BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP
PHẠM TIẾN BẰNG
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC,
KỸ THUẬT NHÂN GIỐNG VÀ TRỒNG XOAY
(Dialium cochinchinensis Pierre) TẠI GIA LAI
Ngành: Lâm sinh
Mã số: 9 62 02 05
LUẬN ÁN TIẾN SĨ LÂM NGHIỆP
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
Hướng dẫn 1: PGS.TS. NGUYỄN HỒNG HẢI
Hướng dẫn 2: TS. PHÍ ĐĂNG SƠN
HÀ NỘI, 2024
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả
nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng
được bảo vệ ở bất kỳ học vị nào. Trong công trình này có sử dụng một phần kết quả
của nhiệm vụ khoa học cấp Nhà nước: Nghiên cứu khai thác và phát triển nguồn
gen cây Xoay (Dialium cochinchinnensis Pierre) ở Tây Nguyên, mã số NVGQ –
2017/17 do TS. Ngô Văn Cầm làm chủ nhiệm, NCS là thành viên chính. Việc tham
khảo về các lĩnh vực liên quan khác đều được chú thích rõ ràng khi sử dụng trong
luận án.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được
cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày tháng 4 năm 2024
Tác giả luận án
Phạm Tiến Bằng
ii
LỜI CẢM ƠN
Luận án này được hoàn thành theo chương trình đào tạo tiến sĩ khóa 2017
tại trường Trường Đại học Lâm nghiệp Việt Nam. Trong quá trình thực hiện luận
án, tôi đã nhận được sự quan tâm, giúp đỡ, tạo điều kiện của Trường Đại học
Lâm nghiệp, Trung tâm Lâm nghiệp Nhiệt đới, Viện Khoa học Nam Trung Bộ và
Tây Nguyên, Viện Nghiên cứu Lâm sinh, Viện Nghiên cứu Giống và Công nghệ
sinh học Lâm nghiệp, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, Chi cục Kiểm lâm
tỉnh Gia Lai, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Gia Lai, Sở Nông nghiệp và PTNT
tỉnh Gia Lai, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Gia Lai, Sở Tài nguyên và Môi
trường tỉnh Gia Lai, Trung tâm Khí tượng thủy văn khu vực Tây Nguyên, các
Ban quản lý rừng phòng hộ, Ban quản lý Vườn quốc gia Kon Ka Kinh, Ban quản
lý Khu bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng, các Công ty TNHH MTV lâm nghiệp
trên địa bàn tỉnh Gia Lai và các nhà khoa học. Tôi xin chân thành cảm ơn các
đơn vị, cá nhân và nhà khoa học đã tạo mọi điều kiện thuận lợi, cung cấp tài liệu
và cử cán bộ hỗ trợ, giúp đỡ tôi thực hiện đề tài.
Xin cảm ơn TS. Ngô Văn Cầm, chủ nhiệm đề tài NVQG – 2017/17 đã cho
phép tôi tham gia thực hiện các thí nghiệm và sử dụng số liệu, bài viết có liên
quan của đề tài để phục vụ cho luận án này.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến các thầy hướng dẫn khoa học là PGS.TS.
Nguyễn Hồng Hải và TS. Phí Đăng Sơn, đã dành nhiều thời gian và công sức
giúp đỡ tôi hoàn thành luận án này.
Để luận án này hoàn thành tôi cũng nhận được sự động viên, giúp đỡ
nhiều mặt của các đồng nghiệp, cộng sự, bạn bè và người thân trong gia đình.
Xin được gửi lời tri ân và lời cảm ơn sâu sắc tới những sự giúp đỡ quý báu
này.
Hà Nội, ngày tháng 4 năm 2024
Nghiên cứu sinh
Phạm Tiến Bằng
iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... I
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ II
MỤC LỤC ............................................................................................................ III
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................V
DANH MỤC CÁC BẢNG .....................................................................................V
DANH MỤC HÌNH ẢNH .................................................................................. VII
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ………………………………………………..…….ix
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
1. Sự cần thiết thực hiện đề tài ........................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ....................................................... 2
4. Những đóng góp mới của đề tài ..................................................................... 3
5. Đối tượng và giới hạn nghiên cứu ................................................................. 3
5.1 Đối tượng nghiên cứu ................................................................................... 3
5.2 Giới hạn nghiên cứu ..................................................................................... 3
6. Bố cục của luận án ......................................................................................... 4
Chương 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ......................................... 5
1.1. Thông tin chung về loài Xoay .................................................................... 5
1.2. Những nghiên cứu ở nước ngoài ................................................................ 8
1.2.1. Nghiên cứu về đặc điểm sinh học ........................................................ 8
1.2.2. Nghiên cứu về kỹ thuật nhân giống ................................................... 12
1.2.3. Nghiên cứu về kỹ thuật trồng ............................................................ 15
1.3. Những nghiên cứu về cây Xoay ở Việt Nam ........................................... 15
1.3.1. Nghiên cứu đặc điểm sinh học .......................................................... 15
1.3.2. Nghiên cứu kỹ thuật chọn giống và nhân giống ................................ 18
2.3.3. Nghiên cứu kỹ thuật trồng ................................................................. 20
1.4 Nhận xét, đánh giá chung .......................................................................... 22
Chương 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................... 24
2.1. Nội dung nghiên cứu ................................................................................. 24
2.1.1. Nghiên cứu đặc điểm sinh học Xoay ................................................. 24
iv
2.1.2. Nghiên cứu kỹ thuật nhân giống Xoay .............................................. 24
2.1.3. Nghiên cứu kỹ thuật trồng Xoay ........................................................ 24
2.1.4. Đề xuất biện pháp kỹ thuật trồng Xoay tại Gia Lai .......................... 24
2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 24
2.2.1. Quan điểm, phương pháp tiếp cận .................................................... 24
2.2.2. Phương pháp nghiên cứu chung ........................................................ 26
2.2.3. Phương pháp nghiên cứu cụ thể ........................................................ 27
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................. 52
3.1. Đặc điểm sinh học của loài Xoay ............................................................. 52
3.1.1. Đặc điểm phân bố, sinh thái loài Xoay ............................................. 52
3.1.2. Đặc điểm hình thái Xoay ................................................................... 69
3.1.3. Đặc điểm vật hậu Xoay ..................................................................... 76
3.1.4. Đặc điểm giải phẫu, sinh lý Xoay...................................................... 79
3.1.5. Đặc điểm đa dạng di truyền loài Xoay tại Gia Lai ........................... 87
3.1.6. Đặc điểm cấu trúc lâm phần có Xoay phân bố ................................. 91
3.1.7. Đặc điểm tái sinh tự nhiên của Xoay .............................................. 101
3.2. Nghiên cứu kỹ thuật nhân giống Xoay .................................................. 107
3.2.1. Kỹ thuật nhân giống Xoay từ hạt ..................................................... 107
3.2.2. Kỹ thuật nhân giống Xoay bằng phương pháp giâm hom .............. 115
3.3. Nghiên cứu kỹ thuật trồng Xoay ............................................................ 121
3.3.1. Tiêu chuẩn cây giống Xoay xuất vườn ............................................ 121
3.3.2. Phương thức trồng Xoay ................................................................. 125
3.4. Đề xuất biện pháp kỹ thuật gây trồng Xoay tại Gia Lai ........................ 129
3.4.1. Điều kiện gây trồng Xoay ................................................................ 130
3.4.2. Kỹ thuật tạo giống Xoay .................................................................. 131
3.4.3. Kỹ thuật trồng Xoay ........................................................................ 132
KẾT LUẬN, TỒN TẠI VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................... 133
MỘT SỐ CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN 136
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 137
PHỤ LỤC