Luận án tiến sĩ Nông nghiệp: Nghiên cứu, đánh giá tính chịu hạn và xây dựng biện pháp kỹ thuật canh tác phù hợp cho giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

VIỆN KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM ----------

NGUYỄN VĂN THƯNG

NGHIÊN CỨU, ĐÁNH GIÁ TÍNH CHỊU HẠN VÀ XÂY DỰNG BIỆN PHÁP KỸ THUẬT CANH TÁC PHÙ HỢP CHO GIỐNG ĐẬU XANH TRIỂN VỌNG TẠI HÀ NỘI

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP

Hà Nội – 2017

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

VIỆN KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

NGUYỄN VĂN THƯNG

NGHIÊN CỨU, ĐÁNH GIÁ TÍNH CHỊU HẠN VÀ XÂY DỰNG BIỆN PHÁP KỸ THUẬT CANH TÁC PHÙ HỢP CHO GIỐNG ĐẬU XANH TRIỂN VỌNG TẠI HÀ NỘI

Chuyên ngành: Khoa học cây trồng

Mã số: 62.62.01.10

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học:

1. PGS.TS. Lê Khả Tường

2. GS.TSKH. Trần Đình Long

Hà Nội - 2017

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng toàn bộ số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận án này

là hoàn toàn trung thực, chưa từng được ai công bố ở bất kỳ công trình nghiên

cứu nào trong và ngoài nước, các tài liệu trích dẫn trong luận án đã được chỉ rõ

nguồn gốc và năm công bố.

Hà Nội, ngày 06 tháng 02 năm 2017

Tác giả luận án

NCS. Nguyễn Văn Thưng

iii

LỜI CẢM ƠN

Công trình nghiên cứu này được hoàn thành với sự giúp đỡ tận tình của

tập thể hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Khả Tường, phó giám đốc Trung tâm

Tài nguyên thực vật - Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam và GS.TSKH. Trần

Đình Long, Chủ tịch hội Giống cây trồng Việt Nam. Từ đáy lòng mình, tôi vô

cùng biết ơn tập thể hướng dẫn khoa học đã giúp tôi trong suốt thời gian thực

hiện đề tài luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của Trung tâm Tài nguyên thực vật

-Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam đã cung cấp nguồn vật liệu nghiên cứu,

và các trang thiết bị liên quan đến đề tài luận án.

Đặc biệt tôi vô cùng biết ơn các thầy, cô giáo thuộc Ban Đào tạo sau đại

học, Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam đã cung cấp những kiến thức mới

nhất liên quan đến chuyên ngành nghiên cứu của mình.

Tôi xin trân trọng cảm ơn cán bộ và bà con nông dân trong vùng nghiên

cứu đã cung cấp những thông tin kịp thời phục vụ công tác triển khai đề tài.

Cuối cùng cho phép tôi gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các bạn đồng nghiệp ở

Trung tâm Tài nguyên thực vật, Viện Quy hoạch và thiết kế nông nghiệp - Bộ

Nông nghiệp và phát triển nông thôn cùng các thành viên trong gia đình tôi đã

tạo điều kiện tốt nhất để tôi hoàn thành công trình nghiên cứu này.

Hà Nội, ngày 06 tháng 02 năm 2017

Tác giả luận án

NCS. Nguyễn Văn Thưng

LỜI CAM ĐOAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii

LỜI CẢM ƠN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii

MỤC LỤC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii

DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . viii

DANH MỤC HÌNH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xii

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

1. Tính cấp thiết của đề tài . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

2. Mục tiêu nghiên cứu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI . . . . 6

5. Những đóng góp mới của luận án . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

1.1. Nguồn gốc, phân loại và đặc điểm hình thái cây đậu xanh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

1.2. Giá trị dinh dưỡng của hạt đậu xanh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1.3. Tình hình canh tác đậu xanh ở vùng nước trời. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

1.4. Nghiên cứu các yếu tố môi trường vùng nước trời . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

1.5. Nghiên cứu khả năng chịu hạn ở cây đậu xanh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

1.6. Kết quả nghiên cứu đánh giá tính chịu hạn của cây đậu xanh . . . . . . . . . . . . . . . . 24

1.7. Nghiên cứu phát triển đậu xanh cho vùng nước trời . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

1.7.1. Nghiên cứu sử dụng giống đậu xanh chịu hạn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

1.7.2. Nghiên cứu thời vụ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

1.7.3. Nghiên cứu khoảng cách và mật độ gieo trồng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

1.7.4. Nghiên cứu phân bón và liều lượng thích hợp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

1.7.5. Nghiên cứu tăng cường hoạt động của vi sinh vật đất . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

1.7.6. Nghiên cứu sử dụng chế phẩm sinh học nâng cao năng suất . . . . . . . . . . . . . 36

1.7.7. Nghiên cứu vật liệu che phủ mặt luống . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

1.7.8. Nghiên cứu phòng trừ sâu bệnh hại chính . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

1.7.9. Nghiên cứu kỹ thuật luân canh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

1.8. Phát triển đậu xanh vùng nước trời ứng phó với biến đối khí hậu ở Hà Nội và các vùng phụ cận . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

CHƯƠNG 2: VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . . . . . . . 48

1.9. Tóm lược chương tài liệu tổng quan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

2.1. Vật liệu nghiên cứu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

2.2. Nội dung nghiên cứu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

2.3. Phương pháp nghiên cứu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

2.3.1. Điều tra nghiên cứu về sản xuất đậu xanh ở vùng nước trời . . . . . . . . . . . . . . 50

2.3.2. Nghiên cứu, đánh giá và xác định giống đậu xanh chịu hạn . . . . . . . . . . . . . . 51

2.3.3. Nghiên cứu biện pháp canh tác và mô hình luân canh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

2.3.4. Kỹ thuật khác đã sử dụng triển khai các thí nghiệm đồng ruộng . . . . . . . . 57

2.3.5. Phương pháp đánh giá các chỉ tiêu trong thí nghiệm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

2.3.6. Đánh giá hàm lượng dinh dưỡng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

2.3.7. Đánh giá hiệu quả kinh tế . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

2.3.8. Tính chỉ số khô hạn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

2.3.9. Phương pháp xử lý số liệu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

3.1. Kết quả điều tra tình hình sản xuất đậu xanh ở Hà Nội . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

3.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội thành phố Hà Nội . . . . . . . . . . 63

3.1.2. Tình hình sản xuất đậu xanh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

3.1.3. Hạn chế trong sản xuất đậu xanh ở Hà Nội . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

3.2. Kết quả nghiên cứu tập đoàn và tuyển chọn giống triển vọng . . . . . . . . . . . . . . . . 77

3.2.1. Nghiên cứu tập đoàn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

3.2.2. Đánh giá chịu hạn và đặc điểm nông sinh học bộ giống triển vọng . . . . . . 86

3.2.2.1. Đánh giá khả năng chịu hạn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

a/ Đánh giá chịu hạn trong giai đoạn nảy mầm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

b/ Đánh giá khả năng chịu hạn ở giai đoạn ra hoa, quả . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

3.2.2.2. Đánh giá đặc điểm nông sinh học bộ giống triển vọng . . . . . . . . . . . . . . . 101

3.2.2.3. Ảnh hưởng của điều kiện khô hạn đến sự phát triển bộ rễ, cường độ quang hợp và cường độ thoát hơi nước của giống đậu xanh ĐX10 . . . . . . 116

3.3. Nghiên cứu kỹ thuật canh tác giống đậu xanh triển vọng ĐX10 . . . . . . . . . . . . 119

3.3.1. Nghiên cứu thời vụ trồng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

3.3.2. Nghiên cứu mật độ gieo trồng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

3.3.3. Nghiên cứu phân bón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

3.3.4. Nghiên cứu duy trì độ ẩm đất bằng chế phẩm vi sinh vật . . . . . . . . . . . . . . . . 141

3.3.5. Nghiên cứu kỹ thuật che phủ mặt luống . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

3.3.6. Nghiên cứu xác định chất điều tiết ra hoa, quả và chín tập trung . . . . . . . . 149

3.3.7. Nghiên cứu mô hình giống đậu xanh cho vùng nước trời . . . . . . . . . . . . . . . . 150

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN . . 156

TÀI LIỆU THAM KHẢO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

PHẦN PHỤ LỤC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN

Chữ viết tắt ABA ADHS AVRDC

BĐKH BVTV CCC CLS ĐBSH ĐC DTL ĐTST IPGRI

ICRISAT

KST LAI MYMV NSLT NSTT QCK RCBD SĐK TB TGST TLCK TLCKQ TLCKTLR TLCKTS XN XNA V MBCR MRR Diễn giải A xít abcixic A xít dimetyl hydrazid sucxinic Trung tâm nghiên cứu phát triển rau màu châu Á (Asian Vegetable Research and Development Center) Biến đổi khí hậu Bảo vệ thực vật Chloro choline chloride Bệnh đốm do nấm Đồng bằng Sông Hồng Đối chứng Diện tích lá Điều tiết sinh trưởng Viện Tài nguyên di truyền thực vật quốc tế (International Plant Genetic Resources Institute) Viện nghiên cứu cây trồng nhiệt đới bán khô hạn (International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics) Kiểu sinh trưởng Chỉ số diện tích lá Bệnh khảm vàng virut Năng suất lý thuyết Năng suất thực thu Quang chu kỳ Thí nghiệm 1 nhân tố sắp xếp kiểu khối ngẫu nhiên đầy đủ Số đăng ký Trung bình Thời gian sinh trưởng Tích lũy chất khô Tích lũy chất khô quả Tích lũy chất khô thân, lá, rễ Tích lũy chất khô tổng số Xanh nhạt Xanh nâu Vàng Tỷ suất lợi nhuận - chi phí cận biên Tỷ suất cận biên của lợi nhuận

viii

DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU

TT bảng

Tên bảng Trang

1.1. Thành phần dinh dưỡng của hạt đậu xanh (từ 100 g hạt) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1.2. Thành phần amino a xít của protein đậu xanh (mg/g protein) . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

2.1. Thống kê vật liệu sinh học trong nghiên cứu tập đoàn giống . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

2.2. Vật liệu dùng trong nghiên cứu đặc điểm sinh trưởng, phát triển, đánh

giá khả năng chịu hạn và phân tích chất lượng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

2.3. Công thức thí nghiệm thời vụ giống đậu xanh triển vọng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

2.4. Công thức thí nghiệm mật độ trên đồng ruộng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

2.5. Công thức thí nghiệm phân bón trên đồng ruộng (tính cho 1 ha) . . . . . . . . . . . . . 55

2.6. Công thức thí nghiệm xử lý chế phẩm vi sinh vật đất . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

2.7. Công thức thí nghiệm che phủ mặt luống . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

2.8. Công thức chế phẩm điều tiết ra hoa quả và chín tập trung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

2.9. Công thức xây dựng mô hình . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

2.10. Thang điểm đánh giá bệnh MYMV và CLS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

2.11. Thang điểm đánh giá sâu đục quả và sâu cuốn lá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

3.2. Tổng hợp diện tích đất thành phố Hà Nội, năm 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

3.3. Kết quả phân tích phẫu diện điển hình đất phù sa được bồi trung tính ít chua tại Hà Nội, năm 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

3.4. Kết quả phân tích phẫu diện điển hình đất phù sa không được bồi trung tính ít chua tại Hà Nội năm 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

3.5. Tình hình sản xuất đậu xanh tại Hà Nội và các vùng phụ cận giai đoạn

2014-2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

3.6. Phân bố mẫu giống theo tính trạng màu sắc và hình dạng hạt của tập

đoàn đậu xanh tại Hà Nội, vụ Hè 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

3.7. Phân bố mẫu giống theo đặc điểm sinh trưởng của thân, cành và lá của tập đoàn đậu xanh tại Hà Nội, vụ Hè 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

3.8. Phân bố mẫu giống theo tính trạng thời gian nở hoa và thời gian sinh trưởng của tập đoàn đậu xanh tại Hà Nội, vụ Hè 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

3.9. Phân bố mẫu giống theo khả năng chống tách quả và chống đổ của tập đoàn đậu xanh tại Hà Nội, vụ Hè 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

3.10. Phân bố mẫu giống theo khả năng chống chịu bệnh MYMV và CLS của tập đoàn đậu xanh tại Hà Nội, vụ Hè 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

3.11. Phân bố mẫu giống theo các yếu tố cấu thành năng suất của tập đoàn đậu xanh tại Hà Nội, vụ Hè 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

3.12. Kết quả tuyển chọn bộ giống đậu xanh triển vọng từ tập đoàn tại Hà Nội, vụ Hè 2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

3.13. Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến tỉ lệ nảy mầm của các giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

3.14. Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến chiều dài thân mầm bộ giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

3.15. Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến khối lượng tươi thân mầm các giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

3.16. Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến khối lượng tươi rễ mầm các giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

3.17. Ảnh hưởng của sự gây hạn đến khối lượng tươi tổng số cây mầm các giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

3.18. Ảnh hưởng của gây hạn đến khối lượng khô tổng số cây mầm các giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

3.19. Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến chỉ số hạn của các giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

3.20. Ảnh hưởng của gây hạn đến tỷ lệ cây héo và khả năng phục hồi của các giống đậu xanh triển vọng trong nhà lưới tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . 99

3.21. Ảnh hưởng của hạn đến hàm lượng nước tương đối trong lá của các giống đậu xanh triển vọng trong nhà lưới tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . 100

3.22. Đặc điểm hình thái quả và hạt của các giống đậu xanh triển vọng trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

3.23. Đặc điểm sinh trưởng của các giống đậu xanh triển vọng trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

3.24. Diện tích lá và chỉ số diện tích lá thời kỳ ra hoa của các giống đậu xanh triển vọng trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . 105

3.25. Khả năng tích lũy chất khô của các giống đậu xanh triển vọng trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

3.26. Khả năng chống chịu sâu bệnh của các giống đậu xanh triển vọng trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

3.27. Các yếu tố cấu thành năng suất của các giống đậu xanh triển vọng trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

3.28. Kết quả phân tích hàm lượng dinh dưỡng các giống đậu xanh triển vọng

trên đất phù sa ven sông tại Hà Nội, vụ Hè 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

3.29. Ảnh hưởng của điều kiện khô hạn đến sự phát triển bộ rễ qua các thời kỳ sinh trưởng của giống ĐX10 tại An Khánh, vụ Hè Thu 2013 . . . . . . . . . . . . . . . 117

3.30. Ảnh hưởng của điều kiện khô hạn đến cường độ quang hợp và thoát hơi nước của giống đậu xanh ĐX10 tại An Khánh, vụ Hè Thu 2013 . . . . . . . . . . . . 118

3.31. Ảnh hưởng của thời vụ gieo trồng đến sinh trưởng của giống triển vọng ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, năm 2014 . . . . . . . . . 120

3.32. Ảnh hưởng của thời vụ gieo đến DTL và LAI thời kỳ ra hoa của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, năm 2014 . . . . . . . . . 121

3.33. Ảnh hưởng của thời vụ gieo đến khả năng TLCK của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, năm 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122

3.34. Ảnh hưởng của thời vụ gieo đến mức nhiễm sâu bệnh của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, năm 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

3.35. Ảnh hưởng của thời vụ gieo đến các yếu tố cấu thành năng suất giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, năm 2014 . . . . . . . . . 126

3.36. Ảnh hưởng của mật độ đến sinh trưởng của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

3.37. Ảnh hưởng của mật độ đến DTL và LAI của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

3.38. Ảnh hưởng của mật độ đến TLCK của giống đậu xanh ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

3.39. Ảnh hưởng của mật độ đến khả năng nhiễm sâu bệnh của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . . . . . . . . . 132

3.40. Ảnh hưởng của mật độ đến yếu tố cấu thành năng suất của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . . . . . . . . . 133

3.41. Ảnh hưởng của phân bón đến sinh trưởng của giống ĐX10 . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

3.42. Ảnh hưởng của phân bón đến DTL và LAI của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

3.43. Ảnh hưởng của phân bón đến TLCK của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

3.44. Ảnh hưởng của phân bón đến tách quả và chống đổ của giống đậu xanh ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . 138

3.45. Ảnh hưởng của phân bón đến mức nhiễm sâu bệnh của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

3.46. Ảnh hưởng của phân bón đến yếu tố cấu thành năng suất của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . 139

3.47. Phân tích hiệu quả kinh tế công thức bón phân cho giống đậu xanh ĐX 10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . . . . . 140

3.48. Ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật qua các thời kỳ sinh trưởng giống ĐX10 đến độ ẩm đất trong điều kiện nhà lưới tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . 142

3.49. Ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật đất đến sự phát triển của giống ĐX10 trong điều kiện nhà lưới tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

3.50. Ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật đất đến yếu tố cấu thành năng suất của giống ĐX10 trong điều kiện nhà lưới tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . . . . 145

3.51. Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến một số chỉ tiêu sinh trưởng của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . 146

3.52. Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến TLCK của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

3.53. Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đất đến yếu tố cấu thành năng suất của ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . . 148

3.54. Ảnh hưởng của chất điều tiết sinh trưởng đến đặc điểm nông học của ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014 . . . . . . . 149

3.55. Các yếu tố kỹ thuật trong mô hình luân canh giống đậu xanh triển vọng trên đất phù sa ven sông và phù sa nội đồng tại Hà Nội năm 2015 . . . . . . . . . . 151

3.56. Phân tích hiệu quả kinh tế mô hình giống đậu xanh trên đất phù sa ven sông và phù sa nội đồng tại Hà Nội năm 2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

xii

DANH MỤC HÌNH

TT hình Tên hình Trang

1.1. Sự chuyển hóa của a xít abcixic trong cơ chế chịu hạn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

1.2. Ảnh hưởng của a xít abcisic lên sự đóng mở khí khổng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

1.3. Sự phân bố của các mẫu giống đậu xanh trồng, hoang dại và bán hoang dại trên thế giới . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

1.4. Sự đa dạng về màu sắc và hình dạng của đậu xanh ở khu vực châu Á . . . . . 30

3.1. Sơ đồ vị trí địa lý các quận, huyện thành phố Hà Nội . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

3.2. Diễn biến nhiệt độ và số giờ nắng các tháng trong năm tại trạm Láng (số liệu trung bình 10 năm, từ 2006-2015) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

3.3. Diễn biến lượng mưa và chỉ số ẩm các tháng trong năm tại trạm Láng (số liệu trung bình 10 năm, từ 2006-2015) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

3.4. Diễn biến lượng bốc hơi và chỉ số khô hạn các tháng trong năm tại trạm Láng (số liệu trung bình 10 năm, từ 2006-2015) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

3.5. Ảnh hưởng của mức gây hạn đến chỉ số hạn ở giai đoạn nảy mầm . . . . . . . . . 97

3.6. Hàm lượng nước tương đối của các giống đậu xanh triển vọng . . . . . . . . . . . . 101

3.7. Khả năng tích lũy chất khô của các giống đậu xanh triển vọng . . . . . . . . . . . . 108

3.8. Liên hệ giữa các yếu tố khí hậu và các giai đoạn sinh trưởng giống đậu xanh ĐX10 gieo trồng trong vụ xuân . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

3.9. Ảnh hưởng của thời vụ đến TLCK của giống ĐX10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

3.10. Ảnh hưởng của thời vụ đến năng suất của giống ĐX10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

3.11. Ảnh hưởng của mật độ đến TLCK của giống đậu xanh ĐX10 . . . . . . . . . . . . 131

3.12. Ảnh hưởng của phân bón đến TLCK của giống đậu xanh ĐX10 . . . . . . . . . . 137

3.13. Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến TLCK của giống ĐX10. . . . . . . . . . . . . . 147

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đậu xanh (Vigna radiata (L). Wilczek) là cây đậu đỗ thực phẩm ăn hạt rất

giàu protein, gluxit, Ca, P, Fe, Caroten, các Vitamin B1, B2, PP và C (Phạm Văn

Thiều, 1999). Hạt đậu xanh là thực phẩm cân đối, dễ tiêu, phù hợp với mọi đối

tượng sử dụng. Do có đặc điểm dinh dưỡng cao và hương thơm đặc trưng, đậu

xanh đã trở thành một nguyên liệu quan trọng trong sản xuất thực phẩm, bánh

kẹo, súp, miến, nước giải khát, đồ hộp và đồ ăn chay. Đặc biệt đậu xanh còn

được sử dụng như một dược liệu truyền thống trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh

tiêu hóa, thần kinh, tim mạch và giải độc. Ngoài ra quả và lá non đậu xanh còn

được dùng như một loại rau xanh cao cấp rất giàu khoáng chất và vitamin (Riaz

Ullah et al., 2014). Đậu xanh đã và đang được sản xuất tại nhiều nước trên thế

giới như Ấn Độ, Trung Quốc, Hàn Quốc, Philippin, Indonesia, Đài Loan, Thái

Lan, Úc, Hoa Kỳ và nhiều nước khác ở khu vực Thái Bình Dương. Theo kết quả

thống kê chưa đầy đủ, hiện nay trên thế giới có 29 nước trồng đậu xanh với diện

tích trên 6 triệu ha, sản lượng tiêu thụ khoảng 5 triệu tấn/năm, trong đó đứng đầu

là Ấn Độ, Trung Quốc, các nước Ả Rập, Indonesia, Nhật Bản, Hoa Kỳ và một số

nước châu Âu (FAO, 2011).

Cây đậu xanh có khả năng đạt tốc độ sinh trưởng, phát triển nhanh, chịu

hạn khá, rất cần được nghiên cứu phát triển để nâng cao hiệu quả canh tác cho

những vùng nhiệt đới khô hạn (Mogotsi., 2006). Bởi vậy, từ những năm đầu thập

niên 90 của thế kỷ XX, các tổ chức quốc tế đã triển khai nhiều hoạt động nghiên

cứu phát triển giống và kỹ thuật canh tác đối với loài cây trồng này cho những

vùng khô hạn và bán khô hạn. Trong đó Viện Nghiên cứu cây trồng nhiệt đới bán

khô hạn (ICRISAT) và Trung tâm Rau màu châu Á (AVRDC) là những tổ chức đi

đầu gắn liền với những chương trình, định hướng và mục tiêu cụ thể trong công tác

phát triển đậu xanh cho những vùng canh tác nông nghiệp nước trời trước sự gia

tăng của biến đổi khí hậu trên phạm vi toàn cầu. Trên thế giới, hạn hán do BĐKH

đã và đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp. BĐKH gây hậu

quả nghiêm trọng, đồng thời là một trong những nguyên nhân làm cản trở phát

triển nông nghiệp bền vững ở nhiều quốc gia. Do đó việc đề xuất những giải

pháp khả thi thích ứng với BĐKH có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Nghiên cứu

xác định giống cây trồng và kỹ thuật canh tác thích hợp là một giải pháp hữu hiệu

đang được áp dụng cho những vùng chịu ảnh hưởng của BĐKH ở nhiều nơi trên

thế giới.

Thành phố Hà Nội với quy mô khoảng 150 nghìn ha đất sản xuất nông

nghiệp, trong đó có trên 50 nghìn ha đất bãi ngoài đê, đất vàn cao và cao không

chủ động tưới tiêu. Trong những năm gần đây, thành phố Hà Nội đã và đang thực

hiện chủ trương phát triển đa dạng các loài cây trồng có giá trị kinh tế cao, trong

đó chú trọng những cây thực phẩm và cây họ đậu có khả năng chịu hạn, thích

ứng với BĐKH, nhằm ổn định và nâng cao hiệu quả canh tác trên vùng nước trời.

Vì vậy hiện nay cây đậu xanh ở Hà Nội đã và đang được nhiều địa phương vùng

khô hạn lựa chọn để phủ xanh vùng nước trời nhằm ổn định và nâng cao thu

nhập cho người dân trong vùng. Tuy nhiên việc áp dụng giống địa phương và kỹ

thuật canh tác truyền thống đang làm giảm năng suất và hiệu quả kinh tế sản xuất

đậu xanh trên 20% so với các địa phương khác ở ĐBSH (Viện Quy hoạch và

thiết kế nông nghiệp, 2016). Điều này cho thấy để nâng cao năng suất và hiệu

quả kinh tế trên vùng đất khô hạn, công tác nghiên cứu, áp dụng giống mới và kỹ

thuật canh tác mới về cây đậu xanh có vai trò hết sức quan trọng (Lê Thị Hiệu,

2012). Trên cơ sở đó, đề tài “Nghiên cứu, đánh giá tính chịu hạn và xây dựng

biện pháp kỹ thuật canh tác phù hợp cho giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội” đã

được triển khai thực hiện nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả sản xuất

đậu xanh, góp phần ổn định và phát triển nông nghiệp bền vững trước sự gia tăng

của biến đổi khí hậu hiện nay.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu tổng quát

Xác định được những yếu tố hạn chế chính trong sản xuất, tuyển chọn

giống và xây dựng biện pháp kỹ thuật canh tác phù hợp góp phần nâng cao năng

suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế trong sản xuất đậu xanh ở Hà Nội, từ đó tiến

hành mở rộng cho các địa phương khác có điều kiện tương tự ở ĐBSH.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Xác định được yếu tố hạn chế chính trong sản xuất đậu xanh ở Hà Nội.

- Xác định được giống đậu xanh triển vọng có khả năng chịu hạn tốt, đạt

năng suất cao trên 1,6 tấn/ha, chất lượng tốt, góp phần đa dạng nguồn gen trong

sản xuất đậu xanh ở thành phố Hà Nội.

- Xây dựng được biện pháp kỹ thuật canh tác tổng hợp, nâng cao năng

suất và hiệu quả kinh tế tăng trên 20% so với kỹ thuật canh tác đậu xanh hiện

hành ở Hà Nội.

- Xây dựng mô hình trình diễn giống triển vọng và kỹ thuật canh tác mới

cây đậu xanh đạt năng suất và hiệu quả kinh tế cao trên các loại đất khác nhau

trong vùng canh tác nông nghiệp nước trời ở Hà Nội.

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

3.1. Ý nghĩa khoa học

Kết quả nghiên cứu, khảo sát tập đoàn, đánh giá các dòng giống đậu xanh

triển vọng là cơ sở khoa học để phân tích tổng quan tình hình sinh trưởng, phát

triển, chống chịu và tiềm năng năng suất của cây đậu xanh, đồng thời là cơ sở

xác định giống triển vọng cũng như các biện pháp kỹ thuật phù hợp, từ đó nâng

cao hiệu quả canh tác cây đậu xanh ở Hà Nội. Cơ sở dữ liệu này cũng chính là tài

liệu phục vụ công tác nghiên cứu, giảng dạy, tập huấn, đào tạo, khuyến nông,

phát triển sản xuất đậu xanh trên các loại đất khác nhau trong vùng canh tác nông

nghiệp nước trời ở Hà Nội.

3.2. Ý nghĩa thực tiễn

Qua nghiên cứu, đề tài đã phân tích, xác định được những yếu tố hạn chế

chính trong sản xuất đậu xanh vùng nước trời ở Hà Nội; Đã tuyển chọn và đề

xuất được giống đậu xanh chịu hạn ĐX10 cho vùng nước trời, có năng suất cao,

khả năng chống chịu tốt; Trên cơ sở đó đã đề xuất được các biện pháp kỹ thuật

canh tác mới nhằm hoàn thiện quy trình canh tác đậu xanh, từ đó góp phần tăng

năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất, sử dụng hợp lý, bền vững vùng đất

không được tưới chủ động ở Hà Nội và các địa phương khác có điều kiện tương

tự ở ĐBSH.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu:

- Tình hình sản xuất đậu xanh và các yếu tố tiềm năng, hạn chế trong sản

xuất đậu xanh ở Hà Nội.

- Khảo sát tập đoàn 234 mẫu giống đậu xanh từ ngân hàng gen cây trồng

quốc gia, lựa chọn bộ giống triển vọng và giống có tiềm năng cao nhất.

- Nghiên cứu biện pháp kỹ canh tác đối với giống có tiềm năng cao nhất

trên đất phù sa ven sông và đất phù sa nội đồng trong vùng canh tác nông nghiệp

nước trời ở Hà Nội.

- Xây dựng mô hình luân canh thích hợp đạt hiệu quả kinh tế cao trên các

loại đất khác nhau trong vùng canh tác nông nghiệp nước trời ở Hà Nội.

4.2. Phạm vi nghiên cứu và giới hạn của phạm vi nghiên cứu

4.2.1. Phạm vi nghiên cứu

- Địa bàn thực hiện: Nghiên cứu điều tra, xác định yếu tố hạn chế chính

trong sản xuất đậu xanh tại các huyện đại diện cho thành phố Hà Nội. Triển khai

thí nghiệm tập đoàn, đánh giá chịu hạn trong phòng, nhà lưới, trên đồng ruộng tại

Trung tâm tài nguyên thực vật (An Khánh, Hoài Đức, Hà Nội); thí nghiệm canh

tác và xây dựng mô hình luân canh trên đất phù sa ven sông Hồng thuộc xã Tự

Nhiên, huyện Thường Tín và trên đất phù sa nội đồng thuộc xã An Khánh, huyện

Hoài Đức, Hà Nội.

- Thời gian thực hiện: từ năm 2012 đến 2015.

- Lĩnh vực nghiên cứu: giống cây trồng, thực vật, sinh lý, sinh hóa, thổ

nhưỡng, nông hóa, dinh dưỡng, bảo vệ thực vật và canh tác học.

4.2.2. Giới hạn của phạm vi nghiên cứu

- Các chỉ số khô hạn ở Hà Nội được đánh giá cao nhất là từ tháng 2 đến

tháng 3 nhưng các thí nghiệm đồng ruộng không bố trí vào thời điểm này mà chủ

yếu được thực hiện trong vụ Hè và vụ Hè Thu, tức gieo trồng từ tháng 4 đến

tháng 9 hàng năm.

-Việc bố trí các thí nghiệm đồng ruộng trong vụ Hè và vụ Hè Thu được

thực hiện trên cơ sở sau đây: (1) Vụ Hè và Hè Thu là thời vụ chính và phổ biến ở

hầu hết các vùng sản xuất đậu xanh ở Hà Nội, thuận lợi để lựa chọn những vùng

đất phù hợp cho nghiên cứu, (2) Tiến hành trong vụ Hè và Hè Thu để đáp ứng

được yêu cầu của người sản xuất về giống và kỹ thuật canh tác trong thời vụ này,

(3) Do biến đổi khí hậu nên các chỉ số khô hạn vẫn tăng cao trong vụ Hè và Hè

Thu, vì vậy kết quả đánh giá khả năng chịu hạn đồng ruộng trong khảo nghiệm

giống hay trong các thí nghiệm canh tác ở vụ Hè và Hè Thu vẫn đảm bảo độ tin

cậy.

- Nghiên cứu xác định thời vụ thích hợp cho đậu xanh triển vọng ở Hà Nội

đã được thực hiện từ tháng 2 đến tháng 7.

- Đất bãi ngoài đê trên địa bàn Hà Nội chiếm tỷ lệ lớn với khoảng 30/53

nghìn ha đất không chủ động nước tưới tiêu, đồng thời là địa bàn chính để phát

triển sản xuất đậu xanh nên đã được chọn làm địa bàn đại diện trong nghiên cứu.

- Các hoạt động của đề tài không bao hàm nội dung xác định khả năng cố

định đạm sinh học của các giống triển vọng.

5. Những đóng góp mới của luận án

- Xác định được các yếu tố tiềm năng và hạn chế ảnh hưởng đến sản xuất

đậu xanh trong vùng canh tác nông nghiệp nước trời ở Hà Nội.

- Lựa chọn được bộ giống triển vọng từ tập đoàn đậu xanh, đề xuất giống

triển vọng ĐX10 áp dụng cho các vùng sản xuất với năng suất cao, tăng trên 40%

so với đối chứng V123, chất lượng tốt, chống chịu khá, thích ứng với các vùng

canh tác nước trời ở Hà Nội.

- Đã đề xuất được giải pháp kỹ thuật mới nhằm hoàn thiện quy trình kỹ

thuật canh tác đậu xanh bao gồm: giống, thời vụ, mật độ, liều lượng phân bón, kỹ

thuật che phủ mặt luống, duy trì độ ẩm đất bằng hỗn hợp Nitragin và Lipomicyn,

sử dụng chất điều tiết ra hoa Ethrel giúp quả chín tập trung.

- Mô hình trình diễn giống đậu xanh ĐX10 và kỹ thuật canh tác mới đạt

hiệu quả kinh tế cao từ 31-120% so với giống và kỹ thuật canh tác truyền thống.

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI

1.1. Nguồn gốc, phân loại và đặc điểm hình thái cây đậu xanh

1.1.1. Nguồn gốc và phân loại

Cây đậu xanh có nguồn gốc từ vùng Ấn Độ - Miến Điện, nơi được xem là

có sự đa dạng cao về các loại hình sinh trưởng, phát triển của loài Vigna radiata.

Đậu xanh được phân bố ở khắp các vùng của tiểu lục địa Ấn Độ suốt hàng nghìn

năm sau đó mới được phát triển tới các vùng phụ cận khác của châu Á và Bắc

Phi (Marechal et al., 1987).

Mặc dù cây đậu xanh có lịch sử trồng trọt khá lâu đời ở các nước Châu Á

nhưng mãi tới năm 1970 loài đậu này mới chính thức trở thành đối tượng nghiên

cứu của các tổ chức quốc tế. Năm 1972 khi đậu xanh được xác định là cây trồng

chính của AVRDC thì đồng thời hàng loạt các chương trình nghiên cứu cấp nhà

nước về đậu xanh mới được thực hiện tại Ấn Độ, Philippin, Thái Lan, Hoa Kỳ,

Australia. Lịch sử trồng đậu xanh ở Việt Nam hiện nay chưa đủ nguồn xác định,

song theo “Vân Đài Loại ngữ” của Lê Quý Đôn, đậu xanh ở nước ta được trồng

từ lâu đời, ngoài mục đích làm thực phẩm, cung cấp protein, vitamin và khoáng

chất, làm thuốc chữa bệnh, nó còn được sử dụng để luân canh cây trồng, che phủ

đất, chống xói mòn, cải tạo và làm tốt đất (Nguyễn Tiến Mạnh và CS., 1995).

Cây đậu xanh thuộc họ Fabaceae, chi Vigna, chi phụ Ceratotropis. Tuy

vậy trong lịch sử phân loại, đậu xanh đã từng được xếp vào chi Phaselous, vì vậy

đậu xanh còn có tên thứ hai là Phaseolus radiata L, hoặc tên thứ ba là Phaselous

aureus Roxb (Phạm Ngọc Quang và CS., 1989).

1.1.2. Một số đặc điểm hình thái

Trên rễ phụ của cây đậu xanh thường xuất hiện nhiều lông hút và nốt sần.

Kích thước nốt sần dao động từ 4-5 mm, chức năng chính của nốt sần là cố định

đạm từ N2 trong khí quyển với sự tham gia của vi khuẩn Rhizobium cộng sinh

(Trần Đình Long và CS., 1998).

Trong quần thể tự nhiên, cây đậu xanh thường nở hoa rải rác thành nhiều

lứa khác nhau. Căn cứ thời gian ra hoa, Viện Tài nguyên di truyền thực vật quốc

tế (IPGRI) nay là Viện sinh học quốc tế đã chia đậu xanh làm 3 nhóm là: nhóm

ra hoa không tập trung nở hoa liên tục trên 30 ngày, nhóm ra hoa tập trung nở

hoa liên tục dưới 16 ngày và nhóm trung gian nở hoa từ 16-30 ngày.

Số trục hoa trên mỗi cây thường biến động lớn, phụ thuộc vào giống và

điều kiện canh tác, nhưng trung bình có từ 5-7 trục/cây, tương ứng với 30-280

hoa/cây (Fakir et al., 2011). Số lượng quả đậu xanh phụ thuộc vào giống, điều

kiện canh tác và biến động trong phạm vi 5-40 quả/cây. Sự khô hạn được xem là

yếu tố hạn chế chính làm giảm số hoa và quả từ 20-40% (Mahdi et al., 2013).

1.2. Giá trị dinh dưỡng của hạt đậu xanh

Kết quả phân tích từ 100 g hạt chưa tách vỏ đã cho thấy đậu xanh là một

thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao với: 24% protein; 1,3% dầu; 3,5% khoáng;

4,1% chất sơ; 56,7% carbohydrates và cung cấp 334 Kcal. Ngoài ra trong hạt đậu

xanh còn chứa các yếu tố dinh dưỡng khác như Ca, P, Fe, Caroten, vitamin B1,

B2 (Hao et al., 2013).

Bảng 1.1. Thành phần dinh dưỡng của hạt đậu xanh (từ 100 g hạt)

Thành phần Đơn vị tính Nguyên hạt

TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Phần ăn được Độ ẩm Protein Dầu Khoáng Sơ Carbohydrates Năng lượng Canxi Phosphorus Sắt Caroten B1 B2 Vitamin khác % % % % % % % Kcal mg mg mg mg mg Nig mg 100,0 10,4 24,0 1,3 3,5 4,1 56,7 334,0 124,0 326,0 7,3 94,0 0,47 0,39 2,10 Hạt tách vỏ 100,0 10,1 24,5 1,2 3,5 0,8 59,9 348,0 75,0 405,0 8,5 49,0 0,72 0,15 2,40

Nguồn: Hao et al., 2013 Kết quả phân tích so sánh cũng cho thấy hàm lượng chất sơ, Ca, caroten

và vitamin B2 trong hạt đậu xanh chưa tách vỏ cao hơn đáng kể so với đậu xanh

đã tách vỏ (Bảng 1.1). Đặc biệt kết quả phân tích thành phần amino a xít của

Protein cũng cho thấy hạt đậu xanh chứa đầy đủ các a xít amin không thay thế

(Somchai Prabhavat., 1991). Kết quả này cũng được xem là khá trùng hợp với

tiêu chuẩn dinh dưỡng của FAO/WHO/VNU trong thực phẩm dành cho trẻ em.

Bằng kết quả nghiên cứu chế biến, các nhà khoa học thuộc trường đại học

Kasetsart - Thái Lan cho rằng đậu xanh có thể được chế biến thành các tổ hợp

thực phẩm giàu protein với giá thành hạ nhất. Sự kết hợp của bột đậu xanh với

bột gạo, bột mì, vừng và các gia vị khác theo một công nghệ nhất định sẽ tạo ra

những thực phẩm có giá trị cao, có thể thay thế các món ăn cao cấp được chế

biến từ sản phẩm chăn nuôi. Điều đó được lý giải bởi thành phần và hàm lượng

cao của các a xít amin trong hạt đậu xanh cũng như đặc tính cân đối dinh dưỡng

của bột đậu xanh với nhu cầu dinh dưỡng của trẻ em và người già (Bảng 1.2).

Ngoài giá trị dinh dưỡng, đậu xanh còn được dùng như một thực phẩm

chức năng có tác dụng giải độc và hạ nhiệt (Đỗ Tất Lợi., 1977). Tinh bột đậu

xanh có trạng thái bề mặt tương đối nhẵn, không có vết nứt, một số hạt có nếp

nhăn (Lê Thị Ánh Nguyệt., 2011). Do có hàm lượng dinh dưỡng cao nên hạt đậu

xanh được sử dụng để chế biến ra nhiều loại sản phẩm có giá trị như: bánh đậu

xanh, bột đậu xanh, miến, giá đỗ (Trần Văn Lài và CS., 1993).

Bảng 1.2. Thành phần amino a xít của protein đậu xanh (mg/g protein)

TT Amino axit Bột đậu xanh

Thực phẩm tiêu chuẩn FAO/WHO – 1972 40 1 I Soleucine 35

2 Leucine 73 70

3 Lycine 58 55

Methionin + Cystine 4 17 35

Phenyalanin + Tyrosine 5 60 60

6 Threonine 36 40

7 Tryptophan 11 10

8 Valin 41 50

Nguồn: Hao et al., 2013

1.3. Tình hình canh tác đậu xanh ở vùng nước trời

1.3.1. Khái niệm vùng canh tác nông nghiệp nước trời

Canh tác nông nghiệp nước trời là một kiểu canh tác mà nguồn nước cung

cấp cho sản xuất hoàn toàn phụ thuộc vào lượng mưa, chưa có sự can thiệp của

người sản xuất trong việc cung cấp nước tưới cho cây trồng (Ashraf M, 2010).

Trên thế giới nông nghiệp nước trời chiếm hơn 95% diện tích đất canh tác ở vùng

cận sa mạc Sahara thuộc châu Phi, chiếm 90% ở châu Mỹ Latinh, 75% ở vùng

cận Đông và Bắc Phi; 65% ở khu vực Đông Á; 60% ở Nam Á và Đông Nam Á.

Đặc điểm chung nhất của vùng nông nghiệp nước trời là đất khô cằn, luôn có xu

hướng bị thoái hóa hay thoái hóa ở mức độ cao do sự bốc thoát hơi nước mặt đất,

hạn hán và thiếu quản lý nước hiệu quả. Do đó hầu hết các vùng nông nghiệp

nước trời hiện nay trên thế giới đều gắn liền với những cộng đồng dân cư nông

nghiệp có thu nhập thấp, luôn phải đối mặt với những rủi ro do thiếu nước, khô

hạn và mùa màng bấp bênh. Ngày nay mặc dù đã có những bước tiến mới trong

việc cải thiện năng suất cây trồng ở vùng nước trời thuộc các nước đang phát

triển, nhưng một số lượng lớn các gia đình nghèo ở châu Phi và châu Á vẫn phải

đối mặt với những nghèo đói, mất an ninh lương thực và suy dinh dưỡng mà

nông nghiệp nước trời chính là nguyên nhân hàng đầu (Aroca and Ruiz-Lozano,

2013). Phát triển nông nghiệp thông qua quản lý bền vững tài nguyên đất và

nước, đưa ra những giải pháp hợp lý về giống và công nghệ canh tác để cải tiến

năng suất, nâng cao sản lượng và hiệu quả canh tác chính là một một giải pháp

bền vững mang tầm nhìn chiến lược quốc gia và quốc tế.

1.3.2. Vai trò của đậu xanh ở vùng nông nghiệp nước trời

Đậu xanh là cây thực phẩm ngắn ngày với nhiều ưu điểm quan trọng trong

hệ thống sản xuất cây lương thực, cây thực phẩm (Nusrat et al., 2014). Do đặc điểm phân bố rộng (từ 40o Bắc đến 40o Nam) cây đậu xanh có thể phát triển ở hầu

khắp các vùng nhiệt đới và á nhiệt đới. Hiện nay có 29 nước trồng đậu xanh với

diện tích khoảng trên 6 triệu ha, sản lượng khoảng 3 triệu tấn (Nair et al., 2014)

Lịch sử trồng trọt và phát triển đậu xanh trên thế giới được xem là gắn liền với

những vùng đất khô hạn, nghèo dinh dưỡng nhưng vẫn đảm bảo tính cạnh tranh

cao so với nhiều loài cây trồng trong cùng một điều kiện. Vì vậy vùng nông

nghiệp nước trời đã và đang sản xuất trên 70% diện tích đậu xanh của thế giới,

tương ứng 3,5 triệu ha/năm. Tại các vùng nông nghiệp nước trời, đậu xanh được

đánh giá là cây thực phẩm quan trọng thứ nhất của Thái Lan, thứ nhì của

Srilanka, thứ ba của Ấn Độ, Miến Điện, Bangladesh và Indonesia. Đậu xanh

cũng được xem là cây trồng phụ quan trọng trong vùng nông nghiệp nước trời

của Australia, Trung quốc, Iran, Kenya, Triều Tiên, Malaysia, các nước Trung

Đông, Peru, Đài Loan và Hoa Kỳ. Tại Ấn Độ đậu xanh được trồng trên 3,2 triệu

ha, sản lượng 0,95 triệu tấn/năm, năng suất trung bình 304 kg/ha (Ammarah et

al., 2015). Giống như các cây họ đậu khác, cây đậu xanh có khả năng cố định

nitơ khí quyển thành đạm nhờ hoạt động của vi khuẩn Rhirobium virgana cộng

sinh ở bộ rễ (Vũ Tiến Bình và CS., 2015). Qua đó cung cấp đạm cho cây trồng

vụ sau, điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc cải tạo làm tốt đất ở vùng nước

trời. Đậu xanh có thể trồng xen với nhiều loại cây trồng khác. So với trồng sắn

thuần, trồng xen đậu xanh với sắn làm lượng đất bị mất đi do quá trình rửa trôi

xói mòn giảm 26,3% và thu nhập tăng tới 2,9 lần (Nguyễn Thanh Phương và

Nguyễn Danh., 2010).

1.4. Nghiên cứu các yếu tố môi trường vùng nước trời

1.4.1. Thổ nhưỡng

Độ ẩm đất có vai trò rất quan trọng trong việc duy trì lý, hóa tính của đất,

khả năng hòa tan dinh dưỡng trong đất cũng như thành phần và hàm lượng các vi

sinh vật đất. Nghiên cứu ảnh hưởng của lượng mưa đến sự phân bố của đậu xanh,

các nhà khoa học cho rằng đậu xanh có thể được phát triển từ những vùng khô

hạn đến những vùng cận ẩm, tương ứng với lượng mưa 600-1.200 mm/năm. Thời

gian và sự phân bố mưa trong vùng là những điều kiện căn bản ảnh hưởng đến

đặc điểm thổ nhưỡng, nông hóa của vùng, đồng thời là căn cứ để xây dựng các

giải pháp khai thác sử dụng hiệu quả vùng nông nghiệp nước trời. Đất thường

xuyên bị thiếu nước sẽ làm cho hệ vi sinh vật đất nghèo nàn, khả năng hòa tan

dinh dưỡng thấp, đất bị khô cứng, thiếu độ xốp và ô xy là những hạn chế lớn nhất

trong vùng nông nghiệp nước trời, đồng thời là những nguyên nhân chủ yếu làm

giảm năng suất và hiệu quả canh tác đậu xanh trong vùng. Ngoài ra môi trường

pH đất trung tính (6-7,5) được xem là yêu cầu thích hợp nhất cho sự phát triển

của đậu xanh. Nếu pH < 5, khả năng hình thành nốt sần hữu hiệu giảm đi, trực

tiếp ảnh hưởng đến quá trình dinh dưỡng đạm và năng suất sinh vật. Như vậy khả

năng cung cấp Ca cho đất để điều chỉnh pH là yêu cầu không thể thiếu trong sản

xuất đậu xanh ở vùng nước trời (Matthew et al., 2011). Trên thực tế đa số các

cây trồng không thích hợp với lớp đất mặt nông hay nghèo dinh dưỡng, nhưng

đậu xanh vẫn được trồng trọt và khai thác trên những loại đất như vậy nhờ vào

tính chịu hạn khá giỏi của nó.

1.4.2. Nhiệt độ

Trên ruộng đậu xanh, độ ẩm đất có vai trò quan trọng trong việc “điều

hòa” nhiệt độ thông qua sự bốc thoát hơi nước. Do đó trong một thời gian dài

không mưa, độ ẩm đất và không khí giảm đi, nhiệt độ trên và dưới mặt đất có xu

hướng tăng cao. Đây chính là kết quả của sự tương tác giữa độ ẩm đất và nhiệt độ

trong điều kiện vùng nước trời. Sự tương tác ấy cũng chính là một trong những

hạn chế đáng kể đến khả năng sự sinh trưởng của cây đậu xanh trong vùng nước

trời. Những công trình nghiên cứu của AVRDC về phản ứng của nhiệt độ đến

sinh trưởng đã cho thấy đậu xanh có thể sinh trưởng và phát triển trong phạm vi

16-36°C, trong đó nhiệt từ 22 - 27°C cho năng suất cao nhất, từ 16 - 21°C hoặc

28 - 36°C cho năng suất thấp hơn. Nghiên cứu tương tác của 5 chế độ nhiệt: 18,

21, 24, 30 và 33°C đến sự hình thành số quả/cây của 7 giống triển vọng, các nhà

khoa học đã nhận được số quả tương ứng là: 49, 62, 83, 40 và 26 quả/cây

(Thangavel et al., 2011). Như thế nhiệt độ thích hợp để nâng cao số quả/cây

trung bình là 24°C. Ngoài ra những kết quả nghiên cứu khác cũng cho thấy trong

điều kiện nhiệt độ 12-13°C kéo dài 4 ngày, đậu xanh vẫn sinh trưởng nhưng khi

nhiệt độ xuống < 1l°C sự nảy mầm của hạt đã dừng lại. Tuy nhiên khả nảng thích

ứng của đậu xanh với nhiệt độ còn phụ thuộc vào nguồn gốc và nơi dẫn xuất của

nó. Nghiên cứu về vấn đề này các nhà khoa học đã cho thấy những giống có

nguồn gốc nhiệt đới thường dễ mẫn cảm với nhiệt độ thấp hơn các giống có

nguồn gốc Á nhiệt đới. Trong quá trình sinh trưởng của cây đậu xanh, chế độ

nhiệt thường tương tác với chế độ chiếu sáng, trong điều kiện ngày ngắn nếu gặp

nhiệt độ ấm thời gian sinh trưởng sẽ rút ngắn (Trần Thị Trường và CS., 2005).

Do đó việc tuyển chọn những giống đậu xanh chịu nhiệt và điều kiện khô hạn là

những giải pháp quan trọng để phát triển đậu xanh ở vùng nước trời.

1.4.3. Ánh sáng

Ảnh hưởng của nhiệt độ đến sinh trưởng của đậu xanh trong điều kiện tự

nhiên thường không tách biệt với các yếu tố ngoại cảnh khác, trong đó đáng chú

ý là nhiệt độ thường tương tác với chế độ chiếu sáng. Trong điều kiện ngày dài,

tương tác giữa hai yếu tố nhiệt độ và QCK thường làm kéo dài TGST, trong điều

kiện ngày ngắn và nhiệt độ ấm, các giống đậu xanh có xu hướng rút ngắn TGST

(Ullah et al., 2011). Nghiên cứu về phản ứng với điều kiện chiếu sáng, các nhà

khoa học đã chia thành 3 nhóm: (1) Nhóm phản ứng với chế độ ngày ngắn, (2)

Nhóm phản ứng vói chế độ ngày dài và (3) Nhóm phản ứng trung tính. Trong

điều kiện ngày dài những giống có thời gian sinh trưởng ngắn đều do gen đồng

hợp tử trội qui định. Trái lại, trong điều kiện ngày ngắn thời gian sinh trưởng

dường như phức tạp hơn bởi có sự tương tác của nhiều gen. Những giống có

phản ứng trung tính đều do gen trội quyết định, trong khi các giống dễ nhạy cảm

đều do gen lặn quyết định. Tuy vậy các kết quả nghiên cứu về phản ứng ánh sáng

tại nơi dẫn xuất của nó đã cho thấy đậu xanh là một cây trồng ngày ngắn điển

hình. Đó là những mẫu giống có nguồn gốc tập trung ở quanh khu vực Ấn Độ

Dương. Do đặc tính dễ có khả năng thích nghi với chế độ chiếu sáng thay đổi,

đồng thời quá trình chọn lọc tự nhiên và nhân tạo luôn xảy ra nên đậu xanh đã

hình thành khả năng thích nghi rộng hơn với độ dài ngày so với đặc tính ban đầu

của nó. Mặc dù những nghiên cứu sâu về cơ chế tác động của độ dài ngày lên sự

phát triển của đậu xanh đến nay còn nhiều hạn chế, song bước đầu người ta cho

rằng độ dài ngày thường tương tác với nhiệt độ trong một phạm vi nhất định để

chi phối chủ yếu lên quá trình phân hoá mầm hoa cũng như thời gian từ gieo tới

ra hoa.

1.4.4. Lượng mưa

Hầu hết các vùng sản xuất đậu xanh trên thế giới đều được phân bố tập

trung ở những nơi có lượng mưa trung bình năm 600 - 1000 mm, tương ứng với

vùng khô hạn và vùng cận ẩm. Những vùng có lượng mưa lớn hơn, sản xuất đậu

xanh có xu hướng giảm đi do phải cạnh tranh với cây lương thực, nếu không chất

lượng của nó cũng khó đảm bảo do độ ẩm không khí cao dễ làm hạt nảy mầm

ngay trên đồng ruộng (Allahmoradi et al., 2011). Khả năng chịu hạn của đậu

xanh được đánh giá là có sự khác nhau giữa các giai đoạn sinh trưởng. Sự khô

hạn xảy ra vào thời kỳ cây con được đánh giá là không nguy hiểm do khả năng

đóng mở khí khổng rất nhạy cảm. Ở giai đoạn ra hoa, do diện tích lá lớn đã che

phủ mặt ruộng nên mặc dù hạn xảy ra, khả năng thoát hơi nước nhiều hơn nhưng

cũng không gây nguy hiểm bởi diện tích lá cao đã làm giảm sự bốc thoát hơi

nước mặt đất. Cơ chế giảm sự bốc thoát hơi nước trên mặt lá ở giai đoạn cây con

hay ra hoa khi gặp điều kiện khô hạn được giải thích thông qua cơ chế đóng mở

khí khổng, nhưng đó là sự đóng mở rất nhạy cảm so với đậu tương và nhiều cây

họ đậu khác. Điều đó lý giải vì sao đậu xanh có khả năng chịu hạn khá hơn đậu

tương và sự phân bố của nó từ vùng khô hạn đến vùng cận ẩm. Như thế đậu xanh

có thể được trồng ở vùng nước trời với lượng mưa trên 600 mm/năm. Tuy nhiên

đối với những giống thâm canh, không có khả năng chịu hạn nếu không được

cung cấp nước đầy đủ trong thời kỳ cây con và phát triển quả, khả năng tích luỹ

chất khô sẽ giảm 40%, năng suất hạt giảm 50- 60% (Amir et al., 2014). Quá trình

giảm năng suất khi đậu xanh gặp khô hạn là kết quả của một sự suy giảm về số

chùm quả/m2, số quả/m2 và số hạt/quả (Nabizade et al., 2011).. Do đó để phát

triển đậu xanh một cách có hiệu quả, việc sử dụng những giống đậu xanh chống

chịu và thích ứng với vùng nước trời được xem là một giải pháp canh tác bền

vững (Amanullah and Muhammad A, 2011).

Ở nước ta, dự báo đến năm 2025, nguồn nước sẽ bị giảm đi khoảng 40 tỷ m3 và tổng lượng nước mùa khô đến thời điểm này có thể giảm đi khoảng 13 tỷ m3. Hơn nữa gần 40% lượng nước phát sinh hàng năm ngoài lãnh thổ cùng với sự

gia tăng về tranh chấp nguồn nước giữa các quốc gia trong vùng càng làm cho

vấn đề nước tưới trở nên nóng bỏng hơn bao giờ hết. Thực tế cũng cho thấy

những năm qua về mùa khô tình trạng hạn hán đã xảy ra theo chiều hướng bất

lợi. Năm 2004, năm được coi là khốc liệt nhất trong vòng 40 năm qua, mực nước

sông Hồng tại Hà Nội ở thời điểm tháng 1 năm 2004 là + 2,17m, kiệt nhất có lúc

xuống tới 1,75m; Năm 2005 ở cùng thời điểm mực nước xuống đến 2,06m, kiệt

nhất có lúc xuống tới 1,5m; Vụ Đông xuân năm 2006 - 2007, mực nước sông

Hồng tại Hà Nội giảm xuống còn 1,6m thấp nhất trong vòng 100 năm qua.

Hà Nội có lượng mưa lớn nhưng phân bố không đều, tập trung chủ yếu

trong mùa mưa (từ tháng 5 đến tháng 9). Những tháng cuối năm và đầu năm sau

có lượng mưa rất thấp dễ bị hạn, nhất là với đậu xanh vụ Xuân. Trong mùa mưa

cũng có nhiều khoảng thời gian không mưa ảnh hưởng đến việc cung cấp nước

tưới cho cây trồng vùng nước trời. Mưa cuối vụ với đậu xanh dễ gây thối quả do

thời gian thu hoạch kéo dài. Do đó trong điều kiện thiếu nước, giải pháp chống

hạn căn bản nhất đối với sản xuất trồng trọt chính là việc áp dụng những giống

cây trồng chịu hạn có giá trị kinh tế cao gắn với việc áp dụng các kỹ thuật canh

tác thích hợp.

1.5. Nghiên cứu khả năng chịu hạn ở cây đậu xanh

1.5.1. Hạn và ảnh hưởng của khô hạn với cây đậu xanh

Tính chống chịu với môi trường khô hạn được đánh giá là liên quan khá

chặt chẽ với khả năng dự trữ nước trong cơ thể và nhờ vậy chúng tránh được sự

mất nước. Khả năng của tế bào thay đổi tốc độ và chiều hướng trao đổi chất sao

cho trong điều kiện môi trường khô hạn vẫn tạo ra những sản phẩm cần thiết để

duy trì sự sống được xem là khả năng chống chịu hạn của cây trồng (Muhammad

et al., 2011). Do thiếu nước, lượng nước hút vào cây không bù đắp được lượng

nước bay hơi đi qua các bộ phận trên mặt đất, làm cho cây mất cân bằng nước và

bị héo. Có ba loại hạn cơ bản là hạn đất, hạn không khí và hạn sinh lý. Hạn sinh

lý kéo dài cũng tác hại như hạn đất và hạn không khí. Nếu hạn đất kết hợp với

hạn không khí thì mức độ tác hại đối với cây trồng còn tăng lên nhiều (Hoàng

Minh Tấn và CS., 2006).

- Khô hạn làm biến tính hệ thống keo nguyên sinh chất

Cây đậu xanh khi bị thiếu nước sẽ làm tăng độ nhớt chất nguyên sinh, làm

chậm các hoạt động sống, giảm mức độ phân tán, khả năng thuỷ hoá và tính đàn

hối của keo nguyên sinh chất. Thay đổi đặc tính hoá keo từ trạng thái sol rất linh

động thuận lợi cho các hoạt động sống sang trạng thái coaxecva hoặc gel kém

linh động, làm cản trở các hoạt động sinh lý, sinh hóa của cây trồng (Mahdi.,

2012).

- Khô hạn làm đảo lộn quá trình trao đổi chất và quang hợp

Sinh tổng hợp là một hoạt động đặc trưng của sự sống diễn ra trong môi

trường thuận lợi. Trong điều kiện thiếu nước, các hoạt động này có xu hướng

giảm đi và được thay thế bởi các quá trình phân giải. Quá trình phân giải quan

trọng nhất là phân giải protein và axit nucleic, kết quả là giải phóng và tích luỹ

NH3 gây độc cho cây và có thể làm chết cây. Thiếu nước sẽ ức chế hoạt động

quang hợp. Do khí khổng đóng nên thiếu CO2, lục lạp có thể bị phân huỷ, ức chế

tổng hợp diệp lục; lá bị héo và khô chết là giảm diện tích quang hợp; sự vận

chuyển các sản phẩm quang hợp ra khỏi lá và về cơ quan dự trữ bị tắc nghẽn.

Thiếu nước ban đầu sẽ làm tăng hô hấp vô hiệu, về sau giảm hô hấp nhanh, hiệu

quả sử dụng năng lượng của hô hấp rất thấp vì hô hấp sản sinh nhiệt là chính.

Hạn làm mất cân bằng nước trong cây, lượng nước thoát ra lớn hơn lượng nước

hấp thu vào cây làm cho cây bị héo. Dòng vận chuyển vật chất trong cây bị ức

chế rất mạnh. Sự hút chất khoáng giảm do tốc độ dòng thoát hơi nước giảm.

Thiếu nước kìm hãm tốc độ vận chuyển chất đồng hoá về các cơ quan dự trữ và

có thể có hiện tượng “chảy ngược dòng” các chất đồng hoá từ các cơ quan dự trữ

về các cơ quan sinh dưỡng. Kết quả cuối cùng là làm giảm năng suất kinh tế của

cây trồng (Habibzadeh and Moosavi., 2014). Thiếu nước, làm giảm cường độ

quang hợp trong cây đậu xanh, bộ rễ phát triển kém (Debashree et al., 2013).

- Khô hạn làm kìm hãm quá trình sinh trưởng, phát triển

Thiếu nước làm cản trở sự phân chia của các tế bào đỉnh sinh trưởng, quá

trình dãn nở của tế bào cũng bị ức chế (Ranawake et al., 2011). Do đó nước đóng

vai trò tối quan trọng trong sự sinh trưởng của tế bào. Sự khô hạn đồng nghĩa với

độ ẩm tương đối giảm mạnh, nhiệt độ tăng nhanh, khả năng cung cấp nước giảm.

Đây là nguyên nhân chính của sự khô héo ở cây đậu xanh và hậu quả của nó

chính là đã làm biến tính protein, phân hủy tế bào chất, làm suy giảm quá

trình phosphoryl hóa đường cũng như quá trình chuyển hóa năng lượng. Ngoài ra

sự khô hạn cũng làm tăng quá trình hydrat hóa các polyme sinh học trong tế bào

(Lalinia et al., 2011). Sự thiếu nước trong tế bào cũng làm biến đổi tính keo của

tế bào chất cũng như các rối loạn chuyển hóa liên quan khác. Sự khô hạn cũng sẽ

làm chậm hoặc ngăn chặn sự tăng trưởng của cây trồng, thậm chí có thể làm cây

chết hàng loạt và thất thu nghiêm trọng. Thiếu nước cũng làm ảnh hưởng nghiêm

trọng đến quá trình phân hoá hoa và đặc biệt là quá trình thụ tinh. Trong điều

kiện hạn, hạt phấn không nảy mầm, ống phấn không sinh trưởng, sự thụ tinh

không xảy ra và hạt sẽ bị lép, đây chính là nguyên nhân làm giảm năng suất ở

đậu xanh. Hạn hán là một trong những yếu tố phi sinh học ảnh hưởng lớn nhất

đến các hoạt động sinh lý, sinh hóa ở đậu xanh cũng như gây tổn thất nghiêm

trọng đến sản xuất đậu xanh trên phạm vi toàn cầu. Sinh trưởng trong môi trường

thiếu nước, thời gian sinh trưởng của cây đậu xanh bị rút ngắn, làm giảm năng

suất tới 24,9% so với điều kiện bình thường (Sissay et al., 2014). Đồng thời, làm

giảm tốc độ sinh trưởng thân, rễ, giảm DTL và nốt sần. Cường độ quang hợp

giảm do sắc tố trong lá giảm và kết quả là năng suất bị suy giảm một cách đáng

kể (Kumar and Sharma., 2013).

1.5.2. Nghiên cứu cơ chế chịu hạn của cây đậu xanh

1.5.2.1. Nghiên cứu phản ứng của cây trồng khi bị thiếu nước

Dựa trên mối liên hệ với nước, thực vật được chia thành ba nhóm: cây

thủy sinh (hydrophytes), cây trung sinh (mesophytes) và cây chịu hạn

(xerophytes). Cây chịu hạn có thể được chia thành hai nhóm tùy thuộc vào

phương thức chịu hạn. Một nhóm bao gồm các cây có khả năng chịu đựng và

phục hồi trở lại trạng thái hoạt động quang hợp sau khi bị khô trong một thời

gian ngắn, trong khi nhóm còn lại tránh khô hạn. Thực vật trong nhóm thứ hai sở

hữu một hệ thống hấp thụ nước cải tiến hoặc cơ quan trữ nước, dẫn nước có hiệu

quả trong cây hoặc một hệ thống thoát hơi hạn chế, hoặc tất cả hay kết hợp của

các đặc tính này. Hơn nữa, cây trong nhóm này được cho là có các hệ thống độc

đáo cho phép chịu stress, vì chúng có thể bảo vệ bộ máy quang hợp và các thành

phần tế bào mỏng manh khác khỏi nhiều stress phức hợp trong các môi trường

khắc nghiệt. Thiếu mưa trong môi trường tự nhiên gây ra sự khô hạn trong khí

quyển và đất, ở đất chủ yếu là do sự bốc hơi của nước khỏi bề mặt đất vào ban

ngày. Thực vật cần các hệ thống thích hợp ở cả rễ và lá để cảm nhận sự khô hạn

của môi trường.

Để tăng tối đa năng suất, thực vật tối ưu hoá hình thái, sinh lý và trao đổi

chất của các cơ quan và tế bào của chúng; tuy nhiên, chính chiến lược này gây ra

nguy cơ thiếu hụt nước. Bởi vậy, thực vật đã được trang bị nhiều cơ chế khác

nhau để thích nghi với các môi trường giới hạn nước.

a) Các đáp ứng sinh lý đối với môi trường khô hạn

- Cảm nhận môi trường khô hạn

Gặp điều kiện khô hạn, để hạn chế mất nước, cây tự đóng khí khổng, điều

chỉnh áp suất thẩm thấu, thay đổi hình thái cấu trúc như cuộn lá lại, phủ lớp lông

dày, rụng lá… (Placide et al., 2014). Lá cây có thể đóng các lỗ khí ngay khi cảm

thấy sự chênh lệch áp suất hơi nước giữa lá và không khí tăng lên, ngay cả khi hệ

rễ có đủ nước; phản ứng này hoàn thành trong vài phút (Assmann et al., 2000).

Do sự đối mặt của lá với không khí khô làm giảm sức trương của tế bào biểu bì

và tốc độ thoát hơi nước không có bất cứ ảnh hưởng đáng kể nào tới thế nước của

lá, các vị trí cảm nhận tín hiệu khí quyển khô và tổng hợp ABA được cho là ở

gần hoặc trong các tế bào bảo vệ. Mặc dù các gen ABA được biết là được điều

khiển tăng trong điều kiện hạn hán, sự đóng nhanh của khí khổng cũng đã được

quan sát thấy trong các đột biến abi1 và aba2 của Arabidopsis (Assmann et al.,

2000).

ABA được tổng hợp từ carotenoid bởi các enzym tổng hợp ABA được

cảm ứng trong các tế bào chóp rễ hoặc các tế bào nhu mô của bó mạch bởi các

stress khô hạn và muối. ABA được tổng hợp trong rễ đi vào các mạch xylem và

được vận chuyển đến lá. Tỷ lệ dạng tự do so với các dạng liên kết của ABA trong

nhựa xylem thay đổi từ cây này sang cây khác, nhưng trong tất cả các loài, tổng

lượng ABA đều tăng đáng kể do các stress hạn hán và muối (Sauter et al., 2002).

Các tế bào bảo vệ trong lá của cây sinh trưởng trong điều kiện tưới tiêu tốt có

kích thước lớn, ngược lại, các lỗ khí của cây sinh trưởng trong điều kiện nước

hạn chế thì nhỏ hơn nhưng dày đặc hơn. Việc đóng khí khổng ở nhiều thực vật

không hoàn toàn ngay cả sau khi áp dụng nồng độ ABA cao. Tuy nhiên, cây

trồng trên đồng ruộng khí khổng đóng gần như hoàn toàn và tốc độ thoát hơi gần

như bằng không trong thời gian stress hạn hán nghiêm trọng.

Gặp điều kiện khô hạn, trong cây hình thành các gốc oxy phản ứng. Các

gốc này phá hủy lipid, carbohydrate, protein ở màng trong tế bào. Cây có cơ chế

bảo vệ chống lại gốc oxy phản ứng để hạn chế tác hại của hạn (Zlako and

Fernando., 2012).

- Phản ứng của hệ thống quang hợp ở lá đối với môi trường khô hạn

Trong quá trình hạn hán, thực vật nỗ lực để bảo vệ khỏi sự bốc hơi bằng

cách đóng khí khổng. Tuy nhiên, nhiều loại cây bị mất nước qua các khí khổng

vẫn còn mở cũng như qua lớp biểu bì của chúng. Độ dẫn nước của lớp biểu bì

khác nhau rất nhiều từ loài này sang loài khác. Do nước trong lá bị mất, áp suất

trương của các mô lá giảm và lá bắt đầu héo. Héo hoặc quăn lá là để bảo vệ bộ

máy quang hợp khỏi tia trực tiếp của mặt trời. Hình thái của cơ thể thực vật cũng

như các đặc điểm phân tử và hóa sinh của các cơ quan quang hợp đã tiến hóa để

tối đa hoá việc hấp thu photon và sử dụng các photon này trong việc cố định

CO2. Theo đó, đóng khí khổng trong điều kiện hạn hán làm cho thực vật không

còn là những sinh vật tiêu thụ nhiều năng lượng mặt trời nhất.

- Những ảnh hưởng đầu tiên khi bị hạn hán

Thực vật trải nghiệm một sự chênh lệch rất lớn về cường độ ánh sáng, từ

ánh sáng mặt trời chói chang vào ban ngày đến tối sẫm vào ban đêm. Ánh sáng

cường độ cao rất có hại cho thực vật trong điều kiện khô hạn, ngay cả khi có các

hệ thống chịu hạn. Việc giảm một số hoạt tính hóa sinh tương ứng khá tốt với các

giảm sút về độ dẫn truyền qua khí khổng, nhưng không tương ứng với các giảm

sút về hàm lượng nước tương đối hay thế nước trong thịt lá, trong quá trình hạn

hán tiến triển. Bước hóa sinh đầu tiên bị suy giảm trong hạn hán là tổng hợp

ATP. Sự tái sinh RuBP, quá trình liên quan đến bước này, cũng mẫn cảm đối với

stress khô hạn nhẹ. Ở các điều kiện hạn hán nghiêm trọng hơn, điều khiển giảm

của vận chuyển điện tử xảy ra trước khi PSII bị các tổn thương không thể đảo

ngược (Flexas and Medrano., 2002).

b) Chất tan tương thích và stress khô hạn

Nhiều sinh vật khác nhau tổng hợp và tích lũy các hợp chất phân tử nhỏ,

được gọi là chất tan tương thích (chất thẩm thấu hoặc chất bảo vệ thẩm thấu)

trong tế bào như một cách chống chịu các stress, thí dụ hạn hán, nồng độ muối

cao... Nói chung, chất tan tương thích được hòa tan ở nồng độ cao mà không bị

cản trở bởi các thành phần khác của tế bào. Ngày càng có nhiều bằng chứng cho

thấy sự tích tụ chất tan tương thích trong cây tạo ra tính đề kháng đối với nhiều

stress khác nhau như hạn hán, nhiệt độ cao và độ mặn cao (Chen and Murata.,

2002). Chất tan tương thích góp phần vào tính chống chịu stress bằng cách hoạt

động như những chất điều hoà (áp suất) thẩm thấu, vì khả năng hoà tan mạnh

trong nước của chúng hoạt động như một thay thế cho các phân tử nước thoát ra

từ lá.

Nồng độ cao của chất tan tương thích có thể làm tăng áp suất thẩm thấu

của tế bào. Chất tan tương thích, với tính cực kỳ ưa nước của nó, cũng có thể

thay thế các phân tử nước xung quanh các nucleic acid, protein và màng trong

tình trạng thiếu nước (Hoeskstra et al., 2001). Thiếu nước tế bào làm tăng nồng

độ các ion gây mất ổn định cho các đại phân tử. Chất tan tương thích có thể ngăn

chặn sự tương tác giữa các ion này và các thành phần của tế bào bằng cách thay

thế các phân tử nước xung quanh các thành phần này, do đó, bảo vệ chống lại

tình trạng bất ổn trong thời gian hạn hán. Lá đóng khí khổng để tránh bốc hơi

nước trong thời kỳ hạn hán, hệ quả là, dòng chảy của CO2 vào lá dừng lại. Kết

quả là, năng lượng mặt trời không được sử dụng để cố định CO2, thay vào đó

được sử dụng để hình thành các phân tử oxygen hoạt tính trong lục lạp.

Superoxide và hydrogen peroxide được phân hủy bởi các enzym đặc hiệu đối với

các gốc oxygen hoạt tính này.

c) Truyền tín hiệu và biểu hiện gen trong quá trình stress nước

- Cảm nhận khô hạn và phát tín đường dài

Rễ cây có bộ máy giúp nó cảm nhận được độ khô của đất và hướng mô

theo hướng ẩm (hydrotropism) (Eapen et al., 2005). Tuy nhiên, cách thức tế bào

rễ cảm nhận được trạng thái ẩm của đất vẫn chưa rõ ràng. Tín hiệu thiếu nước

gửi đi từ rễ khi có stress nước được chuyển đến lá thông qua nhiều hơn một

đường truyền tín hiệu; tín hiệu chính là a xít abcixic (ABA).

- Tín hiệu đáp trả của các tế bào bảo vệ

Nhiều sự kiện hoá sinh khác nhau được tạo ra ở các tế bào bảo vệ trong

đáp ứng với ABA. Tế bào bảo vệ hợp nhất các thông tin môi trường bên trong và

bên ngoài thông qua các chu trình phụ thuộc và không phụ thuộc ABA để điều

chỉnh độ mở của khí khổng. Các tác nhân kích thích trong và ngoài này bao gồm

ánh sáng (chất lượng và số lượng), mức CO2, độ ẩm không khí, hiệu áp suất hơi

nước giữa lá và không khí (Assmann et al., 2000).

Các ion canxi hoạt động như một thông tín viên thứ cấp trong việc truyền

tín hiệu nội bào trong quá trình ABA phát tín. Dòng chảy của các ion canxi từ

không bào và gian ngoại bào vào bào tan làm tăng nồng độ ion canxi trong bào

tan của tế bào bảo vệ được xử lý với ABA. Ion canxi ức chế các kênh kali đi vào

và kích hoạt các kênh anion đi vào; nhờ đó giữ vai trò trung tâm trong việc đóng

lỗ khí (Blatt., 2000).

- Điều khiển biểu hiện gen trong stress hạn hán

Trong đáp ứng với stress hạn hán, biểu hiện của một số lượng lớn các gen

được điều khiển tăng. Các gen được điều khiển tăng bởi hạn hán được phân

thành hai nhóm (Yamaguchi and Shinozaki., 2005). Một nhóm bao gồm các gen

mã hóa các protein mà hoạt tính xúc tác của chúng chịu trách nhiệm bảo vệ các tế

bào và cơ quan chống lại stress, nhóm còn lại bao gồm các gen mã hóa các

protein cần thiết cho dẫn truyền tín hiệu và điều khiển biểu hiện gen. Các protein

chịu trách nhiệm trực tiếp bảo vệ tế bào chống lại stress tham gia vào các sự kiện

sinh lý và hóa sinh khác nhau.

Gen đáp ứng với hạn hán có thể được chia thành hai nhóm, các gen phụ

thuộc và không phụ thuộc ABA, tùy theo sự phụ thuộc của chúng vào ABA để

cảm ứng (Yamaguchi and Shinozaki., 2005). Yếu tố đáp ứng với ABA (ABRE)

là trình tự cis chính trong đoạn khởi đầu của nhiều gen đáp ứng với ABA.

DRE/CRT là một yếu tố cis liên quan đến biểu hiện không phụ thuộc ABA của

các gen do hạn cảm ứng. Các nhân tố trans đối với yếu tố cis là CBF/DREB1 và

DREB2, được biểu hiện một cách quá độ ngay sau khi cảm nhận hạn hán và điều

khiển tăng các gen đích tham gia vào tính chịu hạn. Sự chồng lấn giữa các chu

trình truyền tín hiệu phụ thuộc và không phụ thuộc ABA đã được nêu ra từ việc

phân tích chi tiết vùng khởi đầu trong các gen đáp ứng với hạn hán.

- Các đáp ứng phân tử đối với hạn hán trong cây chịu hạn

Nhiều cây hoang dại sinh sống ở những môi trường khắc nghiệt và có khả

năng chống chịu mạnh đối với nhiều stress. Ngày càng có nhiều bằng chứng cho

thấy các cơ chế phân tử của tính chống chịu trong các cây này khác với trong các

cây mô hình và cây trồng đã thuần hóa.

Có một sự khác biệt đáng kể trong các gen được điều khiển tăng trong

thời gian stress hạn ở cây chịu hạn và cây thuần hoá hoặc cây mô hình. Trong

thời kỳ khô, cây hồi sinh Craterostigma plantagineum thay đổi sản phẩm quang

hợp chính từ đường 2-octulose sang sucrose, tăng hàm lượng sucrose lên đến

40% khối lượng khô của thân cây. Bù nước làm cho quang hợp trở lại bình

thường trong vòng 24 giờ (Mittler et al., 2001).

Nghiên cứu với thực vật chịu hạn đã bộc lộ cách thức thực vật tiếp nhận

một loạt chu trình truyền tín hiệu cho phép chúng chịu đựng được môi trường

khô hạn một cách tự nhiên. Thông tin từ những nghiên cứu này được kỳ vọng sẽ

chỉ ra các gen có thể hữu ích trong việc chọn giống phân tử đối với cây trồng

trong tương lai.

1.5.2.2. Nghiên cứu bản chất chịu hạn của cây đậu xanh

Gặp điều kiện khô hạn, lượng nước mà cây hút vào không đủ bù đắp

lượng nước bay hơi ra khỏi cây (qua các bộ phận trên mặt đất) làm mất cân bằng

nước trong cây và cây bị héo. Khả năng giảm thiểu tổn thương trong điều kiện

khô hạn để sinh trưởng, phát triển và cho năng suất ổn định gọi là khả năng chịu

hạn của cây (Lê Trần Bình và CS., 1997). Khô hạn là một yếu tố hạn chế lớn đến

năng suất, nếu không có giải pháp thích hợp nó có thể làm giảm năng suất từ 20-

40% thậm chí còn cao hơn nữa (Rahim et al., 2014). Khả năng chịu hạn của đậu

xanh là một vấn đề phức tạp đã được nhìn nhận dưới nhiều quan điểm khác nhau,

song quan điểm về quá trình sinh tổng hợp a xít abcixic và vai trò sinh lý của nó

trước một môi trường khô hạn được xem là những hiểu biết mới nhất về cơ chế

chịu hạn ở loài cây trồng này (Parent et al., 2009).

ABA là một sesquiterpenoid 15 carbon của 3 đơn vị isoprene được sản

sinh cục bộ trong lục lạp và những bào quan khác theo chu trình mevalonic acid.

Sự ức chế của ABA có thể được hình thành theo hai con đường khác nhau: Nó

có thể được biến đổi thành abscisyl-β-D-glucosepyranoside của một phản ứng

thuận nghịch hoặc nó có thể biến đổi không thuận nghịch thành 6’-

hydroxymethyl ABA, phaseic acid hoặc 4’- dihydrophaseic acid (hình 1.1). ABA

là một sản phẩm tự nhiên liên quan đến nhiều quá trình ức chế hay kích thích

sinh trưởng, phát triển, tích lũy protein và đặc biệt là tham gia vào quá trình

chống chịu hạn (Ye et al., 2011).

Hình 1.1. Sự chuyển hóa của a xít abcixic trong cơ chế chịu hạn

Trong điều kiện khô hạn, vai trò của ABA được thể hiện trong cơ chế

đóng mở khí khổng, điều chỉnh sự bốc thoát hơi nước mặt lá, bảo toàn đặc tính

của keo nguyên sinh chất và giải độc cho tế bào. Khi đó ABA chính là một chất

cảm ứng với stress khô hạn. Trong điều kiện stress do thiếu nước, ABA có thể

gia tăng đến 20 lần so với trong điều kiện bình thường. Khi bị stress do thiếu

nước, cây đậu xanh sẽ sản sinh ABA ở vùng rễ rồi chuyển đến vùng lá và toàn bộ

cây để làm khí khổng đóng lại. Khi cây bị stress sẽ làm cho K+ đi ra khỏi tế bào

bảo vệ trong khi H+ và các a xit hữu cơ đi vào làm cho khí khổng đóng lại. ABA

ngăn cản sự đóng mở khí khổng trong điều kiện có ánh sáng bằng cách cản trở

quá trình trên cho đến khi bị chuyển hóa hoàn toàn. Việc xử lý ABA ngoại sinh

lên cây có thể làm tăng tính chống chịu hạn cho cây đậu xanh (Hình 1.2), (Zhang

et al., 2012).

Hình 1.2. Ảnh hưởng của a xít abcisic lên sự đóng mở khí khổng

Nghiên cứu khả năng chịu hạn của cây đậu xanh, các nhà khoa học Việt

Nam thấy rằng, trong điều kiện bị khô hạn, hàm lượng prolin trong mầm và lá

tăng lên. Axit amin prolin có vai trò làm tăng áp suất thẩm thấu của tế bào khi

cây bị thiếu nước (Điêu Thị Mai Hoa và CS., 2005). Một số chất có khả năng tạo

áp suất thẩm thấu cao trong tế bào như ABA, đường, axit amin prolin,… thông

qua khả năng giữ nước, lấy nước vào tế bào, ngăn chặn sự xâm nhập của ion Na+

(Điêu Thị Mai Hoa và CS., 2007). Thực tế khi nghiên cứu với 4 giống đậu xanh

vàng Phú Thọ, tiêu Hải Dương, DX14, V123, Điêu Thị Mai Hoa và CS., (2011),

thấy rằng giống vàng Phú Thọ, khi nảy mầm trong điều kiện áp suất thẩm thấu

cao có hàm lượng axit amin prolin tăng mạnh.

Hai giống đậu xanh ĐX22 và VN5 được xem là có khả năng chịu hạn cao

hơn các giống khác trong 10 giống triển vọng tham gia thử nghiệm ở giai đoạn

nảy mầm. Tác nhân gây hạn nhân tạo là polyethylene glycol (PEG-6000). So với

các giống khác tham gia thí nghiệm, 2 giống này luôn đạt trị số cao ở các chỉ tiêu

the dõi: tỷ lệ mọc mầm, khối lượng cây mầm, rễ mầm, mầm và chiều dài mầm

(Vũ Ngọc Thắng và CS., 2011). Trong điều kiện nước trời, trên nền đất bazan tại

Trảng Bom (Đồng Nai), 2 giống đậu xanh HLĐX6 và HLĐX7 thể hiện chín rất

tập trung (82-85%), kháng bệnh tốt, cứng cây, ít đổ ngã, năng suất đạt 1,31 và

1,27 tấn/ha, vượt đối chứng từ 17-22% (Nguyễn Văn Chương và CS., 2013).

Hai giống đậu xanh tại Ấn Độ là Pratap và SG21-5 đã được đánh giá khả

năng chịu hạn thông qua gây hạn nhân tạo bằng cách ngừng tưới nước 15 ngày

liên tục. Kết quả là giống Pratap có khả năng chịu hạn cao hơn SG21-5 thể hiện ở

các chỉ tiêu theo dõi (LAI, chiều cao cây, tích lũy chất khô, hàm lượng các chất

prolin, flavonoid tổng số, anthocyanin, tỷ lệ chất diệp lục) đều cao hơn, chất

lượng tốt hơn (Baroowa and Gogoi., 2015).

1.6. Kết quả nghiên cứu đánh giá tính chịu hạn của cây đậu xanh

Đánh giá khả năng chịu hạn của cây đậu xanh thường sử dụng 2 phương

pháp phổ biến là: (1) đánh giá trong phòng và nhà lưới bằng dung dịch PEG và

(2) đánh giá trong điều kiện đồng ruộng.

* Đánh giá và tuyển chọn bằng dung dịch PEG:

Để thực hiện nghiên cứu này, bốn giống đậu xanh triển vọng: BL9, BL11,

BL935 và BL985 có nguồn gốc từ Học viện khoa học nông nghiệp Baicheng tỉnh

Cát Lâm, Trung Quốc đã được sử dụng làm vật liệu sinh học. PEG6000 với nồng

độ 5, 10 và 20% là vật liệu phi sinh học trong thí nghiệm này. Thí nghiệm được

tiến hành gây hạn nhân tạo ở 2 giai đoạn. Giai đoạn thứ nhất gây hạn trên hạt

giống thời kỳ nảy mầm trong điều kiện phòng thí nghiệm. Giai đoạn thứ hai gây

hạn ở giai đoạn ra hoa trong điều kiện chậu vại có mái che. Cơ chế của sự gây

hạn này là khi xử lý mẫu vật trong dung dịch PEG-6000 với nồng độ khác nhau

sẽ tạo ra các thế thẩm thấu khác nhau chống lại sự thẩm thấu của nước vào bên

trong tế bào. Trong môi trường này những nguồn gen có khả năng chịu hạn cao

sẽ cho nước thấm qua màng bao bọc vào tế bào, nhờ đó tế bào không bị mất

nước. Kết quả là những nguồn gen nào bị ảnh hưởng thấp nhất do sự khô hạn gây

ra, đồng thời vẫn ổn định được khả năng sinh trưởng và năng suất được xem là

những nguồn gen có khả năng chịu hạn (Zhichao et al., 2015). Kết quả nghiên cứu

trong thí nghiệm sử dụng PEG đã cho thấy mức chịu hạn cao nhất được ghi nhận ở

nồng độ PEG 10% trên giống BL935. Bằng phương pháp gây hạn nhân tạo, hàng

loạt các giống đậu xanh chịu hạn đã được đánh giá và tuyển chọn, phục vụ đắc lực

cho các chương trình phát triển giống ở vùng nước trời. Trong đó Partoo và NM-

94 tại Iran, Celera, Berken tại Australia, Kishoreroni tại pakistan, Daminglu,

Jinbangchui, Chuandilong tại Trung Quốc được xem là những nguồn gen chịu

hạn điển hình được phát hiện bằng phương pháp PEG6000, đồng thời có tiềm

năng năng suất tăng >15% so với các đối chứng hiện hành (Afzali et al., 2006).

* Đánh giá và tuyển chọn trong điều kiện đồng ruộng:

Đánh giá chịu hạn trong điều kiện đồng ruộng được xem là phương pháp

truyền thống nhưng ngày nay nó vẫn được ứng dụng rộng rãi ở nhiều nước trên

thế giới. Theo phương pháp này, Trung tâm nghiên cứu cây trồng Chinat Thái

Lan đã tuyển chọn thành công giống VC1628A, có nguồn gốc từ tổ hợp lai

PagaSal và PHLV18 do AVRDC thực hiện. So với UT1, KPS1, KPS2, giống

VC1628A có khả năng chịu hạn tốt nhất, năng suất cao nhất. Ngoài ra VC1628A

còn kháng trung bình bệnh CLS và chết héo cây con. Các đặc điểm nông học của

VC1628A tương tự KPS1, KPS2 nhưng khối lượng nghìn hạt đạt giá trị lớn nhất

với 72,6 g/1000 hạt, tăng 10% so với các đối chứng. VC1628A đã được đánh giá

là thích ứng với hầu hết các môi trường sinh trưởng ở vương quốc Thái Lan. Để

đánh giá phản ứng sinh lý của cây đậu xanh trong điều kiện khô hạn, các nhà

khoa học đã tiến hành nghiên cứu ở 4 chế độ nước tưới: (a) không tưới, (b) tưới

đủ ẩm cho đến khi có nụ hoa, (c) không tưới cho đến khi hình thành quả, (d) tưới

ở tất cả các giai đoạn. Khi đánh giá kết quả nghiên cứu các tác giả đã kết luận:

Nước đóng vai trò hết sức quan trọng đối với các hoạt động sinh lý của cây đậu

xanh, khi thiếu nước tiềm năng nước của lá, hiệu suất quang hợp, tỷ lệ thoát hơi

nước và năng suất hạt đều giảm đi đáng kể, trái lại nhiệt độ không khí trong vùng

lá lại tăng lên. Sự thiếu nước trước tiên là làm ảnh hưởng đến số quả/cây, sau đó

là cỡ hạt và số hạt/quả. Nếu thiếu nước cho đến giai đoạn bắt đầu ra hoa, năng

suất giảm 23%, thiếu nước cho đến khi ra quả năng suất giảm nghiêm trọng 44%.

Do vậy đậu xanh trồng trong điều kiện không được tưới nước hoàn toàn, năng

suất giảm tới 66%. Khi độ ẩm đồng ruộng <70% ở bất kỳ giai đoạn sinh trưởng

nào đều ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và năng suất của đậu xanh. Trong đó các

stress nước ở giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng thường làm giảm cao cây và số

lá/thân, diện tích lá giảm, cường độ quang hợp giảm, bộ rẽ kém phát triển, số

hoa, quả và TLCK cũng giảm đáng kể (Passioura., 2007).

Thách thức lớn với các nhà chọn giống đậu xanh là tạo được giống có khả

năng chịu hạn, có năng suất cao trong điều kiện khô hạn (Naresh et al., 2013).

Nhằm thực hiện mục tiêu tuyển chọn các mẫu giống chịu hạn, AVRDC từ năm

1986 đã tiến hành một chương trình nghiên cứu với qui mô lớn nhất, trong sự kết

hợp điều kiện nhà kính và điều kiện đồng ruộng ở những nơi xảy ra hạn tự nhiên

điển hình nhất. Kết quả tuyển chọn đã cho ra đời hàng loạt các mẫu giống có khả

năng chịu hạn khá như VC1163D, VC28750A, VC2754A, VC2768A, VC3178,

VC3061B, UT7808, VC1635 (Femandez and Shanmugasundram., 1988). Trong

những năm gần đây các nhà khoa học thuộc AVRDC (nay là Trung tâm rau màu

thế giới) đã có nhiều chương trình hợp tác với các quốc gia trong việc phát hiện

và phát triển những nguồn gen chịu hạn thích ứng với vùng nước trời. Tại

Philippines, Indonesia và Ấn Độ đã xác định được các giống có tên là BPI Mg7,

Merpati, SML-668 và Pusa Vishal. Đây là những nguồn gen kháng hạn nhưng

đồng thời cũng có tiềm năng năng suất cao với 1300-1500kg/ha, tăng >20% so

với các giống địa phương trong vùng nước trời. Tại Việt Nam, các giống đậu

xanh được công nhận là có khả năng chịu hạn khá bao gồm T135, KPS1, V123

và KPS1, ĐX14.

1.7. Nghiên cứu phát triển đậu xanh cho vùng nước trời

1.7.1. Nghiên cứu sử dụng giống đậu xanh chịu hạn

1.7.1.1. Nghiên cứu điều tra thu thập nguồn gen từ các vùng khô hạn

Điều tra thu thập nguồn gen đậu xanh từ các vùng sinh thái khô hạn là một

nguyên tắc quan trọng để xây dựng nguồn vật liệu sinh học phục vụ cho công tác

nghiên cứu và tuyển chọn giống mới cho vùng nước trời. Thực hiện nguyên tắc

này, Trung tâm nghiên cứu và phát triển rau màu châu Á là một tổ chức nghiên

cứu toàn diện về cây đậu xanh đã tiến hành thu thập, nhập nội hàng nghìn mẫu

giống từ khắp các vùng khô hạn trên thế giới. Song những kết quả thống kê mới

nhất của ngân hàng gen thuộc AVRDC cũng cho thấy các mẫu giống được thu

thập từ Ấn Độ chiếm tới 50% tổng số nguồn gen đang lưu giữ tại tổ chức này.

Ngoài ra các hoạt động điều tra, thu thập đậu xanh cũng được xúc tiến ở nhiều

quốc gia và tổ chức quốc tế khác. Vì vậy hiện nay ngân hàng gen đậu xanh trên

toàn thế giới ước tính có trên 25.000 mẫu giống, nhưng tập trung chủ yếu tại

Trung tâm rau màu thế giới, viện Tài nguyên cây trồng quốc gia Australia,

Indonesia, Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan, Pakistan, Trung Quốc, Đài

Loan và Việt Nam (Xiao-Qiang et al., 2012). Các trung tâm lưu trữ nguồn gen

đậu xanh tiêu biểu như: trường ĐH Philippines, AVRDC, viện Nghiên cứu vật

liệu giống cây trồng thuộc học viện Nông nghiệp Trung Quốc, phòng Lưu trữ

nguồn gen cây trồng của Ấn Độ, trung tâm Dự trữ nguồn gen cây trồng thuộc

trường ĐH Georgia, Mỹ (Ebert., 2013).

1.7.1.2. Đánh giá và tư liệu hóa nguồn gen đậu xanh chịu hạn

a/ Đánh giá đa dạng di truyền

Để đánh giá đa dạng di truyền, một tập đoàn đậu xanh gồm 615 giống đại

diện cho nhiều vùng sản xuất đậu xanh trên thế giới đã được nghiên cứu và phân

tích. Trong đó có 415 giống trồng, 189 giống hoang dại và 11 giống ở dạng trung

gian. Các mẫu giống này đã được phân tích bằng việc sử dụng 19 SSR mồi. Những

cặp mồi này đã cho thấy sự đa hình của các giống đậu xanh hoang dại và đậu xanh

trồng. Các giống đậu xanh trồng hiện nay được đánh giá là có quan hệ họ hàng và

gần gũi với loài Azuki bean (Subhojit et al., 2012).

Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy có nhiều hơn một cặp mồi SSR trong

mỗi nhóm liên kết đã được phân tích. Trong tổng số 309 alen được phát hiện có

257 alen thuộc hoang dại, 138 alen thuộc giống trồng. Do đó Australia, New

Guinea và Malaysia cũng được xem như một Trung tâm đa dạng của loài đậu xanh

(FAO, 2011). Kết quả ấy cũng khẳng định rằng sự đa dạng lớn nhất của đậu xanh

trên thế giới thuộc về khu vực phía Tây và Nam Á (Hình 1.3). Nghiên cứu xây

dựng sơ đồ gen cho cây đậu xanh, Isemura et al. (2012), đã kết luận: việc đánh giá

các đặc tính bằng những locus quy định tính trạng số lượng có ý nghĩa quan trọng

trong việc nhận dạng ra các nguồn gen mới. Wang et al. (2015) qua nghiên cứu đã

kết luận rằng lập sơ đồ gen bằng các marker và locus quy định tính trạng số lượng

Ghi chú: Giống hoang dại, Dạng trung gian, Giống trồng

sẽ hỗ trợ tốt trong việc tuyển chọn và lai tạo giống đậu xanh.

Hình 1.3. Sự phân bố của các mẫu giống đậu xanh trồng, hoang dại và bán hoang dại trên thế giới

b/ Đánh giá đặc điểm nông sinh học

Kết quả nghiên cứu đặc điểm nông sinh học đáng chú ý nhất trong những

năm gần đây được đánh dấu bằng sự hợp tác giữa Trung tâm Nghiên cứu nông

nghiệp nhiệt đới Nhật Bản, Trung tâm nghiên cứu cây trồng Chinat Thái Lan,

Viện tài nguyên cây trồng Quốc gia Nhật Bản và AVRDC. Chương trình nghiên

cứu này đã sử dụng một tập hợp các mẫu giống có nguồn gốc khác nhau trên thế

giới, trong đó có 497 mẫu giống được sử dụng cho việc xác định kiểu sinh

trưởng, 651 mẫu giống cho việc đánh giá đặc điểm hạt và 590 mẫu giống cho

việc đánh giá sự da dạng về protein. Hầu hết các mẫu giống đều được cung cấp

bởi các ngân hàng gen của AVRDC, trường đại học Tokyo Nhật Bản và viện Tài

nguyên cây trồng Quốc gia Nhật Bản (Norihico et al., 1991). Các yếu tố nông

sinh học được nghiên cứu bao gồm: (i) cao cây, số cành và TGST, (ii) đặc điểm

của hạt, (iii) màu sắc của hạt, (iv) khối lượng hạt, (v) dài rộng và dạng hình hạt.

Kết quả đánh giá đã cho thấy dạng hình sinh trưởng được xác định chủ yếu dựa

trên số ngày từ gieo đến hoa, chiều cao thân chính, số cành/thân trong phạm vi

biến động từ 24 - 66 ngày, 21 - 119 cm và 0-12 cành tương ứng. Trên cơ sở đó đã

tiến hành phân lập 8 nhóm có kiểu hình sinh trưởng khác nhau: (1) nhóm chín

sớm có thời gian từ gieo đến hoa <36 ngày, (2) nhóm chín muộn có thời gian từ

gieo đến hoa >35 ngày, (3) nhóm thấp cây có độ cao ≤65 cm, (4) nhóm cao cây

có độ cao >65 cm, (5) Nhóm ít cành có số cành ≤2, (6) nhóm nhiều cành có số

cành >2. Trên cơ sở kết hợp các nhóm này, tiến hành phân chia thành 8 kiểu sinh

trưởng là: (1) Chín sớm, thấp cây, ít cành, (2) Chín sớm, thấp cây, nhiều cành,

(3) Chín sớm, cao cây, ít cành, (4) Chín sớm, cao cây, nhiều cành, (5) Chín

muộn, thấp cây, ít cành, (6) Chín muộn, thấp cây, nhiều cành, (7) Chín muộn,

cao cây, ít cành và (8) Chín muộn, cao cây, nhiều cành.

Đánh giá về màu sắc hạt cũng cho thấy giống hạt xanh chiếm 49% tổng số

mẫu nghiên cứu. Số còn lại là hạt màu xanh tối 33%, màu nâu 9%, màu đen 5%

và màu vàng 4%. Màu sắc hạt cũng được đánh giá là có liên quan đến nguồn gốc

phân bố. Trong đó các giống có màu xanh phân bố ở hầu hết các vùng nhiệt đới

châu Á như Philippin, Iran, Iraq, Việt Nam, Thái Lan, Indonesia, Pakistan và

Afganistan. Các giống có màu xanh mốc phân bố chủ yếu ở Triều Tiên, Trung

Quốc, Đài Loan, Indonesia và Thổ Nhĩ Kỳ. Giống có hạt màu đen chỉ phân bố ở

Ấn Độ, Pakistan và Afganistan. Các giống hạt màu nâu xuất hiện chủ yếu ở Ấn

Độ và Tây Afgnnistan, Pakistan, Iran, Irắc và Thổ Nhĩ Kỳ. Kết quả phân nhóm

theo khối lượng 1000 hạt cũng cho thấy Ấn Độ, Afganistan, Pakistan, Iran, Iraq

và Thổ Nhĩ Kỳ là những vùng phân bố của các giống đậu xanh hạt bé với khối

lượng 1000 hạt < 30,0 gam. Các giống có cỡ hạt trung bình với khối lượng 30-50

gam cũng phân bố tại lãnh thổ này. Các giống có cỡ hạt lớn phân bố chủ yếu ở

Đông Nam Á như Philippin, Indonesia, Việt Nam và Thái Lan với khối lượng từ

50-60 gam/1000 hạt. Các giống có cỡ hạt rất lớn với khối lượng >60 g/1000 hạt

cũng được ghi nhận tại các nước này. Ngoài ra những nghiên cứu về hình thái và

màu sắc hạt tại các quốc gia châu Á cũng cho thấy sự đa dạng cao nhất thuộc về

các bang của tiểu lục địa Ấn Độ (Hình 1.4) (Femandez and Shanmugasundram.,

1988).

Hình 1.4. Sự đa dạng về màu sắc và hình dạng của đậu xanh ở khu vực châu Á

1.7.2. Nghiên cứu thời vụ

Thời vụ gieo trồng phụ thuộc vào vùng địa lý và các yếu tố môi trường

(Rasul et al., 2012). Nhưng yếu tố căn bản quyết định cho việc bố trí lịch gieo

trồng đậu xanh là yếu tố nhiệt độ và độ ẩm đất (Đỗ Kim Dung và Nguyễn Hoài

Nam., 1990). Ngoài ra còn phụ thuộc vào chế độ chiếu sáng nếu sử dụng những

giống quá mẫn cảm với QCK. Tuy nhiên thời vụ bắt đầu của hầu hết các vùng

nước trời được xác định là bắt đầu từ đầu mùa mưa hay trước khi mùa mưa kết

thúc (Norihico et al., 1991). Điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp

một lượng nước nhất định cho sự nảy mầm để đảm bảo mật độ cây con trên đồng

ruộng. Điều đó lý giải vì sao thời vụ ở các bang thuộc Ấn Độ bắt đầu từ tháng 4

kết thúc tháng 8; thời vụ ở các tỉnh phía Nam Trung Quốc bắt đầu tháng 3 kết

thúc tháng 7; thời vụ bắt đầu ở Thái Lan bắt đầu tháng 3 kết thúc tháng 10. Thời

vụ trồng đậu xanh của các địa phương vùng nước trời ở nước ta đang áp dụng

chủ yếu theo kinh nghiệm của nông dân do chưa có nhiều kết quả nghiên cứu và

khuyến cáo. Theo kết quả điều tra tình hình sản xuất của Trung tâm tài nguyên

thực vật giai đoạn 2011-2013, thời vụ trồng đậu xanh ở vùng nước trời chủ yếu

phụ thuộc vào thời gian thu hoạch của cây trồng trước như lúa, ngô, khoai

(Nguyễn Văn Dân và CS., 1994). Bởi vậy, ở một số địa phương đậu xanh phải

gieo lại nhiều lần do không đúng thời vụ, đất khô hạn, hạt không nảy mầm, mật

độ cây không đảm bảo làm giảm năng suất. Kết quả điều tra cũng cho thấy nếu

trồng quá muộn, cây sẽ rút ngắn thời kỳ sinh trưởng nên năng suất có xu hướng

giảm đi. Điều này được giải thích bởi đậu xanh là cây trồng khá nhạy cảm với

chế độ chiếu sáng ngày ngắn. Do đó trong điều kiện ĐBSH nếu trồng trước tháng

2, đậu xanh có thể sẽ đồng thời phản ứng với 2 yếu tố có nguy cơ làm giảm năng

suất là nhiệt độ và ẩm độ thấp ở đầu thời vụ (Đinh Thế Lộc và Nguyễn Xuân

Thành., 1992). Ngược lại nếu thời vụ bắt đầu từ đậu tháng 9 đậu xanh sẽ phản

ứng với 3 yếu tố bất lợi là nhiệt độ, độ ẩm và thời gian chiếu sáng giảm dần. Bố

trí thời vụ gieo trồng là khâu quan trọng, nhất là ở vùng nước trời. Nếu cây đậu

xanh bị hạn vào giai đoạn ra hoa, năng suất giảm đi rõ rệt, có thể giảm trên 50%

hoặc không có thu hoạch (Varshey and Tuberosa., 2013).

Ở nước ta, thời vụ gieo trồng đậu xanh thay đổi theo từng vùng sinh thái.

Vụ Xuân ở các tỉnh miền Bắc gieo trong tháng 3, các tỉnh phía Nam có thể gieo

từ cuối tháng 2 đến đầu tháng 3. Vụ Hè gieo từ đầu đến giữa tháng 5, vụ Thu

Đông gieo trong tháng 8 là tốt nhất (Đường Hồng Dật., 2006). Vùng ĐBSH, đậu

xanh gieo trồng trong vụ Hè có thời gian sinh trưởng ngắn hơn và cho năng suất

cao hơn vụ Xuân (Nguyễn Ngọc Quất., 2008). Ở vùng Bắc Trung bộ, thời vụ

gieo trồng thích hợp trong vụ Hè là từ 25/6 đến 5/7 (Phan Thị Thanh., 2004). Hạt

giống đậu xanh có thể bảo quản với thời gian khá dài, sau 9 tháng bảo quản trong

điều kiện yếm khí, tỷ lệ nảy mầm vẫn đạt 92,7%, trong khi đó cùng điều kiện tỷ

lệ nảy mầm của hạt giống ngô chỉ đạt 7,7% và đậu nành là 2,9% (Dương Văn

Chín., 2006).

1.7.3. Nghiên cứu khoảng cách và mật độ gieo trồng

Khoảng cách và mật độ trồng khác nhau ảnh hưởng rất rõ đến sinh trưởng,

phát triển và năng suất ở đậu xanh. Cũng như mọi cây trồng khác, mật độ trồng

thích hợp cho đậu xanh là một vấn đề cụ thể gắn liền với độ phì của đất, giống áp

dụng, khí hậu và khả năng quản lý cây trồng. Trong điều kiện vùng nước trời, sự

tương tác của khoảng cách hàng cũng như của mật độ đến khả năng bốc thoát hơi

nước và năng suất luôn là một vấn đề quan trọng (Kamal et al., 2011). Quan

điểm này đã được làm sáng tỏ khi tiến hành một thí nghiệm với 3 khoảng cách

hàng là 25, 50, và 75cm trên giống đậu xanh triển vọng Gohar tại Ấn Độ (Uddin

et al., 2013). Các phương pháp xác định lượng nước bốc hơi từ mỗi khoảng cách

này cũng đã được thiết lập. Kết quả cho thấy khoảng cách hàng 50cm là thích

hợp nhất cho sự sinh trưởng, phát triển thân lá cũng như các yếu tố năng suất.

Điều đó được lý giải bởi sự bốc thoát hơi nước mặt đất ở khoảng cách hàng 50

cm là thấp nhất với 80 mm, trong khi ở khoảng cách hàng 25 và 75 cm tương ứng

là 140 và 110 mm. Kết quả này cũng được xem là cơ sở khoa học để xác định

mật độ tối ưu cho giống đậu xanh chịu hạn triển vọng Gohar tương ứng với

200000-350000 cây/ha trong điều kiện đất khô hạn và 400000 cây/ha trong điều

kiện tưới chủ động. Một thử nghiệm khác về ảnh hưởng của mật độ đến sinh

trưởng của đậu xanh trên vùng nước trời đã được tiến hành bởi trường Đại học

Nông nghiệp Chiang Mai (Thái Lan) trên 5 giống: BARI Mung-2 (M2), BARI

Mung-3 (M3), BARI Mung-4 (M4), BARI Mung-5 (M5) và BARI Mung-6 (M6)

với 3 khoảng cách: 20 × 10 cm (D1), 30 x10 cm (D2) và 40 × 10 cm (D3). Kết

quả quan sát đã ghi nhận chiều cao cây lớn nhất thuộc về BARI Mung-4 ở

khoảng cách 40 x 10 cm với 49,38 cm tiếp đến là BARI Mung-3 với 48,38 cm.

Diện tích lá của BARI Mung-3 ở khoảng cách 30 x 10 đạt giá trị cao nhất với 147,57 cm2. Như vậy nếu đánh giá cả cao cây và diện tích lá thì BARI Mung-4 ở khoảng cách 40×10 cm (M4D3) diện tích lá 144,24 cm2 được xem là có ưu thế

lớn nhất về mặt sinh trưởng (Peerasak., 1991).

Khả năng sản xuất vật chất hữu cơ của một quần thể đậu xanh phụ thuộc

rất lớn vào bộ máy quang hợp. Độ lớn và quy mô của bộ máy quang hợp phụ

thuộc vào nhiều yếu tố bao gồm cả yếu tố sinh học và phi sinh học. Trong đó mật

độ là yếu tố phi sinh học quan trọng có ảnh hưởng đáng kể đến tiềm năng sản

xuất vật chất hữu cơ trong một quần thể (Neha et al., 2015). Nghiên cứu về vấn đề này, các nhà khoa học Ấn Độ cho rằng ở mật độ 25 cây/m2, LAI ở đậu xanh

đạt giá trị lớn nhất và có quan hệ chặt chẽ với năng suất chất xanh và chất khô,

tương ứng với hệ số tương quan là 0,75 và 0,85.

Ở nước ta, do các giống hiện nay phát triển thân lá mạnh nên được gieo trồng với mật độ thấp. Giống ĐX11 nên trồng với mật độ 20-25 cây/m2 trong vụ Xuân và 15-20 cây/m2 trong vụ Hè (Nguyễn Thị Chinh và CS., 2007). Để cây sinh trưởng và phát triển tốt, giống ĐXVN4 nên trồng với mật độ 38-40 cây/m2 ở vụ Xuân, 18-20 cây/m2 ở vụ Hè, ĐXVN5 trồng 40-42 cây/m2 trong vụ Xuân và 20-25 cây/m2 trong vụ Hè (Nguyễn Thị Thanh., 2009).

1.7.4. Nghiên cứu phân bón và liều lượng thích hợp

Khi nghiên cứu tổng hợp về nhu cầu dinh dưỡng, người ta ước tính rằng,

để thu được 1 tấn hạt đậu xanh hạt, cây đậu xanh đã lấy đi từ đất 40-42 kg N; 3-5

kg P; 12-14 kg K; 1,5 kg S; 1,5 kg Mg; 1-1,5 kg Ca và nhiều nguyên tố vi lượng

khác (Achakzai et al., 2012). Đậu xanh có khả năng cố định đạm sinh học với sự

hoạt động của các vi sinh vật trong các nốt sần. Đạm sinh học có thể bổ sung đến

70% nhu cầu đạm của cây, góp phàn làm tăng năng suất, thân thiện với môi

trường. Một thử nghiệm khác về bón phân N kết hợp với việc quản lý nước trong

vùng nước trời cũng đã được các nhà khoa học nghiên cứu trên cơ sở đánh giá

khả năng tích lũy chất khô và năng suất hạt của giống đậu xanh BARI mung-5.

Kết quả nghiên cứu cho thấy hầu hết các công thức đều tích lũy chất khô chậm

trong 40 ngày đầu nhưng tăng nhanh từ sau 40 ngày đến thu hoạch. Trong đó

công thức bón lót với 30 kg N + tưới 1 lần lúc ra hoa đã đạt giá trị cao nhất về

tích lũy chất khô tổng số, khối lượng 1000 hạt, đồng thời đạt năng suất cá thể và

năng suất quần thể cao nhất, tương ứng với 5,53g/cây và 1,65 tấn/ha (Mani et al.,

2014).

Nghiên cứu về ảnh hưởng của phân bón và lượng nước bốc hơi mặt đất

đến sinh trưởng và năng suất của đậu xanh trong vùng khô hạn còn được thực

hiện với ba mức độ bốc hơi mặt đất là: 50, 75 và 100 mm và ba chế độ phân N là:

50, 100, 150 kg/ha. Kết quả cho thấy lượng nước bốc hơi khác nhau đã ảnh

hưởng rất rõ đến các yếu tố cấu thành năng suất. Trong đó năng suất hạt, số

hạt/quả, khối lượng 1000 hạt và số quả/cây đạt giá trị cao nhất ở lượng bốc hơi

50 mm (Amanullah et al., 2011). Ngoài ra kết quả cũng cho thấy sự khô hạn có

ảnh hưởng rất lớn đến hầu hết các yếu tố nông sinh học và sinh lý liên quan đến

năng suất, nhưng phân N đã có một tác động tích cực trong điều kiện này.

Ngoài nhu cầu phân N, cây đậu xanh trong vùng nước trời cũng rất cần P,

K, Ca, Mg, S tương tự một số cây họ đậu khác. Bón kali với liều lượng thích hợp

trong điều kiện khô hạn sẽ giúp duy trì sức trương, điều chỉnh đóng mở khí

khổng để duy trì quang hợp (Bukhsh et al., 2012). Với lượng bón 180 kg K2O/ha

(cùng với 50 kg N + 150 kg P2O5) có ý nghĩa giảm tác hại của khô hạn và cho

năng suất tới 2,1 tấn/ha (Fooladivanda et al., 2014). Phân bón P thường được yêu

cầu ở mức 5-10 kg/ha trên vùng khô hạn và 10-20 kg/ha ở vùng cận ẩm. Đậu

xanh cũng rất nhạy cảm với sự thiếu hụt Zn, do đó có thể xử lý hạt với dung dịch

kẽm sulfat monohydrat trước gieo hoặc phun trên lá bằng kẽm sulphate

heptahydrate sẽ nâng cao hiệu quả canh tác. Đặc biệt những vùng chịu ảnh hưởng

của phong hoá nhiệt đới, sự tiêu huỷ P xảy ra mạnh, việc cung cấp bổ sung P cho

đất càng cấp thiết. Những nghiên cứu về bổ sung P như thế đều cho thấy: Bón

20-40 kg P205/ha, năng suất đã tăng lên khá rõ rệt. Trên đất đá ong, ảnh hưởng

của bón P đến năng suất càng có ý nghĩa lớn hơn, thậm chí lượng bón có thể lên

tới 100 P2O5/ha mới cho hiệu quả cao nhất (Abbas., 2000). Vũ Tiến Bình và CS

(2014) cũng cho rằng một số loại cây đậu đỗ khả năng hút lân chậm và hiệu quả

hút lân thấp nên cần bón lượng lân khá lớn, có thể lên tới 100 kg P2O5/ha. Cây

trồng cần nhiều kali vào thời kỳ ra hoa, quả, nếu bị thiếu sẽ làm tăng tỷ lệ rụng

hoa, quả, giảm số quả/cây và khối lượng 1000 hạt (Vũ Quang Sáng và CS.,

2015).

Thí nghiệm phun urê và phân hữu cơ sinh học cho đậu xanh trong nhà

lưới, tại Iran, cho thấy: phun urê và phân chuồng làm tăng chiều cao cây, diện

tích lá, khối lượng chất khô, chiều dài của thân và rễ, số rễ; phun Green hum và

Amino acid làm tăng số chồi, số lá và nốt sần; thế nhưng phun Nutriman N24 và

urê lại làm giảm số nốt sần (Khalilzadeh et al., 2012). Nghiên cứu tại Iran trên

giống đậu xanh patow cho thấy mức bón 69 kg N/ha cho hiệu quả cao về năng

suất, số cành/cây và số lượng nốt sần (Eman et al., 2013). Nghiên cứu với các

giống đậu xanh NM92, NM98, M1 với các mức bón đạm khác nhau trên cùng

mức bón 50 kg P2O5, cho thấy, mức bón 100 kg N/ha làm thời gian ra hoa kéo

dài, số cành/cây đạt cao (Abdul et al., 2012).

Cây đậu xanh được bón đủ lượng phân đạm sẽ sinh trưởng phát triển

thuận lợi, phân cành nhiều, lá có màu xanh đậm, cho năng suất cao. Ngược lại,

nếu bị thiếu đạm cây sinh trưởng kém, cành nhỏ, lá màu vàng nhạt (Phạm Văn

Thiều., 1999). Với cây đậu xanh, phân chuồng phát huy hiệu quả tốt, lượng bón

thích hợp là 6-8 tấn/ha (Đoàn Thị Thanh Nhàn và CS., 1996)

1.7.5. Nghiên cứu tăng cường hoạt động của vi sinh vật đất

Chi Trichoderma bao gồm 89 loài nấm phân bố trong đất ở hầu khắp các

hệ sinh thái, nhưng tập trung với mật độ cao nhất ở vùng rễ cây hay bên trong các

tế bào rễ cây của một số loài thực vật (Asaduzzaman et al., 2013). Trong đó

Vigna radiata được xem là một loài điển hình về sự cộng sinh này. Mối quan hệ

cộng sinh ấy đã từng được chứng minh là mang lại nhiều lợi ích cho cây trồng

trong điều kiện khô hạn. Trong điều kiện vùng nước trời, độ ẩm đất hoàn toàn

phụ thuộc vào lượng mưa và tần suất xuất hiện các cơn mưa. Do đó sau một thời

gian dài không mưa, độ ẩm đất giảm đi đáng kể là thời điểm xuất hiện cây héo

cũng như hàng loạt các phản ứng sinh hóa có hại đến cây trồng. Trong đó đáng

chú ý là những phản ứng ô xy hóa khử đã làm sản sinh những độc tố gây hại cho

cây trồng. Tuy nhiên trong những điều kiện nhất định sự khô hạn vùng rễ cây đã

kích hoạt khả năng hình thành các enzyme tham gia vào quá trình giải độc. Các

nhà sinh lý học thực vật đã chứng minh rằng sự khô hạn ở đậu xanh đã làm xuất

hiện các hoạt chất superoxide, hydrogen peroxide và các gốc hydroxyl gây ảnh

hưởng nghiêm trọng đến màng tế bào và DNA. Tuy nhiên các độc tố này đã bị

triệt tiêu bởi sự có mặt của các enzim do Trichoderma sản sinh trong điều kiện tế

bào thiếu nước (Jane et al., 2012). Trong đó loài Trichoderma spp. colonizes

được xem là có vai trò đặc biệt quan trọng tham gia vào quá trình này. Đặc biệt

trong những năm gần đây, các nhà khoa học còn phân lập được nhiều loài

Trichoderma khác nhau có khả năng tăng trưởng thực vật thông qua việc sản sinh

những enzim thúc đẩy sự hình thành các auxin, cytokinin, a xít abcixic và

ethylene (Yagoob et al., 2013). Đây là những hoạt chất quan trọng đối với sự

tăng trưởng thực vật cũng như tham gia vào quá trình chống chịu với điều kiện

môi trường bất thuận.

1.7.6. Nghiên cứu sử dụng chế phẩm sinh học nâng cao năng suất

1.7.6.1. Chế phẩm duy trì độ ẩm đất và làm tăng tính chịu hạn

Hai giống đậu xanh NM 98 và HCM 209 được xử lý trong môi trường 6-

10M ABA và Chlorocholine chloride (CCC). Sau đó đem gieo trong điều kiện có

nước tưới. Khi cây bắt đầu ra hoa, tiến hành gây hạn nhân tạo bằng cách ngừng

cung cấp nước tưới. Kết quả cho thấy, khô hạn đã làm giảm khối lượng và số

lượng nốt sần rễ. Tuy nhiên các công thức xử lý hạt trong môi trường ABA và

CCC trước khi gieo đã làm giảm tác hại do môi trường hạn gây ra. Việc xử lý

ABA đã làm tăng đáng kể khả năng tích lũy proline trong khi xử lý CCC lại làm

tăng peroxidase. Do đó xử lý ABA đã làm tăng khả năng nội sinh của

phytohormones GA, trong khi xử lý CCC lại làm tăng IAA (Abdel et al., 2011).

Như thế xử lý ABA và CCC có vai trò quan trọng trong việc giữ nước ở bộ lá,

tăng cường sản xuất proline và hoạt động của enzyme chống oxy hóa, peroxidae

và sức sống cho vi khuẩn cố định đạm Rhizobium trong đất. Ngoài ra nếu xử lý

kết hợp các chế phẩm với phân Nitragin sẽ làm tăng hiệu lực của quá trình chịu

hạn của đậu xanh. Phương pháp tôi luyện hạt giống được thực hiện bằng cách

ngâm ướt hạt giống trong nước rồi phơi khô kiệt, lặp lại nhiều lần trước khi gieo

sẽ làm tăng khả năng chịu hạn trên đồng ruộng. Phương pháp mồi nước được

xem là có hiệu quả ở giai đoạn nảy mầm của cây trồng chống lại tác hại của khô

hạn (Jisha et al., 2013). Có một số loại hóa chất có thể sử dụng để mồi hạt giống,

trong đó β-amino axit butyric tỏ ra có hiệu quả hơn cả trong việc làm tăng khả

năng chịu hạn cho cây trồng (Jisha and Puthur., 2015). Nghiên cứu các phương

pháp xử lý hạt giống như ngâm hạt với nước; ngâm hạt trong dung dịch thoáng

khí và nhược trương (sử dụng H2KPO4, Mannitol, PEG, Na2MoO4); sử dụng

hormone (salicylic acid) cho thấy các công thức đều làm tăng tỷ lệ nảy mầm và

cây con sinh trưởng tốt (Umair et al., 2012).

1.7.6.2. Chế phẩm sinh học điều tiết ra hoa quả chín tập trung

Ra hoa quả nhiều đợt trong một thời gian dài là đặc điểm chung của các

loài đậu xanh và cowpea. Đây cũng chính là nguyên nhân khiến cho quả đậu

xanh chín thành nhiều đợt phải tốn nhiều công thu hái, làm tăng giá thành trong

sản xuất đậu xanh ở nhiều nước trên thế giới (Razieh et al., 2012). Ngoài ra thời

gian chín không tập trung còn làm giảm năng suất do sự tách quả trên đồng

ruộng. Nghiên cứu về cơ chế chín rải rác, không tập trung đã được các nhà khoa

học lý giải là do tính bảo toàn các bộ phận sinh sản trước sự khắc nghiệt của điều

kiện khí hậu (Hồ Viết Thế., 2014). Nghiên cứu chọn tạo nguồn gen đậu xanh ra

hoa quả và chín tập trung là đường hướng quan trọng để khắc phục những hạn

chế này. Xu hướng nghiên cứu chọn tạo giống đậu xanh ngắn ngày, chín tập

trung đã được quan tâm trong những năm gần đây ở nhiều nước trên thế giới

cũng như ở Việt Nam, đồng thời đã mang lại những kết quả rất quan trọng. Bên

cạnh đó việc nghiên cứu tác động của các chế phẩm sinh học có khả năng điều

tiết sinh trưởng, tăng cường vận chuyển dinh dưỡng, ra hoa quả và chín tập trung

cũng đã được thực hiện. Nghiên cứu sử dụng phân hữu cơ sinh học phun lên lá ở

các thời kỳ khác nhau có tác dụng tăng cường khả năng quang hợp, sinh trưởng,

kích thích ra hoa quả và chín tập trung đã được thực hiện ở nhiều nước trên thế

giới. Một trong những công trình điển hình cho những nghiên cứu này là đã sử

dụng 10 công thức chế phẩm sinh học và phân bón bao gồm: Urea, Nitroxin,

Amino a xít, hum Green, Biocrop L- 45, Nutriman N24, Mas Raiz, phân chuồng,

nước và đối chứng để tìm giải pháp rút ngắn thời gian ra hoa qủa ở đậu xanh. Kết

quả cho thấy phân phun amino a xit, urê và phân bón hữu cơ đã cải thiện đáng kể

chiều cao cây, diện tích lá, khối lượng rễ và khả năng ra hoa quả tập trung. Đặc

biệt phun amino a xít đã rút ngắn thời gian ra hoa xuống còn 12 ngày, quả chín

tập trung trong 10 ngày và việc thu hoạch thực hiện trong 1 lần so với đối chứng

là 3 lần. Những nghiên cứu về khả năng ra hoa quả và chín tập trung còn được

thực hiện bằng chế phẩm Ethrel, còn gọi là Ethephon (C2H6O3PCl) với tên hóa

học là 2–choloroethyl–photphonic acid Ethrel 480 gr/lit (48%) là sản phẩm của

hãng Rhone–poulene thuộc Pháp, Enthrel 39,5% của Trung Quốc. Thí nghiệm đã

tiến hành với các chế phẩm: Ethephon.1.aminocyclopropane, axit–1.carboxylic

(ACC), acid aminioxyacetic (AOA) và AgNO3. Các dung dịch trên đã được xử lý

trên hạt giống trước khi gieo và phun lên lá ở thời kỳ bắt đầu hoa. Kết quả cho

thấy Ethrel và ACC đã thúc đẩy khả năng sinh trưởng cao cây, số lá, ra hoa quả

và đặc biệt thời gian bắt đầu và kết thúc chín chỉ trong 11 ngày. Nồng độ tối ưu

cho Ethrel và ACC tương ứng là 50 ϻ mol/L và 10 ϻ mol/L. Các thí nghiệm khác

về sự kết hợp giữa Ethrel và ABA lên sự nảy mầm cũng đã thu được kết quả

tương tự (Abira and Rup., 2008).

Ra hoa rải rác và kéo dài làm cho quả đậu xanh chín thành nhiều đợt, phải

tốn nhiều công để thu hoạch (Mondal et al., 2011a). Đây cũng chính là một trong

những hạn chế của sản xuất đậu xanh so với đậu tương, lạc và nhiều cây đậu đỗ

khác. Điều khiển ra hoa tập trung cho đậu xanh có thể được thực hiện với 4 giải

pháp cơ bản là sử dụng giống có thời gian nở hoa ngắn, khống chế ánh sáng,

nhiệt độ và dùng chất kích thích sinh trưởng. Cơ chế tác dụng chung của nhóm

chất kích thích sinh trưởng là tăng cường các phản ứng sinh lý, sinh hóa và khả

năng vận chuyển các hợp chất hữu cơ phục vụ cho quá trình ra hoa trong một

thời gian ngắn đồng thời ức chế sinh trưởng trong trường hợp sinh trưởng quá

mạnh để xúc tiến nhanh quá trình ra hoa (Muna et al., 2013). Thực hiện hướng

nghiên cứu này, trong những năm qua AVRDC đã có nhiều giống và kỹ thuật

canh tác mới được nghiên cứu thành công với khả năng ra hoa tập trung <16

ngày, thu hoạch một lần đồng thời cho năng suất cao >2 tấn/ha. Trong đó giống

VC1973A và VC2768A với những kỹ thuật ứng dụng chất điều tiết sinh trưởng

được xem là những điển hình đang được áp dụng tại Trung Quốc, Đài Loan và

Thái Lan (Khattak et al., 2001).

1.7.7. Nghiên cứu vật liệu che phủ mặt luống

Trong điều kiện tự nhiên cây đậu xanh luôn chịu sự tác động của nhiều

yếu tố không mong muốn nằm dưới mặt đất trong khu vực phát triển của vùng rễ

gây bất lợi cho sự sinh trưởng và phát triển (Hamid et al., 2014). Trong đó sự rửa

trôi chất dinh dưỡng do mưa, nhiệt độ lạnh trong mùa đông, sự xâm lấn của cỏ

dại được xem là những yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất. Những hạn chế này cũng

chính là lý do để thúc đẩy việc nghiên cứu các giải pháp che phủ mặt luống.

Ngoài kiểm soát cỏ dại, làm hạn chế sự bốc thoát hơi nước, lớp phủ có thể bảo

tồn được môi trường vật lý và hóa học bên dưới mặt đất. Kết quả nghiên cứu tác

động của màng phủ mặt luống đã làm giảm sự bốc thoát hơi nước, hạn chế cỏ

dại, tăng chiều cao cây, số cành/cây, số lá/cây, số quả/cây và năng suất hạt đậu

xanh. Vật liệu che phủ đã được nghiên cứu thành công trên cây đậu xanh với

nhiều loại khác nhau, trong đó nilon đen trong mùa Đông và Thu Đông tại Trung

Quốc là một bằng chứng thuyết phục nhất với năng suất đậu xanh tăng 30-60%

so với không che phủ. Ngoài ra ở đồng bằng, lớp phủ bằng cây phân xanh, xác

thực vật khô đều mang lại hiệu quả tương tự như che phủ bằng nilon đen, do đó

biện pháp này cũng đã được khuyến cáo tại nhiều nước như Pakistan, Indonesia,

Đài Loan, Trung Quốc, Australia. Kết quả cũng chỉ ra rằng việc ứng dụng thuốc

trừ cỏ 2,4D (2,4-dichlorophenoxy axetic axit), hoặc Atrazine cùng với lớp phủ sẽ

cho năng suất và hiệu quả cao nhất trong sản xuất đậu xanh tại Ấn Độ với 1,8

tấn/ha trên vùng nước trời khi phủ bằng cây phân xanh, trong khi các công thức

không che phủ năng suất chỉ đạt 1,2 tấn/ha. Trong lịch sử việc sử dụng lớp phủ

plastic trên mặt luống đã được áp dụng để sản xuất các loại rau từ đầu những

năm 1960 và sau này đã phát triển với tốc độ nhanh trên toàn thế giới. Tuy nhiên,

trong những năm gần đây người ta nhận thấy hạn chế lớn nhất của biện pháp này

là ô nhiễm môi trường do hầu hết các chất liệu làm từ plastic không phân hủy

trong một thời gian ngắn. Biện pháp che phủ mặt luống bằng xác thực vật đã

được nghiên cứu tại nhiều nước có nền nông nghiệp phát triển trong những năm

gần đây. Hiệu quả lớn nhất của màng phủ xác hữu cơ tươi hay khô là thân thiện

với môi trường, giữ độ ẩm đất, điều hòa nhiệt độ đất, ức chế cỏ dại, cải thiện cấu

trúc đất và cung cấp bổ sung một số dinh dưỡng cho đất, làm tăng năng suất cây

trồng. Những thử nghiệm minh chứng về lợi ích của màng phủ xác hữu cơ đã

được thực hiện tại Trường Đại học Azad – Iran trong năm 2012. Tuy nhiên lớp

phủ hữu cơ cũng luôn chịu sự tác động của nhiều yếu tố môi trường. Mặt trời, gió

và không khí khô sẽ gây ra sự bốc hơi bề mặt, làm giảm độ dày của lớp phủ. Do

đó nghiên cứu sử dụng lớp phủ có độ dày thích hợp sẽ mang lại lợi ích cao nhất.

Lợi ích đầu tiên của một lớp phủ bằng rơm rạ là làm giảm tốc độ gió mặt luống

đến 99%, đồng thời giảm đáng kể những tổn thất do bốc thoát hơi nước. Những

nghiên cứu khác về chất liệu lớp phủ còn cho thấy việc sử dụng lớp phủ không

liên quan đến xác thực vật sẽ giảm thiểu một số sâu bệnh hại. Nghiên cứu về sự

phân hủy của lớp phủ cũng cho thấy chất liệu tốt nhất là bằng xác thực vật, đạt tỷ

lệ C/N là 25-30. Các chất liệu là rơm rạ, cỏ khô, lá khô có tỷ lệ này là 50-100.

1.7.8. Nghiên cứu phòng trừ sâu bệnh hại chính

Điều kiện khô hạn vùng nước trời mặc dù là một môi trường thuận lợi để

hạn chế đối với nhiều loài sâu bệnh, tuy nhiên một số đối tượng gây hại trên đậu

xanh vẫn được đánh giá là khá nguy hiểm đồng thời cũng có nguy cơ làm giảm

năng suất (Opara and Agugo., 2012). Hàng năm, ở một vài vùng khô hạn thuộc

Ấn Độ, sự thiệt hại năng suất đậu xanh có thể lên tới 40%. Bệnh hại chủ yếu

được đánh giá ở đây là virus khảm vàng MYMV, bệnh phấn trắng do nấm PM và

bệnh đốm lá do vi khuẩn Cercospora (Aftab et al., 1991). MYMV cũng được

đánh giá là làm giảm 32-78% sản lượng ngũ cốc và nhiều đối tượng cây trồng

khác. Áp dụng giống kháng MYMV có vai trò quan trọng trong việc ổn định

năng suất và sản lượng đậu xanh ở Pakistan (Gul et al., 2004). Kết quả điều tra

sâu bệnh hại đậu xanh ở nước ta cũng cho thấy có trên 50 đối tượng gây hại, tuy

nhiên có 4 đối tượng nguy hiểm là sâu đục quả, sâu cuốn lá, bệnh MYMV và

CLS (Lê Khả Tường, 2000).

Đậu xanh được đánh giá là ký chủ của nhiều loại bệnh hại như nấm, vi

khuẩn, tuyến trùng và virus. Nghiên cứu về thành phần gây hại, các nhà thực vật

học đã xác định trên 30 loài sâu bệnh hại tấn công trên cây đậu xanh. Trong đó 9

loại gây ra bởi nấm, 2 loại gây ra bởi Mycroplasma và 11 loại gây ra bởi virus

được xem là phổ biến nhất. Xét về mức độ và qui mô thiệt hại, đậu xanh có 2

bệnh nguy hiểm nhất là bệnh khảm vàng virus (MYMV) và bệnh đốm do nấm

(CLS). Đây là hai bệnh đã và đang được các nhà khoa học trên thế giới quan tâm

và tập trung nghiên cứu. MYMV là bệnh hại chủ yếu trên cây đậu xanh ở khu

vực châu Á với đặc trưng chủ yếu là ít hoa, ít quả, chín muộn, làm tăng chiều cao

cây, làm giảm TLCK, số nốt sần, số quả/cây, số hạt/quả và khối lượng nghìn hạt.

Nguyên nhân của sự suy giảm này chủ yếu do MYMV phá hủy lục lạp từ 20 -

50%, từ đó làm giảm cường độ quang hợp. Sự thiệt hại năng suất gây ra bởi

MYMV còn phụ thuộc vào thời gian nhiễm bệnh và tỷ lệ cây bệnh. Những công

trình nghiên cứu mới nhất về con đường lây nhiễm MYMV được khẳng định là

do bọ phấn Bemisia tabaci. Trong tự nhiên cây ký chủ cho bệnh MYMV khá

nhiều, nhưng bệnh chỉ lây lan trên một số cây họ đậu. (Aftab et al., 1991). Về

vấn đề phòng trừ mặc đù đã có nhiều nghiên cứu, song cho tới nay biện pháp

phòng trừ hữu hiệu đối với các bệnh do vi rút gây ra vẫn chủ yếu là phòng trừ các

côn trùng lây truyền (Đường Hồng Dật., 1979). Tuy nhiên việc nghiên cứu tuyển

chọn những nguồn gen kháng MYMV đã được xem là một trong những giải pháp

quan trọng để phòng ngừa hữu hiệu đối với đối tượng nguy hiểm này.

Trên thế giới bệnh CLS được xếp ở mức nguy hiểm thứ 2 sau MYMV,

mức độ thiệt hại có thể làm giảm năng suất 23-47% ở các vùng nhiệt đới nóng

ẩm. Bệnh CLS được gây ra bởi hàng loạt các nấm khác nhau có nguồn gốc từ

Cercospora như: Cercospora canescens, Cercospora cruenta, Macrophomina

phaseolina, Sclerotium rolfsii, Alternaria alternata, nhưng phổ biến nhất là

Cercospora canescens. Triệu chứng của bệnh ban đầu được mô tả như những

giọt nước trên phiến lá, sau đó vết bệnh có dạng hình tròn với những quầng màu

nâu hoặc đỏ bao quanh, tâm xám trắng. Cuối cùng các vết bệnh liên kết với nhau

tạo nên những vùng chết trên lá có màu nâu đen làm giảm diện tích quang hợp

gây rụng lá và khô cây sớm. Thời điểm xuất hiện CLS thường ở giai đoạn sau ra

hoa quả đến thu hoạch.

1.7.9. Nghiên cứu kỹ thuật luân canh

Khai thác có hiệu quả vùng đất nông nghiệp nước trời luôn gắn liền với

những mô hình luân, xen canh thích hợp (Nguyễn Thị Thanh., 1995). Trong đó

đậu xanh là một cây trồng quan trọng trong hệ thống luân canh của vùng nước

trời. Điều đó cũng đồng nghĩa với những lợi ích mang lại như chống xói mòn, cải

tạo độ xốp, làm tăng hàm lượng N thông qua hoạt động của vi khuẩn cố định

đạm Rhizobium cộng sinh. Đặc biệt luân, xen canh đậu xanh trong vùng nước

trời còn góp phần sử dụng và khai thác tối đa lượng nước mưa cho toàn bộ hệ

thống cây trồng (Nguyễn Kim Thi., 1994).

Luân canh cây trồng với sự tham gia của đậu xanh có thể làm tăng N cho

đất cung cấp dinh dưỡng đạm cho các cây trồng vụ sau. Do đó đậu xanh trong hệ

thống luân canh có thể góp phần làm tăng tính bền vững của sản xuất cây lương

thực, cây thực phẩm cũng như nhiều cây trồng ngắn ngày khác trong hệ thống

cây trồng vùng nông nghiệp nước trời. Đậu xanh là cây trồng rất thích hợp trong

các hệ sinh thái nông nghiệp nước trời thông qua việc bảo tồn nguồn nước và tái

chế chất dinh dưỡng cho toàn bộ hệ thống. Đậu xanh luân canh với lúa mì là một

phương thức canh tác đơn giản, có thể giúp giảm thiểu cỏ dại, sâu bệnh và mầm

bệnh cho vụ lúa tiếp theo. Vì thế đậu xanh đã và đang góp một phần quan trọng

trong hệ thống luân canh cây trồng, bảo vệ tài nguyên đất cũng như độ phì của

đất thông qua cố định đạm, làm tăng dư lượng chất hữu cơ, cải thiện cấu trúc đất

và bảo vệ đất khỏi bị xói mòn. Luân canh đậu xanh còn góp phần làm hạn chế

đáng kể những thiệt hại do sâu bệnh gây ra. Mô hình trồng đậu xanh hàng năm

trước hoặc sau cây lương thực đã và đang được xem là phương thức canh tác hữu

hiệu tại các vùng nông nghiệp nước trời ở Trung Quốc, Thái Lan, Pakistan,

philippin, Indonesia và Ấn Độ. Luân canh cây trồng với sự tham gia của cây đậu

xanh còn có ý nghĩa giải quyết việc làm, tăng thu nhập và tạo ra nông sản ở nhiều

vùng nông nghiệp nước trời thuộc Ấn Độ, Trung Quốc, Philippin và In donesia.

Hiện tại Pakistan có 17 khu sinh thái nông nghiệp, trong đó có 11 là khu nông

nghiệp nước trời. Những nghiên cứu thống kê về kết quả của đậu xanh trong

vùng nước trời đã minh chứng được tầm quan trọng của nó vì mục tiêu phát triển

một nền nông nghiệp bền vững thông qua năng suất và lợi nhuận cạnh tranh của

nó so với nhiều cây trồng khác. Những nghiên cứu so sánh hiệu quả kinh tế cũng

cho thấy do luân canh với đậu xanh, sự tăng trưởng của lúa mì hay các cây lương

thực vụ sau đều sinh trưởng, phát triển và cho năng suất cao hơn đáng kể so với

không luân canh.

1.8. Phát triển đậu xanh vùng nước trời ứng phó với biến đối khí hậu

ở Hà Nội và các vùng phụ cận

Biến đổi khí hậu là một trong những thách to thức lớn của nhân loại trong

thế kỷ 21. Sản xuất nông nghiệp là một trong những lĩnh vực dễ bị tổn thương

nhất do BĐKH. Theo phân tích của Viện Môi trường nông nghiệp, BĐKH có khả

năng làm giảm năng suất của một số cây trồng chính ở nước ta trong những năm

tới. Dự báo năng suất lúa xuân sẽ giảm 405,8kg/ha vào năm 2030 và 716,6kg/ha

vào năm 2050. Năng suất lúa hè thu sẽ giảm tương ứng khoảng 429kg/ha và 79

kg/ha. Năng suất ngô có nguy cơ giảm 444,5kg/ha và 781,9kg/ha; đậu tương

giảm 83,47kg/ha và 214,81kg/ha. Năm 2016, hiện tượng El Nino kéo dài, gây tổn

thất nặng nề cho sản xuất nông nghiệp. Tại Hà Nội đã xảy ra giá lạnh kỷ lục 40

năm mới có tuyết rơi ở đỉnh núi Ba Vì, nhiệt độ giảm xuống mức 5,4 oC ở quận

Hà Đông, sự khô hạn kéo dài nhiều tuần không mưa đã làm tổn thất nghiêm

trọng nguồn thu nhập của nông dân tới 30% (Sơn Tùng., 2016)

Đồng bằng Sông Hồng nói chung và Thủ Đô Hà Nội nói riêng là một

trong những vùng chịu ảnh hưởng nặng nề của BĐKH. Trong đó hạn hán do

BĐKH đã và đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp đặc biệt là

sản xuất lương thực, thực phẩm (Hà Phương., 2016). Hậu quả của BĐKH ở

ĐBSH là rất nghiêm trọng, đồng thời là một trong những nguyên nhân làm cản

trở công tác xóa đói giảm nghèo và sự phát triển bền vững của vùng.

Do đó việc đề xuất những giải pháp khả thi thích ứng với BĐKH có ý

nghĩa quan trọng. Nghiên cứu xác định giống cây trồng và kỹ thuật canh tác thích

hợp là một giải pháp hữu hiệu đang được áp dụng cho những vùng tương tự ở

nhiều nước trên thế giới. Đậu xanh là một trong những cây họ đậu chịu hạn điển

hình, có giá trị thương mại cao, có vai trò quan trọng trong hệ thống luân, xen

canh, tăng vụ, cải tạo và làm tốt đất.

Để bảo đảm phát triển bền vững trong điều kiện BĐKH, nông nghiệp Thủ

đô cần hướng tới xây dựng các giải pháp thích ứng với BĐKH như sau:

a) Điều chỉnh cơ cấu cây trồng và đa dạng hóa các loại hình luân, xen

canh, tăng vụ trên vùng đất nước trời trong điều kiện BĐKH đang gia tăng.

b) Nghiên cứu áp dụng giống và kỹ thuật canh tác thích hợp trên vùng

nước trời, ưu tiên những loài cây trồng đồng thời vừa có khả năng chịu hạn vừa

cải tạo đất như đậu xanh, đậu tương, đậu cowpea,...

c) Tăng cường phổ biến, nâng cao nhận thức cộng đồng về tác động của

BĐKH, trên cơ sở đó khuyến cáo các mô hình canh tác nước trời có hiệu quả cao

cho các địa phương.

d) Tham mưu cho các bộ, ngành và thành phố xây dựng chính sách

khuyến khích phát triển mô hình canh tác nước trời thích ứng với BBĐKH trên

địa bàn thành phố Hà Nội.

1.9. Tóm lược chương tài liệu tổng quan

a) Đậu xanh có nguồn gốc từ vùng Ấn Độ-Miến Điện, thuộc họ Fabaceae,

chi Vigna, chi phụ Ceratotropis. Theo “Vân Đài Loại ngữ ” của Lê Quý Đôn, cây

đậu xanh ở nước ta được trồng từ lâu đời. Hiện nay có 29 nước trồng đậu xanh

với diện tích khoảng trên 6 triệu ha, sản lượng khoảng 5 triệu tấn/năm. Hạt đậu

xanh là bộ phận kinh tế quan trọng nhất có hàm lượng dinh dưỡng cao với 24%

protein, 1,3% dầu, 3,5% khoáng, 4,1% chất sơ, 56,7% carbohydrates và cung cấp

334 Kcal.

b) Canh tác nông nghiệp nước trời là một kiểu canh tác mà nguồn nước

cung cấp cho sản xuất hoàn toàn phụ thuộc vào lượng mưa, chưa có sự can thiệp

của con người trong việc cung cấp nước tưới cho cây trồng. Đặc điểm chung nhất

của vùng nông nghiệp nước trời là đất khô cằn, luôn có xu hướng bị thoái hóa

hay thoái hóa ở mức độ cao do sự bốc thoát hơi nước mặt đất, hạn hán và thiếu

quản lý nước hiệu quả. Đất bị thiếu nước kéo dài sẽ làm cho hệ vi sinh vật đất

nghèo nàn, khả năng hòa tan dinh dưỡng thấp, đất bị khô cứng, thiếu độ xốp và ô

xy. Đó là những hạn chế lớn, là những nguyên nhân chủ yếu làm giảm năng suất

và hiệu quả canh tác đậu xanh trong vùng. Vùng nông nghiệp nước trời đã và

đang sản xuất trên 70% diện tích đậu xanh thế giới, tương ứng 3,5 triệu ha/năm.

c) Đậu xanh có thể sinh trưởng và phát triển trong phạm vi 16-36°C, trong

đó từ 22-27°C cho năng suất cao nhất, từ 16-21°C hoặc 28-36°C cho năng suất

thấp hơn. Ảnh hưởng của nhiệt độ đến sinh trưởng của đậu xanh trong điều kiện

tự nhiên thường không tách biệt với các yếu tố ngoại cảnh khác, trong đó đáng

chú ý là nhiệt độ thường tương tác với chế độ chiếu sáng. Khi đó nhiệt độ đóng

vai trò như một hợp phần quan trọng trong tổng thể các yếu tố môi trường để

cùng tác động lên quá trình sinh trưởng, phát triển của cây đậu xanh. Hầu hết các

vùng sản xuất đậu xanh trên thế giới đều được phân bố tập trung ở những nơi có

lượng mưa trung bình năm 600-1000 mm, tương ứng với vùng khô hạn và vùng

cận ẩm.

Khả năng của tế bào thay đổi tốc độ và chiều hướng trao đổi chất sao cho

trong điều kiện môi trường khô hạn vẫn tạo ra những sản phẩm cần thiết để duy

trì sự sống được xem là khả năng chống chịu hạn của cây trồng. Cây đậu xanh

khi bị thiếu nước sẽ làm tăng độ nhớt chất nguyên sinh, làm chậm các hoạt động

sống. Thay đổi đặc tính hoá keo từ trạng thái sol rất linh động sang trạng thái

coaxecva hoặc gel kém linh động, làm cản trở các hoạt động sinh lý, sinh hóa của

cây trồng.

d) Khả năng chịu hạn của đậu xanh là một vấn đề phức tạp đã được nhìn

nhận dưới nhiều quan điểm khác nhau, song quan điểm về quá trình sinh tổng

hợp a xít abcixic (ABA) và vai trò sinh lý của nó trước một môi trường khô hạn

được xem là những hiểu biết mới nhất về cơ chế chịu hạn ở loài cây trồng này.

Sau khi cảm nhận bị khô, mô rễ tổng hợp ABA, thông qua các mô mạch, ABA

được chuyển đến lá, làm giảm độ dẫn khí khổng và điều chỉnh biểu hiện của các

gen khác nhau liên quan tới việc thích ứng với môi trường khô.

e) Đánh giá tính chịu hạn của đậu xanh thường áp dụng 2 phương pháp:

Đánh giá, tuyển chọn bằng dung dịch PEG và đánh giá, tuyển chọn trong điều

kiện đồng ruộng. Cơ chế của sự gây hạn bằng dung dịch PEG-6000 là khi xử lý

mẫu vật trong dung dịch với nồng độ khác nhau sẽ tạo ra các thế thẩm thấu khác

nhau chống lại sự thẩm thấu của nước vào bên trong tế bào. Những nguồn gen có

khả năng chịu hạn cao sẽ cho nước thấm qua màng bao bọc vào tế bào, nhờ đó tế

bào không bị mất nước. Đánh giá chịu hạn trong điều kiện đồng ruộng được xem

là phương pháp truyền thống nhưng ngày nay nó vẫn được ứng dụng rộng rãi ở

nhiều nước trên thế giới, trong đó gây hạn nhân tạo tại một số giai đoạn sinh

trưởng của cây cần nghiên cứu.

g) Phát triển đậu xanh cho vùng nước trời bao gồm 2 giải pháp lớn là: (1)

sử dụng giống chịu hạn và (2) áp dụng kỹ thuật canh tác đậu xanh phù hợp. Điều

tra, thu thập nguồn vật liệu, đánh giá và tuyển chọn giống trong phòng kết hợp

với điều kiện đồng ruộng là những hoạt động căn bản trong nghiên cứu tuyển

chọn giống đậu xanh chịu hạn hiện nay.

Nghiên cứu tăng cường hoạt động của hệ vi sinh vật đất được xem là

mang lại nhiều lợi ích ở vùng trồng đậu xanh nước trời. Các nhà sinh lý học thực

vật đã chứng minh rằng sự khô hạn ở đậu xanh làm xuất hiện các hoạt chất

superoxide, hydrogen peroxide và các gốc hydroxyl gây ảnh hưởng nghiêm trọng

đến màng tế bào và DNA. Tuy nhiên, các độc tố này đã bị triệt tiêu bởi sự có mặt

của các enzim do Trichoderma sản sinh trong điều kiện tế bào thiếu nước.

Nghiên cứu sử dụng chế phẩm sinh học ABA và CCC để xử lý trên cây

đậu xanh giúp tăng cường giữ nước ở bộ lá, tăng cường sản xuất proline và hoạt

động của enzyme chống oxy hóa, peroxidae và sức sống cho vi khuẩn cố định

đạm Rhizobium trong đất. Phun chế phẩm điều tiết ra hoa Amino acid đã rút

ngắn thời gian ra hoa xuống còn 12 ngày, quả chín tập trung trong 10 ngày và

việc thu hoạch thực hiện trong 1 lần so với đối chứng là 3 lần.

Nghiên cứu che phủ mặt luống bằng xác thực vật khô hay tươi hiện đang

là giải pháp có nhiều lợi ích trong sản xuất đậu xanh vùng nước trời. Các kết quả

đã chứng minh lớp phủ bằng rơm rạ làm giảm tốc độ gió mặt luống đến 99%,

đồng thời giảm đáng kể những tổn thất do bốc thoát hơi nước. Những nghiên cứu

khác về chất liệu lớp phủ còn cho thấy việc sử dụng lớp phủ không liên quan đến

xác thực vật sẽ giảm thiểu một số sâu bệnh hại.

h) Khai thác có hiệu quả vùng đất nông nghiệp nước trời luôn gắn liền với

những mô hình luân canh thích hợp, trong đó có sự tham gia của cây đậu xanh

như một mắt xích quan trọng. Luân canh với đậu xanh trong vùng nước trời còn

góp phần sử dụng và khai thác tối đa lượng nước mưa cho toàn bộ hệ thống cây

trồng. Do đó đậu xanh trong hệ thống luân canh có thể góp phần làm tăng tính

bền vững của sản xuất cây lương thực, cây thực phẩm cũng như nhiều cây trồng

ngắn ngày khác trong hệ thống cây trồng vùng nông nghiệp nước trời.

i) Nghiên cứu khả năng chịu hạn và biệp pháp kỹ thuật canh tác đậu xanh

ở nước ta đã được thực hiện cho một số vùng sinh thái, nhưng chưa có nghiên

cứu nào phục vụ sản xuất đậu xanh trên vùng nước trời ở Hà Nội hay các tỉnh

khác thuộc ĐBSH.

CHƯƠNG 2

VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Vật liệu nghiên cứu

- Sử dụng 234 mẫu giống đậu xanh có nguồn gốc ngân hàng gen cây trồng

quốc gia (Trung tâm tài nguyên thực vật) để nghiên cứu đánh giá tập đoàn, trong

đó có 211 mẫu có nguồn gốc trong nước và 23 mẫu nhập nội (Bảng 2.1).

-Trên cơ sở khảo sát tập đoàn đã lựa chọn được 10 giống triển vọng. Đây

là nguồn vật liệu cơ bản cung cấp cho các hoạt động đánh giá tính chịu hạn trong

phòng, nhà lưới và khảo nghiệm chính quy tại các địa bàn đại diện ở Hà Nội.

Giống đậu xanh V123 được Bộ nông nghiệp và PTNT công nhận là giống quốc

gia năm 2004 đã được sử dụng làm đối chứng trong các hoạt động nghiên cứu

này (Bảng 2.2).

Bảng 2.1. Thống kê vật liệu sinh học trong nghiên cứu tập đoàn giống

TT Vùng thu thập Số mẫu giống Tỷ lệ (%)

1 Tây Bắc 42 18,1

2 Đông Bắc 33 14,1

3 ĐBSH 16 6,8

4 Bắc Trung Bộ 20 8,5

5 Nam Trung Bộ 18 7,7

6 Tây Nguyên 28 11,9

7 Đông Nam Bộ 22 9,4

8 Tây Nam Bộ 32 13,7

9 Nhập nội 23 9,8

Tổng cộng 234 100,0

- Giống đậu xanh ĐX10 có nguồn gốc từ giống Pusa Vishal do Trung tâm

giống cây trồng và Công nghệ nông nghiệp – thuộc Hội giống cây trồng Việt

Nam nhập nội từ Viện nghiên cứu nông nghiệp Ấn Độ năm 2008. Quá trình đánh

giá tính chịu hạn và khảo nghiệm cơ bản bộ giống triển vọng đã xác định giống

ĐX10 có khả năng chịu hạn tốt nhất, đồng thời có tiềm năng cao nhất. Vì vậy

giống ĐX10 đã được sử dụng làm vật liệu cơ bản trong các hoạt động nghiên cứu

tiếp theo, bao gồm nghiên cứu ảnh hưởng của hạn đến bộ rễ, tích lũy chất khô,

cường độ quang hợp, cường độ thoát hơi nước, các biện pháp canh tác và xây

dựng mô hình luân canh.

Bảng 2.2. Vật liệu dùng trong nghiên cứu đặc điểm sinh trưởng, phát triển,

đánh giá khả năng chịu hạn và phân tích chất lượng

TT Tên giống Nguồn gốc thu thập

Nguồn gốc/SĐK 4461 1 ĐX4461 Đông Hà, Quảng Trị

6687 2 ĐX6687 Viện nghiên cứu nông nghiệp Ấn Độ

6688 3 ĐX6688 Hàm Thuận Bắc, Bình Thuận

6492 4 ĐX6492 Tây Ninh

8280 5 ĐX8280 Đại học công nghệ nông nghiệp Sardar Vallabhbhai Patel Ấn Độ

8285 6 ĐX8285 Khánh Vĩnh, Khánh Hòa

9126 7 ĐX9126 Yên Thế, Bắc Giang

9127 8 ĐX9127 Viện nghiên cứu nông nghiệp Ấn Độ

9 ĐXVN7 T12912 Viện nghiên cứu ngô

10 ĐX10 Pusa Vishal Viện nghiên cứu nông nghiệp Ấn Độ

11 V123 (ĐC) VC2768A/VHB Viện Cây lương thực và cây thực phẩm

- Các vật liệu khác sử dụng trong các thí nghiệm: Dung dịch PEG6000,

H2O, đĩa petri, chậu nhựa, phân đạm Urea (46,6%N), lân Super Lâm Thao

(16,5%P), Kali Clorua (60% K2O), thuốc BVTV, hóa chất phân tích chất lượng;

các chế phẩm: nitragin, trichoderma, lipomycin; rơm rạ, thân lá lạc, nilon; chất

điều tiết ra hoa Ethrel và ADHS; phân vi sinh Sông Gianh; vôi bột.

2.2. Nội dung nghiên cứu

2.2.1. Điều tra tình hình sản xuất đậu xanh ở Hà Nội

- Điều tra, phân tích một số đặc điểm, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội

liên quan đến phát triển sản xuất đậu xanh ở Hà Nội

- Điều tra, phân tích tình hình áp dụng giống và kỹ thuật canh tác trong

sản xuất đậu xanh ở Hà Nội.

- Phân tích, đánh giá hiệu quả kinh tế, các hạn chế, đề xuất giải pháp phát

triển sản xuất đậu xanh ở Hà Nội, đặc biệt là vùng nước trời.

2.2.2. Nghiên cứu, đánh giá và xác định giống đậu xanh chịu hạn

- Nghiên cứu tập đoàn đậu xanh và tuyển chọn bộ giống triển vọng

- Đánh giá chịu hạn trong phòng bộ giống đậu xanh triển vọng

- Đánh giá chịu hạn trong nhà lưới bộ giống đậu xanh triển vọng

- Nghiên cứu, đánh giá đặc điểm nông sinh học bộ giống đậu xanh triển

vọng tại các địa bàn khác nhau ở Hà Nội.

- Nghiên cứu ảnh hưởng của điều kiện khô hạn trong nhà lưới đến sự phát

triển bộ rễ, cường độ quang hợp và cường độ thoát hơi nước của giống đậu xanh

triển vọng.

2.2.3. Nghiên cứu biện pháp kỹ thuật canh tác và thử nghiệm mô hình

- Nghiên cứu thời vụ trồng thích hợp cho giống đậu xanh triển vọng

- Nghiên cứu mật độ trồng thích hợp cho giống đậu xanh triển vọng

- Nghiên cứu kỹ thuật bón phân thích hợp cho giống đậu xanh triển vọng

- Nghiên cứu duy trì độ ẩm đất bằng chế phẩm VSV

- Nghiên cứu kỹ thuật che phủ mặt luống cho vùng nước trời

- Nghiên cứu xác định chất điều tiết ra hoa, quả và chín tập trung

- Nghiên cứu xác định mô hình luân canh đậu xanh thích hợp

2.3. Phương pháp nghiên cứu

2.3.1. Điều tra nghiên cứu về sản xuất đậu xanh ở vùng nước trời

- Điều tra bằng phiếu hỏi in sẵn với sự cộng tác của các nhà khoa học

thuộc Trung tâm Tài nguyên thực vật; điều tra, phỏng vấn 300 hộ nông dân thuộc

vùng nước trời tại Hà Nội. Kết quả điều tra được xử lý thống kê trên phần mềm

EXCEL.

- Đánh giá nông thôn (PRA) với việc phỏng vấn người thạo tin (Key

Informant Interview) và phỏng vấn nhóm (Group Interview). Thu thập số liệu,

đánh giá tình hình sản xuất, tiêu thụ, những thuận lợi và khó khăn trong sản xuất

cũng như ghi nhận những ý kiến, đề xuất của cán bộ và người dân địa phương

đối với sản xuất đậu xanh ở vùng nước trời.

2.3.2. Nghiên cứu, đánh giá và xác định giống đậu xanh chịu hạn

▪ TN 1: Nghiên cứu tập đoàn và tuyển chọn bộ giống triển vọng

Nghiên cứu 234 mẫu giống thuộc ngân hàng gen cây trồng quốc gia, được

bố trí trên khu ruộng không tưới nước của trung tâm Tài nguyên thực vật trong

vụ Hè năm 2012, theo phương pháp tuần tự không nhắc lại của IPGRI. Giống đối

chứng là V123, được nhắc lại sau 10 mẫu giống tập đoàn. Ô thí nghiệm được thiết kế với diện tích 5 m2/ô/mẫu giống. Chiều dài ô = 4,54 m, chiều rộng ô = 1,1

m. Mỗi ô thiết kế 2 hàng theo chiều dài ô, khoảng cách giữa 2 hàng 50 cm,

khoảng cách giữa hàng và mép luống 10 cm, các cây cùng hàng cách nhau 5,5 cm, mật độ 30 cây/m2.

▪ TN 2: Đánh giá khả năng chịu hạn bộ giống đậu xanh triển vọng trong phòng.

Thực hiện trong phòng thí nghiệm của trung tâm Tài nguyên thực vật, vụ

Hè năm 2013, áp dụng phương pháp của Puspendu Dutta và A.K. Bera, năm

2008 (Puspendu Dutta and A.K. Bera, 2008), nhằm đánh giá ảnh hưởng của hạn

nhân tạo đến giai đoạn nảy mầm của 11 nguồn gen đậu xanh. Thí nghiệm được

bố trí theo phương pháp hoàn toàn ngẫu nhiên, gồm 1 nhân tố với 3 lần nhắc, yếu

tố gây hạn nhân tạo là polyethylene glycol (PEG -6000) ở áp suất thẩm thấu tiềm

năng -3 bar, -6 bar, -9 bar, đối chứng là nước cất (0 bar). Hạt giống được khử

trùng bề mặt bằng dung dịch HgCl2 0,1% trong 3 phút, sau đó được rửa lại bằng

nước cất và ngâm trong nước cất 5 giờ. Hạt giống được cho nảy mầm trên đĩa

petri (20 hạt/đĩa) chứa dung dịch PEG6000 (với các áp suất thẩm thấu nêu trên)

trong 7 ngày tại phòng thí nghiệm. Áp suất thẩm thấu gây ra bởi PEG-6000 được

tính theo công thức của Michel và Kaufmann, 1973 (Michel and Kaufmann,

1973) như sau:

ψs = - (1.18 x 10-2) C - (1.18 x 10-4) C2 + (2.67 x 10-4) CT + (8.39 x 10-7) C2T

Trong đó: C là nồng độ của PEG-6000 tính bằng g/kg H2O; T là nhiệt độ

môi trường nẩy mầm.

Do đó để có áp suất thẩm thấu -3, -6 và -9 bar, khối lượng PEG-6000 cần

đạt được tương ứng là 138, 189 và 222 g/kg H2O.

▪ TN 3: Đánh giá khả năng chịu hạn bộ giống đậu xanh triển vọng trong điều

kiện nhà lưới.

Thực hiện tại nhà lưới khu thí nghiệm trung tâm Tài nguyên thực vật, vụ

Hè năm 2013, với 10 giống đậu xanh triển vọng và giống đối chứng V123, theo

phương pháp của Ocampo và Robles, năm 2000 (Ocampo. E. T. M. and Robles.

R. P., 2000). Trồng đậu xanh trong chậu (đường kính 15 cm, cao 25 cm), mỗi

chậu chứa 5 kg đất phù sa nội đồng lấy từ khu thí nghiệm của trung tâm Tài

nguyên thực vật. Thí nghiệm được tiến hành với 4 lần lặp, mỗi lần trồng 5 chậu,

mỗi chậu trồng 3 cây, tương ứng 15 cây/lần lặp. Tất cả các chậu bắt đầu gây hạn

vào ngày thứ 21 sau trồng. Các thời điểm lấy mẫu tiến hành vào ngày thứ 25, 33

và 40 sau trồng tương ứng với 4, 12 và 19 ngày sau gây hạn. Phương pháp lấy

mẫu được tiến hành trong các lần nhắc, mỗi lần lấy 1 cây, các cây còn lại trong

chậu tiếp tục chăm sóc theo điều kiện thí nghiệm.

▪ TN 4: Nghiên cứu ảnh hưởng của điều kiện khô hạn đến sự phát triển bộ rễ,

cường độ quang hợp và cường độ thoát hơi nước của giống đậu xanh triển vọng

trong điều kiện nhà lưới.

Thí nghiệm tiến hành trong nhà lưới trung tâm Tài nguyên thực vật trong

vụ Hè Thu Năm 2013, thí nghiệm gồm 2 nhân tố, bố trí theo phương pháp ô

chính-ô phụ (Split-plot), trong đó, ô chính là nhân tố H (gồm 2 công thức: (H1)

tưới đầy đủ nước duy trì độ ẩm đất 70-85% trong tất cả các thời kỳ sinh trưởng

và (H2) tưới đầy đủ nước duy trì độ ẩm đất 70-85% đến bắt đầu ra hoa lần 1

dừng tưới để gây hạn nhân tạo), ô phụ là nhân tố G (gồm 2 giống ĐX10 và

V123). Các công thức của từng nhân tố được bố trí ngẫu nhiên, 3 lần nhắc lại. Diện tích ô nhỏ là 5 m2, mật độ 30 cây/m2.

Xác định cường độ thoát hơi nước (Itn); cường độ quang hợp (Iqh) bằng

máy PP-system (USA) từ 11-13h hàng ngày trên lá thật thứ 3 - 4 từ trên xuống, diện tích lá đưa vào curvet là 9 cm2. Trong tất cả các lần đo dòng không khí đưa

vào máy là không khí nhà lưới với nồng độ CO2 bằng 360ppm; độ ẩm và nhiệt độ

curvet phụ thuộc vào không khí nhà lưới. Xác định chiều dài rễ từ mặt đất đến

điểm rễ dài nhất tính bằng cm, xác định tích lũy chất khô rễ bằng phương pháp sấy ở nhiệt độ 500C đến khối lượng không đổi tính bằng gam. Các chỉ tiêu nghiên

cứu được tiến hành tại hai thời điểm là ra quả lần 1 và ra quả lần 2.

▪ TN 5: Đánh giá khả năng sinh trưởng, phát triển và năng suất của bộ giống đậu

xanh triển vọng

Thực hiện vụ Hè năm 2013 tại khu thí nghiệm trung tâm Tài nguyên thực

vật thuộc địa phận xã An Khánh, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội và vùng

đất phù sa ven sông thuộc xã Tự Nhiên, huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội.

Thí nghiệm với 11 giống, trong đó có 1 giống đối chứng (V123), bố trí theo

phương pháp khối ngẫu nhiên đầy đủ (RCBD) với 3 lần nhắc lại. Ô thí nghiệm có diện tích 10 m2, chiều dài ô = 4,76 m, chiều rộng ô = 2,1 m. Mỗi ô thiết kế 4

hàng theo chiều dài ô, khoảng cách giữa các hàng 50 cm, khoảng cách giữa hàng rìa và mép luống 10 cm, các cây cùng hàng cách nhau 5,6 cm, mật độ 30 cây/m2.

▪ TN 6: Nghiên cứu thành phần dinh dưỡng bộ giống đậu xanh chịu hạn.

Lấy mẫu sản phẩm của 10 giống đậu xanh triển vọng và giống đối chứng

V123 được gieo trồng tại vùng đất bãi xã Tự Nhiên vụ Hè năm 2013. Phân tích

hàm lượng protein, lipid, carbohydrat và chất xơ.

2.3.3. Nghiên cứu biện pháp canh tác và mô hình luân canh

▪ TN 7: Nghiên cứu thời vụ trồng thích hợp cho giống triển vọng.

Bảng 2.3. Công thức thí nghiệm thời vụ giống đậu xanh triển vọng

Vụ Xuân Hè Vụ Hè Thu

Công thức Thời vụ trồng Công thức Thời vụ trồng

1 1/2 7 1/5

2 15/2 8 15/5

3 1/3 9 1/6

4 15/3 10 15/6

5 1/4 11 1/7

6 15/4

Thực hiện năm 2014 tại xã An Khánh - Hoài Đức và xã Tự Nhiên -

Thường Tín, Hà Nội. Lựa chọn thí nghiệm với các đợt gieo trồng xung quanh

thời vụ phổ biến trong vụ Xuân Hè và vụ Hè Thu để có cơ sở xác định thời vụ

thích hợp. Thí nghiệm gồm 11 công thức gieo từ 1/2 đến 1/7, mỗi tháng gieo 2

thời vụ. Thí nghiệm được bố trí theo phương pháp khối ngẫu nhiên đầy đủ

(RCBD), gồm 3 lần lặp. Ô thí nghiệm có diện tích 10 m2, chiều dài ô = 4,76 m,

chiều rộng ô = 2,1 m. Mỗi ô thiết kế 4 hàng theo chiều dài ô, khoảng cách giữa

các hàng 50 cm, khoảng cách giữa hàng rìa và mép luống 10 cm, các cây cùng hàng cách nhau 5,6 cm, mật độ 30 cây/m2 (Bảng 2.3).

▪ TN 8: Nghiên cứu mật độ trồng thích hợp cho giống triển vọng

Thực hiện vụ Hè năm 2014 tại xã An Khánh - Hoài Đức và xã Tự Nhiên -

Thường Tín, Hà Nội. Thí nghiệm với 2 phương thức gieo trồng là gieo theo hàng

và gieo theo khóm. Với phương thức gieo theo khóm: mỗi khóm gieo 3 cây. Thí

nghiệm gồm 11 công thức, trong đó các công thức từ 1 đến 5 là gieo theo hàng,

các công thức từ 6 đến 11 là gieo theo khóm. Bố trí thí nghiệm theo phương pháp khối ngẫu nhiên đầy đủ (RCBD), gồm 3 lần lặp. Ô thí nghiệm rộng 10 m2, chiều

dài ô = 4,76 m, chiều rộng ô = 2,1 m. Mỗi ô thiết kế 4 hàng theo chiều dài ô,

khoảng cách giữa các hàng 50 cm, khoảng cách giữa hàng rìa và mép luống 10

cm. Khoảng cách giữa các cây (hoặc khóm) và mật độ được nêu tại bảng 2.4.

Bảng 2.4. Công thức thí nghiệm mật độ trên đồng ruộng

Công thức 1 Khoảng cách cây trên hàng (cm) 3,7 Mật độ (cây/m2) 45 Công thức 6 Khoảng cách khóm trên hàng (cm) 10,2 Mật độ (cây/m2) 50

2 4,8 35 7 12,9 40

3 5,6 30 8 14,8 35

4 6,8 25 9 17,3 30

8,5 20 10 21,0 25

5 11 26,6 20

▪ TN 9: Nghiên cứu kỹ thuật bón thích hợp cho giống triển vọng.

Thực hiện vụ Hè năm 2014, tại xã An Khánh - Hoài Đức và xã Tự Nhiên -

Thường Tín, Hà Nội. Từ thực tế người sản xuất ít chú ý bón phân cho đậu xanh,

chủ yếu trồng để tận dụng sức sản xuất của đất, lượng bón phổ biến theo công thức

2. Với mục đích tìm hiểu liều lượng bón phù hợp, thí nghiệm đã được bố trí với 6

công thức phân bón, trong đó có 1 công thức đối chứng, ở mỗi công thức đều bón

lót 500 kg vôi bột/ha.

Bảng 2.5. Công thức thí nghiệm phân bón trên đồng ruộng (tính cho 1 ha)

Công thức 1 2 (ĐC) 3 4 5 6 Urê (kg N) 30 40 50 60 70 80 Supper lân (kg P2O5) 45 60 75 90 105 120 Kali (kg K2O) 30 40 75 90 105 120 Phân vi sinh (kg) 1000 1000 1000 1000 1000 1000

Thí nghiệm được bố trí theo phương pháp khối ngẫu nhiên đầy đủ (RCBD), gồm 3 lần lặp. Ô thí nghiệm được thiết kế 10 m2, chiều dài ô = 4,76 m, chiều rộng

ô = 2,1 m. Mỗi ô thiết kế 4 hàng theo chiều dài ô, khoảng cách giữa các hàng 50

cm, khoảng cách giữa hàng rìa và mép luống 10 cm, các cây cùng hàng cách nhau 5,6 cm, mật độ 30 cây/m2 (Bảng 2.5).

▪ TN 10: Nghiên cứu duy trì độ ẩm đất bằng chế phẩm vi sinh vật.

Tiến hành tại nhà lưới của Trung tâm Tài nguyên thực vật trong vụ Hè

năm 2014, đất thí nghiệm được lấy từ đất phù sa ven sông và đất phù sa nội đồng

trên vùng nước trời ở Hà Nội. Thí nghiệm gồm 5 công thức, được bố trí theo phương pháp khối ngẫu nhiên đầy đủ (RCBD), gồm 4 lần lặp, ô thí nghiệm 5 m2. Mật độ trồng 30 cây/m2. Đánh giá độ ẩm bằng máy đo độ ẩm đất tại 3 thời điểm

sau trồng là 30, 50 và 70 ngày. Trước khi trồng và sau mỗi lần đánh giá độ ẩm

đất, nước được cung cấp cho tất cả các công thức với độ ẩm đạt 80%. Tên chế

phẩm, khối lượng và thời gian xử lý được trình bày tại bảng 2.6.

Bảng 2.6. Công thức thí nghiệm xử lý chế phẩm vi sinh vật đất

Tên chế phẩm Khối lượng (kg/ha)

Công thức 1 (ĐC) Không xử lý - Thời gian và phương thức xử lý -

2 Trichoderma 100 Bón trước khi rạch hàng

3 Nitragin 100 Bón sau khi rạch hàng

4 Lipomycin 50 Bón sau khi rạch hàng

5 Nitragin + Lipomycin 100 + 50 Bón sau khi rạch hàng

▪ TN 11: Nghiên cứu kỹ thuật che phủ mặt luống cho vùng nước trời.

Thực hiện vụ Hè năm 2014, tại An Khánh và Tự Nhiên. Thí nghiệm gồm

4 công thức, được bố trí theo phương pháp khối ngẫu nhiên đầy đủ (RCBD), gồm 3 lần lặp. Ô thí nghiệm được thiết kế 10 m2, chiều dài ô = 4,76 m, chiều rộng ô =

2,1 m. Mỗi ô thiết kế 4 hàng theo chiều dài ô, khoảng cách giữa các hàng 50 cm,

khoảng cách giữa hàng rìa và mép luống 10 cm, các cây cùng hàng cách nhau 5,6 cm, mật độ 30 cây/m2. Vật liệu che phủ sử dụng thân lá lạc và rơm rạ với lượng

10 tấn/ha, phủ dầy 5 cm, được cắt ngắn 25-30 cm; nilon có độ dày 0,008mm tương ứng 120 m2/kg.

Bảng 2.7. Công thức thí nghiệm che phủ mặt luống

Công thức Vật liệu che phủ

1 (ĐC) Không che phủ

2 Rơm rạ

3 Thân, lá lạc

4 Nilon

▪ TN 12: Nghiên cứu xác định chất điều tiết ra hoa, quả và chín tập trung.

Bảng 2.8. Công thức chế phẩm điều tiết ra hoa quả và chín tập trung

Chế phẩm Chế phẩm

Công thức 1 (ĐC) 2 3 4 5 Nước lã Ethrel Ethrel Ethrel Ethrel Nồng độ (ppm) - 500 1000 1500 2000 Công thức 6 7 8 9 ADHS ADHS ADHS ADHS Nồng độ (ppm) 500 1000 1500 2000

Thực hiện vụ Hè năm 2014, tại xã An Khánh - Hoài Đức và xã Tự Nhiên -

Thường Tín, Hà Nội. Sử dụng chế phẩm Ethrel và ADHS với 9 công thức, trong

đó công thức 1 làm đối chứng, được bố trí theo phương pháp khối ngẫu nhiên

đầy đủ (RCBD), gồm 3 lần lặp. Tất cả các công thức được phun 3 lần, cách nhau 3 ngày, bắt đầu từ ngày ra hoa đầu tiên. Ô thí nghiệm rộng 10 m2, chiều dài ô =

4,76 m, chiều rộng ô = 2,1 m. Mỗi ô thiết kế 4 hàng theo chiều dài ô, khoảng

cách giữa các hàng 50 cm, khoảng cách giữa hàng rìa và mép luống 10 cm, các cây cùng hàng cách nhau 5,6 cm, mật độ 30 cây/m2.

▪ TN 13: Nghiên cứu thử nghiệm mô hình giống đậu xanh triển vọng cho vùng

nước trời:

Xây dựng các mô hình sử dụng giống ĐX10 và một số biện pháp kỹ thuật canh tác mới trong hệ thống luân canh, mỗi mô hình 1.000 m2, gồm 4 mô hình

trên đất phù sa ven sông thuộc xã Tự Nhiên, huyện Thường Tín và 4 mô hình

trên đất phù sa nội đồng thuộc xã An Khánh, huyện Hoài Đức.

Bảng 2.9. Công thức xây dựng mô hình

Mô hình 1 2 3 (ĐC) 4 Vụ Xuân Đậu xanh giống mới Lạc Đậu xanh giống ĐC Đậu cowpea Vụ Hè Ngô Đậu xanh giống mới Ngô Đậu xanh giống mới Vụ Thu Đông Ngô Ngô Ngô Ngô

2.3.4. Kỹ thuật khác đã sử dụng triển khai các thí nghiệm đồng ruộng

Thời vụ trồng với các thí nghiệm số 1, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12 và 13 trong

vụ Xuân gieo 15/2, vụ Hè gieo 15/5, vụ Thu gieo 15/6.

Nền phân bón cho các thí nghiệm số 1, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12 và 13 là: 40

kg N + 60 kg P2O5 + 40 kg K2O + 1000 kg phân hữu cơ vi sinh Sông Gianh/ha.

Cách bón: Bón lót toàn bộ lượng phân hữu cơ vi sinh và P2O5; Bón thúc đợt 1 khi

cây có 1-2 lá thật với ½ lượng N và K2O; Bón thúc lần 2 khi cây có 4-5 lá thật

với lượng phân còn lại.

Đất được cày bừa kỹ, tơi xốp, sạch cỏ dại, bằng phẳng, lên luống cao 20

cm, rãnh rộng 40 cm; gieo hạt ở độ sâu 5 cm; tỉa dặm sau gieo 7 ngày; xới xáo

làm cỏ lần 1 sau mọc 2 tuần, lần 2 bắt đầu ra hoa kết hợp bón thúc phân. Phòng

trừ sâu đục hoa quả, bệnh đốm lá bằng thuốc hóa học theo hướng dẫn của nhà

sản xuất. Các kỹ thuật khác áp dụng theo Quy trình sản xuất giống đậu xanh

V123 của trung tâm Nghiên cứu phát triển đậu đỗ - Viện Cây lương thực và cây

thực phẩm.

2.3.5. Phương pháp đánh giá các chỉ tiêu trong thí nghiệm

2.3.5.1. Đánh giá các chỉ tiêu hình thái

Được thực hiện theo phương pháp mô tả, đánh giá đậu xanh của Trung

tâm Tài nguyên thực vật với các chỉ tiêu sau: (1) Khả năng phân cành: Đếm số

cành của 10 cây trước khi thu hoạch rồi tính trung bình, phân loại 3 mức độ: ít

cành (< 2 cành), cành trung bình (2-4 cành), nhiều cành (>4,0 cành); (2) Màu hạt:

Tiến hành quan sát sau khi tách hạt và ghi nhận các màu: xanh nhạt, xanh nâu,

vàng; (3) Dạng hạt: Tiến hành quan sát sau khi phơi khô và ghi nhận các dạng

hình: trụ, ô van, trống (Trung tâm tài nguyên thực vật, 2012).

2.3.5.2. Đánh giá các chỉ tiêu sinh trưởng, phát triển

Được thực hiện theo phương pháp của AVRDC với các chỉ tiêu:

(1) Chiều cao cây: Đo chiều cao 10 cây rồi tính trung bình (cm), phân loại

3 loại hình: Thấp cây (<40 cm), cây cao trung bình (40-60 cm), cao cây (>60 cm)

(2) Chiều dài cành: đo chiều dài cành trung bình của của 10 cây khi thu

hoạch, phân làm 3 mức: cành ngắn (<5 cm), cành trung bình (5-10 cm) và cành

dài (>10 cm),

(3) Xác định số lá/thân: đếm số lá trên thân chính của 10 cây rồi tính trung

bình, phân loại 3 loại hình: ít lá (<6 lá), lá trung bình (6-9 lá), nhiều lá (>9 lá),

(4) Thời gian nở hoa: Tính bằng số ngày từ khi bắt đầu ra hoa đến kết thúc

hoa, phân loại 3 mức độ: (a) Ra hoa không tập trung: thời gian ra hoa >30 ngày,

(b) Ra hoa trung bình: thời gian ra hoa từ 16 - 30 ngày và (c) Ra hoa tập trung:

thời gian ra hoa <16 ngày,

(5) TGST: tính bằng số ngày từ gieo đến thu hoạch lần cuối cùng, phân 3

mức độ: ngắn ngày (<80 ngày), trung bình (80-90 ngày) và dài ngày (> 90 ngày),

(6) Diện tích lá/cây: Đo DTL của 10 cây theo phương pháp của Shouichi

Yoshida (Shoulchl Yoshida et al., 1976) rồi tính giá trị trung bình.

(7) Chỉ số diện tích lá: được xác định bằng trung bình DTL của 1 cây (m2

lá/cây) x mật độ (số cây/m2 ), đơn vị tính là m2 lá/m2 đất.

(8) Tích luỹ chất khô của thân, lá, rễ: Lấy mẫu 10 cây đại diện, sấy khô

các bộ phận thân, lá, rễ đến khối lượng không đổi rồi tính trung bình cho 1 cây,

đơn vị tính là gam/cây.

(9) Tích luỹ chất khô quả: Thu quả khô của 10 cây trong tất cả các lứa, sấy

khô, cân khối lượng, tính trung bình/cây, đơn vị tính là gam/cây.

(10) Tích luỹ chất khô tổng số: Tổng chất khô của thân, lá, rễ và quả của

10 cây rồi tính trung bình 1 cây, đơn vị tính là gam/cây.

2.3.5.3. Đánh giá các chỉ tiêu chống chịu

a/ Đánh giá khả năng chịu hạn ở các giai đoạn sinh trưởng

* Đánh giá chịu hạn giai đoạn nảy mầm:

2013) như sau:

- Chỉ số hạn được tính bằng công thức của Maiti và cs (Rajib Maity et al.,

Tổng khối lượng khô của cây và rễ mầm ở điều kiện hạn (g) Chỉ số hạn = Tổng khối lượng khô của cây và rễ mầm đối chứng (g) - Tỷ lệ nảy mầm (%) = 100 x Tổng số hạt mọc/Tổng số hạt gieo. Hạt được

coi là nảy mầm khi rễ mầm xuất hiện dài khoảng 2 mm.

- Khối lượng cây mầm, rễ mầm, mầm (g/cây): Được tính trung bình của

tổng số cây được đánh giá là nảy mầm. Sử dụng cân phân tích điện tử.

- Chiều dài rễ, chiều dài mầm (cm): Được tính trung bình của tổng số cây

được đánh giá là nảy mầm và được đo bằng thước panme.

* Đánh giá chịu hạn giai đoạn ra hoa, quả:

- Các chỉ tiêu theo dõi gồm: số cây không héo, tỉ lệ cây héo; số cây hồi

phục sau héo, tỉ lệ cây hồi phục sau héo; hàm lượng nước tương đối trong lá.

- Hàm lượng nước tương đối trong lá được tính theo phương pháp của

Castillo (1996) ở mỗi giai đoạn gây hạn. Mẫu thu để tính hàm lượng nước tương

đối (LRWC) là lá kép thứ 3 tính từ trên xuống. Các mẫu lá có khối lượng 0,5g lá

tươi được làm bão hòa nước bằng cách ngâm trong 100 ml nước cất trong 48h ở 4oC trong tối, tiến hành xác định khối lượng trương nước của các mẫu sau ngâm. Sau khi các mẫu được sấy khô ở 65oC trong 48h, tiến hành xác định khối lượng

khô và hàm lượng nước tương đối (LRWC) theo công thức sau:

LRWC (%) = [(FW – DW) / (TW – DW)] × 100.

Trong đó: FW, DW và TW tương ứng là khối lượng lá tươi, khối lượng lá

khô và khối lượng lá lúc trương nước.

- Đo độ ẩm đất bằng máy Takemura DM15.

- Đo cường độ thoát hơi nước (Itn); cường độ quang hợp (Iqh) bằng máy

PP-system (USA)

b/ Đánh giá khả năng tách quả:

Thực hiện trên đồng ruộng trước khi thu hoạch lần thứ nhất. Kết quả đánh

giá theo thang điểm 1-5 của trung tâm Tài nguyên thực vật: Điểm 1: không có

quả tách; Điểm 2: 25% quả tách; Điểm 3: 26-50% quả tách; Điểm 4: 51-75%

quả tách; Điểm 5: >75% quả tách.

c/ Đánh giá tính chống đổ:

Được thực hiện trên đồng ruộng trước khi thu hoạch lần cuối theo thang

điểm 1-5 của trung tâm Tài nguyên thực vật: Điểm 1: Hầu hết các cây đều đứng

thẳng, Điểm 2:  25% số cây bị đổ hoàn toàn, Điểm 3: 26-50% cây bị đổ hoàn toàn, các cây khác nghiêng 45o, Điểm 4: 51-75% cây bị đổ hoàn toàn, Điểm 5: >

75% cây bị đổ hoàn toàn.

d/ Đánh giá mức độ nhiễm sâu, bệnh hại chính:

- Đánh giá khả năng chống chịu bệnh MYMV, CLS: Thực hiện theo

phương pháp của Singh (Singh and Bhan, 1998). Diện tích lá bệnh MYMV và

CLS được quan sát trên lá thứ 3 (từ dưới lên) vào giai đoạn ra hoa.

Bảng 2.10. Thang điểm đánh giá bệnh MYMV và CLS.

Cấp bệnh Xếp loại Diện tích lá bệnh (%) Mức độ

1 Kháng cao 0,1 - 5,0 1

3 Kháng trung bình 5,1 - 15,0 2

5 Nhiễm trung bình 15,1 - 30,0 3

7 Nhiễm 30,1 - 75,0 4

9 Rất nhiễm 75,1 - 100,0 5

- Đánh giá khả năng chống chịu sâu đục quả và sâu cuốn lá:

Bảng 2.11. Thang điểm đánh giá sâu đục quả và sâu cuốn lá

Tỷ lệ quả bị hại (%) Diện tích lá bị hại (%)

Mức độ Kháng cao <1 < 5 Điểm 1

Kháng TB 1-10 5- 10,0 2

Nhiễm TB 10,1 - 25,0 10,1 -25,0 3

Nhiễm 25,1 - 50,0 25,1 -50,0 4

Rất nhiễm > 50,0 > 50,0 5

Được thực hiện theo phương pháp của AVRDC: (a) Sâu đục quả Eitiella

zinkenella: Đếm số quả bị hại trên tổng số 10 quả lấy ngẫu nhiên/ô, tính tỉ lệ %,

(b) sâu cuốn lá Lamprosema indicata: Đếm số lá bị cuốn/tổng số lá của 10 cây

mẫu, tính tỉ lệ %.

2.3.5.4. Đánh giá các yếu tố cấu thành năng suất

Được thực hiện theo phương pháp của AVRDC:

- Số quả/cây: tính số quả trung bình của 10 cây đại diện;

- Chiều dài quả (cm): đo chiều dài của 10 quả đại diện, tính giá trị trung

bình;

- Số hạt/quả: tính số hạt trung bình của 10 quả đại diện;

- Khối lượng 100 hạt (gam): cân khối lượng 100 hạt đại diện x 3 lần nhắc,

tính giá trị trung bình;

- Khối lượng hạt/cây (năng suất cá thể) và năng suất lý thuyết trong

nghiên cứu tập đoàn: cân khối lượng hạt của 10 cây sau khi đã phơi khô, tính trung bình cho 1 cây, từ đó tính NSLT với mật độ 30 cây/m2;

- NSLT (tấn/ha) trong các thí nghiệm khảo nghiệm và canh tác: Số

quả/cây x số hạt/quả x khối lượng 100 hạt x mật độ cây/ha;

- NSTT (tấn/ha) được tính từ 2 hàng giữa mỗi ô theo quy định của

AVRDC.

2.3.6. Đánh giá hàm lượng dinh dưỡng

(1) Xác định độ ẩm bằng phương pháp sấy khô đến khối lượng không đổi,

theo TCVN 4295: 2009.

(2) Xác định protein tổng số bằng phương pháp Kjeldahl trên thiết bị

Kjeldahntherm (Đức), theo TCVN 8125:2009.

(3) Định lượng carbohydrat tổng số, theo TCVN 4594:1988.

(4) Xác định hàm lượng lipid theo TCVN 4295:2009.

(5) Phân tích hàm lượng chất xơ bằng phương pháp Scharrer cải tiến, theo

TCVN 4998:2009.

2.3.7. Đánh giá hiệu quả kinh tế

- Xác định tổng giá trị thu nhập theo công thức: GR = Y x P

Trong đó GR là tổng giá trị thu nhập, Y là năng suất, P là giá bán,

- Xác định chi phí lưu động theo công thức: TVC = MC+ LC + EC + CI

Trong đó TVC là tổng chi phí lưu động, MC là chi phí vật tư, LC là chi

phí lao động, EC là chi phí năng lượng, CI là lãi suất vốn đầu tư,

- Xác định lợi nhuận theo công thức: P = GR – TVC

- Tỷ suất lợi nhuận - chi phí cận biên:

MBCR = Lợi nhuận tăng thêm/Chi phí tăng thêm

- Tỷ suất cận biên của lợi nhuận:

MRR (%) = Lợi nhuận tăng thêm/Chi phí tăng thêm * 100

2.3.8. Tính chỉ số khô hạn

Mức độ khô hạn được đặc trưng bằng chỉ số khô hạn. Có nhiều công thức

tính chỉ số khô hạn, trong đó công thức tính chỉ số khô hạn cán cân nước được áp

dụng nhiều và phù hợp trong điều kiện nước ta.

K = R Trong đó: K là chỉ số khô hạn

E là lượng bốc hơi thời đoạn tính (mm)

R là lượng mưa thời đoạn tính (mm)

Ngưỡng phân cấp hạn theo chỉ tiêu K như sau (Đoàn Văn Điếm và Trần

Danh Thìn, 2006):

Chỉ số khô hạn (K): Cấp hạn hán:

< 1,0 Không hạn

1,1 đến 2,0 Hạn nhẹ

2,1 đến 4,0 Hạn vừa

>4,0 Hạn nghiêm trọng

2.3.9. Phương pháp xử lý số liệu

Các tham số thống kê sinh học được xử lý theo phương pháp của Nguyễn

Thị Lan và Phạm Tiến Dũng (Nguyễn Thị Lan và Phạm Tiến Dũng., 2005), số

liệu được xử lý trên phần mềm Excel 2007 và chương trình thống kê sinh học

IRRISTAT 5.0.

CHƯƠNG 3

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

3.1. Kết quả điều tra tình hình sản xuất đậu xanh ở Hà Nội

3.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội thành phố Hà Nội

3.1.1.1. Vị trí địa lý kinh tế

Thành phố Hà Nội nằm ở phía Tây Bắc của vùng Đồng bằng Sông Hồng,

với tổng diện tích tự nhiên 3.358,92 km². Hà Nội có vị trí địa lý, kinh tế, chính trị

quan trọng là thủ đô của nước ta, có hệ thống giao thông đa dạng và phát triển kết

nối với các tỉnh và thành phố của Đồng bằng Sông Hồng và các tỉnh phía Bắc.

Hình 3.1. Sơ đồ vị trí địa lý các quận, huyện thành phố Hà Nội

Hà Nội còn là một cực động lực của tam giác phát triển (Hà Nội - Hải

Phòng - Quảng Ninh) thuộc vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc, có vai trò tác động

tích cực đối với tăng trưởng kinh tế, xã hội không chỉ của khu vực Bắc Bộ mà

còn trên phạm vi cả nước. Đó là những yếu tố gắn kết chặt chẽ Hà Nội với các

trung tâm kinh tế trong cả nước và tạo điều kiện thuận lợi để phát triển mạnh giao

lưu thương mại với nước ngoài, tiếp nhận kịp thời các thông tin, thành tựu khoa

học kỹ thuật của thế giới, khu vực và cùng hội nhập vào quá trình phát triển năng

động của khu vực Đông Nam Á - Thái Bình Dương. Những năm gần đây, Hà Nội

đã khai thác tốt lợi thế về vị trí địa lý, để phát triển toàn diện kinh tế và xã hội.

Tốc độ tăng trưởng kinh tế, mức thu nhập bình quân đầu người, cũng như các chỉ

tiêu về văn hóa, xã hội đạt khá cao, trên mức bình quân chung của cả nước.

3.1.1.2. Khí hậu và vấn đề khô hạn ở Hà Nội

a/ Đặc điểm khí hậu

Khí hậu Hà Nội tiêu biểu cho vùng Đồng bằng Sông Hồng với đặc điểm

của khí hậu nhiệt đới gió mùa, mùa hè nóng ẩm, chịu ảnh hưởng rất mạnh của

gió mùa Đông Bắc và Đông Nam, được phân thành 4 mùa rõ rệt. Nhiệt độ không khí trung bình hàng năm từ 230C tới 250C, trung bình 10 năm gần đây là 23,60C. Mùa đông lạnh nhiệt độ bình quân dưới 200C, kéo dài từ cuối tháng XI tới tháng III năm sau. Mùa nóng nhiệt độ bình quân 28-290C, kéo dài từ cuối tháng 5 tới

tháng 9. Cùng với hai thời kỳ chuyển tiếp vào tháng IV và tháng X, Thành phố

có đủ bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông. Tổng số giờ nắng bình quân cả năm là

Nhiệt độ trung bình

Số giờ nắng

1.473 giờ (Hình 3.2).

Hình 3.2: Diễn biến nhiệt độ và số giờ nắng các tháng trong năm tại trạm Láng (số liệu trung bình 10 năm, từ 2006-2015)

Những năm gần đây nhiệt độ trung bình và tổng tích ôn của các tháng

trong vụ Đông Xuân đều cao hơn trung bình nhiều năm. Số liệu về nhiệt độ

không khí theo dõi trung bình 10 năm tại trạm Láng (Viện Khoa học Khí tượng

thủy văn và biến đổi khí hậu, 2016) cho thấy, tháng lạnh nhất trong năm là tháng I với nhiệt độ trung bình 16,60C, tháng XII và tháng II, III đều có nhiệt độ trung bình dưới 200C. Tháng II và III có số giờ nắng thấp nhất và có nhiều sương mù,

mưa phùn. Mưa phùn kéo dài đã cải thiện đáng kể tình trạng thiếu nước cho cây

trồng, mặc dù lượng mưa các tháng này rất thấp.

Lượng mưa bình quân 10 năm gần đây là 1.673 mm/năm, tuy nhiên có sự

biến động khá lớn, thấp nhất là 1.240 mm năm 2006 và lớn nhất là 2.267 mm

năm 2008. Lượng mưa phân bố không đều trong năm, tháng có lượng mưa cao

nhất là các tháng VI, VII, VIII và IX chiếm khoảng 65-70% tổng lượng mưa cả

năm, các tháng mùa khô (XII, I và II) chỉ chiếm 3-5% tổng lượng mưa cả năm, vì

vậy trong những tháng này thường gây ra khô hạn, đặc biệt là vùng đất bãi, gò

đồi. Trong năm có 6 tháng lượng mưa dưới 100 mm là những tháng thiếu nước.

Hiện tượng mưa trái mùa và mưa lớn dị thường xảy ra nhiều hơn, nổi bật là đợt

mưa tháng XI năm 2008 ở Hà Nội và lân cận, tại trạm Hà Nội từ 19 giờ ngày

30/10/08 đến 1 giờ ngày 1/11/08 lượng mưa là 408 mm (Mai Văn Khiêm và CS.,

2015). Lượng mưa trung bình tháng lớn nhất đo được ở trạm Láng vào tháng

VIII với 349 mm, thấp nhất là tháng XII và tháng I. Chỉ số ẩm đều đạt giá trị cao

nhất ứng với tháng có lượng mưa lớn nhất. Chỉ số ẩm từ tháng XI đến tháng III

năm sau đều nhỏ dưới 1 cho thấy mức độ thiếu nước ở giai đoạn này. Tháng IV

hàng năm chỉ số ẩm vẫn còn thấp (Hình 3.3).

Độ ẩm không khí trung bình các tháng trong năm chênh lệch không lớn,

tháng có độ ẩm cao nhất và tháng có độ ẩm thấp nhất chênh nhau khoảng 9%. Độ

ẩm trung bình tối đa là 82%, độ ẩm trung bình tối thiểu là 73%. Những tháng

mùa khô (lượng mưa dưới 100 mm) là những tháng thiếu nước, nhưng do có mưa

phùn khoảng trên 30 ngày trong năm vào các tháng mùa Đông lạnh nên cũng có

những thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp.

Riêng vùng núi Ba Vì và Sơn Tây, khí hậu có sự khác biệt do ảnh hưởng

của độ cao địa hình. Nói chung thời tiết đẹp, ít mây và sương mù. Đây là vùng có

điều kiện thuận lợi trong phát triển một số loại cây trồng ôn đới và nhiệt đới

(Viện quy hoạch và thiết kế nông nghiệp, 2012).

Hình 3.3: Diễn biến lượng mưa và chỉ số ẩm các tháng trong năm tại trạm

Láng (số liệu trung bình 10 năm, từ 2006-2015)

Nhìn chung, sự chênh lệch nhiệt độ giữa các mùa và các tháng trong năm

tương đối lớn, lượng bức xạ và tổng số giờ nắng trong năm tương đối cao; mưa

phân bố không đều, lượng mưa tập trung vào mùa hạ, độ ẩm không khí trung

bình rất cao là những đặc trưng chủ yếu về khí hậu Hà Nội. Đặc trưng ấy đã và

đang ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của sản xuất nông nghiệp ở Hà Nội.

Nằm trong vùng Đồng bằng Sông Hồng nên Hà Nội cũng bị ảnh hưởng

chung của biến đổi khí hậu trong vùng. Dự báo đến năm 2030, theo kịch bản phát

thải trung bình (B2), biến động so với thời lỳ 1980-1999 như sau: Nhiệt độ trung bình các mùa đều tăng khoảng 0,5-0,8 oC; Lượng mưa có diễn biến phức tạp hơn:

các tháng mùa Đông, Hè và Thu có xu hướng tăng lên (từ 0,5-4,4%), các tháng

mùa Xuân, thì ngược lại, lượng mưa xu hướng giảm đi (từ 0,4-0,9%). Bình quân

chung cả năm chỉ số khô hạn dao động từ 0,6-0,8, các tháng XII, I và II chỉ số

khô hạn đều cao hơn 2,0 (Viện Quy hoạch và thiết kế nông nghiệp, 2013). Diễn

biến về khô hạn thay đổi do sự biến đổi khí hậu, xu hướng ấm hơn, khô hơn (về

mùa khô) đã thể hiện rõ và sẽ tác động sâu sắc đến cơ cấu mùa vụ gieo trồng.

Nghiên cứu đặc điểm khí hậu của Hà Nội trong mối liên hệ với thời vụ

gieo trồng có thể thấy: Lượng mưa trung bình năm (với 10 năm gần đây) khá

cao, tuy nhiên phân bố không đều giữa các tháng trong năm. Các tháng mùa khô

có lượng mưa ít, trong đó các tháng đầu năm là đầu vụ gieo trồng đậu xanh Xuân

thường bị hạn (chỉ số khô hạn trên 1,0 thậm trí lên tới 3,3) ảnh hưởng đến sinh

trưởng của cây mà đặc biệt là tỷ lệ nảy mầm, qua đó ảnh hưởng tới mật độ cây

sống và ảnh hưởng tới năng suất. Đến cuối vụ Xuân và vụ Hè, Hè thu, khi quả

chín hay gặp mưa, bão gây thối quả hoặc nắng to gây tách quả làm giảm năng

suất. Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, ngay trong mùa mưa cũng có những thời

kỳ nắng nóng, ít mưa gây hạn cho cây trồng vùng nước trời. Bởi vậy nếu không

có giải pháp canh tác thích hợp hoặc sử dụng giống cây trồng chịu hạn, năng suất

cây trồng sẽ bị suy giảm ngay trong mùa mưa.

b/ Vấn đề khô hạn ở Hà Nội

Khô hạn là chỉ một loại tác hại về mặt khí tượng nông nghiệp do trong

một thời gian dài lượng mưa nhỏ, gây nên không khí khô nóng, đất thiếu nước,

không cung cấp đủ cho cây trồng, ảnh hưởng tới sự phát triển bình thường của

cây trồng, do đó năng suất bị giảm. Vùng đất khô hạn thường là vùng đất có địa

hình cao, ít mưa, không khí khô nóng, lượng bốc hơi cao, đất giữ nước kém và

thiếu các công trình thuỷ lợi tưới. Tình trạng khô hạn thường xảy ra nghiêm

trọng hơn trong mùa khô.

Từ số liệu theo dõi 10 năm gần đây, kết quả tính chỉ số khô hạn được nêu

ở bảng 3.1, cho thấy: từ tháng XI đến tháng III năm sau có chỉ số K >1,0, nghĩa

là đã có hiện tượng hạn. Trong đó, tháng XI và tháng III bị hạn nhẹ (chỉ số hạn

1,2), các tháng XII đến tháng II bị hạn vừa (chỉ số hạn 3,0 đến 3,7). Các tháng từ

IV đến X số liệu theo dõi cho chỉ số K ≤ 1 nên không bị thiếu nước. Tháng III do

có mưa phùn nên giảm căng thẳng về nước, mặc dù lượng mưa chưa nhiều. Biểu

diễn bằng đồ thị ở hình 3.4 cho thấy: chỉ số khô hạn cao nhất trong năm ở các

tháng XII, I và II; tiếp đến là tháng XI và tháng III (chỉ số hạn từ 0,8-1,2); các

tháng còn lại không bị hạn.

Bảng 3.1. Lượng bốc hơi trung bình và chỉ số khô hạn tại trạm Láng

(số liệu trung bình 10 năm, từ 2006-2015)

Tháng Lượng bốc hơi trung bình Chỉ số khô hạn

(Nguồn: Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và biến đổi khí hậu và số liệu tính toán)

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 61,6 47,8 51,3 65,5 90,6 99,0 92,0 77,5 80,0 79,6 83,6 71,4 3,3 3,0 1,2 1,0 0,5 0,4 0,3 0,2 0,3 0,6 1,2 3,7

Hình 3.4: Diễn biến lượng bốc hơi và chỉ số khô hạn các tháng trong năm tại trạm Láng (số liệu trung bình 10 năm, từ 2006-2015)

Chống hạn trong sản xuất nông nghiệp ở Hà Nội là vấn đề được quan tâm

hàng đầu trong công tác phát triển nông nghiệp hiện nay. Những năm qua, khi

mà vấn đề lũ lụt trên sông Hồng đã phần nào được kiểm soát thì tình trạng hạn

hán lại trở nên nghiêm trọng hơn. Thực tế đã cho thấy hàng trăm trạm bơm

không thể vận hành được do mực nước xuống quá thấp, nhiều diện tích đất canh

tác đã bị thiếu nước, trong khi tài nguyên nước có xu hướng ngày càng suy thoái

cạn kiệt do tác động của con người và biến đổi khí hậu toàn cầu.

3.1.1.3. Đặc điểm tài nguyên đất

Kết quả điều tra đặc điểm tài nguyên đất đã cho thấy thành phố Hà Nội có

7 nhóm đất (Bảng 3.2). Trong đó nhóm đất phù sa có diện tích lớn nhất với

118.779 ha, chiếm 35,4% tổng diện tích tự nhiên.

Bảng 3.2. Tổng hợp diện tích đất thành phố Hà Nội, năm 2012

Tỷ lệ (%) Loại đất Diện tích (ha) Ký hiệu

1. Bãi cát bằng ven sông Cb 406 0,1

2. Đất phù sa P 118 779 35,4

Trong đó:

16 288

Đất phù sa được bồi trung tính ít chua Pbe 4,8

Đất phù sa được bồi chua Pbc 542 0,2

Đất phù sa không bồi trung tính ít chua Pe 49 434 14,7

Đất phù sa không được bồi chua Pc 945 0,3

3. Đất lầy thụt và than bùn T 691 0,2

4. Đất xám và bạc màu X 18 696 5,6

5. Đất đỏ vàng Fl 47 860 14,2

6. Đất mùn nâu đỏ trên núi Hk 221 0,1

7. Đất thung lũng do sản phẩm dốc tụ D 123 0,0

186 776 55,6 Cộng

8. Đất khác 149 116

335 892 Tổng diện tích tự nhiên 100,0

a/ Đặc điểm nhóm đất phù sa:

Đất được hình thành do quá trình bồi lắng phù sa của hệ thống sông Hồng

và sông Thái Bình. Nhóm đất phù sa ở thành phố Hà Nội bao gồm 8 phân nhóm,

trong đó có:

+ Đất phù sa được bồi trung tính ít chua:

Có quy mô 16.288 ha, chiếm tỷ lệ 4,8% diện tích tự nhiên. Nhóm này chủ

yếu nằm ngoài đê ven sông Hồng, sông Đà, sông Đuống, sông Cà Lồ và một

phần diện tích trong đê thuộc vùng phân lũ ở hầu hết các huyện. Đất có thành

phần cơ giới trung bình đến nặng, phản ứng dung dịch đất ít chua (pHKCl = 4,8-

5,8), độ bão hòa bazơ các tầng đất trên 60%. Hàm lượng chất hữu cơ tầng mặt

khá và giảm dần theo độ sâu. Hàm lượng đạm tổng số ở mức khá, lân tổng số và

kali tổng số khá (0,081-0,124% với lân và 0,95-2,07% với kali). Lân và kali dễ

tiêu trung bình (25-35 mg/100 g đất với lân và 10,2-14,4 mg/100 g đất với kali),

cation trao đổi và CEC trung bình (Bảng 3.3).

Bảng 3.3. Kết quả phân tích phẫu diện điển hình đất phù sa được bồi trung tính ít chua tại Hà Nội, năm 2012

Hàm lượng tổng số (%) Thành phần cơ giới (%) Hàm lượng dễ tiêu (mg/100 g đất) pHKCl OM (%) Tầng đất (cm) N <0,002 P2O5 K20 P2O5 K20 2- 0,02 0,02- 0,002

0-20 4,70 0,39 0,056 0,168 1,38 32,8 12,9 12,46 68,78 18,76

20-55 6,13 0,26 0,033 0,194 1,44 29,9 10,5 23,01 55,17 21,82

55-110 6,47 0,26 0,033 0,186 1,64 28,1 11,2 16,33 61,82 21,85

Nguồn: Viện Quy hoạch và thiết kế nông nghiệp, 2013.

+ Đất phù sa được bồi chua:

Diện tích là 542 ha, chiếm tỷ lệ 0,2% diện tích tự nhiên, phân bố ở huyện

Sóc Sơn, vùng ven sông Cầu và sông Cà Lồ. Đất phù sa được bồi (phù sa ven

sông) có độ phì khá nhưng phân bố ở ngoài đê, về mùa lũ thường hay bị ngập,

thích hợp với trồng cây hoa màu và cây công nghiệp ngắn ngày. Căn cứ vào thời

gian ngập lũ đối chiếu với thời vụ có thể bố trí sản xuất hợp lý cho các chân đất

bãi. Bãi thấp có thể bố trí vụ Đông chính vụ và vụ Xuân, bãi cao gần như sản

xuất an toàn quanh năm, những năm gần đây ít bị ngập.

+ Đất phù sa không được bồi trung tính ít chua:

Diện tích là 49.434 ha, chiếm tỷ lệ 14,8% diện tích tự nhiên, phân bố trên

địa bàn tất cả các huyện của thành phố. Đất có thành phần cơ giới trung bình đến

nặng, tầng canh tác ít chua, xuống sâu trên dưới 50cm kiềm yếu. Hàm lượng hữu

cơ khá cao, tầng canh tác trên 2%, xuống sâu khoảng 50 cm còn 1%. Hàm lượng

lân tổng số trung bình (0,1%), lân dễ tiêu ở tầng canh tác nghèo (5-10 mg/100g

đất). Kali tổng số trung bình (1,3-1,5%) và kali dễ tiêu trung bình (10-15

mg/100g đất).

Bảng 3.4. Kết quả phân tích phẫu diện điển hình đất phù sa không được bồi

trung tính ít chua tại Hà Nội năm 2012

Hàm lượng tổng số (%) Thành phần cơ giới (%) Hàm lượng dễ tiêu (mg/100 g đất) pHKCl OM (%) Tầng đất (cm) N <0,002 P2O5 K20 P2O5 K20 2-0,02 0,02- 0,002

0-18 5,73 3,17 0,218 0,165 1,56 12,7 14,5 15,10 58,90 26,00

18-32 6,10 0,59 0,072 0,104 1,44 6,6 7,24 45,44 47,32 9,4

32-65 6,11 0,22 0,039 0,061 1,53 5,7 5,15 50,31 44,54 9,8

65-120 5,93 0,19 0,022 0,056 1,43 5,2 10,03 10,14 39,13 50,73

Nguồn: Viện Quy hoạch và thiết kế nông nghiệp, 2013.

+ Đất phù sa không được bồi chua:

Diện tích là 945 ha, chiếm tỷ lệ 0,28% diện tích tự nhiên, phân bố ở vùng

đất ven đê sông Cầu và sông Cà Lồ thuộc huyện Sóc Sơn và Đông Anh, trong đó

chủ yếu là ở huyện Sóc Sơn. Đất phù sa không được bồi (phù sa nội đồng) được

hình thành do sản phẩm bồi tích của phù sa sông nhưng hiện nay đã thoát ly quá

trình bồi đắp của phù sa, do hình thành hệ thống đê ngăn lũ, một vài nơi do phân

bố ở địa hình cao nên cũng không còn chịu ảnh hưởng của chế độ ngập lụt,

không còn bồi tụ thêm. Về sản xuất, đất phù sa không được bồi là đất phù hợp

trồng 2 vụ lúa đạt năng suất cao, những vùng thoát nước thích hợp có thể sản

xuất thêm vụ màu Đông và vùng ven thành phố là đất chuyên rau cho thu nhập

cao.

b/ Các nhóm đất khác

- Đất cát: Diện tích 406 ha, chủ yếu là các cồn cát và bãi ven sông, nằm ở

ngoài đê, tiếp cận với sông hoặc ở giữa dòng, tập trung ở các xã ven sông của các

huyện Đông Anh, Gia Lâm, Từ Liêm và Ba Vì.

- Đất lầy và than bùn: Diện tích 691 ha, phân bố ở địa hình thấp trũng

thuộc huyện Quốc Oai, Mỹ Đức.

- Đất xám và bạc màu: Diện tích 18.696 ha, phân bố trên địa bàn các

huyện Sóc Sơn, Đông Anh và Ba Vì, Chương Mỹ và thị xã Sơn Tây.

- Đất đỏ vàng: Diện tích là 47.860 ha, phân bố trên địa bàn các huyện: Ba

Vì, Mỹ Đức, Chương Mỹ, Sóc Sơn, Mê Linh, Thạch Thất và thị xã Sơn Tây.

- Đất mùn nâu đỏ trên núi: có 221 ha, phân bố tập trung ở huyện Ba Vì.

- Đất thung lũng do sản phẩm dốc tụ: Diện tích là 123 ha, phân bố rải rác

ở Sóc Sơn, dưới chân đồi núi phiến thạch sét.

Ngoài ra tài nguyên đất vùng đồng bằng ở thành phố Hà Nội phân theo địa

hình tương đối có các loại: cao, vàn cao, vàn, vàn thấp và trũng. Trong đó, loại

địa hình cao có diện tích 6,1 nghìn ha, địa hình vàn cao là 17 nghìn ha. Đây là

những vùng nông nghiệp nước trời do việc cung cấp nước tưới hết sức khó khăn.

3.1.1.4. Hiện trạng tưới ở Hà Nội

Vùng đồng bằng của Hà Nội chủ yếu được tưới bằng nguồn nước sông

ngòi, trong đó sông Hồng chiếm tỷ trọng lớn nhất. Biện pháp công trình chủ yếu

là bơm. Một vài khu thuỷ lợi còn thiếu nguồn nước do chưa có biện pháp công

trình đáp ứng, như khu thuỷ lợi sông Tích, vùng đầu nguồn sông Đáy. Hàng năm

khu vực thượng nguồn sông Tích, sông Đáy cạn kiệt, phải tiếp nguồn từ sông Đà

qua trạm bơm Trung Hà và từ sông Hồng qua các trạm bơm Phù Sa và Đan Hoài.

Khu vực cuối sông Nhuệ thiếu nước do hệ thống sông trục bồi lắng, cống Liên

Mạc không đủ công suất. Từ năm 2003 đến nay mực nước sông Hồng thường

xuyên duy trì thấp, chỉ có vài đợt xả từ hồ Hoà Bình có thể duy trì mực nước trên

2 m tại Hà Nội, còn lại đều thấp hơn và có những thời điểm chỉ còn <1 m. Với

mực nước đó các công trình thuỷ lợi lấy nước từ sông Hồng (chiếm gần 80%

diện tích tưới của toàn thành phố) không lấy được nước hoặc công suất giảm

mạnh.

Hiện tại các công trình tưới có công suất thiết kế 175.911 ha, thực tế tưới

cho 127.839 ha, diện tích tưới chủ động đạt 73% yêu cầu, các diện tích canh tác

nhỏ lẻ, phân tán phải tưới nhờ nước trời. Diện tích tưới bấp bênh và chưa có công

trình tưới là 35.500 ha, trong đó diện tích chưa có công trình tưới lên đến 15.000

ha (viện Quy hoạch và thiết kế nông nghiệp, 2012).

Nguyên nhân không được tưới và tưới bấp bênh chủ yếu là do thiếu nguồn

nước, công trình thủy lợi xuống cấp, kênh mương bị bồi lắng. Diện tích đất bãi

ngoài đê không được tưới chiếm tỷ lệ khá lớn, nhất là ngoài đê bối. Về mùa khô

mực nước sông xuống thấp, việc lấy nước tưới cho đồng ruộng rất khó khăn, phải

qua hệ thống cống dưới đê bơm lên đồng ruộng.

3.1.1.5. Dân số và lao động

Năm 2015, Hà Nội có tổng dân số là 7.462,8 nghìn người, mật độ dân số đạt 2.222 người/km2, trong đó dân số nông thôn là 3.761,4 nghìn người (Cục

thống kê thành phố Hà Nội, 2016). Chất lượng lao động trong nông nghiệp nông

thôn vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội thủ đô trong bối

cảnh hiện nay. Lao động trẻ trong nông thôn có xu hướng thoát ly nông nghiệp

ngày càng gia tăng nên việc triển khai ứng dụng các tiến bộ khoa học, kỹ thuật và

công nghệ trong nông nghiệp, nông thôn bị hạn chế.

Bình quân đất sản xuất nông nghiệp cho một nhân khẩu ở nông thôn là 417 m2/người. Do tình trạng ruộng đất ít, lại mạnh mún nên việc áp dụng các tiến

bộ kỹ thuật vào sản xuất, áp dụng cơ giới hoá, cũng như việc sản xuất hàng hoá

gặp rất nhiều khó khăn, hiệu quả sản xuất thấp. Thực hiện chương trình mục tiêu

quốc gia xây dựng nông thôn mới, các địa phương đã và đang triển khai dồn điền

đổi thửa và tập trung ruộng đất, quy mô mảnh ruộng rộng hơn tạo điều kiện tốt

cho sản xuất phát triển.

3.1.2. Tình hình sản xuất đậu xanh

3.1.2.1. Diện tích, năng suất và sản lượng đậu xanh

Thành phố Hà Nội nói riêng và vùng ĐBSH nói chung có nhiều tiềm năng

về khí hậu, đất đai để phát triển cây đậu xanh. Năm 2015, toàn thành phố đã gieo

trồng 505,6 ha đậu xanh, bằng 10,4% tổng diện tích đậu xanh vùng ĐBSH, đạt

năng suất 1,54 tấn/ha và cho sản lượng 776,7 tấn. Đậu xanh được trồng tập trung

chủ yếu ở vùng nước trời trên đất phù sa ven sông và đất phù sa nội đồng không

có hệ thống tưới chủ động (Bảng 3.5).

Bảng 3.5. Tình hình sản xuất đậu xanh tại Hà Nội và các vùng phụ cận giai

đoạn 2014-2015

Năm Yếu tố điều tra Đơn vị tính 2014 2015

Thành phố Hà Nội Diện tích ha 501,6 505,6

Năng suất tấn/ha 1,36 1,54

Sản lượng tấn 682,3 776,7

Các tỉnh khác ở ĐBSH

Diện tích ha 4.510,2 4.881,3

Năng suất tấn/ha 1,45 1,51

Sản lượng tấn 6.547,8 7.375,9

3.1.2.2. Giống và kỹ thuật canh tác đậu xanh

Nghiên cứu về giống đậu xanh ở nước ta còn hạn chế vì chưa có những

định hướng lâu dài và không phải là cây trồng chính. Công tác nghiên cứu giống

chủ yếu vẫn bằng con đường nhập nội, khảo sát, tuyển chọn, ứng dụng và phục

tráng giống mới. Đến nay đã có khoảng 14 giống đậu xanh được bộ Nông nghiệp

và phát triển nông thôn công nhận chính thức và tạm thời (Nguyễn Văn Chương

và CS., 2013).

Tổng hợp tài liệu điều tra thứ cấp cho thấy, trong sản xuất đậu xanh ở Hà

Nội, các giống tiến bộ kỹ thuật còn ít được sử dụng (mới chỉ chiếm khoảng 35%

trong tổng số các giống hiện hành), các gống địa phương còn được áp dụng với

tỷ lệ khá cao (khoảng 65%). Giống đang được sử dụng trong sản xuất có: giống

đậu mốc, đậu quả cong, đậu xanh tiêu bắc, ĐX044, giống số 9... Các giống tiến

bộ kỹ thuật vẫn còn nhiều hạn chế về khả năng chống chịu, đặc biệt là chống

chịu hạn và sâu bệnh. Vì vậy, mặc dù các giống TBKT cho năng suất khá hơn

các giống địa phương nhưng thường bấp bênh, thiếu tính ổn định và đó là nguyên

nhân chưa được mở rộng trên quy mô lớn. Các giống địa phương được đánh giá

là có khả năng thích ứng tốt và tương đối ổn định về năng suất, song hầu hết đều

trong tình trạng lẫn giống, kích thước hạt không đồng đều. Trong sản xuất, nông

dân tự lựa chọn hạt thương phẩm để làm giống cho vụ sau, do đó không đảm bảo

chất lượng và độ thuần của giống. Như thế, công tác giống phục vụ sản xuất đậu

xanh ở Hà Nội đã và đang tồn tại nhiều hạn chế làm ảnh hưởng đáng kể đến năng

suất, chất lượng và hiệu quả của sản xuất. Trong đó giống địa phương với tiềm

năng năng suất thấp, không có quy trình sản xuất và lẫn tạp là những yếu tố hạn

chế lớn nhất.

Tương tự các tỉnh khác trong vùng ĐBSH, ở Hà Nội, đậu xanh có thể

được trồng 3 vụ/năm, bao gồm vụ Xuân, vụ Hè và vụ Hè Thu, trong đó vụ Hè và Hè Thu là chủ yếu. Mật độ trồng dao động từ 30-40 cây/m2; phân bón áp dụng ở

mức thấp đến trung bình, trong đó phân đạm từ 40-70 kg N/ha, phân lân từ 50-

100 kg P2O5/ha, phân kali từ 40-70 kg K2O/ha, vôi bột từ 250-400 kg/ha, phân

hữu cơ vi sinh từ 1,0-2,0 tấn/ha và hầu như không áp dụng phân chuồng. Trong

sản xuất đậu xanh không áp dụng kỹ thuật che phủ mặt luống mặc dù nguồn vật

liệu luôn có sẵn; các chế phẩm làm tăng tính chịu hạn, tăng khả năng sinh trưởng,

chống chịu và ra hoa quả tập trung cũng chưa được áp dụng; số lần thu hái

thường là 3-4 lần/vụ. Cây đậu xanh được gieo trồng trong hệ thống luân canh với

cây lương thực và cây thực phẩm, trong đó luân canh với cây lạc, cây ngô và một

số cây rau đậu khác là chủ yếu (Phụ lục 1).

3.1.2.3. Đánh giá hiệu quả kinh tế trong sản xuất đậu xanh

Có 5 yếu tố đầu vào chính trong sản xuất đậu xanh là: làm đất, giống,

công lao động, vật tư phân bón và thuốc BVTV. Trong đó khoản chi lớn nhất là

công lao động từ 26,0-28,0 triệu đồng/ha, trung bình các hộ điều tra là 27,5 triệu

đồng/ha; Vật tư phân bón 10,03 triệu đồng/ha, công làm đất khoảng 3,75 triệu

đồng/ha, tiền mua giống 1,39 triệu đồng/ha và chi phí thuốc BVTV với 0,5 triệu

đồng/ha. Theo đó tổng chi cho sản xuất đậu xanh khoảng 43,16 triệu đồng/ha.

Với tổng thu 55,05 triệu đồng/ha cho thu nhập khoảng 11,89 triệu đồng/ha (Phụ

lục 2). Nguyên nhân khiến hiệu quả thu nhập chưa cao chủ yếu do năng suất đậu

xanh ở Hà Nội còn thấp so với một số tỉnh trong vùng ĐBSH như Hải Phòng,

Hưng Yên.

Trên cơ sở phân tích, đánh giá hiệu quả sản xuất, đề tài đã xác định năng

suất thấp là yếu tố hạn chế lớn nhất của quá trình sản xuất đậu xanh ở Hà Nội,

đồng thời đậu xanh bị cạnh tranh bởi nhiều loại cây trồng khác có hiệu quả kinh

tế cao hơn. Điều đó cho thấy việc thúc đẩy nghiên cứu tuyển chọn hay cải tiến

giống và kỹ thuật canh tác là giải pháp hàng đầu để nâng cao năng suất và hiệu

quả kinh tế của sản xuất đậu xanh ở Hà Nội, nhất là với vùng nước trời.

3.1.3. Hạn chế trong sản xuất đậu xanh ở Hà Nội

Thành phố Hà Nội với hệ thống đê sông hoàn chỉnh có tác dụng trị thủy,

chống lũ lụt nhưng cũng tạo nên vùng đất ngoài đê với diện tích lớn. Toàn Thành

phố có 29.367,2 ha đất bãi ngoài đê, tập trung nhiều nhất ở huyện Phúc Thọ với

3.487,2 ha, trong đó có hơn 16 nghìn ha đang sử dụng cho sản xuất nông nghiệp.

Phân theo địa hình tương đối với đất đồng bằng, toàn Thành phố có 6,1 nghìn ha

chân đất cao và 17 nghìn ha chân đất vàn cao. Toàn bộ diện tích này đã và đang

gặp nhiều khó khăn trong việc cung cấp nước tưới chủ động bằng hệ thống thủy

lợi. Cơ sở hạ tầng phục vụ tưới tiêu được chú ý đầu tư nhưng vẫn còn khoảng

35,5 nghìn ha đất sản xuất nông nghiệp tưới bấp bênh và chưa có công trình tưới.

Như vậy, mặc dù thuộc đồng bằng châu thổ sông Hồng, đất đai màu mỡ nhưng

Thành phố vẫn còn khá lớn diện tích đất canh tác không được tưới hoặc tưới

không chủ động, sản xuất nông nghiệp chủ yếu nhờ nước trời, hiệu quả canh tác

thường bấp bệnh. Đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu gia tăng, khả năng

cung cấp nước cho cây trồng càng trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Mặt khác,

trong sản xuất đậu xanh, các địa phương ở Hà Nội vẫn sử dụng những giống địa

phương chiếm trên 65%. Các giống tiến bộ kỹ thuật được sử dụng với tỷ lệ thấp

đồng thời những giống này vẫn còn nhiều hạn chế về khả năng chống chịu. Hệ

thống cung ứng giống đậu xanh còn thiếu, còn phổ biến hiện trạng người sản

xuất tự để giống từ vụ nọ sang vụ kia, bởi vậy chất lượng hạt giống không đảm

bảo, sản xuất theo kinh nghiệm. Là một vùng đất thâm canh nên cây đậu xanh ở

Hà Nội có thể khó cạnh tranh với nhiều cây trồng khác. Do đó phát triển đậu

xanh trong vụ Hè và Hè Thu để luân canh cây trồng, tận dụng sức sản xuất của

đất chính là vị trí của cây đậu xanh trong vùng nông nghiệp nước trời ở Hà Nội.

Phát triển sản xuất đậu xanh ở Hà Nội, đặc biệt là ở vùng nước trời rất cần

có những giải pháp đột phá. Trong đó ưu tiên giải pháp giống, kỹ thuật canh tác

phù hợp. Ưu tiên chọn tạo những giống đậu xanh có khả năng chịu hạn, thời gian

sinh trưởng ngắn (75-85 ngày), tỷ lệ mọc mầm cao trong điều kiện khô hạn, chất

lượng tốt, hợp thị hiếu người tiêu dùng. Xây dựng kỹ thuật canh tác phù hợp, chú

ý chế độ bón phân, thời vụ, mật đội gieo trồng, kỹ thuật sử dụng các chế phẩm

sinh học, chất điều tiết sinh trưởng và vật liệu che phủ.

3.2. Kết quả nghiên cứu tập đoàn và tuyển chọn giống triển vọng

3.2.1. Nghiên cứu tập đoàn

3.2.1.1. Nghiên cứu màu sắc và hình dạng hạt

Việc nghiên cứu đầy đủ các chỉ tiêu hình thái do AVRDC đề xuất là một

nội dung quan trọng và cần thiết để đánh giá toàn diện cây đậu xanh. Hạt đậu

xanh là một bộ phận kinh tế quan trọng đặc biệt liên quan đến hầu hết các

chương trình, mục tiêu chọn tạo giống của mọi quốc gia ở mọi thời đại. Do đó

việc mô tả, đánh giá hình thái hạt đậu xanh có ý nghĩa hết sức quan trọng không

chỉ đáp ứng nhu cầu thị hiếu tiêu dùng mà còn góp phần bảo tồn sự đa dạng các

loại hình hạt đậu xanh cũng như làm tăng thêm giá trị thương mại của nó.

Bảng 3.6. Phân bố mẫu giống theo tính trạng màu sắc và hình dạng hạt của

tập đoàn đậu xanh tại Hà Nội, vụ Hè 2012

Chỉ tiêu Loại hình Số mẫu (giống) Tỷ lệ (%) Nguồn gen đại diện

Xanh nhạt 147 62,8 9670, 8280, 9126

Màu hạt Xanh nâu 77 32,9 4311, 4497, 5611

Vàng 10 4,3 6495, 6636, 10887

Trụ 88 37,6 6492, 6688, 8280

Ô van 7 3,0 6688, 16711, 14072 Dạng hạt Trống 139 59,4 6687, ĐXVN7, 4310

Kết quả quan sát màu sắc hạt cho thấy các mẫu giống có màu hạt xanh

nhạt chiếm tỷ lệ cao nhất với những giống đại diện có SĐK (sau đây gọi là giống

đại diện) là 9670, 8280 và 9126. Các mẫu giống hạt xanh nâu chiếm tỷ lệ 32,9%

với những giống đại diện là 4311, 4497 và 5611. Các mẫu giống hạt vàng chiếm

tỷ lệ thấp nhất với giống đại diện là 6495, 6636 và 10887. Kết quả nghiên cứu về

hình dạng hạt đã ghi nhận 3 loại hình là Trụ, ô van và trống. Trong đó các mẫu

giống hình trống chiếm tỷ lệ cao nhất với giống đại diện là 6687, ĐXVN7 và

4310. Các mẫu giống hình trụ chiếm tỷ lệ 37,6% với những giống đại diện là

6492, 6688 và 8280. Các mẫu giống hình ô van chiếm tỷ lệ thấp nhất với giống

đại diện là 6688, 16711, 14072 (Bảng 3.6).

Nghiên cứu, khảo sát, mô tả màu sắc hạt của 234 mẫu giống đã ghi nhận 3

loại hình là xanh nhạt, xanh nâu và vàng. Trong đó màu xanh nhạt và hình trống

có tỷ lệ cao nhất. Hình dạng và màu sắc hạt là các chỉ tiêu quan trọng ảnh hưởng

đến thị hiếu tiêu dùng và giá trị thương mại ở nhiều địa phương trong nước và

quốc tế.

3.2.1.2. Nghiên cứu đặc điểm sinh trưởng của thân cành và lá

Sinh trưởng là một chức năng đặc biệt quan trọng của cây đậu xanh gắn

liền với những điều kiện môi trường khác nhau hay những kiểu gen khác nhau.

Nghiên cứu, đánh giá khả năng sinh trưởng của các bộ phận khác nhau đối một

tập đoàn đậu xanh là cơ sở khoa học đầu tiên để đánh giá tiềm năng của một

giống hay một nhóm giống triển vọng nhằm đáp ứng được mục tiêu của những

chương trình cải tiến giống đã đặt ra. Do đó nội dung cải tiến giống đậu xanh ở

vùng nước trời phải được tiếp cận theo một phương pháp hệ thống thông qua

những hoạt động khảo sát, đánh giá tập đoàn, tuyển chọn bộ giống ưu tú, khảo

nghiệm bộ giống triển vọng tại các vùng sinh thái khác nhau và cuối cùng là xác

định những giải pháp canh tác căn bản nhằm ổn định và nâng cao hiệu quả kinh

tế của sản xuất đậu xanh trong vùng nông nghiệp nước trời. Để thực hiện mục

tiêu này đề tài đã tiến hành nghiên cứu đánh giá khả năng sinh trưởng cao cây, số

cành, dài cành và số lá/cây của 234 mẫu giống tại Trung tâm tài nguyên thực vật.

Các chỉ tiêu nghiên cứu về khả năng sinh trưởng của tập đoàn cũng được xem là

có tính đại diện cao nhất cho các bộ phận sinh trưởng ở cây đậu xanh.

Kết quả nghiên cứu về chiều cao cây đã ghi nhận 3 loại hình là thấp cây,

cao cây trung bình và cao cây. Trong đó các mẫu giống cao cây chiếm tỷ lệ cao

nhất với những giống đại diện là 6492, 6687 và 16705. Các mẫu giống có chiều

cao cây trung bình chiếm 29,5%, trong đó giống đại diện là 6493, 6497 và 6692.

Các mẫu giống thấp cây chiếm tỷ lệ thấp nhất với những giống đại diện là 6496,

6638 và 12770. Đặc điểm của giống thấp cây là lá và chùm quả phía dưới dễ bị

thối, trong khi giống cao cây dễ bị gẫy đổ. Bởi vậy cần lựa chọn giống có khả

năng chống đổ tốt.

Nghiên cứu về số cành/cây đã ghi nhận 3 loại hình là ít cành, cành trung

bình và nhiều cành. Trong đó các mẫu giống có số cành trung bình chiếm tỷ lệ

cao nhất với những giống đại diện là ĐXVN7, ĐX10, 12203. Các mẫu giống ít

cành chiếm 33,3%, giống đại diện là 4255, 4265, 4273. Đặc biệt có 1 giống nhiều

cành là 3198 chiếm tỷ lệ thấp nhất với 0,4%. Nghiên cứu về chiều dài cành đã

ghi nhận 3 loại hình là ngắn, trung bình và dài. Trong đó các mẫu giống cành

trung bình chiếm tỷ lệ cao nhất với những giống đại diện là 6492, 6687 và 6688.

Các mẫu giống cành dài chiếm 38,5% với những giống đại diện là 16701, 16705

và 16689. Các mẫu giống cành ngắn chiếm 21,6%, trong đó giống đại diện là

10887, 01104066 và 11320. Giống có số cành nhiều quá, tạo quần thể rậm rạp,

dễ phát sinh sâu bệnh, cần lựa chọn giống có số cành trung bình.

Bảng 3.7. Phân bố mẫu giống theo đặc điểm sinh trưởng của thân, cành và

lá của tập đoàn đậu xanh tại Hà Nội, vụ Hè 2012

Chỉ tiêu Loại hình Nguồn gen đại diện

Thấp cây (< 40 cm) Số giống 67 Tỷ lệ (%) 28,6 6496, 6638, 12770

Cao cây Cây cao TB (40-60 cm) 29,5 6493, 6497, 6692 69

Cao cây (> 60 cm) 41,9 6492, 6687, 16705 98

ít cành (<2 cành) 33,3 4255, 4265, 4273 78

Cành TB (2-4 cành) 155 66,3 ĐXVN7, ĐX10, 12203 Số cành/cây Nhiều cành (>4 cành) 0,4 3198 1

Ngắn (<5cm) 21,6 10887, 01104066, 11320 51

Trung Bình (5-10 cm) 39,9 6492, 6687, 6688 93 Dài cành Dài (>10 cm) 38,5 16701, 16705, 16689 90

ít lá (< 6 lá) 5,1 11342, 11338, 12423 12

Số lá lá trung bình (6-9 lá) 178 76,1 01104138, 3253, 4269

nhiều lá (>9 lá) 44 18,8 6688, ĐX10, 8280

Nghiên cứu về số lá/cây đã ghi nhận 3 loại hình là ít lá, lá trung bình và

nhiều lá. Trong đó loại hình lá trung bình chiếm tỷ lệ cao nhất với giống đại diện

là 01104138, 3253 và 4269. Loại hình nhiều lá chiếm 18,8% với giống đại diện

là 6688, ĐX10 và 8280. Các mẫu giống ít lá chiếm 5,1%, trong đó giống đại diện

là 11342, 11338 và 12423 (Bảng 3.7).

3.2.1.3. Nghiên cứu thời gian sinh trưởng và khả năng chín tập trung

Ra hoa hoa rải rác theo từng đợt và kéo dài là đặc tính ở đậu xanh cũng

như của nhiều loài cây trồng khác thuộc họ đậu. Đây là một đặc tính có lợi cho

sự bảo tồn đa dạng sinh học trước những biến cố của điều kiện tự nhiên. Tuy

nhiên đặc điểm ấy chính là những hạn chế rất lớn của sản xuất đậu xanh do làm

tăng số lần thu hái hay bị tách hạt ngay trên đồng ruộng. Thời gian nở hoa phụ

thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó đặc điểm di truyền được xem là một yếu tố căn

bản. Ngoài ra những tác động từ môi trường như nhiệt độ, ánh sáng, lượng mưa,

dinh dưỡng và các hoạt chất sinh học có vai trò quan trọng. Do đó công tác

nghiên cứu, khảo sát, đánh giá thời gian nở hoa đối với một tập đoàn để phân lập

thành các nhóm nở hoa khác nhau có ý nghĩa rất quan trọng (Trần Đình Long và

CS., 1997). Kết quả phân lập những nhóm giống có thời gian nở hoa tập trung là

cơ sở để cung cấp nguồn vật liệu trong công tác chọn tạo giống triển vọng.

Khảo sát thời gian nở hoa của 234 nguồn gen trong tập đoàn đã ghi nhận 3

loại hình là nở hoa không tập trung, nở hoa trung bình và nở hoa tập trung. Trong

đó loại hình nở hoa trung bình chiếm tỷ lệ cao nhất với những giống đại diện là

4509, 5621 và 6495. Loại hình nở hoa không tập trung với những giống đại diện

là 4279, 4301 và 4497. Đặc biệt kết quả nghiên cứu đã phân lập được 42 mẫu

giống nở hoa tập trung, chiếm 17,9% với các giống đại diện là ĐX10, 4461 và

11309. Đậu xanh là cây sinh trưởng vô hạn hay bán vô hạn, nên năng suất phụ

thuộc vào số quả hữu hiệu ở các đợt ra hoa rộ, những đợt ra hoa kéo dài về sau

thường là vô hiệu. Do đó cần lựa chọn những giống đậu xanh có thời gian ra hoa

tập trung.

Nghiên cứu TGST của các mẫu giống trong tập đoàn đã ghi nhận 3 loại

hình là ngắn ngày, trung ngày và dài ngày. Trong đó loại hình ngắn ngày chiếm

tỷ lệ cao nhất với những giống đại diện là 01104138, 11311 và 11319. Loại hình

dài ngày chiếm 23,9% với những giống đại diện là 4310, 4256 và 16706. Loại

hình trung ngày chiếm 19,6%, giống đại diện là 8285, 6492, ĐXVN7 (Bảng 3.8).

Bảng 3.8. Phân bố mẫu giống theo tính trạng thời gian nở hoa và thời gian

sinh trưởng của tập đoàn đậu xanh tại Hà Nội, vụ Hè 2012

Loại hình Nguồn gen đại diện Chỉ tiêu

Không tập trung (> 30 ngày) Số giống 46 Tỷ lệ (%) 19,6 4279, 4301, 4497

Trung bình (16-30 ngày) 146 62,5 4509, 5621, 6495 Thời gian ra hoa Tập trung (<16 ngày) 42 17,9 ĐX10, 4461, 11309

Ngắn ngày (<80 ngày 132 56,5 01104138,11311, 11319 TGST Trung ngày (80-90 ngày) 19,6 8285, 6492, ĐXVN7 46

Dài ngày (> 90 ngày) 23,9 4310, 4256, 16706 56

3.2.1.4. Nghiên cứu chống đổ và chống tách quả trên đồng ruộng

Hà Nội nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, do đó có những ảnh hưởng lớn

đến sản xuất nông nghiệp đặc biệt là sản xuất trồng trọt. Gió mùa Đông Bắc

trong vụ Đông Xuân và gió bão trong mùa Hè, Hè Thu là những nguy cơ chủ yếu

làm đỗ ngã cây trồng, giảm năng suất và có thể thất thu màu màng. Đậu xanh là

cây ngắn ngày, sinh trưởng mạnh, TGST ngắn nên bộ rễ thường kém phát triển

và phân bố ở lớp đất nông <30 cm, do đó rất dễ bị đỗ ngã khi xuất hiện những

cơn giông bão. Thời vụ đậu xanh Hè và Hè Thu trùng với mùa mưa bão là

nguyên nhân hình thành những rủi ro trong sản xuất đậu xanh ở Hà Nội. Vì vậy

việc sử dụng những giống đậu xanh vừa có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt,

năng suất cao vừa có khả năng chống đổ có ý nghĩa hết sức quan trọng nhằm ổn

định năng suất, sản lượng và thu nhập cho người sản xuất.

Tiến hành nghiên cứu, đánh giá khả năng chống đổ của 234 nguồn gen

đậu xanh sau những cơn giông và gió bão, kết quả đã phân loại thành 5 nhóm có

khả năng chống đổ khác nhau. Trong đó có 82,9% số mẫu giống trong tập đoàn

thuộc nhóm không đổ (điểm 1) với những giống đại diện là 4461, 6687 và

ĐX10. Nhóm đổ từ 1-25% số cây (điểm 2) chiếm 17,1% số mẫu giống trong tập

đoàn với những giống đại diện là, 3198, 16712. Các mức chống đổ thấp hơn đã

không thấy xuất hiện trong quá trình nghiên cứu tập đoàn. Các mẫu giống của tập

đoàn cũng được đánh giá là có 2 mức độ tách quả bao gồm không tách quả (điểm

1) và tách quả từ 1-25% (điểm 2), tương ứng với 76,5% và 23,5% số mẫu giống

nghiên cứu. Đại diện cho nhóm không tách quả gồm các giống ĐXVN7, ĐX10,

8280 và nhóm tách quả từ 1-25% gồm các giống có SĐK 8284, 8499 và 4301.

Các mức tách quả lớn hơn đã không thấy xuất hiện trong quá trình nghiên cứu

tập đoàn (Bảng 3.9)

Bảng 3.9. Phân bố mẫu giống theo khả năng chống tách quả và chống đổ

của tập đoàn đậu xanh tại Hà Nội, vụ Hè 2012

Nguồn gen đại diện Loại hình Chỉ tiêu

Số giống 194 Tỷ lệ (%) 82,9 4461, 6687, ĐX10 Điểm 1: không đổ

17,1 4279, 3198, 16712 Điểm 2: 1- 25% cây đổ 40

Điểm 3: 26-50% cây đổ 0 0 - Chống đổ Điểm 4: 51-75% cây đổ 0 0 -

Điểm 5: > 75% cây đổ 0 0 -

Điểm 1: Không tách quả 179 76,5 ĐXVN7, ĐX10, 8280

Điểm 2: 1- 25% quả tách, 55 23,5 8284, 8499, 4301

Điểm 3: 26-50% quả tách 0 0 - Chống tách quả Điểm 4: 51-75% quả tách 0 0 -

Điểm 5: > 75% quả tách 0 0 -

3.2.1.5. Nghiên cứu chống chịu bệnh MYMV và CLS trên đồng ruộng

Kết quả nghiên cứu đã ghi nhận 88,5% số mẫu giống trong tập đoàn

thuộc nhóm kháng MYMV với những giống đại diện là ĐXVN7, ĐX10 và 8280.

Nhóm kháng trung bình chiếm 6,8% với những giống đại diện là 8487, 4279 và

4301. Các giống nhiễm trung bình chiếm 4,7%, trong đó giống đại diện là

12761, 8495 và 9657. Các mức nhiễm nặng hơn đã không thấy xuất hiện trong

quá trình khảo sát đánh giá tập đoàn. Kết quả đánh giá và phân loại mức nhiễm

MYMV trong tập đoàn đậu xanh trên đây đã mở ra nhiều cơ hội mới cho việc

tìm kiếm những nguồn gen triển vọng có tính kháng cao đối với MYMV để phục

vụ sản xuất đậu xanh.

Nghiên cứu, đánh giá và phân lập tập đoàn nhằm xác định những nguồn

gen kháng, nhiễm CLS để phát triển đậu xanh với những rủi ro thấp nhất về bệnh

CLS đã được xem là giải pháp bền vững đối với sản xuất đậu xanh trên thế giới.

Kết quả nghiên cứu tập đoàn đã ghi nhận 75,7% số mẫu giống trong tập đoàn

thuộc nhóm kháng đồng ruộng đối với CLS với những giống đại diện là ĐXVN7,

ĐX10 và 8280. Nhóm kháng trung bình chiếm 13,2%, giống đại diện gồm 8495,

8487 và 4279. Nhóm nhiễm trung bình chiếm 11,1%, giống đại diện gồm 5619,

6495 và 6499. Các mức nhiễm CLS nặng hơn đã không thấy xuất hiện trong quá

trình khảo sát đánh giá trong tập đoàn. Kết quả đánh giá và phân loại mức nhiễm

CLS trong tập đoàn đậu xanh trên đây là những nghiên cứu bước đầu góp phần

định hướng cho công tác nghiên cứu tiếp theo để xác định được những nguồn gen

có triển vọng với khả năng chống chịu cao nhất về bệnh CLS cho sản xuất ở Hà

Nội (Bảng 3.10).

Bảng 3.10. Phân bố mẫu giống theo khả năng chống chịu bệnh MYMV và

CLS của tập đoàn đậu xanh tại Hà Nội, vụ Hè 2012

Bệnh Loại hình Số giống Tỷ lệ (%)

Kháng 207 Nguồn gen đại diện ĐXVN7, ĐX10, 8280 88,5

Kháng TB 16 8487, 4279, 4301 6,8

MYMV Nhiễm TB 11 12761, 8495, 9657 4,7

Nhiễm 0 0 -

Rất nhiễm 0 0 -

Kháng 177 ĐXVN7, ĐX10, 8280 75,7

Kháng TB 31 8495, 8487, 4279 13,2

Nhiễm TB CLS 26 5619, 6495, 6499 11,1

Nhiễm 0 0 -

Rất nhiễm 0 0 -

3.2.1.6. Nghiên cứu năng suất và tuyển chọn bộ giống triển vọng

Năng suất là yếu tố quan trọng nhất trong đánh giá hiệu quả kinh tế của

quá trình sản xuất đậu xanh ở vùng nước trời. Trong đó số quả/cây, số hạt/quả,

khối lượng 1000 hạt và khối lượng hạt/cây là những hợp phần chủ yếu tác động

trực tiếp đến năng suất. Tuy nhiên các yếu tố sinh trưởng, phát triển, chống chịu

cũng được xem là những hợp phần gián tiếp ảnh hưởng đến năng suất ở đậu

xanh. Do đó nghiên cứu một cách tổng thể các yếu tố từ sinh trưởng, phát triển,

chống chịu đến các hợp phần của năng suất và năng suất được xem là cơ sở khoa

học để phân loại tiềm năng năng suất của các nhóm giống trong tập đoàn.

Tiến hành nghiên cứu, khảo sát 234 mẫu giống đậu xanh với các hợp phần

của năng suất là số quả/cây, số hạt/quả, khối lượng 1000 hạt, khối lượng hạt/cây

và năng suất lý thuyết, kết quả cho thấy: Số quả/cây ở mức trung bình chiếm

67,1% số mẫu giống trong tập đoàn, giống đại diện gồm ĐX10, ĐXVN7 và

8280. Nhóm ít quả chiếm 30,3% số mẫu giống trong tập đoàn, giống đại diện

gồm 11312, 11315 và 16688. Nhóm nhiều quả chiếm 2,6% số mẫu giống trong

tập đoàn, giống đại diện gồm 13654, 13657 và 16704.

Kết quả nghiên cứu về số hạt/quả đã ghi nhận số hạt/quả ở mức trung

bình chiếm 85,4% số mẫu giống trong tập đoàn với những giống đại diện là

8280, 8285 và 9126. Nhóm có số hạt/quả nhiều chiếm 12% số mẫu giống trong

tập đoàn, giống đại diện gồm 01104131, 4265 và 14073. Nhóm có số hạt/quả ít

chiếm 2,6% số mẫu giống trong tập đoàn, giống đại diện gồm 14085, 16708 và

16710. Kết quả nghiên cứu về khối lượng 100 hạt đã ghi nhận nhóm giống có

khối lượng hạt trung bình chiếm 56,8% số mẫu giống trong tập đoàn, giống đại

diện gồm 11309, 11310 và 4262. Nhóm có khối lượng 100 hạt thấp chiếm 33,8%

số mẫu giống trong tập đoàn, giống đại diện gồm 10892, 16706 và 11343. Nhóm

giống có khối lượng 100 hạt lớn chiếm 9,4% số mẫu giống trong tập đoàn, giống

đại diện gồm ĐX10, ĐXVN7 và 8280.

Khối lượng hạt/cây chính là năng suất cá thể của một giống, vì vậy việc

nghiên cứu, khảo sát và đánh giá năng suất cá thể là cơ sở khoa học để xác định

tiềm năng năng suất của mỗi giống trong tập đoàn, đồng thời là căn cứ để xác lập

các nhóm giống khác nhau về năng suất lý thuyết. Kết quả đánh giá đã ghi nhận

65,9% số mẫu giống có năng suất cá thể ở mức trung bình với những giống đại

diện là 11310, 3198 và 16702. Nhóm giống có năng suất cá thể thấp chiếm

28,6% số mẫu giống nghiên cứu, giống đại diện gồm 16705, 16718 và 11325.

Đặc biệt kết quả đã xác định nhóm giống có năng suất cá thể cao chiếm 5,5% số

mẫu giống nghiên cứu, trong đó ĐXVN7, 9127 là những giống đại diện. Trên cơ

sở đánh giá các hợp phần số quả/cây, số hạt/quả và khối lượng 100 hạt, kết quả

nghiên cứu đã phân chia tập đoàn thành 3 nhóm khác nhau về năng suất lý

thuyết. Nhóm có năng suất lý thuyết cao gồm 87 giống chiếm 37,2%, những

giống đại diện là ĐXVN7, ĐX10 và 8285. Nhóm năng suất lý thuyết ở mức

trung bình gồm 80 giống, chiếm 34,2% với những giống đại diện là 4279, 4319

và 6540. Nhóm có năng suất lý thuyết thấp gồm 67 giống, chiếm 28,6% với

những giống đại diện là 10887, 11311 và 16688 (Bảng 3.11).

Bảng 3.11. Phân bố mẫu giống theo các yếu tố cấu thành năng suất của tập

đoàn đậu xanh tại Hà Nội, vụ Hè 2012

Loại hình Mẫu giống đại diện Chỉ tiêu

Ít (<10) Số mẫu giống 71 Tỷ lệ (%) 30,3 11312, 11315, 16688

Trung bình (10-20) 157 67,1 ĐX10, ĐXVN7, 8280 Số quả/cây 6 Nhiều (> 20) 2,6 13654, 13657, 16704

6 Ít (<8) 2,6 14085, 16708, 16710

Trung bình (8-12) 200 85,4 8280, 8285, 9126 Số hạt/quả 28 Nhiều (>12) 12,0 01104131, 4265, 14073

79 Thấp (< 5,0) 33,8 10892, 16706, 11343

Hạt trung bình (5,0-6,5) 133 56,8 11309, 11310, 4262

22 Cao (>6,5) 9,4 ĐX10, ĐXVN7, 8280

67 Thấp (<5) 28,6 16705, 16718, 11325

Trung bình (5-10) 154 65,9 11310, 3198, 16702

13 Cao (> 10) 5,5 ĐXVN7, 9127

67 Thấp (<1,5) 28,6 10887, 11311, 16688

80 Trung bình (1,5-2,5) 34,2 4279, 4319, 6540

87 Cao (> 2,5) 37,2 ĐXVN7, ĐX10, 8285 Khối lượng 100 hạt (g) Khối lượng hạt/cây (g/cây) Năng suất lý thuyết (tấn/ha)

Nghiên cứu tuyển chọn giống triển vọng cho vùng nước trời là một quá

trình phức tạp, cần được đánh giá một cách toàn diện, hệ thống theo một trình tự

nhất định. Trong đó nghiên cứu, đánh giá tập đoàn là bước khởi đầu nhằm phân

chia tập đoàn thành những nhóm giống khác nhau về sinh trưởng, phát triển,

chống chịu và năng suất. Năng suất cá thể có ý nghĩa đặc biệt quan trọng bởi đó

là kết quả tổng hợp của quá trình sinh trưởng, phát triển, chống chịu và tiềm

năng năng suất. Tuy nhiên năng suất cá thể được ghi nhận trong tập đoàn mới

chỉ là kết quả nghiên cứu bước đầu, rất cần được tiếp tục nghiên cứu, đánh giá

một cách toàn diện với những phương pháp khoa học chuẩn xác, hiện đại. Nhằm

thực hiện nội dung này, đề tài đã tiến hành nghiên cứu đánh giá một cách hệ

thống các giá trị về sinh trưởng, phát triển, chống chịu và năng suất cá thể của

các mẫu giống trong tập đoàn để tuyển chọn một bộ giống triển vọng phục vụ

cho các hoạt động nghiên cứu tiếp theo. Kết quả đã lựa chọn được bộ giống triển

vọng gồm 10 giống có năng suất cá thể dao động từ 11,08 đến 13,38 g/cây,

tương ứng với năng suất tiềm năng từ 2,2 đến 2,6 tấn/ha (mật độ 20 vạn cây/ha).

Bảng 3.12. Kết quả tuyển chọn bộ giống đậu xanh triển vọng từ tập đoàn tại

Hà Nội, vụ Hè 2012

TT Tên giống Khối lượng hạt/cây (g) SĐK/ nguồn gốc Nơi thu thập nhập nội

11,35 ĐX4461 1 4461 Đông Hà, Quảng Trị

11,08 12,28 11,76 ĐX6687 ĐX6688 ĐX6492 2 3 4 6687 6688 6492

12,20 5 ĐX8280 8280

13,29 ĐX8285 6 8285 Viện nghiên cứu NN Ấn Độ Hàm Thuận Bắc, Bình Thuận Tây Ninh Đại học công nghệ nông nghiệp Sardar Vallabhbhai Patel Ấn Độ Khánh Vĩnh, Khánh Hòa

11,95 ĐX9126 7 9126 Yên Thế, Bắc Giang

11,18 ĐX9127 8 9127 Viện nghiên cứu NN Ấn Độ

9 ĐXVN7 T12912 Viện nghiên cứu ngô

10 ĐX10 Pusa Vishal Viện nghiên cứu NN Ấn Độ 11,50 13,38 3.2.2. Đánh giá chịu hạn và đặc điểm nông sinh học bộ giống triển vọng

3.2.2.1. Đánh giá khả năng chịu hạn

a/ Đánh giá chịu hạn trong giai đoạn nảy mầm

 Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến tỷ lệ nảy mầm

Khả năng chịu hạn ở đậu xanh là một vấn đề phức tạp, những hiểu biết về

cơ chế chịu hạn của nó đã được lý giải dưới nhiều quan điểm khác nhau. Các nhà

sinh hóa thực vật cho rằng các thời kỳ sinh trưởng khác nhau, thành phần và hàm

lượng các hợp chất hữu cơ trong tế bào cũng khác nhau. Do đó cơ chế chịu hạn

cũng được được lý giải khác nhau trong mỗi thời kỳ sinh trưởng, phát triển ở cây

đậu xanh. Trong giai đoạn nảy mầm, vai trò của ABA hầu như chưa tham gia vào

quá trình đóng mở khí khổng để kiểm soát hàm lượng nước của tế bào trước một

môi trường khô hạn. Vì vậy cơ chế chịu hạn ở giai đoạn nảy mầm càng trở nên

phức tạp hơn bởi hầu như chưa có một quan điểm thống nhất. Tuy nhiên các nhà

sinh lý học thực vật và các nhà chọn giống đậu xanh thực nghiệm vẫn áp dụng

phương pháp đánh giá chịu hạn của Michel và Kaufmann năm 1973 thông qua

những thí nghiệm chịu hạn với sự tham gia của PEG-6000 ở những nồng độ khác

nhau. Cơ chế của sự gây hạn này là khi xử lý các giống khác nhau trong dung

dịch PEG-6000 với nồng độ khác nhau sẽ tạo ra các thế thẩm thấu khác nhau

chống lại sự thẩm thấu của nước vào tế bào. Trong môi trường này những nguồn

gen có khả năng chịu hạn cao sẽ cho nước thấm qua màng bao bọc vào tế bào,

nhờ đó tế bào không bị mất nước. Những nguồn gen bị ảnh hưởng thấp nhất do

sự khô hạn gây ra, đồng thời vẫn có khả năng nảy mầm với tỷ lệ cao được xem là

những nguồn gen có khả năng chịu hạn.

Kết quả nghiên cứu về tỷ lệ nảy mầm cho thấy: mức gây hạn càng cao, tỷ

lệ nảy mầm càng giảm. Trong điều kiện bình thường (ĐC) tất cả các giống đều

nảy mầm 100%, trong khi ở mức gây hạn -3bar tỷ lệ nảy mầm giữa các giống

biến động từ 47,9-86,7%, trung bình là 65,8%. Mức gây hạn -6bar tỷ lệ nảy mầm

giữa các giống biến động từ 36,9-75,8%, trung bình là 55,2%. Mức gây hạn -9bar

tỷ lệ nảy mầm giữa các giống biến động từ 21,0-61,6%, trung bình là 40,2%.

Qua kết quả thí nghiệm, đã xác định được giống có tỷ lệ nảy mầm cao

nhất trong giai đoạn này đồng thời ở cả 3 mức gây hạn là ĐX10 tương ứng với tỷ

lệ nảy mầm là 86,7%; 75,8% và 61,6%, tiếp theo là giống ĐX8285 với 82,5%;

71,8% và 56,4%, tuy có sự chênh lệch giữa 2 giống nhưng chưa vượt giới hạn sai

khác ở mức LSD0,05. Cả ĐX10 và ĐX8285 đều có tỷ lệ nảy mầm cao hơn khác

biệt so với giống đối chứng V123 và cao hơn nhiều so với giá trị trung bình của

thí nghiệm (Bảng 3.13).

Bảng 3.13. Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến tỉ lệ nảy mầm của các giống

đậu xanh triển vọng tại Hà Nội, vụ Hè 2013

Tỷ lệ nảy mầm của các mức gây hạn (%) TT Giống 0 bar (ĐC) -3 bar -6 bar -9 bar

1 ĐX4461 100 52,5 43,0 27,8

2 ĐX6687 100 47,9 36,9 21,0

3 ĐX6688 100 78,6 66,5 51,0

4 ĐX6492 100 62,5 52,1 36,9

5 ĐX8280 100 73,2 62,2 46,4

6 ĐX8285 100 82,5 71,8 56,4

7 ĐX9126 100 66,0 56,8 41,0

8 ĐX9127 100 50,1 38,0 23,7

9 ĐXVN7 100 57,4 46,7 32,7

10 ĐX10 100 86,7 75,8 61,6

11 V123 (ĐC) 100 66,8 57,0 43,8

Trung bình 65,8 55,2 40,2

11,6 12,5 16,9

12,9 11,7 11,5 CV% LSD0,05

 Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến sinh trưởng, phát triển của thân mầm

Nước có vai trò quan trọng số một đối với sự phân chia của tế bào. Để tồn

tại trong tự nhiên các loài đậu xanh, đậu cowpea hay những loài gần gũi với loài

Vigna radiata đã hình thành một khả năng thích nghi với sự thiếu nước trong một

mức độ nhất định thông qua cơ chế di truyền. Theo đó trong tự nhiên đã hình

thành sự đa dạng các giống đậu xanh với những khả năng chống chịu hạn khác

nhau trong những giai đoạn khác nhau của quá trình sinh trưởng. Những giống

đậu xanh có khả năng chịu hạn cao đồng nghĩa với việc duy trì các hoạt động

bình thường của tế bào để qua đó thực hiện quá trình sinh trưởng, phát triển ngay

từ những giai đoạn đầu tiên tức giai đoạn nảy mầm. Đó là quá trình tăng tiến và

thay đổi về kích thước, độ lớn, chiều dài, chiều rộng,... của các bộ phận cây mầm

trong điều kiện gây hạn.

Kết quả nghiên cứu sinh trưởng, phát triển của thân mầm thấy rằng: mức

gây hạn càng cao, chiều dài thân mầm càng giảm. Trong điều kiện bình thường

(ĐC) tất cả các giống đều có chiều dài thân mầm lớn nhất, biến động trong phạm

vi 14,7-37,0 mm. Ở mức gây hạn -3bar chiều dài thân mầm giữa các giống biến

động từ 13,6-32,4 mm, trung bình là 19,9 mm, đạt 74,4-87,6% so với ĐC. Mức

gây hạn -6bar chiều dài thân mầm giữa các giống biến động từ 9,8-29,7 mm,

trung bình là 17,0 mm, đạt 61,5-80,3% so với ĐC. Mức gây hạn -9bar chiều dài

thân mầm giữa các giống biến động từ 5,8-21,9 mm, trung bình là 11,7 mm, đạt

36,2-59,2% so với ĐC.

Bảng 3.14. Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến chiều dài thân mầm bộ

giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội, vụ Hè 2013

-3bar -6bar -9bar

TT Giống

1 ĐX4461 0bar (ĐC) Chiều dài (mm) 17,9 Chiều dài (mm) 14,5 So với ĐC (%) 81,0 Chiều dài (mm) 11,7 So với ĐC (%) 65,4 Chiều dài (mm) 7,3 So với ĐC (%) 40,8

2 ĐX6687 14,7 12,5 85,0 9,8 66,7 6,8 46,2

3 ĐX6688 29,4 22,7 77,2 19,6 66,7 14,5 49,3

4 ĐX6492 22,1 16,5 74,7 13,7 62,0 9,6 43,3

5 ĐX8280 27,7 20,6 74,4 17,5 63,2 12,3 44,9

6 ĐX8285 32,6 26,8 82,2 24,3 74,5 18,3 56,1

7 ĐX9126 24,2 18,3 75,6 15,2 62,8 11,7 48,3

8 ĐX9127 16,0 13,6 85,0 10,7 66,9 5,8 36,2

9 ĐXVN7 20,0 15,3 76,5 12,3 61,5 8,7 43,5

10 ĐX10 37,0 32,4 87,6 29,7 80,3 21,9 59,2

11 V123 (ĐC) 34,6 26,5 76,6 22,7 65,6 15,9 45,9

Trung bình 25,1 19,9 79,6 17,0 66,9 12,1 46,7

13,5 12,4 14,5 12,8

4,2 5,7 4,2 2,6

CV% LSD0,05 Từ kết quả nghiên cứu đã xác định giống ĐX10 có khả năng tăng trưởng

chiều dài thân mầm cao nhất (ở giai đoạn nảy mầm) đồng thời ở cả 3 mức gây

hạn, tương ứng với chiều dài thân mầm là 32,4; 29,7 và 21,9 mm (dài hơn khác

biệt so với các giống khác với LSD0,05). Đồng thời khi so sánh với công thức đối

chứng chiều dài thân mầm giống ĐX10 cũng đạt tỷ lệ là cao nhất trong số 11

giống thử nghiệm (từ 59,2-87,6% tùy mức gây hạn). Chiều dài thân mầm của

giống ĐX8285 là 26,8; 24,3 và 18,3 mm (đứng thứ hai), tuy nhiên so với giống

V123 chỉ khác biệt rõ ở mức gây hạn -9bar, còn các mức -3bar và -6bar là không

khác biệt (ở mức LSD0,05), so với công thức đối chứng cũng đạt tỷ lệ khá cao từ

56,1-82,2% tùy theo mức gây hạn. Cả 2 giống ĐX10 và ĐX8285 đều có chiều

dài thân mầm lớn hơn rõ rệt so với giá trị trung bình của thí nghiệm (Bảng 3.14).

 Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến khối lượng thân mầm

Trong điều kiện khô hạn, khối lượng tươi của thân mầm cũng được xem là

một chỉ tiêu quan trọng đồng thời là một bằng chứng khoa học phản ánh quá

trình sinh trưởng, phát triển của tế bào. Khối lượng tươi của thân mầm cũng được

đánh giá là phụ thuộc vào bản chất di truyền của mỗi giống và môi trường gây

hạn. Do đó trong một môi trường hạn nhất định, những giống có khối lượng thân

mầm lớn được xem là có khả năng duy trì tốt các hoạt động của tế bào trong việc

hấp thu nước. Nghiên cứu khối lượng thân mầm thực chất là một quá trình

nghiên cứu về hàm lượng nước đã được thẩm thấu trong tế bào trước những điều

kiện khó khăn về nguồn nước, qua đó có thể đánh giá mức độ chịu hạn của các

giống trong giai đoạn nảy mầm.

Đánh giá khối lượng thân mầm của các giống trong thí nghiệm cho thấy:

khối lượng thân mầm tỷ lệ nghịch với mức độ gây hạn. Trong điều kiện bình

thường (ĐC) tất cả các giống đều đạt khối lượng thân mầm cao nhất, biến động

trong phạm vi 0,211-0,405 g/thân mầm, trung bình 0,302g/thân mầm. Mức gây

hạn -3bar khối lượng này giữa các giống biến động từ 0,143-0,283 g/thân mầm,

trung bình là 0,212 g/thân mầm, đạt 65,0-72,0% so với ĐC. Mức gây hạn -6bar

khối lượng thân mầm giữa các giống biến động từ 0,108-0,206 g/thân mầm,

trung bình 0,155g/thân mầm, đạt 49,7-52,6% so với ĐC. Mức gây hạn -9bar khối

lượng thân mầm giữa các giống biến động từ 0,063-0,129 g/thân mầm, trung

bình 0,092 g/thân mầm, đạt 29,8-32,0% so với ĐC.

Từ kết quả nghiên cứu thấy rằng giống ĐX8285 có khối lượng thân mầm

cao nhất (ở giai đoạn nảy mầm) đồng thời ở cả 3 mức gây hạn, tương ứng với

khối lượng cây mầm là 0,283, 0,206 và 0,129 g/thân mầm, tiếp theo là các giống

ĐX6688 và ĐX10. Giống ĐX8285 có khối lượng thân mầm cao hơn nhưng cũng

chỉ nằm trong nhóm giống có khối lượng thân mầm cao cùng với ĐX6688 và

ĐX10 do chênh lệch không lớn hơn giá trị sai khác nhỏ nhất có ý nghĩa ở mức

LSD0,05. Trong 3 giống đó chỉ có ĐX8285 lớn hơn khác biệt về khối lượng thân

mầm so với V123. Cả 3 giống và V123 đều có tỷ lệ thân mầm ở các mức gây hại

so với đối chứng là khá cao. (Bảng 3.15).

Bảng 3.15. Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến khối lượng tươi thân mầm

các giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội, vụ Hè 2013

-3bar -6 bar -9 bar

TT Giống

So với ĐC (%)

0 bar (ĐC) Khối lượng (g/cây) 0,235 Khối lượng (g/cây) 0,167 So với ĐC (%) 71,0 Khối lượng (g/cây) 0,117 Khối lượng (g/cây) 0,073 So với ĐC (%) 31,0 1 ĐX4461 49,7

2 ĐX6687 0,211 0,143 67,8 0,108 51,2 29,8 0,063

3 ĐX6688 0,367 0,260 70,8 0,191 52,0 31,9 0,117

4 ĐX6492 0,300 0,216 72,0 0,150 50,0 32,0 0,096

5 ĐX8280 0,327 0,222 67,9 0,170 52,0 29,9 0,098

6 ĐX8285 0,405 0,283 69,8 0,206 50,1 31,8 0,129

7 ĐX9126 0,321 0,228 71,0 0,169 52,6 30,2 0,097

8 ĐX9127 0,221 0,152 68,8 0,115 52,0 31,2 0,069

9 ĐXVN7 0,287 0,203 70,7 0,146 50,1 30,7 0,088

10 ĐX10 0,359 0,251 69,9 0,183 51,0 30,9 0,111

11 V123 (ĐC) 0,321 0,208 65,0 0,160 50,0 30,0 0,096

Trung bình 0,302 0,212 69,5 0,155 51,0 30,8 0,092

15,4 15,3 13,9 14,0

0,079 0,037 0,022 CV% LSD0,05

0,055  Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến khối lượng tươi rễ mầm

Trong điều kiện tự nhiên, rễ mầm có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự

hấp thu nước từ môi trường vào tế bào. Để thực hiện chức năng này, rễ mầm phải

đạt được một khối lượng và kích thước nhất định đủ khả năng cung cấp nước

theo yêu cầu của sự phát triển ban đầu. Khối lượng rễ mầm được đánh giá là phụ

thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó yếu tố di truyền và môi trường đóng vai trò

quan trọng nhất. Trong một môi trường ổn định và đồng nhất, những giống có

khối lượng rễ mầm lớn hơn được xem là có tiềm năng cao hơn về sinh trưởng,

phát triển và khả năng chịu hạn. Các nhà khoa học tại AVRDC đã tiến hành

nghiên cứu tương quan giữa khối lượng rễ mầm và khả năng chịu hạn của 300

nguồn gen có nguồn gốc từ Đông Nam Á, kết quả đã xác định 16 giống có khả

năng chịu hạn khá và trở thành nguồn vật liệu quan trọng trong công tác nghiên

cứu phát triển giống chịu hạn ở nhiều nước trên thế giới.

Bảng 3.16. Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến khối lượng tươi rễ mầm các

giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội, vụ Hè 2013

-3bar -6 bar -9 bar

TT Giống

So với ĐC (%) So với ĐC (%) So với ĐC (%)

0 bar (ĐC) Khối lượng rễ (g/cây) 0,078 Khối lượng rễ (g/cây) 0,056 Khối lượng rễ (g/cây) 0,028 Khối lượng rễ (g/cây) 0,011 1 ĐX4461 71,8 35,9 14,1

2 ĐX6687 0,068 0,045 66,2 26,5 0,018 0,007 10,3

3 ĐX6688 0,117 0,076 64,9 47,9 0,056 0,031 26,5

4 ĐX6492 0,096 0,067 69,8 39,6 0,038 0,014 14,6

5 ĐX8280 0,112 0,082 73,2 45,5 0,051 0,027 24,1

6 ĐX8285 0,120 0,085 70,8 50,8 0,061 0,036 30,0

7 ĐX9126 0,104 0,071 68,3 42,3 0,044 0,022 21,1

8 ĐX9127 0,072 0,051 70,8 30,5 0,022 0,009 12,5

9 ĐXVN7 0,088 0,060 68,2 35,2 0,031 0,012 13,6

10 ĐX10 0,124 0,090 72,6 54,8 0,068 0,045 36,3

11 V123 (ĐC) 0,110 0,073 66,4 44,5 0,049 0,031 28,2

Trung bình 0,099 0,069 69,4 41,2 0,042 0,022 21,0

13,9 14,1 15,4 15,5

0,041 0,051 0,025 0,023

CV% LSD0,05 Kết quả đánh giá ảnh hưởng của hạn đến rễ mầm cho thấy: khối lượng rễ

mầm tỷ lệ nghịch với các mức gây hạn. Trong môi trường nước cất (ĐC) tất cả

các giống đều đạt khối lượng rễ mầm tối đa, biến động trong phạm vi từ 0,068-

0,124 gam/rễ mầm, trung bình 0,099 gam/rễ mầm. Mức gây hạn -3bar khối lượng

rễ mầm giữa các giống biến động từ 0,045-0,090 gam/rễ mầm, trung bình 0,069

gam/rễ mầm, đạt 64,9-73,2% so với ĐC; Mức gây hạn -6bar biến động từ 0,018-

0,068 gam/rễ mầm, trung bình 0,042 gam/rễ mầm, đạt 26,5-54,8% so với ĐC;

Mức gây hạn -9bar biến động từ 0,007-0,036 gam/rễ mầm, trung bình 0,022

gam/rễ mầm, đạt 10,3-36,3% so với ĐC.

Quá trình nghiên cứu xác định được giống có khối lượng rễ mầm cao nhất

ở giai đoạn nảy mầm (đồng thời ở cả 3 mức gây hạn) là giống ĐX10, tương ứng

với khối lượng cây mầm là 0,09; 0,068 và 0,045 gam/rễ mầm, tiếp theo là giống

ĐX8285 với 0,085; 0,061 và 0,036 gam/rễ mầm. Tuy có sự chênh lệch như trên

nhưng giữa 2 giống và giống đối chứng chưa sai khác có ý nghĩa với mức

LSD0,05. So với công thức không xử lý PEG6000 2 giống ĐX10 và ĐX8285 có tỷ

lệ về khối lượng rễ mầm là cao nhất và có sự chênh lêch rõ ràng, ĐX10 cao hơn

ĐX8285. So với giá trị trung bình của thí nghiệm, khối lượng rễ mầm của 2

giống này cũng lớn hơn khá rõ (Bảng 3.16).

 Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến khối lượng tươi tổng số của cây mầm

Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của hạn đến khối lượng tươi cây mầm cho

thấy: các mức gây hạn ảnh hưởng đáng kể đến khối lượng thân mầm và rễ mầm

(gọi chung là khối lượng cây mầm) của các giống triển vọng.

Khối lượng cây mầm được đánh giá là tỷ lệ nghịch với các mức gây hạn.

Trong môi trường nước cất (ĐC) tất cả các giống đều đạt khối lượng cây mầm

lớn nhất, biến động trong phạm vi từ 0,279-0,525 gam/cây mầm, trung bình

0,404 gam/cây mầm. Mức gây hạn -3bar khối lượng này biến động từ 0,188 -

0,368 gam/cây mầm tùy từng giống, trung bình 0,280 gam/cây mầm, đạt 65,2-

89,2% so với ĐC. Mức gây hạn -6bar khối lượng cây mầm giữa các giống từ

0,126-0,267 g/cây mầm, trung bình 0,198 g/cây mầm, đạt 45,2-66,4% so với ĐC.

Mức gây hạn -9bar khối lượng cây mầm giữa các giống từ 0,070-0,165 g/cây

mầm, trung bình 0,116 g/cây mầm, đạt 25,1-32,1% so với ĐC.

Từ kết quả nghiên cứu đã xác định giống có khối lượng cây mầm cao nhất

ở giai đoạn nảy mầm (đồng thời ở cả 3 mức gây hạn) là giống ĐX8285, tương

ứng với khối lượng cây mầm là 0,368; 0,267 và 0,165 g/cây mầm, đạt 67,4; 45,2

và 25,1% so với ĐC, tiếp theo là giống ĐX10 với 0,341; 0,251 và 0,155 g/cây

mầm. Khối lượng cây mầm của ĐX8285 và ĐX10 đều lớn hơn rõ rệt so với giá

trị trung bình của thí nghiệm. Tuy có chênh lệch khá rõ nhưng cả 2 giống đều

nằm trong nhóm có khối lượng cây mầm cao nhất, không có sự khác biệt rõ rệt ở

mức LSD0,05. Cả 2 giống có tỷ lệ khối lượng cây mầm khá cao so với công thức

đối chứng, trong đó giống ĐX10 cao hơn và hơn rõ rệt so với các giống khác.

(Bảng 3.17).

Bảng 3.17. Ảnh hưởng của sự gây hạn đến khối lượng tươi tổng số cây mầm

các giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội, vụ Hè 2013

-3 bar -6 bar -9 bar

TT Giống

So với ĐC (%) So với ĐC (%) So với ĐC (%)

0 bar (ĐC) Tổng Tổng khối khối lượng lượng (g/cây) (g/cây) 0,313 0,223 1 ĐX4461 71,2 Tổng khối lượng (g/cây) 0,145 Tổng khối lượng (g/cây) 0,084 46,3 26,8

2 ĐX6687 0,279 0,188 67,4 0,126 0,070 45,2 25,1

3 ĐX6688 0,484 0,327 67,6 0,247 0,148 51,0 30,6

4 ĐX6492 0,396 0,283 71,5 0,188 0,110 66,4 27,8

5 ĐX8280 0,439 0,304 69,2 0,221 0,125 50,3 28,5

6 ĐX8285 0,525 0,368 70,1 0,267 0,165 50,8 31,4

7 ĐX9126 0,425 0,299 70,3 0,213 0,119 50,1 28,0

8 ĐX9127 0,293 0,203 69,3 0,137 0,078 46,7 26,6

9 ĐXVN7 0,375 0,263 70,1 0,177 0,100 47,2 26,7

10 ĐX10 0,483 0,341 89,2 0,251 0,155 52,0 32,1

11 V123(ĐC) 0,431 0,281 65,2 0,209 0,127 48,5 29,5

Trung bình 0,404 0,280 71,0 0,198 0,116 50,4 28,5

14,0 15,3 14,8 15,8

0,095 0,050 0,031 0,073 CV% LSD0,05

 Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến khối lượng khô tổng số của cây mầm

Trong một môi trường đồng nhất về sự khô hạn, những giống có khả năng

chịu hạn cao nhất sẽ hấp thu được nhiều nhất lượng nước từ môi trường để làm

tăng khối lượng các bộ phận của cây mầm. Tuy nhiên khả năng chịu hạn chỉ thực

sự có ý nghĩa khi lượng nước sau hấp thu được tham gia hàng loạt các phản ứng

sinh học, thực hiện sự chuyển hóa phân tử H2O cùng với các hợp chất hữu cơ

trong tế bào thành những sản phẩm hữu cơ mới, làm tăng khối lượng vật chất khô

của tế bào. Do đó có thể hiểu rằng nếu khối lượng tươi của cây mầm là một chỉ

tiêu đánh giá tiềm năng của sự hấp thu nước thì khối lượng khô của nó chính là

bằng chứng đích thực của sự tăng trưởng trong điều kiện khô hạn và khối lượng

chất khô của cây mầm chính là thước đo về tính chống chịu hạn của các giống

trong giai đoạn nảy mầm.

Bảng 3.18. Ảnh hưởng của gây hạn đến khối lượng khô tổng số cây mầm các

giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội, vụ Hè 2013

-3 bar -6 bar -9 bar

TT Giống

So với ĐC (%) So với ĐC (%) So với ĐC (%)

0 bar (ĐC) Tổng Tổng khối khối lượng lượng (g/cây) (g/cây) 0,016 0,012 1 ĐX4461 75,0 Tổng khối lượng (g/cây) 0,008 Tổng khối lượng (g/cây) 0,006 50,0 37,5

2 ĐX6687 0,012 0,008 66,7 0,005 0,002 41,7 16,7

3 ĐX6688 0,035 0,027 77,1 0,021 0,012 60,0 34,3

4 ĐX6492 0,026 0,019 73,1 0,014 0,011 53,8 42,3

5 ĐX8280 0,032 0,024 75,0 0,017 0,010 53,1 31,2

6 ĐX8285 0,038 0,031 81,6 0,024 0,014 63,1 36,8

7 ĐX9126 0,029 0,022 75,9 0,013 0,009 59,1 31,0

8 ĐX9127 0,013 0,009 69,2 0,006 0,005 46,1 38,5

9 ĐXVN7 0,021 0,015 71,4 0,009 0,007 42,8 33,3

10 ĐX10 0,039 0,030 76,9 0,026 0,015 66,7 38,5

11 V123 (ĐC) 0,035 0,023 65,7 0,018 0,011 51,4 31,4

Trung bình 0,027 0,020 73,4 0,015 0,009 53,4 33,8

16,4 15,8 17,1 14,7

0,007 0,005 0,004 0,002

CV% LSD0,05 Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của hạn đến khối lượng khô cây mầm cho

thấy: khối lượng khô của cây mầm tỷ lệ nghịch với các mức gây hạn. Trong điều

kiện môi trường nước cất (ĐC) tất cả các giống đều đạt khối lượng khô cây mầm

tối đa, biến động trong phạm vi từ 0,012-0,039 g/cây mầm, trung bình 0,027

g/cây mầm. Khối lượng khô cây mầm giữa các giống khi xử lý ở mức gây hạn -

3bar biến động từ 0,008-0,031 g/cây mầm, trung bình 0,020 g/cây mầm, đạt 65,7-

81,6% so với ĐC; mức gây hạn -6bar biến động từ 0,005-0,026 g/cây mầm, trung

bình 0,015 g/cây mầm, đạt 41,7-66,7% so với ĐC; mức gây hạn -9bar biến động

từ 0,002-0,015g/cây mầm, trung bình 0,009 g/cây mầm, đạt 16,7-42,3% so với

đối chứng.

Trên cơ sở kết quả nghiên cứu đã xác định: giống có khối lượng khô cây

mầm cao nhất ở mức gây hạn -3bar là ĐX8285 với 0,031g/cây mầm, đạt 81,6%

so với ĐC, giống có khối lượng khô cây mầm cao nhất ở mức gây hạn -6bar và -

9bar là ĐX10, tương ứng với 0,026 và 0,015 g/cây mầm, đạt 66,7 và 42,3% so

với ĐC. Khối lượng khô cây mầm của ĐX8285 và ĐX10 đều lớn hơn rõ rệt so

với giá trị trung bình của thí nghiệm. Tuy có sự chênh lệch khá rõ về khối lượng

khô cây mầm giữa 2 giống nhưng vẫn nằm trong giới hạn sai khác ứng với

LSD0,05. So sánh với công thức đối chứng, khối lượng khô tổng số cây mầm của

giống ĐX8285 so với ĐX10 ở mức -3bar là cao hơn hẳn (81,6% so với 76,9%),

còn ở mức -6bar và -9bar giống ĐX8285 cao hơn khá rõ so với ĐX10 (Bảng

3.18).

 Chỉ số chịu hạn của các giống đậu xanh triển vọng

Nghiên cứu tuyển chọn những nguồn gen có khả năng chịu hạn là một

trong những giải pháp quan trọng phát triển đậu xanh ở vùng nước trời. Trên đây

là những kết quả nghiên cứu về khả năng chịu hạn của các giống triển vọng

thông qua các chỉ tiêu: tỷ lệ nảy mầm, chiều dài mầm, khối lượng tươi thân mầm,

rễ mầm, khối lượng khô cây mầm. Phương pháp đánh giá đó có đặc điểm là đơn

giản, dễ thực hiện, nhưng mang tính bộ phận và thiếu tính toàn diện. Bằng cách

áp dụng phương pháp xác định chỉ số chịu hạn có thể nhận biết một cách hệ

thống, toàn diện hơn. Đây là phương pháp xác định chính xác khả năng chịu hạn

thông qua hàm lượng chất khô được tích lũy từ quá trình gây hạn trong sự so

sánh với hàm lượng chất khô tích lũy trong điều kiện bình thường.

Kết quả nghiên cứu chỉ số hạn của các giống cho thấy: chỉ số chịu hạn của

các giống đậu xanh ở giai đoạn nảy mầm tỷ lệ nghịch với các mức gây hạn. Chỉ

số chịu hạn của các giống ở mức gây hạn -3bar biến động từ 0,67-0,81, trung

bình 0,73; mức gây hạn -6bar biến động từ 0,42-0,67, trung bình 0,52; mức gây

hạn -9bar biến động từ 0,17-0,42, trung bình 0,33.

Bảng 3.19. Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến chỉ số hạn của các

giống đậu xanh triển vọng tại Hà Nội, vụ Hè 2013

Chỉ số hạn

TT Giống -3 bar -6 bar -9 bar

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

0,75 0,67 0,77 0,73 0,75 0,81 0,76 0,69 0,71 0,77 0,66 0,73 6,1 0,08 0,50 0,42 0,60 0,54 0,53 0,63 0,45 0,46 0,43 0,67 0,51 0,52 14,8 0,13 0,37 0,17 0,34 0,42 0,31 0,37 0,31 0,38 0,33 0,38 0,31 0,33 14,6 0,08 ĐX4461 ĐX6687 ĐX6688 ĐX6492 ĐX8280 ĐX8285 ĐX9126 ĐX9127 ĐXVN7 ĐX10 V123 (ĐC) TB CV% LSD0,05

Hình 3.5. Ảnh hưởng của mức gây hạn đến chỉ số hạn ở giai đoạn nảy mầm

Từ kết quả nghiên cứu, đã xác định giống chịu hạn cao nhất ở mức gây

hạn -3bar là ĐX8285, tương ứng với chỉ số chịu hạn là 0,81; ở mức gây hạn -6

bar là ĐX10, tương ứng với chỉ số chịu hạn là 0,67; ở mức gây hạn -9bar là

ĐX6492, tương ứng với chỉ số chịu hạn là 0,42. Chỉ số chịu hạn của 3 giống trên

đều lớn hơn trung bình của thí nghiệm, có sự chênh lệch khá rõ nhưng sai khác

chỉ bằng hoặc nhỏ hơn giới hạn sai khác nhỏ nhất có ý nghĩa ở mức LSD0,05

(Bảng 3.19).

b/ Đánh giá khả năng chịu hạn ở giai đoạn ra hoa, quả

 Đánh giá tỷ lệ cây héo và khả năng phục hồi

Thành phần và hàm lượng các vật chất hữu cơ trong tế bào cũng được

xem là có sự khác nhau giữa các thời kỳ sinh trưởng, phát triển cũng như giữa

các giống đậu xanh. Sự khác nhau ấy chính là nguồn gốc hình thành những phản

ứng sinh lý, sinh hóa khác nhau để tạo ra sự đa dạng của những sản phẩm sinh

học trong các thời kỳ sinh trưởng. Do đó những hiểu biết về tính chịu hạn ở các

thời kỳ sau nảy mầm cũng được lý giải và nhìn nhận dưới nhiều cơ chế khác

nhau. Tuy nhiên sự tham gia của ABA trong quá trình chịu hạn đã được nhiều

nhà khoa học thừa nhận và thống nhất cao. Ngày nay để đánh giá mức độ chịu

hạn của các giống ở thời kỳ sau nảy mầm, các nhà khoa học có thể áp dụng nhiều

phương pháp khác nhau như xác định độ ẩm cây héo trên đồng ruộng, sử dụng

PEG6000 đánh giá tính chịu hạn ở các thời kỳ sinh trưởng. Tuy nhiên phương

pháp xác định hàm lượng nước tương đối trong lá tại thời điểm khô hạn được

xem là khá phổ biến trên cây đậu xanh.

Kết quả đánh giá ảnh hưởng của hạn đến tỷ lệ héo và khả năng phục hồi

của các giống được trình bày ở bảng 3.20 và thấy rằng: sau 4 ngày xử lý gây hạn

(đậu xanh đang ở thời kỳ cây con), độ ẩm đất đạt 71%, tất cả các giống chưa có

biểu hiện héo lá, 100% số cây của các giống vẫn sinh trưởng bình thường. Tuy

nhiên sau 12 ngày xử lý gây hạn (thời kỳ ra hoa), độ ẩm đất giảm xuống còn

65%, có 8 giống vẫn chưa có biểu hiện héo lá, nhưng đã có 3 giống bắt đầu héo

lá là ĐX6687, ĐX9127 và giống đối chứng V123 với tỷ lệ cây héo tương ứng là

5,4%; 2,5% và 3,5%, tỷ lệ cây phục hồi tương ứng là 95,9%; 99,0% và 97,5%.

Đặc biệt sau 19 ngày xử lý gây hạn (thời kỳ làm quả), độ ẩm đất còn 48%, tất cả

các giống đã bắt đầu héo với tỷ lệ cây héo dao động từ 1,8-9,8%, trung bình là

4,2%, tỷ lệ cây phục hồi dao động từ 88,7-99,5%, trung bình là 95,0%.

Bảng 3.20. Ảnh hưởng của gây hạn đến tỷ lệ cây héo và khả năng phục hồi

của các giống đậu xanh triển vọng trong nhà lưới tại Hà Nội, vụ Hè 2013

4 ngày (thời kỳ cây con) Số ngày sau gây hạn 12 ngày (thời kỳ ra hoa) 19 ngày (thời kỳ làm quả)

TT Giống

Độ ẩm đất (%) Tỷ lệ cây héo (%) Tỷ lệ cây phục hồi (%) Độ ẩm đất (%) Tỷ lệ cây héo (%) Tỷ lệ cây phục hồi (%) Độ ẩm đất (%) Tỷ lệ cây héo (%) Tỷ lệ cây phục hồi (%)

0 100 65 0 100 3,4 94,0 48 1 ĐX4461 71

0 100 65 5,4 95,9 9,8 88,7 48 2 ĐX6687 71

0 100 65 0 100 1,8 99,5 48 3 ĐX6688 71

0 100 65 0 100 3,1 95,0 48 4 ĐX6492 71

0 100 65 0 100 2,7 97,0 48 5 ĐX8280 71

0 100 65 0 100 2,1 99,0 48 6 ĐX8285 71

0 100 65 0 100 2,9 95,5 48 7 ĐX9126 71

0 100 65 2,5 99,0 7,7 93,0 48 8 ĐX9127 71

0 100 65 0 100 3,3 94,5 48 9 ĐXVN7 71

0 100 65 0 100 2,5 98,5 48 10 ĐX10 71

0 100 65 3,5 97,5 7,3 90,2 48 11 V123 (ĐC) 71

0 100 65 1,0 99,3 4,2 95,0 48 TB 71

- - 25,1 1,6 12,3 4,1

- 0,44 2,60 0,88 6,58 - CV% LSD0,05

Ghi chú: Phân loại hạn của tổ chức khí tượng thế giới căn cứ vào độ ẩm đất hữu hiệu ở tầng canh tác như sau: (1) Bắt đầu hạn: 40-49%, (2) Hạn nhẹ: 31-39%, (3) Hạn trung bình: 21-30%, (3) Hạn nặng: 11-20% và (4) Hạn rất nặng: <11%.

Kết quả nghiên cứu cho thấy hầu hết các giống đậu xanh triển vọng đều có

khả năng chịu hạn khá hơn đối chứng V123 sau 19 ngày xử lý gây hạn, trong đó

3 giống có tỷ lệ cây héo thấp nhất là ĐX6688, ĐX8285 và ĐX10 tương ứng với

1,8%; 2,1% và 2,5%, đồng thời có khả năng phục hồi cao nhất với tỷ lệ trên 98%.

100

 Đánh giá chịu hạn với hàm lượng nước tương đối của tế bào

Nước là thành phần quan trọng và có hàm lượng cao nhất trong tế bào.

Trong tế bào, nước tồn tại dưới nhiều dạng khác nhau. Trong điều kiện strees

nước với sự tham gia của ABA, nước sẽ được huy động tối đa từ các dạng khác

nhau để phục vụ cho sự duy trì nguyên trạng của keo nguyên sinh chất thông qua

sức hút nước, sức trương nước của tế bào. Sự hút nước và trương nước phụ thuộc

rất lớn vào yếu tố di truyền bởi những cơ chế phức tạp. Do vậy những giống và

loài cây trồng có khả năng hút nước và trương nước lớn sẽ làm tăng hàm lượng

nước tương đối trong tế bào và được xem là có khả năng chịu hạn cao trong các

giai đoạn sinh trưởng, phát triển. Quan điểm ấy cũng chính là cơ sở lý luận của

phương pháp đánh giá chịu hạn mà Castillo và CS đã công bố.

Bảng 3.21. Ảnh hưởng của hạn đến hàm lượng nước tương đối trong lá của

các giống đậu xanh triển vọng trong nhà lưới tại Hà Nội, vụ Hè 2013

TT Giống

Cây con 85,53 LRWC (%) Ra hoa 83,33 Làm quả 80,52 1 ĐX4461

2 ĐX6687 86,15 80,00 77,78

3 ĐX6688 89,55 86,55 84,80

4 ĐX6492 84,44 80,62 73,51

5 ĐX8280 81,18 90,32 80,47

6 ĐX8285 86,90 93,55 86,49

7 ĐX9126 83,08 83,33 81,66

8 ĐX9127 79,76 82,91 74,07

9 ĐXVN7 82,27 82,26 80,72

10 ĐX10 88,66 89,73 82,67

11 V123 (ĐC) 77,01 78,92 81,05

Trung bình 84,05 84,68 80,34

6,1 5,1 5,0

7,21 8,76 6,81

CV% LSD0,05 Nghiên cứu ảnh hưởng của hạn đến hàm lượng nước tương đối của tế bào

cho thấy: sau 4 ngày xử lý gây hạn (thời kỳ cây con), hàm lượng nước tương đối

của các giống biến động từ 77,01-89,55%, trung bình là 84,05%; Sau 12 ngày xử

101

lý gây hạn (thời kỳ ra hoa), hàm lượng nước tương đối của các giống biến động

từ 78,92-93,55%, trung bình 84,68%; Sau 19 ngày xử lý gây hạn (thời kỳ làm

quả), hàm lượng nước tương đối của các giống đã giảm đi và biến động từ 73,51-

86,49%, trung bình 80,34%. Từ kết quả nghiên cứu đã xác định các giống có

hàm lượng nước tương đối cao nhất và vượt đối chứng (V123) ở giai đoạn cây

con là ĐX10 và ĐX6688 (tương ứng với 88,66% và 89,55%, trong khi đối chứng

đạt 77,01%); ở thời kỳ ra hoa là ĐX8285, ĐX8280 và ĐX10 (tương ứng với

93,55%; 90,32% và 89,73%, trong khi đối chứng đạt 78,92%); ở thời kỳ ra quả là

ĐX8285, ĐX6688 và ĐX10 (tương ứng với 86,49%; 84,80 và 82,67%, trong khi

đối chứng đạt 81,05%). Như vậy giống ĐX10 có hàm lượng nước tương đối cao

vượt đối chứng (V123) ở cả ba giai đoạn cây con, ra hoa và làm quả, tương ứng

với 88,66%; 89,73% và 82,67% (Bảng 3.21, hình 3.6).

Hình 3.6. Hàm lượng nước tương đối của các giống đậu xanh triển vọng

Như thế kết quả nghiên cứu đã xác định ĐX10 và ĐX8285 là các giống

đậu xanh triển vọng về khả năng chịu hạn ở hầu hết các giai đoạn sinh trưởng,

phát triển, trong đó giống ĐX10 có phần ưu việt hơn.

3.2.2.2. Đánh giá đặc điểm nông sinh học bộ giống triển vọng

a/ Đánh giá đặc điểm hình thái quả và hạt

Hình thái quả và hạt đậu xanh đã được IPGRI mô tả với 15 chỉ tiêu, trong

102

đó chiều dài quả, màu hạt và dạng hạt có ý nghĩa quan trọng nhất. Chiều dài quả

đã được các nhà khoa học của AVRDC đặc biệt quan tâm nhằm phục vụ cho việc

cải tiến số hạt/quả và nâng cao năng suất. Màu sắc hạt là một trong những chỉ

tiêu hình thái đáng chú ý gắn liền với thị hiếu tiêu dùng. Để nhận biết sự khác

nhau về màu sắc hạt trong quá trình nghiên cứu, đánh giá và tuyển chọn giống,

IPGRI đã thiết lập phiếu mô tả hạt đậu xanh với 7 màu cơ bản là: xanh nhạt, xanh

nâu, nâu, nâu sẫm, đen, hỗn hợp và màu khác. Dạng hạt cũng được xem là một

chỉ tiêu hình thái căn bản trong công tác tuyển chọn và cải tiến giống đậu xanh

cho các vùng sản xuất. Theo đó IPGRI đã phân chia hình dạng hạt thành 4 loại

hình cơ bản: hình cầu, hình trống, hình oval và hình khác.

Bảng 3.22. Đặc điểm hình thái quả và hạt của các giống đậu xanh triển vọng

trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2013

Màu hạt

Đất phù sa ven sông Đất phù sa nội đồng TT Giống

Dài quả (cm) 8,5

Dạng hạt T

Dài quả (cm) 8,1

Dạng hạt T

1 ĐX4461 XN XN

2 ĐX6687 8,0 XN TR 7,6 XN TR

3 ĐX6688 9,9 XN T 9,4 XN T

4 ĐX6492 9,5 XN T 9,0 XN T

5 ĐX8280 8,8 XN T 8,4 XN T

6 ĐX8285 10,2 XN T 9,7 XN T

7 ĐX9126 8,3 XN T 7,9 XN T

8 ĐX9127 8,7 XN T 8,3 XN T

9 ĐXVN7 9,4 XN TR 8,9 XN TR

10 ĐX10 10,3 XN TR 9,8 XN TR

11 V123 (ĐC) 9,3 XN TR 8,8 XN TR

TB 9,2 - - 8,7 - -

5,2 5,9 - - - -

0,81 0,87 - - - -

CV% LSD0,05 Nghiên cứu, đánh giá về đặc điểm hình thái quả và hạt trên 2 loại đất (đất

phù sa ven sông và phù sa nội đồng) cho thấy: Trên đất phù sa ven sông chiều dài

quả trung bình của các giống triển vọng đạt 9,2 cm, cao nhất thuộc về giống

103

ĐX10 với 10,3 cm, trong khi giống đối chứng V123 đạt 9,3 cm. Trên đất phù sa

nội đồng, chiều dài quả của tất cả các giống cũng được đánh giá là đạt giá trị thấp

hơn so với môi trường đất phù sa ven sông. Như thế chiều dài quả vừa phụ thuộc

vào bản chất di truyền của giống vừa phụ thuộc vào đặc điểm nông hóa thổ

nhưỡng của các loại đất. Về màu sắc hạt, kết quả đã ghi nhận tất cả các giống đều

có màu hạt xanh nhạt, đồng thời được xem là yếu tố ổn định trước những biến

động của các môi trường đất khác nhau ở Hà Nội. Về dạng hạt đã ghi nhận 2 loại

hình là hình trụ (T) và hình trống (TR), trong đó đa số các giống có dạng hạt hình

trụ với 7/11 giống. Hình dạng hạt cũng được đánh giá là ổn định trên các loại đất

canh tác khác nhau ở Hà Nội (Bảng 3.22).

b/ Đánh giá đặc điểm sinh trưởng các giống đậu xanh triển vọng

Chiều cao cây và số cành/cây được xem là những chỉ tiêu quan trọng để

đánh giá tiềm năng phát triển của các bộ phận trên mặt đất, đồng thời là cơ sở

sinh lý căn bản nhất cho việc xem xét đánh giá tính triển vọng của các giống

trong bộ giống khảo nghiệm. Các nhà khoa học Ấn Độ đã xác định được mối

tương quan giữa các chỉ tiêu cao cây và số cành/cây với TLCK và năng suất hạt.

Theo đó trong một giới hạn nhất định, chiều cao cây và số cành/cây có tương

quan thuận với TLCK và năng suất hạt. Điều đó cho thấy việc xác định chiều cao

cây và số cành/cây của các giống có ý nghĩa quan trọng và thiết thực trong công

tác tuyển chọn giống đậu xanh hiện nay. Thời gian nở hoa kéo dài là nguyên

nhân làm quả chín không tập trung, thu hái nhiều lần và làm tăng chi phí sản

xuất. Nghiên cứu thời gian nở hoa có ý nghĩa quan trọng trong công tác tuyển

chọn giống đậu xanh chín tập trung, một trong những tiêu chí hàng đầu trong

chương trình cải tiến giống đậu xanh của AVDC hiện nay. Trong điều kiện hiện

nay, sử dụng những giống đậu xanh có TGST ngắn đang góp phần quan trọng

trong luân canh, tăng vụ chuyển đổi cơ cấu cây trồng ở hầu hết các vùng sinh thái

ở nước ta. Kết quả khảo sát đánh giá bộ giống triển vọng trên đất phù sa ven sông

và đất phù sa nội đồng ở Hà Nội được trình bày trong bảng 3.23 cho thấy:

Về chiều cao cây ở các giống: gieo trồng trên đất phù sa ven sông chiều

cao cây của các giống biến động từ 67,2-73,7 cm, trung bình là 70,8 cm; trên đất

104

phù sa nội đồng đạt giá trị thấp hơn, biến động từ 65,9-72,3 cm, trung bình là

69,6 cm.

Bảng 3.23. Đặc điểm sinh trưởng của các giống đậu xanh triển vọng trên đất

phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2013

Đất phù sa ven sông Đất phù sa nội đồng

TT Giống Cao cây (cm) TGST (ngày) Cao cây (cm) TGST (ngày)

Số cành/ cây (cành) 3,0 Thời gian nở hoa (ngày) 14 Số cành/ cây (cành) 2,9 Thời gian nở hoa (ngày) 14 1 ĐX4461 71,9 81 70,6 80

2 ĐX6687 70,5 2,8 15 80 69,2 2,7 15 79

3 ĐX6688 71,6 3,4 15 79 70,2 3,4 16 80

4 ĐX6492 71,3 1,9 16 84 69,9 1,8 17 83

5 ĐX8280 70,1 3,1 14 71 69,8 2,9 15 70

6 ĐX8285 73,5 2,6 17 85 72,1 2,5 18 84

7 ĐX9126 73,7 3,3 18 81 72,3 3,2 19 80

8 ĐX9127 69,8 3,5 17 83 68,5 3,5 19 82

9 ĐXVN7 67,2 2,9 19 84 65,9 2,8 20 82

10 ĐX10 69,3 3,7 14 85 68,0 3,5 15 83

11 V123 70,2 2,1 17 82 68,9 2,0 19 80

TB 70,8 2,9 16 81 69,6 2,8 17 80

3,0 5,7 2,9 6,8 6,0 5,3 5,5 5,0

3,41 0,33 1,62 1,59 0,28 3,56 6,75 CV% LSD0,05

7,23 Về số cành/cây: gieo trồng trên đất phù sa ven sông biến động từ 1,9-3,7

cành tùy giống, trung bình là 2,9 cành; trên đất phù sa nội đồng đạt giá trị thấp

hơn, biến động từ 1,8-3,5 cành, trung bình là 2,8 cành/cây.

Về thời gian nở hoa: gieo trồng trên đất phù sa ven sông thời gian nở hoa

của các giống có xu hướng ngắn hơn so với trên đất phù sa nội đồng, biến động

từ 14-19 ngày, trung bình là 16 ngày, trong khi trên đất phù sa nội đồng biến

động từ 14-20 ngày, trung bình là 17 ngày.

Thời gian sinh trưởng: gieo trồng trên đất phù sa ven sông có xu hướng

dài hơn so với trên đất phù sa nội đồng, biến động từ 71-85 ngày, trung bình là

81 ngày, trong khi trên đất phù sa nội đồng biến động từ 70-84 ngày, trung bình

105

là 80 ngày.

Từ kết quả nghiên cứu các giống đậu xanh triển vọng, đã xác định được:

giống có chiều cao cây lớn nhất là ĐX9126 (từ 72,3-73,7 cm), giống có số cành

cao nhất là ĐX10 (từ 3,5-3,7 cành/cây), giống có thời gian nở hoa ngắn nhất là

ĐX446, ĐX8280 và ĐX10 (dao động từ 14-15 ngày), giống có TGST ngắn nhất

là ĐX8280 (70-71 ngày).

c/ Đánh giá sự phát triển của bộ lá

Sự phát triển của bộ lá đậu xanh được đặc trưng bởi 2 yếu tố chính là

DTL/cây và LAI. Các nhà khoa học thuộc AVRDC cho rằng DTL và LAI ở đậu

xanh có tương quan thuận chặt với TLCK và năng suất. Tuy nhiên LAI đạt cao

nhất đã được ghi nhận trong thời kỳ nở hoa. Trên cơ sở đó đề tài đã tiến hành

đánh giá DTL và LAI trong thời kỳ nở hoa của các giống triển vọng trên đất phù

sa ven sông và đất phù sa nội đồng ở Hà Nội.

Bảng 3.24. Diện tích lá và chỉ số diện tích lá thời kỳ ra hoa của các giống đậu

xanh triển vọng trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2013

TT Giống

LAI (m2lá/m2 đất) LAI (m2lá/m2 đất)

1 ĐX4461 Đất phù sa ven sông DTL (cm2/cây) 879,0 2,64 Đất phù sa nội đồng DTL (cm2/cây) 703,2 2,11

2 ĐX6687 833,3 2,50 674,9 2,02

3 ĐX6688 1021,0 3,06 816,9 2,45

4 ĐX6492 908,0 2,72 717,3 2,15

5 ĐX8280 1036,0 3,10 808,0 2,42

6 ĐX8285 1066,7 3,20 842,6 2,53

7 ĐX9126 928,3 2,78 751,9 2,25

8 ĐX9127 823,0 2,47 674,8 2,02

9 ĐXVN7 887,7 2,66 692,4 2,08

10 ĐX10 1121,3 3,36 885,9 2,66

11 V123 987,0 2,96 809,3 2,43

Trung bình 953,7 2,86 761,6 2,28

5,2 5,4 6,4 6,0

84,0 0,26 81,7 0,23 CV% LSD0,05

106

Kết quả nghiên cứu về diện tích lá và chỉ số diện tích lá bộ giống triển

vọng cho thấy: DTL và LAI của đậu xanh phụ thuộc bản chất di truyền của các

giống và môi trường đất canh tác. DTL: trên đất phù sa ven sông có xu hướng đạt giá trị cao hơn trên đất đất phù sa nội đồng, biến động từ 823-1.121,3 cm2/cây, trung bình 957,3 cm2/cây, trong khi trên đất phù sa nội đồng từ 674,8-885,9 cm2/cây, trung bình 761,6 cm2/cây. LAI: trên đất phù sa ven sông biến động từ 2,47-3,36 m2lá/m2 đất, trung bình 2,86 m2lá/m2 đất, trong khi trên đất phù sa nội đồng từ 2,02-2,66 m2lá/m2 đất, trung bình 2,28 m2lá/m2 đất.

Từ kết quả nghiên cứu sự phát triển của bộ lá các giống đậu xanh triển

vọng, đã xác định được: giống ĐX10 có DTL và LAI cao nhất đồng thời trên cả 2 loại đất tương ứng là 1.121,3 cm2/cây, 3,36 m2lá/m2 đất và 885,9 cm2/cây, 2,66 m2lá/m2 đất, tiếp theo là giống ĐX8285 (Bảng 3.24). Như thế DTL và LAI của

giống ĐX10 được xem là cao hơn đáng kể so với giống đối chứng V123 và nhiều

giống hiện hành ở nước ta như KP11, T135, KPS1 cũng như một số giống

thương mại của Thái Lan như VC1973A, KPS2.

d/ Đánh giá khả năng tích lũy chất khô

TLCK ở đậu xanh đã được nghiên cứu bởi nhiều tổ chức và nhà khoa học

trên thế giới. Các nhà khoa học đều thống nhất rằng tiềm năng TLCK ở đậu xanh

phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó giống, phân bón, nước và ánh sáng có vai

trò quan trọng. Đặc biệt các nhà khoa học còn thừa nhận TLCKTS tương quan

khá chặt chẽ đến TLCKQ và hạt. Trong một môi trường đồng nhất, những giống

có tiềm năng TLCKTS cao sẽ có nhiều cơ hội để nâng cao năng suất hạt. Do đó

việc tìm kiếm những nguồn gen đậu xanh và môi trường thích hợp để nhận được

giá trị TLCKTS và TLCKQ cao nhất là mục tiêu hàng đầu của các chương trình

chọn tạo giống. Điều đó cũng được xem như một hợp phần quan trọng trong

công tác cải tiến giống đậu xanh hiện nay trên thế giới với mục tiêu cao nhất là

nâng cao năng suất, chất lượng và thích ứng với điều kiện môi trường.

Kết quả nghiên cứu về khả năng tích lũy chất khô của các giống đậu xanh

triển vọng cho thấy: TLCK ở cây đậu xanh phụ thuộc bản chất di truyền của

giống và môi trường đất canh tác. TLCKTLR: trên đất phù sa ven sông biến động

107

từ 17,62-22,54 g/cây, trung bình 20,05 g/cây; trong khi trên đất phù sa nội đồng

đạt giá trị thấp hơn, từ 15,52-19,29 g/cây, trung bình 17,09 g/cây. TLCKQ: trên

đất phù sa ven sông biến động từ 11,67-15 g/cây, trung bình 13,31 g/cây; trên đất

phù sa nội đồng đạt giá trị thấp hơn, từ 10,21-12,69 g/cây, trung bình 11,27

g/cây. TLCKTS: trên đất phù sa ven sông có xu hướng cao hơn so với trên đất

phù sa nội đồng, biến động từ 29,29-37,47 g/cây, trung bình 33,36 g/cây; trên đất

phù sa nội đồng biến động từ 25,73-31,98 g/cây, trung bình 28,36 g/cây.

Bảng 3.25. Khả năng tích lũy chất khô của các giống đậu xanh triển vọng

trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2013

TLCKQ TLCKTS

TT Giống

TLCK TLR 16,35

Đất phù sa ven sông (g/cây) Đất phù sa nội đồng (g/cây) TLCK TLR 1 ĐX4461 19,12 10,83 27,18 12,75 31,87

2 ĐX6687 18,79 12,45 31,24 16,09 10,59 26,68

3 ĐX6688 20,82 13,79 34,61 17,60 11,58 29,18

4 ĐX6492 19,79 13,22 33,01 16,87 11,10 27,91

5 ĐX8280 20,71 13,72 34,43 17,72 11,66 29,38

6 ĐX8285 22,54 14,93 37,47 19,29 12,69 31,98

7 ĐX9126 20,00 13,43 33,43 17,25 11,35 28,60

8 ĐX9127 18,84 12,56 31,40 16,23 10,68 26,91

9 ĐXVN7 19,98 12,91 32,89 16,49 10,85 27,34

10 ĐX10 22,29 15,00 37,29 18,61 12,41 31,02

11 V123 17,62 11,67 29,29 15,52 10,21 25,73

Trung bình 20,05 13,31 33,36 17,09 11,27 28,36

6,9 5,3 6,3 6,2 5,3 6,1

2,4 1,2 3,6 1,8 1,0 2,9 CV% LSD0,05

Từ kết quả nghiên cứu đã xác định được: giống ĐX8285 có khả năng

TLCKTLR và TLCKTS cao nhất trên cả 2 loại đất, tương ứng với 22,54 và 37,47

g/cây trên đất phù sa ven sông và 19,29 và 31,98 g/cây trên đất phù sa nội đồng,

tiếp theo là giống ĐX10. Đặc biệt kết quả đã ghi nhận giống có khả năng

TLCKQ cao nhất trên đất phù sa ven sông là ĐX10 với 15,0 g/cây và trên đất

phù sa nội đồng là ĐX8285 với 12,69 g/cây (Bảng 3.25). Kết quả này là một

108

trong những cơ sở khoa học cho việc tìm kiếm những nguồn gen có tiềm năng

năng suất cao ở Hà Nội. Khả năng tích lũy chất khô của các giống đậu xanh triển

vọng được so sánh thể hiện trong hình 3.7 dưới đây.

Hình 3.7. Khả năng tích lũy chất khô của các giống đậu xanh triển vọng

e/ Đánh giá khả năng chống đổ và chống tách quả

Những giống đậu xanh có tiềm năng năng suất cao thường có kiểu hình

cao cây, nhiều cành, nhiều quả và có bộ lá phát triển. Đây là những tính trạng tốt

có giá trị trong việc nâng cao năng suất nhưng cũng luôn chứa đựng những yếu

tố làm giảm năng suất do dễ bị đổ ngã gây ra bởi những bất thuận của môi trường

tự nhiên như gió và mưa bão. Mặt khác, sự tách quả trên đồng ruộng là nguyên

nhân làm giảm năng suất trước khi thu hoạch. Mức độ tách quả được đánh giá là

phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó yếu tố giống đóng một vai trò nhất định.

Bởi vậy, việc chọn tạo và áp dụng những giống đậu xanh có khả năng chống đổ

và chống tách quả cao được xem là một giải pháp quan trọng trong sản xuất đậu

xanh ở Hà Nội.

Kết quả nghiên cứu về khả năng chống tách quả và chống đổ của các

giống đậu xanh triển vọng cho thấy: trên cả 2 địa bàn nghiên cứu, tất cả các

giống triển vọng đều có khả năng chống đổ ở mức độ cao nhất (điểm 1) ngay sau

những cơn giông, bão. Kết quả quan sát trong thời kỳ quả chín dưới tác động của

môi trường nhiệt độ cao, ẩm độ thấp cũng không phát hiện thấy sự tách quả đối

109

với tất cả các giống ở cả 2 địa bàn thử nghiệm (điểm 1). Điều đó đã chứng tỏ các

giống đậu xanh triển vọng và giống đối chứng V123 hoàn toàn có khả năng

chống đổ và chống tách quả tốt trước những môi trường bất thuận của tự nhiên ở

Hà Nội.

g/ Đánh giá khả năng chống chịu sâu bệnh hại chính

Các đối tượng gây hại trên đậu xanh được đánh giá là khá đa dạng đồng

thời là yếu tố hạn chế năng suất lớn nhất ở hầu hết các vùng trồng đậu xanh trên

thế giới (Đường Hồng Dật., 1979). Kết quả điều tra, thống kê các đối tượng gây

hại trên đậu xanh đã được các nhà bảo vệ thực vật tiến hành ở nhiều quốc gia với

những thành phần và mức độ thiệt hại khác nhau giữa các vùng miền cũng như

giữa các quốc gia. Theo đó đậu xanh có thể có trên 50 đối tượng gây hại, tuy

nhiên đối tượng gây nguy hiểm và có tính phổ biến nhất là sâu đục quả, sâu cuốn

lá, bệnh MYMV và bệnh CLS. Kết quả điều tra mức độ gây hại trên đậu xanh tại

Ấn Độ, Trung Quốc, Thái Lan đã được ghi nhận là làm giảm năng suất tới 40%

trong điều kiện môi trường thuận lợi. Mức độ gây hại của sâu cuốn lá được ghi

nhận ở mức thấp hơn với 30%. Đặc biệt bệnh MYMV và CLS đã được ghi nhận

ở mức cao nhất với 70% trong điều kiện môi trường thuận lợi (Khattak et al.,

2000). Điều đó cho thấy nếu không có một giải pháp căn bản để phòng tránh, các

đối tượng gây hại này có thể hết sức nguy hiểm và đặc biệt nghiêm trọng hơn nếu

đồng thời có sự xuất hiện của những đối tượng gây hại này.

Kết quả nghiên cứu đánh giá mức độ gây hại của sâu đục quả, sâu cuốn lá,

bệnh MYMV và bệnh CLS đối với các giống triển vọng ở Hà Nội cho thấy: các

đối tượng gây hại không gây nguy hiểm cho các giống triển vọng ở cả 2 địa bàn.

Trong điều kiện đồng ruộng, hầu hết các giống có khả năng kháng trung bình

(điểm 2), trừ ĐX6492 nhiễm trung bình (điểm 3) đối với sâu đục quả, 100% các

giống kháng trung bình với sâu cuốn lá (điểm 2) và bệnh CLS (điểm 2) và 100%

các giống kháng cao (điểm 1) với bệnh MYMV (Bảng 3.26).

Khả năng chống chịu khá với các đối tượng gây hại góp phần duy trì tính

ổn định năng suất cho giống đậu xanh triển vọng dưới tác động của đối tượng

gây hại. Mức độ thiệt hại thấp của các giống đậu xanh triển vọng đã mở ra một

110

cơ hội thuận lợi để hạn chế được tối đa những thiệt hại về năng suất do các đối

tượng sâu bệnh hại chính gây ra.

Bảng 3.26. Khả năng chống chịu sâu bệnh của các giống đậu xanh triển vọng

trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2013

Đất phù sa ven sông Đất phù sa nội đồng

TT Giống

MYMV (cấp) CLS (cấp) MYMV (cấp) CLS (cấp) Sâu đục quả (điểm) Sâu cuốn lá (điểm) Sâu đục quả (điểm) Sâu cuốn lá (điểm)

1 ĐX4461 2 2 1 2 2 2 1 2

2 ĐX6687 2 2 1 2 2 2 1 2

3 ĐX6688 2 2 1 2 2 2 1 2

4 ĐX6492 3 2 1 2 3 2 1 2

5 ĐX8280 2 2 1 2 2 2 1 2

6 ĐX8285 2 2 1 2 2 2 1 2

7 ĐX9126 2 2 1 2 2 2 1 2

8 ĐX9127 2 2 1 2 2 2 1 2

9 ĐXVN7 2 2 1 2 2 2 1 2

10 ĐX10 2 2 1 2 2 2 1 2

2 2 2 2 2 2 1

1 11 V123 h/ Đánh giá các yếu tố cấu thành năng suất và kết quả tuyển chọn giống

Các yếu tố hình thành năng suất là những chỉ tiêu cơ bản trong việc đánh

giá tính triển vọng của một giống đậu xanh. Trong đa số các trường hợp, yếu tố

cấu thành năng suất có vai trò quyết định trong việc tuyển chọn giống đậu xanh

triển vọng (trung tâm Tài nguyên thực vật, 2012). Đánh giá năng suất dựa trên

những yếu tố cấu thành của nó đã và đang được áp dụng dưới nhiều phương pháp

khác nhau. Tuy nhiên phương pháp hiện đại đang được sử dụng là dựa trên năng

suất thực thu của các ô trong thí nghiệm. Phương pháp đánh giá NSLT dựa trên

các yếu tố cấu thành của nó cũng được xem như một cách tính lý thuyết thể hiện

tính tiềm năng của một giống mới. Kết quả nghiên cứu mối quan hệ giữa các yếu

tố cấu thành năng suất với năng suất đã được thực hiện bởi nhiều tác giả trên thế

giới và trong nước. Trong đó các tác giả đều đồng nhất cho rằng các chỉ tiêu số

quả/cây, số hạt/quả và khối lượng 100 hạt đều có tương quan thuận chặt với năng

111

suất hạt. Trong đó chỉ tiêu số quả/cây được xem là có tương quan lớn nhất.

Bảng 3.27. Các yếu tố cấu thành năng suất của các giống đậu xanh triển

vọng trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2013

TT Giống

NSTT (tấn/ ha)

Quả/ cây Quả/ cây Hạt/ quả Hạt/ quả Đất phù sa nội đồng KL100 NSLT (tấn/ hạt ha) (g)

NSTT (tấn/ ha) 9,5 6,94 2,63 1,63

1 ĐX4461 14,9 Đất phù sa ven sông KL100 NSLT (tấn/ hạt ha) (g) 9,8 7,08 3,10 1,92 13,3

2 ĐX6687 15,8 9,2 6,97 3,04 1,89 14,1 8,9 6,82 2,57 1,59

3 ĐX6688 14,2 11,3 6,98 3,36 2,09 12,7 10,9 6,83 2,84 1,75

4 ĐX6492 14,0 10,8 6,99 3,17 1,95 12,9 10,4 6,84 2,75 1,70

5 ĐX8280 15,7 10,0 7,10 3,34 2,07 14,0 9,7 6,96 2,83 1,80

6 ĐX8285 14,8 11,8 6,96 3,65 2,23 13,3 11,4 6,82 3,10 1,92

7 ĐX9126 16,4 9,5 6,98 3,26 2,02 14,7 9,2 6,83 2,77 1,77

8 ĐX9127 14,4 9,9 7,09 3,03 1,85 13,0 9,6 6,95 2,60 1,60

9 ĐXVN7 15,7 10,7 6,17 3,11 1,92 14,1 10,4 6,05 2,66 1,83

10 ĐX10 15,0 11,8 6,92 3,67 2,30 13,4 11,4 6,78 3,11 2,12

11 V123 (ĐC) 13,1 10,6 6,10 2,54 1,57 11,7 10,3 5,95 2,15 1,36

5,9 7,2 5,9 6,7 7,98 6,9 6,7 6,0 7,2 4,0

1,3 0,69 0,36 0,27 1,5 1,5 CV% LSD0,05

1,1 0,68 0,33 0,12 Nghiên cứu đánh giá các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của các

giống triển vọng trên 2 địa bàn ở Hà Nội, kết quả được nêu ở bảng 3.27 cho thấy:

Số quả/cây: trên đất phù sa ven sông đạt giá trị cao hơn trên đất phù sa nội đồng,

biến động từ 14,0-16,4 quả/cây, trung bình là 14,91 quả/cây; trong khi trên đất

phù sa nội đồng từ 11,7-14,7 quả/cây, trung bình 13,38 quả/cây. Số hạt/quả: trên

đất phù sa ven sông đạt giá trị cao hơn, biến động từ 9,2-11,8 hạt/quả, trung bình

10,49 hạt/quả; trên đất phù sa nội đồng từ 8,9-11,4 hạt/quả, trung bình 10,15

hạt/quả. Khối lượng 100 hạt: trên đất phù sa ven sông biến động từ 6,1-7,1

gam/100 hạt, trung bình 6,85 gam/100 hạt; trên đất phù sa nội đồng biến động từ

5,95-6,96 gam/100 hạt, trung bình 6,71 gam/100 hạt.

Sự khác nhau giữa các yếu tố cấu thành năng suất đã tạo ra sự khác nhau

về NSLT giữa các giống. NSLT của các giống trên đất phù sa ven sông biến

112

động từ 2,54-3,67 tấn/ha, trung bình 3,21 tấn/ha; trên đất phù sa nội đồng từ

2,15-3,11 tấn/ha, trung bình 2,73 tấn/ha. Môi trường đất khác nhau cũng được

xem là có ảnh hưởng đến NSTT, trong đó đất phù sa ven sông có xu hướng thuận

lợi hơn so với đất phù sa nội đồng về mặt sinh trưởng, phát triển và năng suất.

NSTT của các giống trên đất phù sa ven sông biến động từ 1,57-2,30 tấn/ha,

trung bình 1,98 tấn/ha; trong khi trên đất phù sa nội đồng từ 1,36-2,13 tấn/ha,

trung bình 1,73 tấn/ha. Trên cơ sở đánh giá năng suất và các yếu tố cấu thành

năng suất, giống ĐX10 đã được tuyển chọn là giống ưu việt nhất về năng suất

trên đất phù sa ven sông và đất phù sa nội đồng, tương ứng với NSTT là 2,3 và

2,12 tấn/ha.

So sánh năng suất các giống với nhau thấy rằng: Trên cả 2 địa bàn, tất cả

các giống triển vọng đều có năng suất cao hơn giống đối chứng (V123), ở mức ý

nghĩa 95%. Trên đất phù sa nội đồng, giống ĐX10 và các giống ĐX6688,

ĐX8280, ĐX8285 được xếp vào nhóm các giống có NSTT cao (trong đó ĐX10

có NSTT cao hơn nhưng không vượt qua giới hạn sai khác nhỏ nhất có ý nghĩa);

Trên đất phù sa ven sông, giống ĐX10 có năng suất cao nhất, sai khác có ý nghĩa

so với các giống còn lại.

i/ Đánh giá thành phần dinh dưỡng các giống đậu xanh triển vọng

Hàm lượng protein cao và thành phần các a xít amin cân đối của nó được

xem là những đặc điểm dinh dưỡng quan trọng nhất của hạt đậu xanh. Protein

đậu xanh cũng được đánh giá là có đầy đủ các a xit amin không thay thế. Hơn

nữa hàm lượng các a xít amin này luôn đảm bảo một tỷ lệ cân đối, trùng hợp với

nhu cầu hấp thu dinh dưỡng của người và động vật. Bởi vậy bột đậu xanh và các

sản phẩm chế biến từ đậu xanh luôn được đánh giá là một thực phẩm giàu đạm,

dễ tiêu, có giá trị dinh dưỡng cao, phù hợp với mọi đối tượng sử dụng. Hơn thế

nữa sự có mặt của các vitamin và một số nguyên tố vi lượng như Ca, Mg, P, Fe,

Cu, Zn, v.v. trong hạt đậu xanh đã làm tăng giá trị cho các sản phẩm của nó.

Theo nhiều nhà khoa học sự có mặt của những nguyên tố vi lượng này đã góp

phần tích cực thực hiện quá trình giải độc trong cơ thể, đặc biệt là quá trình giải

độc do các kim loại nặng gây ra. Do đặc điểm dinh dưỡng cao, cân đối, dễ tiêu và

113

có khả năng giải độc nên đậu xanh từ lâu đã được xem như một thực phẩm cao

cấp phù hợp với mọi người Việt Nam cũng như trên toàn thế giới (Cù Xuân Dư.,

1989). Vì vậy việc tăng cường các hoạt động nghiên cứu, tìm ra những giải pháp

khác nhau để tămg năng suất, chất lượng và hiệu quả của sản xuất đậu xanh được

xem như một sứ mệnh đặc biệt của các nhà chọn tạo giống cũng như các chương

trình cải tiến giống trên thế giới. Theo đó việc tìm kiếm những nguồn gen đậu

xanh đồng thời vừa có năng suất cao và chất lượng tốt chính là đã góp phần tích

cực vào sự nghiệp phát triển đậu xanh vì mục tiêu nâng cao chất lượng protein

thỏa mãn nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.

Bảng 3.28. Kết quả phân tích hàm lượng dinh dưỡng các giống đậu xanh

triển vọng trên đất phù sa ven sông tại Hà Nội, vụ Hè 2013

TT 1 Giống ĐX4461 Độ ẩm 10,3 Protein 25,6 Đơn vị: % Lipid Carbohydrat Chất xơ 55,2 1,65 3,7

2 ĐX6687 10,6 25,0 1,86 55,9 3,4

3 ĐX6688 10,2 26,8 1,75 53,9 3,6

4 ĐX6492 10,7 24,9 1,66 55,1 3,8

5 ĐX8280 9,8 27,0 2,03 54,1 3,9

6 ĐX8285 9,9 25,8 1,69 55,4 4,1

7 ĐX9126 10,6 26,2 2,11 53,6 4,2

8 ĐX9127 10,1 25,7 2,23 54,0 4,3

9 ĐXVN7 10,8 24,3 2,15 55,3 3,8

10 ĐX10 10,6 26,5 1,68 53,2 4,3

11 V123 10,4 25,8 2,02 53,8 4,2

1,89 54,5 3,94 Trung bình 10,36 25,78

3,7 1,9 3,5 6,4 5,5

1,7 1,5 0,6 0,2 0,4

CV% LSD 0,05 Kết quả phân tích thành phần dinh dưỡng trong các giống đậu xanh triển

vọng từ sản phẩm thu được trên đất phù sa ven sông ở Hà Nội trình bày ở bảng

3.28 cho thấy: Độ ẩm hạt biến động từ 9,8-10,8%, trung bình 10,36%; Hàm

lượng protein biến động từ 24,3-27%, trung bình 25,78%; Hàm lượng lipid biến

động từ 1,65-2,23%, trung bình 1,89%; Hàm lượng carbohydrat biến động từ

114

53,2-55,9%, trung bình 54,5%; Hàm lượng chất xơ biến động từ 3,4-4,3%, trung

bình 3,39. Từ kết quả nghiên cứu thấy rằng: giống ĐX 8280 có hàm lượng

protein cao nhất với 27%, cao thứ nhì là ĐX6688 với 26,8% và cao thứ ba là

ĐX10 với 26,5%. Theo phân loại hàm lượng protein của AVRDC, 3 giống này

được xếp vào nhóm có hàm lượng protein cao. Giống có hàm lượng lipid cao

nhất là ĐX9127 với 2,23%, giống có hàm lượng carbohydrat cao nhất là ĐX6687

với 55,9% và giống có hàm lượng chất xơ cao nhất là ĐX9127 và ĐX10 với

4,3%.

Như vậy, trên cả 2 địa bàn, năng suất của 10 giống triển vọng đều cao hơn

giống đối chứng (V123). Năng suất thực thu trên đất phù sa ven sông của giống

V123 đạt 1,57 tấn/ha, các giống triển vọng đạt 1,85-2,3 tấn/ha; trên đất phù sa

nội đồng giống V123 đạt 1,36 tấn/ha, các giống triển vọng đạt 1,59-2,12 tấn/ha.

* Đánh giá, lựa chọn giống đậu xanh triển vọng:

Từ kết quả nghiên cứu về các chỉ tiêu sinh trưởng, chống chịu, năng suất

và chất lượng đã xác định được giống ĐX10 và giống ĐX8285 có nhiều ưu thế

nổi trội so với các giống khác trong bộ giống đem thử nghiệm. Thời gian sinh

trưởng của 2 giống là tương đương nhau và tương đương với V123 (ở mức

LSD0,05) với 80-85 ngày. Giống ĐX10 có thời gian nở hoa ngắn (14-16 ngày) và

được xếp vào nhóm ra hoa tập trung, ngắn hơn so với 2 giống ĐX8285 và V123.

Khả năng chống chịu của giống ĐX10 và ĐX8285 đều tương đương với V123.

Năng suất thực thu của giống ĐX10 so với giống ĐX8285 được xem là bằng

nhau trên đất phù sa ven sông và cao hơn trên đất phù sa nội đồng, cả 2 giống

ĐX10 và ĐX8285 đều có năng suất cao hơn giống V123 trên cả 2 địa bàn nghiên

cứu.

ĐX10 và ĐX8285 là hai giống đậu xanh triển vọng về khả năng chịu hạn

ở hầu hết các giai đoạn sinh trưởng, phát triển. Trong điều kiện gây hạn nhân tạo

bằng PEG6000, giống ĐX10 có tỷ lệ nảy mầm, chiều dài thân mầm, khối lượng

rễ mầm cao nhất đồng thời ở cả 3 mức gây hạn (-3 bar, -6 bar và -9 bar). Với các

chỉ tiêu về khối lượng cây mầm, khối lượng thân mầm, khối lượng khô cây mầm

giống ĐX10 cũng nằm trong nhóm 3 giống có giá trị cao nhất, trong đó khối

115

lượng khô cây mầm của giống ĐX10 là cao nhất ở mức -6 bar và -9 bar. Giống

ĐX10 có chỉ số chịu hạn cao nhất ở mức gây hạn -6 bar (0,67), ở các mức -3 bar

Giống ĐX10 và V123 gieo trồng trong vụ xuân

t ạ h

n o c

a ứ l

y â C

o e i G

y ẩ m ả u Q

a o h a r u ầ đ

h c ạ o h

t ắ B

u h T

và -9 bar cũng thuộc nhóm có chỉ số hạn cao nhất.

Hình 3.8 : Liên hệ giữa các yếu tố khí hậu và các giai đoạn sinh trưởng giống đậu xanh ĐX10 gieo trồng trong vụ xuân

116

Sau 19 ngày xử lý gây hạn trong điều kiện nhà lưới, giống ĐX10 thuộc

nhóm 3 giống có tỷ lệ cây héo thấp nhất (2,5%), có khả năng phục hồi cao nhất

(trên 98%) cùng với các giống ĐX6688, ĐX8285. Đồng thời ĐX10 cũng thuộc

nhóm 3 giống có hàm lượng nước tương đối cao nhất ở cả 3 giai đoạn cùng với

các giống ĐX6688, ĐX8285.

Nghiên cứu đặc điểm khí hậu của Hà Nội (số liệu trung bình 10 năm gần

đây) cho thấy, hạn nặng thường xuất hiện từ tháng XII đến tháng II năm sau với

chỉ số khô hạn từ 3,0 trở lên, các tháng III và IV tuy có bớt căng thẳng hơn

nhưng chỉ số khô hạn vẫn trên 1,0. Với khả năng chịu hạn cao ở giai đoạn nảy

mầm, giống ĐX10 có tỷ lệ nảy mầm cao, đảm bảo mật độ gieo trồng, từ đó cho

năng suất cá thể cao. Điều đó đặc biệt có ý nghĩa khi gieo trong vụ Xuân, những

vụ gieo trồng khác cũng có những thời điểm bị hạn do nắng nóng kéo dài. Khả

năng chịu hạn tốt của giống ĐX10 ở thời kỳ cây con, ra hoa, làm quả giúp cây

sinh trưởng, phát triển tốt cho năng suất cao. Với đặc điểm ra hoa tập trung của

giống ĐX10 cho phép rút ngắn số lần thu hái giúp giảm chi phí công lao động

đồng thời giảm thất thu do thối hạt khi gặp mưa bão.

Tổng hợp kết quả nghiên cứu về đặc điểm nông sinh học, khả năng chịu

hạn, năng suất và chất lượng sản phẩm thấy rằng ĐX10 là giống triển vọng đứng

đầu trong bộ giống triển vọng, đáp ứng được các yêu cầu của sản xuất hiện nay ở

Hà Nội. Đây là kết quả của một quá trình nghiên cứu có tính hệ thống trong công

tác chọn tạo giống đậu xanh cho vùng nước trời thuộc Hà Nội.

3.2.2.3. Ảnh hưởng của điều kiện khô hạn đến sự phát triển bộ rễ, cường

độ quang hợp và cường độ thoát hơi nước của giống đậu xanh ĐX10

a/ Ảnh hưởng của sự khô hạn đến phát triển bộ rễ giống ĐX10

Khả năng chịu hạn của cây đậu xanh so với nhiều cây trồng khác là một

lợi thế không chỉ cho sự tồn tại của chính nó trong điều kiện môi trường khắc

nghiệt mà còn là một lợi thế cho nhà nông trong việc bảo tồn nguồn thu nhập khi

điều kiện hạn hán kéo dài. Từ xa xưa loài người đã tìm hiểu sự tương quan giữa

khả năng chịu hạn của cây trồng với đặc điểm cấu tạo của bộ rễ. Ngày nay các

nhà nông học luôn thừa nhận rằng bộ rễ to khỏe và ăn sâu thường có khả năng

117

chịu hạn cao hơn những bộ rễ bé nhỏ có khối lượng thấp. Vì vậy nghiên cứu

đánh giá kích thước và khối lượng rễ là một chỉ tiêu quan trọng trong việc tìm

hiểu và định hướng cho công tác tuyển chọn giống đậu xanh chịu hạn.

Nghiên cứu ảnh hưởng của điều kiện khô hạn nhân tạo đến chiều dài rễ và

tích lũy chất khô rễ qua hai thời kỳ ra quả lần 1 và ra quả lần 2 đối với giống đậu

xanh ĐX10 bên cạnh giống đối chứng V123, kết quả trình bày ở bảng 3.29 cho

thấy: Môi trường khô hạn xuất hiện từ giai đoạn ra hoa lần 1 đã làm giảm chiều

dài rễ từ 26,8 xuống 25,7 cm ở lần ra quả thứ nhất và từ 30,2 xuống còn 27,6 cm

ở lần ra quả thứ hai. Điều kiện khô hạn xuất hiện từ giai đoạn ra hoa lần 1 cũng

làm giảm chiều dài rễ từ 22,3 xuống 21,2 cm ở lần ra quả thứ nhất và từ 25,7

xuống còn 22,3 cm ở lần ra quả thứ hai trên giống đối chứng V123. Như vậy điều

kiện khô hạn đã làm giảm chiều dài rễ trên cả 2 giống nghiên cứu, trong đó tốc

độ giảm của ĐX10 thấp hơn của đối chứng V123.

Bảng 3.29. Ảnh hưởng của điều kiện khô hạn đến sự phát triển bộ rễ qua

các thời kỳ sinh trưởng của giống ĐX10 tại An Khánh, vụ Hè Thu 2013

Chiều dài rễ (cm) Tích lũy chất khô rễ (g)

Ra quả lần 1 Ra quả lần 2 Ra quả lần 1 Ra quả lần 2 Giống

Công thức I Công thức II Công thức I Công thức II Công thức I Công thức II Công thức I Công thức II

V123 (ĐC) 22,3 21,2 25,7 22,3 6,56 6,23 8,44 7,33

ĐX10 26,8 25,7 30,2 27,6 7,88 7,58 9,54 9,02

5,4 5,5 3,8 6,5

4,18 4,23 0,98 0,47

2,29 2,32 0,43 0,89

3,23 3,28 0,06 1,26 CV% LSD0,05 (hạn) LSD0,05 (giống) LSD0,05 (hạn và giống)

Môi trường khô hạn xẩy ra từ giai đoạn ra hoa lần thứ nhất đã làm giảm

khả năng TLCK rễ ở giai đoạn ra quả lần thứ nhất từ 7,88 xuống 7,58 g/rễ, ở giai

đoạn ra quả lần hai từ 9,54 xuống còn 9,02 g/rễ. Môi trường khô hạn xuất hiện từ

giai đoạn ra hoa lần thứ nhất cũng làm giảm khả năng TLCK rễ đối với giống

V123. Như vậy điều kiện môi trường khô hạn đã làm giảm khả năng TLCK rễ

118

trên cả 2 giống nghiên cứu, trong đó tốc độ giảm của ĐX10 thấp hơn so với đối

chứng V123.

b/ Ảnh hưởng của hạn đến cường độ quang hợp và cường độ thoát hơi

nước của giống đậu xanh ĐX10.

Ngày nay các công trình nghiên cứu đã chứng minh rằng đặc điểm thực

vật học của cây đậu xanh có liên quan đến khả năng kháng hạn của nó. Đó là sự

khác nhau về hình thái cấu tạo của bộ rễ, thân, lá, hoa và quả có liên quan đến

khả năng điều khiển đóng mở khí khổng, khả năng quang hợp, thoát hơi nước,

hiệu quả sử dụng nước, khả năng cuộn lá, tăng cường phát triển rễ,... Sự hình

thành và vận chuyển ABA từ rễ lên lá giúp cây đóng khí khổng, giảm sự bốc

thoát hơi nước chính là cơ chế tổng quát của tính kháng hạn ở cây đậu xanh.

Ngày nay các nhà sinh lý học thực vật đều cho rằng cả hai yếu tố tín hiệu áp lực

nước trong thân lá và ABA đều đóng vai trò điều tiết sự đóng mở khí khổng khi

đậu xanh gặp hạn. Một trong những yếu tố quan trọng liên quan đến sự điều

chỉnh đóng khí khổng chính là sự giảm thiểu của cường độ quang hợp và cường

độ thoát hơi nước khi xuất hiện môi trường khô hạn.

Bảng 3.30. Ảnh hưởng của điều kiện khô hạn đến cường độ quang hợp và

thoát hơi nước của giống đậu xanh ĐX10 tại An Khánh, vụ Hè Thu 2013

Iqh (µmol CO2/m2/s) Itn (mmol H2O/m2/s)

Giống

V123 (ĐC) Ra quả lần 1 Ra quả lần 2 Ra quả lần 1 Ra quả lần 2 Công Công thức II thức I 0,43 9,37 Công thức II 2,16 Công thức II 1,38 Công thức II 6,09 Công thức I 8,50 Công thức I 3,33 Công thức I 2,96

ĐX10 11,15 7,80 10,23 1,25 3,88 2,72 3,35 0,40

5,1 3,5 6,9 9,0

1,05 1,07 0,15 0,44

0,70 0,30 0,34 0,26

0,99 0,43 0,48 0,36 CV% LSD0,05 (hạn) LSD0,05 (giống) LSD0,05 (hạn và giống)

Nghiên cứu ảnh hưởng của điều kiện khô hạn đến cường độ quang hợp và

cường độ thoát hơi nước ở hai thời kỳ ra quả lần 1 và ra quả lần 2 trên giống

ĐX10 bên cạnh giống đối chứng V123, kết quả được trình bày ở bảng 3.30 cho

119

thấy: Môi trường khô hạn từ thời kỳ ra hoa đã làm giảm cường độ quang hợp của giống ĐX10 từ 11,15 xuống 7,8 µmol CO2/m2/s ở giai đoạn ra quả lần 1 và từ 10,23 xuống 1,25 µmol CO2/m2/s ở giai đoạn ra quả lần 2. Môi trường khô hạn từ

thời kỳ ra hoa đã làm giảm cường độ thoát hơi nước của giống ĐX10 từ 3,88 xuống 2,72 mmol H2O/m2/s ở giai đoạn ra quả lần 1 và từ 3,35 xuống 0,40 mmol H2O/m2/s ở giai đoạn ra quả lần 2. Những nghiên cứu này trên giống đối chứng

V123 cũng nhận được kết quả tương tự như đối với ĐX10.

3.3. Nghiên cứu kỹ thuật canh tác giống đậu xanh triển vọng ĐX10

3.3.1. Nghiên cứu thời vụ trồng

3.3.1.1. Ảnh hưởng của thời vụ đến các yếu tố sinh trưởng

Thời vụ được xem là yếu tố canh tác đầu tiên ảnh hưởng lên sự phát triển

của tất cả các bộ phận trên cây đậu xanh. Thời vụ trồng khác nhau sẽ tạo ra một

phức hệ khác nhau của sự tương tác giữa các yếu tố môi trường lên từng giai

đoạn phát triển đối với mỗi giống đậu xanh, đồng thời sẽ tạo ra những giá trị

khác nhau về sinh trưởng, phát triển. Sự tương tác ấy càng rõ rệt hơn trong điều

kiện vùng nước trời ở Hà Nội bởi có sự thiếu hụt của độ ẩm đất, độ ẩm không khí.

Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của thời vụ trồng đến sinh trưởng, phát

triển của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và đất phù sa nội đồng trình bày ở

bảng 3.31 cho thấy: Chiều cao cây và số cành/cây có xu hướng tăng dần qua các

thời vụ từ 1/2 đến 15/6, đạt giá trị lớn nhất vào thời vụ 15/6 tương ứng với 65,8

cm và 4,1 cành/cây, sau đó lại giảm ở thời vụ tiếp theo. Điều đó được lý giải bởi

đậu xanh là cây trồng có nguồn gốc nhiệt đới, chịu sự tác động mạnh mẽ của

nhiệt độ. Sự tăng trưởng chiều cao cây, số cành/cây dường như tỷ lệ thuận với sự

tăng lên của nhiệt độ trong giai đoạn từ 1/2 đến 15/6, sau 15/6 nhiệt độ giảm kéo

theo tốc độ giảm dần của các chỉ tiêu này.

Thời gian nở hoa của đậu xanh cũng chịu tác động của nhiệt độ môi

trường. Theo các nhà khoa học thuộc AVRDC, đậu xanh nở hoa tập trung trong phạm vi nhiệt độ 27-320C, ngoài phạm vi này có xu hướng nở hoa kéo dài và

chín không tập trung. Kết quả nghiên cứu từ thí nghiệm này cho thấy thời vụ

khác nhau đã ảnh hưởng đến thời gian nở hoa và biến động trong khoảng 14-21

120

ngày. Các đợt gieo thuộc vụ Xuân Hè thời gian nở hoa của giống ĐX10 giảm dần

từ 21 xuống 16 ngày trên đất phù sa ven sông và từ 23 xuống 16 ngày trên đất

phù sa nội đồng. Các đợt gieo vụ Hè Thu, hoa ra tập trung với khung thời vụ

15/4-15/6 trên đất phù sa ven sông và 15/4-1/6 trên đất phù sa nội đồng (phương

pháp đánh giá hoa tập trung của AVRDC là <16 ngày). Ngoài khung thời vụ của

vụ Hè Thu vừa nêu, giống ĐX10 ra hoa rải rác trong phạm vi 16-21 ngày. Đậu

xanh là cây trồng có nguồn gốc nhiệt đới nhưng khá nhạy cảm với quang chu kỳ.

Bảng 3.31. Ảnh hưởng của thời vụ gieo trồng đến sinh trưởng của giống

triển vọng ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, năm 2014

Đất phù sa ven sông Đất phù sa nội đồng

TGST (ngày)

Số cành/ cây

Số ngày ra hoa (ngày)

Cao cây (cm)

Số cành/ cây

Số ngày ra hoa (ngày)

Cao cây (cm)

Thời vụ

VỤ XUÂN HÈ

40,5 43,8 45,9 48,5 51,5 4,9 4,1 38,8 39,6 41,5 45,9 47,7 5,8 4,5 21 20 19 17 16 7,1 2,4 1,2 1,3 1,5 1,7 2 6,7 0,1 1,4 1,7 1,9 2,2 2,7 5,5 0,2 23 22 20 18 16 5,7 2,1 91 89 88 87 84 2,7 4,4 1/2 15/2 1/3 15/3 1/4 CV% LSD0,05

95 92 90 88 85 3,3 5,4 VỤ HÈ THU

54,8 57,9 59,6 62,3 65,8 62,1 6,2 6,6 84 83 81 78 76 74 4,6 6,4 51,2 52,3 55,1 57,1 59,2 56,7 5,3 5,2 15 14 14 15 15 16 4,5 1,2 2,3 2,7 3,2 3,5 3,7 3,4 5,1 0,3 3,2 3,4 3,7 3,9 4,1 3,7 6,8 0,4 15 15 14 14 16 17 5,1 1,4 82 80 79 76 74 73 4,3 5,9 15/4 1/5 15/5 1/6 15/6 1/7 CV% LSD0,05

Thời gian sinh trưởng của giống ĐX10 đã biến động khá rõ nét trong

khung thời vụ nghiên cứu từ 1/2 đến 1/7; thời gian sinh trưởng đã rút ngắn từ 95

xuống 74 ngày trên đất phù sa ven sông và 91 xuống 73 ngày trên đất phù sa nội

đồng ở Hà Nội. Trong khu thời vụ của vụ Xuân Hè thời gian sinh trưởng giống

121

ĐX10 dài hơn vụ Hè Thu.

3.3.1.2. Ảnh hưởng của thời vụ đến sự phát triển của bộ lá

Thời vụ khác nhau đồng nghĩa với sự khác nhau của điều kiện môi trường,

trong đó nhiệt độ, ánh sáng và độ ẩm đất là những thành phần môi trường quan

trọng nhất. Các nhà khoa học Ấn Độ cho rằng DTL của đậu xanh đạt tốc độ cao nhất trong điều kiện môi trường nhiệt độ 28-32oC, ẩm độ đất đạt 75% và quang

chu kỳ đạt 12 giờ/ngày.

Bảng 3.32. Ảnh hưởng của thời vụ gieo đến DTL và LAI thời kỳ ra hoa của

giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, năm 2014

Thời vụ

Đất phù sa ven sông LAI DTL (m2lá/m2 đất) (cm2/cây) Đất phù sa nội đồng LAI DTL (m2lá/m2 đất) (cm2/cây)

VỤ XUÂN HÈ

788,9 811,9 824,8 865,6 886,9 4,4 67,3 2,4 2,4 2,5 2,6 2,7 4,8 0,2 765,2 787,5 800,0 839,6 860,2 4,3 63,6 2,3 2,4 2,4 2,5 2,6 4,5 0,2 1/2 15/2 1/3 15/3 1/4 CV% LSD0,05

VỤ HÈ THU

868,0 963,8 1.050,3 1.125,7 1.197,6 1.135,3 5,8 109,2 894,9 993,8 1.079,0 1.160,3 1.235,6 1.173,8 6,7 130,0 2,7 3,0 3,2 3,5 3,7 3,5 7,3 0,43

15/4 2,6 1/5 2,9 15/5 3,2 1/6 3,4 15/6 3,6 1/7 3,4 CV% 4,1 LSD0,05 0,23 Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của thời vụ đến sự phát triển của bộ lá

giống ĐX10 cho thấy: DTL và LAI có xu hướng tăng dần từ thời vụ 1/2 đến 15/6 và đạt giá trị lớn nhất vào thời vụ 15/6 tương ứng với 1.235,6 cm2/cây và 3,71 m2 lá/m2 đất trên đất phù sa ven sông; 1.197,6 cm2/cây và 3,59 m2lá/m2 đất trên đất

phù sa nội đồng, sau đó giảm ở thời vụ tiếp theo. Nghĩa là các chỉ tiêu DTL và

122

LAI có xu hướng tăng lên qua các đợt gieo của vụ Xuân Hè, còn ở vụ Hè Thu thì

tăng đến đợt gieo 15/6 sau đó giảm ở đợt gieo tiếp theo. Nguyên nhân cũng bởi

đậu xanh là cây trồng có nguồn gốc nhiệt đới, các chỉ tiêu này tăng lên khi nhiệt

độ tăng lên và giảm đi khi nhiệt độ giảm sau thời vụ 15/6 (Bảng 3.32).

3.3.1.3. Ảnh hưởng của thời vụ đến khả năng TLCK

Thời vụ khác nhau tạo ra những giá trị khác nhau về chiều cao cây, số

cành/cây, DTL và LAI. Thông qua các chỉ tiêu này có thể đánh giá được khả

năng thích ứng của đậu xanh với thời vụ gieo trồng, tuy nhiên cách đánh giá này

còn mang tính đơn lẻ, chưa bao quát và toàn diện. Đánh giá khả năng thích ứng

với thời vụ thông qua TLCKTLR, TLCKQ và TLCKTS được xem là một

phương pháp tiếp cận khối lượng có tính toàn diện hơn nhằm xác định chính xác

hơn thời vụ thích hợp cho giống đậu xanh triển vọng ở Hà Nội.

Bảng 3.33. Ảnh hưởng của thời vụ gieo đến khả năng TLCK của giống

ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, năm 2014

Đất phù sa ven sông (g/cây) Thời vụ Đất phù sa nội đồng (g/cây) TLCKTLR TLCKQ TLCKTS TLCKTLR TLCKQ TLCKTS

17,34 18,35 19,60 20,98 21,97 6,5 2,31 12,01 12,75 13,62 14,58 15,26 7,2 1,79 18,08 18,11 19,34 20,71 21,67 5,5 1,94 11,38 12,06 12,88 13,78 14,44 4,9 1,16 28,46 30,17 32,22 34,49 36,11 4,9 2,88 1/2 15/2 1/3 15/3 1/4 CV% LSD0,05

23,48 24,22 24,87 24,12 23,40 21,69 4,5 1,88

VỤ XUÂN HÈ 29,35 31,10 33,22 35,56 37,23 6,9 4,19 VỤ HÈ THU 39,80 41,04 42,15 40,88 39,65 38,46 3,0 2,16

16,32 16,82 17,28 16,76 16,25 16,77 2,1 0,62 23,16 23,87 24,54 23,76 22,44 21,91 4,0 1,64 15,44 15,94 16,35 15,85 14,96 14,53 4,1 1,14 38,60 39,81 40,89 39,61 37,40 36,34 3,9 2,71 15/4 1/5 15/5 1/6 15/6 1/7 CV% LSD0,05

123

Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của thời vụ đến khả năng TLCK của giống

ĐX10 ở các vụ Xuân Hè và Hè Thu được trình bày ở bảng 3.33 cho thấy:

TLCKTLR, TLCKQ và TLCKTS có xu hướng tăng dần từ thời vụ 1/2 đến 15/5,

đạt giá trị lớn nhất vào thời vụ 15/5 tương ứng với 24,87; 17,28 và 42,15 g/cây

trên đất phù sa ven sông và 24,54; 16,35 và 40,89 g/cây trên đất phù sa nội đồng,

sau đó giảm dần ở các thời vụ tiếp theo. Trong các đợt gieo vụ Xuân Hè các chỉ

tiêu về khả năng TLCK luôn có xu hướng tăng lên, sang vụ Hè Thu thì chỉ tăng

đến thời vụ 15/5 sau đó giảm đi. Nguyên nhân cũng được lý giải bởi đậu xanh là

cây trồng có nguồn gốc nhiệt đới, chịu tác động mạnh mẽ của sự tăng nhiệt từ 1/2

đến 1/6 và dường như tỷ lệ thuận với sự tăng lên của nhiệt độ trong khung thời

vụ này.

Biến động của các chỉ tiêu về tích lũy chất khô được minh họa và so sánh

qua đồ thị ở hình 3.9 dưới đây.

Hình 3.9. Ảnh hưởng của thời vụ đến TLCK của giống ĐX10

3.3.1.4. Ảnh hưởng của thời vụ đến khả năng chống tách quả và chống đổ

Những giống đậu xanh có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt thường tạo

ra một khối lượng sinh khối lớn của các bộ phận trên mặt đất. Đây chính là tiềm

năng và cơ sở để nâng cao năng suất hạt. Tuy nhiên ở Hà Nội cũng thường xuất

124

hiện những nhiễu loạn của thời tiết, có nhiều cơn giông và gió bão trong năm

trùng với thời vụ sinh trưởng, phát triển của đậu xanh. Nếu khả năng chống đổ

không tốt, năng suất đậu xanh có thể bị giảm mạnh. Ngoài ra, nhiệt độ tăng cao

trong mùa Hè, khô hanh trong mùa Thu cũng dễ làm tăng khả năng tách quả.

Điều này cho thấy sử dụng những giống đậu xanh có khả năng chống tách quả,

chống đổ và có tiềm năng năng suất cao có ý nghĩa rất quan trọng trong phát triển

sản xuất đậu xanh ở Hà Nội.

Kết quả nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của thời vụ đến khả năng chống

tách quả và chống đổ giống ĐX10 qua 11 thời vụ từ 1/2 đến 1/7 trên 2 địa bàn ở

Hà Nội đã cho thấy: ở các thời vụ đều thể hiện khả năng chống đổ và chống tách

quả cao (điểm 1). Điều đó có nghĩa là giống đậu xanh ĐX10 có khả năng chống

đổ và chống tách quả rất tốt trong vụ Xuân Hè và Hè Thu.

3.3.1.5. Ảnh hưởng của thời vụ đến khả năng chống chịu sâu bệnh

Hầu hết những công trình nghiên cứu về sâu bệnh hại đậu xanh ở nước ta

đã thừa nhận có 4 đối tượng gây hại chính là sâu đục quả, sâu cuốn lá, bệnh

MYMV và bệnh CLS. Mức độ gây hại của các đối tượng này cũng được đánh giá

là phụ thuộc vào giống và điều kiện môi trường.

Kết quả nghiên cứu tác động của 11 thời vụ đến mức độ gây hại của sâu

đục quả, sâu cuốn lá, bệnh MYMV và bệnh CLS trên 2 địa bàn ở Hà Nội cho

thấy: các thời vụ khác nhau không ảnh hưởng đến bệnh MYMV, tức là trong điều

kiện đồng ruộng giống ĐX10 có khả năng kháng cao với bệnh MYMV (điểm 1).

Thời vụ khác nhau đã ảnh hưởng đến khả năng chống chịu sâu đục quả và sâu

cuốn lá, trong đó thời vụ 1/2 và 15/2 bị nhiễm TB với sâu đục quả (điểm 3) và

kháng TB với sâu cuốn lá (điểm 2), thời vụ 1/3 đến 15/3 kháng ở mức TB với sâu

đục quả và sâu cuốn lá (điểm 2), các thời vụ sau 15/3 đều ở mức kháng cao với

loại sâu hại này (điểm 1). Lý do là độ ẩm không khí cao, nhiệt độ thấp trong mùa

Xuân (từ 1/2 đến 15/3) thích hợp cho sự phát sinh gây hại của sâu đục quả và sâu

cuốn lá, các thời vụ tiếp theo do độ ẩm không khí giảm và nhiệt độ tăng đã làm

hạn chế sự gây hại của chúng. Giống ĐX10 có khả năng kháng cao (điểm 1)

trong các thời vụ từ 1/4 đến 1/7 được lý giải là do độ ẩm không khí thấp tương

125

tác với nhiệt độ cao trong giai đoạn này. Do độ ẩm không khí cao và nhiệt độ

thấp là môi trường thuận lợi cho bệnh CLS phát triển, nên thời vụ 1/2 đến 15/3

giống ĐX10 kháng ở mức TB với bệnh CLS trên cả 2 địa bàn (Bảng 3.34). nhìn

chung các đợt gieo thuộc vụ Hè Thu giống ĐX10 luôn thể hiện kháng cao với cả

4 đối tượng gây hại chủ yếu.

Bảng 3.34. Ảnh hưởng của thời vụ gieo đến mức nhiễm sâu bệnh của giống

ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, năm 2014

Đất phù sa ven sông Đất phù sa nội đồng

Thời vụ MYMV (điểm) CLS (điểm) MYMV (điểm) CLS (điểm) Sâu đục quả (điểm) Sâu cuốn lá (điểm) Sâu đục quả (điểm) Sâu cuốn lá (điểm)

VỤ XUÂN HÈ

1/2 3 2 1 2 3 2 1 2

15/2 3 2 1 2 3 2 1 2

1/3 2 2 1 2 2 2 1 2

15/3 2 2 1 2 2 2 1 2

1/4 1 1 1 1 1 1 1 1

VỤ HÈ THU

15/4 1 1 1 1 1 1 1 1

1/5 1 1 1 1 1 1 1 1

15/5 1 1 1 1 1 1 1 1

1/6 1 1 1 1 1 1 1 1

15/6 1 1 1 1 1 1 1 1

1/7 1 1 1 1 1 1 1 1

3.3.1.6. Ảnh hưởng của thời vụ đến năng suất

Thời vụ khác nhau đã ảnh hưởng đến chiều cao cây, số cành/cây, thời gian

nở hoa, TGST, DTL, LAI, khả năng chống đổ, chống tách quả và chống chịu sâu

bệnh hại (Mahmoodian et al., 2012). Tuy nhiên thời vụ ảnh hưởng đến năng suất

là nội dung lớn nhất và quan trọng nhất khi nghiên cứu về thời vụ ở đậu xanh.

Các yếu tố khí tượng ở Hà Nội được đánh giá chủ yếu thông qua diễn biến của

nhiệt độ, ánh sáng, lượng mưa, lượng bức xạ và độ ẩm không khí qua các tháng

trong năm. Do đó trong một thời vụ nhất định các yếu tố khí tượng đã tác động

đến các giá trị sinh trưởng, chống chịu và năng suất của một giống đậu xanh.

126

Bảng 3.35. Ảnh hưởng của thời vụ gieo đến các yếu tố cấu thành năng suất

giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, năm 2014

Đất phù sa ven sông Đất phù sa nội đồng

Thời vụ

KL100 hạt (g)

NSLT (tấn /ha)

NSTT (tấn /ha)

KL100 hạt (g)

NSLT (tấn /ha)

NSTT (tấn /ha)

Quả/ cây Hạt/ quả Quả/ cây Hạt/ quả

VỤ XUÂN HÈ

1/2 7,7 12,1 7,25 2,03 1,38 7,5 12,0 7,17 1,93 1,31

15/2 8,4 12,0 7,16 2,16 1,47 8,1 11,9 7,09 2,05 1,39

1/3 9,1 11,8 7,11 2,30 1,56 8,7 11,8 7,04 2,18 1,48

15/3 9,9 11,7 7,04 2,45 1,67 9,5 11,7 6,96 2,33 1,58

1/4 10,8 11,6 6,98 2,63 1,79 10,3 11,6 6,91 2,49 1,69

6,6 1,6 1,3 6,3 3,15 5,3 1,2 1,3 5,2 3,59

1,11 0,35 0,16 0,26 0,09 0,85 0,25 0,17 0,21 0,10 CV% LSD0,05

VỤ HÈ THU

15/4 11,9 11,5 6,89 2,83 1,92 11,5 11,4 6,82 2,68 1,82

1/5 13,1 11,4 6,78 3,04 2,06 12,6 11,4 6,71 2,89 1,96

15/5 14,2 11,4 6,74 3,27 2,22 13,6 11,4 6,67 3,10 2,11

1/6 15,4 11,3 6,72 3,52 2,39 13,1 11,3 6,65 3,34 2,27

15/6 16,5 11,3 6,70 3,75 2,55 16,1 11,3 6,63 3,63 2,47

1/7 15,6 11,2 6,79 3,56 2,42 15,1 11,3 6,72 3,45 2,35

7,2 2,4 5,7 6,6 4,94 5,4 4,8 4,8 5,9 1,95

1,84 0,48 0,69 0,39 0,20 1,31 0,97 0,57 0,34 0,08 CV% LSD0,05

Hình 3.10. Ảnh hưởng của thời vụ đến năng suất của giống ĐX10

Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của thời vụ đến năng suất cho thấy: Trong

127

các đợt gieo của vụ Xuân Hè các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất thực

thu có xu hướng tăng lên, sang vụ Hè Thu tăng đến thời vụ 15/6 sau đó giảm đi.

Số quả có xu hướng tăng dần từ thời vụ 1/2 đến 15/6, đạt giá trị lớn nhất vào thời

vụ 15/6 với 16,5 quả/cây (đất phù sa ven sông) và 16,1 quả/cây (đất phù sa nội

đồng); sau 15/6 có thì giảm đi. Số hạt/quả có xu hướng giảm dần từ thời vụ đầu

tiên đến thời vụ cuối cùng nhưng với phạm vi nhỏ từ 12,1-11,0 hạt/quả.

Khối lượng 100 hạt có xu hướng giảm dần từ thời vụ đầu tiên 1/2 với 7,25

g/100 hạt đến 15/6, đạt giá trị thấp nhất vào thời vụ 15/6 với 6,7 g/100 hạt trên

đất phù sa ven sông và 6,63 g/100 hạt trên đất phù sa nội đồng, sau đó lại tăng

lên. Sự biến động chỉ tiêu khối lượng 100 hạt có thể được lý giải bởi nhiệt độ

tăng liên tục từ 1/2 đến 15/6 đã làm tăng quá trình hô hấp và làm giảm quá trình

tích lũy chất khô ở hạt, sau 15/6 nhiệt độ có xu hướng giảm dần đã làm hạn chế

quá trình hô hấp và qua đó khối lượng hạt có xu hướng tăng lên.

NSLT là tổ hợp của các yếu tố số quả/cây, số hạt/quả, khối lượng trăm hạt

và mật độ trồng. Theo đó NSLT có xu hướng tăng dần từ thời vụ 1/2 đến 15/6,

đạt đỉnh cao ở thời vụ 15/6 trên đất phù sa ven sông và đất phù sa nội đồng,

tương ứng với 3,75 và 3,63 tấn/ha, sau 15/6 NSLT thì giảm đi. NSTT luôn đạt

giá trị thấp hơn so với NSLT, tuy nhiên sự biến thiên giữa các thời vụ đều tương

đồng với NSLT, đạt giá trị cao ở thời vụ 15/6 trên đất phù sa ven sông và đất phù

sa nội đồng tương ứng là 2,55 và 2,47 tấn/ha (Bảng 3.35).

3.3.2. Nghiên cứu mật độ gieo trồng

3.3.2.1. Ảnh hưởng của mật độ đến các yếu tố sinh trưởng

Giống như mọi cây trồng, đậu xanh chỉ có thể sinh trưởng, phát triển tối

ưu trong một giới hạn nhất định về mật độ quần thể. Do đó để xác định mật độ

tối ưu phù hợp với khả năng sinh trưởng, đề tài đã nghiên cứu ảnh hưởng của mật

độ lên sự phát triển của chiều cao cây, số cành/cây, thời gian nở hoa và TGST

của giống đậu xanh triển vọng ĐX10.

Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ đến các yếu tố sinh trưởng cho

thấy: trong cùng một phương thức gieo trồng (theo hàng hay theo khóm): chiều

cao cây có xu hướng tỷ lệ thuận với mật độ trong sự biến động từ 57,8-77,7 cm

128

trên đất phù sa ven sông và 56,0-75,4 cm trên đất phù sa nội đồng; Số cành/cây

có xu hướng tỷ lệ nghịch với mật độ gieo trồng trong sự biến động từ 3,0-4,3

cành/cây trên đất phù sa ven sông và 2,9-4,1 cành/cây trên đất phù sa nội đồng.

Thời gian nở hoa của các công thức biến động trong phạm vi 14-21 ngày trên đất

phù sa ven sông và 15-22 ngày trên đất phù sa nội đồng. Thời gian nở hoa có xu

hướng tỷ lệ thuận với mật độ gieo trồng và khả năng chín tập trung chỉ được ghi nhận ở những mật độ 20-30 cây/m2 cho cả 2 phương thức (tương ứng với các

công thức 3, 4, 5, 9, 10, 11). TGST tỷ lệ nghịch với mật độ gieo trồng trong sự

biến động từ 74-86 ngày trên đất phù sa ven sông và 73-85 ngày trên đất phù sa

nội đồng.

Bảng 3.36. Ảnh hưởng của mật độ đến sinh trưởng của giống ĐX10

trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Đất phù sa ven sông Đất phù sa nội đồng

TGST (ngày)

Cao cây (cm) 76,6

Công thức

Số cành/ cây 3,0

Số ngày ra hoa (ngày) 18

Số cành/ cây 2,9

Số ngày ra hoa (ngày) 19

Cao cây (cm) 74,3

1 75 74

72,0 2 3,7 16 69,8 77 3,6 76 17

67,9 3 3,9 15 65,8 79 3,7 78 16

63,8 4 4,1 14 61,9 82 3,9 81 15

60,1 5 4,3 14 58,3 85 4,1 84 15

77,7 6 3,2 21 75,4 74 3,1 73 22

73,3 7 3,4 18 71,0 76 3,2 75 19

69,2 8 3,6 16 67,1 78 3,4 77 17

65,3 9 3,8 15 6,33 80 3,6 79 16

61,5 10 4,0 14 59,6 83 3,9 82 15

57,8 11 4,2 14 56,0 86 4,1 85 15

TB 60,5 67,75 3,75 15,91 79,55 3,59 16,91 78,55

6,4 5,2 6,7 5,3 6,0 5,9 5,0

0,33 1,60 7,04 6,57 0,41 1,68 6,69 CV% 5,4 LSD0,05 6,18

Động thái tăng trưởng chiều cao cây, số cành/cây, thời gian nở hoa và

TGST có thể được lý giải bởi quy luật cạnh tranh dinh dưỡng và ánh sáng của

các thể khi trồng ở những mật độ khác nhau. Mật độ cao khiến cho các cá thể

129

luôn phải cạnh tranh để tiếp nhận ánh sáng và do đó phát triển chiều cao với tốc

độ nhanh hơn. Khi mật độ cao không gian giữa các cá thể nhỏ hẹp làm cho số

cành/cây giảm. Mật độ tăng lên đồng nghĩa với sự thiếu hụt dinh dưỡng, ánh

sáng, làm ảnh hưởng tới sự ra hoa tập trung, bởi vậy mật độ thưa hơn sẽ góp

phần rút ngắn thời gian nở hoa và sẽ chín tập trung. Trong một giới hạn nhất định

mật độ cao luôn gắn liền với sự thiếu hụt dinh dưỡng và ánh sáng, đó chính là

nguyên nhân trực tiếp rút ngắn TGST, ngược lại mật độ thưa luôn có xu hướng

kéo dài TGST (Bảng 3.36).

3.3.2.2. Ảnh hưởng của mật độ đến DTL và LAI

Nghiên cứu ảnh hưởng của 11 mật độ khác nhau đến động thái tăng

trưởng của DTL và CSDL, kết quả cho thấy: DTL tỷ lệ nghịch với mật độ gieo trồng trong sự biến động từ 820-1.435 cm2/cây trên đất phù sa ven sông và 796- 1.390 cm2/cây trên đất phù sa nội đồng.

Bảng 3.37. Ảnh hưởng của mật độ đến DTL và LAI của giống

ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Công thức

Đất phù sa ven sông LAI DTL (cm2/cây) (m2lá/m2 đất) 880,0 3,96 Đất phù sa nội đồng LAI DTL (cm2/cây) (m2lá/m2 đất) 853,0 3,84 1

2 1 071,4 3,75 1 040,0 3,64

3 1 180,0 3,54 1 143,3 3,43

4 1 272,0 3,18 1 232,0 3,08

5 1 435,0 2,87 1 390,0 2,78

6 820,0 4,10 796,0 3,98

7 965,0 3,86 942,5 3,75

8 1 042,8 3,65 1 011,4 3,54

9 1 146,7 3,44 1 110,0 3,33

10 1 204,0 3,01 1 168,0 2,92

11 1 400,0 2,80 1 360,0 2,72

TB 1 128,81 3,47 1 866,25 3,36

5,17 5,99 6,08 5,63

98,63 0,35 112,48 0,32 CV% LSD0,05

Tuy nhiên LAI tỷ lệ thuận với sự tăng lên của mật độ trong sự biến động

130

từ 2,8-4,1 m2 lá/m2 đất trên đất phù sa ven sông và 2,72-3,98 m2 lá/m2 đất trên

đất phù sa nội đồng. Kết quả này cho thấy sự tăng lên của DTL ở mật độ thấp đã

không làm tăng LAI, trái lại mặc dù DTL thấp nhưng vẫn đảm bảo LAI cao ở những mật độ cao hơn trong phạm vi 20-50 cây/m2 (Bảng 3.37).

3.3.2.3. Ảnh hưởng của mật độ đến TLCK

Sự cạnh tranh về ánh sáng, nước và phân bón giữa các cá thể trong một

quần thể được xem là một vấn đề lớn nhất khi nghiên cứu mối quan hệ giữa mật

độ và sinh trưởng ở đậu xanh. Trong một giới hạn nhất định, mật độ luôn tỷ lệ

thuận với mức độ cạnh tranh, mật độ càng cao sự cạnh tranh diễn ra càng gay gắt.

Trong đó TLCK đã được hầu hết các nhà sinh lý học thực vật thừa nhận là kết

quả tổng quát và cơ bản nhất của sự cạnh tranh. Kết luận này đã được minh

chứng bởi những thử nghiệm tại AVRDC, Ấn Độ, Trung Quốc.

Bảng 3.38. Ảnh hưởng của mật độ đến TLCK của giống đậu xanh

ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Đất phù sa ven sông (g/cây) Đất phù sa nội đồng (g/cây)

TLCKTLR TLCKQ TLCKTS TLCKTLR TLCKQ TLCKTS

Công thức

1 21,2 14,7 35,9 20,5 14,3 34,8

2 22,2 15,6 37,8 21,7 15,0 36,7

3 24,6 17,2 41,8 23,9 16,6 40,5

4 25,9 18,3 44,2 25,3 17,6 42,9

5 26,9 18,8 44,7 25,3 17,9 43,2

6 17,7 12,6 30,3 17,3 12,1 29,4

7 19,8 13,7 33,5 19,0 13,5 32,5

8 21,5 15,7 37,2 21,3 14,8 36,1

9 23,3 16,9 40,2 23,0 16,0 39,0

10 25,6 17,8 43,4 24,2 16,8 41,0

11 25,6 17,9 43,7 24,4 16,9 41,2

TB 23,12 16,29 39,34 22,35 15,59 37,94

5,40 5,89 5,38 5,19 6,55 5,67

2,11 1,62 3,58 1,96 1,72 3,64 CV% LSD0,05

Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ đến TLCK trình bày ở bảng 3.38 cho thấy: Trong giới hạn mật độ 20-50 cây/m2, TLCKTLR có xu hướng tỷ

131

lệ nghịch với mật độ gieo trồng, biến động từ 17,7-26,9 g/cây trên đất phù sa ven

sông và 17,3-25,3 g/cây trên đất phù sa nội đồng.

Hình 3.11. Ảnh hưởng của mật độ đến TLCK của giống đậu xanh ĐX10

TLCKQ cũng có xu hướng tỷ lệ nghịch với mật độ, biến động từ 12,26-

18,8 g/cây trên đất phù sa ven sông và 12,1-17,9 g/cây trên đất phù sa nội đồng.

Do đó TLCKTS cũng tỷ lệ nghịch với mật độ nhưng ổn định ở mật độ 25-30

cây/m2 cho cả 2 phương thức gieo hàng và gieo khóm. Theo đó TLCKTS đạt cao

nhất thuộc về công thức 4 và 5 đối với phương thức gieo hàng, công thức 10 và

11 đối với phương thức gieo khóm.

3.3.2.4. Ảnh hưởng của mật độ đến sâu bệnh hại

Mật độ trồng khác nhau được đặc trưng bởi số lượng các cá thể khác nhau

trên một đơn vị diện tích. Các giá trị ấy đã tạo ra những môi trường khác biệt có

ảnh hưởng khác nhau đến sự phát sinh và gây hại của một số loài sâu bệnh trên

quần thể đậu xanh. Trong đó sâu đục quả, sâu cuốn lá, bệnh MYMV, bệnh CLS

được xem là những loài gây hại chủ yếu.

Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ đến mức độ nhiễm sâu bệnh hại cho thấy: Ở mật độ 20-30 cây/m2 trên cả 2 phương thức gieo trồng (công thức

3,4,5, 9,10,11) đều không thấy phát sinh sâu bệnh hại. Khi mật độ tăng lên 35-45 cây/m2 ở phương thức gieo hàng (công thức 1,2) đã kéo theo sự gây hại của sâu

đục quả và sâu cuốn lá với mức nhiễm TB (điểm 3), bệnh CLS với mức kháng

132

TB (điểm 2) trên cả 2 địa bàn. Ở mật độ 35-50 cây/m2 trong phương thức gieo

khóm đã xuất hiện sâu đục quả và sâu cuốn lá với mức nhiễm TB, bệnh CLS với

mức kháng TB. Bệnh MYMV cũng được đánh giá là không xuất hiện trên đồng

ruộng đối với giống ĐX10 trong mọi mật độ (Bảng 3.39).

Bảng 3.39. Ảnh hưởng của mật độ đến khả năng nhiễm sâu bệnh của giống

ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Đất phù sa ven sông Đất phù sa nội đồng

Công thức MYMV CLS CLS

Sâu đục quả 3 Sâu cuốn lá 3 Sâu đục quả 3 Sâu cuốn lá 3 MYM V 1 1 1 2 2

2 3 3 1 2 3 2 1 3

3 1 1 1 1 1 1 1 1

4 1 1 1 1 1 1 1 1

5 1 1 1 1 1 1 1 1

6 3 3 1 3 3 3 1 3

7 3 3 1 3 3 3 1 3

8 3 3 1 2 3 2 1 3

9 1 1 1 1 1 1 1 1

10 1 1 1 1 1 1 1 1

11 1 1 1 1 1 1 1 1

3.3.2.5. Ảnh hưởng của mật độ đến năng suất

Mối quan hệ giữa năng suất cá thể và năng suất quần thể ở đậu xanh là

một quan hệ phức tạp, liên quan tới nhiều lĩnh vực chuyên ngành như sinh lý

thực vật, canh tác, bảo vệ thực vật, nông hóa học, sinh thái học. Nghiên cứu về

vấn đề này, các nhà khoa học thuộc AVRDC cho rằng mật độ tối ưu để đạt năng

suất cao nhất phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó giống, mức độ thâm canh và

vùng sinh thái đóng vai trò quan trọng.

Nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ đến năng suất giống ĐX10, kết quả

trình bày ở bảng 3.40, cho thấy: Số quả/cây tỷ lệ nghịch với mật độ, biến động từ

7,1-18,5 quả/cây trên đất phù sa ven sông, 7,1-18,3 quả/cây trên đất phù sa nội

đồng. Số hạt/quả cũng có xu hướng tỷ lệ nghịch với mật độ, biến động từ 11,2-

12,2 quả/cây trên đất phù sa ven sông, 11,0-12,0 quả/cây trên đất phù sa nội đồng.

133

Khối lượng trăm hạt cũng có xu hướng tỷ lệ nghịch với mật độ biến động từ

6,76-7,23 g/100 hạt trên đất phù sa ven sông, 6,69-7,15 g/100 hạt trên đất phù sa

nội đồng. Tuy nhiên, ở phương thức gieo hàng NSLT và NSTT đạt giá trị cao nhất ở mật độ 30 cây/m2 (công thức 3), tương ứng với 3,73 và 2,46 tấn/ha trên

đất phù sa ven sông, 3,62 và 2,38 tấn/ha trên đất phù sa nội đồng. Ở phương thức

gieo khóm kết quả nhận được cũng tương tự. Như thế với cả 2 phương thức, mật độ 30 cây/m2 được xem là mật độ tối ưu của ĐX10.

Bảng 3.40. Ảnh hưởng của mật độ đến yếu tố cấu thành năng suất của giống

ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Công thức Hạt/ quả Hạt/ quả Quả/ cây Quả/ cây Đất phù sa ven sông NSLT KL100 (tấn hạt /ha) (g) Đất phù sa nội đồng NSLT KL100 (tấn hạt /ha) (g)

NSTT (tấn /ha) 11,7 6,90 2,87 1,89 NSTT (tấn /ha) 11,6 6,83 2,78 1,85 7,8 7,9 1

2 11,7 11,8 6,95 3,35 2,21 11,6 11,7 6,88 3,25 2,16

3 14,8 11,9 7,07 3,73 2,46 14,6 11,8 7,00 3,62 2,38

4 15,9 12,1 7,15 3,43 2,26 15,8 11,9 7,07 3,33 2,17

5 18,5 12,2 7,23 3,25 2,14 18,3 12,0 7,15 3,15 2,08

6 7,1 11,2 6,76 2,70 1,78 11,0 6,69 2,62 1,74 7,1

7 9,9 11,3 6,83 3,07 2,03 11,1 6,76 2,98 1,97 9,9

8 11,7 11,6 6,90 3,28 2,17 11,7 11,3 6,88 3,18 2,10

9 14,6 11,7 6,97 3,57 2,35 14,7 11,4 6,91 3,46 2,28

10 15,9 11,8 7,05 3,32 2,19 16,1 11,6 6,92 3,23 2,13

CV%

11 16,5 12,1 7,12 2,85 1,88 15,9 11,9 7,03 2,67 1,76

5,3 5,9 4,7 5,2 3,7 6,4 6,1 6,1 5,6 3,6

LSD0,05 1,17 1,18 0,55 0,28 0,13 1,41 1,20 0,72 0,30 0,12

3.3.3. Nghiên cứu phân bón 3.3.3.1. Ảnh hưởng của phân bón đến các yếu tố sinh trưởng

Cây đậu xanh cũng được xem như một nhà máy sản xuất chất hữu cơ mà

nguyên liệu đầu vào của nó chính là những sản phẩm của quá trình quang hợp và

quá trình hấp thu dinh dưỡng từ môi trường đất. Bất cứ một sự thiếu hụt hay rối

loạn nào xẩy ra trong quá trình này đều có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của quá

trình sản xuất vật chất. Tuy nhiên khả năng sản xuất nguồn vật chất này phụ

134

thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, trong đó yếu tố giống đóng vai trò hết sức

quan trọng. Do đó để tìm hiểu vai trò của sự hấp thu dinh dưỡng đối với quá trình

sản xuất chất hữu cơ của giống đậu xanh ĐX10, việc tiến hành nghiên cứu mối

quan hệ giữa các liều lượng phân bón với các yếu tố sinh trưởng có ý nghĩa quan

trọng như một bước khởi đầu của mối quan hệ này.

Bảng 3.41. Ảnh hưởng của phân bón đến sinh trưởng của giống ĐX10

trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Đất phù sa ven sông Đất phù sa nội đồng

Cao cây (cm)

Số cành/ cây

TGST (ngày)

Cao cây (cm)

Số cành/ cây

TGST (ngày)

Công thức

Số ngày ra hoa (ngày) 21

Số ngày ra hoa (ngày) 20

1 53,2 3,5 74 51,6 3,4 73

2 (ĐC) 55,1 18 3,8 76 53,4 3,7 19 75

3 58,3 16 4,0 78 56,3 3,8 17 77

4 62,7 15 4,1 81 60,8 4,0 16 79

5 65,8 15 4,4 84 63,8 4,1 15 82

6 64,9 15 4,0 88 62,9 3,6 15 85

CV%

TB 60,0 17 78,5 3,97 16,67 80,17 58,13 3,77

5,3 5,1 5,5 5,4 5,3 5,1 4,6 4,9

LSD0,05

5,65 0,39 1,60 7,54 5,25 0,31 1,50 7,16

Nghiên cứu ảnh hưởng của 6 liều lượng phân bón đến sự phát triển của

giống ĐX10, kết quả cho thấy: Chiều cao cây và số cành/cây có xu hướng đồng

biến với liều lượng phân bón ở các công thức 1,2, 3, 4, đạt giá trị lớn nhất ở công

thức 5 tương ứng với 65,8 cm và 4,4 cành/cây trên đất phù sa ven sông, 63,8 cm

và 4,1 canh/cây trên đất phù sa nội đồng. Chiều cao cây và số cành/cây có xu

hướng giảm dần ở liều lượng phân bón cao hơn (công thức 6). Thời gan ra hoa có

xu hướng tỷ lệ nghịch với liều lượng phân bón tại các công thức 1,2,3,4 và đạt

giá trị thấp nhất tại công thức 5, 6 với 15 ngày trên cả 2 địa bàn. TGST tỷ lệ

thuận với liều lượng phân bón, biến động từ 74-88 ngày trên đất phù sa ven sông

và 73-85 ngày trên đất phù sa nội đồng. Kết quả trên đây có thể được lý giải bởi

trong một giới hạn nhất định khi liều lượng phân bón tăng lên đã kích thích sự

tăng trưởng cao cây và số cành/cây, nếu liều lượng tăng quá mức sẽ làm ức chế

135

quá trình sinh trưởng của các bộ phận, trong đó có chiều cao cây và số cành/cây.

Liều lượng phân bón tăng lên trong một giới hạn nhất định đã làm thỏa mãn nhu

cầu của sự sinh trưởng, phát triển, do đó thời gian nở hoa được rút ngắn ở các

công thức 5 và 6, nhưng TGST đã đạt giá trị lớn nhất ở công thức 6 (Bảng 3.41).

3.3.3.2. Ảnh hưởng của phân bón đến sự phát triển của bộ lá

Đậu xanh được đánh giá là rất nhạy cảm với các yếu tố phân bón. Liều

lượng phân bón tăng lên trong một giới hạn nhất định đã làm tăng giá trị của

chiều cao cây, số cành, số lá, số đốt/thân, số hoa, số quả/cây (Monjurul et al.,

2013). Đặc biệt liều lượng phân bón trong một phạm vi nhất định cũng tỷ lệ

thuận với DTL và LAI. Tại AVRDC, các nhà khoa học đã xác định DTL và LAI của giống đậu xanh KPS1 đạt giá trị cao nhất tương ứng với 1.320 cm2/cây và 4,23 m2 lá/m2 khi áp dụng chế độ phân bón: 75N + 110 P2O5 + 75 K2O.

Bảng 3.42. Ảnh hưởng của phân bón đến DTL và LAI của giống

ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Công thức

LAI (m2 lá/m2 đất) 2,74

Đất phù sa ven sông LAI DTL (m2 lá/m2 đất) (cm2/cây) 2,88 960,0 Đất phù sa nội đồng DTL (cm2/cây) 913,3 1

2 (ĐC) 1.030,0 3,09 976,6 2,93

3 1.083,3 3,25 1.026,6 3,08

4 1.150,0 3,45 1.093,3 3,28

5 1.223,3 3,67 1.160,0 3,48

6 1.230,0 3,69 1.166,6 3,50

CV%

TB 1.112,8 3,34 1.056,1 3,17

5,5 5,5 5,1 4,8

109,1 0,33 95,8 0,27 LSD0,05

Nghiên cứu ảnh hưởng của 6 liều lượng phân bón đến DTL và LAI trong

thời kỳ nở hoa, kết quả cho thấy: DTL và LAI tỷ lệ thuận với liều lượng phân

bón và đạt giá trị lớn nhất ở công thức 5 và 6. Tại công thức 6, DTL và LAI đạt giá trị tương ứng là 1.230 cm2/cây và 3,69 m2 lá/m2 đất trên đất phù sa ven sông, 1.166,6 cm2/cây và 3,5 m2 lá/m2 đất trên đất phù sa nội đồng. DTL và LAI của

công thức 5 và 6 có sự chênh lệnh không đáng kể và được xem là có giá trị như

136

nhau. Do đó liều lượng phân bón có hiệu quả cao nhất cho sự phát triển của bộ lá

đã thuộc về công thức 5 (Bảng 3.42).

3.3.3.3. Ảnh hưởng của phân bón đến khả năng TLCK

TLCK là một đại lượng phản ánh kết quả tổng hợp của quá trình sinh

trưởng ở mọi giai đoạn phát triển của cây đậu xanh. TLCK luôn được đánh giá là

phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó yếu tố dinh dưỡng từ môi trường đất và yếu

tố phân bón đóng vai trò quan trọng nhất (Natarajan et al., 1988). Nghiên cứu về

vấn đề này, các nhà khoa học Trung Quốc cho rằng TLCKTS cao nhất đã được

ghi nhận với 39,8 g/cây ở thời kỳ thu hoạch trên giống đậu xanh VC1973 A tại

Hồ Bắc trên nền phân bón 90N + 120 P2O5 + 90 K2O. Trong khi những nghiên

cứu tương tự về hiệu lực của phân bón tại Thái Lan trên giống KPS2 được ghi

nhận với TLCKTS đạt 35,9 g/cây ở thời kỳ thu hoạch trên nền phân bón 100 N +

120 P2O5 + 90 K2O.

Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của phân bón đến TLCK được nêu ở bảng

3.43, cho thấy: TLCKTLR có xu hướng tỷ lệ thuận với liều lượng phân bón từ

công thức 1-4 và đạt giá trị cao nhất tại công thức 4 với 27,2 g/cây trên đất phù

sa ven sông và 25,8 g/cây trên đất phù sa nội đồng. Sau đó đã giảm đi ở những

liều lượng phân bón cao hơn trong công thức 5 và 6 trên cả 2 loại đất.

Bảng 3.43. Ảnh hưởng của phân bón đến TLCK của giống ĐX10

trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Đất phù sa ven sông (g/cây) Đất phù sa nội đồng (g/cây)

TLCKTLR TLCKQ TLCKTS TLCKTLR TLCKQ TLCKTS

Công thức

I 18,6 13,5 32,1 17,6 12,8 30,4

II (ĐC) 21,8 15,9 37,7 20,8 15,0 35,8

III 24,2 17,5 41,7 23,0 16,6 39,6

IV 27,2 19,6 46,8 25,8 18,7 44,5

V 25,3 18,3 43,6 24,1 17,4 41,5

VI 24,9 18,0 42,9 23,6 17,1 40,7

CV%

TB 40,8 23,67 17,13 22,48 16,27 38,75

5,3 5,3 4,5 4,9 5,0 4,7

2,24 1,63 3,24 1,95 1,44 3,21 LSD0,05

137

Hình 3.12. Ảnh hưởng của phân bón đến TLCK của giống đậu xanh ĐX10

TLCKQ cũng có xu hướng tỷ lệ thuận với liều lượng phân bón từ công

thức 1-4 và đạt giá trị cao nhất tại công thức 4, sau đó giảm đi ở những liều

lượng cao hơn trong công thức 5 và 6 trên cả 2 loại đất. Do đó TLCKTS cũng tỷ

lệ thuận với liều lượng phân bón và đạt giá trị cao nhất ở công thức 4 với 46,8

g/cây trên đất phù sa ven sông và 44,5 g/cây trên đất phù sa nội đồng.

3.3.3.4. Ảnh hưởng của phân bón đến chống đổ và chống tách quả

Khả năng chống đổ và chống tách quả của một giống đậu xanh trước

những cơn giông, bão hay giá mưa được xem là một yếu tố quan trọng để đánh

giá tính thích ứng của nó với điều kiện môi trường nhiệt đới. Vì vậy những giống

đậu xanh có khả năng chống đổ tốt sẽ được ưu tiên sử dụng trong môi trường

khắc nghiệt này. Thực hiện định hướng nghiên cứu ấy, các nhà khoa học Pakistan

đã nghiên cứu thành công giống đậu xanh triển vọng NM2006 có khả năng chông

đổ tốt (điểm 1) trong điều kiện gió cấp 11-12. Nghiên cứu về vấn đề này, các nhà

khoa học Việt Nam cũng đã chọn tạo thành công giống đậu xanh T135 có khả

năng chống đổ tốt (điểm 1) trong điều kiện gió cấp 11-12. Ngoài phụ thuộc vào

giống, khả năng chống đổ còn phụ thuộc vào mức độ thâm canh, đặc biệt là thâm

canh với liều lượng phân bón cao.

Kết quả nghiên cứu về khả năng chống đổ của giống ĐX10 trên đất phù sa

ven sông cho thấy: giống này có khả năng chống đổ tốt (điểm 1) với mức bón từ

138

công thức 1-5, ở công thức 6 (liều lượng phân bón cao hơn) khả năng chống đổ

đã giảm đi (điểm 2). Nghiên cứu trên đất phù sa nội đồng cũng cho kết quả tương

tự. Liều lượng phân bón khác nhau cũng không làm suy giảm khả năng chống

tách quả của giống ĐX10 trên cả 2 địa bàn nghiên cứu, khả năng chống tách quả

cao (điểm 1) vẫn được duy trì và không phụ thuộc vào liều lượng phân bón.

Bảng 3.44. Ảnh hưởng của phân bón đến tách quả và chống đổ của giống

đậu xanh ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Đất phù sa ven sông Đất phù sa nội đồng

Công thức

1 Chống tách quả (điểm) 1 Chống đổ (điểm) 1 Chống tách quả (điểm) 1 Chống đổ (điểm) 1

2 (ĐC) 1 1 1 1

3 1 1 1 1

4 1 1 1 1

5 1 1 1 1

2 2 1 1

6 3.3.3.5. Ảnh hưởng của phân bón đến khả năng chống chịu sâu bệnh

Trong một giới hạn nhất định, liều lượng phân bón tăng lên thúc đẩy khả

năng sinh trưởng, đồng thời cũng làm tăng nguồn thức ăn hay nguồn ký chủ cho

đa số các loài sâu bệnh hại. Hầu hết các thử nghiệm về phân bón tại AVRDC đều

thừa nhận rằng sự gia tăng hàm lượng đạm và các chất kích thích sinh trưởng đều

làm tăng số lượng và mức độ gây hại của các loài sâu ăn lá trên cây đậu xanh ở

khu vực Đông Nam Á.

Kết quả nghiên cứu khả năng nhiễm sâu bệnh của giống ĐX10 với 6 công

thức bón phân cho thấy: Trong phạm vi liều lượng phân bón tăng dần từ công

thức 1-4, giống đậu xanh ĐX10 vẫn duy trì khả năng kháng cao (điểm 1) đối với

sâu đục quả, sâu cuốn lá, bệnh MYMV và bệnh CLS. Khi liều lượng phân bón

tăng cao ở công thức 5-6, khả năng chống chịu đã suy giảm đối với sâu đục quả,

sâu cuốn lá và bệnh CLS với mức kháng trung bình (điểm 2), tuy nhiên vẫn

kháng cao (điểm 1) với bệnh MYMV (Bảng 3.45).

139

Bảng 3.45. Ảnh hưởng của phân bón đến mức nhiễm sâu bệnh của giống

ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Đất phù sa ven sông Đất phù sa nội đồng

Công thức MYMV CLS MYMV CLS

Sâu đục quả 1 Sâu cuốn lá 1 1 Sâu đục quả 1 Sâu cuốn lá 1 1 1 1

1 1 1 1 1 1 1 1

1 2 (ĐC) 3 1 1 1 1 1 1 1 1

4 1 1 1 1 1 1 1 1

5 2 2 1 2 2 1 2 2

6 2 1 2 2 2 2 2

1 3.3.3.6. Ảnh hưởng của phân bón đến năng suất

Năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất là kết quả của quá trình tổng

hợp và chuyển hóa từ vật chất vô cơ thành chất hữu cơ có giá trị dinh dưỡng cao

(Mohammadzadeh et al., 2011). Tuy nhiên khả năng và quy mô của sự chuyển

hóa ấy lại phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố kiểu gen, đất đai, phân

bón, mùa vụ và vùng sinh thái.

Bảng 3.46. Ảnh hưởng của phân bón đến yếu tố cấu thành năng suất của

giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Công thức

NSTT (tấn /ha)

Đất phù sa ven sông NSLT KL100 (tấn hạt /ha) (g) Đất phù sa nội đồng NSLT KL100 (tấn hạt /ha) (g) Số hạt/ quả

NSTT Số (tấn hạt/ /ha) quả 11,0 6,65 2,17 1,50

Số Số quả/ quả/ cây cây 10,1 11,2 6,72 2,27 1,62 9,9 1

2 (ĐC) 11,0 11,6 6,78 2,60 1,85 10,5 11,5 6,71 2,44 1,71

12,1 11,8 6,88 2,95 2,12 11,7 11,6 6,81 2,77 1,92 3

13,2 11,9 7,02 3,30 2,36 12,7 11,7 6,95 3,10 2,15 4

14,0 12,2 7,16 3,67 2,59 13,6 11,9 7,09 3,45 2,45 5

13,3 12,0 7,08 3,41 2,33 13,0 11,8 7,00 3,21 2,20 6

4,6 4,9 4,5 4,8 4,8 5,3 5,1 5,4 5,0 4,3

CV% LSD0,05

1,00 1,03 0,55 0,26 0,18 1,12 1,06 0,66 0,26 0,15 Kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng của phân bón đến năng suất giống

ĐX10 thấy rằng: Liều lượng phân bón khác nhau có ảnh hưởng rõ rệt đến các chỉ

140

tiêu số quả/cây, số hạt/quả, khối lượng 100 hạt, NSLT và NSTT. Trong giới hạn

của các nền phân bón từ công thức 1 đến 5, khi liều lượng tăng lên thì các chỉ

tiêu trên có xu hướng tăng dần và đạt lớn nhất ở công thức 5 (tương ứng với 14,0

quả/cây; 12,2 hạt/quả; 7,16 g/100 hat; 3,67 tấn/ha và 2,59 tấn/ha trên đất phù sa

ven sông, 13,6 quả/cây; 11,9 hạt/quả; 7,09 g/100 hạt, 3,45 tấn/ha và 2,45 tấn/ha

trên đất phù sa nội đồng). Liều lượng phân bón tăng cao ở công thức 6 được xem

là quá mức do đã làm giảm các yếu tố cấu thành năng suất cũng như NSLT và

NSTT trên đất phù sa ven sông và đất phù sa nội đồng. Như vậy, liều lượng phân

bón ở công thức số 5 cho năng suất cũng như các chỉ tiêu về yếu tố cấu thành

năng suất là lớn nhất, đây là liều bón tối đa về kỹ thuật (70 kg N, 105 kg P2O5,

105 kg K2O và 1000 kg phân hữu cơ vi sinh Sông Gianh cho 1 ha).

Bảng 3.47. Phân tích hiệu quả kinh tế công thức bón phân cho giống đậu

xanh ĐX 10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Công thức thí nghiệm Hạng mục 1 3 4 5 6

2 (ĐC) Trên đất phù sa ven sông

48,60 55,50 63,60 70,80 77,70 69,90

Tổng chi phí (triệu đồng/ha) 24,85 26,40 27,75 28,48 29,21 29,94 Tổng giá trị sản xuất (triệu đồng/ha) Lãi thuần (triệu đồng/ha) 23,75 29,10 35,85 42,32 48,49 39,96

MBCR (lần) 3,45 5,00 6,36 6,90 3,07

MRR (%) 888 845 -1 170

Trên đất phù sa nội đồng

45,00 51,30 57,60 64,50 73,50 66,00

Tổng chi phí (triệu đồng/ha) 24,85 26,70 27,75 28,48 29,21 29,94 Tổng giá trị sản xuất (triệu đồng/ha) Lãi thuần (triệu đồng/ha) 20,15 24,60 29,85 36,02 44,29 36,06

MBCR (lần) 2,41 4,99 6,42 7,84 3,54

MRR (%) 1133 847

-1129 Hiệu quả kinh tế là phạm trù phản ánh chất lượng của các hoạt động kinh

tế. Hiệu quả kinh tế biểu hiện sự tập trung phát triển theo chiều sâu, phản ánh

trình độ khai thác của các nguồn lực kinh tế và chi phí các nguồn lực trong quá

trình sản xuất (Phạm Vân Đình và Đỗ Kim Chung, 1997). Kết quả phân tích hiệu

141

quả kinh tế trình bày tại bảng 3.47 cho thấy: Trong các công thức thí nghiệm, khi

tăng lượng phân bón, lãi thuần cũng tăng lên và đạt giá trị cao nhất ở công thức

số 5, sau đó lại giảm ở công thức số 6 (biến động tương tự như NSTT). MBCR

của công thức số 1 so với công thức số 2 (đối chứng) đạt 3,45 lần, tuy nhiên lợi

nhuận thấp hơn khác biệt nên không khai thác tốt sức sản xuất của đất. Trong các

công thức số 3, số 4, số 5 và số 6 thì giá trị MBCR của công thức số 5 là lớn nhất

(đạt 6,9 lần trên đất phù sa ven sông và 7,84 lần trên đất phù sa nội đồng). Với

mức lợi nhuận như vậy, công thức số 5 dễ được chấp nhận và tối ưu hơn cả. Đây

cũng chính là cơ sở góp phần khẳng định tính khả thi của mức bón phân ở công

thức số 5.

3.3.4. Nghiên cứu duy trì độ ẩm đất bằng chế phẩm vi sinh vật

3.3.4.1. Ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật đến độ ẩm đất

Độ ẩm đất phụ thuộc vào lượng mưa là đặc tính chủ yếu của vùng nông

nghiệp nước trời. Do đó sau một thời gian dài không mưa, độ ẩm đất trở nên cạn

kiệt là nguyên nhân gây ra tình trạng hạn hán, làm giảm năng suất, chất lượng đối

với hầu hết các loài cây trồng. Trong điều kiện biến đổi khí hậu, sự khô hạn đã và

đang diễn ra trên quy mô lớn ở khắp các châu lục. Nghiên cứu sản xuất và phát

triển những chế phẩm vi sinh vật để duy trì và cải thiện độ ẩm đất trong vùng khô

hạn đang được xem là một giải pháp khả thi và quan trọng. Chế phẩm

Trichoderma, nitragin và lipomycin là những chế phẩm vi sinh vật đã được áp

dụng khá phổ biến cho vùng nông nghiệp nước trời ở nhiều nước trên thế giới.

Các sản phẩm này cũng đang được thử nghiệm và phát triển ở nước ta.

Nghiên cứu thử nghiệm 5 công thức với 3 chế phẩm trichoderma, nitragin

và lipomycin, xác định độ ẩm đất sau trồng 30, 50 và 70 ngày, kết quả cho thấy:

Trên đất phù sa ven sông các chế phẩm đã duy trì độ ẩm đất, biến động từ 37-

67%, trung bình 54,8% sau trồng 30 ngày; 45-71%, trung bình 60,8% sau trồng

50 ngày và 52-76%, trung bình 66% sau trồng 70 ngày. Trên đất phù sa nội đồng

các chế phẩm cũng đã làm tăng độ ẩm đất, biến động từ 35-64%, trung bình

52,4% sau trồng 30 ngày; 42-67%, trung bình 57,6% sau trồng 50 ngày và 5-

72%, trung bình 62,8% sau trồng 70 ngày.

142

Bảng 3.48. Ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật qua các thời kỳ sinh trưởng

giống ĐX10 đến độ ẩm đất trong điều kiện nhà lưới tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Độ ẩm đất (%)

Đất phù sa ven sông Đất phù sa nội đồng

Chế phẩm vi sinh vật TB TB 70 ngày

Không (ĐC) 30 ngày 37 50 ngày 45 70 ngày 52 30 ngày 35 50 ngày 42 50 43,67 44,67

Trichoderma 53 60 64 50 57 61 57,71 59,00

Nitragin 55 62 66 53 59 63 59,86 61,00

62 66 72 60 63 68 65,38 66,67

67 71 76 64 67 72 69,76 71,33 Lipomycin Nitragin + Lipomycin

Trung bình 54,8 60,8 66,0 60,53 52,4 57,6 62,8 59,28

4,8 4,9 4,2 4,8 5,1 4,8

4,76 5,38 5,09 4,56 5,32 5,50 CV5% LSD0,05

Kết quả tổng hợp các thời kỳ sinh trưởng cho thấy dưới tác động của các

chế phẩm trichoderma, nitragin, lipomycin và hỗn hợp nitragin với lipomycin, độ

ẩm đất đã được cải thiện đáng kể, tương ứng với 59; 61; 66,67 và 71,33% so với

đối chứng là 44,67% trên đất phù sa ven sông; trên đất phù sa nội đồng cũng cho

kết quả tương tự. Như thế trong điều kiện không xử lý chế phẩm vi sinh vật, độ

ẩm đất sau trồng 30 - 50 ngày được đánh giá là bắt đầu thời kỳ khô hạn. Tuy

nhiên sau trồng 70 ngày độ ẩm đất có xu hướng được cải thiện do bộ lá bao phủ

mặt đất đã làm giảm sự bốc thoát hơi nước (Bảng 3.48).

3.3.4.2. Ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật đến các yếu tố sinh trưởng

Khô hạn được xem là một yếu tố hạn chế lớn nhất đối với đậu xanh, sự

khô hạn ảnh hưởng đến toàn diện các quá trình sinh trưởng, phát triển của cây

đậu xanh. Sử dụng chế phẩm vi sinh vật là một giải pháp mới nhất góp phần giữ

nước, duy trì độ ẩm đất và làm giảm tác hại đối với cây trồng do sự khô hạn gây

ra. Tuy nhiên sử dụng chủng loại vi sinh vật nào làm tăng khả năng sinh trưởng,

143

hiện vẫn còn là một vấn đề khá mới mẻ ở nước ta đặc biệt là đối với những vùng

nông nghiệp nước trời.

Bảng 3.49. Ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật đất đến sự phát triển của

giống ĐX10 trong điều kiện nhà lưới tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Đất phù sa ven sông Đất phù sa nội đồng

Chế phẩm vi sinh vật TGST (ngày) TGST (ngày) Cao cây (cm) Số cành/ cây Cao cây (cm) Số cành/ cây

Thời gian nở hoa (ngày) 25 46,5 1,8 69 Thời gian nở hoa (ngày) 24 71 Không (ĐC) 48,8 2,1

50,5 2,6 23 73 22 74 Trichoderma 53,2 2,8

53,2 2,8 20 74 19 76 Nitragin 56,0 3,1

56,7 3,3 18 76 17 78 59,6 3,5

60,0 3,6 16 79 15 81 63,0 3,8 Lipomycin Nitragin + Lipomycin

76 Trung bình 56,12 3,06 19,4 53,38 2,82 20,4 74,2

4,9 4,8 4,5 4,9 4,8 4,8 4,9 4,9

0,25 1,75 0,25 1,81 4,90 4,69 6,67 CV5% LSD0,05

6,76 Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật đến sinh trưởng

giống ĐX10 nêu ở bảng 3.49 cho thấy: Tất cả các chế phẩm vi sinh vật đã có tác

dụng làm tăng khả năng sinh trưởng thông qua việc duy trì độ ẩm đất. Trong đó

hỗn hợp Nitragin và Lipomycyn có tác dụng cao nhất về sinh trưởng cao cây, số

cành/cây tương ứng với 63 cm và 3,8 cành/cây trên đất phù sa ven sông, 60 cm

và 3,6 cành/cây trên đất phù sa nội đồng, đồng thời cũng rút ngắn thời gian nở

hoa với 15 ngày trên đất phù sa ven sông và 16 ngày trên đất phù sa nội đồng,

nhưng hỗn hợp này cũng kéo dài TGST trên cả hai loại đất phù sa ven sông và

đất phù sa nội đồng tương ứng với 81 và 79 ngày.

3.3.4.3. Ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật đến năng suất

Một số loại chế phẩm vi sinh vật đã được nghiên cứu và sử dụng giúp cây

trồng sinh trưởng thuận lợi và chống chịu với điều kiện môi trường bất thuận.

Nitragin là một chế phẩm vi sinh vật với sự tham gia của vi khuẩn cố định đạm

từ ni tơ phân tử tồn tại trong không khí và trong môi trường đất. Tuy nhiên quá

trình cố định đạm chỉ được thực hiện khi có sự cộng sinh với cây họ đậu với hoạt

144

tính Nitrozenaza. Mối quan hệ đặc biệt này gọi là quan hệ cộng sinh trong tự

nhiên. Năm 1886, Hellriegel và Uynfac đã khám phá ra bản chất của quá trình cố

định nitơ phân tử. Họ đã chứng minh được khả năng của cây họ đậu lấy được

nitơ khí quyển là nhờ vi khuẩn nốt sần sống ở vùng rễ cây họ đậu với tên gọi là

Rhizobium. Do đó sử dụng phân Nitragin có chứa Rhizobium sẽ làm tăng khả

năng cố định đạm, thúc đẩy quá trình sinh trưởng và chống chịu của cây đậu

xanh đặc biệt là trong điều kiện khô hạn. Ở nước ta trong những năm gần đây

Viện Công nghệ Sinh học thuộc Viện hàn lâm khoa học Việt Nam đã phân lập

được một bộ giống vi sinh vật có khả năng sinh màng nhày giữ ẩm cho đất với

tên gọi là Lipomycin-M từ vi sinh vật sinh màng nhày Lipomyces starkeyi PT7.1.

Chủng này được phân lập từ vùng đất trống đồi trọc ở huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú

Thọ có ưu điểm là có khả năng tạo màng nhầy trong điều kiện đất khô hạn và

sinh trưởng ở nhiệt độ cao, đặc biệt hỗ trợ tốt cho việc phủ xanh đất trống đồi

trọc. Trong điều kiện không mưa, nấm men sinh trưởng chậm và có thể tồn tại

suốt mùa khô dưới dạng nang bào tử. Khi mùa mưa đến, bào tử nảy chồi và sinh

sôi nảy nở tạo màng nhày có tác dụng làm giảm sự bốc thoát hơi nước, tăng khả

năng giữ nước của đất, duy trì độ ẩm cho đất trong điều kiện địa hình không có

nước tưới thời gian dài, góp phần nâng cao tỷ lệ sống của cây trồng. Trong

những năm gần đây việc sử dụng các chế phẩm sinh học để duy trì và cải thiện

độ ẩm đất cho những vùng khô hạn đã được ứng dụng và mang lại hiệu quả cao ở

nhiều quốc gia trên thế giới như Ấn Độ, Trung Quốc, Hàn Quốc, Thái Lan,...

Tìm kiếm những giải pháp làm tăng khả năng giữ nước cho đất ở vùng nước trời

ở Hà Nội, thông qua sử dụng các chế phẩm sinh học có ý nghĩa thiết thực.

Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật đất đến năng suất

của giống ĐX10 cho thấy: Trên đất phù sa ven sông số quả/cây giữa các công

thức biến động từ 12,0-14,2 quả/cây, số hạt/quả11,5-12,3 hạt/quả, khối lượng

trăm hạt từ 6,73-7,12 g/100 hạt, NSLT từ 2,79-3,72 tấn/ha, NSTT từ 1,90-2,51

tấn/ha. Trên đất phù sa nội đồng số quả/cây giữa các công thức biến động từ

11,6-13,9 quả/cây, số hạt/quả 11,4-12,0 hạt/quả, khối lượng trăm hạt từ 6,67-7,05

g/100 hạt, NSLT từ 2,65-3,52 tấn/ha, NSTT từ 1,82-2,40 tấn/ha. Trên cơ sở đánh

145

giá tổng hợp các kết quả nêu trên, hỗn hợp chế phẩm Nitragin và Lipomycin đã

có hiệu lực cao nhất về năng suất thực thu trên đất phù sa ven sông và đất phù sa

nội đồng, tương ứng với 2,51 và 2,40 tấn/ha đồng thời được xem là cao hơn một

cách có ý nghĩa so với đối chứng (Bảng 3.50).

Bảng 3.50. Ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật đất đến yếu tố cấu thành

năng suất của giống ĐX10 trong điều kiện nhà lưới tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Chế phẩm vi sinh vật

NSTT (tấn /ha)

Đất phù sa ven sông NSLT KL100 (tấn hạt /ha) (g) Đất phù sa nội đồng NSLT KL100 (tấn hạt /ha) (g) Số hạt/ quả Số quả/ cây Số quả/ cây Số hạt/ quả

12,0 11,5 6,73 2,79 1,90 11,6 11,4 6,67 2,65 1,82

Không xử lý (ĐC) Trichoderma 12,1 11,7 6,78 2,88 2,00 11,8 11,6 6,72 2,75 1,89

Nitragin 12,8 11,9 6,96 3,19 2,26 12,5 11,8 6,89 3,05 2,10

13,4 12,0 7,00 3,35 2,30 12,9 11,9 6,95 3,20 2,17

14,2 12,3 7,12 3,72 2,51 13,9 12,0 7,05 3,52 2,40

4,5 4,5 4,8 4,9 3,4 4,5 5,3 5,0 4,9 6,7

1,06 0,98 0,61 0,28 0,14 1,02 1,13 0,63 0,27 0,26 Lipomycin Nitragin + Lipomycin CV% LSD0,05

3.3.5. Nghiên cứu kỹ thuật che phủ mặt luống

3.3.5.1. Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến các yếu tố sinh trưởng

Sau khi được gieo trồng, cây đậu xanh bắt đầu một thời kỳ sinh trưởng

mới gắn liền với sự cạnh tranh gay gắt với cỏ dại về dinh dưỡng, nước, ánh

sáng,... Ngoài ra sau khi trồng, đậu xanh sinh trưởng trong điều kiện khó khăn về

dinh dưỡng và độ ẩm đất do quá trình bốc thoát hơi nước mặt đất và rửa trôi dinh

dưỡng từ môi trường đất liên tục diễn ra dưới tác động của điều kiện môi trường

tự nhiên (Majnoun and Lalinia., 2013). Trên thực tế kỹ thuật che phủ mặt luống

đã được áp dụng có hiệu quả cao trên nhiều đối tượng cây trồng. Trong điều kiện

của Hà Nội, vật liệu che phủ được đánh giá là khá đa dạng, bao gồm cả vật liệu

có nguồn gốc sinh học và phi sinh học.

Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của việc che phủ đến khả năng sinh trưởng

của giống ĐX10 cho thấy: Các vật liệu che phủ đã làm tăng khả năng sinh trưởng

146

một cách đáng kể so với đối chứng. Trên đất phù sa ven sông, chiều cao cây biến

động từ 61,9-65 cm (đối chứng là 53,6 cm), mỗi cây có 3,7-4,2 cành (đối chứng

là 2,7 cành). Trên đất phù sa nội đồng, chiều cao cây biến động từ 59-63,5 cm

(đối chứng là 51 cm), mỗi cây có 3,6-3,9 cành (đối chứng là 2,5 cành). Thời gian

sinh trưởng đều kéo dài hơn đối chứng ở cả 2 địa bàn nghiên cứu (Bảng 3.51).

Qua đó thấy rằng: các loại vật liệu che phủ đã làm tăng khả năng sinh trưởng

chiều cao cây, số cành/cây thông qua việc duy trì độ ẩm đất, ngăn ngừa cỏ dại,

chống thất thoát dinh dưỡng. Do đó sử dụng một trong các vật liệu: rơm rạ, thân

lá lạc hoặc nilon để che phủ mặt luống đậu xanh là một giải pháp quan trọng

trong canh tác đậu xanh ở Hà Nội.

Bảng 3.51. Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến một số chỉ tiêu sinh trưởng

của giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Công thức che phủ

TGST (ngày) 78

Cao cây (cm) 53,6

TGST (ngày) 76

Cao cây (cm) 51,0

Không che (ĐC) Đất phù sa ven sông Số cành/ cây 2,7 Đất phù sa nội đồng Số cành/ cây 2,5

Rơm rạ 61,9 3,9 82 59,0 3,6 80

Thân lá lạc 63,6 4,2 85 61,6 3,9 82

Nilon 65,0 3,7 83 63,5 3,6 81

82 58,78 Trung bình 61,03 3,63 3,4 80

4,9 3,0 4,6 4,5 4,6 2,8

0,31 5,62 4,70 0,30 4,16

CV% 5,14 LSD0,05 3.3.5.2. Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến TLCK

Mối quan hệ giữa vật liệu che phủ với TLCK thực chất là quan hệ giữa

che phủ với khả năng giữ nước và dinh dưỡng trong đất, khả năng kiểm soát

nhiệt độ, cỏ dại, gió, mưa và sâu bệnh. Trong điều kiện môi trường nhiệt đới, che

phủ được xem là một biện pháp tích cực đối với hầu hết các loài cây trồng cạn

thông qua khả năng giữ nước, dinh dưỡng, chống xói mòn và hạn chế cỏ dại

(Mondal et al., 2011b). Những thử nghiệm che phủ bằng rơm rạ, vỏ trấu, vỏ lạc,

cành lá khô, ni lon đã được thực nghiệm tại Banglades với kết quả là làm tăng

30-50% sản lượng chất khô so với không che phủ (Naseem et al., 1997).

Nghiên cứu ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến TLCK của giống ĐX10,

147

kết quả cho thấy: Trên đất phù sa ven sông LCKTLR giữa các công thức biến

động từ 22,0-28,0 g/cây, trung bình là 26,1 g/cây, TLCKQ từ 15,8-22,7 g/cây,

trung bình là 19,48 g/cây, TLCKTS từ 37,8-50,7 g/cây, trung bình là 45,58g/cây.

Trên đất phù sa nội đồng TLCKTLR biến động từ 21,0-26,0 g/cây, trung bình là

24,7 g/cây, TLCKQ từ 15,0-21,8 g/cây, trung bình là 18,13 g/cây, TLCKTS từ

36,0-47,8 g/cây, trung bình là 42,83 g/cây (Bảng 3.52).

Bảng 3.52. Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến TLCK của giống ĐX10 trên

đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Đất phù sa ven sông (g/cây) Đất phù sa nội đồng (g/cây)

TLCKTLR TLCKQ TLCKTS TLCKTLR TLCKQ TLC KTS

22,0

15,8

37,8

21,0

15,0

36,0

Công thức che phủ

27,7

20,1

47,8

26,0

19,0

45,0

Không che (ĐC)

28,0

22,7

50,7

26,0

21,8

47,8

Rơm rạ

26,7

19,3

46,0

25,8

16,7

42,5

Dây lạc

26,1

19,5

45,6

24,7

18,1

42,8

Nilon

4,9

4,8

3,1

4,9

5,0

2,8

5,60

0,33

4,76

5,43

0,32

4,25

Trung bình

CV% LSD0,05

Kết quả này cũng cho thấy tất cả các vật liệu che phủ đều làm tăng

TLCKTLR, TLCKQ và TLCKTS so với không che phủ, trong đó che phủ bằng

dây lạc có giá trị cao nhất và đã làm tăng trên 30% so với đối chứng (hình 3.13).

Hình 3.13. Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến TLCK của giống ĐX10

148

3.3.5.3. Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến năng suất

Vật liệu che phủ được đánh giá là đã làm tăng năng suất 20-40% trên cây

đậu xanh ở nhiều nước trên thế giới, trong đó tại Trung Quốc là 30%, tại Ấn Độ

là 38%. Năng suất tăng lên đã được lý giải bởi 2 quá trình có tương quan chặt chẽ

với nhau. Quá trình thứ nhất là các vật liệu che phủ đã làm giảm tối đa sự thất

thoát hơi nước, dinh dưỡng, nhiệt độ trong môi trường đất cũng như hạn chế

được sự phát sinh gây hại của nhiều loài cỏ dại và sâu bệnh (Mohammadi.,

2012). Quá trình thứ hai chính là hệ quả của quá trình thứ nhất đó là những lợi

ích của việc che phủ đối với môi trường đất đã làm tăng khả năng sinh trưởng,

phát triển, chống chịu để đưa đến kết quả cuối cùng của hai quá trình này chính

là đã làm tăng tiến các yếu tố năng suất và năng suất đậu xanh (Nabizade et al.,

2011).

Bảng 3.53. Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đất đến yếu tố cấu thành năng

suất của ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Đất phù sa ven sông Đất phù sa nội đồng

KL100 hạt (g)

NSLT (tấn/ ha)

NSTT (tấn/ ha)

KL100 hạt (g)

NSLT (tấn/ ha)

NSTT (tấn/ ha)

Công thức che phủ Số quả/ cây Số hạt/ quả Số quả/ cây Số hạt/ quả

11,5 11,6 6,66 2,67 2,00 11,0 11,5 6,59 2,50 1,87

Không che (ĐC) Rơm rạ 13,3 12,0 7,02 3,38 2,53 12,9 11,8 6,95 3,18 2,40

Dây lạc 14,7 12,3 7,11 3,87 2,91 14,3 12,0 7,03 3,64 2,75

Nilon 13,3 11,8 6,87 3,25 2,45 12,7 11,7 6,81 3,05 2,32

4,5 5,0 5,0 4,8 2,5 4,9 4,7 5,1 4,7 5,1

CV% LSD0,05

1,12 1,12 0,66 0,30 0,12 1,18 1,05 0,66 0,27 0,24 Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến năng suất giống

ĐX10 được trình bày ở bảng 3.53 và thấy rằng: Trên đất phù sa ven sông, biến

động giữa các vật liệu che phủ về: số quả/cây từ 11,5-14,7 quả/cây, trung bình

13,2 quả/cây; số hạt/quả từ 11,6-12,3 hạt/quả, trung bình 11,93 hạt/quả; khối

lượng trăm hạt từ 6,66-7,11 g/100 hạt, trung bình 6,92 g/100 hạt; NSLT từ 2,67-

3,87 tấn/ha, trung bình 3,29 tấn/ha; NSTT từ 2,0 -2,91 tấn/ha, trung bình 2,47

tấn/ha. Trên đất phù sa nội đồng giữa các vật liệu che phủ có biến động: số

149

quả/cây từ 11,0-14,3 quả/cây, trung bình 12,73 quả/cây; số hạt/quả từ 11,5-12,0

hạt/quả, trung bình 11,75 hạt/quả; khối lượng trăm hạt từ 6,59-7,03 g/100 hạt,

trung bình 6,85 g/100 hạt; NSLT từ 2,50-3,64 tấn/ha, trung bình 3,09 tấn/ha;

NSTT từ 1,87-2,75 tấn/ha, trung bình 2,34 tấn/ha. Như thế tất cả các vật liệu che

phủ đã làm tăng năng suất một cách có ý nghĩa so với không che phủ, trong đó

che phủ bằng dây lạc được xem là có giá trị cao nhất với năng suất thực thu đạt

2,91 tấn/ha trên đất phù sa ven sông và 2,75 tấn/ha trên đất phù sa nội đồng.

3.3.6. Nghiên cứu xác định chất điều tiết ra hoa, quả và chín tập trung

Ethrel và ADHS là những chất có vai trò điều tiết sự ra hoa trên nhiều loại

cây trồng, bao gồm cả cây đậu xanh. Nghiên cứu ảnh hưởng của Ethrel và ADHS

với nồng độ khác nhau trên giống ĐX10, kết quả cho thấy: Các công thức sử

dụng chất điều tiết sinh trưởng chỉ thu hái 1 lần, thời gian nở hoa ngắn hơn và

năng suất thực thu cao hơn công thức đối chứng.

Bảng 3.54. Ảnh hưởng của chất điều tiết sinh trưởng đến đặc điểm nông học

của ĐX10 trên đất phù sa ven sông và nội đồng tại Hà Nội, vụ Hè 2014

Hàm lượng chất điều tiết (ppm) NSTT (tấn/ha) NSTT (tấn/ha)

Đất phù sa ven sông Số lần thu (lần) 2 Thời gian ra hoa (ngày) 22 Đất phù sa nội đồng Số lần thu (lần) 2 Thời gian ra hoa (ngày) 23 1,65 1,57 Nước (ĐC)

15 1,76 1 16 1,69 1 Ethrel 500

14 1,93 1 15 1,88 1 Ethrel 1000

13 2,25 1 14 2,15 1 Ethrel 1500

12 2,11 1 13 2,00 1 Ethrel 2000

16 1,85 1 17 1,69 1 ADHS 500

15 2,09 1 16 1,95 1 ADHS 1000

14 2,18 1 15 2,11 1 ADHS 1500

13 1,94 1 14 1,85 1 ADHS 2000

5,4 3,5 5,6 5,1

0,17 1,38 1,51 CV% LSD0,05

0,12 Nồng độ khác nhau của Ethrel và ADHS đã xúc tiến ra hoa khá tập trung,

do đó số lần thu hái chỉ tiến hành 1 lần duy nhất, trong khí không xử lý là 2 lần.

150

Ngoài tác dụng rút ngắn thời gian nở hoa, các chế phẩm điều tiết sinh trưởng còn

làm tăng năng suất, trong đó sử dụng Ethrel 1500 được xem là có ý nghĩa lớn

nhất với 2,25 tấn/ha trên đất phù sa ven sông và 2,15 tấn/ha trên đất phù sa nội

đồng, tăng >30% so với đối chứng (Bảng 3.54).

3.3.7. Nghiên cứu mô hình giống đậu xanh cho vùng nước trời

3.3.7.1. Hệ thống cây trồng và các yếu tố kỹ thuật trong mô hình

Ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất là một hoạt động quan trọng, đòi

hỏi phải tuân thủ theo trình tự nhất định trong hệ thống nghiên cứu và phát triển

cây trồng. Sự khác nhau giữa điều kiện nghiên cứu và điều kiện sản xuất chủ yếu

là về quy mô diện tích. Quy mô diện tích càng lớn, khả năng thực thi và kiểm

soát càng khó khăn hơn (Lê Thị Nghệ và CS., 2006). Ngoài ra, quy mô sản xuất

càng lớn, phạm vi không gian càng mở rộng, các yếu tố môi trường càng có

nhiều thay đổi và phức tạp hơn so với những hiểu biết trước đó. Nếu không có

một thử nghiệm, thăm dò, đánh giá và tìm hiểu thông qua việc mở rộng quy mô

áp dụng dưới các hình thức luân, xen canh khác nhau, người sản xuất sẽ không

nhận được những kết quả như mong muốn (Satyanarayana et al., 1994).

Mô hình thử nghiệm giống đậu xanh chịu hạn cho vùng nước trời tại Hà

Nội được xây dựng trên cơ sở kế thừa các công thức luân canh của địa phương

kết hợp với việc áp dụng giống đậu xanh mới ĐX10 và kỹ thuật canh tác mới.

Các yếu tố kỹ thuật chính được áp dụng trong mô hình luân canh được trình bày

tại Bảng 3.55.

Trong đó các công thức luân canh được áp dụng đồng thời trên cả 2 loại

đất phù sa ven sông và phù sa nội đồng trong vùng nước trời (không chủ động

tưới). Mô hình luân canh gồm 4 công thức liên quan đến ngô, lạc, đậu xanh và cowpea, quy mô 1.000 m2/mô hình, được thực hiện trên đất phù sa ven sông tại

xã Tự Nhiên, huyện Thường Tín, Hà Nội và trên đất phù sa nội đồng tại xã An

Khánh, huyện Hoài Đức, Hà Nội trong năm 2015. Nội dung các công thức được

cụ thể hóa như sau:

(I) Đậu xanh Xuân ĐX10 + Ngô Hè Thu + Ngô Thu Đông;

(II) Lạc Xuân + Đậu xanh Hè ĐX10 + Ngô Thu Đông;

151

(III) Đậu xanh Xuân V123 + Ngô Hè Thu + Ngô Thu Đông (đối chứng);

(IV) Đậu Cowpea Xuân + Đậu xanh Hè ĐX10 + Ngô Thu Đông.

Bảng 3.55. Các yếu tố kỹ thuật trong mô hình luân canh giống đậu xanh triển

vọng trên đất phù sa ven sông và phù sa nội đồng tại Hà Nội năm 2015

Chỉ tiêu

Công thức luân canh trên vùng nước trời IV

III (ĐC)

II

I

1000 1000 1000 1000

Quy mô (m2) Giống áp dụng ĐX10 ĐX10 V123 ĐX10

Thời vụ gieo trồng 1/3 15/6 1/3 15/6

Mật độ gieo trồng (cây/m2) 30 30 30 30

Phân bón (kg/ha)

N:P2O5:K2O: hữu cơ vi sinh Sông Gianh Vật liệu che phủ 70:105:105: 1000 Dây lạc 70:105:105: 1000 Dây lạc 70:105:105: 1000 0 70:105:105: 1000 Dây lạc

Chế phẩm xử lý đất 0

Chất điều tiết sinh trưởng 0 Nitragin + Lipomycin Ethrel 1500 Nitragin + Lipomycin Ethrel 1500 Nitragin + Lipomycin Ethrel 1500

3.3.7.2. Kết quả xây dựng và đánh giá mô hình

Kết quả phân tích hiệu quả kinh tế sản xuất đậu xanh trong vụ Xuân và vụ

Hè theo các công thức luân canh được trình bày ở bảng 3.56 cho thấy: Trong

điều kiện áp dụng giống mới và kỹ thuật mới, sản xuất đậu xanh trong tất cả các

công thức luân canh (mô hình I, II và IV) đều mang lại hiệu quả cao hơn đối

chứng (mô hình số III) từ 53,3-122,0% trên đất phù sa ven sông và từ 56,1-

114,8% trên đất phù sa nội đồng.

Kết quả này cho thấy giống ĐX10 và kỹ thuật canh tác mới đã thể hiện sự

vượt trội về khả năng sinh trưởng, chống chịu hạn so với giống đối chứng V123

và kỹ thuật canh tác truyền thống. Điều này đã được minh chứng tại công thức I

với năng suất của giống ĐX10 đạt 2,27 tấn/ha trên đất phù sa ven sông và 2,2

tấn/ha trên đất phù sa nội đồng, trong khi giống V123 (công thức III) chỉ đạt 1,52

tấn/ha trên đất phù sa ven sông và 1,46 tấn/ha trên đất phù sa nội đồng. Bởi vậy,

so sánh với công thức III thì công thức I đã cho lợi nhuận tăng 53,3% và MBRC

152

đạt 1,53 lần trên đất phù sa ven sông; lợi nhuận tăng 56,1% và MBCR đạt 1,49

lần trên đất phù sa nội đồng. Vụ Hè ít bị ảnh hưởng của khô hạn, gieo trồng

giống ĐX10 cùng biện pháp canh tác mới cho năng suất khá cao, đạt 2,78-2,85

tấn/ha trên đất phù sa ven sông và 2,55-2,66 tấn/ha trên đất phù sa nội đồng. Kết

quả này cũng cho thấy sự vượt trội đáng kể về hiệu quả kinh tế của giống và kỹ

thuật canh tác mới so với canh tác truyền thống trên cả 2 loại đất trong vùng

nước trời ở Hà Nội.

Bảng 3.56. Phân tích hiệu quả kinh tế mô hình giống đậu xanh trên đất phù

sa ven sông và phù sa nội đồng tại Hà Nội năm 2015

Mô hình luân canh TT Hạng mục 1 2 4

3 (ĐC)

1 Trên đất phù sa ven sông 1.1 Tổng chi phí (triệu đồng/ha) 20,1 28,9 28,9 29,0

1.2 Tổng giá trị sản xuất (triệu đồng/ha) 45,6 83,4 85,5 68,1

Năng suất (tấn/ha) 1,52 2,78 2,85 2,27

Giá bán (nghìn đồng/kg) 30,0 30,0 30,0 30,0

1.3 Lãi thuần (triệu đồng/ha) 25,5 54,5 56,6 39,1

1.4 Lợi nhuận tăng so với đối chứng (%) 113,7 122,0 53,3

1.5 MBCR (lần) 3,30 3,53 1,53

2 Trên đất phù sa nội đồng 2.1 Tổng chi phí (triệu đồng/ha) 20,1 28,9 28,9 29,0

2.2 Tổng giá trị sản xuất (triệu đồng/ha) 43,8 76,5 79,8 66,0

Năng suất (tấn/ha) 1,46 2,55 2,66 2,20

Giá bán (nghìn đồng/kg) 30,0 30,0 30,0 30,0

2.3 Lãi thuần (triệu đồng/ha) 23,7 47,6 50,9 37,0

56,1 1,49 2.4 Lợi nhuận tăng so với đối chứng (%) 2.5 MBCR (lần) 100,8 2,72 114,8 3,09

Tỷ suất lợi nhuận-chi phí cận biên của sản xuất đậu xanh trong các mô

hình luân canh mới so với đối chứng đạt 1,53-3,53 lần trên đất phù sa ven sông

và 1,49-3,09 lần trên đất phù sa nội đồng. Giống mới ĐX10 cùng kỹ thuật canh

tác mới gieo trồng trong vụ Hè tại công thức II và IV so với giống V123 cùng kỹ

thuật canh tác truyền thống gieo trồng trong vụ Xuân (công thức III) cho tỷ suất

153

lợi nhuận-chi phí cận biên đạt tới 2,72-3,53 lần. Với mức lợi nhuận như vậy,

giống đậu xanh mới và các biện pháp canh tác áp dụng trong mô hình dễ dàng

được người sản xuất chấp nhận để mở rộng quy mô sản xuất trên vùng nước trời.

Đây cũng là cơ sở khoa học để có thể khảng định tính khả thi về mặt kinh tế của

các mô hình. Như vậy giống đậu xanh ĐX10 khi tham gia vào sản xuất cùng với

các biện pháp canh tác mới đã thể hiện ưu thế, đem lại hiệu quả kinh tế cao.

Áp dụng giống đậu xanh mới ĐX10 và kỹ thuật canh tác mới mang lại

hiệu quả kinh tế cao trong các mô hình luân canh đã minh chứng cho sự chinh

phục của khoa học cây trồng đối với những vùng đất khô hạn do BĐKH gây ra

tại Hà Nội và các vùng phụ cận.

154

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

A. Kết luận

1- Vùng canh tác nông nghiệp nước trời ở Hà Nội có quy mô trên 35

nghìn ha, chiếm trên 20% diện tích sản xuất nông nghiệp toàn thành phố, trong

đó đã và đang khai thác trên 500 ha thuộc vùng đất phù sa ven sông và phù sa nội

đồng để canh tác đậu xanh. Tuy nhiên sản xuất đậu xanh ở vùng này còn nhiều

hạn chế về năng suất và hiệu quả kinh tế, chưa tương xứng với tiềm năng của

vùng. Trong đó lượng mưa phân bố không đều giữa các tháng, biến đổi khí hậu

có thể gây hạn ở bất cứ thời điểm nào trong năm, chưa xác định được giống và

kỹ thuật canh tác thích hợp cho vùng khô hạn là những hạn chế chủ yếu trên

vùng canh tác nông nghiệp nước trời ở Hà Nội.

2 - Nghiên cứu tập đoàn đã tuyển chọn được 10 giống đậu xanh triển vọng

bao gồm: ĐX4461, ĐX6687, ĐX6688, ĐX6492, ĐX8280, ĐX8285, ĐX9126,

ĐX9127, ĐXVN7 và ĐX10. Đây là bộ giống có năng suất cá thể cao trên 11,08

g/cây, tương ứng với năng suất tiềm năng trên 2,0 tấn/ha, sinh trưởng và phát

triển tốt trong điều kiện nước trời.

3 - Kết quả đánh giá chịu hạn trong điều kiện phòng thí nghiệm, nhà lưới

và trên đồng ruộng đối với bộ giống triển vọng có sự tham gia của giống đối

chứng V123 đã xác định được giống ĐX10 và ĐX8285 có khả năng chịu hạn tốt

nhất ở hầu hết các giai đoạn, đồng thời có khả năng sinh trưởng, phát triển đạt tốc

độ cao nhất trong điều kiện nước trời. Trong đó giống ĐX10 đạt năng suất thực

thu cao nhất trên đất phù sa ven sông và đất phù sa nội đồng, tương ứng với 2,3

và 2,1 tấn/ha, tăng trên 40% so với giống đối chứng V123.

4 - Giống đậu xanh ĐX10 và kỹ thuật canh tác mới, áp dụng cho vùng

nước trời trên đất phù sa ven sông và đất phù sa nội đồng: bố trí trong khung thời

vụ từ 15/3-15/6, tương ứng với vụ Xuân, Xuân Hè và Hè Thu; mật độ gieo trồng 30 cây/m2, khoảng cách 50 x 6 x 1; phân bón cho 1 ha gồm: 0,5 tấn vôi bột, 1 tấn

phân hữu cơ vi sinh Sông Gianh, 70 kg N, 105 kg P2O5 và 105 kg K2O; che phủ

mặt luống bằng rơm rạ, dây lạc hoặc nilon; Sử dụng chế phẩm vi sinh vật (100 kg

155

Nitragin và 50 kg Lipomicyn) để duy trì độ ẩm đất; Phun chất điều tiết ra hoa

Ethrel 1500 vào giai đoạn nở hoa 3 ngày/lần x 3 lần để quả chín tập trung, giảm

số lần thu hái.

5- Mô hình luân canh giống ĐX10 và kỹ thuật canh tác mới trong điều

kiện nước trời thuộc hệ thống luân canh ngô, lạc và đậu cowpe đã cho năng suất

cao (2,27-2,85 tấn/ha trên đất phù sa ven sông và 2,20-2,66 tấn/ha trên đất phù sa

nội đồng) mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn đối chứng 53,3-122,0% trên đất phù

sa ven sông và 56,1-114,8% trên đất phù sa nội đồng trong vùng canh tác nông

nghiệp nước trời ở Hà Nội.

B. Kiến nghị

1- Áp dụng giống và kỹ thuật canh tác đậu xanh ĐX10 để nâng cao hiệu

quả sản xuất đậu xanh trên đất phù sa ven sông và đất phù sa nội đồng thuộc

vùng nước trời ở Hà Nội.

2- Nhân rộng mô hình giống đậu xanh ĐX10 và kỹ thuật canh mới trên

vùng nước trời tại Hà Nội và các địa phương khác có điều kiện tương tự ở

ĐBSH.

156

CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

1. “Kết quả tuyển chọn giống đậu xanh chịu hạn cho vùng nước trời Đồng

bằng sông Hồng”, Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam,

Số 11(72)/2016, trang 9.

2. “Nghiên cứu ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến sản xuất đậu xanh trong

vùng nông nghiệp nước trời ở Đồng bằng sông Hồng”, Tạp chí Khoa học

Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam, Số 11(72)/2016, trang 61.

3. “Kết quả tuyển chọn bộ giống đậu xanh chịu hạn cho vùng Đồng bằng

Sông Hồng” Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam, Số 8

(81)/2017, trang 3.

157

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tiếng Việt

1. Vũ Tiến Bình, Nguyễn Duy Quyết, Vũ Quang Sáng (2014), “Ảnh hưởng của organic 88, molipdatnatri lên hoạt động quang hợp và hình thành năng suất lạc”, Tạp chí Nông nghiệp và phát triển nông thôn, số 1/2014, tr 41-46.

2. Vũ Tiến Bình, Nguyễn Việt Long (2015), “Một số chỉ tiêu nông học, sinh lý liên quan đến khả năng cố định đạm của vi khuẩn nốt sần (Rhirobium) ở cây đậu tương tại thời điểm ra hoa trong điều kiện úng”, Tạp chí Khoa học và phát triển, tập 13, số 4, tr 485-494. 3. Lê Trần Bình, Hồ Hữu Nhị, Lê Thị Muội (1997), “Ứng dụng công nghệ tế bào thực vật trong cải tiến giống cây trồng”, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.

4. Dương Văn Chín (2006), “Nghiên cứu khả năng duy trì sự sống của hạt giống ngô, đậu nành, đậu xanh được bảo quản trong túi yếm khí”, Tạp chí Nông nghiệp và PTNT 2(4) tr.46-49.

5. Nguyễn Thị Chinh, Nguyễn Thị Thanh Bình, Nguyễn Văn Thắng, Đồng Hồng Thắm, Đỗ Thị Lan, Nguyễn Thị Chúc (2007), Kết quả nghiên cứu chọn lọc giống đậu xanh mới ĐX11, Báo cáo công nhận giống của trung tâm Nghiên cứu và phát triển đậu đỗ.

6. Nguyễn Văn Chương, Bùi Chí Bửu, Nguyễn Thị Lang, Trần Hữu Yết, Võ Như Cầm, Nguyễn Văn Long, Đinh Văn Cường, Nguyễn Hữu Hỷ và ctv, (2013), Nghiên cứu chọn tạo giống đậu đỗ cho vùng Đông Nam Bộ và Tây Nguyên, Báo cáo tổng kết đề tài của Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, Hà Nội.

7. Cục Thống kê thành phố Hà Nội (2016), Niên giám Thống kê thành phố Hà Nội năm 2015

8. Nguyễn Văn Dân, Nguyễn Thị Nhiên, Phan Thị Phương Lan, Trần Văn Hiến, Nguyễn Đức Thành và Nguyễn Văn Luật (1994), Hiệu quả kinh tế của việc luân canh lúa với cây đậu xanh, lạc trong điều kiện bón phân lân khác nhau, Kết quả nghiên cứu khoa học năm 1993, đề tài KN01- 06, trung tâm Nghiên cứu và thực nghiệm đậu đỗ.

9. Đường Hồng Dật (1979), Khoa học về bệnh cây, NXB Nông nghiệp. 10. Đường Hồng Dật (2006), Cây đậu xanh – Kỹ thuật thâm canh và biện pháp tăng năng suất, chất lượng sản phẩm, NXB Lao động - Xã hội.

11. Cù Xuân Dư (1989), “Phát triển sản xuất đậu đỗ để đáp ứng nhu cầu lương thực, thực phẩm ở nước ta”, Tạp chí Nông nghiệp và công nghiệp thực phẩm, số 328.

12. Đỗ Kim Dung, Nguyễn Hoài Nam (1990), “Sơ bộ nhận xét một vài giống đậu xanh ngắn ngày”, Tạp chí Nông nghiệp và công nghiệp thực phẩm, số 336. 13. Đoàn Văn Điếm, Trần Danh Thìn (2006), "Đánh giá tác động của hạn hán và vai trò một số biện pháp giữ ẩm đối với ngô vụ Đông tại vùng trung du Bắc Bộ", Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, Khoa học Tự nhiên và

158

Công nghệ 23 (2007) 91-98. 14. Phạm Vân Đình, Đỗ Kim Chung (1997), Giáo trình kinh tế Nông nghiệp, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.

15. Lê Thị Hiệu (2012), Nghiên cứu đánh giá hạn hán vùng đồng bằng Sông Hồng, Luận Văn Thạc sĩ khoa học, Trường Đại học khoa học tự nhiên, Hà Nội.

16. Điêu Thị Mai Hoa, Nguyễn Thị Thu Hương, Bùi Văn Thắng (2005), “Sự biến đổi hàm lượng axit amim prolin trong mầm và lá đậu xanh khi bị hạn”, Báo cáo khoa học hội nghị toàn quốc nghiên cứu cơ bản trong khoa học và đời sống, NXB Khoa học và kỹ thuật, tr. 531-533.

17. Điêu Thị Mai Hoa, Trần Thị Thanh Huyền (2007), “Sự biến đổi hàm lượng amino acid proline ở rễ và lá đậu xanh dưới tác động của stress muối NaCl”, Báo cáo khoa học hội nghị nghiên cứu cơ bản trong khoa học và đời sống, NXB Khoa học và kỹ thuật, tr. 482-485.

18. Điêu Thị Mai Hoa, Nguyễn Phương Thảo, Lê Thị Thanh Hiếu (2011), “Ảnh hưởng của áp suất thẩm thấu cao đến sự nảy mầm, hoạt tính enzyme ᾳ- amylase và tích lũy proline của mầm đậu xanh (Vigna radiata)”, Journal of science of HNUE 56(3), tr. 106-114.

19. Mai Văn Khiêm, Nguyễn Đăng Mâu, Trần Đình Trọng, Lưu Nhật Linh, Lê Duy Điệp, Hà Trường Minh (2015), Kịch bản biến đổi khí hậu khu vực đồng bằng Sông Hồng, Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, Hà Nội.

20. Trần Văn Lài, Trần Nghĩa, Ngô Quang Thắng, Lê Trần Tùng, Ngô Đức Dương (1993), Kỹ thuật gieo trồng lạc, đậu, vừng, NXB Nông nghiệp, Hà Nội. 21. Nguyễn Thị Lan, Phạm Tiến Dũng (2005), Giáo trình phương pháp thí nghiệm đồng ruộng, trường Đại học Nông nghiệp I Hà Nội.

22. Đinh Thế Lộc, Nguyễn Xuân Thành (1992), “Giống đậu xanh và việc nhiễm khuẩn cho chúng ở các vụ gieo trồng khác nhau”, Tạp chí Nông nghiệp và công nghiệp thực phẩm, số 356. 23. Đỗ Tất Lợi (1977), Những cây thuốc và vị trí thuốc Việt Nam, NXB Khoa học và kỹ thuật. 24. Trần Đình Long, Lê Khả Tường (1998), Cây đậu xanh, NXB Nông nghiệp,

Hà Nội.

25. Trần Đình Long, Mai Thạch Hoành, Hoàng Tuyết Minh, Phúng Bá Tạo, Nguyễn Thị Trâm (1997), Chọn giống cây trồng, NXB Nông nghiệp, Hà Nội. 26. Nguyễn Tiến Mạnh, Ngô Hải, Nguyễn Ngọc Quế (1995), “Hiệu quả kinh tế của sản xuất đậu đỗ ở Việt Nam hiện nay”, Tạp chí Nông nghiệp và công nghiệp thực phẩm, số 5.

27. Lê Thị Nghệ, Lương Như Oanh, Phạm Quốc Trị (2006), Phân tích thu nhập của hộ nông dân do thay đổi hệ thống canh tác ở Đồng bằng sông Hồng, viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, Hà Nội. 28. Lê Thị Ánh Nguyệt (2011), “Nghiên cứu sự thay đổi cấu trúc của tinh bột đậu xanh trước và sau biến hình”, Tạp chí khoa học trường Đại học Quy

159

Nhơn 5(2) tr. 93-97.

29. Đoàn Thị Thanh Nhàn, Nguyễn Văn Bình, Vũ Đình Chính, Nguyễn Thế Côn, Lê Song Dự, Bùi Xuân Sửu (1996), Giáo trình Cây công nghiệp, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.

30. Hà Phương (2016), “Đồng bằng sông Hồng trước những thách thức lớn khi ứng phó biến đổi khí hậu”, http://www.tinmoitruong.vn/khi-hau/dong-bang- song-hong-truoc-nhung-thach-thuc-lon-khi-ung-pho-bien-doi-khi-hau

31. Nguyễn Thanh Phương, Nguyễn Danh (2010), “Mô hình trồng đậu xanh xen sắn trên đất đồi gò cho hiệu quả kinh tế cao và bền vững về môi trường tại vùng duyên hải Nam Trung bộ”, Tạp chí khoa học, Đại học Cần Thơ.

32. Phạm Ngọc Quang, Nguyễn Hữu Phổ Nghi, Avedjanov R.M., Alber X.A. (1989), “Một số kết quả nghiên cứu về đậu tương và đậu xanh tại Hưng Lộc”, Tạp chí Nông nghiệp và công nghiệp thực phẩm, số 329.

33. Nguyễn Ngọc Quất (2008), Nghiên cứu phát triển một số dòng giống đậu xanh triển vọng cho vùng đồng bằng Sông Hồng, Luận văn thạc sĩ nông nghiệp, Hà Nội.

34. Vũ Quang Sáng, Phạm Văn Cường, Nguyễn Văn Phú, Nguyễn Thị Nhẫn, Mai Thị Tân, Nguyễn Thị Kim Thanh (2015), Giáo trình Sinh lý thực vật ứng dụng, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.

35. Sơn Tùng (2016), “Ngành Nông nghiệp Hà Nội: Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu”, http://hanoimoi.com.vn/Tin-tuc/Kinh-te/851429/nganh-nong- nghiep-ha-noi-chu-dong-ung-pho-voi-bien-doi-khi-hau. 36. Hoàng Minh Tấn, Nguyễn Quang Thạch, Vũ Quang Sáng (2006), Giáo trình sinh lý thực vật, trường đại học Nông nghiệp I Hà Nội.

37. Vũ Ngọc Thắng, Nguyễn Ngọc Quất, Nguyễn Thu Huyền, Nguyễn Quang Dũng, Nguyễn Văn Thắng, Vũ Đình Chính (2011), “Ảnh hưởng của hạn đến khả năng nảy mầm của một số giống đậu xanh triển vọng”, Tạp chí Khoa học và Phát triển, tập 9, số 6: 912-919, Trường ĐH Nông nghiệp I Hà Nội. 38. Phan Thị Thanh (2004), Nghiên cứu một số đặc điểm sinh lý, sinh hóa của một số giống đậu xanh có triển vọng làm cơ sở hoàn thiện quy trình kỹ thuật thâm canh đậu xanh năng suất cao tại Nghệ An, Luận văn thạc sĩ nông nghiệp, Hà Nội.

39. Nguyễn Thị Thanh (1995), Nghiên cứu trồng xen ngô với một số cây đậu đỗ ở Thừa Thiên-Huế, Kết quả nghiên cứu khoa học cây đậu đỗ 1991-95, Trung tâm nghiên cứu đậu đỗ (1991 - 1995), Hà Nội.

40. Nguyễn Thị Thanh (2009), Nghiên cứu chọn tạo giống đậu tương, đậu xanh và biện pháp kỹ thuật trong hệ thống canh tác với cây ngô, Báo cáo kết quả nghiên cứu đề tài của viện Nghiên cứu Ngô, Hà Nội.

41. Hồ Viết Thế (2014), Điều chỉnh sự ra hoa ở thực vật, Trường Đại học công nghiệp thực phẩm TP. HCM, tr.8-16

42. Nguyễn Kim Thi (1994), “Kết quả nghiên cứu một số cây họ đậu trồng xen nương chè, nương mía 1991 - 93 ở Phú Hộ, Vĩnh Phú”, Báo cáo Kết quả nghiên cứu khoa học 1993, đề tài KN01- 06, Trung tâm nghiên cứu và thực nghiệm đậu đỗ.

160

43. Phạm Văn Thiều (1999), Cây đậu xanh: Kỹ thuật trồng và chế biến sản phẩm, NXB Nông nghiệp, Hà Nội. 44. Trung tâm tài nguyên thực vật (2012), Phương pháp mô tả, đánh giá cây đậu xanh, Hà Nội. 45. Trần Thị Trường, Trần Thanh Bình, Nguyễn Thanh Bình (2005), Sản xuất đậu tương, đậu xanh năng suất cao, NXB Nông nghiệp, Hà Nội. 46. Lê Khả Tường (2000), Nghiên cứu chọn tạo giống đậu xanh cho vụ Thu Đông cho một số tỉnh Phía Bắc, Luận án Tiến sỹ nông nghiệp 47. Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và biến đổi khí hậu (2016), Tập số liệu Khí hậu nông nghiệp Việt Nam

48 Viện Quy hoạch và thiết kế nông nghiệp (2012), Quy hoạch phát triển nông nghiệp thành phố Hà Nội đến năm 2020, định hướng năm 2030.

49. Viện Quy hoạch và thiết kế nông nghiệp (2013), Quy hoạch nông nghiệp nông thôn vùng Đồng bằng sông Hồng đến năm 2020 trong điều kiện biến đổi khí hậu. 50. Viện quy hoạch và thiết kế nông nghiệp (2016), Thống kê nông-lâm-thủy sản năm 2015.

II. Tiếng Anh

51. Abbas S. (2000), Effect of various levels of phosphorus on growth and yield of two mungbean cultivars. M.Sc. Thesis. Deptt. Agronomy, University of Agriculture Faisalabad.

52. Abdel CG, Thahir and Al-Rawi IM (2011), Response of mungbean (Vigna radiata L., Wilczek) to gibberellic acid (GA3) rates and varying irrigation frequencies, International Journal of Biosciences (IJB) 1(3): 85-92.

53. Abdul K.A., H.S. Basharat and A.W. Shah (2012), “Effect of nitrogen fertilizer on the growth of mungbean [Vigna radiate (L.) Wilczek] grown in Quetta”, Par. J. Bot, 44(3) pp 981-987.

54. Abira Chaudhuri and Rup Kumar Kar (2008), Effect of Ethylene Synthesis and Perception Inhibitor and ABA on Seed Germination of Vigna radiata, World Journal of Agricultural Sciences 4 (S): 879-883

55. Achakzai AKK, Habibullah, Shah BH, Wahid MA (2012), Effect of nitrogen fertilizer on the growth of Mungbean (Vigna radiata L. Wilczek), Pakistan journal of Botany 44, 981-987.

56. Aftab M., Mughal. S.M., Aslam. M. (1991), Effects of mungbean yellow mosaic virus on some growth component and yield of soybean cultivars, Islamabad National Agricultural Research Center (En) (Rep. MB-2763). 57. Afzali, Hajabbasi, Shariatmadari, Razmjoo and Khoshgoftarmanesh (2006), Comparative adverse effects of PEG- or NaCl- induced osmotic stress on germination and early seedling growth of a potential medicinal plant Matricaria chamomilla. Pak.J.Bot., 38(5): 1709 – 1714.

161

58. Allahmoradi P., M. Ghobadi, S. Taherabadi, S. Taherabadi (2011), Physiological aspects of mung bean in response to drought stress. IPCBEE vol. 9, IACSIT Press, Singapoore Int. Conferenceof Food Engineeringand Biotechnology.

59. Amanullah Jan, Khurshed Alam, Amanullah & B. A Stewart (2011), “Mungbean response to tillage systems and phosphorus management under moisture stress condition”, Journal of Plant Nutrition, 35:1, 21-33,

60. Amanullah, Muhammad A.

(2011), “Evaluation of common bean germplasm collected from the neglected pockets of Northwest Pakistan at Kalam”, Pakistan Journal of Botany 43, 213-219.

61. Amir Mirzaei, Rahim Naseri, Parvaneh Vafa, Meysam Moradi (2014), “Effects of Drought Stress on Qualitative and Quantitative Traits of Mungbean”, International Journal of Biological, Food, Veterinary and Agricultural Engineering Vol:8, No:2,

62. Ammarah Maqbool, Liaquat Ali, Amber Raza1, Saman Maqbool, Sana Rasheed, Nazish Irum, Parveen Kousar (2015), “Yield potential study of various locally developed strains/cultivars of Vigna radiata L. under agro ecological conditions of Bahawalpur, Pakistan”, International Journal of Agronomy and Agricultural Research (IJAAR) ISSN: 2223-7054. 63. Aroca R., Ruiz-Lozano (2013), “Arbuscular mycorrhizal symbiosis influences”, Journal of plant physiology, 170(1), 47-55

64. Asaduzzaman M., Alam M. J., and Islam M. M. (2013), Effect of Trichoderma on seed germination and seedling parameters of chili. Journal of Science Foundation, 8(1-2), 141-150.

65. Ashraf M (2010), Inducing drought tolerance in plants: Recent advances. Biotechnol. Adv. 28:169-183.

66. Assmann S.M., Snyder J.A. and Lee Y.-R.J. (2000), ABA-deficient (aba1) and ABA-insensitive (abi1-1, abi2-1) mutants of Arabidopsis have a wild- type stomatal reponse to humidity, Plant Cell Environ, 23, 387-395.

67. Baroowa B., N. Gogoi, (2015), “Changes

in Plant Water Status, Biochemical Attributes and Seed Quality of Black Gram and Green Gram Genotypes under Drought”, International Letters of Natural Sciences Vol. 42 pp 1-12. doi: 10.18052/www.scipress.com/ILNS.42.1

68. Blatt M.R. (2000), Ca2+ signaling and control of guard-cell volume in stomatal movements. Curr. Opin. Plant Biol. 3, 196-204.

69. Bukhsh M.A., A.R. Ahmad, J. Iqbal, M.M. Maqbool, A. Ali, S. Hussain (2012), “Nutritional and physiological significance of potassium application in maize hybrid crop production” (Rewiew Article). Par, J. Nutr. 11: 187- 202.

70. Chen T.H. and Murata N. (2002), “Enhancement of tolerance of abiotic stress by metabolic engineering of betaines and other compatible solutes”, Curr. Opin. Plant Biol. 5, 250-257

71. Debashree S., G. Anirban, R.R. Attipalli (2013), “Interdependence of plant water status with photosynthetic performance and root defense responses in

162

Vigna radiate (L.) Wilczek under progressive drought stress and recovery”, Journal photochemistry and photobiology B: Biology 127-181.

72. Eapen D., Barroso M.L., Ponce G., Campos M. E. and Cassab G.I. (2005), “Hydrotropism, root growth responses to water”, Trends. Plant Sci. 10, 44- 50.

73. Ebert, A.W., (2013), “Ex Situ Conservation of plant Genetic Resources of Major Vegetables”, In Conservation of Tropical Plant Species (pp. 373- 417). Springer New York.

74. Eman A., R. Masoud and N. Hadis (2013), “The effect of different nitrogen levels on seed yield and morphological characteristic of mungbean in the climate condition of Khorramabad”, Annals of biological Reseach, 4(2): 51- 55.

75. Fakir, M.S.A., M.M.A. Mondal, M.R. Ismail and M. Ashrafuzzaman, (2011), “Flowering pattern and reproductive efficiency in mungbean”, Int. J. Agric. Biol., 13: 966–970 76. FAO, (2011), FAO Statistical Year Book of 2011. World Food and Agriculture. Food and Agriculture Organization (FAO), Rome, Italy

77. Femandez. G.C.S and S. Shanmugasundram (1988), The AVRDC mungbean improvement program for past, present and future, Mungbean proceeding of the 2nd int. Symp. Bangkok. Thailand. 16-20. November 1987, Shanhua, Taiwan, Taiwan: AVRDC.

78. Flexas J. and Medrano H., (2002), “Drought-inhibition of photosynthesis in C3 plants, stromal and non-stromal limitations revisited”, Ann. Bot. 89, 183- 189.

79. Fooladivanda Z., M. Hassazadehlouei, N. Zarifinia (2014), Effect of water stress and potassium on quantity traits of two varieties of mungbean (Vigna radiate L.), Cercetari Agronomice in Moldova. Vol. XL VII, No. 1(157). 80. Gul Sanat Shah Khattak, Roshan Zamir and Muhammad Sayyar khan (2004), Area planted to MYMV resistant mungbean and future needs in Pakistan, Final Workshop and Planning Meeting on Mungbean.

81. Habibzadeh Yagoob and Moosavi Yagoob, (2014), “The effects of water deficit stress on protein yield of mung bean genotypes”, Peak Journal of Agricultural Science Vol. 2 (3), pp 30-35.

82. Hamid Khodam Kahangi, Hamid Reza Rajablarijani, Mohamad Nasri (2014), “Effect of mung bean living mulch, plastic mulch and herbicides on for age mungbean yield and weed control”, International Journal of Agriculture and Crop Sciences.

83. Hao J.J., Lu, W. Huang, C.H. Yu, Y. and Yin, F.X., (2013), Different Physicochemical Properties of Mung Bean Varieties Comparison. Agricultural Sciences—Jilin, China, 38, 19-21, 42.

84. Hoeskstra F. A., Golovina E. A. and Buitink, J., (2001), “Mechanisms of plant desiccation tolerance”, Trends Plant Sci. 6, 431-438.

85. Isemura T., A.Kaga, S. Tabata, P. Somta, P. Srinives, T. Shimizu, U. Jo, D.A. Vaughan, and N. Tomooka (2012), “Construction of a genetic linkage

163

map and genetic analysis of domestication related traits in mungbean (Vigna radiata)”, PLoS One, 7(8), p.e41304.

86. Jane Chepsergon, Dr. Lizzy Mwamburi, Maritim Kipkemboi Kassim (2012), “Mechanism of Drought Tolerance in Plants Using Trichoderma spp”, International Journal of Science and Research ISSN 2319-7064 87. Jisha K.C., K. Vijayakumari, J.T. Puthur (2013), “Seed priming for abiotic stress tolerance: an overview”, Acta Physiol Plant, 35: 1381-1396.

88. Jisha K.C and J.T. Puthur (2015), Seed priming BABA (β-amino butyric acid) a cost-effective method of abiotic stress tolerance in Vigna radiate (L.) Wilczek, Springer-Verlag Wien.

89. Kamal Uddin Ahamed, Kamrun Nahar, Mirza Hasanuzzaman, Golam F 1 1 2 3 aruq and 4 Momena Khandaker (2011), Morphophysiological Attributes of Mungbean (Vigna radiata L.) Varieties under Different Plant Spacing, World Journal of Agricultural Sciences 7 (2): 234-245, 2011 ISSN 1817- 3047

90. Khalilzadeh R.H., M.J. Tajbakhsh, and J. Jalilian, (2012), “Growth characteristics of mung bean (Vigna radiata L.) affected by foliar application of urea and bio-organic fertilizers”, Intl.J. Agri. Crop Sci, 4(10), pp.637-642.

91. Khattak G. S. S., M. A. Haq, M. Ashraf and T. Elahi (2000), “Genetics of mungbean yellow mosaic virus (MYMV) in mungbean (Vigna radiata (L.) Wilczek)”, Journal of Genetic and Breeding, 54: 237-243.

92. Khattak G. S. S., M. A. Haq, M. Ashraf and G. R. Tahir (2001), “Genetic basis of synchrony in pod maturity in mungbean (Vigna radiata (L.) Wilczek)”, Kasetsart Journal (Natural Sciences), 35: 1-7.

93. Kumar A. and K.D. Sharma (2013), “Physiological Responses and Dry Matter Partitioning of Summer mungbean (Vigna radiate L.) genotyper Subjected to drought conditions”, J.Agronomy & Crop Science ISSN 0931- 2250.

94. Lalinia A.A., N. Majnoun Hosseini, M.H. Galstyan, (2011), Study of effect of drought stress on yield and yield components of different stages of growth and development of Mung Bean, International conference on drought and climate change research institute for water scarcity band drought in agriculture and natural resources, May 18, Karaj, Iran. 63. 95. Mahdi Zare1, Bahman Dehghani, Omid Alizadeh, Arash Azarpanah (2013), “The evaluation of various agronomic traits of mungbean (Vigna radiate L.) genotypes under drought stress and non-stress conditions”, International Journal of Farming and Allied Sciences, 19: 764-770

96. Mahdi Zare1, Mohsen Ghahremani nejad, Forood Bazrafshan, (2012), “Influence of drought stress on some traits in five mung bean (Vigna radiata (L.) R. Wilczek) genotypes”, International journal of Agronomy and Plant Production. Vol., 3 (7), 234-240,

97. Mahmoodian L, R. Naseri, A. Mirzaei (2012), “Variability of grain yield and some important agronomic traits in mungbean (Vigna radiata L.)

164

cultivars as affected by drought stress”. Inter. Res. J. Appl. Sci. 3:486-492 98. Mani Mojaddam, Sara. Aramideh, Nazli Derogar, Seyed Keyvan Marashi (2014), “The interactive effect of different levels of nitrogen and drought stress on yield and yield components of the mung bean”, International Journal of Biosciences ISSN: 2220-6655.

99. Marechal, R., J.M. Mascherpa and F. Stainier (1987), Toxonometric studies of the phaseolus vigna complex and rerated genera, Royal botanic gardens, Kew.

100. Matthew Gilliham, Maclin Dayod, Bradleigh J. Hocking, Bo Xu, Simon J. Conn, Brent N. Kaiser, Roger A. Leigh and Stephen D. Tyerman (2011), Calcium delivery and storage in plant leaves: exploring the link with water flow, Waite Research Institute, School of Agriculture, Food and Wine, University of Adelaide, PMB1, Glen Osmond, SA, 5064, Australia, 101. Michel and Kaufmann (1973), “The Osmotic Potential of Polyethylene Glycol 6000”, Plant Physiology, Vol 51,trang 914-916

102. Mittler R., E. Merquiol, E. Hallak-Herr, S. Rachmilevitch, A. Kaplan. and M. Cohen, (2001), “Living under a ‘dormant’ canopy, a molecular acclimation mechanism of the desert plant Retama raetam”, Plant J. 25, 407-416.

103. Mogotsi, K.K. (2006), Vigna radiata (L.) R. Wilczek, In: Brink, M. & Belay, G. (Editors). PROTA 1: cereals and pulses/Céréales et légumes secs. POTA, Wageningen, Netherlands.

104. Mohammadi GR. (2012), Living mulch as a tool to control weeds in agroecosystems: A Review. In: Price, A. J. (Ed.), Weed Control. InTech Press, Croatia. pp. 75-100

105. Mohammadzadeh A., N. Majnoonhoseini, H. Moghaddam, M. Akbari (2011), “The effect of various water stress and nitrogen levels on the yield and yield components in red beans genotype”, J. Agric. Sci. Iran 43:29-38.

106. Mondal M.M.A., M.S.A. Fakir, A.K.M.A. Prodhan, M.R. Ismail and M. Ashrafuzzaman, (2011b), “Effects of nodal position on rachis morphology and yield attributes in raceme of mungbean”, Aust. J. Crop Sci., 5: 1685– 1691

107. Mondal M.M.A., M.S.A. Fakir, A.S. Juraimi, M.A. hakim and M.M. Islam, (2011a), “Effects of flowering behavior and pod maturity synchrony on yield of mungbean”, Aust. J. Crop Sci., 5: 945–953

to Canopy Structure in Mungbean

108. Monjurul Alam Mondal1 M., Adam B. Puteh1, Mohd. Abdul Malek, Md Fakhrul Hasan1 and Md Habibur Rahman (2013), “Pod Maturity Synchrony in Relation (Vigna radiata)”, International Journal of Aagriculture & Biology ISSN Print: 1560–8530; ISSN Online: 1814–9596 12–409/2013/15–5–963–967

109. Muhammad Waseem, Asghar Ali, M.Tahir1, M. A. Nadeem, M. Ayub, Asif Tanveer1, R. Ahmad and M.Hussain (2011), “Mechanism of drought tolerance in plant and its management through different methods”, Continental J. Agricultural Science 5 (1): 10 - 25, 2011 ISSN: 2141 - 4203©

165

Wilolud Journals.

110. Muna K., Al-Hussaini and Ibrahim, S. Alsaadawi (2013), “Mitigation of drought stress effect on growth and productivity of mung bean by foliar application of sorghum water extract”, Iraqi Journal of Science, Vol.54, No.3, pp.560-568 111. Nabizade M, S.N. Tayeb, M. Mani (2011), “Effect of irrigation on the yield of mung bean cultivars”, Journal of American Science. 7: 86-90

112. Nair R.M., R.Y. Yang, W.J. Easdown, D. Thavarajah, J.A. Hughes and J.D. Keatinge (2014), “Biofortification of mungbean (Vigna radiate L.) as a whole food to enhance human health”, J Sci Food Agric.93, 1805-1815. 113. Naresh R.K., S.P. Singh, D. Ashish and K. Vineet (2013), “Effect of water stress on physiological processes and yield attributes of different mungbean (Vigna radiate. L) varieties”, African Journal of Biochemistry, Vol. 7 (5), pp. 55-62.

114. Naseem S.B., Khan A.H., Islam M., Mollah U. and Ali M.A. (1997), “Effect of seeding methods and varying surface soil moisture on the stand establishment of mungbean (Vigna radiata L.)”, Bangladesh Journal of Scientific and Industrial Research 32 (2): 295-301.

115. Majnoun Hosseini N., Lalinia A. A. (2013), “The effect of water deficit on thephysiological characteristics of mung bean cultivars (vignaradiata l.) in the growth and development stages”, Research article, May, Vol.10. (4), 663-675, ISSN 2319-2119

116. Natarajan M. and Palanisamy S. (1988), “Association between yield and dry matter components in mungbean”, Indian Journal of Pulses Research 1 (1): 23- 26.

117. Neha Gheek Batraab, Vinay Sharmaa and Nilima Kumaria (2015), “Drought-induced changes in chlorophyll fluorescence, photosynthetic pigments, and thylakoid membrane proteins of Vigna radiata”, Journal of Plant Interactions, May 2015, At: 18:48

118. Norihico Tomooka, Chairennpol Lairungreeng, Potjanee Nakeeraks, Yoshinobu Egawa and Charaspon Thararasook (1991), Ceter of genetic, diversity, dissemination pathways and landrace diffrentiation in mungbean, Proceeding of the mungbean meeting 90, Tropical Agricultural Reseaich Center, Japan, Bangkok.

119. Nusrat Habib, Muhammad Zubair Anwar and Ikram Saeed (2014), “Comparative profitability analysis of recommended mungbean varieties at narc experimental station, Islamabad, Pakistan”, Pakistan J. Agric. Res. Vol. 27 No.1.

120. Ocampo. Eureka Teresa M. and Robles. Restituta P. (2000), “Drought tolerance in mungbean. I. Osmotic Adjustment In Drought Stressed Mungbea”, Philippine Journal of Crop Science, 25(1), trang 1-5.

121. Opara Emma Umunna and Agugo Anselem (2012), “Application of Organic Amendments and Botanical Foliar Sprays against Bacterial Diseases of Mungbean (Vigna radiata L.) in South Eastern Nigeria”, Greener Journal of

166

Agricultural Sciences ISSN: 2276-7770 ICV 2012: 6.15

122. Parent B, Hachez C, Redondo E, Simonneau T, Chaumont F, Tardieu F. (2009), Drought and abscisic acid effects on aquaporin content translate into changes in hydraulic conductivity and leaf growth rate: a trans-scale approach, Plant Physiology 149, 2000–2012.

123. Passioura J. (2007), “The drought environment: physical, biological and agricultural perspectives”, Journal of Experimental Botany 58, 113–117. 124. Peerasak Srinives (1991), Mungbean breeding and genetic resources in Thailand, Proceeding of the mungbean meeting 90, Tropical Agricultural Research Center, Japan, Bangkok.

125. Placide R., G.B. Hihgrut, N.Stephan, B. Fekadu (2014), “Assessment ofdrought stress tolerance in root and tuber crop”, African Journal of Plant Sciebce. Vol. 8 (4), pp214-224. 126. Puspendu Dutta and A.K. Bera (2008), “Screening of mungbean genotypes for drought tolerance”, Legume Research, 31 (2), trang 145 – 148

127. Rahim SF, Khan DG, Hameed F, Ullah W. (2014), “Effect of Deficit Irrigations and Sowing Methods on Mung bean Productivity”, Journal of Biology and Agricultural Healthcare 4, 76-83.

128. Rajib Maity, Meenu Ramadas and Rao S. Govindaraju (2013), “Identification of hydrologic drought triggers from hydroclimatic predictor variables”, Water Resources Research, Vol. 49, 4476-4492

129. Ranawake A.L., Dahanayaka N, Amarasingha U.G.S, Rodrigo W. D. R. J, Rodrigo U.T. (2011), “Effect of water stress on growth and yield of mungbean (Vigna radiate L.)”, Tropical Agricultural Research and Extension. 14(4):4.

130. Rasul F, Cheema MA, Sattar A, Saleem MF, Wahid MA. (2012), “Evaluation the performance of three Mungbean varieties grown under varying inter-row spacing”, Journal of Animal and Plant Sciences 22, 1030- 1035.

131. Razieh khalilzadeh, Mehdi Tajbakhsh, Jalal Jalilian (2012), “Growth characteristics of mung bean (Vigna radiata L.) affected by foliar application of urea and bio-organic fertilizers”, International Journal of Agriculture and Crop Sciences. Available online at www.ijagcs.com IJACS/2012/4-10/637-642 ISSN 2227-670X ©2012 IJACS Journal

132. Riaz Ullah,1 Zain Ullah,2 Salem S. Al-Deyab,3 Muhammad Adnan,4 and Akash Tariq4 (2014), “Nutritional Assessment and Antioxidant Activities of Different Varieties of Vigna radiata”, Scientific World Journal Volume 2014, Article ID 871753, 5 pages

133. Satyanarayana, A, P. Seenaiab, M.V. Ramana and N.V. Naidu (1994), Improvement of mungbean for rice fallows mungbean session inter, Symp. on pulses research, Newdelhi, April 6.

134. Sauter A., Dietz K. J. and Hartung W. (2002), A possible tress physiological role of abscisic acid conjugates in root-to-shoot signalling. Plant Cell

167

Environ. 25, 223-228.

135. Shoulchl Yoshida, Douglas A. Forno, James H. Cock, Kwanchai A. Gomez (1976), “Laboratory Manual for Physiological Studies of Rice”, The International Rice Research Institute, third edition

136. Singh. G. and L.K. Bhan (1998), “Diseases of mungbean and urdbean and their management”. In: Book Series IPM system in Agriculture. R. Upadhyay et al. (eds.). Aditya Books Private Ltd., New Delhi. pp. 311-371.

137. Sissay A., A. Tena, M. Assefa (2014), “Performance of mungbean under deficit irrigation application in thesemi-arid highlands of Ethiopia”, Agricultural Water Management 136, 68-74.

138. Somchai Prabhavat (1991), Mungbean utilization in Thailand, Proceeding of the mungbean meeting 90, Tropical Agricultuial Research Center, Japan, Bangkok.

139. Subhojit Datta, Sarika Gangwar1, Shiv Kumar, Sanjeev Gupta, Rita Rai, Mayank Kaashyap, Pallavi Singh, Sushil Kumar Chaturvedi, Brij Bhuvan Singh, Nagaswamy Nadarajan1 (2012), “Genetic Diversity in Selected Indian Mungbean [Vigna radiata (L.) Wilczek] Cultivars Using RAPD Markers”, American Journal of Plant Sciences, 3, 1085-1091

140. Thangavel P., A. Anandan and R. Eswaran (2011), “AMMI analysis to comprehend genotype-by-environment (G × E) interactions in rainfed grown mungbean (Vigna radiata L.)”, AJCS 5(13):1767-1775.

141. Uddin S., Parvin S., Awal M A. (2013), “Morpho-physiological aspects of mungbean (Vigna radiata L.) in response to water stress”, International Journal of Agricultural Science and Research 3(2):137-148.

142. Ullah H., Khalil I.H., Iltafullah I., Rahman H.U., Amin I. (2011), “Genotype environment interaction, heritability and selection response for yield and yield contributing traits in mung bean”, Afr J Biotechnol 10(4):475-483 143. Umair A., S. Ali, M.J. Tareen, I. Ali and M.N. Tareen (2012), “Effects of seed priming on the antioxidant enzymes activity of mungbean (Vigna radiata) seedlings”, Pak J Nutr, 11(2), pp. 140-144.

144. Varshey R.K., R. Tuberosa (2013), “Translational genomics in crop breeding for biotic stress resistance an introduction”, In Biotic strese, Vol 1. Wiley.

145. Wang L.X., M. Elbaidouri, B. Abernathy, H.L. Chen, S.H. Wang, S.H. Lee, S.A. Jackson, and X.Z. Cheng (2015), “Distribution and analysis of SSR in mungbean (Vigna radiata L.) genome based on an SSR-enriched library”, Molecular Breeding, 35(1), pp. 1-10. 146. Xiao-Qiang Wang, Soon-Wook Kwon & Yong-Jin Park

(2012), “Comparison of Population Genetic Structures between Asian and American Mungbean Accessions Using SSR Markers”, Journal of Agricultural Science; Vol. 4, No. 9. 147. Yagoob Habibzadeh, Ali Reza eivazi and Mahyar abedi

(2013), “Alleviation Drought Stress of Mungbean (Vigna radiata L.) Plants by Using Arbuscular Mycorrhizal Fungi”, American-Eurasian J. Agric. &

168

Environ. Sci., 13 (12): 1609-1614.

148. Yamaguchi-Shinozaki K. and Shinozaki K. (2005), “Organization of cis- in osmotic- and cold-stress-responsive regulatory elements acting promoters”, Trends Plant Sci. 10, 88-94.

149. Ye N.H., Zhu G.H., Liu Y.G., Li Y.X. and Zhang J.H. (2011), “ABA Controls H2O2 Accumulation through the Induction of OsCATB in Rice Leaves under Water Stress”, Plant and Cell Physiology, 52, 689-698. http://dx.doi.org/10.1093/pcp/pcr028

150. Zhang L.X., Gao M., Hu J.J., Zhang X.F., Wang K. and Ashraf M. (2012), “Modulation Role of Abscisic Acid (ABA) on Growth, Water Relations and Glycinebetaine Metabolism in Two Maize (Zea mays L.) Cultivars under Drought Stress”, International Journal of Molecular Sciences, 13, 3189- 3202. http://dx.doi.org/10.3390/ijms13033189

151. Zhichao Yin, Jie Liang, Xiyu Hao, Huan Lu, Jianjun Hao, Fengxiang Yin (2015), “Physiological Response of Mung Bean to Polyethylene Glycol Drought Stress at Flowering Period”, American Journal of Plant Sciences, 6, 785-798

152. Zlako Z., C.L. Fernando (2012), “An overview on drought induced changes in plant growth, water relations and photosynthesis”, Emir. J. Food Agric, 24 (1): 57-72.

169

PHẦN PHỤ LỤC

I. MỘT SỐ PHỤ BIỂU SỐ LIỆU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 Phụ lục 1. Tình hình áp dụng giống và kỹ thuật canh tác đậu xanh ở Hà Nội . . . 170 Phụ lục 2. Hiệu quả kinh tế sản xuất đậu xanh tại vùng nước trời Hà Nội . . . . . . . 170 Phụ lục 3: Một số chỉ tiêu khí hậu trung bình 10 năm tại trạm Láng . . . . . . . . . . . . . . . 171 Phụ lục 4: Lượng mưa trung bình các tháng tại trạm Láng (Hà Nội) . . . . . . . . . . . . . . . 172 Phụ lục 5: Lượng bốc hơi piche tháng và năm tại trạm Láng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 Phụ lục 6: Chỉ số khô hạn tại trạm Láng, 10 năm gần đây phân theo tháng . . . . . . 174 Phụ lục 7: Đơn giá áp dụng để tính hiệu quả kinh tế các mô hình . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 Phụ lục 8: Hiệu quả kinh tế các công thức bón phân cho giống đậu xanh ĐX10 tại vùng nước trời thành phố Hà Nội . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175

Phụ lục 9: Hiệu quả kinh tế của đậu xanh trong các mô hình luân canh năm

XANH TRIỂN VỌNG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

2015 tại vùng nước trời thành phố Hà Nội . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 II. MỘT SỐ HÌNH ẢNH HOẠT ĐỘNG CỦA ĐỀ TÀI … … … … … … … … … … . . . . . . . . . . . 177 III. MẪU PHIẾU ĐIỀU TRA TÌNH HÌNH SẢN XUẤT ĐẬU XANH . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 IV. MẪU PHIẾU MÔ TẢ VÀ ĐÁNH GIÁ BAN ĐẦU NGUỒN GEN ĐẬU XANH . . . . 186 V. KẾT QUẢ KHẢO SÁT VÀ ĐÁNH GIÁ TẬP ĐOÀN ĐẬU XANH . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 VI. KẾT QUẢ XỬ LÝ SỐ LIỆU THEO CHƯƠNG TRÌNH IRRISTAT . . . . . . . . . . . . . . . 201 VII. KẾT QUẢ TÍNH TOÁN CÁC CHỈ TIÊU TRONG PHÂN TÍCH THỐNG KÊ . . . . 221 VIII. GIẤY XÁC NHẬN KẾT QUẢ PHÂN TÍCH HÓA SINH CÁC GIỐNG ĐẬU

170

I. MỘT SỐ PHỤ BIỂU SỐ LIỆU

Phụ lục 1. Tình hình áp dụng giống và kỹ thuật canh tác đậu xanh ở Hà Nội

TT Hạng mục Đơn vị tính Kết quả điều tra

Giống địa phương 1 % 65

Giống TBKT 2 % 35

Vụ trồng 3 Xuân, Hè, Thu

4 Mật độ 35

5 - cây/m2 kg/ha 50

6 kg/ha 70

7 kg/ha 45

8 N P2O5 K2O Vôi bột kg/ha 300

9 Phân chuồng tấn/ha -

10 Phân hữu cơ vi sinh tấn/ha 1,6

11 Che phủ mặt luống - Không

12 Xử lý chế phẩm - -

13 Số lần thu hái lần 4

Nguồn: Tổng hợp từ tài liệu thứ cấp

14 Tình hình luân canh - Có

Phụ lục 2. Hiệu quả kinh tế sản xuất đậu xanh tại vùng nước trời Hà Nội

Khoản chi Thành tiền

TT 1 Làm đất 3,75 Đơn vị tính Trđ/ha

2 Giống Trđ/ha 1,39

3 Công lao động Trđ/ha 27,50

4 Vật tư, phân bón Trđ/ha 10,03

5 Thuốc BVTV Trđ/ha 0,50

6 Tổng chi Trđ/ha 43,16

7 Năng suất Tấn/ha 1,43

8 Giá bán Trđ/tấn 38,5

9 Tổng thu Trđ/ha 55,05

10 Thu nhập thuần Trđ/ha 11,89

171

Phụ lục 3: Một số chỉ tiêu khí hậu trung bình 10 năm tại trạm Láng

Tháng Hạng mục Cả năm

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

Số giờ nắng (h) 67,3 45,5 44,6 81,6 165,7 158,9 180,9 161,9 164,0 163,0 127,3 111,9 1473

Bức xạ tổng cộng (cl) 6,3 5,8 6,9 8,9 13,8 13,7 14,8 13,6 12,4 11,4 8,1 124,7 8,9

3,3 3,0 3,6 4,7 7,2 7,1 7,7 7,1 6,4 5,9 4,2 4,6 64,8

16,6 17,2 20,0 23,8 27,3 28,9 29,0 28,4 27,3 24,7 21,5 18,2 23,6

Bức xạ QH (cl) Nhiệt độ trung bình (oC) Chỉ số ẩm 0,4 0,5 0,7 1,2 2,3 2,8 3,3 3,5 3,2 1,6 0,7 0,4

Số ngày mưa (ngày) 8,4 11,3 15,0 13,3 14,2 14,7 15,7 16,7 13,7 9,0 6,5 6,0 144,5

Lượng mưa (mm) 18,6 16,1 43,2 65,6 177,9 229,6 319,2 349,1 235,7 128,2 71,2 19,2 1 673

172

Phụ lục 4: Lượng mưa trung bình các tháng tại trạm Láng (Hà Nội)

Các tháng trong năm Năm Cả năm II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I

139,6 96,8 247,0 353,8 183,1 28,3 116,2 1,2 1 240 25,2 30,9 17,9 2006 0,4

25,0 29,4 97,5 118,1 210,9 286,3 330,4 388,3 145,0 4,8 20,6 1 659 2007 3,0

13,9 20,2 121,6 184,0 234,3 423,5 304,5 199,4 469,0 258,7 11,4 2 267 2008 26,6

8,0 49,0 74,0 229,0 242,0 551,0 216,0 155,0 79,0 1,0 4,0 1 613 2009 5,0

8,1 5,8 55,6 149,7 175,4 280,4 274,4 171,8 24,9 0,6 11,6 1 239 2010 80,9

17,5 105,9 42,0 149,0 388,3 255,3 313,2 247,3 177,6 31,8 51,5 1 789 2011 9,3

16,5 16,9 31,8 386,7 268,9 388,3 487,8 54,7 77,5 34,8 25,7 1 810 2012 20,3

17,7 46,1 23,3 242,5 216,7 305,9 541,4 374,3 61,2 69,6 22,2 1 935 2013 13,8

16,1 68,6 36,5 170,4 106,1 221,7 357,3 314,7 237,3 119,4 11,8 1 661 2014 0,7

12,6 59,5 21,6 74,2 241,1 96,8 354,3 345,4 99,6 158,0 31,5 1 520 2015 25,6

18,6 16,1 43,2 65,6 177,9 229,6 319,2 349,1 235,7 128,2 71,2 19,2 1 673 Trung bình 10 năm

173

Phụ lục 5: Lượng bốc hơi piche tháng và năm tại trạm Láng

Các tháng trong năm Năm Cả năm I II VII VIII III IV V VI IX X XI XII

76 40 2006 48 74 102 111 98 59 108 93 91 77 977

86 51 2007 34 68 91 100 99 79 76 79 103 47 913

57 61 2008 63 62 80 72 83 77 70 69 69 69 832

78 52 2009 56 65 76 114 76 78 97 88 116 81 977

53 66 2010 73 58 89 127 122 75 80 10 85 64 902

65 43 2011 51 67 91 80 100 81 77 74 77 91 897

35 41 2012 52 82 88 98 92 86 94 96 76 60 900

43 45 2013 77 69 92 105 72 80 60 101 83 82 909

72 44 2014 31 42 92 77 76 82 102 82 93 899

51 35 2015 28 68 106 91 91 101 84 56 84 54 50 793

61,6 47,8 51,3 65,5 90,6 99,0 92,0 77,5 80,0 79,6 83,6 71,4 900 Trung bình 10 năm

174

Phụ lục 6: Chỉ số khô hạn tại trạm Láng, 10 năm gần đây phân theo tháng

Các tháng trong năm Năm I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

2006 190,0 1,6 1,6 4,1 0,7 1,1 0,4 0,2 0,6 3,3 0,8 64,2

2007 28,7 2,0 1,2 0,7 0,8 0,5 0,3 0,2 0,2 0,5 21,5 2,3

2008 2,1 4,4 3,1 0,5 0,4 0,3 0,2 0,3 0,4 0,1 0,3 6,1

2009 15,6 6,5 1,1 0,9 0,3 0,5 0,1 0,4 0,6 1,1 116,0 20,3

2010 0,7 8,1 12,6 1,0 0,6 0,7 0,4 0,3 0,5 0,4 141,7 5,5

2011 7,0 2,5 0,5 1,6 0,6 0,2 0,4 0,3 0,3 0,4 2,4 1,8

2012 1,7 2,5 3,1 2,6 0,2 0,4 0,2 0,2 1,7 1,2 2,2 2,3

2013 3,1 2,5 1,7 3,0 0,4 0,5 0,2 0,1 0,2 1,7 1,2 3,7

2014 102,9 2,7 0,5 0,2 1,0 0,4 0,2 0,2 0,3 0,9 2,2 7,9

2015 2,0 2,8 0,5 3,1 1,2 0,4 1,0 0,2 0,2 0,8 0,3 1,6

3,3 3,0 1,2 1,0 0,5 0,4 0,3 0,2 0,3 0,6 1,2 3,7 Trung bình 10 năm

175

Phụ lục 7: Đơn giá áp dụng để tính hiệu quả kinh tế các mô hình

TT Hạng mục Đơn vị Giá trị

1 Giống (30kg/ha) đồng/kg 40.000

2 Đạm urê đồng/kg 10.000

3 Lân super đồng/kg 3.000

4 Kaliclorua đồng/kg 9.000

5 Phân hữu cơ vi sinh đồng/kg 3.500

6 Công làm đất, lên luống đồng/ha 5.000.000

7 Công bón phân, trồng, che phủ, xử lý đất đồng/ha 4.000.000

8 Vật liệu che phủ đồng/ha 1.500.000

9 Chế phẩm xử lý đất đồng/ha 1.400.000

10 Chất điều tiết sinh trưởng đồng/ha 1.000.000

11 Chi phí BVTV đồng/ha 500.000

12 Chăm sóc, thu hoạch đồng/ha 6.000.000

Phụ lục 8: Hiệu quả kinh tế các công thức bón phân cho giống đậu xanh ĐX10 tại vùng nước trời thành phố Hà Nội

Chi phí sản xuất cho 1 ha

Tổng giá trị sản xuất của 1 ha

Công thức

Lãi thuần (1000 đ/ha)

Chi phí phân bón (1000đ)

Chi phí chung (1000đ)

Tổng chi phí (1000 đ)

Năng suất thực thu (kg/ha)

Giá đậu xanh (1000đ/kg)

Tổng giá trị sản xuất (1000đ)

5 448 6 097 7 148 7 877 8 607 9 336

19 400 20 300 20 600 20 600 20 600 20 600

24 848 26 397 27 748 28 477 29 207 29 936

1 2 (ĐC) 3 4 5 6

Trên đất phù sa ven sông

5 448 6 097 7 148 7 877 8 607 9 336

19 400 20 600 20 600 20 600 20 600 20 600

24 848 26 697 27 748 28 477 29 207 29 936

1 620 1 850 2 120 2 360 2 590 2 330 1 500 1 710 1 920 2 150 2 450 2 200

30,0 30,0 30,0 30,0 30,0 30,0 30,0 30,0 30,0 30,0 30,0 30,0

48 600 23 752 55 500 29 103 63 600 35 852 70 800 42 323 77 700 48 493 69 900 39 964 45 000 20 152 51 300 24 603 57 600 29 852 64 500 36 023 73 500 44 293 66 000 36 064

1 2 (ĐC) 3 4 5 6

Trên đất phù sa nội đồng

176

Phụ lục 9: Hiệu quả kinh tế của đậu xanh trong các mô hình luân canh năm

2015 tại vùng nước trời thành phố Hà Nội

Công thức trên đất phù sa ven sông Công thức trên đất phù sa nội đồng TT Yếu tố kinh tế kỹ thuật 1 2 4 1 2 4 3 (ĐC) 3 (ĐC)

A

29,0 28,9 20,1 28,9 29,0 28,9 20,1 28,9

Chi phí sản xuất (triệu đồng/ha)

1 Giống 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2

2 Phân bón 8,3 8,3 5,9 8,3 8,3 8,3 5,9 8,3

3 Làm đất, lên luống 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0

4 4,0 4,0 2,0 4,0 4,0 4,0 2,0 4,0 Công bón phân, trồng, che phủ, xử lý đất

5 Vật liệu che phủ 1,5 1,5 0,0 1,5 1,5 1,5 0,0 1,5

6 Chế phẩm xử lý đất 1,4 1,4 0,0 1,4 1,4 1,4 0,0 1,4

7 Chất ĐTST 1,0 1,0 0,0 1,0 1,0 1,0 0,0 1,0

8 Chi phí BVTV 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5

9 Chăm sóc, thu hoạch 6,1 6,0 5,5 6,0 6,1 6,0 5,5 6,0

B 68,1 83,4 45,6 85,5 66,0 76,5 43,8 79,8 Tổng thu (triệu đồng/ha)

2,27 2,78 1,52 2,85 2,20 2,55 1,46 2,66

11 30,0 30,0 30,0 30,0 30,0 30,0 30,0 30,0

C 39,1 54,5 25,5 56,6 37,0 47,6 23,7 50,9

D 53,3 113,7 122,0 56,1 100,8 114,8 10 NSTT (tấn/ha) Giá bán (triệu đồng/tấn) Lợi nhuận (triệu đồng/ha) Lợi nhuận tăng so với đối chứng (%)

177

II. MỘT SỐ HÌNH ẢNH HOẠT ĐỘNG CỦA ĐỀ TÀI

Ảnh 1: Thí nghiệm xử lý PEG6000 đánh giá khả năng chịu hạn trong phòng của bộ giống đậu xanh triển vọng

178

Ảnh 2: Thí nghiệm đánh giá chịu hạn đậu xanh trong nhà lưới

179

Ảnh 3: Thí nghiệm so sánh bộ giống đậu xanh triển vọng trên vùng nước trời tại Hà Nội

Ảnh 4: Hình thái lá, quả và hạt của giống đậu xanh ĐX10 trên vùng nước trời tại Hà Nội

180

Ảnh 5: Các hoạt động nghiên cứu kỹ thuật canh tác giống đậu xanh ĐX10 trên vùng nước trời tại Hà Nội

181

Ảnh 6: Mô hình đậu xanh Xuân ĐX10 trên vùng nước trời ở Hà Nội, 2015

Ảnh 7: Mô hình đậu xanh Hè ĐX10 trên đất phù sa nội đồng ở Hà Nội, 2015

Ảnh 8: Mô hình đậu xanh Hè ĐX10 trên đất phù sa ven sông ở Hà Nội, 2015

182

183

III. MẪU PHIẾU ĐIỀU TRA TÌNH HÌNH SẢN XUẤT ĐẬU XANH

I. Thông tin chung

1. Cán bộ điều tra

- Họ và tên: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - Trình độ chuyên môn: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - Cơ quan công tác: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - ĐT: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Chủ hộ nông dân/Cán bộ cung cấp thông tin

- Họ và tên: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tuổi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - Thôn, bản . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , Xã, phường . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - Huyện . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , Tỉnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - ĐT: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

II. Nội dung điều tra

1. Diện tích, năng suất và sản lượng đậu xanh của hộ qua các năm

Năm trồng 2010 Diện tích (ha) Năng suất (tấn/ha) Sản lượng (tấn)

2011

2012

2. Tình hình áp dụng giống và kỹ thuật canh tác đậu xanh của hộ

Năm trồng TT Thông tin về giống và kỹ thuật áp dụng 2010 2011 2012

Tên giống 1: 1 Tên giống 2:

Mua giống : 2 Tự để giống:

Thời gian gieo trồng vụ Xuân:

3 Thời gian gieo trồng vụ Hè:

Thời gian gieo trồng vụ Thu:

Mật độ gieo trồng

4 Khoảng cách hàng

Khoảng cách cây hoặc khóm:

184

Năm trồng TT Thông tin về giống và kỹ thuật áp dụng 2010 2011 2012

Cây trồng luân canh với ĐX:

5 Cây trồng xen canh với ĐX:

Tình hình tưới tiêu:

Phân chuồng (kg/sào) 6 Phân vi sinh (kg/sào)

Đạm (kg/sào)

Lân (kg/sào) 7 Kli (kg/sào)

Phân bón khác

Bảo vệ thực vật

8 Loại sâu bênh:

Biện pháp phòng trừ:

Số lần thu hoạch: 9 Dụng cụ thu hoạch:

Phương pháp tách hạt: 10 Phương pháp bảo quản giống

11 Tình hình tiêu thụ:

3. Hiệu quả kinh tế của sản xuất đậu xanh

TT Khoản chi Đơn vị tính Số liệu cung cấp của chủ hộ

1 Làm đất đồng/sào

2 Giống đồng/sào

3 Công lao động đồng/sào

4 Vật tư, phân bón đồng/sào

5 Thuốc BVTV đồng/sào

6 Chi khác đồng/sào

7 Tổng chi đồng/sào

8 Năng suất tạ/sào/năm

9 Giá bán đồng/tạ

10 Tổng thu đồng/sào

11 Lãi thuần (thu-chi) đồng/sào

185

4. Những thuận lợi và khó khăn chính trong sản xuất đậu xanh của gia đình

TT Yếu tố quan tâm Thuận lợi Khó khăn Đề nghị

1 Thị Trường tiêu thụ

2 Bộ giống thích hợp

3 Vốn đầu tư

4 Thời tiết

5 Kỹ thuật canh tác

6 Sâu bệnh hại

7 Yếu tố khác

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . , ngày. . . . . . . . . . . tháng. . . . . . . . . . . năm 2014

5. Thông tin khác do chủ hộ lựa chọn cung cấp hoặc yêu cầu, đề nghị

Người điều tra (Ký và ghi rõ họ tên) Chủ hộ (Ký và ghi rõ họ tên)

186

IV. MẪU PHIẾU MÔ TẢ VÀ ĐÁNH GIÁ BAN ĐẦU NGUỒN GEN ĐẬU XANH

PHIẾU MÔ TẢ, ĐÁNH GIÁ BAN ĐẦU NGUỒN GEN ĐẬU XANH

CHARACTERIZATION AND PRELIMINARY EVALUATION FOR MUNGBEAN

I. THÔNG TIN CHUNG (GENERAL INFORMATION)

1. Số ô (Plot No) (Ghi số ô thí nghiệm) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Số đăng ký (Accession No) (Ghi số đăng ký chính thức hoặc số đăng ký tạm) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Mã số hệ thống (Ghi rõ chữ và số, dành cho các tập đoàn ở cơ quan màng lưới) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Tên giống (Variety name) (Ghi tên giống) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Nguồn giống (Seed source) (Ghi nguồn giống đem nhân) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Nơi nhân (Location) (Ghi nơi nhân giống) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. Người mô tả (Description person) (Ghi họ tên người mô tả, đánh giá) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8. Cơ quan mô tả (Characterization institution) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

II. DỮ LIỆU MÔ TẢ VÀ ĐÁNH GIÁ BAN ĐẦU (CHARACTERIZATION AND PRELIMINARY EVALUATION DATA):

9. Ngày gieo (Sowing date) (ngày/tháng/năm) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10. Số ngày từ gieo đến mọc (Days to emergence) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DỮ LIỆU VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN (VEGETATIVE DATA)

11. Màu sắc trụ dưới lá mầm (Hypocotyl colour) (theo dõi sau mọc 10 ngày) (At 10 days after

emergence)

1. Xanh (Green)

3. Tím (Purple)

5. Hỗn hợp (Mixed)

2. Xanh tím (Green purple) 4. Tím xẫm (Dark

purple)

6. Khác, ghi rõ (Orther) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12. Sức sống cây con (Seedling vigour) (At 15 days after emergence)

1. Yếu (Poor)

2. Trung bình (Intermediate)

3. Khỏe (Vigous)

13. Hình dạng lá mầm (Primary leaf shape)

1. Oval-Lưỡi mác (Oval-lanceolate)

2. Lưỡi mác (Lanceolate)

3. Khác, ghi rõ (Orther) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14. Tập tính Sinh trưởng phát triển (Growth habit) (khi quả đầu tiên đổi màu) (When frist pod

change colour)

1. Thẳng (Erect)

3. Bò (Spreading)

2. Nửa đứng (Semi-erect)

4. Khác, ghi rõ (Orther) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15. Kiểu sinh trưởng (Growth pattern) (khi quả đầu tiên đổi màu) (When frist pod change colour)

1. Hữu hạn (Determinate)

2. Vô hạn (Indeterminate)

16. Màu sắc lá (Leaf colour) (khi hoa nở 50%) (When 50% flowering)

1. Xanh nhạt (Light green) 2. Xanh (Intermediate green) 3. Xanh đậm (Dark green)

17. Chiều dài lá chét đầu ngọn (Terminal leaflet length) (Recorded for the leaf at the fourth

node)

1. Ngắn (Short) (2.6-4.5cm)

2. Trung bình (Intermediate) (6.6-8.5cm)

3. Dài (Long) (10.6-12.5cm)

18. Chiều rộng lá chét đầu ngọn (Terminal leaflet width) (Recorded for the leaf at the fourth

node)

1. Hẹp (Narrow)

2. Trung bình (Intermediate)

3. Rộng (Broad)

(1.6-2.5cm)

(3.6-4.5cm)

(5.6-6.6cm)

19. Hình dạng lá chét đầu ngọn (Terminal leaflet shape) (tính từ lá ở đốt thứ 4)

1. Dạng tam giác (Deltate) 3. Oval-mác (Oval-lanceolate) 5. Dạng nêm (Cuneate)

2. Dạng oval (Oval)

4. Lưỡi mác (Lanceolate)

6. Xẻ thùy (Lobed)

7. Khác, ghi rõ (Other) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20. Xu hướng leo (Twining tendency) (Khi quả đầu tiên đổi màu) (When the first pod change

colour)

1. Không leo (None)

2. Ít leo (Slight)

3. Trung bình (Intermediate)

4. Rõ ràng (Pronouced)

21. Chiều dài cuống lá (Petiole length) (đo ở đốt thứ 4) (Recorded for the leaf at the fourth node)

1. Ngắn (Short) (4.0-5.9cm)

2. Trung bình (Intermadiate) (8.0-9.9cm)

3. Dài (Long) (12.0-13.9cm)

22. Lông tơ trên lá (Leaf pubescence)

1. Không có (Absent)

3. Trung bình (Intermadiate)

2. Ít (Few)

4. Nhiều (Many)

23. Màu sắc ở cuống lá (Petiole colour)

1. Xanh (Green)

4. Tím (Purple)

2. Xanh khía tím (Green with purple spots) 5. Tím sẫm (Dark purple)

3. Xanh sẫm (Greenish purple)

6. Màu khác, ghi rõ (Other) . . . . . . . . . . . . . . . . . .

24. Màu sắc thân (Stem colour)

1. Xanh nhạt (Light green)

3. Tím nhạt (Light purple)

2. Xanh sẫm (Dark green)

4. Tím sẫm (Dark Purple)

187

5. Màu khác, ghi rõ (Other) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25. Số cánh cấp 1 (Number of primary branch) (When first pod change change) (n=5):

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trung bình

26. Chiều dài cành cấp 1 (Branch length) (cm, n=5):

27. Chiều cao cây (Plant height) (cm, n=5):

DỮ LIỆU VỀ HOA VÀ QUẢ (INFLORESCENCE AND POD DATA)

28. Ngày ra hoa (Days to flowering) (When 50% of plants have begun to flower):

29. Vị trí chúm hoa (Raceme position) (khi quả đầu tiên đổi màu) (When the first pod change

colour)

1. Trên tán cây (Mostly above canopy)

2. Giữa tán cây (Intermediate)

3. Dưới tán cây (No pods visible above canopy)

30. Màu sắc hoa (Flower colour)

1. Trắng (White)

4. Vàng nhạt (Light yellow)

2. Tím (Violet)

5. Vàng (Yellow)

3. Hồng (Mauve-pink)

6. Màu khác, ghi rõ (Other) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31. Số hoa trên cây (Number of racemes per plant) (n=5):. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trung bình

32. Số ngày nở hoa (Flowering period)

1. Dài ngày (Asynchronous) (31-35days) 2. Trung bình (Intermediate) (21-25

days)

3. Ngắn ngày (Synchronous) (11-15 days)

33. Quả gắn với cuống (Pod attachment to peduncle) (khi quả ra khắp trên cây) (When pods are

full grown)

1. Đối xứng (Pendant)

3. Thẳng (Erect)

2. Hơi nghiêng (Sub-erect)

4. Khác, ghi rõ (Other) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

34. Số quả trên cây (Number of pods per plant) (n=5): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trung bình

35. Ngày từ khi trống đến khi quả chín đầu tiên (Days to frist mature pods):

36. Màu vỏ quả chín (Mature pod colour)

1. Vàng (Straw)

4. Nâu và đen (Brown and black)

2. Nâu vàng (Tan)

5. Đen (Black)

3. Nâu (Brown)

6. Màu khác, ghi rõ (Other) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

37. Lông tơ trên quả (Pod pubescence)

1. Không có lông (Glabrous)

3. Lông trung bình (Moderately pubescence)

2. Lông mịn (Puberulent)

4. Lông dày (Density pubescence)

188

38. Chiều dài quả (Pod length) (cm, n=5):

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trung bình

39. Chiều rộng quả (Pod width) (cm, n=5):

40. Độ dày vỏ quả (Pod wall thickness)

1. Mỏng (Thin)

2. Trung bình (Intermediate)

3. Dày (Thick)

41. Khả năng tách vỏ (Splitting of tasta)

1. Không tách được (Absent)

2. Tách được (Present)

DỮ LIỆU VỀ HẠT (SEED DATA)

42. Số ngăn hạt trên quả (Number locules per pod) (n=5):

43. Số hạt trên quả (Number of seed per pod) (n=5):

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trung bình

44. Hình dạng hạt (Seed shape)

1. Dạng cầu (Globose)

3. Dạng trống (Drum-shape)

2. Dạng oval (Oval)

4. Màu khác (Other) Ghi rõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

45. Màu sắc hạt (Seed colour)

1. Xanh nhạt (Light green) 2. Xanh nâu (Green-brown) 3. Nâu (Brown)

4. Nâu sẫm (Chocolate)

5. Đen (Black)

6. Hỗn hợp (Mottled)

7. Màu khác, ghi rõ (Other) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

46. Độ bóng bề mặt hạt (Lustre on seed surface)

1. Nhám (dull) (Absent)

2. Bóng (shiny) (Present)

47. Rốn hạt (Hilum)

1. Lõm (Concave)

2. Không lõm (Non-concave)

48. Khối lượng 100 hạt (100 grain weight) (g, n=3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trung bình

49.Số gam hạt/cây (n=5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trung bình

50. Năng suất hạt:

Năng suất cá thể (g/cây): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ;

Năng suất lý thuyết (tấn/ha): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

III. GHI CHÚ: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

189

190

V. KẾT QUẢ KHẢO SÁT VÀ ĐÁNH GIÁ TẬP ĐOÀN ĐẬU XANH

Số lá

Tên giống

TGST (ngày)

Số hạt/ quả

KL 100 hạt (g)

KL hạt/ cây (g)

NSLT (tấn/ha)

SĐK/ ĐKT

Số cành

Màu hạt

Dạng hạt

Cao cây (cm) 94,2

Dài cành (cm) 18,8

TG nở hoa 31

Tách quả (điểm) 1

Chống đổ (điểm ) 2

Cấp bệnh MYMV (1-5) 1

Cấp bệnh CLS (1-5) 1

Số quả/ cây 16,0

3198

Xanh 6 T

5,4 XNA

9,3

8,0

6,67

8,53

2,56

3219

Mỡ Phú Yên

2,6

36,8

7,2

8,6

9,2

11,8

6,16

6,68

2,00

3221

Datre Gia Lai

2,2

37,8

7,5

7,3

9,4

8,8

7,14

5,90

1,77

3224 Mỡ Kon Tum

2,8

40,6

7,8

9,6

9,8

13,4

6,93

9,10

2,73

3240

No 112

2,2

40,0

7,6

5,6

8,8

16,0

6,74

9,48

2,84

3253

Mốc Hà Tây

2,0 XNA

45,0

7,9

7,0

9,0

15,0

5,80

7,83

2,35

4255

VC 5824A

1,4 XNA

45,0

8,2

4,8

8,8

14,8

5,76

7,50

2,25

4256

VC 6089A

1,8 XNA

49,8

8,6

7,6

11,6 11,2

6,25

8,12

2,44

4262

VC 6144B-12 1,8 XNA TR

38,4

8,1

7,4

13,2 10,4

6,36

8,73

2,62

4265

42,6

VC 6144D

1,8

8,3

6,6

13,6 12,6

5,16

8,84

2,65

4269

VC 6173A

2,0

28,4

6,8

7,4

11,8 10,8

5,70

7,26

2,18

4273

VC 6173B-11 1,4

33,6

6,9

5,8

15,2 10,0

5,35

8,13

2,44

4279

2,0

37,2

7,0

9,6

11,4 12,4

4,53

6,40

1,92

4294

1,6

44,4

6,2

7,7

12,8 12,8

3,41

5,59

1,68

4301

VC 6153D VC 6379 (22- 11) VO 1334

1,6

45,0

8,0

7,0

11,0 11,6

6,45

8,23

2,47

4310

VO 2253

2,4

34,6

7,8

8,4

8,8

12,4

5,16

5,63

1,69

4311

VO 3367

2,6 XNA

46,6

10,6

7,9

11,2 11,2

6,27

7,86

2,36

4319

Thu kheo

2,6

41,8

8,0

10,6 11,2

6,43

7,63

2,29

4325

Tẩu gio

2,0

46,2

8,4

6,6

15,6 11,8

6,35

8,70

2,61

20 Đối chứng

2,0

65,6

8,9

6,4

13,8 10,8

6,20

9,24

2,77

4342

2,0

51,8

6,4

8,8

12,2 13,0

4,34

6,88

2,06

V123 Đỗ xanh hạt mốc

Tên giống

Số lá

SĐK/ ĐKT

Số cành

Màu hạt

Dạng hạt

TGST (ngày)

Số hạt/ quả

KL 100 hạt (g)

KL hạt/ cây (g)

NSLT (tấn/ha)

Cao cây (cm)

Dài cành (cm)

TG nở hoa

Tách quả (điểm)

Chống đổ (điểm )

Cấp bệnh MYMV (1-5)

Cấp bệnh CLS (1-5)

Số quả/ cây

4362

2,8 XNA

52,6

5,6

9,2

12,2 12,2

5,87

8,74

2,62

4461

67,2

7,0

9,1

Đậu xanh mốc vỏ trắng Đậu xanh mỡ

2,8

15,7 10,0

7,23

11,35

3,40

4497

51,6

8,4

9,0

12,0 12,0

4,95

7,13

2,14

4507

50,4

7,6

8,9

3,2

13,0 11,0

6,17

8,82

2,65

4509

Đậu xanh mốc 2,6 XNA TR Đậu xanh mốc Cẩm Thủy Đậu xanh mỡ

1,8

6,2

8,2

50,0

13,0 11,0

6,35

9,08

2,72

5610

Đậu xanh 102 2,4

9,4

8,6

48,4

13,6 12,2

4,54

7,53

2,26

5619

Đậu xanh

1,6 XNA

9,4

7,8

39,8

13,6 10,0

6,10

8,29

2,49

5621

Đậu xanh

2,8

6,0

7,9

44,0

14,6 10,6

4,63

7,16

2,15

6492

Đậu xanh

1,8

6,0

8,8

66,6

15,0 11,0

7,13

11,76

3,53

6493

Đậu xanh

2,2

6,2

8,6

47,4

12,8 12,6

5,26

8,48

2,54

6494

Đậu xanh mỡ

2,4 XNA TR

44,8

6,6

8,4

14,4 12,6

4,83

8,76

2,63

6495

41,4

Đậu xanh

2,4

6,8

8,2

15,0 11,2

4,23

7,10

2,13

6496

Đậu xanh

2,6

7,6

33,8

14,8 10,0

6,12

9,00

2,70

6497

Đậu xanh

2,2

6,4

7,9

50,2

15,2 11,8

5,36

9,61

2,88

6498

Đậu xanh

2,8

6,2

8,4

46,4

14,0 10,8

5,20

7,86

2,36

6499

Đậu xanh

2,6

7,8

8,8

46,6

14,0 10,0

6,50

9,10

2,73

6502

Đậu xanh

2,4

46,6

10,2

8,6

12,6 12,6

5,66

8,98

2,69

6504

Đậu xanh

2,0

6,2

7,5

33,8

15,0 10,1

6,19

9,38

2,81

6540

Đậu xanh

1,8 XNA TR

33,0

6,6

7,6

15,0 10,4

3,72

5,80

1,74

6636

Đỗ nhỏ mốc

2,2

5,6

7,9

34,0

14,2 12,2

5,69

9,86

2,96

6638

Đỗ vàng tách

2,4

9,8

8,0

37,6

17,4

9,0

6,07

9,50

2,85

6687

Đậu xanh

2,6

9,0

8,2

65,9

16,6

9,4

7,11

11,08

3,32

Đậu xanh BT

6688

3,2

7,0

9,6

66,9

15,0 11,5

7.12

12,28

3,68

191

Tên giống

Số lá

SĐK/ ĐKT

Số cành

Màu hạt

Dạng hạt

TGST (ngày)

Số hạt/ quả

KL 100 hạt (g)

KL hạt/ cây (g)

NSLT (tấn/ha)

Tách quả (điểm) 1

Chống đổ (điểm ) 1

Cấp bệnh MYMV (1-5) 1

Cấp bệnh CLS (1-5) 1

Số quả/ cây 17,0

Cao cây (cm) 46,4

Dài cành (cm) 6,0

TG nở hoa 23

8,9

6692

Đậu xanh

3,2

9,0

5,74

8,78

2,63

45,6

5,8

8,2

6693

2,6

13,2 10,6

5,94

8,31

2,49

45,8

6,2

8,3

6832

3,2

15,0

9,0

6,55

8,84

2,65

50,4

6,6

8,8

6833

2,6

18,6 10,2

5,43

10,30

3,09

44,2

6,2

7,9

7254

Đỗ xanh Đậu xanh hạt to Đậu xanh hạt nhỏ Thúa xeng

1,8

15,0 10,2

5,89

9,01

2,70

42,2

6,4

7,7

7264

Đậu xanh

2,2

16,0 10,5

6,00

10,08

3,02

44,0

7,0

7,8

8279

Đậu xanh

2,0

17,2

9,8

5,56

9,37

2,81

Đậu xanh NA

65,5

6,8

9,8

8280

2,8

16,5 10,2

7,25

12,20

3,66

46,6

6,8

8,3

8284

2,0

14,8 10,6

5,63

8,83

2,65

Đậu xanh địa phương Đậu xanh KH

68,7

6,6

8,8

8285

2,4

7,10

13,29

3,99

15,6 12,0 0

47,4

5,4

8,3

8290

Đậu xanh mỡ

1,8

13,6 11,4

5,46

8,46

2,54

45,8

6,8

8,2

8487

U443-1

2,0

15,6 11,6

5,13

9,28

2,78

47,4

7,2

7,9

8493

VC 3960-88

2,0

14,0 12,2

5,36

9,15

2,74

6,0

8,1

8494

VC 3960 A-89 2,2

50,9

15,4 12,0

5,00

9,24

2,77

8495

1,6

49,6

6,0

8,8

18,2 11,8

4,66

10,00

3,00

8497

2,0

53,6

6,6

9,8

14,4 11,2

5,68

9,16

2,75

8499

3,4

47,4

7,6

8,5

14,2 11,4

5,60

9,06

2,72

VC 6144 (47-28-2) VC 6379 (23-2-1) Đỗ xanh quả dài Đậu xanh BG

9126

3,1

68,9

7,4

8,6

17,3

9,7

7,12

11,95

3,58

Đậu xanh

9127

3,3

65,2

7,2

8,9

15,3 10,1

7,24

11,18

33,54

9657

3,4

47,2

7,4

7,8

14,4 12,4

5,67

10,12

3,03

9670

VC 6153-B- 20p Đỗ tiêu

2,4

44,6

8,6

7,8

15,0 11,8

5,60

9,91

2,97

192

Tên giống

Số lá

Số cành

Màu hạt

Dạng hạt

TGST (ngày)

Số hạt/ quả

KL 100 hạt (g)

KL hạt/ cây (g)

NSLT (tấn/ha)

SĐK/ ĐKT

Cao cây (cm) 44,8

Dài cành (cm) 6,0

TG nở hoa 23

Tách quả (điểm) 1

Chống đổ (điểm ) 1

Cấp bệnh MYMV (1-5) 1

Cấp bệnh CLS (1-5) 1

Số quả/ cây 13,6 12,4

5,08

12196

Đậu xăm

2,6

8,2

8,57

2,57

12198

1730

2,2

48,2

6,0

8,8

16,6 11,0

4,23

7,72

2,32

12202

Đậu tằm

2,4

47,6

6,2

8,3

17,0 11,8

4,51

9,05

2,71

12203

Son đét khiêu

2,6

43,6

6,6

7,9

11,6 12,0

5,66

7,74

2,32

12204 Đậu xanh mốc 2,4

41,8

6,8

7,6

13,2 11,0

5,25

7,62

2,29

12433 Má thúa kheo

2,6

44,0

7,4

8,3

14,4 11,0

5,44

8,62

2,59

ĐXVN7

2,8

62,8

6,0

8,9

16,6 11,0

6,30

11,50

3,45

12756

2,2 XNA

47,0

5,6

7,8

18,4

8,0

5,76

8,48

2,54

03019854 dạng 1

12758

03025642

2,6

43,6

6,8

7,5

18,2 10,8

4,63

9,10

2,73

12760

03025659

2,2

39,0

6,4

7,6

13,8 10,0

6,23

8,60

2,58

12761

03025676

2,8

41,8

9,4

7,8

11,4 11,4

6,24

8,11

2,43

12767

Tâu xéng

3,0

45,2

7,2

7,6

15,4 12,2

4,81

9,04

2,71

6,8

12768 Má thúa kheo

2,6 XNA TR

50,6

8,8

16,4 11,0

5,00

9,02

2,70

79 T18311

ĐX10

3,5

64,8

6,4

9,3

15,8 12,0

7,06

13,38

4,01

12770

Mặc che

3,0

39,0

6,6

7,8

14,4 11,2

4,70

7,58

2,27

12771

Thúa lé

3,2

36,2

6,2

7,5

13,2 10,2

4,91

6,61

1,98

12772

7,0

Thúa kheo

2,0 XNA

30,2

7,5

15,8 11,2

5,24

9,27

2,78

14033 Má thúa khiêu 2,6

37,2

6,8

7,2

16,2 12,0

2,91

5,66

1,70

14035 Má thúa kheo

2,6

31,8

6,6

7,8

18,2 10,6

3,47

6,69

2,00

14036 Má thua khiêu 2,8

43,6

6,6

8,0

18,2 11,6

3,69

7,79

2,34

14038 Má thúa kheo

2,8

43,2

6,6

8,4

19,4 11,0

4,43

9,65

2,89

14039 Má thúa kheo

2,4

48,6

7,4

8,8

17,8 11,6

4,67

9,64

2,89

88 011-02-006 Thú Khiêu

2,4

47,2

7,6

8,9

16,8 11,2

5,29

9,95

2,98

193

Tên giống

Số lá

SĐK/ ĐKT

Số cành

Màu hạt

Dạng hạt

TGST (ngày)

Số hạt/ quả

KL 100 hạt (g)

KL hạt/ cây (g)

NSLT (tấn/ha)

89 011-02-120

Thủ khéo

2,4

Cao cây (cm) 45,2

Dài cành (cm) 7,0

8.9

TG nở hoa 23

Tách quả (điểm) 1

Chống đổ (điểm ) 1

Cấp bệnh MYMV (1-5) 3

Cấp bệnh CLS (1-5) 1

Số quả/ cây 16,4 10,2

5,36

8,97

2,69

90 011-02-141

Thù khéo

2,4

48,4

7,6

8,4

15,6 12,2

5,03

9,57

2,87

91 011-02-189

Tou hiêu

2,2

49,8

6,4

9,8

18,8 11,8

3,85

8,54

2,56

92 011-04-006 Đậu xanh mỡ

2,4

45,0

7,0

9,0

15,6 12,0

5,69

10,65

3,19

93 011-04-065 Đậu xanh mốc 2,6

47,8

9,8

9,2

16,0 10,6

4,14

7,02

2,10

94 011-04-066 Đậu xanh lòng 2,6 XNA

46,8

4,7

8,8

12,4 11,2

4,35

6,04

1,81

95 011-04-079 Đậu xanh

2,6

51,6

6,9

9,4

14,8 11,4

4,89

8,25

2,47

96 011-04-131

Đậu mỡ

2,4 XNA

52,0

7,9

9,4

15,8 12,4

4,23

8,29

2,49

97 011-04-138 Đậu mốc

3,4

53,8

8,7

18,2 11,0

4,56

9,13

2,74

98 011-05-010 Đậu mốc

3,8

54,8

9,5

8,6

15,6 12,2

4,69

8,93

2,68

99 T10887

Đỗ vàng

26,5

6,6

9,9

9,0

4,20

3,74

1,12

100 T10892

Đỗ mỡ

21,8

6,5

8,3

10,4

4,07

3,51

1,53

101 T11309

Tẩu

XNA TR

30,0

7,2

6,5

11,6

5,67

4,27

1,28

102 T11310

Đậu

XNA TR

35,2

7,2

8,2

10,4

6,47

5,52

1,66

103 T11311

Đậu

XNA TR

32,8

7,5

5,1

11,4

3,92

2,28

0,68

104 T11312

Đậu

XNA TR

30,9

7,0

5,9

9,0

7,03

3,73

1,12

105 T11313

Đậu

XNA TR

26,6

6,3

3,8

9,4

4,90

1,75

0,52

106 T11314

Tẩu

32,4

6,7

2,4

10,8

5,40

1,40

0,42

107 T11315 Má thúa kheo

XNA TR

25,8

7,0

1,9

9,6

4,20

0,76

0,23

108 T11316

Thúa kheo

XNA TR

25,8

6,6

1,2

9,8

5,90

0,69

0,20

109 T11317

Thúa kheo

30,2

6,7

1,7

9,4

5,47

0,87

0,26

110 T11318

Thúa kheo

19,6

6,0

1,2

10,6

5,17

0,65

0,19

111 T11319

Thúa kheo

XNA TR

27,0

6,2

3,9

10,6

4,33

1,79

0,54

194

Số lá

Tên giống

TGST (ngày)

Số hạt/ quả

KL 100 hạt (g)

KL hạt/ cây (g)

NSLT (tấn/ha)

SĐK/ ĐKT

Số cành

Màu hạt

Dạng hạt

Cao cây (cm) 36,6

Dài cành (cm) 0

TG nở hoa 13

Tách quả (điểm) 1

Chống đổ (điểm ) 1

Cấp bệnh MYMV (1-5) 2

Cấp bệnh CLS (1-5) 1

Số quả/ cây 2,4

112 T11320

Tâậu dua

XNA

6,8

10,2

5,00

1,22

0,37

113 T11321

Đậu xanh

XNA TR

19,2

7,0

9,8

4,27

1,2

0,50

0,15

114 T11322

Toộp

XNA TR

23,2

6,5

10,2

4,07

4,1

1,70

0,51

115 T11323

Thúa kheo

XNA TR

27,8

6,9

10,4

4,67

3,1

1,50

0,45

116 T11324

Thúa kheo

25,0

6,3

11,2

4,43

3,9

1,93

0,58

117 T11325

Thúa kheo

XNA TR

28,8

6,1

10,4

5,07

2,9

1,53

0,46

118 T11326

Thúa kheo

28,4

6,3

11,4

4,33

5,2

2,57

0,77

119 T11327

Thúa kheo

XNA TR

29,8

7,2

10,4

3,83

9,4

3,74

1,12

120 T11328

Thúa kheo

XNA TR

31,2

7,2

12,6

4,80

4,4

2,66

0,80

121 T11329

Thúa kheo

XNA TR

23,6

6,3

13,0

4,63

7,5

4,51

1,35

122 T11330

Thúa kheo

XNA TR

20,6

5,6

13,4

4,50

4,2

2,53

0,76

123 T11331

Thúa kheo

23,8

5,7

8,4

5,17

9,2

3,99

1,20

124 T11332

Thúa khiêu

XNA TR

26,4

6,0

11,2

5,50

0,8

0,49

0,15

125 T11333

Đỗ xanh

XNA TR

21,8

5,6

10,2

6,37

1,9

1,23

0,37

126 T11334

Đỗ xanh

28,0

6,0

8,8

6,63

4,3

2,51

0,75

127 T11335

Đỗ xanh

XNA TR

29,3

7,2

11,8

4,73

3,6

2,00

0,60

128 T11336

Đỗ xanh

41,2

6,8

10,7 16,4

5,13

9,00

2,70

129 T11337

Đỗ xanh

27,4

7,2

11,2

5,20

4,7

2,74

0,82

130 T11338

Đỗ xanh

26,4

5,7

12,0

5,03

6,6

3,98

1,19

131 T11339

Đỗ xanh

XNA TR

19,0

5,6

10,2

4,27

2,2

0,96

0,29

132 T11340

Đỗ xanh

23,0

5,8

9,6

4,23

2,6

1,05

0,31

133 T11341

Đỗ xanh

20,4

6,5

8,4

4,57

2,6

0,99

0,30

134 T11342

Đỗ xanh

XNA TR

21,0

5,9

7,8

6,57

3,2

1,64

0,49

195

Tên giống

Số lá

SĐK/ ĐKT

Số cành

Màu hạt

Dạng hạt

TGST (ngày)

Số hạt/ quả

KL 100 hạt (g)

KL hạt/ cây (g)

NSLT (tấn/ha)

135 T11343

Đỗ xanh

Dài cành (cm) 0

Cao cây (cm) 19,6

7,0

TG nở hoa 12

Tách quả (điểm) 1

Chống đổ (điểm ) 1

Cấp bệnh MYMV (1-5) 2

Cấp bệnh CLS (1-5) 1

Số quả/ cây 1,3

8,0

3,37

0,35

0,10

136 T11344

Đỗ xanh

17,0

5,3

10,8

3,67

2,2

0,87

0,26

137 T11345

Đỗ xanh

23,8

6,9

11,8

4,53

3,1

1,66

0,50

138 T11346

Đỗ xanh

XNA OV 20,6

5,8

11,0

5,33

4,5

2,63

0,79

139 T11347

Đỗ xanh

27,0

7,0

10,6

7,33

3,2

2,49

0,75

140 T12423

Đỗ xanh

XNA TR

16,5

5,8

7,2

3,97

2,4

0,69

0,20

141 T12424

Đỗ xanh

XN OV 22,6

5,9

10,0

4,50

3,3

1,48

0,44

142 T12425

Đỗ xanh

19,4

6,8

7,8

4,63

1,6

0,58

0,17

143 T12426

Đỗ xanh

21,8

6,0

8,4

4,30

2,4

0,87

0,26

144 T12427

Đỗ xanh

21,6

6,3

9,6

5,00

5,2

2,50

0,75

145 T12428

Đỗ xanh

30,4

6,3

11,6

4,10

2,9

1,38

0,41

146 T12429

Đỗ xanh

21,4

6,3

10,2

4,03

1,5

0,62

0,19

147 T12430

Đỗ xanh

22,8

5,7

8,6

3,72

2,9

0,93

0,28

148 T13640

Đỗ xanh

3,6

79,6

44,1

8,9

9,0

4,20

20,0

7,56

2,27

149 T13641

Đỗ xanh

3,4

72,2

45,0

9,8

8,0

10,4

4,07

3,39

1,02

150 T13642

Đỗ xanh

2,2 XNA TR

73,0

37,6

8,8

15,0 11,6

5,67

9,86

2,96

151 T13643

Đỗ xanh

1,8 XNA TR

77,6

35,4

8,9

17,0 10,4

6,00

10,61

3,18

152 T13644

Đỗ xanh

2,4 XNA TR

77,8

32,8

8,5

11,0 11,4

3,92

4,91

1,47

153 T13645

Đỗ xanh

2,8 XNA TR

76,6

48,6

7,9

9,0

7,03

5,69

1,70

154 T13646

Đỗ xanh

3,6 XNA TR

74,8

37,6

8,7

9,0

9,4

4,90

4,14

1,24

155 T13647

Đỗ xanh

3,6

79,2

36,4

9,7

11,0 10,8

5,40

6,41

1,92

156 T13648 Đậu xanh sẻ

2,2 XNA TR

84,4

27,2

9,6

6,0

9,6

4,20

2,42

0,73

157 T13649

V94-208

2,4 XNA OV 75,6

40,4

9,0

16,0

9,8

5,90

9,25

2,77

196

Tên giống

Số lá

SĐK/ ĐKT

Số cành

Màu hạt

Dạng hạt

TGST (ngày)

Số hạt/ quả

KL 100 hạt (g)

KL hạt/ cây (g)

NSLT (tấn/ha)

Cao cây (cm) 92,4

Dài cành (cm) 30,0

158 T13650

HL89-E3

1,8

8,8

TG nở hoa 21

Tách quả (điểm) 1

Chống đổ (điểm ) 2

Cấp bệnh MYMV (1-5) 1

Cấp bệnh CLS (1-5) 1

Số quả/ cây 18,0

9,4

5,47

9,25

2,77

71,0

14,6

159 T16725

Đỗ xanh

1,8

8,8

12,0 10,9

5,23

6,84

2,05

73,7

17,8

160 T16722

Đỗ xanh

2,0

9,6

13,0

5,00

7,15

2,14

1,8

161 T13651

Đậu xanh

96,8

32,0

9,5

16,0 10,6

5,17

8,77

2,63

162 T13652

nhám

2,0 XNA TR

98,0

47,0

8,9

20,0 10,6

4,33

9,18

2,75

163 T13653

nhám

1,4 XNA

98,2

36,0

8,9

19,0 10,2

5,00

9,69

2,91

164 T13654

ĐX 208

2,0 XNA TR

95,4

34,0

8,7

24,0

9,8

4,27

10,04

3,01

165 T13655 Đậu xanh 108 1,6 XNA TR

97,6

32,0

9,7

18,0 10,2

4,07

7,47

2,24

166 T13656 Đậu xanh giá

1,6 XNA TR

96,6

33,0

9,6

19,0 10,4

4,67

9,23

2,77

167 T13657

Đậu xanh

2,4

95,8

31,0

9,6

22,0 10,1

4,43

9,84

2,95

168 T14068

Ply ô

2,6 XNA TR

94,0

35,0

9,6

7,0

10,4

5,07

3,69

1,11

169 T14069

Đậu kheo

2,2

79,6

34,0

8,8

19,0 11,4

4,33

9,38

2,81

170 T14070

Lục đấu

2,4 XNA TR

88,0

33,0

8,5

9,0

10,4

3,83

3,58

1,07

171 T14071

Tuh

2,6 XNA TR

85,2

33,0

8,3

9,0

12,6

4,80

5,44

1,63

172 T14072

Tuh

2,4 XNA OV 92,0

33,0

9,2

8,0

13,0

4,63

4,81

1,44

173 T14073

Tư tri

2,6 XNA TR

89,6

37,0

9,5

12,0 13,4

4,50

7,24

2,17

174 T14074

Tư tri

2,2

82,8

38,0

9,5

7,0

8,4

5,17

3,04

0,91

175 T14075

Tư tri

2,2 XNA TR

67,6

35,0

8,3

10,0 11,2

5,50

6,16

1,85

176 T14076

Đậu xanh

2,6 XNA TR

96,2

33,0

9,7

11,0 10,2

6,37

7,15

2,14

177 T14077

tà viêng

XN OV 92,8

32,0

2,2

8,5

14,0

8,8

6,63

8,17

2,45

178 T14078

Đậu xanh

90,4

32,0

2,8

8,5

2,0

11,8

4,73

1,12

0,34

179 T14079

Đậu xanh

91,8

28,0

3,0

8,4

20,0 10,0

5,00

10,0

3,00

180 T14080

Đậu xanh

67,6

35,0

2,6

8,2

18,0 11,2

5,20

10,48

3,14

197

Tên giống

Số lá

SĐK/ ĐKT

Số cành

Màu hạt

Dạng hạt

TGST (ngày)

Số hạt/ quả

KL 100 hạt (g)

KL hạt/ cây (g)

NSLT (tấn/ha)

181 T14081

Đậu xanh

2,6

Cao cây (cm) 66,0

Dài cành (cm) 42,0

TG nở hoa 29

8,0

Tách quả (điểm) 2

Chống đổ (điểm ) 1

Cấp bệnh MYMV (1-5) 1

Cấp bệnh CLS (1-5) 3

Số quả/ cây 13,0 12,0

5,03

7,85

2,35

182 T14082

Đậu xanh

1,8 XNA TR

68,0

38,0

7,8

13,0 10,2

4,27

5,66

1,70

183 T14083

Tua cót

2,2

75,2

31,0

7,9

17,0

9,6

4,23

6,90

2,07

184 T14084

2,0

86,8

47,0

8,9

7,0

8,4

4,57

2,69

0,81

185 T14085

2,0 XNA TR

92,8

47,0

9,0

14,0

7,8

6,57

7,17

2,15

A tuông tà viêng A tuông tà viêng

186 T14086

Đậu xanh

91,2

30,0

2,8

9,2

16,0

8,0

3,37

4,31

1,29

187 T14087

Tăk

90,2

30,0

1,8

9,7

9,0

10,8

3,67

3,57

1,07

Đậu xanh

188 T14088

96,6

31,0

2,2

9,6

8,0

11,8

4,53

4,28

1,28

189 T14089

Đậu xanh

2,4 XNA TR

88,4

33,0

8,6

14,0 11,0

5,33

8,21

2,46

190 T16707

Thua kheo

2,6

84,4

34,0

8,9

16,0 10,6

6,00

10,17

3,05

191 T16708

Thúa khảo

3,2 XNA TR

88,0

38,0

8,5

5,0

7,2

3,97

1,43

0,43

192 T16709

Tộp mang

91,8

32,0

1,8

9,2

11,0 10,0

4,50

4,95

1,48

193 T16710

Tập meng

92,0

31,0

2,4

9,5

18,0

7,8

4,63

6,50

1,95

194 T16711

Tộp mang

XN OV 91,6

39,0,

1,6

9,7

7,0

8,4

4,30

2,53

0,76

195 T16675

Tậu lau

93,4

51,0

2,8

9,6

20,0

9,6

5,00

9,60

2,88

196 T16676

Tộp meng

95,8

33,0

1,8

9,5

11,0 11,6

4,10

5,23

1,57

197 T16677

Thúa kheo

95,0

32,0

2,2

8,9

11,0 10,2

4,03

4,52

1,36

198 T16678

Thúa kheo

100,2 32,0

2,4

9,6

5,0

8,6

3,72

1,60

0,48

199 T16679

Thúa kheo

93,4

28,0

2,4

9,4

4,0

8,8

5,78

2,03

0,61

200 T16680

Thúa kheo

93,0

35,0

2,6

9,5

17,0

9,6

5,80

9,46

2,84

201 T16681

Thúa kheo

87,8

42,0

2,2

8,6

17,0

9,4

6,06

9,68

2,90

202 T16682

Thúa kheo

89,6

10,9

2,8

9,3

3,0

11,0

5,95

1,96

0,59

198

Tên giống

Số lá

SĐK/ ĐKT

Số cành

Màu hạt

Dạng hạt

TGST (ngày)

Số hạt/ quả

KL 100 hạt (g)

KL hạt/ cây (g)

NSLT (tấn/ha)

203 T16683

Thúa khiêu

2,6

Cao cây (cm) 93,6

Dài cành (cm) 31,0

TG nở hoa 25

Tách quả (điểm) 2

Chống đổ (điểm ) 2

Cấp bệnh MYMV (1-5) 1

Cấp bệnh CLS (1-5) 1

Số quả/ cây 24,0 10,8

9,5

2,93

7,59

2,28

204 T16684

2,0

88,6

33,0

8,8

13,0 10,0

6,42

8,35

2,50

Thúa khiêu đeng

205 T16685

Thúa kheo

2,0

87,2

28,0

8,2

16,0 10,0

6,12

9,79

2,94

206 T16686

Thúa kheo

1,8

83,6

49,0

8,1

14,0

8,2

6,55

7,52

2,26

207 T16687

Thúa kheo

2,2

86,6

45,0

8,0

20,0

9,2

5,33

9,80

2,94

208 T16688

Thúa kheo

XN OV 87,2

35,0

2,4

8,2

4,0

10,0

4,55

1,82

0,55

209 T16689

Thúa nhe

2,6

92,6

30,0

9,2

13,0

9,4

6,70

8,19

2,46

210 T16690

Thúa kheo

2,4 XNA

85,8

29,0

7,8

14,0

8,8

6,45

7,95

2,38

211 T16691

Đậu xanh

2,6 XNA

78,0

31,0

7,9

16,0 10,2

3,37

5,50

1,65

212 T16692

Đậu xanh

2,2 XNA

83,6

33,0

8,3

17,0 10,8

5,27

9,67

2,90

213 T16693 Mặc tư heo

2,2 XNA TR

90,4

31,0

8,8

22,0

9,8

4,30

9,27

2,78

2,6

XĐ

97,0

32,0

8,9

23,0 12,0

3,66

10,10

3,03

214 T16694

Đậu xanh

2,2

92,4

35,0

9,7

18,0

9,0

6,00

9,72

2,92

215 T16695 Mạc tư heo

2,8

78,0

34,0

7,9

9,0

10,6

5,52

5,27

1,58

216 T16696

Thủ nhè

3,0

72,4

34,0

7,8

16,0 10,0

6,00

9,60

2,88

217 T16697

Thủ nhè

7,8

20,0 11,8

3,97

9,37

2,81

218 T16698

Đậu xanh

2,6 XNA TR

60,4

33,0

8,0

17,0 11,0

3,72

6,96

2,01

219 T16699

Đậu xanh

2,4 XNA TR

74,4

27,0

3,0

63,6

34,0

8,3

14,0 12,2

3,82

6,52

1,96

220 T16700

Đậu xanh

3,2

87,2

36,0

8,4

12,0

8,8

5,32

5,59

1,68

221 T16701

Thúa kheo

2,0

86,4

30,0

8,8

15,0 9,,6

6,32

9,10

2,73

222 T16702

Thúa kheo

2,2

94,4

30,0

8,9

20,0

9,2

4,06

7,47

2,24

223 T16703

Thúa kheo

9,0

25,0 10,4

3,49

9,07

2,71

224 T16704

Thúa khao

2,0 XNA TR

93,0

33,0

9,3

10,0 12,4

3,57

4,43

1,33

225 T16705

Thúa kheo

2,0 XNA TR

90,4

38,0

199

Tên giống

Số lá

SĐK/ ĐKT

Số cành

Màu hạt

Dạng hạt

TGST (ngày)

Số hạt/ quả

KL 100 hạt (g)

KL hạt/ cây (g)

NSLT (tấn/ha)

226 T16706

Thúa kheo

1,8 XNA

Cao cây (cm) 94

Dài cành (cm) 36,0

TG nở hoa 29

9,2

-93

Tách quả (điểm) 1

Chống đổ (điểm ) 2

Cấp bệnh MYMV (1-5) 1

Cấp bệnh CLS (1-5) 1

Số quả/ cây 6,0

12,6

3,95

2,99

0,90

227 T16712

Thúa kheo

2,0

95,4

37,0

9,1

10,0 11,4

4,89

5,57

1,67

228 T16713

Thúa xanh

2,0 XNA

90,0

37,0

9,3

18,0 10,0

4,47

8,05

2,41

229 T16714

2,2

94,2

43,0

9,5

11,0 12,4

5,46

7,45

2,23

Thúa kheo mối thấy

230 T16715

1,6 XNA

92,2

30,0

9,3

4,0

14,0

6,22

3,48

1,04

Thúa kheo mối nương

231 T16716

Thúa kheo

97,6

30,0

8,9

2,0

9,0

11,8

6,42

6,82

2,05

232 T16717

Thúa kheo

97,0

31,0

8,8

3,4

18,0

9,0

6,00

9,72

2,92

233 T16718

Đỗ xanh

3,4 XNA

33,0

8,8

5,0

13,8

6,14

4,24

1,27

234 T16721

Đỗ xanh

2,2 XNA

32,0

8,7

100, 6 72,4

29,0

8,9

3,33

8,59

2,58

Ghi chú:(1)Màu hạt: XN: xanh nhạt; XNA: xanh nâu; V: Vàng, (2) Dạng hạt: T: hình trụ; TR: Trống; OV: Ô van

200

201

VI. KẾT QUẢ XỬ LÝ SỐ LIỆU THEO CHƯƠNG TRÌNH IRRISTAT 1- Nghiên cứu ảnh hưởng của điều kiện khô hạn đến sự phát triển bộ rễ, cường

độ quang hợp và cường độ thoát hơi nước của giống đậu xanh triển vọng trong

điều kiện nhà lưới (thuộc thí nghiệm 4)

1.1. Ảnh hưởng của hạn đến chiều dài rễ, theo dõi khi đậu xanh ra quả lần 1 BALANCED ANOVA FOR VARIATE DAIRE FILE H1 18/10/16 16:18 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 VARIATE V004 DAIRE LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 NLAI 2 3.37167 1.68583 0.83 0.503 6 2 H 1 27.3008 27.3008 9.38 0.091 3 3 error(a) 2 5.82167 2.91084 1.42 0.342 6 4 GI 1 72.5208 72.5208 35.49 0.005 6 5 HGI 1 .520833 .520833 0.25 0.641 6 RESIDUAL 4 8.17335 2.04334 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 117.709 10.7008 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE H1 18/10/16 16:18 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT NLAI ----------------------------------------------------------------------------- NLAI NOS DAIRE 1 4 25.7000 2 4 26.9750 3 4 26.5500 SE(N= 4) 0.714727 5%LSD 4DF 2.80157 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT H ----------------------------------------------------------------------------- H NOS DAIRE 1 6 27.9167 2 6 24.9000 SE(N= 6) 0.696519 5%LSD 2DF 4.17962 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT error(a) ----------------------------------------------------------------------------- NLAI H NOS DAIRE 1 1 2 26.4000 1 2 2 25.0000 2 1 2 28.4000 2 2 2 25.5500 3 1 2 28.9500 3 2 2 24.1500 SE(N= 2) 1.01078 5%LSD 4DF 3.96202 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT GI ----------------------------------------------------------------------------- GI NOS DAIRE

202

1 6 23.9500 2 6 28.8667 SE(N= 6) 0.583572 5%LSD 4DF 2.28748 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT HGI ----------------------------------------------------------------------------- H GI NOS DAIRE 1 1 3 25.6667 1 2 3 30.1667 2 1 3 22.2333 2 2 3 27.5667 SE(N= 3) 0.825295 5%LSD 4DF 3.23498 ----------------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE H1 18/10/16 16:18 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |NLAI |H |error(a)|GI |HGI | (N= 12) -------------------- SD/MEAN | | | | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | | | | DAIRE 12 26.408 3.2712 1.4295 5.4 0.5031 0.0914 0.3416 0.0052 0.6415 1.2. Ảnh hưởng của hạn đến chiều dài rễ, theo dõi khi đậu xanh ra quả lần 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE DAIRE FILE H2 19/10/16 13:49 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 VARIATE V004 DAIRE LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 NLAI 2 3.18515 1.59258 0.76 0.527 6 2 H 1 27.0000 27.0000 9.04 0.094 3 3 error(a) 2 5.97485 2.98743 1.43 0.341 6 4 GI 1 72.0300 72.0300 34.38 0.005 6 5 HGI 1 .479999 .479999 0.23 0.658 6 RESIDUAL 4 8.38038 2.09510 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 117.050 10.6409 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE H2 19/10/16 13:49 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT NLAI ----------------------------------------------------------------------------- NLAI NOS DAIRE 1 4 25.7650 2 4 27.0075 3 4 26.5775 SE(N= 4) 0.723722 5%LSD 4DF 2.83683 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT H ----------------------------------------------------------------------------- H NOS DAIRE 1 6 27.9500 2 6 24.9500 SE(N= 6) 0.705623 5%LSD 2DF 4.23425 -----------------------------------------------------------------------------

203

MEANS FOR EFFECT error(a) ----------------------------------------------------------------------------- NLAI H NOS DAIRE 1 1 2 26.4450 1 2 2 25.0850 2 1 2 28.4250 2 2 2 25.5900 3 1 2 28.9800 3 2 2 24.1750 SE(N= 2) 1.02350 5%LSD 4DF 4.01189 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT GI ----------------------------------------------------------------------------- GI NOS DAIRE 1 6 24.0000 2 6 28.9000 SE(N= 6) 0.590917 5%LSD 4DF 2.31627 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT HGI ----------------------------------------------------------------------------- H GI NOS DAIRE 1 1 3 25.7000 1 2 3 30.2000 2 1 3 22.3000 2 2 3 27.6000 SE(N= 3) 0.835682 5%LSD 4DF 3.27570 ----------------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE H2 19/10/16 13:49 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |NLAI |H |error(a)|GI |HGI | (N= 12) -------------------- SD/MEAN | | | | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | | | | DAIRE 12 26.450 3.2620 1.4474 5.5 0.5271 0.0945 0.3414 0.0054 0.6577 1.3. Ảnh hưởng của hạn đến tích lũy chất khô rễ, theo dõi khi đậu xanh ra quả lần 1 BALANCED ANOVA FOR VARIATE DAIRE FILE H2 19/10/16 10: 6 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 VARIATE V004 CHATKHO LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 NLAI 2 .456350 .228175 3.20 0.148 6 2 H 1 .297675 .297675 1.88 0.305 3 3 error (a) 2 .317450 .158725 2.23 0.224 6 4 GI 1 5.34668 5.34668 74.99 0.002 6 5 HGI 1 .674994E-03 .674994E-03 0.01 0.924 6 RESIDUAL 4 .285200 .713000E-01 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 6.70403 .609457 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE H2 19/10/16 10: 6 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT NLAI ----------------------------------------------------------------------------- NLAI NOS CHATKHO 1 4 7.07000

204

2 4 7.29750 3 4 6.82000 SE(N= 4) 0.133510 5%LSD 4DF 0.523331 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT H ----------------------------------------------------------------------------- H NOS CHATKHO 1 6 7.22000 2 6 6.90500 SE(N= 6) 0.162647 5%LSD 2DF 0.976003 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT error (a) ----------------------------------------------------------------------------- NLAI H NOS DAIRE 1 1 2 7.11500 1 2 2 7.02500 2 1 2 7.68500 2 2 2 6.91000 3 1 2 6.86000 3 2 2 6.78000 SE(N= 2) 0.188812 5%LSD 4DF 0.740103 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT GI ----------------------------------------------------------------------------- GI NOS CHATKHO 1 6 6.39500 2 6 7.73000 SE(N= 6) 0.109011 5%LSD 4DF 0.427298 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT HGI ----------------------------------------------------------------------------- H GI NOS CHATKHO 1 1 3 6.56000 1 2 3 7.88000 2 1 3 6.23000 2 2 3 7.58000 SE(N= 3) 0.154164 5%LSD 4DF 0.604291 ----------------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE H2 19/10/16 10: 6 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |NLAI |H |error (a|GI |HGI | (N= 12) -------------------- SD/MEAN | | |) | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | | | | CHATKHO 12 7.0625 0.78068 0.26702 3.8 0.1481 0.3052 0.2240 0.0018 0.9243 1.4. Ảnh hưởng của hạn đến tích lũy chất khô rễ, theo dõi khi đậu xanh ra quả lần 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE DAIRE FILE H3 19/10/16 10:13 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 VARIATE V004 CHATKHO

LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 NLAI 2 .220417 .110208 0.36 0.721 6 2 H 1 1.98453 1.98453 53.05 0.015 3 3 error(a) 2 .748169E-01 .374084E-01 0.12 0.888 6 4 GI 1 5.82413 5.82413 18.89 0.013 6 5 H*GI 1 .264033 .264033 0.86 0.410 6 * RESIDUAL 4 1.23343 .308359 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 9.60137 .872851 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE H3 19/10/16 10:13 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT NLAI ----------------------------------------------------------------------------- NLAI NOS CHATKHO 1 4 8.67750 2 4 8.67750 3 4 8.39000 SE(N= 4) 0.277650 5%LSD 4DF 1.08833 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT H ----------------------------------------------------------------------------- H NOS CHATKHO 1 6 8.98833 2 6 8.17500 SE(N= 6) 0.789604E-01 5%LSD 2DF 0.473820 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT error(a) ----------------------------------------------------------------------------- NLAI H NOS CHATKHO 1 1 2 9.14000 1 2 2 8.21500 2 1 2 9.14000 2 2 2 8.21500 3 1 2 8.68500 3 2 2 8.09500 SE(N= 2) 0.392657 5%LSD 4DF 1.53913 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT GI ----------------------------------------------------------------------------- GI NOS CHATKHO 1 6 7.88500 2 6 9.27833 SE(N= 6) 0.226700 5%LSD 4DF 0.888617 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT H*GI ----------------------------------------------------------------------------- H GI NOS CHATKHO 1 1 3 8.44000 1 2 3 9.53667 2 1 3 7.33000 2 2 3 9.02000 SE(N= 3) 0.320603 5%LSD 4DF 1.25669 -----------------------------------------------------------------------------

205

206

ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE H3 19/10/16 10:13 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |NLAI |H |error(a)|GI |HGI | (N= 12) -------------------- SD/MEAN | | | | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | | | | CHATKHO 12 8.5817 0.93427 0.55530 6.5 0.7214 0.0149 0.8882 0.0134 0.4097 1.5. Ảnh hưởng của hạn đến cường độ quang hợp, theo dõi khi đậu xanh ra quả lần 1 BALANCED ANOVA FOR VARIATE DAIRE FILE H5 19/10/16 10:19 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 VARIATE V004 IQHOP LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 NLAI 2 .785017 .392508 2.06 0.243 6 2 H 1 33.0008 33.0008 179.59 0.004 3 3 error(a) 2 .367516 .183758 0.96 0.457 6 4 GI 1 9.11763 9.11763 47.83 0.003 6 5 HGI 1 .333333E-02 .333333E-02 0.02 0.896 6 * RESIDUAL 4 .762534 .190633 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 44.0369 4.00335 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE H5 19/10/16 10:19 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT NLAI ----------------------------------------------------------------------------- NLAI NOS IQHOP 1 4 8.41750 2 4 8.96500 3 4 8.42750 SE(N= 4) 0.218308 5%LSD 4DF 0.855720 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT H ----------------------------------------------------------------------------- H NOS IQHOP 1 6 10.2617 2 6 6.94500 SE(N= 6) 0.175004 5%LSD 2DF 1.05015 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT error(a) ----------------------------------------------------------------------------- NLAI H NOS IQHOP 1 1 2 9.93500 1 2 2 6.90000 2 1 2 10.8700 2 2 2 7.06000 3 1 2 9.98000 3 2 2 6.87500 SE(N= 2) 0.308734 5%LSD 4DF 1.21017 -----------------------------------------------------------------------------

207

MEANS FOR EFFECT GI ----------------------------------------------------------------------------- GI NOS IQHOP 1 6 7.73167 2 6 9.47500 SE(N= 6) 0.178248 5%LSD 4DF 0.698692 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT HGI ----------------------------------------------------------------------------- H GI NOS IQHOP 1 1 3 9.37333 1 2 3 11.1500 2 1 3 6.09000 2 2 3 7.80000 SE(N= 3) 0.252080 5%LSD 4DF 0.988100 ----------------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE H5 19/10/16 10:19 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |NLAI |H |error(a)|GI |HGI | (N= 12) -------------------- SD/MEAN | | | | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | | | | IQHOP 12 8.6033 2.0008 0.43662 5.1 0.2428 0.0036 0.4569 0.0033 0.8965 1.6. Ảnh hưởng của hạn đến cường độ quang hợp, theo dõi khi đậu xanh ra quả lần 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE DAIRE FILE H6 19/10/16 10:21 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 VARIATE V004 IQHOP LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 NLAI 2 .393717 .196859 5.51 0.072 6 2 H 1 194.407 194.407 ****** 0.001 3 3 error(a) 2 .382851 .191425 5.36 0.075 6 4 GI 1 1.92000 1.92000 53.79 0.003 6 5 HGI 1 2.57613 2.57613 72.17 0.002 6 RESIDUAL 4 .142787 .356967E-01 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 199.823 18.1657 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE H6 19/10/16 10:21 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT NLAI ----------------------------------------------------------------------------- NLAI NOS IQHOP 1 4 5.20250 2 4 5.59750 3 4 5.22500 SE(N= 4) 0.944679E-01 5%LSD 4DF 0.370294 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT H ----------------------------------------------------------------------------- H NOS IQHOP 1 6 9.36667 2 6 1.31667

208

SE(N= 6) 0.178617 5%LSD 2DF 1.07183 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT error(a) ----------------------------------------------------------------------------- NLAI H NOS IQHOP 1 1 2 9.06000 1 2 2 1.34500 2 1 2 9.87000 2 2 2 1.32500 3 1 2 9.17000 3 2 2 1.28000 SE(N= 2) 0.133598 5%LSD 4DF 0.523675 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT GI ----------------------------------------------------------------------------- GI NOS IQHOP 1 6 4.94167 2 6 5.74167 SE(N= 6) 0.771327E-01 5%LSD 4DF 0.302344 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT HGI ----------------------------------------------------------------------------- H GI NOS IQHOP 1 1 3 8.50333 1 2 3 10.2300 2 1 3 1.38000 2 2 3 1.25333 SE(N= 3) 0.109082 5%LSD 4DF 0.427578 ----------------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE H6 19/10/16 10:21 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |NLAI |H |error(a)|GI |HGI | (N= 12) -------------------- SD/MEAN | | | | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | | | | IQHOP 12 5.3417 4.2621 0.18894 3.5 0.0719 0.0006 0.0748 0.0028 0.0019 1.7. Ảnh hưởng của hạn đến thoát hơi nước, theo dõi khi đậu xanh ra quả lần 1 BALANCED ANOVA FOR VARIATE DAIRE FILE H7 19/10/16 10:27 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 VARIATE V004 IHNUOC LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 NLAI 2 .666669E-02 .333335E-02 0.08 0.928 6 2 H 1 4.08333 4.08333 ****** 0.001 3 3 error(a) 2 .726668E-02 .363334E-02 0.08 0.922 6 4 GI 1 .918533 .918533 20.81 0.012 6 5 HGI 1 .133332E-03 .133332E-03 0.00 0.958 6 RESIDUAL 4 .176533 .441334E-01 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 5.19247 .472042 -----------------------------------------------------------------------------

TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE H7 19/10/16 10:27 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT NLAI ----------------------------------------------------------------------------- NLAI NOS IHNUOC 1 4 3.04000 2 4 3.04000 3 4 2.99000 SE(N= 4) 0.105040 5%LSD 4DF 0.411733 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT H ----------------------------------------------------------------------------- H NOS IHNUOC 1 6 3.60667 2 6 2.44000 SE(N= 6) 0.246081E-01 5%LSD 2DF 0.147666 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT error(a) ----------------------------------------------------------------------------- NLAI H NOS IHNUOC 1 1 2 3.65500 1 2 2 2.42500 2 1 2 3.59500 2 2 2 2.48500 3 1 2 3.57000 3 2 2 2.41000 SE(N= 2) 0.148549 5%LSD 4DF 0.582278 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT GI ----------------------------------------------------------------------------- GI NOS IHNUOC 1 6 2.74667 2 6 3.30000 SE(N= 6) 0.857646E-01 5%LSD 4DF 0.336179 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT H*GI ----------------------------------------------------------------------------- H GI NOS IHNUOC 1 1 3 3.33333 1 2 3 3.88000 2 1 3 2.16000 2 2 3 2.72000 SE(N= 3) 0.121289 5%LSD 4DF 0.475428 ----------------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE H7 19/10/16 10:27 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |NLAI |H |error(a)|GI |H*GI | (N= 12) -------------------- SD/MEAN | | | | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | | | | IHNUOC 12 3.0233 0.68705 0.21008 6.9 0.9282 0.0006 0.9221 0.0116 0.9577

209

210

1.8. Ảnh hưởng của hạn đến thoát hơi nước, theo dõi khi đậu xanh ra quả lần 2 BALANCED ANOVA FOR VARIATE DAIRE FILE H8 19/10/16 10:31 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 VARIATE V004 DAIRE LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 NLAI 2 .516669E-03 .258334E-03 0.01 0.991 6 2 H 1 22.5228 22.5228 ****** 0.000 3 3 error(a) 2 .650001E-03 .325001E-03 0.01 0.989 6 4 GI 1 .972000E-01 .972000E-01 3.74 0.124 6 5 HGI 1 .136533 .136533 5.25 0.083 6 RESIDUAL 4 .103963 .259907E-01 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 22.8617 2.07833 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE H8 19/10/16 10:31 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT NLAI ----------------------------------------------------------------------------- NLAI NOS DAIRE 1 4 1.79000 2 4 1.79250 3 4 1.77750 SE(N= 4) 0.806082E-01 5%LSD 4DF 0.315967 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT H ----------------------------------------------------------------------------- H NOS DAIRE 1 6 3.15667 2 6 0.416667 SE(N= 6) 0.735981E-02 5%LSD 2DF 0.441642E-01 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT error(a) ----------------------------------------------------------------------------- NLAI H NOS DAIRE 1 1 2 3.15000 1 2 2 0.430000 2 1 2 3.16500 2 2 2 0.420000 3 1 2 3.15500 3 2 2 0.400000 SE(N= 2) 0.113997 5%LSD 4DF 0.446844 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT GI ----------------------------------------------------------------------------- GI NOS DAIRE 1 6 1.69667 2 6 1.87667 SE(N= 6) 0.658163E-01 5%LSD 4DF 0.257986 ----------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT H*GI ----------------------------------------------------------------------------- H GI NOS DAIRE 1 1 3 2.96000 1 2 3 3.35333

211

2 1 3 0.433333 2 2 3 0.400000 SE(N= 3) 0.930783E-01 5%LSD 4DF 0.364847 ----------------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE H8 19/10/16 10:31 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |NLAI |H |error(a)|GI |HGI | (N= 12) -------------------- SD/MEAN | | | | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | | | | DAIRE 12 1.7867 1.4416 0.16122 9.0 0.9914 0.0001 0.9890 0.1244 0.0833 2- Khảo nghiệm cơ bản bộ giống đậu xanh chịu hạn (thuộc thí nghiệm 5) 2.1. So sánh giống đậu xanh trên đất phù sa ven sông BALANCED ANOVA FOR VARIATE NS FILE SS 12/ 9/16 12:47 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 VARIATE V003 NS LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN =========================================================================== 1 NL 2 .768181E-01 .384091E-01 1.16 0.335 3 2 GIONG 10 1.16345 .116345 3.51 0.008 3 RESIDUAL 20 .662782 .331391E-01 --------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 32 1.90305 .594705E-01 --------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE SS 12/ 9/16 12:47 --------------------------------------------------------------------- :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT GIONG --------------------------------------------------------------------- GIONG NOS NS 1 3 1.92000 2 3 1.89000 3 3 2.09000 4 3 1.95000 5 3 2.07000 6 3 2.23000 7 3 2.02000 8 3 1.85000 9 3 1.92000 10 3 2.30000 11 3 1.57000 SE(N= 3) 0.105102 5%LSD 20DF 0.270047 --------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE SS 12/ 9/16 12:47 ---------------------------------------------------------------------

:PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |NL |GIONG | (N= 33) -------------------- SD/MEAN | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | NS 33 1.9827 0.24387 0.18204 7.98 0.3348 0.0082 2.2. So sánh giống đậu xanh trên đất phù sa nội đồng BALANCED ANOVA FOR VARIATE NS FILE GIONGTN 7/ 9/16 9:24 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 1 VARIATE V003 NS LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ====================================================================== 1 GIONG$ 10 1.16776 .116776 23.92 0.000 2 * RESIDUAL 22 .107400 .488183 --------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 32 1.27516 .398489 --------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE GIONGTN 7/ 9/16 9:24 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT GIONG$ --------------------------------------------------------------------- GIONG$ NOS NS ĐX4461 3 1.63000 ÐX6687 3 1.59000 ÐX6688 3 1.75000 ÐX6492 3 1.70000 ÐX8280 3 1.80000 ÐX8285 3 1.92000 ÐX9126 3 1.77000 ÐX9127 3 1.60000 ÐXVN7 3 1.83000 ÐX10 3 2.12000 V123 3 1.36000 SE(N= 3) 0.403395 5%LSD 22DF 0.118310 --------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE GIONGTN 7/ 9/16 9:24 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |GIONG$ | (N= 33) -------------------- SD/MEAN | | NO. BASED ON BASED ON % | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | NS 33 1.7336 0.19962 0.69870 4.0 0.0000

212

213

3. Ảnh hưởng của mật độ đến năng suất giống ĐX10 (thuộc thí nghiệm 8)

3.1. Ảnh hưởng của mật độ đến năng suất giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông SINGLE EFFECT ANOVA FOR UNBALANCED DATA FILE MDPS 7/ 9/16 9:50 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 1 ANOVA FOR SINGLE EFFECT - MD$ --------------------------------------------------------------------- VARIATE TREATMENT MS - DF RESIDUAL MS - DF F-RATIO F-PROB NS 0.13142 10 0.61909E-02 22 21.23 0.000 TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE MDPS 7/ 9/16 9:50 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT MD$ --------------------------------------------------------------------- MD$ NOS NS

MD1 3 1.89000 MD2 3 2.21000 MD3 3 2.46000 MD4 3 2.26000 MD5 3 2.14000 MD6 3 1.78000 MD7 3 2.03000 MD8 3 2.17000 MD9 3 2.35000 MD10 3 2.19000 MD11 3 1.88000

SE(N= 3) 0.454272 5%LSD 22DF 0.133231 --------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE MDPS 7/ 9/16 9:50 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |MD$ | (N= 33) -------------------- SD/MEAN | | NO. BASED ON BASED ON % | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | NS 33 2.1236 0.21289 0.78682 3.7 0.0000

3.2. Ảnh hưởng của mật độ đến năng suất giống ĐX10 trên đất phù sa nội đồng SINGLE EFFECT ANOVA FOR UNBALANCED DATA FILE MDTN 9/ 9/16 8:41 -------------------------------------------------------------- :PAGE 1 ANOVA FOR SINGLE EFFECT - MD$ --------------------------------------------------------------------- VARIATE TREATMENT MS - DF RESIDUAL MS - DF F-RATIO F-PROB NS 0.12728 10 0.53909E-02 22 23.61 0.000

TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE MDTN 9/ 9/16 8:41 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT MD$ --------------------------------------------------------------------- MD$ NOS NS MD1 3 1.85000 MD2 3 2.16000 MD3 3 2.38000 MD4 3 2.17000 MD5 3 2.08000 MD6 3 1.74000 MD7 3 1.97000 MD8 3 2.10000 MD9 3 2.28000 MD10 3 2.13000 MD11 3 1.76000 SE(N= 3) 0.423906 5%LSD 22DF 0.124325 --------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE MDTN 9/ 9/16 8:41 --------------------------------------------------------------------- :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |MD$ | (N= 33) -------------------- SD/MEAN | | NO. BASED ON BASED ON % | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | NS 33 2.0564 0.20852 0.73423 3.6 0.0000

214

4. Ảnh hưởng của phân bón đến năng suất giống (thuộc thí nghiệm 9)

4.1. Ảnh hưởng của phân bón đến năng suất giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông ALANCED ANOVA FOR VARIATE NS FILE PBPS 7/ 9/16 13:59 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 1 VARIATE V003 NS LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ===================================================================== 1 PB$ 5 1.92525 .385050 36.04 0.000 2 * RESIDUAL 12 0.12820 .106833E-01 --------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 17 2.05345 .120791 ---------------------------------------------------------------------

TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE PBPS 7/ 9/16 13:59 ----------------------------------------------------------------- :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT PB$ --------------------------------------------------------------------- PB$ NOS NS PB1 3 1.62000 PB2 3 1.85000 PB3 3 2.12000 PB4 3 2.36000

PB5 3 2.59000 PB6 3 2.33000 SE(N= 3) 0.596751 5%LSD 12DF 0.183879 --------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE PBPS 7/ 9/16 13:59 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |PB$ | (N= 18) -------------------- SD/MEAN | | NO. BASED ON BASED ON % | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | NS 18 2.1450 0.34755 0.10336 4.8 0.0000

215

4.2. Ảnh hưởng của phân bón đến năng suất giống ĐX10 trên đất phù sa nội đồng BALANCED ANOVA FOR VARIATE NS FILE PBTN 7/ 9/16 14:59 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 VARIATE V003 NS LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ====================================================================== 1 PB$ 5 1.81405 .362810 49.14 0.000 2 * RESIDUAL 12 .886000E-01 .738333E-02 --------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 17 1.90265 .111921 --------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE PBTN 7/ 9/16 14:59 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT PB$ --------------------------------------------------------------------- PB$ NOS NS PB1 3 1.50000 PB2 3 1.71000 PB3 3 1.92000 PB4 3 2.15000 PB5 3 2.45000 PB6 3 2.20000 SE(N= 3) 0.496096E-01 5%LSD 12DF 0.152864 --------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE PBTN 7/ 9/16 14:59 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |PB$ | (N= 18) -------------------- SD/MEAN | | NO. BASED ON BASED ON % | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | NS 18 1.9883 0.33455 0.85926 4.3 0.0000

216

5. Ảnh hưởng của chế phẩm VSV đến năng suất giống ĐX10 (thuộc thí nghiệm 10)

3 2.26000

3 2.30000

5.1. Ảnh hưởng của chế phẩm đến năng suất giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông SINGLE EFFECT ANOVA FOR UNBALANCED DATA FILE CPPS 7/ 9/16 15: 6 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 1 ANOVA FOR SINGLE EFFECT - CHEPHAM$ -------------------------------------------------------------------- VARIATE TREATMENT MS - DF RESIDUAL MS - DF F-RATIO F-PROB NS 0.17964 4 0.55800E-02 10 32.19 0.000 TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE CPPS 7/ 9/16 15: 6 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT CHEPHAM$ --------------------------------------------------------------------- CHEPHAM$ NOS NS Không (ÐC) 3 1.90000 Trichoderma 3 2.00000 Nitragin Lipomycin Nitragin + Lipomycin 3 2.51000 SE(N= 3) 0.431279 5%LSD 10DF 0.135898 --------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE CPPS 7/ 9/16 15: 6 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |CHEPHAM$| (N= 15) -------------------- SD/MEAN | | NO. BASED ON BASED ON % | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | NS 15 2.1940 0.23518 0.74700 3.4 0.0000

5.2. Ảnh hưởng của chế phẩm đến năng suất giống ĐX10 trên đất phù sa nội đồng :PAGE 1 BALANCED ANOVA FOR VARIATE NS FILE CHE PHAM 12/ 9/16 11: 8 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 1 VARIATE V003 NS LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ====================================================================== 1 NL 2 .124680 .623400E-01 3.27 0.091 3 2 CP 4 .643560 .160890 8.43 0.006 3 * RESIDUAL 8 .152720 .190900E-01 --------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 14 .920960 .657829E-01 --------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE CHE PHAM 12/ 9/16 11: 8

------------------------------------------------------------------- :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT CP --------------------------------------------------------------------- CP NOS NS Không (ÐC) 3 1.82000 Trichoderma 3 1.89000 Nitragin 3 2.10000 Lipomycin 3 2.17000 Nitragin + Lipomycin 3 2.40000 SE(N= 3) 0.797705E-01 5%LSD 8DF 0.260124 --------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE CHE PHAM 12/ 9/16 11: 8 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |NL |CP | (N= 15) -------------------- SD/MEAN | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | NS 15 2.0760 0.25648 0.13817 6.7 0.0912 0.0061

217

6. Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến năng suất giống ĐX10 (thuộc thí nghiệm 11)

3 2.91000

6.1. Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến năng suất giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông SINGLE EFFECT ANOVA FOR UNBALANCED DATA FILE CHEPHUPS 7/ 9/16 15:18 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 ANOVA FOR SINGLE EFFECT - VATLIEU$ -------------------------------------------------------------------- VARIATE TREATMENT MS - DF RESIDUAL MS - DF F-RATIO F-PROB NS 0.41848 3 0.39250E-02 8 106.62 0.000 TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE CHEPHUPS 7/ 9/16 15:18 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT VATLIEU$ --------------------------------------------------------------------- VATLIEU$ NOS NS Không che (ÐC) 3 2.00000 Rơm rạ 3 2.53000 Dây lạc Nilon 3 2.45000 SE(N= 3) 0.361708 5%LSD 8DF 0.117949 --------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE CHEPHUPS 7/ 9/16 15:18

------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |VATLIEU$| (N= 12) -------------------- SD/MEAN | | NO. BASED ON BASED ON % | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | NS 12 2.4725 0.34203 0.62650 2.5 0.0000

218

6.2. Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến năng suất của giống ĐX10 trên đất phù sa nội đồng SINGLE EFFECT ANOVA FOR UNBALANCED DATA FILE CHEPHUTN 7/ 9/16 15:22 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 BALANCED ANOVA FOR VARIATE NS FILE VL 12/ 9/16 12:31 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 VARIATE V003 NS LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ====================================================================== 1 NL 2 .265400 .132700 9.28 0.015 3 2 VL 3 1.17870 .392900 27.48 0.001 3 * RESIDUAL 6 .857999E-01 .143000E-01 --------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 1.52990 .139082 --------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE VL 12/ 9/16 12:31 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT VL --------------------------------------------------------------------- VL NOS NS Không che (ÐC) 3 1.87000 Rơm rạ 3 2.40000 Dây lạc 3 2.75000 Nilon 3 2.32000 SE(N= 3) 0.690410E-01 5%LSD 6DF 0.238824 --------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE VL 12/ 9/16 12:31 --------------------------------------------------------------- :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |NL |VL | (N= 12) -------------------- SD/MEAN | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | NS 12 2.3350 0.37294 0.11958 5.1 0.0152 0.0010

219

7. Ảnh hưởng của chất điều tiết sinh trưởng đến năng suất giống ĐX10 (thuộc thí nghiệm 12)

7.1. Ảnh hưởng của chất điều tiết sinh trưởng đến năng suất giống ĐX10 trên đất phù sa ven sông SINGLE EFFECT ANOVA FOR UNBALANCED DATA FILE DTSTPS 7/ 9/16 15:30 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 ANOVA FOR SINGLE EFFECT - HOACHAT$ --------------------------------------------------------------------- VARIATE TREATMENT MS - DF RESIDUAL MS - DF F-RATIO F-PROB NS 0.11993 8 0.48889E-02 18 24.53 0.000 TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE DTSTPS 7/ 9/16 15:30 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT HOACHAT$ --------------------------------------------------------------------- HOACHAT$ NOS NS 3 1.65000 Nước (ÐC) Ethrel 500 3 1.76000 Ethrel 1000 3 1.93000 Ethrel 1500 3 2.25000 3 2.11000 Ethrel 2000 ADHS 500 3 1.85000 ADHS 1000 3 2.09000 ADHS 1500 3 2.18000 ADHS 2000 3 1.94000 SE(N= 3) 0.403686 5%LSD 18DF 0.119941 --------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE DTSTPS 7/ 9/16 15:30 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |HOACHAT$| (N= 27) -------------------- SD/MEAN | | NO. BASED ON BASED ON % | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | NS 27 1.9733 0.20071 0.69920E-01 3.5 0.0000

7.2. Ảnh hưởng của chất điều tiết sinh trưởng đến năng suất giống ĐX10 trên đất phù sa nội đồng BALANCED ANOVA FOR VARIATE NS FILE DT 12/ 9/16 12:29 ------------------------------------------------------------------- :PAGE 1 VARIATE V003 NS LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ======================================================================

1 NL 2 .914000E-01 .457000E-01 4.92 0.021 3 2 CDT 8 .942600 .117825 12.69 0.000 3 * RESIDUAL 16 .148600 .928750E-02 --------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 26 1.18260 .454846E-01 --------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE DT 12/ 9/16 12:29 ----------------------------------------------------------------- :PAGE 2 MEANS FOR EFFECT CDT --------------------------------------------------------------------- CDT NOS NS Nước (ÐC) 3 1.57000 Ethrel 500 3 1.69000 Ethrel 1000 3 1.88000 Ethrel 1500 3 2.15000 Ethrel 2000 3 2.00000 ADHS 500 3 1.69000 ADHS 1000 3 1.95000 ADHS 1500 3 2.11000 ADHS 2000 3 1.85000 SE(N= 3) 0.556402 5%LSD 16DF 0.166810 --------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE DT 12/ 9/16 12:29 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |NL |CDT | (N= 27) -------------------- SD/MEAN | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | NS 27 1.8767 0.21327 0.96372 5.1 0.0213 0.0000

220

221

VII. KẾT QUẢ TÍNH TOÁN CÁC CHỈ TIÊU TRONG PHÂN TÍCH THỐNG KÊ

MST MSE

X

Nội dung

SSTo

SST

SSE

CF

t0,05

Sd

Ftn

dfE dfT Flt

TT I Đánh giá khả năng chịu hạn bộ giống đậu xanh triển vọng trong phòng 1 Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến tỉ lệ nảy mầm

1284 1050 1020

143033 100420 53365

6565 5281,72 6282 5231,68 6271 5251,13

528,17 523,17 525,11

58,35 65,84 2,07 47,72 55,16 2,07 46,36 40,21 2,07

38,90 31,81 30,90

9,05 10,96 11,33

22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30

-3 bar -6 bar -9 bar Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến chiều dài thân mầm 0bar (ĐC) -3bar -6bar -9bar

2013 1761,10 1379 1243,46 1363 1229,75 790,47 844

20742 13162 9557 4795

176,11 124,35 122,97 79,05

11,44 25,07 2,07 6,16 19,97 2,07 6,05 17,02 2,07 2,39 12,05 2,07

7,63 4,10 4,03 1,60

15,39 20,20 20,33 33,03

22 22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30 10 2,30

252 135 133 53 3 Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến khối lượng tươi thân mầm 0,05 0,02 0,01 0,004

0bar (ĐC) -3bar -6bar -9bar

3,07 1,48 0,80 0,29

0,17 0,08 0,04 0,02

0,12 0,06 0,03 0,01

0,012 0,0022 0,006 0,0011 0,003 0,0005 0,001 0,0002

0,30 2,07 0,21 2,07 0,16 2,07 0,09 2,07

0,0015 0,0007 0,0003 0,0001

5,30 5,63 6,68 7,12

22 22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30 10 2,30

4 Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến khối lượng tươi của rễ mầm

0,32 1,48 0,80 0,29

0,02 0,08 0,04 0,02

0,01 0,06 0,03 0,01

0,004 0,020 0,013 0,005

0bar (ĐC) -3bar -6bar -9bar

0,001 0,0002 0,006 0,0009 0,003 0,0006 0,001 0,0002

0,10 2,07 0,21 2,07 0,16 2,07 0,09 2,07

0,0001 0,0006 0,0004 0,0001

6,26 6,61 5,47 5,78

22 22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30 10 2,30

5 Ảnh hưởng của sự gây hạn đến khối lượng tươi tổng số của cây mầm

5,38 2,59 1,30 0,45

0,27 0,14 0,09 0,04

0,20 0,10 0,07 0,03

0,07 0,04 0,02 0,01

0bar (ĐC) -3bar -6bar -9bar

0,020 0,0032 0,010 0,0018 0,007 0,0009 0,003 0,0003

0,40 2,07 0,28 2,07 0,20 2,07 0,12 2,07

0,0021 0,0012 0,0006 0,0002

6,31 5,30 8,01 8,88

22 22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30 10 2,30

222

Nội dung

SSTo

SST

SSE

CF

MST MSE

X

t0,05

Sd

Ftn

dfE dfT Flt

TT 6 Ảnh hưởng của sự gây hạn đến khối lượng khô tổng số của cây mầm

0,024 0,013 0,007 0,003

0bar (ĐC) -3bar -6bar -9bar

0,003 0,002 0,002 0,001

0,003 0,002 0,002 0,000

0,0004 0,0002 0,0001 0,0000

0,0003 0,0000 0,027 2,07 0,0002 0,0000 0,020 2,07 0,0002 0,0000 0,015 2,07 0,0000 0,0000 0,009 2,07

0,0000 0,0000 0,0000 0,0000

15,45 19,62 25,03 25,21

22 22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30 10 2,30

7 Ảnh hưởng của các mức gây hạn đến chỉ số hạn

17,76 8,99 3,71

-3bar -6bar -9bar

0,11 0,34 0,18

0,06 0,21 0,13

0,04 0,13 0,05

0,01 0,02 0,01

0,002 0,006 0,002

0,73 2,07 0,52 2,07 0,34 2,07

0,001 0,004 0,002

22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30

3,22 3,45 5,35

II Đánh giá khả năng chịu hạn bộ giống đậu xanh triển vọng trong điều kiện nhà lưới. 1 Ảnh hưởng của sự gây hạn đến tỷ lệ cây héo và khả năng phục hồi sau gây hạn 1.1 Sau 12 ngày Tỷ lệ cây héo Tỷ lệ phục hồi

35,44 325456

109,02 108,63

107,54 56,43

1,48 52,21

10,75 5,64

0,07 1,04 2,07 2,37 99,31 2,07

22 22

10 2,30 10 2,30

160 2,38

0,04 1,58

1.2 Sau 19 ngày Tỷ lệ cây héo Tỷ lệ phục hồi

592,24 297768

224,61 695,93

218,60 362,19

6,01 333,75

21,86 36,22

0,27 4,24 2,07 15,17 94,99 2,07

0,18 10,11

80,00 2,39

22 22

10 2,30 10 2,30

2 Hàm lượng nước tương đối của các giống đậu xanh triển vọng

Cây con Ra hoa Làm quả

233115 236654 212999

840 1262 831

400 591 357

44,01 67,11 47,43

18,18 84,05 2,07 26,86 84,68 2,07 16,21 80,34 2,07

22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30

2,42 2,50 2,93

12,12 17,91 10,81

440 671 474 III Khảo nghiệm cơ bản bộ giống đậu xanh chịu hạn 1 Đặc điểm hình thái quả và hạt của các giống đậu xanh triển vọng 1.1 Đất phù sa ven sông

0,23

9,17 2,07

22 10 2,30

7,76

0,15

Dài quả

2777

23,03

17,95

5,09

1,79

1.2 Đất phù sa nội đồng

Dài quả

2508

21,75

15,89

5,87

1,59

0,27

8,72 2,07

0,18

5,96

10 2,30

2 Đặc điểm hình thái quả và hạt của các giống đậu xanh triển vọng

223

Nội dung

CF

SSTo

SST

SSE

MST MSE

X

t0,05

Sd

Ftn

dfE dfT Flt

TT 2.1 Đất phù sa ven sông

Cao cây Số cành/ Thời gian nở hoa TGST

165545 285 8448 218461

202,27 10,16 110,27 878,18

104,83 9,56 90,00 475,64

97,45 0,61 20,27 402,54

10,48 0,96 9,00 47,56

4,43 70,83 2,07 0,03 2,94 2,07 0,92 16,00 2,07 18,30 81,36 2,07

2,95 0,02 0,61 12,20

2,37 34,67 9,77 2,60

22 22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30 10 2,30

2.2 Đất phù sa nội đồng

Cao cây Số cành/ Thời gian nở hoa TGST

159774 265 9537 212642

188,99 10,57 151,40 777,11

99,41 9,74 132,00 426,55

89,58 0,83 19,40 350,57

9,94 0,97 13,20 42,65

4,07 69,58 2,07 2,84 2,07 0,04 0,88 17,00 2,07 15,93 80,27 2,07

2,71 0,03 0,59 10,62

2,44 25,84 14,97 2,68

22 22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30 10 2,30

3 Đặc điểm phát triển diện tích lá và chỉ số diện tích lá thời kỳ ra hoa 3.1 Đất phù sa ven sông

30018375 270

346867 3,13

292556 2,61

54311 0,52

29256 0,26

DTL LAI

2469 0,02

954 2,07 2,86 2,07

1646 0,02

11,85 11,07

22 22

10 2,30 10 2,30

3.2 Đất phù sa nội đồng

19139313 172

215883 1,91

164414 1,50

51469 0,41

16441 0,15

DTL LAI

2340 0,02

762 2,07 2,28 2,07

1560 0,01

7,03 8,03

22 22

10 2,30 10 2,30

4 Đặc điểm phát triển diện tích lá và chỉ số diện tích lá thời kỳ ra hoa 4.1 Đất phù sa ven sông

TLCKTLR TLCKQ TLCKTS

13260 5848 36719

109,03 41,97 284,89

66,43 31,10 187,54

42,60 10,87 97,35

6,64 3,11 18,75

1,94 20,05 2,07 0,49 13,31 2,07 4,42 33,36 2,07

1,29 0,33 2,95

3,43 6,29 4,24

22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30

4.2 Đất phù sa nội đồng

38,98 17,71 109,28

9641 4190 26533

24,62 7,75 66,01

3,90 1,77 10,93

1,12 17,09 2,07 0,35 11,27 2,07 3,00 28,36 2,07

0,75 0,23 2,00

3,48 5,03 3,64

22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30

63,60 TLCKTLR 25,46 TLCKQ TLCKTS 175,30 Đánh giá các yếu tố cấu thành năng suất của các giống đậu xanh triển vọng

5 5.1 Đất phù sa ven sông

224

TT

Nội dung

CF

SSTo

MST MSE

Quả/cây Hạt/quả KL100 hạt NSLT NSTT

7335 3632 1548 339 130

SST 27,45 23,85 3,85 2,94 1,16

44,54 36,49 7,49 3,95 1,71

SSE 17,09 12,64 3,65 1,01 0,55

2,74 2,38 0,38 0,29 0,12

X t0,05 0,78 14,91 2,07 0,57 10,49 2,07 6,85 2,07 0,17 3,21 2,07 0,05 1,98 2,07 0,03

Sd 0,52 0,38 0,11 0,03 0,02

Ftn 3,53 4,15 2,32 6,44 4,65

dfE dfT Flt 10 2,30 22 10 2,30 22 10 2,30 22 10 2,30 22 10 2,30 22

5.2 Đất phù sa nội đồng

Quả/cây Hạt/quả KL100 hạt NSLT NSTT

5909 3403 1484 246 99

20,51 21,68 3,78 2,10 1,17

39,00 31,76 7,38 2,96 1,28

18,49 10,08 3,60 0,86 0,11

2,05 2,17 0,38 0,21 0,12

0,84 13,38 2,07 0,46 10,15 2,07 6,71 2,07 0,16 2,73 2,07 0,04 1,73 2,07 0,00

0,56 0,31 0,11 0,03 0,00

2,44 4,73 2,31 5,37 23,92

22 22 22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30 10 2,30 10 2,30

IV Nghiên cứu thành phần dinh dưỡng bộ giống đậu xanh chịu hạn

Độ ẩm Protein Lipid Carbo. Chất xơ

3544 21935 118 98018 511

3,32 20,51 1,45 24,06 2,78

6,47 38,26 1,78 46,63 3,79

3,15 17,75 0,33 22,57 1,01

0,33 2,05 0,14 2,41 0,28

0,14 10,36 2,07 0,81 25,78 2,07 1,89 2,07 0,01 1,03 54,50 2,07 3,94 2,07 0,05

0,10 0,54 0,01 0,68 0,03

2,31 2,54 9,73 2,34 6,02

22 22 22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30 10 2,30 10 2,30

Ảnh hưởng của thời vụ đến sinh trưởng của giống ĐX10

V Nghiên cứu thời vụ trồng thích hợp cho giống đậu xanh triển vọng. * VỤ XUÂN HÈ 1 1.1 Trên đất phù sa ven sông

Cao cây (cm) Số cành/ Số ngày ra hoa TGST

31795 59 5189 121500

265,4 3,1 68,9 262,9

214,78 2,96 51,60 174,00

50,58 0,12 17,32 88,95

53,69 0,74 12,90 43,50

5,06 46,04 2,23 0,01 1,98 2,23 1,73 18,60 2,23 8,89 90,00 2,23

3,37 0,01 1,15 5,93

10,62 61,91 7,45 4,89

10 10 10 10

4 3,48 4 3,48 4 3,48 4 3,48

1.2 Trên đất phù sa nội đồng

Cao cây (cm) Số cành/

27349 19

245,7 5,4

184,50 5,32

61,21 0,06

46,12 1,33

10 10

4 3,48 4 3,48

6,12 42,70 2,23 1,14 2,23 0,01

4,08 7,54 0,00 229,42

225

CF

SSTo

TT

Nội dung Số ngày ra hoa TGST

5881 115633

SST 98,40 80,40

SSE 12,72 54,63

MST MSE 24,60 20,10

X t0,05 1,27 19,80 2,31 5,46 87,80 2,31

Sd 0,85 3,64

Ftn 19,33 3,68

dfE dfT Flt 4 3,48 10 4 3,48 10

111,1 135,0 2 Ảnh hưởng của thời vụ đến DTL và LAI thời kỳ ra hoa của giống đậu xanh ĐX10 2.1 Trên đất phù sa ven sông

10473912 95

32815 19172,72 13642,29 4793,18 1364,23 835,62 2,23 2,51 2,23

0,22

0,14

0,05

0,01

0,4

30,16 0,01

DTL LAI

3,51 3,74

10 10

4 3,48 4 3,48

2.2 Trên đất phù sa nội đồng

9853654 89

18025 0,19

12201 0,12

4506 0,05

1220 0,01

811 2,23 2,43 2,31

3,69 3,83

813 0,01

10 10

4 3,48 4 3,48

30226 DTL LAI 0,3 Ảnh hưởng của thời vụ đến DTL và LAI thời kỳ ra hoa của giống đậu xanh ĐX10

3.1 Trên đất phù sa ven sông

TLCKTLR TLCKQ TLCKTS

5791 2792 16675

58,6 30,5 181,9

42,54 20,87 129,02

16,08 9,64 52,84

10,63 5,22 32,25

1,61 19,65 2,23 0,96 13,64 2,23 5,28 33,34 2,23

6,62 5,41 6,10

1,07 0,64 3,52

10 10 10

4 3,48 4 3,48 4 3,48

3.2 Trên đất phù sa nội đồng

TLCKTLR TLCKQ TLCKTS

30,34 18,49 115,80

5752 2499 15640

11,40 4,08 24,98

7,59 4,62 28,95

1,14 19,58 2,23 0,41 12,91 2,23 2,50 32,29 2,23

6,65 11,33 11,59

0,76 0,27 1,67

10 10 10

4 3,48 4 3,48 4 3,48

41,7 22,6 140,8 4 Ảnh hưởng của thời vụ đến DTL và LAI thời kỳ ra hoa của giống đậu xanh ĐX10 4.1 Trên đất phù sa ven sông

Quả/ cây Hạt/ quả KL100 hạt NSLT NSTT

1264 2103 758 80 37

21,5 0,9 0,2 0,9 0,3

17,84 0,52 0,13 0,67 0,31

3,68 0,37 0,08 0,21 0,02

4,46 0,13 0,03 0,17 0,08

0,37 9,18 2,23 0,04 11,84 2,23 7,11 2,23 0,01 2,31 2,23 0,02 1,57 2,23 0,00

12,11 3,53 4,01 7,99 31,87

0,25 0,02 0,01 0,01 0,00

10 10 10 10 10

4 3,48 4 3,48 4 3,48 4 3,48 4 3,48

4.2 Trên đất phù sa nội đồng

Quả/ cây Hạt/ quả

1167 2089

17,0 0,5

14,78 0,30

2,20 0,19

3,70 0,08

0,22 8,82 2,23 0,02 11,80 2,23

0,15 0,01

16,83 3,94

10 10

4 3,48 4 3,48

226

TT

Nội dung

CF

SSTo

SST

SSE

KL100 hạt NSLT NSTT

742 72 33

0,2 0,7 0,3

0,13 0,59 0,27

0,09 0,13 0,03

MST MSE 0,01 0,01 0,00

0,03 0,15 0,07

X t0,05 7,03 2,23 2,20 2,23 1,49 2,23

Sd 0,01 0,01 0,00

Ftn 3,66 11,22 23,76

dfE dfT Flt 4 3,48 10 4 3,48 10 4 3,48 10

Ảnh hưởng của thời vụ đến sinh trưởng của giống ĐX10

* VỤ HÈ THU 1 1.1 Trên đất phù sa ven sông

Cao cây (cm) Số cành/ Số ngày ra hoa TGST

65703 242 3961 113288

387,80 2,34 13,83 395,45

221,72 1,60 8,50 238,00

166,07 0,74 5,32 157,45

44,34 0,32 1,70 47,60

13,84 60,42 2,18 3,67 2,18 0,06 0,44 14,83 2,18 13,12 79,33 2,18

9,23 0,04 0,30 8,75

3,20 5,19 3,83 3,63

12 12 12 12

5 3,11 5 3,11 5 3,11 5 3,11

1.2 Trên đất phù sa nội đồng

Cao cây (cm) Số cành/ Số ngày ra hoa TGST

54979 177 4141 107648

138,76 4,24 20,50 190,00

103,85 0,31 7,08 133,95

27,75 0,85 4,10 38,00

8,65 55,27 2,18 0,03 3,13 2,18 0,59 15,17 2,18 11,16 77,33 2,18

5,77 0,02 0,39 7,44

3,21 32,72 6,95 3,40

12 12 12 12

5 3,11 5 3,11 5 3,11 5 3,11

242,61 4,55 27,58 323,95 2 Ảnh hưởng của thời vụ đến DTL và LAI thời kỳ ra hoa của giống đậu xanh ĐX10 2.1 Trên đất phù sa ven sông

DTL LAI

21368799 192

305785 2,88

241807 2,20

63979 0,68

48361 0,44

5332 0,06

1090 2,18 3554,37 0,04 3,27 2,18

9,07 7,71

12 12

5 3,11 5 3,11

2.2 Trên đất phù sa nội đồng

DTL LAI

20102238 181

225212 2,03

45042 0,41

45128 0,20

3761 0,02

1057 2,18 3,17 2,18

2507 0,01

11,98 23,85

12 12

5 3,11 5 3,11

270341 2,24 3 Ảnh hưởng của thời vụ đến DTL và LAI thời kỳ ra hoa của giống đậu xanh ĐX10 3.1 Trên đất phù sa ven sông

TLCKTLR TLCKQ TLCKTS

10051 5020 29277

31,21 3,56 42,69

17,89 2,12 25,08

13,32 1,44 17,62

3,58 0,42 5,02

1,11 23,63 2,18 0,12 16,70 2,18 1,47 40,33 2,18

0,74 0,08 0,98

3,22 3,53 3,42

12 12 12

5 3,11 5 3,11 5 3,11

3.2 Trên đất phù sa nội đồng

227

TT

Nội dung

CF

SSTo

MST MSE

TLCKTLR TLCKQ TLCKTS

9755 4331 27063

2,86 1,36 8,46

SST 14,29 6,82 42,28

SSE 10,23 4,89 27,77

X t0,05 0,85 23,28 2,18 0,41 15,51 2,18 2,31 38,78 2,18

Ftn 3,35 3,35 3,65

dfE dfT Flt 5 3,11 12 5 3,11 12 5 3,11 12

Sd 0,57 0,27 1,54

24,52 11,71 70,05 4 Ảnh hưởng của thời vụ đến DTL và LAI thời kỳ ra hoa của giống đậu xanh ĐX10 4.1 Trên đất phù sa ven sông

Quả/ cây Hạt/ quả KL100 hạt NSLT NSTT

3758 2318 823 199 92

57,32 2,04 4,25 2,39 1,02

44,44 1,17 2,47 1,81 0,87

12,87 0,88 1,78 0,58 0,15

8,89 0,23 0,49 0,36 0,17

1,07 14,45 2,18 0,07 11,35 2,18 6,77 2,18 0,15 3,33 2,18 0,05 2,26 2,18 0,01

0,72 0,05 0,10 0,03 0,01

8,29 3,19 3,33 7,46 13,92

12 12 12 12 12

5 3,11 5 3,11 5 3,11 5 3,11 5 3,11

4.2 Trên đất phù sa nội đồng

Quả/ cây Hạt/ quả KL100 hạt NSLT NSTT

3362 2314 806 182 84

48,93 8,20 2,90 2,35 0,93

42,40 4,64 1,67 1,92 0,91

6,53 3,56 1,23 0,43 0,02

8,48 0,93 0,33 0,38 0,18

0,54 13,67 2,18 0,30 11,35 2,18 6,70 2,18 0,10 3,18 2,18 0,04 2,16 2,18 0,002

0,36 15,57 0,20 3,13 0,07 3,25 10,80 0,02 0,001 101,72

12 12 12 12 12

5 3,11 5 3,11 5 3,11 5 3,11 5 3,11

Ảnh hưởng của mật độ đến sinh trưởng của giống ĐX10

VI Nghiên cứu mật độ trồng thích hợp cho giống đậu xanh triển vọng 1 1.1 Trên đất phù sa ven sông

Cao cây (cm) Số cành/ Thời gian nở hoa TGST

151452 463 8352 208807

1634 6,04 172,48 870,11

1340 5,18 152,73 488,18

294 0,86 19,76 381,93

133,95 0,52 15,27 48,82

13,37 67,75 2,07 0,20 3,75 2,07 0,95 15,91 2,07 4,17 79,55 2,07

8,92 0,03 0,60 11,57

10,02 2,62 16,12 11,72

22 22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30 10 2,30

1.2 Trên đất phù sa nội đồng

Cao cây (cm) Số cành/ Thời gian nở hoa TGST

120799 426 9435 203590

11262 6,17 174,41 832,77

10929 4,89 152,73 488,18

332 1,28 21,68 344,59

1093 0,49 15,27 48,82

15,11 60,50 2,07 0,06 3,59 2,07 0,99 16,91 2,07 15,66 78,55 2,07

10,07 0,04 0,66 10,44

72,33 8,41 15,50 3,12

22 22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30 10 2,30

228

Nội dung

SSTo

SST

SSE

MST MSE

X

t0,05

Sd

Ftn

dfE dfT Flt

TT CF 2 Ảnh hưởng của mật độ đến DTL và LAI của giống ĐX10 2.1 Trên đất phù sa ven sông

DTL LAI

42048929 1248487 1173573 6,03

6,98

397

74913 117357 0,60

0,95

3405 0,04

1129 2,07 3,47 2,07

2270 0,03

34,46 13,96

22 22

10 2,30 10 2,30

2.2 Trên đất phù sa nội đồng

97430 109542 0,57

0,79

4429 1095,1 2,07 3,36 2,07 0,04

2952 0,02

24,74 15,89

DTL LAI

39575709 1192852 1095423 5,70

6,49

22 22

10 2,30 10 2,30

374 3 Ảnh hưởng của mật độ đến TLCK của giống đậu xanh ĐX10 3.1 Trên đất phù sa ven sông

TLCKTLR TLCKQ TLCKTS

17637 8758 51063

286,53 140,54 786,29

252,29 120,27 687,74

34,24 20,27 98,56

25,23 12,03 68,77

1,56 23,12 2,07 0,92 16,29 2,07 4,48 39,34 2,07

22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30

1,04 0,61 2,99

16,21 13,05 15,35

3.2 Trên đất phù sa nội đồng

TLCKTLR TLCKQ TLCKTS

16491 8022 47493

238,15 121,70 693,59

208,58 98,79 591,74

29,57 22,92 101,86

20,86 9,88 59,17

1,34 22,35 2,07 1,04 15,59 2,07 4,63 37,94 2,07

22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30

0,90 0,69 3,09

15,52 9,48 12,78

4 Ảnh hưởng của mật độ đến các yếu tố cấu thành năng suất của giống ĐX10 4.1 Trên đất phù sa ven sông

Số quả/cây Số hạt/quả K.lượng 100 hạt Năng suất LT

5695 4558 1612 342

426,76 22,19 4,88 3,64

416,18 11,52 2,52 3,03

10,58 10,67 2,36 0,61

41,62 1,15 0,25 0,30

0,48 13,14 2,07 0,49 11,76 2,07 6,99 2,07 0,11 3,22 2,07 0,03

22 22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30 10 2,30

0,32 0,32 0,07 0,02

86,50 2,37 2,35 10,96

4.2 Trên đất phù sa nội đồng

Số quả/cây Số hạt/quả K.lượng 100 hạt

5616 4411 1577

418,86 22,88 8,10

403,46 11,87 4,15

15,40 11,01 3,95

40,35 1,19 0,42

0,70 13,05 2,07 0,50 11,57 2,07 6,92 2,07 0,18

22 22 22

10 2,30 10 2,30 10 2,30

0,47 0,33 0,12

57,63 2,37 2,31

Năng suất LT

320

0,68

3,77

3,09

0,31

0,03

3,12 2,07

10 2,30

0,02

9,98

229

MST MSE

X

Nội dung

SSTo

SST

SSE

CF

t0,05

Sd

Ftn

dfE dfT Flt

Ảnh hưởng của phân bón đến sinh trưởng của giống ĐX10

TT VII Nghiên cứu kỹ thuật bón thích hợp cho giống đậu xanh triển vọng 1 1.1 Trên đất phù sa ven sông

Cao cây (cm) Số cành/ Số ngày ra hoa TGST

64800 283 5000 115681

534,99 1,94 97,65 625,86

414,24 1,36 88,00 410,50

120,75 0,58 9,65 215,36

82,85 0,27 17,60 82,10

10,06 60,00 2,18 3,97 2,18 0,05 0,80 16,67 2,18 17,95 80,17 2,18

6,71 0,03 0,54 11,96

8,23 5,64 21,88 4,57

12 12 12 12

5 3,11 5 3,11 5 3,11 5 3,11

1.2 Trên đất phù sa nội đồng

Cao cây (cm) Số cành/ Số ngày ra hoa TGST

495,60 1,37 74,49 492,60

391,18 1,00 66,00 298,50

104,42 0,37 8,49 194,10

78,24 0,20 13,20 59,70

8,70 58,13 2,18 0,03 3,77 2,18 0,71 17,00 2,18 16,18 78,50 2,18

5,80 0,02 0,47 10,78

8,99 6,53 18,65 3,69

12 12 12 12

5 3,11 5 3,11 5 3,11 5 3,11

60831 255 5202 110921 2 Ảnh hưởng của phân bón đến DTL và LAI của giống ĐX10 2.1 Trên đất phù sa ven sông

DTL LAI

22288494 201

220265 1,98

175212 1,58

45054 0,40

35042 0,32

3754 0,03

1113 2,18 3,34 2,18

2503 0,02

9,33 9,40

12 12

5 3,11 5 3,11

2.2 Trên đất phù sa nội đồng

DTL LAI

20074982 181

190683 1,68

34768 0,28

31183 0,28

2897 0,02

1056 2,18 3,17 2,18

1932 0,02

10,76 12,14

12 12

5 3,11 5 3,11

155915 1,40 3 Ảnh hưởng của phân bón đến TLCK của giống ĐX10 3.1 Trên đất phù sa ven sông

TLCKTLR TLCKQ TLCKTS

10082 5284 29964

157,42 79,20 442,82

138,34 69,16 403,08

19,08 10,04 39,74

27,67 13,83 80,62

1,59 23,67 2,18 0,84 17,13 2,18 3,31 40,80 2,18

1,06 0,56 2,21

17,40 16,54 24,34

12 12 12

5 3,11 5 3,11 5 3,11

3.1 Trên đất phù sa nội đồng

TLCKTLR TLCKQ TLCKTS

9099 4763 27028

139,90 72,77 409,85

125,42 64,90 370,72

14,47 7,87 39,13

25,08 12,98 74,14

1,21 22,48 2,18 0,66 16,27 2,18 3,26 38,75 2,18

0,80 0,44 2,17

20,80 19,80 22,74

12 12 12

5 3,11 5 3,11 5 3,11

230

Nội dung

SST

SSE

CF

MST MSE

X

t0,05

Sd

Ftn

dfE dfT Flt

TT SSTo 4 Ảnh hưởng của phân bón đến các yếu tố cấu thành năng suất của giống ĐX10 4.1 Trên đất phù sa ven sông

3,78 3,98 1,15 0,25

6,76 1,06 0,31 0,84

Số quả/ cây Số hạt KL100 hạt NSLT

2716 2496 866 166

37,58 9,31 2,70 4,44

33,81 5,32 1,56 4,19

0,31 12,28 2,18 0,33 11,78 2,18 6,94 2,18 0,10 3,03 2,18 0,02

0,21 0,22 0,06 0,01

21,48 3,21 3,25 39,78

12 12 12 12

5 3,11 5 3,11 5 3,11 5 3,11

4.2 Trên đất phù sa nội đồng

4,71 4,26 1,67 0,25

6,44 1,12 0,44 0,71

Số quả/ cây Số hạt KL100 hạt NSLT

2549 2411 847 147

36,93 9,89 3,87 3,81

32,22 5,62 2,20 3,57

0,39 11,90 2,18 0,36 11,58 2,18 6,87 2,18 0,14 2,86 2,18 0,02

0,26 0,24 0,09 0,01

16,41 3,17 3,16 34,67

12 12 12 12

5 3,11 5 3,11 5 3,11 5 3,11

VIII Nghiên cứu duy trì độ ẩm đất bằng chế phẩm vi sinh vật

1 Ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật đến độ ẩm đất qua các thời kỳ sinh trưởng của giống ĐX10 4.1 Trên đất phù sa ven sông

68 87 78

391 287 252

30 ngày 50 ngày 70 ngày

45046 55450 65340

1631 1236 1086

1562 1148 1008

6,83 54,80 2,23 8,74 60,80 2,23 7,80 66,00 2,23

4,55 5,83 5,20

57,18 32,85 32,29

10 10 10

4 3,48 4 3,48 4 3,48

4.2 Trên đất phù sa nội đồng

63 85 91

376 272 209

30 ngày 50 ngày 70 ngày

41186 49766 59158

1566 1175 928

1504 1090 836

6,26 52,40 2,23 8,53 57,60 2,23 9,14 62,80 2,23

4,17 5,69 6,09

60,03 31,94 22,88

10 10 10

4 3,48 4 3,48 4 3,48

2 Ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật đất đến sinh trưởng giống ĐX10 2.1 Trên đất phù sa ven sông

Cao cây (cm) Số cành/ Thời gian nở hoa

47242 140 5645

437,27 5,39 168,82

364,70 5,20 159,60

72,57 0,19 9,22

91,18 1,30 39,90

7,26 56,12 2,23 3,06 2,23 0,02 0,92 19,40 2,23

4,84 0,01 0,61

12,56 67,32 43,27

10 10 10

4 3,48 4 3,48 4 3,48

7,96

3,64

4 3,48

TGST

86640

293,45

174,00

119,45

43,50

11,94 76,00 2,23

231

CF

SSTo

SST

SSE

MST MSE

X

t0,05

Sd

Ftn

dfE dfT Flt

TT Nội dung 2.2 Trên đất phù sa nội đồng

Cao cây (cm) Số cành/ Thời gian nở hoa TGST

397,74 5,97 169,52 278,77

331,52 5,78 159,60 164,40

66,21 0,18 9,92 114,37

82,88 1,45 39,90 41,10

6,62 53,38 2,23 0,02 2,82 2,23 0,99 20,40 2,23 11,44 74,20 2,23

42741 119 6242 82585

4,41 0,01 0,66 7,62

12,52 78,46 40,23 3,59

10 10 10 10

4 3,48 4 3,48 4 3,48 4 3,48

3 Ảnh hưởng của chế phẩm vi sinh vật đất đến các yếu tố cấu thành năng suất của giống ĐX10 3.1 Trên đất phù sa ven sông

Số quả/ cây Số hạt/ quả KL100 hạt (g) NSLT (tấn /ha)

2496 2114 717 152

13,60 6,88 2,73 1,93

10,20 4,00 1,61 1,69

3,40 2,88 1,12 0,24

2,55 1,00 0,40 0,42

0,34 12,90 2,23 0,29 11,88 2,23 6,92 2,23 0,11 3,19 2,23 0,02

0,23 0,19 0,07 0,02

7,50 3,48 3,60 17,60

10 10 10 10

4 3,48 4 3,48 4 3,48 4 3,48

3.2 Trên đất phù sa nội đồng

Số quả/ cây Số hạt/ quả KL100 hạt (g) NSLT (tấn /ha)

2359 2063 704 138

13,38 9,23 2,84 1,69

10,24 5,40 1,65 1,48

3,14 3,84 1,18 0,22

2,56 1,35 0,41 0,37

0,31 12,54 2,23 0,38 11,74 2,23 6,86 2,23 0,12 3,03 2,23 0,02

0,21 0,26 0,08 0,01

8,15 3,52 3,49 16,92

10 10 10 10

4 3,48 4 3,48 4 3,48 4 3,48

IX Nghiên cứu kỹ thuật che phủ mặt luống cho vùng nước trời

1 Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến sinh trưởng của giống ĐX10 1.1 Đất phù sa ven sông

Cao cây Số cành/cây TGST

44689 158 80688

305,97 4,01 127,75

234,98 3,80 78,00

70,98 0,21 49,75

78,33 1,27 26,00

8,87 61,03 2,31 0,03 3,63 2,31 6,22 82,00 2,31

5,92 0,02 4,15

8,83 47,73 4,18

8 8 8

3 4,07 3 4,07 3 4,07

1.2 Đất phù sa nội đồng

Cao cây Số cành/cây TGST

41454 139 76321

331,73 3,62 101,12

272,42 3,42 62,25

59,31 0,20 38,87

90,81 1,14 20,75

7,41 58,78 2,31 0,02 3,40 2,31 4,86 79,75 2,31

4,94 0,02 3,24

12,25 46,17 4,27

8 8 8

3 4,07 3 4,07 3 4,07

232

Nội dung

SSTo

SST

CF

MST MSE

X

t0,05

Sd

Ftn

dfE dfT Flt

TT SSE 2 Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đến TLCK của giống ĐX10 2.1 Đất phù sa ven sông

TLCKTLR TLCKQ TLCKTS

44689 158 80688

305,54 4,05 128,95

234,98 3,80 78,00

70,56 0,24 50,95

78,33 1,27 26,00

8,82 61,03 2,31 0,03 3,63 2,31 6,37 82,00 2,31

5,88 0,02 4,25

8,88 41,50 4,08

8 8 8

3 4,07 3 4,07 3 4,07

2.2 Đất phù sa nội đồng

TLCKTLR TLCKQ TLCKTS

41454 139 76321

338,69 3,65 102,96

272,42 3,42 62,25

66,26 0,23 40,71

90,81 1,14 20,75

8,28 58,78 2,31 3,40 2,31 0,03 5,09 79,75 2,31

5,52 0,02 3,39

10,96 39,01 4,08

8 8 8

3 4,07 3 4,07 3 4,07

3 Ảnh hưởng của vật liệu che phủ đất đến các yếu tố cấu thành năng suất của đậu xanh ĐX10 3.1 Đất phù sa ven sông

Số quả/ cây Số hạt/ quả KL100 hạt NSLT

2091 1703 573 130

18,28 7,24 2,46 2,39

15,48 4,40 1,50 2,19

2,80 2,84 0,97 0,20

5,16 1,47 0,50 0,73

0,35 13,20 2,31 0,35 11,93 2,31 6,92 2,31 0,12 3,29 2,31 0,03

0,23 0,24 0,08 0,02

14,76 4,14 4,14 29,02

8 8 8 8

3 4,07 3 4,07 3 4,07 3 4,07

3.2 Đất phù sa nội đồng

Số quả/ cây Số hạt/ quả KL100 hạt NSLT

1943 1653 561 115

19,59 6,25 2,51 2,15

16,46 3,79 1,52 1,98

3,12 2,46 0,98 0,17

5,49 1,26 0,51 0,66

0,39 12,73 2,31 0,31 11,75 2,31 6,85 2,31 0,12 3,09 2,31 0,02

0,26 0,20 0,08 0,01

14,05 4,11 4,14 31,52

8 8 8 8

3 4,07 3 4,07 3 4,07 3 4,07

206,67

218,39

11,72

5985

25,83

0,65 14,89 2,10

0,43

39,68

18 8 2,51

X Nghiên cứu xác định chất điều tiết ra hoa, quả và chín tập trung 4.1 Đất phù sa ven sông Thời gian ra hoa 4.2 Đất phù sa nội đồng Thời gian ra hoa

206,67

220,71

14,04

6816

25,83

0,78 15,89 2,10

0,52

33,12

8 2,51

233

VIII. GIẤY XÁC NHẬN KẾT QUẢ PHÂN TÍCH HÓA SINH CÁC GIỐNG ĐẬU XANH TRIỂN VỌNG

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

ĐX4461 ĐX6687 ĐX6688 ĐX6492 ĐX8280 ĐX8285 ĐX9126 ĐX9127 ĐXVN7 ĐX10 V123

TT Giống

Độ ẩm (%) 10,3 10,6 10,2 10,7 9,8 9,9 10,6 10,1 10,8 10,6 10,4 Protein (%) 25,6 25,0 26,8 24,9 27,0 25,8 26,2 25,7 24,3 26,5 25,8 Lipid (%) 1,65 1,86 1,75 1,66 2,03 1,69 2,11 2,23 2,15 1,68 2,02 Carbo. (%) 55,2 55,9 53,9 55,1 54,1 55,4 53,6 54,0 55,3 53,2 53,8 Chất xơ (%) 3,7 3,4 3,6 3,8 3,9 4,1 4,2 4,3 3,8 4,3 4,2

(ký và ghi rõ họ tên)

Trưởng phòng phân tích