Mụn trứng cá
(Kỳ 1)
Khi bước vào tuổi dậy thì, các bậc phụ huynh, nhà trường nên quan
tâm đến việc bảo vệ, chăm sóc da, thân thể cho các con của mình để phòng
ngừa mụn trứng cá hoặc giúp con chữa trị đúng cách. Ở tuổi “teen”, tuổi ô
mai hay gặp phải vấn đề phiền toái về mụn. Nếu không hiểu biết và điều trị
đúng, kịp thời, hậu quả sẽ làm cho vẻ đẹp làn da của nam, nữ thanh niên mới
lớn này bị giảm đi, thậm chí phải mang bệnh mạn tính lâu dài. Mụn trứng cá
còn ảnh hưởng đến tâm lý, sự tự tin của lứa tuổi này. Y giới đã cảnh báo: chớ
coi thường mụn trứng cá!
Mụn trứng cá là một bệnh về da với nhiều biểu hiện: mụn đầu đen hay đầu
trắng (do tắc nghẽn lỗ chân lông), mụn mủ và những nốt cục dưới da.
Mụn trứng cá thường gặp nhất ở những vùng có nhiều tuyến bã như mặt,
vùng dưới hàm, nhưng cũng có thể mụn ở cổ, lưng, ngực, vai, cánh tay và mông
(một số trường hợp).
MỤN TRỨNG CÁ TUỔI DẬY
THÌ
Mụn trứng cá thường gặp ở tuổi bắt
đầu dậy thì (hơn 90%), do tăng tiết tuyến bã
kèm theo viêm nhiễm ở hệ thống nang lông
tuyến bã. Trên lâm sàng có thể gặp nhiều
loại tùy theo mức độ viêm nhiễm, nguyên
nhân phức tạp, tiến triển nhiều khi dai dẳng.
Tuy mụn trứng cá không nguy hiểm, nhưng
về phương diện thẩm mỹ có ảnh hưởng đến tâm lý, cần được điều trị toàn diện,
hợp lý mới mong có kết quả tốt.
Mụn trứng cá xuất hiện từ khoảng 14 - 23 tuổi, có những người ở tuổi
trưởng thành vẫn còn là do trứng cá ở tuổi dậy thì không chữa trị hết còn lại.
Có thể có mụn cám, mụn đầu đen, mụn đầu trắng hoặc mụn bọc. Mụn bọc
màu đỏ, do các vi khuẩn hiện diện ở da gây ra viêm nhiễm. Mụn trứng cá này còn
có thể mọc ở lưng thành những mụn lớn...
NGUYÊN NHÂN
Bình thường trên da, bên cạnh mỗi nang lông (kể cả râu tóc) đều có một
chùm tuyến, gọi là tuyến bã, tiết ra chất bã nhờn. Chất bã này theo nang lông dàn
đều lên mặt da, thành một lớp màng mỏng như dầu, có tác dụng làm cho lớp sừng
không thấm nước, luôn dẻo dai, mềm mại, đồng thời có khả năng chống đỡ với
nhiều loại vi khuẩn, nấm, virus…
Các vùng tập trung nhiều tuyến bã là da đầu, mặt, trước ngực, giữa hai bả
vai, xương cùng, tầng sinh môn. Ở những vùng này có đến 400 - 500 tuyến bã trên
mỗi cm. Từ tuổi dậy thì đến 25 - 30 tuổi là thời kỳ tuyến bã hoạt động nhiều nhất.
Tuyến này hoạt động phụ thuộc nhiều vào lượng nội tiết tố sinh dục. Khi bước vào
tuổi dậy thì, do có sự biến đổi về hormon làm cho tuyến bã tăng tiết. Khi nó hoạt
động quá mạnh, chất bã tiết ra quá nhiều ứ đọng lại ở đầu lỗ nang lông, kết hợp
với các tế bào sừng đã tróc ra, tạo thành một nút nhỏ ở đầu nang lông, gọi là nhân
trứng cá. Khi các lỗ chân lông bị bít lại do nhiều nguyên nhân, các chất nhờn
không được thông thoáng dễ bị nhiễm trùng và gây ra những mụn mủ nhỏ.
Ngoài ra, những người thần kinh dễ bị dao động, dễ xúc cảm hoặc làm việc
nhiều bằng trí óc, bi quan, tự tôn dễ bị nổi mụn trứng cá. Những người này để đầu
óc được thư thái thì sẽ hết. Trứng cá thường bộc phát ở tuổi dậy thì hoặc tuổi hồi
xuân, do sự thay đổi nội tiết tố. Cũng có khi do da bị nhiễm trùng, do vi khuẩn
xâm nhập vào tuyến bã, vì tuyến bã là loại thức ăn của loại vi khuẩn này, nên gây
ra mụn.
Tóm lại, nguyên nhân chính gây mụn trứng cá là do sự phối hợp của 3 yếu
tố:
l Tăng tiết bã từ tuyến bã nhờn.
l Hoạt động của vi trùng gián tiếp tác động lên tiến trình viêm.
l Hiện tượng tạo chất sừng quanh lòng phễu nang lông.
Cụ thể những nguyên nhân gây mụn tuổi dậy thì:
- Do tắc nghẽn lỗ chân lông: khi vệ sinh da chưa đủ sạch, bụi bẩn bám vào
lỗ chân lông gây bít tắc. Ngoài ra, sự bài tiết quá tải của tuyến bã nhờn làm ứ đọng
sự di chuyển của các chất nhờn trong ống tuyến.
- Sự rối loạn trong quá trình sừng hóa: việc đào thải tế bào cũ để thay thế
tế bào mới làm cho tuyến bã nhờn bị giãn ra do chứa tế bào chết, chất bã nhờn và
bụi bặm, tạo nên mụn trên mặt.
- Da bị nhiễm trùng do vi khuẩn xâm nhập vào tuyến bã.
- Ở lứa tuổi dậy thì, do sự hoạt động quá mức của các tuyến bã, testosterol
kích thích sản sinh ra một lượng lớn chất nhờn dưới da và sự giải phóng này là cơ
hội cho mụn trứng cá phát triển.
Ngoài ra, mụn còn do một vài nguyên nhân khác về nội tiết gây nên.
- Do ảnh hưởng stress: khi thần kinh bị ức chế sẽ kích thích tuyến hormon
phát triển, tuyến bã tăng tiết gây ứ đọng ở lỗ chân lông sinh mụn trứng cá.
- Ảnh hưởng của tuyến nội tiết: trường hợp do rối loạn nội tiết, da không tự
đào thải được chất cặn bã, từ đó phát sinh mụn. Trường hợp này, chúng thường
xuất hiện ở vùng má và quanh miệng.
- Vai trò của hormon nam: hormon nam làm cho các tuyến nhờn ở lỗ chân
lông sưng to và tiết nhiều chất nhờn hơn. Vì thế con trai đến tuổi dậy thì hay bị
mụn trứng cá, nhưng hormon nam ở con gái cũng có và được tiết ra do nang
thượng thận. Vì vậy, không chỉ nam giới mới bị mụn trứng cá.
- Yếu tố di truyền: bị trứng cá nặng hay nhẹ, bị loại nào hoặc thời gian bị
mụn trứng cá kéo dài lâu, mau đều có ảnh hưởng di truyền trong gia đình. Tuy
nhiên, vì số người bị mụn trứng cá quá nhiều (theo thống kê có khoảng 85% thanh
niên trên thế giới bị mụn trứng cá), cho nên việc điều tra thống kê chính xác người
bị mụn trứng cá do di truyền còn gặp khó khăn.
- Môi trường: trời nắng, không khí nóng và ẩm là điều kiện tốt cho vi
khuẩn sinh sống ở nơi có nhiều chất nhờn ứ đọng. Điều này có thể giải thích sau
mỗi chuyến đi nghỉ ở biển về da có vẻ sần sùi hơn.
Người ta cho rằng, mụn trứng cá ở nữ giới cũng thường phát sinh trước
ngày có kinh 7 ngày; nhiều mỹ phẩm, kể cả keo xịt tóc, hơi nóng, độ ẩm cũng góp
phần gia tăng mụn trứng cá. Ngoài ra, có dược phẩm dùng một số chất gây sinh
mụn trứng cá như thuốc kháng lao, thuốc có chứa nhiều iod, corticoid, clor, brom,
các vitamin B1, B2, B6, B12, D2… Các bệnh như viêm buồng trứng, rối loạn nội
tiết như tăng hormon nam đều ảnh hưởng đến mụn trứng cá.
