả ủ ủ ữ nhà 1. Giáo trình nh ng nguyên lý c b n c a ch nghĩa Mác – Lênin (
ủ ộ ấ ả ụ ạ ố ị xu t b n chính tr qu c gia c a b giáo d c và đào t o)
ả ậ ế ọ 2. T p bài gi ng tri t h c Mác – Lênin
ệ ữ ư ả ủ ố ớ ườ ộ 16 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
ế ủ ề ế ả Bài vi t c a em còn nhi u thi u xót, kính mong cô thông c m và đóng góp
ế ế ầ ủ ượ ệ ơ ể ý ki n đ bài vi t l n sau c a em đ c hoàn thi n h n.
ả ơ Em xin chân thành c m n!
ệ ữ ư ả ủ ớ ố ườ ộ 17 M i quan h gi a t b n ch nghĩa v i ng i lao đ ng
