18
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o- Bé quèc phßng
Häc viÖn qu©n y
Nghiªm ThÞ Minh Ch©u
Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm bÖnh lý
®−êng h« hÊp cña c«ng nh©n tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc vμ
tæn
th−¬ng phæi ë ®éng vËt thùc nghiÖm
Chuyªn ngµnh: Søc khoÎ nghÒ nghiÖp
M· sè: 62 72 73 05
Tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sü Y häc
Hµ Néi- 2010
19
C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i Häc viÖn Qu©n y
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc
- PGS.TS. NguyÔn Kh¾c H¶i
- TS. NguyÔn Hoμng Thanh
Ph¶n biÖn 1 - PGS.TS NguyÔn V¨n Hoµi
Ph¶n biÖn 2 - PGS.TS Ng« Quý Ch©u
Ph¶n biÖn 3 - PGS. TS NguyÔn ThÞ BÝch Liªn
LuËn ¸n sÏ ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp nhµ n−íc häp t¹i Häc
viÖn Qu©n y
Vµo håi 14 giê 00 ngµy 01 th¸ng 6 n¨m 2010
Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i
- Th− viÖn Quèc gia
- Th− viÖn Y häc Trung −¬ng
- Th− viÖn Häc viÖn Qu©n y
20
gDanh môc c¸c Ch÷ viÕt t¾t
ATS American Thoracic Society (Héi lång ngùc Hoa Kú)
ACGIH
American Conference of Govermantal Industrial Hygienists (Héi nghÞ c¸c nhµ
vÖ sinh c«ng nghiÖp chÝnh phñ Mü)
BBP BÖnh bôi phæi
BBP- Si BÖnh bôi phæi silic
COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease
(BÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh)
CSSV Cao su Sao Vµng
CSMN Cao su MiÒn Nam
FEV1 Forced Expiratory Volume in one second
(ThÓ tÝch thë ra g¾ng søc trong 1 gi©y ®Çu tiªn)
FVC Forced Vital Capacity (Dung tÝch sèng thë m¹nh)
ILO
International Labour Organization (Tæ chøc lao ®éng thÕ giíi)
IARC International Agency for Research on Cancer
(Trung t©m quèc tÕ nghiªn cøu ung th−)
J.S JonhSon baby (Tªn lo¹i phÊn xoa cho trÎ em cña h·ng Jon-son)
KCS KiÓm tra chÊt l−îng s¶n phÈm
MEF75%
Maximal Expiratory flow when 75% of the FVC remained in lungs (L−u l−îng
thë ra tèi ®a t¹i vÞ trÝ 75% thÓ tÝch cßn l¹i trong phæi cña FVC)
MEF50%
Maximal Expiratory flow when 50% of the FVC remained in lungs (L−u l−îng
thë ra tèi ®a t¹i vÞ trÝ 50% thÓ tÝch cßn l¹i trong phæi cña FVC)
MEF25%
Maximal Expiratory flow when 25% of the FVC remained in lungs (L−u l−îng
thë ra tèi ®a t¹i vÞ trÝ 25% thÓ tÝch cßn l¹i trong phæi cña FVC)
NIOEH Institute of Occupational and Environmental Health
(ViÖn quèc
gia Y häc lao ®éng vµ VÖ sinh m«i tr−êng National)
NTP
National Toxycology Program (Ch−¬ng tr×nh ®éc häc quèc gia)
OSHA Occupational Safety and Health Administrartion (C¬ quan
qu¶n lý an toµn vµ søc khoÎ lao ®éng Mü)
VC Vital capacity (Dung tÝch sèng)
VPQM Viªm phÕ qu¶n m¹n
TCCP Tiªu chuÈn cho phÐp
29,25,26,24,23,27,1,22,21,2,3,20
19,4,5,18,17,6,7,16,15,8,9,14,13,10,11,12
1
Më ®Çu
1- TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Talc lµ mét kho¸ng chÊt silicat magie cã ®Æc tÝnh: kh«ng bÞ bµo mßn, kh«ng dÝnh,
ng¨n thÊm, c¸ch ®iÖn, c¸ch nhiÖt, chÞu löa... do ®ã c¶ ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ giíi bét
talc ®−îc sö dông trong sinh ho¹t vµ nhiÒu ngµnh nghÒ nh−: C«ng nghiÖp, d−îc phÈm,
mü phÈm. Sè l−îng ng−êi lµm viÖc trong c¸c nghÒ khai th¸c, chÕ biÕn hoÆc sö dông talc
ë ViÖt Nam kh¸ cao.
Theo ph©n lo¹i cña Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi, bÖnh bôi phæi talc ®−îc xÕp trong nhãm
c¸c bÖnh ®−êng h« hÊp. NhiÒu n−íc nh− Anh, Mü, Hµ Lan, Trung Quèc, ý, ¸o... ®·
xÕp bÖnh bôi phæi talc vµo danh môc c¸c bÖnh nghÒ nghiÖp.
Bôi talc cã thÓ g©y bÖnh cho ng−êi vµ ®éng vËt thùc nghiÖm ®· ®−îc mét sè t¸c gi¶
n−íc ngoµi chøng minh, tuy nhiªn cho ®Õn nay vÉn cßn nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau vÒ møc
®é ®éc h¹i cña talc kh«ng lÉn t¹p chÊt ®èi víi con ng−êi. T¹i ViÖt Nam ch−a cã nghiªn
cøu nµo x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng cña bôi talc trªn ®éng vËt thùc nghiÖm, cã rÊt Ýt nghiªn
cøu vÒ ¶nh h−ëng cña bôi talc trªn ng−êi lao ®éng. ë n−íc ta ch−a cã tiªu chuÈn vÖ sinh
cho phÐp ®èi víi riªng bôi talc trong m«i tr−êng lao ®éng vµ ch−a cã tiªu chuÈn chÈn
®o¸n bÖnh bôi phæi talc. §Ó gãp phÇn x¸c ®Þnh t¸c h¹i cña bôi talc trªn ®éng vËt thùc
nghiÖm còng nh− ¶nh h−ëng cña nã trªn ng−êi lao ®éng ViÖt Nam chóng t«i tiÕn hµnh
®Ò tµi:
"Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm bÖnh lý ®−êng h« hÊp cña c«ng nh©n tiÕp xóc nghÒ nghiÖp
víi bôi talc vµ tæn th−¬ng phæi ë ®éng vËt thùc nghiÖm"
2- Môc tiªu:
2.1. X¸c ®Þnh nh÷ng biÕn ®æi vÒ m« häc vµ siªu cÊu tróc cña phæi chuét nh¾t tr¾ng
hÝt bôi talc trong 90 ngµy.
2.2. §¸nh gi¸ m«i tr−êng lao ®éng, x¸c ®Þnh mét sè ®Æc ®iÓm bÖnh lý ®−êng h« hÊp
cña c«ng nh©n tiÕp xóc trùc tiÕp víi bôi talc trong ngµnh s¶n xuÊt s¨m lèp cao su.
3- Nh÷ng ®ãng gãp míi cña luËn ¸n
- LÇn ®Çu tiªn mét nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña bôi talc trªn ®éng vËt thùc nghiÖm
®−îc tiÕn hµnh trªn chuét nh¾t tr¾ng t¹i ViÖt Nam vµ ®· x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng tæn
th−¬ng trªn phæi chuét nh¾t tr¾ng thùc nghiÖm hÝt bôi talc c«ng nghiÖp, talc mü phÈm
trong 90 ngµy
- X¸c ®Þnh ®−îc mét sè ®Æc ®iÓm l©m sµng, Xquang, chøc n¨ng th«ng khÝ phæi vµ
biÕn ®æi cña dÞch ®−êng h« hÊp ë ng−êi lao ®éng tiÕp xóc nghÒ nghiÖp víi bôi talc. Tõ
®ã gióp c¸c c¬ qua chøc n¨ng cã thªm c¬ së ®Ó x©y dùng tiªu chuÈn chÈn ®o¸n bÖnh bôi
phæi talc ë ViÖt Nam.
4- Bè côc luËn ¸n
LuËn ¸n dµy 138 trang víi 40 b¶ng, 22 h×nh ¶nh, 6 ®å thÞ vµ 4 s¬ ®å, kÕt cÊu thµnh 4
ch−¬ng
- §Æt vÊn ®Ò: 2 trang
- Ch−¬ng 1: Tæng quan 30 trang
- Ch−¬ng 2: §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 17 trang
- Ch−¬ng 3: KÕt qu¶ nghiªn cøu 41 trang
- Ch−¬ng 4: Bµn luËn 45 trang
- KÕt luËn : 2 trang
- KiÕn nghÞ : 1 trang
2
Tham kh¶o 194 tµi liÖu trong ®ã tµi liÖu tiÕng ViÖt: 36, 158 tµi liÖu tiÕng Anh, 54
tµi liÖu trong 5 n¨m gÇn nhÊt.
Ch−¬ng 1- Tæng quan
1.1- Giíi h¹n cho phÐp cña bôi talc trong m«i tr−êng lao ®éng
TCCP cña bôi talc trong m«i tr−êng lao ®éng ë nhiÒu n−íc kh¸c nhau, nh−ng vÉn
gièng nhau ë mét ®iÓm lµ qui ®Þnh riªng cho tõng lo¹i: Bôi talc c«ng nghiÖp vµ bôi talc
kh«ng lÉn t¹p chÊt.
ë ViÖt Nam, Theo "Tiªu chuÈn VÖ sinh An toµn lao ®éng” (TC 3733- BYT-2002 )
bôi talc ®−îc xÕp trong nhãm bôi kh«ng chøa silic. Tiªu chuÈn cho phÐp ®èi víi bôi
toµn phÇn lµ 02mg/m3, bôi h« hÊp lµ 01mg/m3 kh«ng khÝ. Ch−a cã TCCP ®èi víi bôi
talc kh«ng t¹p chÊt.
BÖnh bôi phæi talc hiÖn ch−a ®−îc c«ng nhËn lµ bÖnh nghÒ nghiÖp ®−îc b¶o hiÓm ë
ViÖt Nam.
1.2- T¸c h¹i cña bôi talc ë ®éng vËt thùc nghiÖm vµ ë ng−êi
1.3.1- Nh÷ng nghiªn cøu ë n−íc ngoµi
1.3.1.1- ë ®éng vËt thùc nghiÖm
+ Qua ®−êng h« hÊp
Jakubowska L vµ Szaflarska-Stojko E (1992) nghiªn cøu trªn chuét nh¾t Wistar
trong thêi gian 6- 9 th¸ng. Pickrel J.A vµ cs (1989), NTP (1993), Stenback F, Rowland J
(1978), Wehner A.P vµ cs (1994), IARC (1987)... nghiªn cøu trªn chuét cèng Syri hÝt
bét talc trÎ em vµ mét sè t¸c gi¶ nhËn thÊy víi nång ®é bôi dao ®éng tõ 10- 40mg/m3
kh«ng khÝ, bôi talc g©y nªn qu¸ tr×nh viªm, båi hoµn vµ t¸i t¹o trong phæi chuét. Qu¸
tr×nh viªm, t¹o u h¹t x¶y ra ë hÇu hÕt sè chuét thùc nghiÖm. Møc ®é viªm, t¹o u h¹t tû
lÖ thuËn víi nång ®é vµ thêi gian ph¬i nhiÔm. Sù t¨ng s¶n tÕ bµo biÓu m« x¶y ra ë trong
phÕ nang, cßn x¬ hãa x¶y ra ë trong hoÆc kÏ phÕ nang. Beck BD, Feldman HA, Brain
JD vµ céng sù (1987) còng x¸c ®Þnh ®éc tÝnh cña bôi talc qua ®−êng h« hÊp trªn chuét
vµ kÕt luËn r»ng sù ph¬i nhiÔm víi bôi talc cã liªn quan ®Õn tæn th−¬ng ®¹i thùc bµo
phæi chuét.
+ Qua da, tÜnh m¹ch vµ mét sè ®−êng x©m nhËp kh¸c
Thùc nghiÖm g©y ®éc qua c¸c ®−êng kh¸c nhau, Mathlouthi A (1992), Dogra
RKS, Iyer PKR, Shanker R vµ céng sù (2002)... ®· chøng minh r»ng tinh thÓ talc lµ
nguyªn nh©n g©y nªn c¸c tæn th−¬ng viªm h¹t ë da, phæi cña ®éng vËt thùc nghiÖm. C¸c
t¸c gi¶ cho r»ng mÆc dï c¸c kÕt qu¶ trªn kh«ng ¸p dông ®−îc hoµn toµn trªn ng−êi
nh−ng cã ý nghÜa rÊt quan träng- ®ã lµ c¬ së ®Þnh h−íng cho nh÷ng nghiªn cøu trªn
ng−êi.
1.3.1.2- Nh÷ng nghiªn cøu trªn ng−êi
+ Qua ®−êng h« hÊp
C¸c nghiªn cøu cña Antomuos JA (1969), Reyes de la Rocha S vµ Brown MA
(1989) ®· cho biÕt viÖc sö dông nhiÒu bét phÊn trÎ em (thµnh phÇn chÝnh lµ talc) cã thÓ
g©y ra c¸c biÕn chøng nghiªm träng ë phæi nÕu trÎ v« t×nh hÝt ph¶i. N¨m 1991, Reijula
K vµ céng sù th«ng b¸o mét tr−êng hîp ®Çu tiªn bÞ bÖnh viªm tiÓu phÕ qu¶n do tiÕp xóc
nghÒ nghiÖp víi bôi talc trªn 20 n¨m.
Kleinfeld M vµ céng sù (2007), Thitiworn Choongsong, Pitchaya Phakthongsuk
(2006), Ellenorn MJ, Barcelux DG (1988) vµ nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c cho biÕt: c¸c triÖu