i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan ră ng đây la công trinh nghiên cư
u cua riêng tôi.
Nôi dung nghiên cư
u va kêt qua trong đê tai nay la do tôi tự tìm hiểu,
phân tích một cách trung thưc và phù hợp với thực tế, chưa được công bố ở
trong công trình nào.
Hà Nội, ngày 14 tháng 10 năm 2014
Tác giả
Phạm Công Nam
ii
LỜI CẢM ƠN
Được sự nhất trí của Ban Giám hiệu, phòng Đào tạo sau đại học và
Khoa Quản lý tài nguyên rừng và môi trường - Trường Đại học Lâm nghiệp,
tôi đã thực hiện luận văn tốt nghiệp với đề tài “Nghiên cứu bảo tồn và phát
triển nguồn gen loài cây thuốc quý Củ dòm (Stephania dielsiana Y.C.Wu)
tại Vườn quốc gia Ba Vì, Hà Nội”. Luận văn được hoàn thành theo Chương
trình đào tạo Thạc sĩ khoa học Lâm nghiệp khóa học 2012-2014 tại trường
Đại học Lâm nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu cùng các thầy, cô giáo đã
giúp đỡ và động viên tôi hoàn thành Luận văn này. Đặc biệt tôi xin bày tỏ
lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Trần Ngọc Hải - người hướng dẫn khoa học, đã
tận tình hướng dẫn và có những chỉ dẫn khoa học quý báu trong suốt quá trình
triển khai nghiên cứu và hoàn thành Luận văn.
Xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo và cán bộ Ban quản lý Vườn quốc
gia Ba Vì; nhóm sinh viên K56 – Khoa Quản lý tài nguyên rừng và môi
trường – Trường Đại học Lâm nghiệp ..., đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ
tôi trong quá trình thu thập và xử lý số liệu ngoại nghiệp.
Tôi xin bày tỏ và gửi lời cảm ơn đến bạn bè, đồng nghiệp và người
thân trong gia đình đã động viên giúp đỡ tôi trong thời gian học tập và hoàn
thành công trình nghiên cứu này.
Mặc dù bản thân đã rất cố gắng, nhưng chắc chắn bản luận văn không
tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Kính mong nhận được những ý kiến
đóng góp quý báu của các thầy cô và đồng nghiệp để Luận văn thêm hoàn
thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 14 tháng 10 năm 2014
Tác giả
Phạm Công Nam
iii
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan ...................................................................................................... i
Lời cảm ơn ........................................................................................................ ii
Mục lục ............................................................................................................. iii
Danh mục từ viết tắt ......................................................................................... vi
Danh mục các bảng ......................................................................................... vii
Danh mục các hình ........................................................................................... ix
ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VẦN ĐỀ NGHIÊN CỨU ........................................................ 3
1.1. Tổng quan về các công trình đã công bố vấn đề nghiên cứu ................. 3
1.1.1. Lược sử nghiên cứu trên thế giới .................................................... 3
1.1.2. Lược sử nghiên cứu ở Việt Nam ..................................................... 7
1.1.3. Nghiên cứu về loài Củ dòm và chi Stephania ............................... 10
1.2. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu ................................................... 12
CHƯƠNG 2 MỤC TIÊU - NỘI DUNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................... 14
2.1. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................. 14
2.1.1. Mục tiêu tổng quát ........................................................................ 14
2.1.2. Mục tiêu cụ thể .............................................................................. 14
2.2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ........................................................... 14
2.3. Nội dung ............................................................................................... 14
2.4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 14
2.4.1. Phương pháp luận .......................................................................... 14
2.4.2. Phương pháp kế thừa ..................................................................... 14
2.4.3. Phương pháp đánh giá nông thôn có sự tham gia của người dân
(PRA) ...................................................................................................... 15
iv
2.4.4. Phương pháp điều tra ngoại nghiệp .............................................. 15
2.4.5. Xử lý số liệu nội nghiệp ................................................................ 22
CHƯƠNG 3. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI KHU VỰC NGHIÊN CỨU
............................................................................................................................................. 27
3.1. Điều kiện tự nhiên của Vườn quốc gia Ba Vì ...................................... 27
3.1.1. Vị trí địa lý .................................................................................... 27
3.1.2. Địa hình ......................................................................................... 27
3.1.3. Địa chất, thổ nhưỡng ..................................................................... 28
3.1.4. Đặc điểm khí hậu .......................................................................... 29
3.1.5. Chế độ thủy văn: ........................................................................... 30
3.1.6. Các yếu tố khác cần lưu ý: ............................................................ 31
3.1.7. Tài nguyên rừng ............................................................................ 31
3.2. Điều kiện kinh tế – xã hội .................................................................... 34
3.2.1. Dân tộc, dân số và lao động .......................................................... 34
3.2.2. Tình hình phát triển kinh tế chung ................................................ 35
3.2.3. Hiện trạng xã hội và cơ sở hạ tầng tại các xã vùng đệm............... 37
3.3. Nhận xét và đánh giá chung ................................................................. 37
3.3.1. Thuận lợi ....................................................................................... 37
3.3.2. Khó khăn ....................................................................................... 38
CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................................. 40
4.1. Đặc điểm sinh vật học của loài Củ dòm. ............................................. 40
4.1.1. Đặc điểm hình thái ........................................................................ 40
4.1.2. Đặc điểm vật hậu ........................................................................... 45
4.1.3. Đặc điểm giải phẫu sinh lý ............................................................ 46
4.2. Đặc điểm phân bố của loài tại VQG Ba Vì .......................................... 51
4.2.1. Phân bố theo đai cao ..................................................................... 53
4.2.2. Đặc điểm phân bố tự nhiên cây Củ dòm theo vị trí địa hình: ....... 54
v
4.2.3. Đặc điểm phân bố của loài cây Củ dòm theo trạng thái rừng ....... 55
4.3. Đặc điểm đất ........................................................................................ 55
4.4. Thực trạng khai thác, sử dụng loài ở vùng đệm ................................... 58
4.4.1. Tình hình khai thác Củ dòm .......................................................... 60
4.4.2. Tình hình sử dụng ......................................................................... 60
4.4.3. Tình hình gây trồng ....................................................................... 60
4.4.4. Mức độ bảo tồn của loài ................................................................ 61
4.5. Thử nghiệm nhân giống và trồng Củ dòm bằng hạt ............................ 62
4.5.1. Ảnh hưởng của thời gian thu hái, bảo quản và phương thức xử lý
hạt giống đến tỷ lệ nẩy mầm và thời gian nẩy mầm ............................... 63
4.5.2. Ảnh hưởng chế độ chăm sóc tới sinh trưởng cây con ở vườn ươm
................................................................................................................. 65
4.5.3. Sinh trưởng Củ dòm trồng ở hộ gia đình ...................................... 75
4.5.4. Tình hình sâu bệnh hại .................................................................. 76
4.6. Một số đề xuất giải pháp ...................................................................... 79
KẾT LUẬN –TỒN TẠI VÀ KIẾN NGHỊ...................................................... 81
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC