TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
241
NGHIÊN CỨU KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ U CƠ TRƠN TỬ CUNG
BẰNG PHƯƠNG PHÁP NÚT ĐỘNG MẠCH TỬ CUNG
TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH HÀ NỘI
Nguyễn Xuân Hiền1, Hoàng Đức Thăng1
TÓM TẮT34
Mục tiêu: Đánh giá kết quả điều trị UCTTC
bằng phương pháp can thiệp nút động mạch tử
cung dưới hướng dẫn DSA.
Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô
tả chùm 50 ca bệnh UCTTC được điều trị bằng
phương pháp nút mạch từ 7/2021 đến 12/2023.
Kết quả: Bệnh nhân hết đau bụng sau 1, 3, 6
tháng can thiệp lần lượt là 52,9%, 85,3% và
94,1%. Bệnh nhân hết rong kinh sau 1, 3, 6 tháng
can thiệp lần lượt là 26,2%, 61,9% và 80,9%. Tỷ
lệ giảm thể tích khối u sau 1, 3, 6 tháng lần lượt
là 23,6 ± 19,5%; 37,9 ± 19,0% và 53,8 ± 16,5%.
Kết luận: Nút mạch điều trị UCTTC là
phương pháp điều trị xâm lấn tối thiểu, bảo tồn
tử cung, giúp cải thiện triệu chứng và làm giảm
thể tích khối u.
Từ khóa: U cơ trơn tử cung, Nút động mạch
tử cung.
SUMMARY
UTERINE ARTERY EMBOLIZATION
FOR TREATMENT OF UTERINE
LEIOMYOMAS AT HA NOI TAM ANH
GENERAL HOSPITAL
1Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội
Chịu trách nhiệm chính: Hoàng Đức Thăng
SĐT: 0934648936
Email: hoang.thang.yhn@gmail.com
Ngày nhận bài: 14/7/2024
Ngày phản biện khoa học: 24/7/2024
Ngày duyệt bài: 08/8/2024
Background: Uterine fibroids (also known
as leiomyomas) are the most common form of
benign uterine tumors. Clinical presentations
include abnormal bleeding, pelvic masses, pelvic
pain, infertility, bulk symptoms and obstetric
complications. There are some treatment
therapies, the purpose of this study is to evaluate
uterine artery embolization (UAE) for the
treatment of uterine fibroids.
Objective: We aimed to evaluate the
effectiveness of UAE in treating uterine fibroids
patients.
Method: A descriptive study on 50 patients
who had uterine fibroids and were treated by UAE.
Results: Post-intervention 1.3 and 6 months,
mean fibroids volume was significantly reduced
23.6 ± 19.5%; 37.9 ± 19.0% and 53.8 ± 16.5%;
improvement in pelvic pain 52.9%, 85.3%,
94.1%; improvement in menorrhagia 26.2%,
61.9% and 80.9%.
Conclusion: Uterine artery embolization is a
very effective treatment method for patients with
uterine fibroids.
Keywords: Uterine fibroids, uterine artery
embolization (UAE).
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
U cơ trơn tử cung (UCTTC) hay u xơ tử
cung là khối u lành tính, phát triển từ cơ tử
cung và phụ thuộc nội tiết tố1.
Biểu hiện lâm sàng của UCTTC rất đa
dạng, bao gồm đau bụng hạ vị, rối loạn kinh
nguyệt, rong kinh, trong đó rong kinh là triệu
chứng thường gặp nhất và gây ảnh hưởng
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN CỦA HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH - 2024
242
đến sức khỏe của người bệnh2. Đặc biệt,
UCTTC ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ có
thể ngăn cản quá trình thụ thai và làm tổ của
phôi, là một trong những nguyên nhân gây
vô sinh. Còn trên những người phụ nữ có
thai, UCTTC có thể gây ra nhiều biến chứng
trong thai kì, hay gặp nhất là sảy thai, đẻ
non3.
Điều trị UCTTC có nhiều phương pháp
như điều trị nội khoa, ngoại khoa bao gồm
cắt bỏ tử cung, phẫu thuật bóc khối u. Tuy
nhiên, các phương pháp nói trên có thể dẫn
đến tình trạng mất kinh, để lại sẹo, mất khả
năng sinh sản. Vì vậy, nhiều BN không
muốn tiến hành các phẫu thuật, đặc biệt là
những phụ nữ trong độ tuổi sinh sản4.
Ngày nay, với sự phát triển của khoa học
kỹ thuật mà nhiều phương pháp điều trị mới
ít xâm lấn và bảo tồn tử cung đã được phát
triển trong đó có kỹ thuật nút động mạch tử
cung (UEA)5-7, nguyên lý của phương pháp
này là gây tắc mạch nuôi làm khối u không
được nuôi dưỡng và nhỏ đi, từ đó làm giảm
hoặc mất các triệu chứng lâm sàng mà vẫn
bảo tồn được tử cung và khả năng sinh sản.
Đây là một phương pháp điều trị mới, hiệu
quả và phù hợp với nhu cầu của người bệnh,
nhất là những người trong độ tuổi sinh sản8.
Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu
này với mục tiêu là: Đánh giá kết quả điều
trị u cơ trơn tử cung bằng phương pháp nút
động mạch tử cung.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
BN UCTTC được thăm khám và thực
hiện nút mạch điều trị tại Trung tâm CĐHA
& ĐQCT – BVĐK Tâm Anh Hà Nội từ
tháng 7/2021 đến hết tháng 12/2023 thỏa
mãn tiêu chuẩn lựa chọn và loại trừ.
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn
- Bệnh nhân có UCTTC kèm theo các
triệu chứng lâm sàng như: đau bụng, rong
kinh, sảy thai hay vô sinh...
- Bệnh nhân có nguyện vọng điều trị
UCTTC bằng can thiệp nội mạch.
- Phiến đồ tế bào cổ tử cung – âm đạo
bình thường.
- Bệnh nhân có các kết quả xét nghiệm về
công thức máu, đông máu cơ bản, chức năng
gan, chức năng thận bình thường.
- Bệnh nhân tự nguyện đồng ý tham gia
nghiên cứu.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ
- Bệnh nhân đang viêm nhiễm tử cung,
buồng trứng.
- Bệnh nhân đang mang thai.
- U cơ trơn tử cung có cuống FIGO 7
hoặc u xơ dưới thanh mạc, tiếp xúc với thanh
mạc trên 50% (FIGO 6).
- Bệnh nhân không được theo dõi đầy đủ
sau nút mạch.
2.1.3. Cỡ mẫu
- Cách chọn mẫu: chúng tôi chọn mẫu
thuận tiện, chọn toàn bộ những đối tượng
nghiên cứu đủ tiêu chuẩn lựa chọn.
- Cỡ mẫu: 50 bệnh nhân.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
- Nghiên cứu mô tả chùm ca bệnh.
- Thu thập số liệu: bằng phỏng vấn bộ
câu hỏi, khám lâm sàng, xét nghiệm, siêu
âm, chụp cộng hưởng từ trước và sau can
thiệp theo mẫu bệnh án nghiên cứu.
- Phân tích số liệu theo phương pháp
thống kê y học sử dụng phần mềm SPSS
20.0 và rút ra nhận xét.
2.2.2. Phương tiện nghiên cứu
- Máy siêu âm, máy cộng hường từ 1.5
Tesla.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
243
- Máy chụp mạch số hoá xoá nền DSA có
phần mềm “Dẫn đường” (Road mapping).
- Vật liệu nút mạch là hạt vi cầu có kích
cỡ từ 300-1200µm, hạt PVA, keo sinh học
Histoacryl và coils.
2.3. Đạo đức nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu đã được giải thích
rõ về mục đích của nghiên cứu, trách nhiệm
của người nghiên cứu, trách nhiệm và quyền
lợi của người tham gia nghiên cứu. Nghiên
cứu chỉ tiến hành trên những đối tượng hoàn
toàn tự nguyện, không ép buộc và trên tinh
thần hợp tác. Toàn bộ thông tin thu thập chỉ
phục vụ cho mục đích nghiên cứu mà không
phục vụ cho bất kỳ mục đích nào khác.
Thông tin hồ sơ bệnh án, tình trạng bệnh lý
của người bệnh được giữ bí mật, chỉ cung
cấp cho người bệnh để theo dõi quá trình
điều trị, không cung cấp cho các cá nhân, tổ
chức khác.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Phân bố tuổi bệnh nhân trong
nghiên cứu
Tuổi trung bình của BN trong nghiên cứu
là 41 ± 5,6 (24 – 53) tuổi, nhóm tuổi 30 – 49
tuổi chiếm tỷ lệ 96%, trong đó nhóm tuổi 40 –
49 chiếm tỷ lệ lớn nhất là 66%.
3.2. Lý do vào viện
Phần lớn bệnh nhân vào viện do rong
kinh (84%), sau đó là đau bụng hạ vị (68%).
3.3. Đặc điểm hình ảnh khối UCTTC
trước nút mạch
- Phần lớn khối u trong nhóm nghiên cứu
có đường kính trên siêu âm và MRI từ 50mm
đến 100mm chiếm tỉ lệ trên 70%.
- Đường kính trung bình của các khối u
lớn nhất trên siêu âm là 76,8 ± 23,5mm.
- Đường kính trung bình của các khối u
lớn nhất trên MRI là 83,8 ± 57,6mm.
- Số lượng khối u trước can thiệp: Trong
số 50 BN nghiên cứu:
+ Trên siêu âm: có 48% số BN có 1 khối
u, số BN có 2 khối u chiếm 28% và số BN có
từ 3 khối u trở lên chiếm 24%.
+ Trên cộng hưởng từ: có 44% số BN có
1 khối u, số BN có 2 khối u chiếm 30% và có
26% số BN có từ 3 khối u trở lên.
Bảng 3.1. Trọng lượng khối u trước can thiệp
TL khối u (gam)
Trên siêu âm
Trên MRI
Số lượng (n=50)
Tỷ lệ (%)
Số lượng (n=50)
Tỷ lệ (%)
< 100
19
38
19
38
100 - < 200
11
22
10
20
200 - < 300
13
26
12
24
≥ 300
7
14
9
18
- Phần lớn khối u trong nhóm nghiên cứu
có khối lượng nhỏ dưới 100g chiếm tỉ lệ 38%
(cả trên chụp CHT và siêu âm).
- Số BN có khối u trọng lượng trên 300g
chiếm tỷ lệ nhỏ nhất với 14% trên siêu âm và
18% trên CHT.
- Trọng lượng trung bình của các khối u
lớn nhất trên siêu âm là 207,5 ± 204,0g,
trọng lượng khối u lớn nhất là 1027,7g.
- Trọng lượng trung bình của các khối u
lớn nhất trên MRI là 209,5 ± 200,0g, trọng
lượng khối u lớn nhất là 997,88g.
3.4. Kết quả điều trị UCTTC bằng
phương pháp nút động mạch tử cung
3.4.1. Đặc điểm về lâm sàng
a. Số ngày nằm viện
Thời gian nằm viện dưới 2 ngày chiếm tỷ
lệ 80%, số ngày nằm viện trung bình 2,25 ±
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN CỦA HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH - 2024
244
1,78 ngày, không có bệnh nhân nào nằm viện
> 7 ngày.
b. Đặc điểm lâm sàng ngay sau nút mạch
- Phần lớn sau can thiệp đau nhẹ hoặc
không đau (86%). Số lượng BN rất đau sau
can thiệp chiếm tỷ lệ nhỏ (4%).
- Bệnh nhân có triệu chứng đau sau nút
mạch dưới 2 ngày chiếm 96%, không có
bệnh nhân đau quá 7 ngày.
- Trong nhóm nghiên cứu hầu hết bệnh
nhân không có sốt (88%), có 6 bệnh nhân
(12%) sốt nhẹ sau can thiệp.
c. Đánh giá lâm sàng sau 1 tháng, 3
tháng và 6 tháng
Bảng 3.2. Tình trạng đau bụng sau can thiệp
Đau bụng
Sau 1 tháng
Sau 6 tháng
Số lượng
(n = 34)
Tỷ lệ (%)
Số lượng
(n = 34)
Tỷ lệ (%)
Số lượng
(n = 34)
Tỷ lệ %
Hết đau
18
52,9
29
85,3
32
94,1
Giảm
14
41,2
3
8,8
1
2,95
Không giảm
2
5,9
2
5,9
1
2,95
Trong nhóm nghiên cứu số BN hết đau bụng sau can thiệp 1 tháng là 52,9%, tỷ lệ tăng
dần đến sau 6 tháng là 94,1%.
Bảng 3.3. Tình trạng rong kinh
Rong kinh
Sau 1 tháng
Sau 3 tháng
Sau 6 tháng
Số lượng
(n = 42)
Tỷ lệ
(%)
Số lượng
(n = 42)
Tỷ lệ
(%)
Số lượng
(n = 42)
Tỷ lệ
(%)
Hết rong kinh
11
26,2
26
61,9
34
80,9
Giảm
22
52,4
12
28,6
6
14,3
Không giảm
8
19
3
7,1
1
2,4
Mất kinh
1
2,4
1
2,4
1
2,4
Trong nhóm nghiên cứu có 78,6% hết
hoặc giảm rong kinh sau 1 tháng, 90,5% hết
hoặc giảm rong kinh sau 3 tháng và 95,2%
bệnh nhân hết hoặc giảm rong kinh sau 6
tháng, một trường hợp hết kinh hoàn toàn.
3.4.2. Kết quả sau can thiệp
a. Trên siêu âm
- Trọng lượng khối u
Bảng 3.4. Tỷ lệ giảm trọng lượng khối u sau can thiệp trên siêu âm
Thời điểm
Trọng lượng khối u (g)
Tỷ lệ giảm trọng lượng
khối u (%)
p
Trước can thiệp (g) (n = 50)
207,55 ± 204,0
23,6 ± 19,5
0,031
Sau 1 tháng (g) (n = 50)
156,4 ± 144,2
Trước can thiệp (g) (n = 50)
207,55 ± 204,0
37,9 ± 19,0
0,014
Sau 3 tháng (g) (n = 50)
127,0 ± 116,3
Trước can thiệp (g) (n = 43)
201,1 ± 194,0
53,8 ± 16,5
< 0,001
Sau 6 tháng (g) (n = 43)
94,6 ± 98,0
Tỷ lệ giảm trọng lượng khối u sau 1 tháng là 23,6 ± 19,5%, sau 3 tháng là 37,9 ± 19,0%
và sau 6 tháng là 53,8 ± 16,5%, sự khác biệt so với trước can thiệp có ý nghĩa thống kê.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
245
- Kích thước khối u
Bảng 3.5. Tỷ lệ giảm kích thước khối u sau can thiệp trên siêu âm
Thời điểm
Kích thước khối u
(mm)
Tỷ lệ giảm đường
kính khối u (%)
p
Trước can thiệp (mm) (n = 50)
76,9 ± 23,5
14,6 ± 11,1
< 0,001
Sau 1 tháng (mm) (n = 50)
67,5 ± 20,7
Trước can thiệp (mm) (n = 50)
76,9 ± 23,5
19,3 ± 15,2
< 0,001
Sau 3 tháng (mm) (n = 50)
61,3 ± 19,9
Trước can thiệp (mm) (n = 43)
76,9 ± 23,5
25,2 ± 15,9
< 0,001
Sau 6 tháng (mm) (n = 43)
56,0 ± 29,1
Tỷ lệ giảm kích thước khối u sau 1 tháng là 14,6 ± 11,1%, sau 3 tháng là 19,3 ± 15,2% và
sau 6 tháng là 25,2 ± 15,9%, sự khác biệt so với trước can thiệp có ý nghĩa thống kê.
b. Trên cộng hưởng từ
- Trọng lượng khối u
Bảng 3.6. Tỷ lệ giảm trọng lượng khối u sau can thiệp trên MRI.
TL giảm TL
Trọng lượng khối u
(g)
Tỷ lệ giảm trọng lượng
khối u (%)
p
Trước can thiệp (g) (n= 27)
170,9 ± 32,9
23,2 ± 18,3
0,030
Sau 3 tháng (g) (n = 27)
95,5 ± 18,3
Trước can thiệp (g) (n = 12)
145,8 ± 81,6
28,7 ± 13,5
0,008
Sau 6 tháng (g) (n = 12)
51,8 ± 15,0
Tỷ lệ giảm trọng lưọng khối u sau 3 tháng là 23,2 ± 18,3% và sau 6 tháng là 28,7 ±
13,5%, sự khác biệt so với trước can thiệp có ý nghĩa thống kê.
- Kích thước khối u
Bảng 3.7. Tỷ lệ giảm kích thước khối u sau can thiệp trên MRI
Tỷ lệ giảm KT
Kích thước khối u
(mm)
Tỷ lệ giảm kích thước
khối u (%)
p
Trước can thiệp (mm) (n = 27)
77,7 ± 20,8
18,7 ± 13,5
0,009
Sau 3 tháng (mm) (n= 27)
63,3 ± 19,0
Trước can thiệp (mm) (n = 12)
68,0 ± 14,7
23,1 ± 9,4
0,011
Sau 6 tháng (mm) (n = 12)
51,2 ± 14,0
Tỷ lệ giảm kích thước khối u sau 3 tháng là 18,7 ± 13,5%, sau 6 tháng 23,1 ± 9,4%, sự
khác biệt so với trước can thiệp có ý nghĩa thống kê.