Đề tài nghiên cứu khoa học "Nghiên cứu nâng cao giá trị gia tăng cho hoạt động sản xuất

MÃ SỐ: ………..

NGHIÊN CỨU NÂNG CAO GIÁ TRỊ GIA TĂNG

CHO HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT - THƯƠNG MẠI

TRÁI SƠ RI GÒ CÔNG

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT..................................................................................................... iii

DANH MỤC BẢNG ................................................................................................................. iv

DANH MỤC HÌNH .................................................................................................................. iv

CHƯƠNG 1. ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................................... 1

MỤC LỤC

1.1 Lý do chọn đề tài.................................................................................................... 1

1.2.1 Mục tiêu chung: ........................................................................................................ 2

1.2.2 Mục tiêu cụ thể: ........................................................................................................ 2

1.2 Mục tiêu nghiên cứu: ............................................................................................. 2

1.3 Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................ 2

1.4 Phạm vi nghiên cứu và đối tượng khảo sát ............................................................. 3

1.5.1 Phương pháp tiếp cận .................................................................................................... 3

1.5.2 Thông tin thu thập ......................................................................................................... 3

1.5.3 Phương pháp phân tích .................................................................................................. 3

CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU .............................................................................. 5

1.5 Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 3

2.1.1 Khái niệm về chuỗi giá trị ......................................................................................... 5

2.1.2

Phân tích chuỗi giá trị................................................................................................ 9

2.1.3 Chiến lược nâng cấp chuỗi ...................................................................................... 10

CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................................... 11

2.1 Lý thuyết về phát triển chuỗi giá trị ........................................................................ 5

3.1 Phương pháp tiếp cận ........................................................................................... 11

3.2 Thông tin thu thập ................................................................................................ 11

3.3 Phương pháp thu thập dữ liệu ............................................................................... 12

CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................................................... 16

3.4 Phương pháp phân tích ......................................................................................... 12

4.1.1 Điều kiện tự nhiên: ...................................................................................................... 16

4.1.2 Điều kiện kinh tế- xã hội.............................................................................................. 17

4.1.3 Hệ thống kết cấu hạ tầng tại vùng sản xuất sơri............................................................ 18

4.1 Tổng quan địa bàn nghiên cứu............................................................................. 16

4.2.1 Giống và chủng loại ..................................................................................................... 19

4.2.2 Phân loại sơ ri .............................................................................................................. 20

4.2.3 Điều kiện sinh thái cây sơ ri ......................................................................................... 20

4.2 Sơ ri Gò Công: ..................................................................................................... 19

4.3.1. Thực trạng sản xuất: ................................................................................................... 21

4.3.2 Giá trị kinh tế của cây sơ ri: ..................................................................................... 25

4.3 Thực trạng sản xuất sơ ri Gò Công: ...................................................................... 21

4.4.1

Sơ đồ chuỗi ............................................................................................................. 26

4.4.2 Hoạt động của các tác nhân trong chuỗi................................................................... 30

4.4.3 Hoạt động thúc đẩy và hỗ trợ của các tổ chức đến chuỗi giá trị ................................ 37

4.4.4 Những thuận lợi và khó khăn của các tác nhân tham gia chuỗi giá trị ...................... 38

4.4 Mô tả chuỗi giá trị ................................................................................................ 26

4.5.1 Chi phí sản xuất của người trồng sơ ri ..................................................................... 41

4.5.2 Chi phí của đại lý, HTX, thương lái ......................................................................... 43

4.5.3 Chi phí của công ty thu mua: ................................................................................... 44

4.5.4

Phân tích hiệu quả kinh tế của chuỗi: ....................................................................... 44

4.5 Phân tích kinh tế .................................................................................................. 40

4.6.1 Cạnh tranh giữa các đối thủ trong ngành.................................................................. 55

4.6.2 Năng lực thương lượng của người mua .................................................................... 55

4.6 Phân tích lợi thế cạnh tranh ngành sơ ri Gò Công ................................................. 55

4.7.1 Quan điểm nâng cấp chuỗi ...................................................................................... 56

4.7.2 Tầm nhìn chiến lược: .............................................................................................. 56

Chiến lược nâng cấp chuỗi giá trị cây sơ ri hướng đến làm tăng thu nhập cho các tác nhân

trong chuỗi, nhất là ngươi trồng sơ ri, đồng thời, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về chất

lượng và sản lượng của thị trường. ....................................................................................... 56

4.7.3

Phân tích thị trường của sản phẩm sơ ri ................................................................... 56

4.7.4 Đề xuất chiến lược nâng cấp chuỗi .......................................................................... 57

4.7 Xây dựng chiến lược nâng cấp chuỗi giá trị sơ ri .................................................. 56

CHƯƠNG 5. KẾ HOẠCH THỰC HIỆN CHIẾN LƯỢC THƯƠNG MẠI HOÁ CÁC SẢN PHẨM GIÁ TRỊ GIA TĂNG TỪ TRÁI SƠ RI ........................................................................ 64

4.8 Phân tích SWOT ................................................................................................... 58

5.1 Mục đích dự án .................................................................................................... 64

iii

5.2 Địa điểm thực hiện ............................................................................................... 65

5.3 Tiềm năng, khả năng ............................................................................................ 65

5.4 Mô tả sản phẩm “Mứt sơ ri Gò Công” .................................................................. 66

5.5.1 Nhân sự ................................................................................................................... 66

5.5.2 Tài chính ................................................................................................................. 68

5.5.3 Marketing................................................................................................................ 69

5.5 Kế hoạch thực hiện .............................................................................................. 66

Về mặt kinh tế ......................................................................................................... 69

6.1

Về mặt xã hội .......................................................................................................... 70

6.2

Về mặt môi trường .................................................................................................. 71

6.3

6 Kết quả ứng dụng ................................................................................................. 69

Về chính quyền địa phương: .................................................................................... 71

7.1

Về chuyển giao công nghệ....................................................................................... 72

7.2

Về sản phẩm: .......................................................................................................... 72

7.3

CHƯƠNG 6. KẾT LUẬN ........................................................................................................ 74

7 Khả năng ứng dụng và nhân rộng ......................................................................... 71

6.1. Nội dung kết luận ................................................................................................. 74

6.2 Hạn chế ................................................................................................................ 74

6.3 Đóng góp của đề tài ............................................................................................. 75

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................................... a

PHỤ LỤC................................................................................................................................... c

6.4 Hướng phát triển của đề tài .................................................................................. 75

iii

Hợp tác xã

HTX

Bảo vệ thực vật

BVTV

Vệ sinh an toàn thực phẩm

VSATTP

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Bảng 1. Cơ cấu mẫu điều tra. .............................................................................................. 13

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.Các chỉ tiêu kinh tế được áp dụng ........................................................................... 14

Bảng 3. Bảng mô hình phân tích SWOT ............................................................................. 15

Bảng 4. Diện tích trồng và sản lượng trái sơ ri Gò Công năm 2013 ..................................... 21

Bảng 5. Hiện trạng trồng sơ ri huyện Gò Công Đông năm 2012 .......................................... 24

Bảng 6. Diện tích và năng suất trung bình của sơ ri, lúa, hoa màu, cây ăn trái năm 2012..... 26

Bảng 7. Đặc điểm về chủ hộ của người trồng sơ ri .............................................................. 31

Bảng 8. Thông tin hoạt động mua bán của thương lái .......................................................... 33

Bảng 9. Thông tin đại lý của công ty Nichirei ..................................................................... 35

Bảng 10. Chi phí sản xuất của người trồng sơ ri .................................................................. 41

Bảng 11.Thu nhập và lợi nhuận của người trồng sơ ri ......................................................... 42

Bảng 12. Chi phí, lợi nhuận, thu nhập của các tác nhân tiêu thụ sản phẩm sơ ri Gò Công.

Đơn vị tính: đồng/kg ........................................................................................................... 43

Bảng 13. Chi phí thêm vào và lợi nhuận mỗi tác nhân ......................................................... 46

Bảng 14. Giá trị gia tăng và lợi nhuận của các tác nhân. Đơn vị tính: đồng/kg Nguồn: Số liệu

khảo sát năm 2013 .............................................................................................................. 49

Bảng 15. Phân bổ giá trị gia tăng, thu nhập, lợi nhuận cho các tác nhân .............................. 53

Bảng 16. Phân tích SWOT sản phẩm sơ ri huyện Gò Công Đông........................................ 60

Bảng 17. Bảng Kế hoạch nguồn nhân lực ............................................................................ 68

Bảng 18. So sánh hiệu quả từ mứt sơ ri (2,5 kg sơ ri tươi = 1 kg mứt sơ ri) ......................... 70

DANH MỤC HÌNH

Hình 1. Địa bàn nghiên cứu................................................................................................. 16

Hình 2. Vị trí vùng ngọt hoá Gò Công ................................................................................ 19

Hình 3. Logo sơ ri Gò Công ................................................................................................ 72

Biểu đồ 1. Biểu đồ thể hiện sự biến động diện tích sơ ri tại huyện Gò Công giai đoạn 2006 -

2012. Đơn vị: ha ................................................................................................................. 22

Biểu đồ 2. Biểu đồ thể hiện cơ cấu giống cây sơ ri tại huyện Gò Công. Đơn vị % ............... 23

Sơ đồ 1. Sơ đồ chuỗi giá trị sơ ri Gò Công .......................................................................... 26

Sơ đồ 2. Mô hình phân tích chiến lược nâng cấp chuỗi ....................................................... 57

CHƯƠNG 1. ĐẶT VẤN ĐỀ

1.1 Lý do chọn đề tài

Tỉnh Tiền Giang được mệnh danh là vương quốc trái cây với diện tích trồng cây ăn

trái lớn ở khu vựa đồng bằng sông Cửu Long. Nhờ "thiên thời, địa lợi", cây trái Tiền Giang

luôn xanh tươi, trĩu quả, cung cấp lượng hàng hoá dồi dào cho thị trường trái cây trong

nước và xuất khẩu. Trong đó, nhiều loại quả được coi là sản vật có một không hai mà thiên

nhiên ưu ái ban tặng, như vú sữa Lò Rèn, xoài cát Hòa Lộc, Sơ ri Gò Công…

Cây sơ ri được trồng tập trung ở vùng Gò Công từ lâu vì chỉ có ở nơi đây, sơ ri mới

mang đầy đủ hương vị đặc sắc của nó mà chưa nơi nào có thể so sánh được. Do đó, sơ ri

được xem là một trong những loại cây ăn quả đặc sản của địa phương, đầy tiềm năng phục

vụ cho nhu cầu tiêu thụ nội địa và xuất khẩu. Nhờ điều kiện sinh thái, thổ nhưỡng địa

phương phù hợp, sơ ri Gò Công hầu như sai quả quanh năm, với năng suất trung bình

khoảng 15.000 tấn (2013). Đây là lợi thế của vùng Gò Công so với các vùng trồng sơ ri

khác như Bến Tre, An Giang... Hơn nữa, sơ ri còn được xem là loại cây xoá đói giảm nghèo

nhờ phù hợp với năng lực vốn và trình độ sản xuất, ít rào cản về kĩ thuật trồng với người

nghèo trong tỉnh, năng suất cao và cho trái thường xuyên. Vì vậy, từ lâu, bà con nông dân ở

Gò Công đã chọn cây sơ ri làm cây trồng chính nhờ giá trị kinh tế tiềm năng mà sơ ri mang

lại. Ngoài ra, trái sơ ri có hàm lượng dinh dưỡng rất cao, được giới y học đánh giá là “vua

vitamin C”. Ông Nguyễn Chí Trung, Chủ tịch UBND huyện Gò Công Đông đã nói rằng, sơ

ri Gò Công đã được tỉnh xác định là một trong bảy loại trái cây chủ lực, nằm trong kế hoạch

phát triển của tỉnh.

Tuy vậy, từ trước tới nay, giá trị của trái sơ ri nơi đây chưa được đông đảo người tiêu

dùng biết đến. Những năm gần đây, chứng kiến hàng trăm ngàn gốc sơ ri bị chặt, trái sơ ri

bị đổ bỏ ngay trên mảnh đất quê hương vì không đem lại hiệu quả kinh tế, người nông dân

không khỏi chạnh long. Thực tế đó cho thấy, người dân vùng Gò Công vẫn chưa thể ổn

định kinh tế từ cây Sơ ri như người dân nơi khác có thể giàu lên nhờ trồng sầu riêng hay

nhãn, cam, xoài….Giải pháp nào thật sự hiệu quả giúp sơ ri Gò Công đạt giá trị kinh tế như

những loại trái cây khác vẫn chưa được tìm ra.

Xuất phát từ thực tế đó cũng như thấy được tiềm năng phát triển của cây sơ ri Gò

Công,nhóm mong muốn nghiên cứu, tìm ra vấn đề cản trở sự phát triển sơ ri của vùng, đặc

biệt là hoạt động thương mại; giúp người nông dân mặn mà lại với việc trồng loại cây mang

lại nhiều giá trị kinh tế như trước đây, củng cố kiến thức đã học về chuỗi giá trị cũng như

đào sâu thêm kiến thức mới, nhóm quyết định chọn đề tài “Nghiên cứu nâng cao giá trị

gia tăng cho hoạt động sản xuất - thương mại trái sơ ri Gò Công”. Ngoài ra, nhóm tác

giả còn hi vọng,góp một phần nào đó trong việc tìm ra phương hướng phát triển cho loại

cây chủ lực này của tỉnh Tiền Giang từ khâu sản xuất đến tiêu thụ, đặc biệt trong việc gia

tăng giá trị và thị trường đầu ra cho loại trái cây giàu tiềm năng.

1.2 Mục tiêu nghiên cứu:

1.2.1 Mục tiêu chung:

Bài nghiên cứu thu thập thông tin về hiện trạng sản xuất và tiêu thụ sơ ri Gò Công, từ

khi bắt đầu sản xuất cho đến người tiêu dùng cuối cùng để phát hiện và khắc phục các hạn

chế còn tồn tại ở mỗi mắc xích để nâng cao giá trị kinh tế của chuỗi cũng như nâng cao thu

nhập cho người trồng và các tác nhân khác trong chuỗi.

1.2.2 Mục tiêu cụ thể:

- Phân tích thực trạng sản xuất, chế biến và tiêu thụ sơ ri Gò Công.

- Xác định các thành phần tham gia trong chuỗi giá trị sơ ri Gò Công và vai trò của các

thành phần tham gia trong chuỗi.

- Định hướng giải pháp để nâng cao chuỗi giá trị cho sơ ri Gò Công.Góp phần tìm

kiếm giải pháp phát triển hiệu quả kinh tế của sơ ri bằng việc tìm kiếm công nghệ chế

biến.

1.3 Câu hỏi nghiên cứu

- Hiện trạng sản xuất, tiêu thụ, chế biến và thương mại trái sơ ri Gò Công hiện nay như

thế nào? Giá trị kinh tế, lợi tức cây sơ ri mang lại?

- Quy mô, các kênh phân phối sơ ri Gò Công? Tác nhân tham gia và chức năng mỗi

tác nhân?

- Phân phối giá trị gia tăng giữa các tác nhân trong chuỗi giá trị như thế nào?

- Giải pháp nào thiết thực, ngắn hạn trong việc nâng cấp chuỗi giá trị sơ ri, nâng cao

giá trị gia tăng cho sơ ri Gò Công?

1.4 Phạm vi nghiên cứu và đối tượng khảo sát

- Về nội dung: nhóm nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm đề xuất giải pháp nâng

cao giá trị gia tăng cho cây sơ ri.

- Về không gian: Địa bàn nghiên cứu đối với tác nhân người sản xuất của đề tài là thị

xã Gò Công và huyện Gò Công Đông. Đây là hai địa bàn có diện tích và sản lượng sơ

ri lớn của tỉnh. Đối với các tác nhân khác được nghiên cứu tại Tiền Giang và

TP.HCM.

- Về thời gian: Nghiên cứu đánh giá thực trạng cây sơ ri Gò Công trong giai đoạn 2011

– 2014.

- Đối tượng khảo sát: Đối tượng nghiên cứu là các chủ thể tham gia vào chuỗi giá trị

cây sơ ri tại Gò Công, bao gồm nhà cung cấp đầu vào (giống, vật tư nông nghiệp), hộ

nông dân trồng sơ ri, thương lái, chủ vựa/ bán sỉ, bán lẻ, các công ty chế biến có hoạt

động sản xuất và kinh doanh các sản phẩm trên ít nhất một năm.

1.5 Phương pháp nghiên cứu

1.5.1 Phương pháp tiếp cận

Vận dụng lý thuyết “Liên kết chuỗi giá trị - ValueLinks ” (2007) của Eschnorn GTZ

và “Thị trường cho người nghèo – Công cụ phân tích chuỗi giá trị” M4P (2007). Phương

pháp luận về phân tích ngành hàng của FAO (2005) cũng được áp dụng trong nghiên cứu

này.

1.5.2 Thông tin thu thập

 Số liệu thống kê về diện tích, sản lượng, năng suất của sơ ri Gò Công.

 Số liệu cụ thể về năng suất, chi phí, thu nhập, lợi nhuận từ việc canh tác sơ ri và

các loại nông sản khác của người nông dân trồng sơ ri, thương lái.

 Số liệu về chi phí sản xuất, chế biến, thương mại của các công ty chế biến sơ ri

thô.

 Số liệu một số chỉ tiêu kinh tế - xã hội, tình hình phát triển các loại nông sản của

huyện Gò Công Đông những năm gần đây nói riêng, tỉnh Tiền Giang nói chung.

1.5.3 Phương pháp phân tích

Nhóm tác giả áp dụng phương pháp nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng.

Nhóm phương pháp định tính được sử dụng nhằm tìm hiểu bản chất của chuỗi giá trị

sơ ri Gò Công, quá trình vận động, tương tác giữa các nhóm tác nhân, và giữa chuỗi giá trị

với hệ thống chính sách tác động đến nó. Ở giai đoạn thu thập dữ liệu, các kỹ thuật định tính

được áp dụng bao gồm phỏng vấn chuyên gia (individual in-depth interview), nghiên cứu

tình huống (case studies) và quan sát (observation). Nghiên cứu này dùng các kỹ thuật cụ thể

như phương pháp chọn mẫu có mục đích, thu thập dữ liệu mở, phân tích văn bản, số liệu thứ

cấp, tổng hợp ý nghĩa và giải thích các kết quả tìm thấy.

Đối với nhóm phương pháp định lượng, nghiên cứu áp dụng các công cụ điều tra thống

kê, phân tích chi phí – doanh thu (cost and return analysis), phân tích giá trị gia tăng (value

added analysis) cho từng công đoạn và toàn bộ chuỗi giá trị theo một số kênh sản phẩm chủ

yếu.

- Phương pháp chọn mẫu điều tra. Nhóm tác giả áp dụng phương pháp chọn mẫu phi

xác suất để thu thập thông tin thay vì chọn mẫu xác suất do một số lí do thực tế. Mà cụ thể là

phương pháp chọn mẫu thuận tiện kết hợp chọn mẫu theo kinh nghiệm.

- Dựa trên những phương pháp chọn mẫu nêu trên kết hợp với phương pháp chọn mẫu

mở rộng từ thông tin người nông dân cung cấp như bán sơ ri cho những đối tượng nào, ở đâu,

nhóm tiếp tục tiến hành thu thập thông tin những đối tượng tham gia tiếp theo trong chuỗi:

thương lái, cơ sở công ty chế biến, công ty sơ chế, bảo quản và xuất khẩu…

Số liệu, thông tin được thu thập bằng nhiều công cụ khác nhau như phỏng vấn bằng

bảng câu hỏi soạn sẵn, phỏng vấn trực tiếp và ghi chép lại các thông tin định tính, phỏng vấn

chuyên gia.

- Phương pháp phân tích số liệu

 Phương pháp thống kê mô tả

 Phân tích chuỗi

 Phân tích chi phí – lợi nhuận, phân tích giá trị gia tăng

 Phân tích ma trận SWOT: được thực hiện nhằm mục đích nhằm để tổng hợp các

yếu tố bên trong và các yếu tố bên ngoài của đối tượng nghiên cứu của mỗi tác

nhân cũng như của toàn bộ ngành hàng. Đây là cơ sở để đề ra các chiến lược phát

triển và nâng cấp chuỗi giá trị.

CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU

2.1 Lý thuyết về phát triển chuỗi giá trị

2.1.1 Khái niệm về chuỗi giá trị

Chuỗi giá trị nói đến hàng loạt những hoạt động cần thiết để biến một sản phẩm

(hoặc một dịch vụ) từ lúc còn là khái niệm, thông qua các giai đoạn sản xuất khác nhau

đến khi phân phối đến người tiêu dùng cuối cùng và vứt bỏ sau khi đã sử dụng

(Kaplinsky 1999, trang 121; Kaplinsky và Morris 2001, trang 4). Tiếp đó, một chuỗi giá

trị tồn tại khi tất cả những người tham gia trong chuỗi hoạt động để tạo ra tối đa giá trị

trong toàn chuỗi. Định nghĩa này có thể giải thích theo nghĩa hẹp hoặc rộng.

Theo nghĩa hẹp một chuỗi giá trị gồm một loạt các hoạt động thực hiện trong một

công ty để sản xuất ra một sản phẩm nhất định. Các hoạt động này có thể gồm có: Giai

đoạn xây dựng khái niệm và thiết kế, quá trình mua vật tư đầu vào, sản xuất, tiếp thị và

phân phối, thực hiện các dịch vụ hậu mãi v.v. Tất cả những hoạt động này tạo thành một

“chuỗi” kết nối người sản xuất với người tiêu dùng. Mặt khác, mỗi hoạt động lại bổ sung

giá trị cho thành phẩm cuối cùng.

Chuỗi giá trị theo nghĩa rộng là một phức hợp những hoạt động do nhiều người

tham gia khác nhau thực hiện (người sản xuất sơ cấp, người chế biến, thương nhân, người

cung cấp dịch vụ, v.v.) để biến một nguyên liệu thô thành phẩm được bán lẻ. Chuỗi giá

trị rộng bắt đầu từ hệ thống sản xuất nguyên liệu thô và chuyển dịch theo các mối liên kết

với các doanh nghiệp khác trong kinh doanh lắp ráp, chế biến v.v… Cách tiếp cận theo

nghĩa rộng không xem xét các hoạt động do một doanh nghiệp duy nhất tiến hành mà nó

xem xét cả các mối quan liên kết ngược và xuôi cho đến khi nguyên liệu thô được sản

xuất và kết nối với người tiêu dùng cuối cùng. Khái niệm chuỗi giá trị bao hàm cả các

vấn đề tổ chức và điều phối, các chiến lược và quan hệ quyền lực của những người tham

gia khác nhau trong chuỗi.

Nói một cách khái quát, “Chuỗi giá trị” có nghĩa là:

- Một chuỗi các quá trình sản xuất (các chức năng) từ cung cấp các đầu vào cho một

sản phẩm cụ thể tới sản xuất sơ bộ, chế biến, marketing và tiêu thụ cuối cùng.

- Sự sắp xếp có tổ chức, kết nối và điều phối người sản xuất, nhà sản xuất, thương

gia và nhà phân phối liên quan đến một sản phẩm cụ thể.

- Một mô hình kinh tế trong đó kết nối việc lựa chọn sản phẩm và công nghệ thích

hợp với cách thức tổ chức các đối tượng liên quan để tiếp cận thị trường.

Có ba hướng nghiên cứu chính về khái niệm chuỗi giá trị: (i) phương pháp filière (ii)

khung khái niệm cho Porter lập ra (1985) và (iii) phương pháp toàn cầu do Kaplinsky đề

xuất (1999), Gereffi (1994; 1999; 2003) và Gereffi, Korzeniewicz (1994).

Phương pháp chuỗi giá trị chủ yếu là một công cụ mô tả để xem xét các tương tác

giữa những người tham gia khác nhau. Là một công cụ có tính mô tả, nó có những lợi thế

khác nhau ở chỗ nó buộc người phân tích phải xem xét cả các khía cạnh vi mô và vĩ mô

trong các hoạt động sản xuất và trao đổi. Phân tích trên các cơ sở các hàng hoá có thể cho

biết nhiều hơn về cơ cấu tổ chức và chiến lược của những người tham gia khác nhau.

Cách tiếp cận theo phương pháp “filière” – Phân tích ngành hàng – Commodity

Chain Analysis có các đặc điểm chính là 1) tập trung vào những vấn đề của các mối quan

hệ định lượng và vật chất trong chuỗi; 2) sơ đồ hoá các dòng chảy của hàng hoá vật chất

và 3) sơ đồ hoá các quan hệ chuyển dạng sản phẩm. Trong phân tích, phương pháp phân

tích ngành hàng có hai đường lối phân tích chính. Đường lối thứ nhất tập trung vào đánh

giá kinh tế và tài chính, mà chủ yếu là tập trung vào phân tích việc tạo ra thu nhập và

phân phối thu nhập trong ngành hàng, tách chi phí và thu nhập giữa các thành phần

thương mại địa phương và quốc tế, và phân tích vai trò của ngành hàng đối với nền kinh

tế quốc gia và sự đóng góp của nó vào GDP. Đường lối thứ hai tập trung vào phân tích

chiến lược, đánh giá sự ảnh hưởng lẫn nhau của các mục tiêu, sự ràng buộc và kết quả

của từng tác nhân tham gia ngành hàng; xây dựng các chiến lược cá nhân và tập thể.

Khung khái niệm của M.Porter xác định chuỗi giá trị theo nghĩa hẹp: một chuỗi giá

trị gồm một chuỗi các hoạt động được thực hiện trong phạm vi một công ty để sản xuất ra

một sản lượng nào đó. Dựa trên khung khái niệm này, việc phân tích chuỗi giá trị nằm

trong phạm vi hoạt động của một công ty, mà mục đích cuối cùng là nâng cao lợi thế

cạnh tranh của công ty. Theo cách tiếp cận này, cần tìm lợi thế cạnh tranh của công ty

bằng cách tách biệt các hoạt động của công ty thành một chuỗi các hoạt động và lợi thế

cạnh tranh được tìm thấy ở một (hay nhiều hơn) của các hoạt động này. Sự cạnh tranh

của doanh nghiệp có thể được phân tích bằng cách nhìn vào chuỗi giá trị bao gồm các

hoạt động chi tiết khác nhau. Phân tích chuỗi giá trị chủ yếu nhắm vào việc hỗ trợ quyết

định quản lý và các chiến lược quản trị.

- Phương pháp tiếp cận toàn cầu

Gần đây nhất, khái niệm các chuỗi giá trị đượcáp dụng để phân tích toàn cầu hoá

(Gereffi và Korzeniewicz 1994; Kaplinsky 1999). Tài liệu này dùng khung phân tích

chuỗi giá trị để tìm hiểu các cách thức mà các công ty và các quốc gia hội nhập toàn cầu

và để đánh giá các yếu tố quyết định đến phân phối thu nhập toàn cầu Kaplinsky và

Morris (2001) quan sát được rằng trong quá trình toàn cầu hoá khoảng cách thu nhập

trong và giữa các nước tăng lên.

Trong khuôn khổ chuỗi giá trị, các mối quan hệ thương mại quốc tế được coi là một

phần của các mạng lưới những nhà sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu và bán lẻ, trong đó có

tri thức và quan hệ được phát triển để tiếp cận được các thị trường và các nhà cung cấp.

Trong bối cảnh này, sự thành công của các nước đang phát triển và của những người

tham gia thị trường ở các nước đang phát triển phụ thuộc vào khả năng tiếp cận các mạng

lưới này.

Gần đây, có một cách tiếp cận thứ tư, mang tính trung gian giữa tiếp cận toàn cầu

của Kaplinsli và Morris (2001) và tiếp cận “filière”. Cách tiếp cận này được các tổ chức

hỗ trợ phát triển đề xuất như M4P (năm), GTZ (năm) và ACDI/VOCA (năm). Cách tiếp

cận này về bản chất theo nghĩa rộng, phân tích quan hệ vật chất, tiền tệ và thông tin cũng

như điều phối và liên kết giữa các nhân trong chuỗi, nhưng ứng dụng ở quy mô một địa

phương trong phạm vi biên giới quốc gia là chính. Cách tiếp cận này không quan tâm đến

sự đóng góp của chuỗi giá trị vào nền kinh tế quốc gia mà chú trọng vào lợi ích và phân

phối lợi ích giữa các tác nhân trong chuỗi.

Kaplinsky và Morris (2001) nhấn mạnh rằng không có cách nào “đúng” để phân

tích chuỗi giá trị; mà phương pháp được chọn chủ yếu dựa vào câu hỏi nghiên cứu đang

tìm câu trả lời. Dù sao, bốn khía cạnh phân tích trong chuỗi giá trị như được áp dụng

trong nông nghiệp cũng rất đáng lưu ý.

Thứ nhất, ở mức độ cơ bản nhất, một phân tích chuỗi giá trị lập sơ đồ một các hệ

thống các bên tham gia vào sản xuất, phân phối, tiếp thị và bán một hoặc nhiều sản phẩm

cụ thể. Việc lập sơ đồ này đánh giá các đặc điểm của những người tham gia, cơ cấu lãi và

chi phí, dòng hàng hoá trong chuỗi, đặc điểm việc làm, khối lượng và điểm đến của hàng

hoá được bán trong nước và nước ngoài (Kaplinsky và Morris 2001). Những chi tiết này

có thể thu thập được nhờ kết hợp điều tra thực địa, thảo luận nhóm tập trung, PRA, phỏng

vấn thông tin và số liệu thứ cấp.

Thứ hai là phân tích chuỗi giá trị có vai trò trung tâm trong việc xác định sự phân

phối lợi ích của những người tham gia trong chuỗi. Có nghĩa là, phân tích lợi nhuận và

lợi nhuận biên trên một sản phẩm trong chuỗi để xác định ai được hưởng lợi nhờ tham

gia chuỗi và những người tham gia nào có thể được hưởng lợi nhờ được tổ chức và hỗ trợ

nhiều hơn. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh của các nước đang phát triển (và

đặc biệt là nông nghiệp), với những lo ngại rằng người nghèo nói riêng dễ bị tổn thương

trước quá trình toàn cầu hoá (Kaplinsky và Morris 2001). Có thể bổ sung phân tích này

bắng cách xác định bản chất việc tham gia trong chuỗi để hiểu được các đặc điểm của

những người tham gia.

Thứ ba, phân tích chuỗi giá trị có thể dùng để xác định vai trò của việc nâng cấp

chuỗi giá trị. Nâng cấp gồm cải thiện chất lượng và thiết kế sản phẩm giúp nhà sản xuất

thu được giá trị cao hơn hoặc đa dạng hoá dòng sản phẩm. Phân tích quá trình nâng cấp

gồm đánh giá khả năng sinh lợi của các bên tham gia trong chuỗi cũng như thông tin về

các cản trở đang tồn tại, các vấn đề quản trị có vai trò then chốt trong việc xác định

những hoạt độgn nâng cấp đó diễn ra như thế nào? Ngoài ra cơ cấu của các quy định, rào

cản gia nhập, hạn chế thương mại, các tiêu chuẩn có thể tiếp tục tạo nên và ảnh hưởng

đến môi trường mà các hoạt động nâng cấp diễn ra.

Cuối cùng, phân tích chuỗi giá trị có thể nhấn mạnh vai trò của quản trị trong chuỗi

giá trị. Quản trị trong chuỗi giá trị nói đến cơ cấu các mối quan hệ và cơ chế điều phối

tồn tại giữa các bên tham gia trong chuỗi giá trị. Quản trị quan trọng từ góc độ chính sách

thông qua xác định các sắp xếp về thể chế có thể cần nhắm tới để nâng cao năng lực

trong chuỗi giá trị, điều chỉnh các sai lệch về phân phối và tăng giá trị gia tăng trong

ngành.

Trong phạm vi đề tài nghiên cứu này, chúng tôi tiếp cận theo phương pháp tiếp cận

do M4P và GTZ đề xuất.

Dù khác nhau như thế nào đi nữa về cách tiếp cận, phân tích chuỗi giá trị có bốn kỹ

thuật phân tích chính là:

- Sơ đồ hóa mang tính hệ thống

 Những tác nhân tham gia sản xuất, phân phối, tiếp thị, và bán một (hay các

sản phẩm) cụ thể.

 Đánh giá các đặc điểm của các tác nhân tham gia, cơ cấu lợi nhuận và chi phí,

dòng hàng hóa trong suốt chuỗi, các đặc điểm của việc làm, địa chỉ tiêu thụ

và khối lượng bán hàng trong và ngoài nước.

 Những chi tiết như thế có thể được tập hợp từ việc phối hợp khảo sát cơ bản,

phỏng vấn nhóm, đánh giá nhanh nông thôn có sự tham gia (PRAs), các

phỏng vấn không chính thức, và dữ liệu thứ cấp.

- Xác định sự phân phối lợi ích giữa những tác nhân tham gia trong chuỗi:

 Phân tích chênh lệch giá và lợi nhuận trong chuỗi.

 Xác định ai được lợi từ việc tham gia chuỗi.

 Những tác nhân nào có thể hưởng lợi từ việc hỗ trợ hay tổ chức lại sản xuất.

- Nghiên cứu vai trò nâng cấp bên trong chuỗi

 Cải tiến trong chất lượng và thiết kế sản phẩm giúp các nhà sản xuất thu được

giá trị cao hơn hoặc qua việc đa dạng hóa các dòng sản phẩm cung cấp.

 Đánh giá lợi nhuận của những người tham gia trong chuỗi cũng như thông tin

về những ràng buộc hiện diện mới đây.

 Vấn đề quản trị, cấu trúc các quy định, rào cản gia nhập ngành, ngăn cấm

thương mại, và các tiêu chuẩn.

- Nhấn mạnh vai trò của quản lý

 Cơ cấu của các mối quan hệ và cơ chế điều phối tồn tại giữa các tác nhân

trong chuỗi giá trị.

 Góc độ chính sách: xác định các sắp xếp về thể chế nhằm cải thiện năng lực

hoạt động của chuỗi, xóa bỏ các bóp méo trong trong phân phối, và gia tăng

giá trị gia tăng trong ngành.

2.1.2 Phân tích chuỗi giá trị

Để nhận biến về những gì đang diễn ra giữa những người tham gia trong chuỗi,

những gì họ liên kết với nhau, những thông tin nào được chia sẻ, quan hệ giữa họ hình

thành và phát triển như thế nào, về quản trị, các khía cạnh xã hội và môi trường v.v…

trong phân tích chuỗi giá trị. Các công việc chủ yếu trong phân tích chuỗi giá trị là:

 Lập bản đồ chuỗi giá trị

Biểu đồ chuỗi giá trị cơ bản thể hiện:

- Thứ tự các chức năng sản xuất và tiếp thị được thực hiện;

- Các nhà vận hành chuỗi giá trị tiến hành các chức năng này (ở cấp vi mô);

- Các liên kết kinh doanh theo chiều dọc giữa các nhà vận hành;

- Các nhà cung cấp dịch vụ hỗ trợ của chuỗi (cấp trung).

 Phân tích kinh tế chuỗi giá trị

- Giá trị gia tăng (VA-Value Added) là giá trị (doanh thu) mà mỗi tác nhân tạo

ra bởi các tác nhân tham gia chuỗi. Giá trị gia tăng bằng với hiệu số của giá

mà mỗi tác nhân bán được trừ chi phí trung gian đó là chi phí mua nguyên

vật liệu đầu vào đối với người sản xuất hay chi phí mua sản phẩm đầu vào

của các tác nhân theo sau trong chuỗi.

- Lợi nhuận (NVA- Net value added) là chi phí mà mỗi tác nhân nhận được

khi tham gia chuỗi, NVA tính bằng cách lấy giá trị gia tăng trừ đi các chi phí

tăng thêm là loại chi phí nằm ngoài chi phí trung gian để mua các sản phẩm

trung gian.

2.1.3 Chiến lược nâng cấp chuỗi

Thiết kế một chiến lược nâng cấp có hai khía cạnh

- Khía cạnh thứ nhất nói về những việc mà các chủ thể cần phải làm để có năng

lực cạnh tranh cao hơn và tạo ra nhiều giá trị gia tăng hơn. Chúng ta gọi là

“chiến lược nâng cấp chuỗi giá trị”.

- Khía cạnh thứ hai: Hỗ trợ việc nâng cấp chuỗi hay “thúc đẩy chuỗi giá trị” nói

về vai trò của các hỗ trợ viên, có nghĩa là các cơ quan chính phủ và tổ chức phát

triển đang thực hiện những dự án phát triển chuỗi và cung cấp hỗ trợ.

Xác định tầm nhìn (dựa vào tình hình thị trường và lợi thế cạnh tranh chuỗi giá trị)

- Xác định tầm nhìn tập trung vào các cơ hội;

- Xác định tầm nhìn đem lại định hướng chiến lược;

- Xác định tầm nhìn là cơ sở để thống nhất ý kiến giữa các chủ thể.

Các chiến lược nâng cấp chuỗi giá trị

Trên cơ sở xác định tầm nhìn (tình hình thị trường và lợi thế cạnh tranh của chuỗi

giá trị) để chọn chiến lược nâng cấp chuỗi (Bốn chiến lược chung: chiến lược đổi

mới/chất lượng, Chiến lược cắt giảm chi phí, chiến lược đầu tư, chiến lược tái phân phối

và có thể kết hợp các chiến lược với nhau).

CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

3.1 Phương pháp tiếp cận

Giới nghiên cứu chuỗi giá trị ở Việt Nam trong thời gian gần đây thường áp dụng

một vài khung phương pháp luận về đánh giá chuỗi giá trị do các cơ quan phát triển quốc

tế phát triển và đề xuất, dựa trên các lí thuyết về chuỗi giá trị và chuỗi ngành hàng. Các

khung phương pháp luận về chuỗi giá trị được GTZ, ACDI/VOCA, M4P đề xuất và áp

dụng khá phổ biến cho các nghiên cứu chuỗi giá trị ở Việt Nam và các nước đang phát

triển. Mặc dù có những khác biệt nhất định, các khung phân tích được áp dụng có nhiều

điểm tương đồng, và đặc biệt là đều phù hợp cho bối cảnh nghiên cứu – phát triển của

khu vực nông nghiệp và nông thôn Việt Nam. Nhận thấy sự phù hợp và hiệu quả của các

khung phương pháp luận này, nhóm tiến hành nghiên cứu, vận dụng lý thuyết “Liên kết

chuỗi giá trị - ValueLinks ” (2007) của Eschnorn GTZ và “Thị trường cho người nghèo –

Công cụ phân tích chuỗi giá trị” M4P (2007). Phương pháp luận về phân tích ngành hàng

của FAO (2005) cũng được áp dụng trong nghiên cứu này.

Thuật ngữ “chuỗi giá trị” xuất hiện trong báo cáo nghiên cứu này ám chỉ một loạt

các hoạt động sản xuất ra một sản phẩm hàng hóa (dịch vụ) và mang sản phẩm (dịch vụ)

này đến người tiêu dùng cuối cùng. Chuỗi giá trị liên quan đến các tác nhân trực tiếp

hoặc gián tiếp tác động đến các công đoạn sản xuất, chế biến và phân phối một sản phẩm.

Chuỗi giá trị nông sản liên quan đến các tác nhân trực tiếp như nhà cung ứng vật tư đầu

vào, người sản xuất, thương lái địa phương, cơ sở chế biến, người bán sỉ, người bán lẻ,

nhà xuất khẩu và các tác nhân gián tiếp như các cơ quan tổ chức cung cấp dịch vụ công

và khu vực tư nhân.

3.2 Thông tin thu thập

- Số liệu thống kê về diện tích, sản lượng, năng suất của sơ ri Gò Công.

- Số liệu cụ thể về năng suất, chi phí, thu nhập, lợi nhuận từ việc canh tác sơ ri và

các loại nông sản khác của người nông dân trồng sơ ri, thương lái.

- Số liệu về chi phí sản xuất, chế biến, thương mại của các công ty chế biến sơ ri

thô.

- Số liệu một số chỉ tiêu kinh tế -xã hội, tình hình phát triển các loại nông sản của

huyện Gò Công Đông những năm gần đây nói riêng, tỉnh Tiền Giang nói chung.

3.3 Phương pháp thu thập dữ liệu

Đối với số liệu thứ cấp: Thu thập các báo cáo về tình hình sản xuất, chế biến, tiêu

thụ trái sơ ri cũng như những sản phẩm giá trị gia tăng từ các hợp tác xã; các cơ sở, công

ty chế biến; các phòng ban, cơ quan chức năng liên quan; những chương trình, dự án hỗ

trợ ngành hàng nông nghiệp của tỉnh nói chung và đối với sơ ri nói riêng. Những nghiên

cứu có liên quan về chuỗi giá trị sản phẩm nông nghiệp từ nhiều nguồn khác nhau, trong

vòng 5 năm trở lại đây.

Đối với số liệu sơ cấp: Thu thập thông tin bằng cách phỏng vấn trực tiếp các tác

nhân có liên quan trong chuỗi giá trị cây sơ ri Gò Công bằng bảng hỏi cấu trúc, phỏng

vấn những nhà quản lý, cơ quan chức năng có am hiểu về cây sơ ri ở địa phương, lấy ý

kiến của các chuyên gia có liên quan để chọn khu vực nghiên cứu.

3.4 Phương pháp phân tích

Nhóm tác giả áp dụng phương pháp nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng.

Nhóm phương pháp định tính được sử dụng nhằm tìm hiểu bản chất của chuỗi giá

trị sơ ri Gò Công, quá trình vận động, tương tác giữa các nhóm tác nhân, và giữa chuỗi

giá trị với hệ thống chính sách tác động đến nó. Ở giai đoạn thu thập dữ liệu, các kỹ thuật

định tính được áp dụng bao gồm phỏng vấn chuyên gia (individual in-depth interview),

nghiên cứu tình huống (case studies), và quan sát (observation). Nghiên cứu này dùng các

kỹ thuật cụ thể như phương pháp chọn mẫu có mục đích, thu thập dữ liệu mở, phân tích

văn bản, số liệu thứ cấp, tổng hợp ý nghĩa và giải thích các kết quả tìm thấy.

Đối với nhóm phương pháp định lượng, nghiên cứu áp dụng các công cụ điều tra

thống kê, phân tích chi phí – doanh thu (cost and return analysis), phân tích giá trị gia

tăng (value added analysis) cho từng công đoạn và toàn bộ chuỗi giá trị theo một số kênh

sản phẩm chủ yếu.

- Phương pháp chọn mẫu điều tra. Nhóm tác giả áp dụng phương pháp chọn mẫu

phi xác suất để thu thập thông tin thay vì chọn mẫu xác suất do một số lí do thực tế sau:

Thứ nhất, tổng thể nghiên cứu là nông dân trồng sơ ri trên địa bàn vùng Gò Công là một

tổng thể không xác định và việc thiết lập danh sách khung mẫu khó chính xác hoàn toàn.

Đồng thời, cũng khó xác lập danh sách tất cả các thương lái, các cơ sở và doanh nghiệp

chế biến sản phẩm sơ ri. Thứ hai, sự tiếp xúc đối với nhóm này đòi hỏi nhóm tác giả phải

thiết lập cho được sự quen biết và tin cậy nhất định, mà mẫu quan sát không thể được lựa

chọn một cách hoàn toàn ngẫu nhiên. Thứ ba, doanh nghiệp thường bảo vệ hệ thống số

liệu kinh doanh của họ như là bí mật kinh doanh. Do đó, không có cơ sở để rút mẫu và

tính xác suất rút mẫu, khó có khả năng chắc chắn về mức tin cậy tuyệt đối và khả năng

đại diện của nguồn số liệu này để từ đó phỏng đoán được số liệu của tổng thể.

Vì các lí do trên, nhóm tác giả quyết định áp dụng phương pháp chọn mẫu phi xác

suất, mà cụ thể là phương pháp chọn mẫu thuận tiện kết hợp chọn mẫu theo kinh nghiệm,

nhờ sự hỗ trợ của cán bộ địa phương, cán bộ hợp tác xã để lựa chọn các đối tượng có tính

chất phù hợp với yêu cầu nghiên cứu, nhằm tăng mức độ tiếp cận và thu thập thông tin

trên địa bàn nghiên cứu. Các bước chọn mẫu được tiến hành như sau:

- Căn cứ trên khả năng thực hiện, kinh phí và quỹ thời gian cho phép, xác lập cỡ

mẫu cần thiết.

- Chọn huyện đại diện cho vùng trồng sơ ri lớn của vùng Gò Công: sơ ri trồng tập

trung ở huyện Gò Công Đông, thị xã Gò Công.

- Chọn xã đại diện cho vùng trồng sơ ri tập trung của từng huyện mục tiêu. Số

lượng xã thay đổi tùy theo quy mô diện tích sơ ri của từng huyện. Các huyện có

diện tích sơ ri nhiều như Gò Công Đông chọn 4/6 xã. Thị xã Gò Công có diện

tích trồng sơ ri ít hơn chọn 1/3 xã.

- Chọn hộ nông dân, tiến hành điều tra.

Tác nhân Trong tỉnh Ngoài tỉnh Tổng số

Người cung cấp cây giống 1 1

Đại lý/cửa hàng vật tư nông 0 0 nghiệp

Người trồng sơ ri 14 14

Thương lái 8 8

Người bán sỉ/lẻ 3 3

Công ty chế biến 2 2

Siêu thị 0 0

Bảng 1. Cơ cấu mẫu điều tra.

Tổng 28 0 28

Dựa trên những phương pháp chọn mẫu nêu trên kết hợp với phương pháp chọn

mẫu mở rộng từ thông tin người nông dân cung cấp như bán sơ ri cho những đối tượng

nào, ở đâu, nhóm tiếp tục tiến hành thu thập thông tin những đối tượng tham gia tiếp theo

trong chuỗi: thương lái, cơ sở công ty chế biến, công ty sơ chế, bảo quản và xuất khẩu…

Số liệu, thông tin được thu thập bằng nhiều công cụ khác nhau như phỏng vấn bằng

bảng câu hỏi soạn sẵn, phỏng vấn trực tiếp và ghi chép lại các thông tin định tính, phỏng

vấn chuyên gia.

- Phương pháp phân tích số liệu

 Phương pháp thống kê mô tả: là tổng hợp các phương pháp đo lường, mô tả,

trình bày số liệu và lập bảng phân phối tần số. Đây là cơ sở tổng hợp và phân

tích cơ bản các dữ liệu được thu thập trên tất cả các tác nhân tham gia chuỗi.

 Phân tích chuỗi: bao gồm phân tích chức năng chuỗi, các tác nhân tham gia

chuỗi, kênh thị trường và hỗ trợ thúc đẩy chuỗi.

 Phân tích chi phí – lợi nhuận, phân tích giá trị gia tăng: được cụ thể hóa bằng

cách áp dụng các chỉ tiêu kinh tế phổ biến như doanh thu, tổng chi phí, chi phí

biến động, chi phí cố định, giá thành, lợi nhuận, thu nhập lao động gia đình, chi

phí hàng hóa trung gian, giá trị gia tăng, v.v

Chỉ tiêu Công thức

Doanh thu (Sản lượng x giá đơn vị sản phẩm chính) +

doanh thu sản phẩm phụ (nếu có)

Tổng chi phí Chi phí trung gian + Chi phí tăng thêm +

chi phí cơ hội

Chi phí trung gian Chi phí vật tư, nguyên liệu đầu vào +

nhiên liệu.

Chi phí tăng thêm Chi phí vận chuyển + chi phí lao động

(nhà và thuê) + chi phí khác (hao hụt, liên

lạc..)

Lợi nhuận Doanh thu – Tổng chi phí

Hoặc Giá trị gia tăng – chi phí tăng thêm

Bảng 2.Các chỉ tiêu kinh tế được áp dụng

Giá trị gia tăng Doanh thu – Chi phí trung gian

 Phân tích ma trận SWOT:được thực hiện nhằm mục đích nhằm để tổng hợp các

yếu tố bên trong và các yếu tố bên ngoài của đối tượng nghiên cứu bao gồm

điểm mạnh (Strengths), điểm yếu (Weaknesses), cơ hội (Opportunities) và

thách thức (Threats) của mỗi tác nhân cũng như của toàn bộ ngành hàng. Đây là

cơ sở để đề ra các chiến lược phát triển và nâng cấp chuỗi giá trị. Mô hình phân

tích SWOT đưa ra chiến lược phát triển chuỗi giá trị sản phẩm sơ ri được thể

hiện ở Bảng 3.

Cơ hội (O) Thách thức (T)

SO: Giải pháp công kích ST: Giải pháp thích ứng

(Nhóm giải pháp này tận (Nhóm giải pháp này tận dụng Điểm mạnh (S) dụng điểm mạnh để theo điểm mạnh để hạn chế những

đuổi các cơ hội) mối đe doạ có thể xảy ra)

WO: Giải pháp điều chỉnh WT: Giải pháp phòng thủ

(Nhóm giải pháp này tận (Nhóm giải pháp này đưa ra các

dụng cơ hội để khắc phục hoạt động nhằm chủ động khắc Điểm yếu (W)

điểm yếu) phục điểm yếu và hạn chế

Bảng 3. Bảng mô hình phân tích SWOT

những rủi ro có thể xảy ra)

CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

4.1 Tổng quan địa bàn nghiên cứu

4.1.1 Điều kiện tự nhiên:

Huyện Gò Công Đông được

thành lập ngày 13 tháng 04 năm 1979,

là một huyện duyên hải phía đông

tỉnh Tiền Giang. Khu vực Gò Công

nói chung và huyện Gò Công Đông

nói riêng có lịch sử hình thành khá

sớm, nơi đây trước kia là vùng rừng

thiêng nước độc và là nơi đóng quân

của nghĩa quân anh hùng dân tộc

Trương Định trong thời kỳ đầu

kháng chiến chống Pháp.

Huyện Gò Công Đông là một

trong 9 huyện, thị, thành thuộc tỉnh

Tiền Giang, vị trí địa lý của huyện

được xác định: Phía Bắc giáp tỉnh

Long An, phía Nam giáp huyện Tân Phú Đông, phía Tây giáp thị xã Gò Công và huyện

Gò Công Tây, phía Đông giáp biển Hình 1. Địa bàn nghiên cứu

Đông. Nằm giữa hai con sông Vàm

Cỏ và sông Tiền, có sông Cửa Tiểu chảy qua. Các con sông này đổ ra biển Đông qua các

cửa theo thứ tự lần lượt kể trên: cửa Soài Rạp, cửa Đại và cửa Tiểu.

Huyện Gò Công Đông có 26.768,16 ha diện tích tự nhiên và 143.418 nhân khẩu1;

có 13 đơn vị hành chính trực thuộc, gồm các thị trấn: Tân Hòa, Vàm Láng và các xã: Tân

Điền, Tăng Hòa, Phước Trung, Bình Ân, Tân Đông, Bình Nghị, Gia Thuận, Kiểng Phước,

Tân Phước, Tân Thành, Tân Tây.

1Nghị quyết số 37/NQ-CP của Chính phủ : Về việc điều chỉnh địa giới hành chính xã, thành lập thị trấn Vàm Láng thuộc huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang

Huyện Gò Công Đông có vị trí rất quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế

biển của Tỉnh và cả nước. Toàn bộ phía Đông của huyện tiếp giáp với 32 km bờ biển với

02 cửa sông lớn là Cửa Tiểu và cửa Soài Rạp là các cửa ngõ thông ra biển Đông, là điều

kiện thuận lợi để giao lưu với tỉnh bạn và quốc tế. Đồng thời đây là nơi hội tụ nguồn tài

nguyên thủy sản dồi dào phong phú. Bên cạnh đó, biển và bờ biển là hướng phòng thủ

chiến lược trong việc bảo vệ nền kinh tế - chính trị trong khu vực.

Huyện Gò Công Đông có địa hình tương đối bằng phẳng, khuynh hướng thấp dần

theo hướng Bắc nam và Tây Đông, đất phù sa cổ và phù sa ven biển chiếm phần lớn diện

tích. Nhưng từ khi thực hiện chương trình ngọt hóa Gò Công vào những năm đầu thập kỷ

80 của thế kỷ trước đến nay, tình hình đất được cải thiện và thích hợp cho nhiều loại cây

trồng, vật nuôi. Đặc biệt với 20km bờ biển với hàng ngàn ha bãi bồi rất thuận lợi trong

việc nuôi trồng các loại thủy hải sản như nghêu, tôm, cua và các loài đặc sản biển khác.

Khí hậu Gò Công Đông nằm trong chế độ khí hậu chung cả miền Tây Nam Bộ, chia

thành hai mùa rõ rệt: mùa mưa từ tháng 5-11, mùa khô từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau,

nhiệt độ trung bình hàng năm 27,90C, lượng mưa trung bình hàng năm 1.191mm.

4.1.2 Điều kiện kinh tế- xã hội

Tiền Giang có 10 đơn vị hành chính gồm 1 thành phố, 1 thị xã và 8 huyện, trong đó

thành phố Mỹ Tho là đô thị loại 2 và thị xã Gò Công là đô thị loại 4. Tính đến năm 2012,

dân số tỉnh Tiền Giang đạt 1.692.457 người (dân số nam 829.812 người, nữ là 862.645

người), mật độ dân số đạt 675 người/km2. Dân số sống tại thành thị là 249.452 người,

dân sô sống tại nông thôn 1.443.005 người.

Năm 2012, dân số của thị xã Gò Công là 95.734 ngươi (thành thị là 28.872 người và

nông thôn là 66.862 người); huyện Gò Công Đông là 141.923 người (thành thị là 20.160

ngươi và nông thôn là 121.81 người). Tiềm lực phát triển kinh tế- xã hội của thị xã Gò

Công và huyện Gò Công Đông chủ yêu là sản xuất nông nghiệp; giá trị sản xuất nông

nghiệp năm 2012 (thao giá sao sánh năm 2010) của thị xã Gò Công là 974.712 triệu đồng

và huyện Gò Công Đông là 1.993.012 triệu đồng. Trong đó, nhóm cây trồng chính được

canh tác là lúa, rau màu và cây sơ ri; cây lúa dược xem là cây sản xuất truyền thống và

góp phần đảm bảo an ninh lương thực cho nhu cầu tiêu dùng tại chỗ và hỗ trợ cho khu

vực khác; nhóm rau màu hầu hết là nhóm cây ngắn ngày, diện tích sản xuất thường rất

biến động và có thể chuyển đổi theo nhu cầu tiêu dùng hoặc theo giá cả thị trường; cây sơ

ri được du nhập vào Gò CÔng rất lâu, đã hình thành nhiều địa điểm chuyên canh, diện

tích canh tác cũng thay đổi thao giá cả và sức mua của thị trường hoặc dựa trên quết định

của công ty độc quyền thu mua. Cũng như các cây trồng khác, yếu tố quyết định cho sự

phát triển bền vững của cây sơ ri vẫn là giá cả thu mua ổn định và ở mức giá mà nhà

vườn có lời để đảm bảo nhu cầu sinh hoạt và tái đầu tư cho sản xuất.

4.1.2.1 Giao thông:

4.1.3 Hệ thống kết cấu hạ tầng tại vùng sản xuất sơri

Hiện trạng các trục đường giao thông chính tại vùng trồng sơ ri (xã Bình Nghị, Tân

Đông, Bình Ân, Kiểng Phước thuộc huyện Gò Công Đông và xã Long Thuận thuộc thị xã

Gò Công) đảm bảo giao thông thông suốt, gồm:

- Đường tỉnh 862, 871: mặt đường nhựa cấp IV (mặt rộng 6m, 2 làn xe) đảm bảo

lưu thông xe tải trọng đến 16 tấn.

- Các đường huyện 02, 03, 05: mặt đường nhựa cấp V (mặt rộng 5,5m, 2 làn xe)

đảm bảo lưu thông xe tải trọng đến 8 tấn.

Phần lớn, các tuyến đường xã, đường giao thông nông thôn phục vụ sinh hoạt, vận

chuyển sơ ri từ nhà vườn đến các điểm tập trung chưa đảm bảo, chỉ là lối mòn hoặc

đường đơn sơ với bề rộng hẹp; các công trình cầu, cống trên tuyến nhỏ và yếu, chỉ đủ khả

năng phục vụ người đi bộ và xe 2 bánh. Để đảm bảo vận chuyển vật tư phục vụ sản xuất,

vận chuyển trái sơ ri từ vườn trồng đến các điểm thu mua, nhà máy sơ chế thì một số

tuyến đường thuộc xã quản lý cần được đầu tư, nâng cấp.

4.1.2.2 Thuỷ lợi

Hệ thống thuỷ lợi phục vụ tưới, tiêu cho vùng trồng cây sơ ri nằm trong vùng thuỷ

lợi ngọt hoá Gò Công, từ kênh Chợ Gạo đến Biển Đông thuộc các huyện Chợ Gạo (một

phần), Gò Công Tây, Gò Công Đông và Thị xã Gò Công với diện tích tự nhiên là 54.000

ha và diện tích canh tác năm 2010 là 35.000 ha.

Dự án ngọt hoá Gò

Công với mục tiêu chính là

cải thiện và nâng cao mức

sống của người dân bằng

các biện pháp thuỷ lợi, bằng

hệ thống đê và các cống

dưới đê hình thành một hệ

thống ngăn mặn, ngăn triều

cường, tiêu úng, lấy nước

ngọt khi điều kiện cho phép.

Hiện trạng khả năng

phục vụ của các công trình

thuỷ lợi có liên quan tại

vùng trồng sơ ri như kênh,

cống, các tuyến đê ngăn

mặn đã đủ để đáp ứng các Hình 2. Vị trí vùng ngọt hoá Gò Công yêu cầu canh tác trong

những năm qua. Lượng nước tưới cấp cho vùng trồng sơ ri được lấy từ 2 nguồn sau:

- Nước mưa vào mùa mưa từ tháng 5 đến đầu tháng 11 hàng năm.

- Nước sông: Lấy chủ yếu từ sông Tiền và nhánh sông Cửa Tiểu qua 2 cống chính

là Xuân Hoà, Vàm Giồng và một cống hỗ trợ là Long Uông rồi đưa vào khu vực

cần tưới qua mạng lưới kênh các cấp. Thông thường hàng năm, cống Xuân Hoà

đóng cửa từ giữa tháng 3 đến giữa tháng 5. Nước mặn nhiều cống này có thể

đóng cửa từ đầu tháng 3 đến giữa hoặc cuối tháng 5. Tuy vậy, theo thống kê

nhiều năm, từ giữa tháng 5 trở đi mùa mưa thực sự bắt đầu và cấp một lượng

nước tưới đáng kể.

4.2 Sơ ri Gò Công:

4.2.1 Giống và chủng loại

Cây sơ ri (tên khoa học là Malpighia glabra L., tên cũ trước đó là Malpighia

punicifolia L.). Được biết dưới các tên Acerola – bắt nguồn từ tiếng Tây Ban Nha. Cây sơ

ri còn được gọi với một số tên khác như “Barbados cherry” ở phía Tây Ấn Độ, hay

“Puerto Rican cherry”. Trái sơ ri thuộc họ Malpighiaceae, có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới

và cận nhiệt đới châu Mỹ.

4.2.2 Phân loại sơ ri

Trái sơ ri được phân loại tuỳ theo yêu cầu của thị trường, tiêu chuẩn phân loại

thường dựa vào màu sắc vỏ trái, có thể được chia ra làm 4 loại: xanh, cà, cam và chín đỏ.

Trái sơ ri phải đạt yêu cầu về hình dạng, màu sắc, độ tươi, hình dạng đặc trưng, vỏ

màu đỏ và láng, không có vết tổn thương do va chạm cơ học hay vết côn trùng cắn.

4.2.3 Điều kiện sinh thái cây sơ ri

- Điều kiện nhiệt độ:

Cây sơ ri có thể sinh trưởng và phát triển ở vùng nhiệt đới và bán nhiệt đới, chính

vì thế giới hạn nhiệt độ của cây sơ ri tương đối rộng. Cây sơ ri sẽ ngừng sinh trường ở -

2,220C, nhưng cây con sẽ chết ở nhiệt độ -1,110C. Cây sinh trưởng thuận lợi ở nhiệt độ từ

25-300C.

- Điều kiện ánh sáng:

Cây sơ ri sẽ cho năng suất thấp khi trồng dưới bóng râm.

- Điều kiện nước:

Cây sơ ri sẽ sinh trưởng và phát triển tốt khi có lượng mưa phân bố trung bình từ

1.000-2.000mm/năm. Khi đó cây sẽ ra hoa kết trái quanh năm. Tuy nhiên, cây sơ ri là cây

chịu hạn tốt, có thể điều khiển việc ra hoa bằng cách tưới nước.

- Điều kiện đất trồng:

Cây sơ ri thích hợp để trồng trên nhiều loại đất khác nhau như: đất đá vôi, đất sét,

đất cát, pH đất thích hợp từ 5,5-7,5; có tầng canh tác dày trên 20cm và thoát nước tốt. Đất

có pH 6,5 là thích hợp cho bộ rễ cây sơ ri phát triển.

4.3 Thực trạng sản xuất sơ ri Gò Công:

4.3.1. Thực trạng sản xuất:

Bảng 4. Diện tích trồng và sản lượng trái sơ ri Gò Công năm 2013

Sản lượng Diện tích STT Khu vực trồng bình quân Ghi chú (ha) (tấn)

I Thị xã Gò Công 40,72 2.198,88

1 - Xã Long Hoà 1,23 66,42

2 - Xã Long Hưng 2,42 130,68

3 - Xã Long Thuận 37,07 2.001,78

II Huyện Gò Công Đông 228,96 12.364,92

1 - Xã Tân Tây 1,70 91,8

2 - Xã Tân Điền 2,56 138,24

3 - Xã Kiểng Phước 35,17 1.899,18

4 - Xã Tân Đông 58,34 3.150,36

5 - Xã Bình Ân 85,86 4.636,44

6 - Xã Bình Nghị 45,35 2.448,90

Nguồn: Sở Nông Nghiệp & Phát triển Nông thôn tỉnh Tiền Giang

Tổng cộng 269,70 14.563,80

Hiện nay diện tích trồng cây sơ ri chủ yếu tập trung tại các xã Long Thuận, thị xã

Gò Công và các xã Kiểng Phước, Tân Đông, Bình Ân, Bình Nghị của huyện Gò Công

Đông, với tổng diện tích 269,7 ha; sản lượng hàng năm gần 15.000 tấn. Cây sơ ri rất thích

hợp với vùng đất Gò Công: cây trồng phát triển tốt, năng suất cao, chất lượng trái tốt.

Tỉnh Tiền Giang đã chọn sơ ri là một trong bảy loại cây ăn trái chủ lực để đầu tư và phát

triển. Tỉnh đã có nhiều đề tài, dự án nghiên cứu hỗ trợ nông dân về giống, về kỹ thuật

canh tác và phòng chống các loại sâu bệnh. Tuy nhiên mỗi giống cây phù hợp với kỹ

thuật canh tác, điều kiện tự nhiên khác nhau, mỗi nông dân thường theo kinh nghiệm của

riêng mình, khó có thể có chất lượng đồng nhất và đặc biệt là công tác truy nguyên nguồn

gốc cũng gặp không ít khó khăn.

Tại huyện Gò Công Đông, sơ ri là loại cây trồng đặc sản và là loại cây chủ lực của

huyện góp phần ổn định cuộc sống cho khoảng 1.215 hộ dân. Sơ ri được mệnh danh là

cây xoá đói giảm nghèo, tận dụng được công lao động nhàn rỗi ở nông thôn.

Nhờ thích nghi tốt trên đất Gò Công, dễ trồng, ít tốn công chăm sóc, cho trái nhanh.

Hiện nay, cây sơ ri được thâm canh rất cao, với năng suất vượt trội (có thể đạt 30 tấn

ha/năm) và có khả năng cho trái quanh năm, dễ xử lý nghịch vụ. Tuy nhiên, những năm

600

500

400

300

253,8

228,98

202

198

200

100

2006

2009

2010

2011

2012

gần đây, diện tích giảm mạnh do ruồi đục trái và giá cả bấp bênh.

Nguồn: “Báo cáo tình hình sản xuất cây sơ ri năm 2013” phòng Nông nghiệp và PTNT – UBND huyện Gò Công

Đông

Biểu đồ 1. Biểu đồ thể hiện sự biến động diện tích sơ ri tại huyện Gò Công giai đoạn 2006 - 2012. Đơn vị: ha

Cây sơ ri được trồng tập trung ở 6 xã: Bình Ân, Tân Đông, Bình Nghị, Kiểng

Phước, Tân Tây và Tân Điền, trong đó, sơ ri ngọt 80,5 ha; sơ ri chua Gò Công là 116,66

ha và sơ ri chua Brazil là 31,81 ha; sản lượng năm 2013 khoảng 7.600 tấn/năm.

13,89 %

35,16 %

50,95 %

Sơ ri ngọt

Sơ ri chua Gò Công

Sơ ri chua Brazil

Nguồn: “Báo cáo tình hình sản xuất cây sơ ri năm 2013” phòng Nông nghiệp và PTNT – UBND huyện Gò Công

Đông

Biểu đồ 2. Biểu đồ thể hiện cơ cấu giống cây sơ ri tại huyện Gò Công. Đơn vị %

Giống Quy hoạch Tổng số đến 2020 Brazil Chua (Sour) Ngọt (Sweet)

Diện tích Diện tích Diện Diện tích Diện tích Số hộ Số cây Số cây Số cây Số cây (ha) (ha) tích (ha) (ha) (ha)

1. Tân Tây 1,7 448 0,77 295 0,93 153 11

2. Tân Điền 2,56 946 1,76 736 0,8 210 16

3. Kiểng Phước 35,17 11.502 6,21 2.617 27,9 8.700 1,05 185 60 195

4. Tân Đông 58,34 19.648 18,08 8.631 15,93 4.805 24,33 6.212 130 268

5. Bình Ân 85,86 26.555 6,49 2.714 62,75 19.564 16,62 4.277 200 463

6. Bình Nghị 45,35 11.059 1,03 333 7,55 1.232 36,77 9.494 100 262

Nguồn: “Báo cáo tình hình sản xuất cây sơ ri năm 2013” phòng Nông nghiệp và PTNT – UBND huyện Gò Công Đông

Bảng 5. Hiện trạng trồng sơ ri huyện Gò Công Đông năm 2012

Tổng số 1215 228,98 70.158 31,81 14.295 116,66 35.332 80,5 20.531 490

Hiện tại, quá trình sản xuất sơ ri được sự quan tâm của chính quyền các cấp, nhất là

sau chương trình “Hỗ trợ phát triển toàn diện cây sơ ri vùng Gò Công tỉnh Tiền Giang”,

nông dân đã biết cách sản xuất theo hướng an toàn, theo tiêu chuẩn VietGAP, phòng trừ sâu

bệnh kịp thời; tổ chức các hợp tác xã, tổ hợp tác; sử dụng thương hiệu tập thể Sơ ri Gò

Công… tạo nền móng cho sản xuất lớn phù hợp với hướng phát triển kinh tế nông nghiệp

trong giai đoạn mới.

Vấn đề lớn cản trở quá trình sản xuất sơ ri hiện nay là giá cả bấp bênh, nông dân cứ

lăp lại điệp khúc trồng rồi lại đốn, nên không an tâm để phát triển sản xuất, ít đầu tư về phân

bón cũng như chăm sóc, không tăng thêm diện tích, cũng do diện tích nhỏ nên việc ứng dụng

khoa học kỹ thuật vào sản xuất đảm bảo chất lượng trái sơ ri đôi lúc gặp khó khăn. Ngoài ra,

chưa có sự gắn kết đầu ra để đảm bảo tính ổn định bền vững cho sản xuất.

4.3.2 Giá trị kinh tế của cây sơ ri:

Như đã phân tích, sơ ri Gò Công được cho là một trong 7 loại cây chủ lực của tỉnh

Tiền Giang không những là loại cây đặc sản mà còn đem lại nhiều giá trị kinh tế:

- Cây sơ ri là loại cây ngắn ngày hay còn được bà con nông dân gọi là cây trồng ‘lấy

ngắn nuôi dài” bởi một vụ sơ ri chỉ kéo dài khoảng 1,5 tháng và đạt được 8 vụ/năm, ít

tốn công chăm bón, cho trái thường xuyên, năng suất cao, dễ xử lý nghịch vụ, đem lại

nguồn thu nhập thường xuyên để trang trải chi phí sinh hoạt trong khi thời gian trồng

lúa kéo dài khoảng 3 tháng/vụ và điều kiện tự nhiên ở địa bàn nghiên cứu chỉ cho

phép mỗi năm 3 vụ lúa do không đủ nguồn nước vào mùa nắng.

- Không những thế, cây sơ ri là loại cây trồng chiếm tỷ trọng ít nhưng năng suất cao

trong cơ cấu nông nghiệp của thị xã Gò Công và huyện Gò Công Đông, chứng tỏ cây

sơ ri là cây trồng quan trọng và xứng đáng là cây trồng chủ lực trong ngành nông

nghiệp vùng Gò Công. Bảng 6 thể hiện diện tích và năng suất trung bình của sơ ri so

với lúa, hoa màu, cây ăn trái của thị xã Gò Công và huyện Gò Công Đông năm 2012.

Đơn vị Thị xã Gò Công Gò Công Đông

40,72 229 Diện tích sơ ri Ha

30 30 Năng suất Tấn/ha/năm

Diện tích cây ăn trái 526,28 1.501 Ha (không tính sơ ri)

10,7 15,7 Năng suất Tấn/ha/năm

4.969 11.385 Diện tích canh tác lúa Ha

14,7 14,7 Năng suất Tấn/ha/năm

3.460 8.090 Diện tích màu Ha

Bảng 6. Diện tích và năng suất trung bình của sơ ri, lúa, hoa màu, cây ăn trái năm 2012

Nguồn: Kết quả thực hiện các chỉ tiêu nông, lâm, ngư nghiệp năm 2012 của thị xã Gò Công và huyện Gò Công

Đông.

16,9 11,4 Năng suất Tấn/ha/năm

4.4 Mô tả chuỗi giá trị

4.4.1 Sơ đồ chuỗi

Sơ đồ 1. Sơ đồ chuỗi giá trị sơ ri Gò Công

Chuỗi giá trị cây sơ ri Gò Công bao gồm các chức năng cơ bản như sau:

- Chức năng đầu vào cho việc trồng sơ ri bao gồm cây giống, vật tư nông nghiệp,…

- Chức năng sản xuất bao gồm các hoạt động trồng và thu hoạch sơ ri.

- Chức năng chế biến bao gồm các hoạt động chế biến trái sơ ri tươi thành một số loại

sản phẩm giá trị gia tăng như mứt sơ ri, nước sirô sơ ri, sơ ri khô …

- Chức năng thương mại bao gồm các hoạt động mua bán sơ ri đến người tiêu dùng

trong, ngoài tỉnh và xuất khẩu ra thị trường nước ngoài.

- Chức năng tiêu dùng gồm các hoạt động mua sơ ri để dùng trực tiếp hay gián tiếp.

Tương ứng với mỗi chức năng trong chuỗi có ít nhất một tác nhân tham gia chuỗi và

các tác nhân này kết nối với nhau, tạo thành một hệ thống cung ứng lẫn nhau từ sản xuất đến

tiêu thụ được gọi là hệ thống chuỗi. Những tác nhân chính tham gia chuỗi giá trị sơ ri ở Gò

Công là:

- Người trồng sơ ri (trong tỉnh)

- Thương lái thu mua sơ ri từ các hộ trồng sơ ri (trong tỉnh)

- Người bán lẻ, chủ vựa (trong và ngoài tỉnh)

- Công ty sơ chế biến sản phẩm sơ ri (trong tỉnh)

Chuỗi giá trị cho thấy có các kênh thị trường như sau:

Kênh 1: Người trồng sơ ri Thương lái  Công ty Thịnh Phát  Công ty nước

ngoài

Qua khảo sát có 63,5% sản lượng sơ ri tươi được người trồng sơ ri bán trực tiếp cho

Thương lái. Thương lái thường có 1 hoặc nhiều điểm thu mua sơ ri gần những hộ nông dân

để thuận lợi cho việc vận chuyển sơ ri từ vườn. Thương lái bán đa số sản phẩm thu mua

được 57,1% tổng sản lượng của chuỗi (chiếm 90% tổng sản lượng thu mua) cho Công ty

Thịnh Phát theo phương thức tự vận chuyển đến Công ty. Công ty Thịnh Phát khi đã tập

trung đủ hàng từ các Thương lái sẽ sơ chế và đông lạnh rồi phân phối cho các Công ty đối

tác.

Kênh 1 cho thấy, sơ ri Gò Công được tiêu thụ mạnh bởi các công ty nước ngoài, trung

gian do công ty Thịnh Phát đứng ra kí kết hợp đồng. Tuy nhiên, do kí kết từng hợp đồng

theo từng gói sản lượng nên nhu cầu thu mua của công ty Thịnh Phát không ổn định, tùy vào

hợp đồng đã kí kết mà Công ty Thịnh Phát sẽ thu mua từ người dân nhiều hay ít, giá cao hay

giá thấp.

Do có rất nhiều Thương lái (cả lớn lẫn nhỏ) thu mua rộng khắp các khu vực trồng sơ ri,

thuận lợi cho việc vận chuyển của người nông dân từ vườn, nên đa số sơ ri tươi được bán

cho Thương lái như số liệu nhóm đã khảo sát ở trên.

Kênh 2: Người trồng sơ ri HTX  Công ty Thịnh Phát  Công ty nước ngoài.

Qua khảo sát nhóm nghiên cứu nhận thấy 23,3% tổng sản lượng của chuỗi được người

trồng sơ ri bán trực tiếp cho HTX. Về hình thức giao dịch với Công ty Thịnh Phát, tác nhân

HTX cũng tương tự như Thương lái. 21% tổng sản lượng của chuỗi cũng được giao trực tiếp

cho Công ty Thịnh Phát, từ đó phân phối cho các Công ty nước ngoài khác.

Ngoài ra, HTX tuy không nhiều nhưng lại thu mua ổn định hơn so với Thương lái, giúp

người trồng sơ ri an tâm hơn về đầu ra sản phẩm. HTX đôi khi chịu một số khoản lỗ để thu

mua sơ ri cho người nông dân.

Từ kênh 1 và kênh 2 nhóm nhận thấy, đối tác chính của HTX/Thương lái là Công ty

Thịnh Phát. Tìm hiểu nguyên nhân vì sao HTX/Thương lái không giao cho những đối tác

khác mà chủ yếu giao cho Công ty Thịnh Phát, nhóm đưa ra kết luận: do Công ty Thịnh Phát

là đơn vị độc quyền thu mua sơ ri tại địa phương từ xưa (23 năm) nên hiện nay mặc dù có

thêm một số đối thủ nhưng người dân vẫn giao cho Công ty Thịnh Phát theo thói quen.

Kênh 1 và kênh 2 là hai kênh thị trường đã có từ lâu ở Gò Công, gần đây (tháng 7/2013)

sự kiện công ty TNHH MTV Nichirei-Suco Việt Nam khởi công xây dựng nhà máy Nichirei

Suco Acerola ngay trên địa bàn huyện Gò Công Đông, sẽ tiến hành thu mua sơ ri để sơ chế

biến và xuất sang công ty mẹ Nichirei Suco ở Nhật Bản, góp phần làm sôi nổi hơn cho thị

trường giao dịch sơ ri ở Gò Công.

Kênh 3: Người trồng sơ ri Đại lý Nichirei  Công ty Nichirei.

Qua khảo sát, 13,2% (khoảng 500 tấn năm 2013) tổng tổng sản lượng của chuỗi được

người trồng sơ ri bán trực tiếp cho các Đại lý Nichirei. Hiện nay, trên địa bàn có 4 đại lý tập

trung tại 2 địa bàn xã Bình Ân và Tân Đông. Hằng ngày (trừ thứ 7 và các ngày lễ tết) nông

dân thuộc 4 đại lý trên giao sơ ri tươi đến đúng đại lý mình trực thuộc từ sáng sớm. Khoảng

14-15h, khi các đại lý đã gom đủ lượng hàng (tối thiểu 2 tấn), Công ty Nichirei sẽ điều phối

xe tải đến từng đại lý rồi chở hàng về kho đông lạnh hoặc cơ sở ép. Tiền được chuyển khoản

trực tiếp cho chủ đại lý. Có 10,6% tổng sản lượng của chuỗi được giao cho Công ty Nichirei.

Giá cả và sản lượng được hai bên ký kết theo từng hợp đồng ngắn hạn, phù hợp với nhu cầu

của Công ty và thị trường.

Kênh thị trường 3 là một hướng đi mới, hứa hẹn nhiều thành công hơn trong tương lai.

Hợp đồng được kí kết thông qua thương lượng giữa 2 bên nên tránh được tình trạng bị ép giá.

Giá cả được quyết định từng ngày tuy nhiên mức giá sàn đã được kí kết từ đầu nên hạn chế

được mức độ biến động bất lợi giá sơ ri cho người dân.

Ngoài 3 kênh tiêu thụ chính trên, còn có các kênh tiêu thụ phụ sau:

Kênh 4: Người trồng sơ ri Đại lý Nichirei  Công ty Thịnh Phát  Công ty nước

ngoài.

Đại lý Nichirei sau khi thu mua từ người nông dân, ngoài con đường chính là Công ty

Nichirei, Đại lý còn phân phối một phần (1,3% tổng sản lượng của chuỗi) cho Công ty Thịnh

Phát (do đã có giao dịch từ trước nên vẫn duy trì để những ngày Công ty Nichirei không thu

mua vẫn có nơi để cung cấp, hoặc khi Công ty Nichirei đã thu mua đủ sản lượng thì phân

phối hoàn toàn cho Công ty Thịnh Phát). Trước khi trở thành Đại lý Nichirei, những tác

nhân này cũng là HTX/Thương lái bình thường.

Đây là một trong những điểm mạnh của Đại lý vì cùng một lúc có đến 2 đối tác chính

tương đối ổn định, nên hầu như lúc nào lượng sản phẩm cũng xuất đi hết được trong ngày,

không bị tình trạng tồn đọng sang hôm sau.

Kênh 5: Người trồng sơ ri HTX/Thương lái/Đại lý  Chế biến  Thị trường nội

địa.

Qua khảo sát thực tế, HTX/Thương lái/Đại lý ngoài phân phối trên kênh chính của

mình còn phân phối cho một số cơ sở để chế biến thành nước ép (hay còn gọi là “hàng xay”).

Tỉ lệ phân phối của các tác nhân tương đối giống nhau, HTX (1,9%), Thương lái (5,1%), Đại

lý (0,9%) trong tổng sản lượng cho những cơ sở chế biến (“hàng xay”)

Kênh 6: Người trồng sơ ri HTX/Thương lái/Đại lý  Bán sỉ/lẻ  Thị trường nội

địa.

Kênh thị trường 6 là kênh thị trường giúp người tiêu dùng nội địa tiếp cận được với

trái sơ ri tươi. Tuy không chiếm nhiều % trên tổng sản lượng chuỗi giá trị 2,2% ( Thương lái

1,3%, HTX 0,5%, Đại lý 0,4%) nhưng đại đa số người tiêu dùng thị trường trong nước chỉ

biết đến sản phẩm sơ ri Gò Công thông qua kênh thị trường này.

4.4.2 Hoạt động của các tác nhân trong chuỗi

4.4.2.1 Người cung cấp cây giống:

Theo thực tế khảo sát, hầu như cây giống được cung cấp tại cơ sở sản xuất cây giống

Tám Hoàng tại Ấp Văn Thành – Xã Bình Nghị - huyện Gò Công Đông Chủ cơ sở là ông

Ngô Văn Hoàng với kinh nghiệm gần 40 năm. Số lao động tham gia trong hoạt động kinh

doanh cung ứng giống của cơ sở là 3 người chủ yếu là lao động của gia đình không thuê

mướn. Cơ sở Tám Hoàng chỉ kinh doanh cây giống sơ ri. Với diện tích 0,5 ha, gần 200 gốc

sơ ri với 150 gốc sơ ri chua và 30 gốc sơ ri ngọt. Hàng tháng, cơ sở có khả năng cung ứng

10.000 cây giống vào mùa khô hay 30.000 cây giống vào mùa mưa. Tỷ lệ cây sơ ri sống

tương đối không cao (50 – 70%), nhất là vào mùa mưa nhiều, dễ gây ngập úng và thối lá.

Giá bán trung bình 5.000đ/cây sơ ri giống.

Cơ sở bán hết cho người trồng sơ ri trong vùng Gò Công cũng như các vùng lân cận

như Cần Thơ, Sóc Trăng… (chủ yếu là giống sơ ri ngọt). Hình thức thanh toán tiền mặt và

người trồng sơ ri tự tìm đến cơ sở để mua hoặc bán sỉ.

4.4.2.2 Người trồng sơ ri

Nhóm tác nhân cung cấp đầu vào chủ yếu là người cung ứng giống, các đại lí cung cấp

vật tư nông nghiệp địa phương chính là nơi cung cấp phân bón, thuốc BVTV và các công cụ

sản xuất khác cho nông dân. Ngoài ra còn có nguồn nhân công được thuê hái khi đến vụ thu

hoạch, sản lượng trái nhiều. Các cơ quan nông nghiệp như Phòng Nông nghiệp và phát triển

nông thôn, Trung tâm khuyến nông, Chi cục Bảo vệ thực vật cung cấp các kiến thức về kỹ

thuật, chủ yếu thông qua các khóa tập huấn kỹ thuật, tài liệu kỹ thuật.

Thông tin khảo sát 14 hộ trồng sơ ri chủ yếu trên địa bàn các xã: Bình Ân, Tân Đông,

Kiểng Phước thuộc huyện Gò Công Đông được cụ thể như sau:

Đặc điểm Số lượng (n =14) Tỷ lệ (%) Chỉ tiêu

Tuổi Trung bình 52

Lớn nhất 75

Nhỏ nhất 29

Kinh nghiệm Số năm trung bình 16 năm

Giới tính Nam 12 85.71 (%)

Nữ 2 14.29 (%)

Học vấn Mù chữ 0 0 (%)

Cấp 1 5 35.71 (%)

Cấp 2 7 50 (%)

Bảng 7. Đặc điểm về chủ hộ của người trồng sơ ri

Nguồn: Kết quả khảo sát năm 2014

Cấp 3 2 14.29 (%)

Từ bảng số liệu thu thập được qua khảo sát thực tế, có thể thấy, số tuổi trung bình của

chủ hộ tương đối cao: 52 tuổi (cao nhất là 75, thấp nhất là 29 tuổi), trung bình đã có 16 năm

nghiệm trồng sơ ri, cho thấy khả năng lao động của chủ hộ hiện nay đang trên đà suy giảm

do ảnh hưởng tuổi tác, tính bảo thủ về kĩ thuật trồng cao, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm bản

thân. Yếu tố giới tính là một trong những yếu tố quan trọng tác động đến hành vi của người

trồng, thực tế phỏng vấn chủ hộ có đến 85,71 (%) chủ hộ là nam và 14.29 (%) là nữ. Một

nửa chủ hộ được khảo sát có trình độ học vấn cấp 2, trình độ học vấn cấp 1 chiếm tỉ lệ khá

cao, chứng tỏ phần lớn người nông dân có khả năng tiếp cận khoa học kĩ thuật tiên tiến một

cách thuận lợi, nhờ đó quá trình canh tác sẽ tốt hơn, mặc dù cũng còn nhiều hạn chế.

Ngoài ra, số nhân khẩu trung bình của các hộ là 5 người (thấp nhất là 4 người, nhiều

nhất là 8 người), số lao động chính trong gia đình trực tiếp tham gia hoạt động trồng, chăm

sóc sơ ri chiếm tỉ lệ nhỏ so với tổng số thành viên (chiếm trung bình khoảng 20%), đến mùa

thu hoạch, các thành viên khác trong gia đình thường được huy động thu hái.

Nông hộ thường kết hợp trồng sơ ri với trồng lúa, hoa màu hay chăn nuôi gia súc, gia

cầm, chỉ có 1/14 nông hộ được khảo sát, nguồn thu nhập chính 100% từ việc trồng sơ ri,

diện tích trung bình trồng sơ ri một hộ là 14 công (tương đương 1.400 m2), trung bình có

40 gốc/công, chủ yếu là giống sơ ri chua đặc sản của địa phương, một năm trung bình có 8

vụ sơ ri.

Người nông dân thường lấy nguồn cây giống từ cơ sở cung cấp giống, hợp tác xã. Với

nguồn cung cấp cây giống ổn định, đa số người nông dân tận dụng đất nhà để trồng, chi phí

trồng sơ ri không nhiều, họ thường huy động nhân công tại gia để thu hái, diện tích trồng sơ

ri đang có xu hướng giảm, nên họ không có nhu cầu về vay vốn. Vấn đề quan tâm lớn nhất,

hầu như tất cả người nông dân đều than thở là vấn đề giá cả bấp bênh và hiện tại là quá thấp

(trung bình 3.500đ/kg). Nhiều nông hộ vì kế sinh nhai đã chặt bỏ phần lớn diện tích trồng sơ

ri, chuyển đổi sang các loại hoa màu khác như ớt, rau…

Đến thời điểm thu hoạch, người nông dân 100 % hộ được khảo sát bán trái tươi cho

thương lái ở địa phương là mối quen lâu năm, với mức giá do thương lái quyết định hoặc tập

kết và bán ở một số hợp tác xã. Thương lái thường thanh toán tiền mặt ngay khi lấy hàng.

4.4.2.3 Thương lái:

Qua khảo sát thực tế các thương lái tại thị xã Gò Công và huyện Gò Công Đông cho

thấy, số năm kinh nghiệm trung bình của các thương lái thu mua sơ ri là 15,3 năm (nhiều

nhất 38 năm và ít nhất là 4 năm). Xét về nguồn lao động, các cơ sở thu mua đều sử dụng lao

động gia đình trung bình là 2 người (nhiều nhất là 3 người, thấp nhất là 1 người), chủ yếu lấy

công làm lời tạo thêm thu nhập cho gia đình. Ngoài ra, vào mùa sơ ri chín rộ, lượng trái

nhiều nên các thương lái thuê thêm trung bình 3 lao động (nhiều nhất là 5 lao động, thấp

nhất là 2 lao động) để phân loại sơ ri thu mua từ người trồng và vận chuyển với tiền thuê

trung bình 10.000đ/giờ. Do sơ ri vùng Gò Công có thể cho trái quanh năm, nên hầu như các

thương lái đều hoạt động liên tục trong năm. Trong số các thương lái được khảo sát, hầu như

không có thương lái nào gặp khó khăn về vốn bởi chủ yếu quá trình mua hàng từ người nông

dân (trả tiền ngay) và bán hàng cho công ty thu mua (nhận tiền ngay), dòng tiền chỉ luân

chuyển trong khoảng thời gian chưa đến một ngày.

Tiêu chí Thấp nhất Cao nhất Trung bình

Lao động tham gia thu mua sơ ri 1 13 9 (người)

Số chuyến chở sơ ri/ngày (chuyến) 1 2 1

Tỷ lệ hao hụt (%) 0 2 1

Bảng 8. Thông tin hoạt động mua bán của thương lái

Nguồn: Số liệu khảo sát năm 2013

Giá mua (đồng/kg) 3.500 4.500 4.000

Có rất nhiều thương lái thu mua trong địa bàn nghiên cứu, tuỳ vào quy mô của các

thương lái mà có sản lượng thu mua khác nhau. Vào mùa khô (từ tháng 12 đến tháng 4), sản

lượng thu mua trung bình của các thương lái là 160,8 kg/ngày, còn vào mùa mưa (từ tháng 5

đến tháng 11), sản lượng thu mua trung bình đạt 3 tấn/ngày. Thời điểm thu mua sơ ri diễn ra

quanh năm do sơ ri của vùng cho trái quanh năm. Tuỳ khách hàng mà có những yêu cầu trái

sơ ri khi mua khác nhau. Công ty thu mua yêu cầu màu sắc, vỏ trái phải bóng, không bị côn

trùng đục quả và có dư lượng thuốc trừ sâu ở mức cho phép. Các cơ sở thu mua hàng xay,

hàng dạt hầu như không có bất cứ yêu cầu khi mua. Sau khi thu mua từ người trồng sơ ri,

thương lái sẽ cho phân loại (nếu nông dân chưa phân loại và vì vậy, giá mua sẽ thấp hơn

khoảng 100 đồng/kg) sau đó vận chuyển đến khách hàng. Hầu hết các thương lái dùng

phương tiện tự có của mình là xe honda hoặc thuê xe lam, xe tải để vận chuyển trái sơ ri.

Trung bình một xe lam chở 1 tấn sơ ri/chuyến, chi phí trung bình 120.000 đồng/chuyến (4

km); một xe máy có thể chở trung bình 120 kg/chuyến, chi phí trung bình 30.000

đồng/chuyến (4km); chi phí khi vận chuyển bằng xe tải (thường đem đi xa và thường là mặt

hàng sơ ri ngọt) có chi phí vận chuyển trung bình 500 đồng/kg và được vận chuyển khá đều

đặn. Đối với các thương lái nhỏ hơn, tùy theo đơn đặt hàng, họ gửi xe tải chở cùng các mặt

hàng nông sản khác. Toàn bộ chi phí vận chuyển do thương lái thanh toán. Xét về cơ cấu,

khoảng 80% lượng sơ ri chua thu hoạch được bán cho công ty Thịnh Phát. Còn lại, hàng

không đủ tiêu chuẩn chất lượng hoặc công ty thu mua ngưng không mua hàng, thương lái có

thể vận chuyển đến cơ sở thu mua Bảy Thời (chuyên kinh doanh hàng xay), đem bán sỉ/lẻ

trong vùng hoặc chợ đầu mối. Như đã trình bày, vùng sơ ri Gò Công không chỉ có trái sơ ri

chua địa phương mà còn có giống sơ ri ngọt cho năng suất cao, vì vậy, các thương lái bán sơ

ri ngọt cũng không ít, có thương lái chỉ chuyên mặt hàng sơ ri chua, có thương lái chỉ

chuyên mặt hàng sơ ri ngọt và cũng có thương lái kinh doanh cả hai loại. Sơ ri ngọt được

thương lái thu mua chủ yếu phục vụ nhu cầu ăn tươi trong vùng hoặc đưa đi bán sỉ/lẻ ở các

tỉnh, thành lân cận ( TP.HCM, Vũng Tàu, Rạch Giá-Cà Mau...) Tỷ lệ hao hụt trong quá trình

kinh doanh của các thương lái khoảng 2% (cao nhất là 3%, thấp nhất là 0%), sơ ri thu mua

trực tiếp từ người trồng nếu chưa được phân loại – hàng ngang – sẽ có tỷ lệ hao hụt cao hơn

hàng đã phân loại sẵn. Sơ ri được tiêu thụ ngay trong ngày, nếu hàng không đủ chất lượng

được phân loại ra sẽ đem bán hàng xay nên hao hụt không đáng kể. Giá thương lái mua trực

tiếp từ người trồng sơ ri trung bình khoảng 4.000 đồng/kg (cao nhất là 4.500đ/kg, thấp nhất

là 3.500đ/kg). Giá thu mua phụ thuộc chủ yếu vào mùa và loại giống, mùa khô giá sơ ri cao

hơn mùa mưa và giống sơ ri ngọt được mua vào giá cao hơn giống sơ ri chua địa phương từ

1000 – 1.500đ/kg. Khi mua, thương lái thanh toán bằng tiền mặt. Nếu có người thương lái

có mối quan hệ tốt với nông dân, thương lái có thể trả chậm sau 3 hoặc 4 ngày. Về hợp đồng,

thương lái không có giấy tờ hợp đồng với người nông dân trước khi mua, giữa họ chỉ có thỏa

thuận bằng miệng.

4.4.2.4 Hợp tác xã/ tổ hợp tác:

Hợp tác xã (HTX) có những đặc điểm thu mua tương tự như thương lái về số lao động,

chi phí vận chuyển, giá cả thu mua, tuy nhiên, HTX xã cũng có những đặc điểm riêng hình

thành nên một kênh tiêu thụ riêng biệt. Mặt hàng kinh doanh chủ yếu của hợp tác xã là sơ ri

chua địa phương. Trong đó, 90% lượng hàng thu mua được bán cho công ty Thịnh Phát, số

còn lại bán cho các thương lái hàng xay. Hàng xay được thu mua không đều đặn và thường

xuyên nên sản lượng hàng bán ra không lớn, chủ yếu là hàng không đạt đủ tiêu chuẩn mà

công ty yêu cầu. Hàng xay không yêu cầu cao về tiêu chuẩn, vì vậy, giá cũng thấp hơn hàng

bán cho công ty, tuy nhiên, những lúc thiếu hụt hàng, giá cả hai loại sản phẩm chạy đua với

nhau để dành nguồn cung hàng. Một điểm khác biệt nữa, ngoại trừ việc thu mua sơ ri, hợp

tác xã còn quan tâm đến đời sống các xã viên, hỗ trợ kỹ thuật trồng sơ ri và bảo vệ quyền lợi

cho các xã viên. Nắm bắt được hạn chế của sơ ri tươi là không bảo quản được lâu, một số

HTX còn nghiên cứu phát triển sản phẩm từ trái sơ ri, như HTX Bình Ân với sản phẩm mứt

sơ ri Gò Công,..

4.4.2.5 . Đại lý thu mua

Theo điều tra khảo sát tại vùng trồng sơ ri, cụm từ “Đại lý thu mua’’ chỉ mới hình

thành từ tháng 7/2013 xuất phát từ nhu cầu nguồn hàng của Công ty Nichirei Suco Việt Nam

(thuộc Tập đoàn Nichirei của Nhật Bản) và hiện tại có 4 đại lý thu mua, trong đó, có 2 đại lý

ở xã Tân Đông và 2 đại lý ở xã Bình Ân.

Số nông hộ Sản lượng TB Tên chủ Đại lý Địa chỉ Nguồn gốc quản lý (tấn/năm)

Ấp Gồng- Xã Tân HTX Tân Huỳnh Văn Linh Đông-H. Gò Công 128 750 Đông Đông

Ấp Gồng- Xã Tân

Lê Thị Thúy Đông-H. Gò Công 48 Thương lái 345

Đông

Ấp Kinh Dưới-Xã Nguyễn Thanh Diệu Bình Ân-H. Gò 149 Thương lái 840 (6 Sang) Công Đông

Ấp Kinh Trên Xã Huỳnh Văn Hoa Bình Ân-H. Gò 66 Thương lái 435 (9 Hoa) Công Đông

Bảng 9. Thông tin đại lý của công ty Nichirei

Phương thức hoạt động của các đại lý thu mua là kí hợp đồng với công ty Nichirei hàng

tháng về giá cả (vì giá cả dao động theo giá thị trường) tuy nhiên không thấp hơn mức giá tối

thiểu là 4.300 đồng/kg. Mức giá này do công ty và 4 đại lý thỏa thuận với nhau. Đồng thời,

còn hợp đồng bao tiêu sản phẩm, tức là công ty sẽ mua hết lượng hàng với điều kiện sản

lượng tối thiểu là 2 tấn/4 đại lý/ngày. Trường hợp không đủ sản lượng tối thiểu, các đại lý sẽ

giao nguồn hàng của mình cho công ty Thịnh Phát (sẽ được đề cập ở mô tả tiếp theo) hoặc

Thương lái bán hàng xay (bao gồm hàng không đủ tiêu chuẩn công ty thu mua). Sản lượng

giao cho công ty Nichirei đạt khoảng 80%. Đối tượng mua của các đại lý là số lượng nông

hộ mà mỗi đại lý quản lý (như bảng 9) đối với sơ ri chua. Mặt hàng kinh doanh cả 4 đại lý

đều chỉ thu mua sơ ri, trong đó có 1 đại lý chỉ mua sơ ri chua, 2 đại lý mua sơ ri ngọt và chua

(sơ ri chua chiếm 80%), 1 đại lý thu mua cả 3 loại sơ ri ngọt, chua và Brazil (trong đó, sơ ri

ngọt chiếm 60%, Brazil chiếm 30%). Công ty Nichirei chỉ thu mua sơ ri chua. Đại lý sẽ

thanh toán tiền ngay cho nông hộ và nhận thanh toán qua thẻ từ Công ty TNHH Nichirei (từ

3-5 ngày).

Do hình thành từ các HTX và thương lái có kinh nghiệm và thời gian hoạt động lâu năm,

trung bình khoảng 14 năm (thấp nhất là 7 năm và cao nhất là 20 năm) nên không bị thiếu

vốn trong kinh doanh. Hầu hết các đại lý đều thuê trung bình 2 người/ ngày (lao động nữ)

phục vụ cho công việc lựa sơ ri, và 1 bốc vác chuyển hàng lên xe, mỗi lao động thuê làm

việc trung bình 4h/ngày. Còn lại, hầu hết là lao động gia đình, khoảng 2 người/đại lý. Nếu

lượng hàng đạt trên mức tối thiểu, công ty Nichirei sẽ trực tiếp đến nhận và vận chuyển hàng

đi bằng xe tải của công ty. Ngược lại, vận chuyển bằng xe lam (tối đa là 1 tấn/ chuyến) hoặc

xe máy (tối đa 120 kg/ xe) giao cho công ty TNHH Thịnh Phát và thương lái hàng xay.

4.4.2.6 Công ty thu mua

Hiện nay, trên địa bàn trồng sơ ri Gò Công nói riêng và tỉnh Tiền Giang nói chung chỉ

có 2 công ty thu mua sản phẩm sơ ri chua đia phương đó là công ty TNHH Thịnh Phát và

công ty TNHH MTV Nichirei - Suco Việt Nam.

4.4.2.6.1 Công ty TNHH Thịnh Phát (xã Long Thuận-Thị xã Gò Công):

Đây là công ty thu mua duy nhất trên địa bàn từ năm 1990 đến tháng 7/2013.

Công ty Thịnh Phát mua hàng của nông dân qua thương lái hoặc HTX với địa điểm

giao hàng ở tại công ty Thịnh Phát. Giá cả mua vào phụ thuộc hầu hết vào nhu cầu nguồn

hàng của công ty Thịnh Phát. Hầu như công ty thu mua đều đặn và thường xuyên, nếu nghỉ

nhận hàng, sẽ thông báo trước đến thương lái và nông dân vài ngày. Do là công ty độc quyền,

nên nếu công ty đột ngột ngưng hàng thì người nông dân và thương lái rơi vào cảnh khốn

đốn, hàng tồn đọng không biết bán cho ai. Công ty trả tiền ngay cho thương lái/HTX ngay

sau khi nhận hàng. Xét về hoạt động bán, công ty Thịnh Phát mua sản phẩm sơ ri tươi, đông

lạnh, sơ chế dạng puree và xuất khẩu chủ yếu cho tập đoàn Nichirei (Nhật Bản).

4.4.2.6.2 Công ty Nichirei (xã Bình Nghị- huyện Gò Công Đông):

Đây là công ty liên doanh với hơn 70% vốn cổ phần, bắt đầu hoạt động trên địa bàn từ

tháng 7/2013 tạo sự cạnh tranh với công ty Thịnh Phát.

Xét về hoạt động mua, Công ty Nichirei kí hợp đồng bao tiêu sản phẩm của nông dân

thông qua 4 đại lý thu mua (như trình bày ở phần trên) với giá thu mua tối thiểu là 4.300

đồng/kg và giá cả thay đổi theo thị trường. Công ty sẽ tiến hành khảo sát, phân tích nhiều

đặc điểm (chất lượng hàng, sản lượng...) để chọn ra vùng thu mua, mỗi đại lý thu mua của

vùng sẽ quản lý một số hộ cụ thể (đạt yêu cầu) ứng với mỗi hộ là một mã code xác định. Mã

code này giúp công ty kiểm soát được chất lượng, sản lượng mỗi ngày để thuận tiện trong

kiểm tra chất lượng nguồn hàng, tránh vì sản phẩm của một hộ sản xuất không tốt ảnh hưởng

đến chất lượng sơ ri của tất cả các hộ. Mã code này cũng giúp cho chuyên viên kỹ thuật có

thể kịp thời kiểm soát được tình hình sâu bệnh và có biện pháp hỗ trợ đúng lúc. Tiền hàng

được trả cho đại lý qua ATM sau 3-5 ngày nhận hàng. Hiện tại, nhà máy chưa đi vào hoạt

động (tháng 4/2014 mới chính thức hoạt động) nên mỗi ngày đều có xe tải vận chuyển hàng

từ Gò Công về nhà máy chế biến ở Bình Dương (thấp nhất là 2 tấn và cao nhất là 15 tấn một

chuyến). Trong tương lai, khi nhà máy đi vào hoạt động, quá trình vận chuyển sẽ được giảm

thiểu về số chuyến và chi phí. Xét về hoạt động bán, sản phẩm tươi đông lạnh và dưới dạng

puree được xuất khẩu chủ yếu cho công ty mẹ ở Nhật Bản (trên 50%) còn lại cho các đơn

đặt hàng từ Thái Lan, châu Âu, Hà Lan, Đức... để sản xuất các sản phẩm giá trị gia tăng:

nước ép, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng...

4.4.3 Hoạt động thúc đẩy và hỗ trợ của các tổ chức đến chuỗi giá trị

Trạm khuyến nông thị xã Gò Công/huyện Gò Công Đông: tổ chức các buổi tập huấn và

hỗ trợ về kĩ thuật trồng trọt.

Phòng Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn huyện/thị xã/ tỉnh: Quản lý, triển khai kế

hoạch, định hướng phát triển vùng trồng. Trong giai đoạn 2007 - 2010, địa phương triển

khai có kết quả Chương trình hỗ trợ phát triển toàn diện cây sơ ri đặc sản vùng đất nhiễm

mặn Gò Công với nhiều nội dung thiết thực: qui hoạch vùng chuyên canh hàng hóa, nghiên

cứu hệ thống canh tác, khảo nghiệm tuyển chọn và nhân những giống sơ ri chất lượng tốt,

áp dụng qui trình canh tác theo hướng GAP, ứng dụng biện pháp khoa học để bảo quản

trước, trong và sau thu hoạch, hình thành các hợp tác xã và hỗ trợ xúc tiến thương mại...

Liên minh Hợp tác xã tỉnh Tiền Giang: Tư vấn luật, định hướng, khắc phục những hạn

chế trong tổ chức hoạt động của Hợp tác xã.

Viện nghiên cứu cây ăn quả miền Nam: Nghiên cứu phòng trừ các loại sâu bệnh, phối

hợp cùng Sở Khoa học Công Nghệ tỉnh Tiền Giang thực hiện chương trình“Hỗ trợ và phát

triển toàn diện cây sơ ri vùng Gò Công tỉnh Tiền Giang”

Trung tâm nghiên cứu canh tác cây sơ ri do Công ty TNHH Nichirei-HPC (Nhật Bản)

kết hợp với UBND huyện Gò Công Đông tổ chức khánh thành trung tâm, giúp nông dân cải

thiện về cây giống và kỹ thuật canh tác để cây sơ ri vùng Gò Công đạt yêu cầu về chất lượng,

năng suất, góp phần phát triển cây sơ ri một cách bền vững.Ngoài ra, các chuyên gia người

Nhật được cử đến nghiên cứu tại vườn hàng năm.

Sở Khoa học & Công Nghệ tỉnh Tiền Giang: Chuyên đề “Giải pháp phát triển tài sản sở

hữu trí tuệ: Nhãn hiệu tập thể Gò Công cho sản phẩm sơ ri” thuộc chương trình “Hỗ trợ và

phát triển toàn diện cây sơ ri vùng Gò Công tỉnh Tiền Giang” do KS. Ngô Kỷ làm Chủ

nhiệm, Sở Khoa học và Công nghệ chủ trì đã được Hội đồng khoa học công nghệ tỉnh

nghiệm thu vào ngày 11/02/2009.

Chuyên đề thu được các kết quả trong bước đầu thực hiện:

 Hệ thống tải liệu tuyên truyền pháp luật về sở hữu trí tuệ, đáp ứng mục tiêu nâng cao

nhận thức cho tổ chức tập thể, thành viên và cộng đồng hiểu biết pháp luật về sở hữu

trí tuệ.

 Hệ thống tài liệu các qui chế, các quy trình quản lý, sử dụng và kiểm soát nhãn hiệu

tập thể cho phép chủ sở hữu là Hội làm vườn huyện Gò Công Đông có đủ cơ sở

pháp lý để vận hành quản lý nhãn hiệu tập thể Gò Công cho sản phẩm trái cây sơ ri.

 Thiết kế hệ thống nhận dạng nhãn hiệu đáp ứng yêu cầu phát triển thương mại,

quảng bá truyền thông nhãn hiệu tập thể Gò Công cho trái cây sơ ri trên thị trường.

4.4.4 Những thuận lợi và khó khăn của các tác nhân tham gia chuỗi giá trị

4.4.4.1 Thuận lợi

- Người trồng sơ ri:

o Cây sơ ri phù hợp với điều kiện thời tiết và thổ nhưỡng của địa phương.

o Người nông dân đa phần có kinh nghiệm sản xuất lâu năm, nắm vững kĩ thuật

và quy trình trồng.

o Có nhiều thương lái thu mua tại chỗ.

o Giống sơ ri chua là đặc sản của địa phương với năng suất trái và chất lượng

cao.

o Cây sơ ri còn được gọi là “cây xoá đói giảm nghèo” do chi phí trồng tương đối

thấp, cho trái quanh năm, tuổi thọ cây tương đối cao (khoảng 30 năm).

- Thương lái:

Là một trong những tác nhân chính của chuỗi, thương lái có những thuận lợi bởi vùng

trồng sơ ri rộng và dàn trải, cung cấp sản lượng dồi dào, thuận tiện cho việc thu mua. Điểm

quan trọng là hầu như các thương lái không gặp cạnh tranh quá lớn lẫn nhau bởi hầu như giá

cả thu mua hầu như do công ty thu mua (công ty Thịnh Phát) quyết định: không thương lái

nào bỏ ra giá cao hơn để mua sơ ri từ người trồng và bán lại với chênh lệch giữa giá mua và

giá bán là như nhau với các thương lái và do mối quan hệ quen biết lâu năm, người trồng

thường có thói quen bán hàng cho thương lái đã hợp tác lâu năm. Bên cạnh đó, thương lái

không phải đóng thuế khi kinh doanh sơ ri.

- Hợp tác xã

Trên địa bàn khảo sát hiện có ba HTX (trong đó có 1 HTX là đại lý của công ty

Nichirei) và các HTX cũng có những thuận lợi chung khi nằm trong vùng cung cấp sơ ri dồi

dào, cho năng suất cao; nhận được nhiều sự quan tâm của các cấp chính quyền địa phương.

Với kinh nghiệm thu mua lâu năm cùng với mối quan hệ gắn bó, quan tâm nhiệt tình đến các

xã viên nên tạo được sự tín nhiệm giữa HTX và các xã viên.

- Đại lý thu mua:

Trong chuỗi giá trị cây sơ ri, các đại lý thu mua được hình thành chưa lâu (từ tháng

7/2013) nhưng cũng có một số thuận lợi hơn các tác nhân khác về hợp đồng bao tiêu sản

phẩm tạo đầu ra ổn định, nguồn cung dồi dào (do tập trung ở các vùng chủ lực, chiếm diện

tích sơ ri lớn), thêm vào đó, các đại lý cũng xuất phát từ thương lái hoặc hợp tác xã có kinh

nghiệm thu mua lâu năm, có mối quan hệ lâu dài với người trồng sơ ri.

4.4.4.2 Khó khăn

- Người trồng sơ ri:

Gần như 100% hộ nông dân khi được khảo sát đều xem giá cả bấp bênh, đầu ra cho sơ

ri là vấn đề khó khăn lớn nhất, thương lái toàn quyền quyết định giá cả, họ không thể nắm

bắt được thông tin cung cầu thị trường. Năng suất giống sơ ri ở một số hộ chưa cao. Ngoài ra,

trong quá trình sản xuất, một số thời điểm, sâu rầy, dịch hại: ruồi đục trái, rệp sáp hoành

hành. Vào mùa nắng, hê thống tưới tiêu gặp nhiều khó khăn. Vào thời điểm sơ ri chín rộ,

nhiều hộ thiếu nguồn nhân công thu hái trái.

- Đại lý

Bên cạnh những thuận lợi vượt trội, đại lý cũng gặp một số khó khăn vì phải thu mua

theo cách thức của công ty yêu cầu để thuận lợi cho việc kiểm tra chất lượng hàng hóa. Cách

thức thanh toán của công ty mua hàng qua chuyển khoản cũng gây không ít khó khăn để tiếp

cận đối với khu vực nông thôn thay vì cách hàng trao-tiền liền tay như trước đây.

- Hợp tác xã

Hợp tác xã gặp không ít khó khăn khi giá cả không ổn định, đầu ra hạn chế do chủ yếu

chỉ bán cho công ty Thịnh Phát và nhiều lúc xảy ra trường hợp công ty không thu mua hàng

đột ngột, hàng bị tồn động mà nông dân cũng khổ lây vì không biết bán cho ai. Đồng thời,

đa số nông dân vẫn còn canh tác nhỏ lẻ, không đoàn kết được với nhau để có tiếng nói trên

thị trường, tạo áp lực tăng giá thêm vào sự thiếu chuyên môn của cán bộ quản lý HTX dẫn

đến HTX chưa phát huy được hết vai trò của mình.

- Thương lái

Không chỉ thuận lợi mà thương lái cũng gặp một số khó khăn nhất định như HTX về

giá cả thu mua không ổn định, về tính liên tục thu mua hàng của công ty bởi đầu ra của sản

phẩm hết sức hạn chế (tính đến tháng 7/2013 chỉ có duy nhất một công ty thu mua độc

quyền trên thị trường. Về đặc thù trái sơ ri chua địa phương không thích hợp để ăn tươi và

khó bảo quản nên khó tiêu thụ trên thị trường sỉ và lẻ.

4.5 Phân tích kinh tế

Trước hết, việc phân tích kinh tế chuỗi giá trị cây sơ ri cần thống nhất một số cách tính

toán như sau:

(1) Chi phí trung gian của nông dân bao gồm phân, thuốc, tưới tiêu. Chi phí tăng thêm

(đã bao gồm chi phí lao động nhà) của mỗi tác nhân là các chi phí ngoại trừ chi phí

trung gian.

(2) Chi phí trung gian của các tác nhân đi sau là giá bán của các tác nhân đi trước

(3) Bỏ qua chi phí khấu hao vì chi phí khấu hao không đang kể do công cụ- dụng cụ cho

sản xuất và tiêu thụ có giá trị ban đầu không lớn và được sử dụng qua nhiều năm.

4.5.1 Chi phí sản xuất của người trồng sơ ri

Xác định những chi phí có liên quan tới việc trồng sơri là rất quan trọng vì đây là cơ

sở để hạch toán giá thành, lợi nhuận của người trồng sơri. Bảng 10 thể hiện cơ cấu chi phí

của một nông hộ để sản xuất và kinh doanh sơ ri.

Khoản mục Số tiền Số tiền Tỷ trọng

(1.000 đồng/công/năm) (Đồng/kg) (%)

Chi phí phân, thuốc 4.530 759 22,37

Chi phí điện để bơm tưới 418 79 2,32

Chi phí hái thuê 4.154 632 18,63

Chi phí vân chuyển 168 14 0,41

Hao hụt 904 204 6

Chi phí cơ hội của lao 12.680 1.706 50,27

động gia đình

Tổng chi phí 22.854 3.394 100

Bảng 10. Chi phí sản xuất của người trồng sơ ri

 Chi phí trung gian: chi phí mua các đầu vào cần thiết cho hoạt động sản xuất

gồm chi phí phân, thuốc trung bình khoảng 759 đồng/kg sơri, chiếm 22,37%

tổng chi phí. Chi phí điện để bơm tưới trung bình 79 đồng/kg, chiếm 2,32% tổng

chi phí. Chi phí trung gian chiếm tỷ trọng khá cao 838 đồng/kg, chiếm 24,69%

tổng chi phí.

 Chi phí tăng thêm là chi phí thêm vào hoạt động sản xuất kinh doanh của người

trồng sơ ri. Tổng chi phí tăng thêm (chưa tính lao động nhà) là 850 đồng/kg,

chiếm 25,04% tổng chi phí, trong đó, chi phí vận chuyển cho cây sơri trung bình

khoảng 14 đồng/kg, chiếm 0,41% tổng chi phí, chi phí hái thuê trung bình 632

đồng/kg, chiếm 18,63% tổng chi phí (10.000 đồng/1h) và hao hụt trung bình 204

đồng/kg, chiếm 6% (Nguyên nhân hao hụt là do trong quá trình hái không kỹ,

quá trình lựa trái, sâu bệnh). Chi phí cơ hội của lao động gia đình chiếm tỷ trọng

rất cao 1.706 đồng/kg (50,27% tổng chi phí) và đây cũng là khoản chi phí mà

người sản xuất thường ít quan tâm khi tính giá thành sản phẩm. Tổng chi phí

tăng thêm (đã tính lao động nhà) trung bình 2.556 đồng/kg, chiếm 75,3% tổng

chi phí.

Tổng chi phí sản xuất trung bình của nông dân trồng sơri vào khoảng 3.394 đồng/kg

sơri. Vì vậy, với giá thu mua trung bình khoảng 3.500 đồng/kg trong năm 2013, lợi nhuận

của người nông dân (bao gồm công lao động nhà) trung bình chỉ khoảng 106 đồng/kg, thu

nhập là 1.812 đ/kg.

Khoản mục Đơn vị 1000 m2 1 kg

Chi phí sản xuất Đồng 22.854.000 3.394

Giá bán Đồng/kg 3.500 3.500

Năng suất – Sản lượng Kg 7.432

Doanh thu Đồng 26.012.000 3.500

Giá thành Đồng 25.224.208 3.394

Lợi nhuận Đồng 787.792 106

Thu nhập Đồng 13.467.792 1.812

Bảng 11.Thu nhập và lợi nhuận của người trồng sơ ri

Từ bảng trên ta thấy được, việc trồng sơ ri thu hút nhiều công lao động gia đình. Nếu

tính chi phí cơ hội của lao động gia đình thì lợi nhuận chỉ đạt 78.792 đồng/công đất/năm

(tương đương 65.649 đồng/tháng) , nhưng nếu không tính chi phí này thì thu nhập của hộ

trồng sơ ri lên tới 13,4 triệu đồng/công/năm (tương đương 1.122.316 đồng/tháng). Theo số

liệu mô tả nông dân, trung bình họ có tới 1,4 công sơ ri, vậy thu nhập thực là khá cao.

Đây là một trong những lý do vì sao nông dân không bỏ cây sơ ri mặc dù giá có xuống

thấp, vì họ chủ trương “lấy công làm lời”. Thêm một lý do nữa, mặc dù nhiều nông dân đã

giảm bớt diện tích trồng sơ ri để trồng những loại cây khác mang lại hiệu quả kinh tế cao

hơn do hiệu quả kinh tế mang lại từ cây sơ ri mang lại rất thấp trong 3 năm gần đây (2011-

2013) nhưng nông dân vẫn không nỡ đốn bỏ hết diện tích trồng bởi vì cây sơ ri vẫn là loại

cây xóa đói giảm nghèo và giữ cây sơ ri để chờ đợi giá khả quan hơn. Trong khi một vụ lúa

kéo dài khoảng 3 tháng và phải bỏ ra chi phí cao thì một vụ sơ ri chỉ khoảng 1,5 tháng và chi

phí cũng như công sức bỏ ra không cao như trồng lúa, nên cây sơ ri được bà con nông dân

gọi là cây trồng ‘’lấy ngắn nuôi dài” có thể trang trải tiền sinh hoạt thường xuyên.

4.5.2 Chi phí của đại lý, HTX, thương lái

Chi phí Chi phí Đại lý HTX Thương lái Chi phí

(%) (%) (%)

Chi phí: 250 100% 100% 327 313 100%

- Vận chuyển 47 18,8 44 144 120 38,3

- Lao động thuê 60 24 16,8 55 60 19,2

- Lao động nhà 83 33,2 25,4 83 83 26,5

- Chi phí khác 60 24 13,8 45 50 16

Chênh lệch giá mua 500 500 500

và giá bán

Doanh thu 500 500 500

Lợi nhuận 250 173 187

Thu nhập 333 256 270

Bảng 12. Chi phí, lợi nhuận, thu nhập của các tác nhân tiêu thụ sản phẩm sơ ri Gò Công.

Đơn vị tính: đồng/kg

Chi phí của đại lý, HTX, thương lái bao gồm các loại chi phí: Chi phí vận chuyển, chi

phí cho lao động thuê, chi phí lao động nhà (còn gọi là chi phí cơ hội) và các chi phí khác

như điện, nước, điện thoại, hao hụt (khoảng 1%)...Chi phí khác không bao gồm khấu hao tài

sản phục vụ kinh doanh.

Các tác nhân này có giá mua vào và giá bán ra khác nhau do đầu ra khác nhau, tuy

nhiên, chênh lệch giữa giá mua và giá bán đều ở mức trung bình 500 đồng/kg, tùy theo qui

mô của mỗi tác nhân mà có sản lượng thu mua khác nhau nên bài nghiên cứu lấy chênh lệch

giá mua và giá bán để tính doanh thu từ 1 kg sơ ri tươi.

Từ bảng 12, ngoại trừ đại lý có tỷ trọng của chi phí vận chuyển thấp nhất 18,8% thì 2

tác nhân còn lại, chi phí vận chuyển chiếm tỷ trọng cao nhất, đối với HTX là 44% và của

thương lái là 38,3%. Đứng vị trí thứ hai trong cơ cấu chi phí là lao động nhà, đối với HTX là

25,4% và của thương lái là 26,5% trong khi lao động nhà lại chiếm tỷ trọng cao nhất 33,2%

đối với đại lý. Lợi nhuận trung bình của mỗi tác nhân đại lý, HTX, thương lái lần lượt là:

250 đồng/kg, 173 đồng/kg, 187 đồng/kg và thu nhập trung bình của các tác nhân lần lượt là:

333 đồng/kg, 256 đồng/kg, 270 đồng/kg.

4.5.3 Chi phí của công ty thu mua:

Do điều kiện hạn chế, cũng như độ bảo mật thông tin của các công ty tương đối lớn,

nhóm khó tiếp cận để điều tra, khảo sát được chi phí cũng như quy trình công nghệ bảo quản

của công ty. Cho nên, các chi phí thu được chỉ ở mức độ ước chừng, tìm hiểu thông tin qua

người dân, các thương lái. Trong đó:

- Công ty Thịnh Phát bỏ ra chi phí khoảng 12.000 đồng/kg (chưa tính chi phí trung

gian khoảng 4.000 đồng/kg), bao gồm chi phí vận chuyển, chi phí đông lạnh, chi phí

nhân công,…). Giá bán ra khoảng 1USD (khoảng 21.000 đồng/kg) cho sản phẩm trái

sơ ri tươi đông lạnh.

- Công ty Nichirei tốn một khoảng chi phí khoảng 15.000 đồng/kg (chưa tính chi phí

trung gian khoảng 4.500 đồng/kg), bao gồm chi phí vận chuyển, chi phí nhân công,

chi phí bảo quản đông lạnh. Nhóm nghiên cứu không khảo sát được giá xuất khẩu sản

phẩm sơ ri tươi đông lạnh

Quy trình sơ chế sản phẩm của công ty Nichirei:

Ngoại trừ xuất khẩu sản phẩm sơ ri tươi đông lạnh theo nhu cầu, công ty thường chế

biến sản phẩm sơ ri tươi dưới dạng puree và xuất khẩu. Trung bình khoảng 10kg sơ ri, công

ty ép được 1kg sản phẩm puree sơ ri (puree là sản phẩm ép lấy cả nước và thịt quả)

Vận chuyển bằng đường thuỷ xuất khẩu chủ yếu sang Nhật (chiếm hơn 50%), Thái Lan,

Châu Âu, Hà Lan, Đức... để sản xuất ra các sản phẩm nước đóng chai, mỹ phẩm, thực phẩm

chức năng,… chi phí cho 1 công hàng vận chuyển (tương đương 20 tấn puree) là 1.000 USD,

khoảng 1.050 đồng/1kg puree). Có thể thấy được, chi phí cho 1 kg puree khi xuất khẩu có

giá hơn 200.000 đồng (chưa tính chi phí bảo quản sau ép).

4.5.4 Phân tích hiệu quả kinh tế của chuỗi:

4.5.4.1 Phân tích chi phí thêm vào và lợi nhuận của các tác nhân

Theo phân tích ở phần 4.2, mục mô tả chuỗi giá trị, bài nghiên cứu chọn phân tích ba

kênh thị trường để phân tích kinh tế của chuỗi giá trị. Bảng 13 tóm tắt chi phí thêm vào (là

chi phí mà mỗi tác nhân bỏ ra để thâm nhập thị trường), giá bán và lợi nhuận của mỗi tác

nhân theo từng kênh thị trường.

Đại lý Công ty Nông Thương Công ty Tổng HTX thu Thịnh dân lái Nichirei cộng mua Phát

Kênh 1: Nông dân  Hợp tác xã  Công ty Thịnh Phát

Tổng chi phí 3.394 3.827 16.000 đồng/kg

Chi phí thêm vào 3.394 327 12.000 đồng/kg

%Chi phí tăng 21,6% 2,1% 76,3% 15.721 thêm

Giá bán đồng/kg 3.500 4.000 21.000

Lợi nhuận 106 173 5.000 đồng/kg

%Tổng lợi nhuận 2% 3,3% 94,7% 5.279

Chênh lệch giá 3.500 500 17.000

%Chênh lệch giá 16,7% 2,4% 80,9%

Kênh 2: Nông dân Thương lái  Công ty Thịnh Phát

Tổng chi phí 3.394 3.813 16.000 đồng/kg

Chi phí thêm vào 3.394 313 12.000 đồng/kg

%Chi phí tăng 21,6% 2% 76,4% 15.707 thêm

Giá bán đồng/kg 3.500 4.000 21.000

Lợi nhuận 106 187 5.000 đồng/kg

%Tổng lợi nhuận 2% 3,5% 94,5% 5.293

Chênh lệch giá 3.500 500 17.000

%Chênh lệch giá

16,7% 2,4% 80,9%

Kênh 3: Nông dân  Đại lý  Công ty Nichirei

Tổng chi phí 3.394 4.650 đồng/kg

Chi phí thêm vào 3.394 250 15.000 đồng/kg

%Chi phí tăng 18,2% 80,5% 18.644 1,3% thêm

Giá bán đồng/kg 4.400 4.900

Lợi nhuận 1.006 250 đồng/kg

%Tổng lợi nhuận

Chênh lệch giá 4.400 500

%Chênh lệch giá

Nguồn: Số liệu khảo sát năm 2013

Bảng 13. Chi phí thêm vào và lợi nhuận mỗi tác nhân

Ghi chú: Những chỉ tiêu trên tính trên 1kg sơ ri tươi

Chi phí thêm vào đã bao gồm chi phí cơ hội (lao động nhà) và hao hụt.

Kênh 1: Nông dân  HTX  Công ty Thịnh Phát

- Nông dân: Chi phí thêm vào chiếm 21,6% chi phí của kênh trong khi lợi nhuận

nhận được chỉ đạt 2%.

- HTX: Chi phí thêm vào của HTX: 327 đồng/kg chiếm 2,1% nhưng lợi nhuận nhận

được là 3,3% cao gấp 1,65 lần nông dân.

- Công ty Thịnh Phát: Chi phí thêm vào chiếm tỷ lệ cao nhất 76,3%, bù lại nhận

được lợi nhuận gần như toàn bộ kênh này 94,7%.

Qua phân tích trên, Công ty Thịnh Phát có lợi nhuận cao nhất nhưng chi phí thêm vào

là cao nhất nên %tổng lợi nhuận/ %chi phí thêm vào chỉ bằng 1,2 lần. Trái lại, HTX có chi

phí thêm vào thấp nhất nhưng lại nhận được nhiều giá trị nhất, cụ thể, %tổng lợi

nhuận/ %chi phí thêm vào lên tới 1,6 lần. Trong khi đó, %tổng lợi nhuận/%chi phí thêm vào

chỉ vào khoảng 0,09 - đây là con số rất thấp, giá trị nhận được chỉ chiếm 7,5% đối với Công

ty và 5,6% đối với HTX, thấp nhất ở kênh này.

Kết luận, ở kênh 1, HTX nhận được nhiều giá trị nhất và nông dân nhận được giá trị rất

thấp.

Kênh 2: Nông dân  Thương lái  Công ty Thịnh Phát

Kênh tiêu thụ này cũng giống với kênh 1 về đầu ra, nhưng hai tác nhân HTX và thương

lái có nhiều điểm khác nhau về tổ chức, mục đích thu mua. Do đó, chi phí hình thành sẽ có

nhiều điểm khác nhau.

- Nông dân: Chi phí thêm vào vẫn chiếm 21,6% chi phí của kênh trong khi lợi nhuận

nhận được vẫn ở mức 2%.

- Thương lái: có cao hơn so với ở kênh 1, nhưng chênh lệch không đáng kể, cụ thể,

chi phí thêm vào chiếm 2,1% và lợi nhuận nhận được nhiều hơn là 3,5%.

- Công ty Thịnh Phát: Vẫn bỏ ra với chi phí thêm vào như cũ, %chi phí thêm vào là

76,4%, lợi nhuận nhận được 94,5%.

Qua phân tích trên cho thấy, thương lái là tác nhân nhận được nhiều giá trị nhất

với %tổng lợi nhuận/ %chi phí thêm vào là 1,8; tiếp theo đó là Công ty Thịnh Phát

với %tổng lợi nhuận/%chi phí thêm vào là 1,2; cuối cùng là người nông dân với %tổng lợi

nhuận/ %chi phí thêm vào vẫn là 0,09.

Kết quả cho thấy, so với kênh 1, mặc cho tác nhân là thương lái hay HTX thì giá trị

nhận được của người nông dân vẫn không đổi, thay đổi trong chuỗi hầu như chỉ diễn ra giữa

các tác nhân trung gian.

Kênh 3: Nông dân  Đại lý  Công ty Nichirei.

- Nông dân: Do đầu ra thay đổi nên giá bán của người nông dân cũng thay đổi và

theo hướng tích cực, cụ thể, giá bán ở hai kênh tiêu thụ trên của người nông dân

chỉ ở mức 3.500 đồng/kg nhưng ở kênh thứ 3 này, giá bán được nâng lên đến 4.400

đồng/kg nên lợi nhuận người nông dân đạt được nhiều hơn. Lúc này, %chi phí tăng

thêm chỉ còn 18,2%.

- Đại lý: Ở kênh này, đại lý thu mua không cần phải tốn chi phí vận chuyển, vì vậy

chi phí của đại lý sẽ thấp hơn HTX ở kênh 1 và Thương lái ở kênh 2 nên %chi phí

tăng thêm chỉ vào khoảng 1,3%.

- Công ty Nichirei: Công ty thu mua tiếp tục là tác nhân bỏ ra chi phí cao nhất,

nguyên nhân là do chi phí vận chuyển đến điểm bảo quản và chế biến xa nguồn

cung, chi phí bảo quản (đông lạnh) rất cao. Chi phí thêm vào của công ty là 80,5%.

Qua phân tích, bài nghiên cứu còn điểm thiếu sót khi chưa điều tra được giá xuất khẩu

của mặt hàng sơ ri tươi đông lạnh. Nguyên nhân là do công ty vừa mới bắt đầu thu mua tại

Việt Nam vào tháng 7/2013 và nhà máy thu mua tại nguồn cung sẽ đi vào hoạt động vào

tháng 4/2014 nên chưa ổn định và các thông tin về tình hình kinh doanh được giữ bí mật.

4.5.4.2 Phân tích giá trị gia tăng và giá trị gia tăng thuần cuả các tác nhân

Bài nghiên cứu sẽ dùng chỉ tiêu giá trị gia tăng và lợi nhuận để phân tích kinh tế của

chuỗi và xác định giá trị gia tăng mà mỗi tác nhân tạo ra cho chuỗi cũng như giá trị gia tăng

mà mỗi tác nhân nhận được. Bảng 14 tóm tắt doanh thu, chi phí, giá trị gia tăng, lợi nhuận

của các tác nhân theo từng kênh thị trường.

Công ty Nông Thương Đại lý Công ty Tổng HTX Thịnh dân lái thu mua Nichirei cộng Phát

Kênh 1: Nông dân  Hợp tác xã  Công ty Thịnh Phát

Doanh thu 3.500 4.000 21.000

Chi phí trung gian (IC) 838 3.500 4.000

% trong doanh thu 23,9 87,5 19,0

Giá trị gia tăng (VA) 2.662 500 17.000

% trong doanh thu 76,1 12,5 81,0

Chi phí tăng thêm 2.556 327 12.000

Lợi nhuận (NVA) 106 173 5.000

% trong giá trị gia tăng 4,0 34,6 29,4

Lợi nhuận/Chi phí 3% 4,5% 31,3%

VA/IC 3,2 0,14 4,25

NVA/IC 0,13 0,05 1,25

Kênh 2: Nông dân  Thương lái  Công ty Thịnh Phát

Doanh thu 3.500 4.000 21.000

Chi phí trung gian (IC) 838 3.500 4.000

% trong doanh thu 23,9 87,5 19,0

Giá trị gia tăng 2.662 500 17.000

% trong doanh thu 76,1 12,5 81,0

Chi phí tăng thêm 2.556 313 12.000

Lợi nhuận 106 187 5.000

% trong giá trị gia tăng 4,0 37,4 29,4

Lợi nhuận/chi phí 3% 4,9% 31,3%

VA/IC 3,2 0,14 4,25

NVA/IC 0,13 0,05 1,25

Kênh 3: Nông dân  Đại lý  Công ty Nichirei

Doanh thu 4.400 4.900

Chi phí trung gian (IC) 838 4.400 4.900

% trong doanh thu 19,0 89,8

Giá trị gia tăng 3.562 500 15.000

% trong doanh thu 81,0 10,2

Chi phí tăng thêm 2.556 250

Lợi nhuận 1.006 250

% trong giá trị gia tăng 39,4 50,0

Lợi nhuận/chi phí 29,6% 5,4%

VA/IC 4,25 0,11

NVA/IC 1,2 0,06

Nguồn: Số liệu khảo sát năm 2013

Ghi chú: Những chỉ tiêu trên tính trên 1 kg táo tươi

Chi phí tăng thêm bao gồm cả chi phí lao động nhà và thuê.

Bảng 14. Giá trị gia tăng và lợi nhuận của các tác nhân. Đơn vị tính: đồng/kg

Kênh 1: Nông dân  Hợp tác xã  Công ty Thịnh Phát

- Nông dân: Chi phí trung gian của nông dân là 838 đồng/kg, nông dân bán lại cho

Hợp tác xã với giá trung bình 3.500 đồng/kg, nông dân tạo ra được giá trị gia tăng là

3.562 đồng/kg. Chi phí tăng thêm của nông dân là 2.556 đồng/kg, lợi nhuận của

nông dân là 106 đồng/kg. Giá trị gia tăng chiếm 76,1% doanh thu, chi phí trung gian

chiếm 23,1%. Trong cơ cấu tổng giá trị gia tăng, lợi nhuận chiếm chỉ có 4%. Chỉ số

VA/IC bằng 3,2 trong khi chỉ số NVA/IC rất thấp bằng 0,13 tức là nông dân sử dụng

1 đồng chi phí trung gian sẽ tạo được 3,2 đồng giá trị gia tăng nhưng chỉ nhận lại

được 0,13 đồng lợi nhuận.

- Hợp tác xã: Hợp tác xã bán cho công ty thu mua Thịnh Phát với giá trung bình 4.000

đồng/kg, tạo ra giá trị gia tăng là 500 đồng/kg. Đồng thời, chi phí tăng thêm là 327

đồng/kg thì lợi nhuận là 173 đồng/kg. Giá trị gia tăng chiếm 12,5% tổng doanh thu,

chi phí trung gian chiếm 87,5%. Trong tổng giá trị gia tăng, lợi nhuận chiếm đến

34,6%. Chỉ số VA/IC bằng 0,14 và chỉ số NVA/IC bằng 0,05.

- Công ty Thịnh Phát: Công ty Thịnh Phát lấy hàng từ các HTX và xuất khẩu ra nước

ngoài với giá trung bình khoảng 1 đô la, khoảng 21.000 đồng Việt Nam năm 2013,

tạo ra giá trị gia tăng là 17.000 đồng/kg. Công ty cũng có chi phí tăng thêm (bảo

quản, vận chuyển, xuất khẩu...) là 12.000 đồng/kg nên lợi nhuận là 5.000 đồng/kg.

Giá trị gia tăng chiếm 81% doanh thu. Trong tổng giá trị gia tăng, lợi nhuận chiếm

29,4%. Chỉ số VA/IC rất cao là 4,25, chỉ số NVA/IC bằng 1,25

Qua phân tích, công ty Thịnh Phát có lợi nhuận cao nhất, chi phí bỏ ra cũng cao nhất

có tỷ suất Lợi nhuận/Tổng chi phí cao nhất bằng 31,3%. Hợp tác xã bỏ ra chi phí thấp nhất

nhưng lợi nhuận nhận được đứng thứ 2 (sau công ty), tỷ suất Lợi nhuận/ Tổng chi phí bằng

4,5% cao gấp 1,5 lần so với nông dân. Điều này cho thấy, hiệu quả chi phí của nông dân

thấp nhất trong hai tác nhân còn lại.

Kênh 2: Nông dân  Thương lái  Công ty Thịnh Phát:

- Nông dân và Công ty Thịnh Phát giống như kênh 1.

- Thương lái: lấy hàng từ nông dân với giá trung bình 3.500 đồng/kg và bán cho công

ty Thịnh Phát với giá trung bình 4.000 đồng/kg tạo ra giá trị gia tăng là 500 đồng/kg.

Chi phí tăng thêm là 313 đồng/kg nên lợi nhuận nhận được là 187 đồng/kg. Giá trị

gia tăng chiếm 12,5% tổng doanh thu. Trong tổng giá trị gia tăng, lợi nhuận chiếm

đến 34,6%. Chỉ số VA/IC bằng 0,14 và chỉ số NVA/IC bằng 0,05.

Qua phân tích, Công ty Thịnh Phát ở kênh thị trường này vẫn bỏ ra chi phí cao nhất,

thương lái bỏ ra chi phí thấp nhất, nhưng thương lái lại nhận được lợi nhuận cao hơn nông

dân, lợi nhuận/ chi phí của thương lái bằng 4,9%, hiệu quả sử sụng chi phí của thương lái

cao gấp 1,63 lần của nông dân. Điều này cho thấy, hiệu quả chi phí của nông dân thấp hơn

các tác nhân khác còn lại.

Qua phân tích hai kênh thị trường, nhận thấy cả hai kênh, giá mua – bán trái sơ ri của

hai kênh giống nhau mặc dù thương lái và hợp tác xã có nhiều điểm khác nhau. Điều này

chứng tỏ, giá cả của sơ ri không hẳn chỉ phụ thuộc vào thị trường mà còn phụ thuộc chủ yếu

vào tính độc quyền của công ty thu mua, tức là, dù nông dân có bán cho hợp tác xã hay

thương lái thì chi phí bỏ ra và lợi nhuận vẫn như nhau

Kênh 3: Nông dân  Đại lý  Công ty Nichirei

- Nông dân: giá bán cho các đại lý cao hơn nhiều so với kênh 1 và 2, cụ thể là 4.400

đồng/kg nâng giá trị gia tăng nông dân tạo ra đến mức 3.562 đồng/kg, chiếm 81%

doanh thu và cũng làm lợi nhuận mà nông dân nhận được tăng một cách đáng kể là

1.006 đồng/kg, chiếm 39,4% trong tổng giá trị gia tăng. Đây là một tín hiệu khả

quan cho người trồng sơ ri. Chỉ số VA/IC bằng 4,25 trong khi chỉ số NVA/IC bằng

1,2 . Nếu tính trên 1 công (1.000 m2) với sản lượng trung bình là 7.432 kg/năm thì

người nông dân thu được lợi nhuận là 7,5 triệu đồng, và khi không tính lao động nhà

tức lấy công làm lời thì thu nhập của người trồng sơ ri đạt 20,2 triệu đồng (khoảng

1,68 triệu đồng/tháng). Đây là mức thu nhập khá cao ở vùng nông thôn.

- Đại lý: Kí hợp đồng bao tiêu sản phẩm với công ty Nichirei và mua hàng từ nông

dân với giá tối thiểu là 4.300 đồng/kg nên không phải lo nhiều về đầu ra không ổn

định như trước đây (công ty Thịnh Phát bỏ hàng đột xuất, hàng rộ không ai mua...).

Giá trị gia tăng tạo ra là 500 đồng/kg, chi phí tăng thêm là 250 đồng/kg nên lợi

nhuận nhận được là 250 đồng/kg.

- Công ty Nichirei: chưa điều tra được số liệu về gía xuất khẩu nên nhóm tác giả tạm

thời bỏ qua trong đề tài này.

Qua phân tích, lợi nhuận/ chi phí của nông dân ở kênh thị trường này tăng lên đáng kể

với 29,6%, đối với thương lái có tăng nhưng không nhiều đạt mức 5,4%. Chứng tỏ, nông dân

sử dụng hiệu quả chi phí của mình ở kênh này.

Qua phân tích ba kênh thị trường, nhận thấy rằng, kênh thứ 3 đem lại hiệu quả chi phí

cao nhất cho người nông dân. Tuy nhiên, kênh này chỉ mới thâm nhập thị trường tại nguồn

cung từ tháng 7/2013 nên sản lượng ở kênh này chỉ khoảng 500 tấn, chiếm khoảng 13% sản

lượng của vùng và số lượng nông hộ được công ty kí kết thu mua cũng còn hạn chế do các

điều kiện mà công ty đưa ra. Do đó, việc tăng cường phát triển liên kết dọc giữa nông dân và

công ty thu mua là điều quan trọng để tăng lợi nhuận, tăng chất lượng. Đồng thời, ở cả 3

kênh thị trường đều có sự phân phối không hợp lý giữa chi phí hàng hóa trung gian bỏ ra và

giá trị gia tăng nhận lại, thể hiện ở các chỉ số VA/IC và NVA/IC được sao sánh ở mỗi kênh

thị trường.

4.5.4.3 Phân phối giá trị gia tăng tạo ra và thu nhập cho từng tác nhân

Việc phân tích phân phối giá trị gia tăng mà tác nhân đó tạo ra và thu nhập (bao gồm cả

chi phí cơ hội) sẽ nhìn thấy được sự phân bổ lợi ích của chuỗi giá trị cho các tác nhân trong

chuỗi, từ đó có thể thấy được hiệu quả của từng kênh thị trường và xác định được kênh nào

là kênh phân phối hiệu quả nhất. Bảng 15 thể hiện giá trị gia tăng và thu nhập của các tác

nhân ở mỗi kênh phân phối.

Giá trị gia tăng Thu nhập Lợi nhuận

Chỉ tiêu Số tiền Tỷ lệ Số tiền Tỷ lệ Số tiền Tỷ lệ

(đồng/kg) (%) (đồng/kg) (%) (đồng/kg) (%)

Kênh 1: Nông dân  Hợp tác xã  Công ty Thịnh Phát

2.662 13,2 1.812 25,6 106 2 Nông dân

500 2,5 256 3,6 173 3,3 Hợp tác xã

Công ty 17.000 84,3 5.000 70,8 5.000 94,7 Thịnh Phát

Tổng 20.162 100,0 7.068 100,0 5.279 100,0

Kênh 2: Nông dân  Thương lái  Công ty Thịnh Phát

2.662 13,2 1.812 25,6 106 2 Nông dân

500 2,5 270 3,8 187 3,5 Thương lái

Công ty 17.000 84,3 5.000 70,6 5.000 94,5 Thịnh Phát

Tổng 20.162 100,0 7.082 100,0 5.293 100,0

Kênh 3: Nông dân  Đại lý  Công ty Nichirei

Nông dân

3.562 2.712 1.005,9

Đại lý 500 333 250

Công ty

Nichirei

Tổng:

Bảng 15. Phân bổ giá trị gia tăng, thu nhập, lợi nhuận cho các tác nhân

Kênh 1: Nông dân  Hợp tác xã  Công ty Thịnh Phát

- Phân phối giá trị gia tăng: Tổng giá trị gia tăng của kênh thị trường này tạo ra đạt

20.162 đồng/kg sơ ri, trong đó, nông dân tạo ra 2.662 (đồng/kg) giá trị gia tăng cho

chuỗi (13,2%), Hợp tác xã tạo ra 500 đồng/kg giá trị gia tăng cho chuỗi (2,5%)

chiếm giá trị thấp nhất, công ty tạo ra được 17.000 đồng/kg giá trị gia tăng cho

chuỗi (84,3%), chiếm giá trị lớn nhất.

- Phân phối thu nhập: Tổng thu nhập của chuỗi là 7.068 đồng/kg. Nông dân tạo ra

13,2% gia tăng của chuỗi và nhận lại được 25,6% thu nhập (1.812 đồng/kg) trong

khi công ty Thịnh Phát tạo ra nhiều giá trị gia tăng nhất 84,3% nhưng thu nhập vẫn

chưa phù hợp với giá trị gia tăng tạo ra chỉ co 70,8%. Hợp tác xã tạo giá trị gia

tăng 2,5% giá trị gia tăng của chuỗi và nhận thu nhập 3,8%.

- Phân phối lợi nhuận: Nông dân chỉ nhận được 2% lợi nhuận của toàn chuỗi trong

khi hợp tác xã nhận được đến 3,3% và hâu hết thuộc về công ty với 94,7% lợi

nhuận toàn chuỗi.

Qua phân tích, phần lớn phân phối giá trị gia tăng và thu nhập, lợi nhuận thuộc về công

ty, nhưng cuối cùng, xét về tỷ lệ thu nhập nhận được/ giá trị gia tăng tạo ra thì hiệu quả của

người nông dân cao nhất, tiếp theo là hợp tác xã và cuối cùng là công ty. Tuy nhiên, đó là do

người nông dân ‘’lấy công làm lời’’, vì vậy, nếu xét về lợi nhuận, thì người trồng sơ ri nhận

được lợi nhuận rất nhỏ, thấp nhất trong chuỗi giá trị.

Kênh 2: Nông dân  Thương lái  Công ty Thịnh Phát.

- Phân phối giá trị gia tăng: Tương tự như kênh 1.

- Phân phối thu nhập: chỉ có thay đổi so với kênh 1 trong phân phối thu nhập của

thương lái và công ty, cụ thê, thu nhập của thương lái ở kênh này là 3,8%, của công

ty là 70,6

- Phân phối lợi nhuận: chỉ có thay đổi so với kênh 1 trong phân phối lợi nhuận của

thương lái và công ty, cụ thể, lợi nhuận của thương lái ở kênh này là 3,5% (187

đồng/kg), của công ty là 94,5%.

Qua phân tích, phần lớn phân phối giá trị gia tăng và thu nhập, lợi nhuận thuộc về công

ty, nhưng cuối cùng, xét về tỷ lệ thu nhập nhận được/ giá trị gia tăng tạo ra thì hiệu quả của

người nông dân cao nhất, tiếp theo là hợp tác xã và cuối cùng là công ty. Tuy nhiên, đó là do

người nông dân ‘’lấy công làm lời’’, vì vậy, nếu xét về lợi nhuận, thì người trồng sơ ri nhận

được lợi nhuận rất nhỏ, thấp nhất trong chuỗi giá trị.

Ở kênh 1 và kênh 2 có sự chênh lệch quá lớn trong phân phối giá trị gia tăng, thu nhập

và lợi nhuận của các tác nhân.

Kênh 3: Nông dân  Đại lý  Công ty TNHH Nichirei

Như đã trình bày ở phần trên, do hạn chế về số liệu của công ty Nichirei nên ở kênh

này bài nghiên cứu chỉ phân tích sơ bộ. Trong trường hợp này, phân phối giá trị gia tăng, thu

nhập và lợi nhuận đã được phân phối lại hiệu quả hơn. Cụ thể, lợi nhuận mà người nông dân

nhận được, nếu như ở kênh 1 và 2 là thấp hơn so với Hợp tác xã và thương lái thì ở kênh này,

lợi nhuận nhận được của nông dân đã cao lên một cách đáng kể (gấp khoảng 10 lần). Phần

lợi nhuận mà người nông dân nhận được/ Phần giá trị gia tăng mà người nông dân bỏ ra có

hiệu quả hơn, cụ thể, tỷ số này của người nông dân ở kênh 1, kênh 2, kênh 3 lần lượt là: 0,04;

0,04; 0,3.

Tóm lại, phân tích phân phối giá trị gia tăng thu nhập và lợi nhuận của ba kênh thị

trường đã chỉ ra rằng hai kênh thị trường truyền thống của sản phẩm sơ ri Gò Công (kênh 1

và kênh 2) có một sự mất cân đối lớn trong phân phối lợi ích cho nông dân trồng sơ ri mà

phần lớn lợi ích thuộc về khâu thương mại.Trong đó, Công ty Thịnh Phát được phân bổ

nhiều nhất giá trị gia tăng và thu nhập và lợi nhuận. Nếu giá bán ra của người nông dân ở hai

kênh này được cải thiện (Công ty sẽ nhận được lợi nhuận thấp hơn) thì phân phối lợi ích của

chuỗi sẽ được cải thiện tích cực. Tuy nhiên, điều này thì không dễ khi công ty Thịnh Phát là

công ty độc quyền thu mua gần 23 năm nay. Kênh thị trường 3 mới phát triển và mới thâm

nhập thị trường từ tháng 7/2013 nhưng nhận thấy đây là một kênh thị trường đầy tiềm năng

bởi một số nguyên nhân sau: (i) Xuất khẩu chủ yếu sang tập đoàn Nichirei (công ty mẹ) ở

Nhật thay vì công ty Thịnh Phát đóng vai trò trung gian để xuất khẩu sang tập đoàn Nichirei,

do đó, giá mua sơ ri tư nông dân đươc cải thiện do giảm chi phí trung gian, (ii) có khả năng

tiêu thụ một lượng lớn sản phẩm trái tươi sơ ri (chua), theo kế hoạch thu mua năm 2014 là

2.500 tấn/năm giúp mở rộng diện tích, quy mô trồng và chất lượng sơ ri. (iii) Thu hút lao

động địa phương vào hoạt động ở công ty thu mua (chính thức hoạt động vào tháng 4/2014)

góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân trên thị trường. Sự thâm nhập của kênh

này đã tạo ra thế cạnh tranh mà trước đây chưa từng có với công ty Thịnh Phát, theo số liệu

khảo sát, đầu năm 2014, công ty Thịnh Phát đã đẩy giá thu mua của mình lên khoảng 3.800

đồng/kg. Đây là một tín hiệu khả quan, và việc quan tâm phát triển kênh thị trường 3 này sẽ

là cần thiết và tạo hiệu quả lâu dài cho sơ ri Gò Công.

4.6 Phân tích lợi thế cạnh tranh ngành sơ ri Gò Công

4.6.1 Cạnh tranh giữa các đối thủ trong ngành

Ở nước ta, cây sơ ri được trồng nhiều nhất ở khu vực Gò Công của tỉnh Tiền Giang và

một số xã thuộc tỉnh Bến Tre. Ở Bến Tre, giống sơ ri được trồng chủ yếu là giống sơ ri ngọt.

Với diện tích trồng tập trung, gấp ba lần diện tích sơ ri ngọt của vùng Gò Công, giá sơ ri

ngọt Bến Tre trên thị trường hiện nay cao hơn sơ ri ngọt Gò Công từ 1000-1500đ/kg, thương

lái tìm mua lượng lớn và ổn định hơn. Vì vậy, khả năng cạnh tranh của sơ ri ngọt Gò Công

không bằng sơ ri ngọt Bến Tre. Tuy nhiên, đối với loại sơ ri chua đặc sản chỉ có thể trồng ở

vùng Gò Công nhờ điều kiện tự nhiên, thổ nhưỡng phù hợp dường như không có đối thủ

cạnh tranh trong ngành. Riêng sơ ri Brazil, mới được du nhập vào Việt Nam năm 2008, chỉ

trồng ở vùng Gò Công nên chưa có đối thủ cạnh tranh trong ngành.

4.6.2 Năng lực thương lượng của người mua

Tất cả các hộ trồng sơ ri đều đề cập khó khăn hiện tại trong sản xuất, tiêu thụ trái sơ ri

tươi là khả năng thương lượng giá của họ với thương lái hầu như là không có. Do đó, họ

thường nhận mức giá thấp hơn giá thị trường.

4.6.3 Áp lực cạnh tranh của các sản phẩm thay thế

Sơ ri là loại cây ăn trái nên dễ dàng có những sản phẩm gần gũi thay thế, nhất là một

số loại giàu vitamin C như cam, quýt,...nhất là khi sơ ri chưa được đông đảo người tiêu dùng

biết đến thì khả năng sử dụng các sản phẩm thay thế càng lớn, do vậy, việc nâng cao thương

hiệu sơ ri Gò Công là điều cần thiết.

4.7 Xây dựng chiến lược nâng cấp chuỗi giá trị sơ ri

4.7.1 Quan điểm nâng cấp chuỗi

- Dựa vào kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 5 năm của tỉnh;

- Dựa vào đặc điểm cạnh tranh của ngành;

- Dựa vào điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức của ngành.

4.7.2 Tầm nhìn chiến lược:

Chiến lược nâng cấp chuỗi giá trị cây sơ ri hướng đến làm tăng thu nhập cho các tác

nhân trong chuỗi, nhất là ngươi trồng sơ ri, đồng thời, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về

chất lượng và sản lượng của thị trường.

4.7.3 Phân tích thị trường của sản phẩm sơ ri

Cầu thị trường: Từ trước đến nay, sơ ri chua Gò Công chủ yếu được trồng để bán

trái tươi cho người tiêu dùng trong nước, vì vậy nhu cầu thấp hơn sơ ri ngọt, còn những chế

phẩm từ sơ ri chua như mứt, nước ép, rượu sơ ri, dược liệu…do hạn chế về công nghệ, vốn

và con người,dịch vụ… chưa đến được tay của người tiêu dùng. Do đó, nhu cầu sơ ri chus

của người tiêu dùng nội địa còn thấp. Trong khi đó, ở các nước phát triển như: Nhật Bản,

Brazil, châu Âu,…công nghệ phát triển, dịch vụ vận chuyển, marketing được đầu tư và phát

triển, vì vậy các sản phẩm từ sơ ri dễ dàng tiếp cận và được người tiêu dùng nước ngoài rất

yêu thích và có nhu cầu cao.

Cung thị trường: sơ ri chua hầu như có quanh năm, nhờ phù hợp với điều kiện tự

nhiên, thổ nhưỡng, là lợi thế của vùng Gò Công so với các vùng khác. Nhờ sự quan tâm của

địa phương, do đó sơ ri được xác định là một trong những loại cây trồng chủ lực. Do vậy,

tỉnh đã đang có chủ trương mở rộng diện tích. Tuy nhiên, tình hình dịch bệnh, ruồi đục trái

ít nhiều làm giảm sản lượng, chất lượng của trái. Sơ ri đã có chỉ dẫn địa lí. Nhiều người có

biết về thương hiệu sơ ri Gò Công,đã có một cơ sở sản xuất, và một vài hộ nông dân chế

biến sơ ri, nhưng sản lượng chưa cao do chưa đủ bộ giấy tờ để chính thức đưa các sản phẩm

từ sơ ri chua ra thị trường, vì vậy hệ thống phân phối còn hạn hẹp.Nhiều người có biết về

thương hiệu sơ ri Gò Công, nhưng chưa có điều kiện tiếp cận và tiêu dùng các sản phẩm này.

4.7.4 Đề xuất chiến lược nâng cấp chuỗi

4.7.4.1 Mục tiêu chiến lược

Phân phối đồng đều lợi nhuận giữa các tác nhân ở mức cao nhất có thể và rủi ro cũng

được chia sẻ; cải thiện thu nhập của các tác nhân trong chuỗi, đặc biệt là người nông dân.

Phát triển sản phẩm giá tri gia tăng

Nâng cao mức độ tham gia của người nông dân (đặc biệt các hộ nghèo) vào các hoạt

động sản xuất, chế biến và thương mại các sản phẩm từ sơ ri.

4.7.4.2 Mô hình phân tích

Việc xây dựng chiến lược nâng cấp chuỗi dựa trên cơ sở: (1) Phân tích kinh tế chuỗi,

(2) Phân tích lợi thế cạnh tranh của ngành, (3) Phân tích hoạt động thị trường của các tác

nhân. Bên cạnh đó, dựa trên tầm nhìn và mục tiêu chiến lược nâng cấp chuỗi để tiến hành

phân tích SWOT và đề xuất các chiến lược công kích, điều chỉnh, thích ứng và phòng thủ.

Mô hình phân tích được trình bày tóm tắt như sơ đồ 2.

Sơ đồ 2. Mô hình phân tích chiến lược nâng cấp chuỗi

Phân tích kinh tế chuỗi Phân tích hoạt động thị trường của các tác nhân

Chiến lược

Tầm nhìn

Phân tích SWOT

Phân tích lợi thế cạnh tranh

Giải pháp mang tính điều chỉnh Giải pháp mang tính thích ứng Giải pháp mang tính công kích Giải pháp mang tính phòng thủ

4.8 Phân tích SWOT

Chuỗi giá trị sản phẩm sơ ri của huyện Gò Công Đông có những thuận lợi, khó khăn,

cơ hội và những rủi ro nhất định. Từ phân tích SWOT được tổng hợp và phân tích theo bảng,

từ đó làm cơ sở để đề ra những chiến lược phát triển, nâng cấp chuỗi giá trị sơ ri.

SWOT O1: Tỉnh đã có chủ trương T1: Giá cả không ổn định.

phát triển cây sơ ri thành T2: Dịch hại cao (ruồi đục trái,

vùng chuyên canh theo rầy ốc…) gây hao hụt khi thu

hướng sản xuất hàng hóa. hoạch.

O2: Công ty nước ngoài quan T3: Nhiều người ngoài tỉnh chưa

tâm đầu tư xây dựng nhà biết đến các sản phẩm giá trị gia

máy thu mua tại vùng tăng từ trái sơ ri.

O3: Sự quan tâm, hỗ trợ từ T4: Sản phẩm mang tính mùa vụ

các cơ quan chức năng địa (dư vào mùa mưa, thiếu vào mùa

phương. khô)

O4: Có tiềm năng phát triển T5: Trái tươi dễ hỏng, nhanh

du lịch giảm lượng vitamin C sau thu

O5: Chế phẩm từ sơ ri tươi đa hoạch

dạng chủng loại T6: Bị cạnh tranh (sơ ri Bến

Tre..)

S1: Người trồng có kinh S1-6O1-5 Mở rộng diện tích S4T2: Hỗ trợ người nông dân kĩ

nghiệm và truyền trồng sơ ri ( ha năm 2020) thuật diệt trừ sâu hại, kĩ thuật

thống sản xuất lâu S7O4-5 Đa dạng hoá ngành trồng sơ ri đúng cách, đảm bảo

năm nghề cho các hộ trồng sơ ri nồng độ thuốc trừ sâu theo quy

S2: Điều kiện đất đai và định.

thời tiết thích hợp S4-6T3: Tăng cường hoạt động

S3: Chi phí trung gian quảng bá hình ảnh, marketing

của người trồng thấp đưa các sản phẩm của sơ ri đến

S4: Lượng trái thu gần hơn với người tiêu dùng.

hoạch dồi dào, hàm

lượng và chất lượng

trái sơ ri tại Gò Công

đảm bảo hơn các

vùng khác.

S5: Nhận được tập huấn

kỹ thuật định kì từ

chuyên gia, cán bộ

cơ quan chức năng

S6: Đã đăng kí chỉ dẫn

địa lý

S7: Có thể tận dụng

được thời gian nhàn

rỗi

W1: Năng lực tiếp cận W7O4: Phát triển các mối liên T1W2-3: Tăng cường các hợp

thông tin thị trường còn kết ngang và liên kết dọc đồng bao tiêu sản phẩm.

hạn chế. W8O4: Xây dựng hệ thống W2-8T1T3-4: Phát triển ngành chế

W2: Không được quyết cung cấp thông tin thị trường chế biến sơ ri

định giá với người mua.

W3: Thiết bị, công nghệ

chế biến còn hạn chế

W4: Vỏ trái mềm và

nhanh chính nên rất khó

cho việc vận chuyển đi

xa và bảo quản.

W5: Khả năng tồn trữ,

bảo quản trái sơ ri tươi

sau thu hoạch còn hạn

chế

W6:Cơ sở chế biến còn

hạn chế, hoạt động chưa

hiệu quả.

W7: Liên kết trong sản

xuất và tiêu thụ còn hạn

chế

W8: Thiếu thông tin thị

Bảng 16. Phân tích SWOT sản phẩm sơ ri huyện Gò Công Đông

Nguồn: Tổng hợp kết quả khảo sát năm 2014

trường.

- Chiến lược công kích: chiến lược được đưa ra dựa vào thế mạnh của ngành và tận

dụng ..cơ hội phát triển của ngành. Tận dụng sự hỗ trợ của các chính sách , dự án (Phát triển

toàn diện cây sơ ri Gò Công) của địa phương, và tiềm năng phát triển du lịch của vùng để

khai thác các điểm thế mạnh của ngành trồng sơ ri (điều kiện đất đai và thời tiết phù hợp

trồng sơ ri, đăng kí được chỉ dẫn địa lý, người nông dân sản xuất có kinh nghiệm lâu năm,

là loại cây trồng có giá trị kinh tế cao…). Sự kết hợp này tạo ra chiến lược “Mở rộng diện

tích vùng trồng sơ ri” của toàn vùng Gò Công. Song song đó, địa phương cần có chính sách

hỗ trợ hoặc các dự án có liên quan để đa dạng hoá ngành nghề cho các hộ trồng sơ ri, tận

dụng được thời gian nhàn rỗi và góp phần tăng thêm thu nhập

- Chiến lược thích ứng:

+ Chiến lược 1. Hỗ trợ người nông dân kĩ thuật diệt trừ sâu hại, kĩ thuật trồng sơ ri đúng

cách, đảm bảo nồng độ thuốc trừ sâu theo quy định.

Gò Công là vùng sơ ri tập trung với quy mô lớn so với cả nước, có lợi thế về thổ

nhưỡng, đất trồng, người nông dân có kinh nghiệm, chính quyền ngày càng quan tâm đến

việc phát triển cây sơ ri. Sơ ri có chất lượng được đánh giá cao cả trong nước và quốc tế.

Tuy nhiên, chất lượng trái chưa ổn định, chưa đáp ứng được nhu cầu khắt khe của thị trường

nước ngoài. Cho nên, việc tuân thủ quy trình Việt GAP là cần thiết để hạn chế dịch bệnh,

nâng cao đầu ra, giúp cho giá cả ổn định, tạo niềm tin với thị trường, người tiêu dùng.

Các trạm khuyến nông cần tuyên truyền, hỗ trợ kỹ thuật theo hướng Việt GAP, đặc

biệt là kỹ thuật diệt trừ ruồi đục trái, rệp sáp.

Tháng 4/2014, nhà máy Nichirei của Nhật bàn ở huyện Gò Công Đông đi vào sản

xuất, theo kế hoạch, mục tiêu sản lượng 2500 tấn/năm, tạo ra nhiều cơ hội mới về thị trường

đầu ra cho người nông dân.

Giải pháp: thực hiện mô hình lấy doanh nghiệp Nichirei là nòng cốt, doanh nghiệp

vừa chủ động trồng sơ ri (có phần diện tích đất canh tác) vừa thu mua sơ ri trong vùng và

xuất khẩu thông qua hợp đồng bao tiêu, hình thành vủng chuyên canh sơ ri đạt chất lượng

theo yêu cầu doanh nghiệp. Quy trình kĩ thuật theo hướng GAP, đảm bảo VSATTP do

doanh nghiệp chịu trách nhiệm chỉ đạo có sự hợp tác của các nhà khoa học, trạm khuyến

nông hỗ trợ kĩ thuật đảm bảo năng suất và chất lượng. Do doanh nghiệp nắm được thông tin

thị trường cụ thể nên việc quy hoạch sản xuất sẽ dễ dàng hơn, người nông dân không phải lo

lắng về đầu ra. Nhà nước cần hoàn thiện hê thống pháp luật về hợp đồng bao tiêu, đứng ra

làm trọng tài để người nông dân và doanh nghiệp đảm bảo quyền và nghĩa vụ các bên liên

quan, phòng nông nghiệp có thể phối hợp với trường nghề địa phương, huấn luyên người

nông dân một số cách chế biến sơ ri đơn giản, phòng trường hợp xấu xảy ra,…để người

nông dân bước đầu tin tưởng và có thể yên tâm sản xuất. Đây là giải pháp nhằm hoàn thiện

mắt xích sản xuất trong chuỗi giá trị sori toàn cầu rất cần sự phối hợp đồng bộ của 4 nhà.

Hiện nay, thật đáng tiếc khi không tận dụng được lợi thế sân nhà để chính người Việt sản

xuất và chế biến sơ ri, làm giàu từ chính loại cây đầy tiềm măng đế phát triển kinh tế này,

tuy nhiên, với tình hình thực tế hiện nay, với nền nông nghiệp sản xuất còn lạc hậu, nhỏ lẻ,

cơ chế còn nhiều bất cập, người nông dân chưa có ý thức cao, còn nhiều hộ nghèo vì kế sinh

nhai phải thấy được lợi ích kinh tế rõ ràng, trước mắt, họ mới tin tưởng, đầu tư cho việc

trồng trọt, sản xuất, vì vậy, theo nhóm nghĩ, trước hết, một trong những giải pháp cần lưu

tâm là nên tập trung hoàn thiện quy trình sản xuất cung ứng sơ ri tươi cho doanh nghiệp

nước ngoài chế biến, vừa giúp người nông dân có nguồn thu nhập khá hơn, an tâm về đầu ra

hơn vừa tạo điều kiện để doanh nghiệp Việt Nam có điều kiện học hỏi.

+ Chiến lược 2. Tăng cường hoạt động quảng bá hình ảnh, marketing đưa các sản phẩm

của sơ ri đến gần hơn với người tiêu dùng.

Sơ ri là loại trái giàu chất dinh dưỡng với hàm lượng vitamin C rất cao. Tuy nhiên, sơ

ri chưa được nhiều nơi biết đến do khó bảo quản hoặc do chi phí bảo quản cao để vận

chuyển đi xa, cho nên việc tạo ra, phát triển các sản phẩm có giá trị gia tăng cao là cần thiết.

Hiện nay, ở Gò Công chỉ mới sản xuất nhỏ, lẻ mứt sơ ri, nước lên men nhưng chưa được

thương mại hoá. Đất nước ngày càng phát triển và thói quen tiêu dùng hiện đại đang lan tỏa

mạnh mẽ ở các đô thị Việt Nam dẫn đến nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm chế biến, tiện dụng,

dinh dưỡng và có lợi cho sức khỏe tăng cao. Nhóm đề xuất chiến lược nên phát triển chuỗi

sản phẩm liên quan đến sơ ri và thương mại hoá, kêu gọi các doanh nghiệp đầu tư vào chế

biến các sản phẩm: mứt sơ ri, nước lên men, bột hoà tan, kem dưỡng da với hàm lượng

vitamin chiết xuất từ Sơ ri.

- Chiến lược điều chỉnh:

+ Phát triển các mối liên kết ngang và liên kết dọc

Phát triển các mối liên kết ngang và liên kết dọc là yếu tố quan trọng để thúc đẩy sự ổn định

và phát triển của chuỗi giá trị sơ ri Gò Công. Thực tế cho thấy, người sản xuất sơ ri trồng với

quy mô nhỏ lẻ, manh mún. Do đó, giá thành sản xuất cao, khó tạo được liên kết với người

mua. Hơn thế, chính điều này làm cho quyền lực thị trường của người sản xuất sơ ri trong

quá trình mua bán với người mua thấp. Họ không có khả năng thương lượng giá. Thực hiện

được chiến lược này sẽ giúp cho người nông dân nâng cao được năng lực sản xuất, đặc biệt,

liên kết với các công ty chế biến, doanh nghiệp tiêu thụ, góp phần ổn định thu nhập và đầu ra

cho sản phẩm. Chiến lược này được thực hiện dựa vào sự hỗ trợ từ Nhà nước, cơ quan

chính quyền địa phương, các doanh nghiệp, khắc phục nhược điểm sản xuất nhỏ, lẻ như

hiện nay.

+ Xây dựng hệ thống thông tin thị trường:

Dựa vào cơ hội được sự quan tâm, hỗ trợ của các cơ quan chức năng ở địa phương để khắc

phục điềm yếu thiếu thông tin thị trường của người trồng. Giải pháp sẽ góp phần nâng cao

quyền lực thị trường của người trồng trong quá trình mua, bán với người mua. Hơn

nữa, chiến lược góp phần nâng cao kiến thức sản xuất cho người trồng trong việc áp dụng

khoa học, kĩ thuật mới, từ đó nâng cao năng suất cây trồng, góp phần gia tăng thu nhập cho

người trồng. Ngoài ra, thông tin thị trường đầy đủ giúp cho tất cả các tác nhân tham gia thị

trường có khả năng liên kết với nhau tốt hơn.

- Chiến lược phòng thủ:

Trái sơ ri tươi là sản phẩm chịu nhiều áp lực cạnh tranh từ các đối thủ trong ngành, cộng với

sự hạn chế của trái tươi là vỏ mỏng, trái sẽ bị hỏng trong khoảng hai ngày kể từ khi thu

hoạch. Công nghệ chế biến còn nhiều hạn chế.Chính vì thế, có lẽ giải pháp quan trọng nhất

hiện nay để có thể phòng ngừa các rủi ro có thể xảy ra cần thực hiện chiến lược Phát triển

ngành chế biến sơ ri Gò Công. Một khi ngành chế biến sơ ri Gò Công phát triển sẽ góp phần

giúp cho các tác nhân trong chuỗi tránh được rủi ro khi sụt giảm giá cả, nhất là vào thời

điểm chín vụ và mùa mưa. Để thực hiện chiến lược này hiệu quả, cần có sự hỗ trợ của các

hoạt động xúc tiến sản phẩm đi cùng.

CHƯƠNG 5. KẾ HOẠCH THỰC HIỆN CHIẾN LƯỢC THƯƠNG MẠI HOÁ CÁC

SẢN PHẨM GIÁ TRỊ GIA TĂNG TỪ TRÁI SƠ RI

Mặc dù hiện tại tỉnh Tiền Giang đã có xây dựng chỉ dẫn địa lý cho trái sơ ri Gò Công,

nhưng công tác quảng bá thương hiệu cho sản phẩm còn rất hạn chế nên hình ảnh sản phẩm

vẫn chưa đi vào tiềm thức của người tiêu dùng cao. Mặt khác, khó khăn lớn nhất mà người

trồng sơ ri đang gặp phải hiện nay là tính bấp bênh về giá, thị trường đầu ra. Do đó, hiệu quả

kinh tế mà cây sơ ri mang lại cho người trồng chưa cao. Việt Nam nói chung có lợi thế về

vùng trồng mà rất ít hoặc không có quốc gia nào trên thế giới trồng được nhưng vẫn chưa tận

dụng triệt để lợi thế này, việc cải tiến kĩ thuật để nâng cao năng suất, công tác marketing cho

thương hiệu, công nghệ sau thu hoạch, công nghệ chế biến... vẫn chưa được chú ý. Điều này

dẫn đến một nguy cơ lớn nếu các quốc gia mạnh về kĩ thuật, công nghệ nhảy vào đầu tư.

Gần đây, một công ty của Nhật xây dựng một trung tâm nghiên cứu, nhà máy thu mua và

sản xuất một loại thực phẩm chức năng từ trái sơri để xuất qua Nhật tại vùng Gò Công. Như

vậy, tại sao các doanh nghiệp Việt Nam không làm được điều tương tự trong khi có nhiều lợi

thế hơn?

Qua phân tích, như vậy, giải pháp quan trọng nhất hiện nay là định hướng, thương

mại hoá các sản phẩm giá trị gia tăng từ trái sơ ri như mứt, si rô, rượu… để cải thiện thị

trường, nâng cao thu nhập cho các tác nhân tham gia chuỗi, đặc biệt là người trồng sơ ri để

từ đó phát triển ngành sơ ri của địa phương.

5.1 Mục đích dự án

Dự án hướng tới phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng từ trái sơ ri, tiêu biểu nhất là

“Mứt sơ ri” và các loại thức uống khác như nước ép sơ ri, rượu sơ ri…góp phần phát triển

thương hiệu sơ ri Gò Công, đồng thời giải quyết công ăn việc làm cho bộ phận lao động địa

phương. Hay nói cách khác, dự án chính là sự đảm bảo cho việc phát triển bền vững cây sơ

ri và mang lại giá trị cho cộng đồng về mặt kinh tế cũng như xã hội.

Đến năm 2015, sơ ri Gò Công nói chung, mứt sơ ri nói riêng và các sản phẩm giá trị

gia tăng khác từ sơ ri sẽ được người tiêu dùng trong và ngoài nước biết đến với thương hiệu

cụ thể. Bên cạnh đó, chất lượng sản phẩm từng bước được cải thiện và loại hình sản phẩm sẽ

đa dạng hơn. Người nông dân tăng thêm thu nhập và kĩ thuật canh tác ngày càng được nâng

cao, hiệu quả, thân thiện với môi trường

5.2 Địa điểm thực hiện

Dự án được thực hiện tại Hợp tác xã sơ ri Bình Ân, địa chỉ 138 - Ấp Kinh Trên - Bình

Ân - Gò Công Đông - Tiền Giang. Xã Bình Ân là một trong những xã có diện tích sơ ri tập

trung, các xã viên trong Hợp tác xã có nhiều kinh nghiệm trong sản xuất và hiện tại Hợp tác

xã đã sản xuất mứt sơ ri với hình thức thủ công với một lượng đơn đặt hàng nhất định.

Xuất phát tình hình thực tế trái sơ ri hiện nay là tiềm lực của cây sơ ri Gò Công là rất

lớn. Tuy vậy, người dân hiện nay vẫn chưa thật sự yên tâm về hiệu quả kinh tế mà cây sơ ri

mang lại. Nỗi lo lớn nhất của nông dân chính là giá cả đầu ra. Họ thường xuyên bị ép giá bởi

sức ép từ thị trường, từ công ty thu mua duy nhất của địa phương là công ty TNHH Thịnh

Phát. Sự phát triển thị trường cũng gặp nhiều khó khăn do đặc tính trái sơ ri không bảo quản

được lâu. Do đó, dự án đề xuất giải pháp sản xuất “Mứt sơ ri” từ nguồn nguyên liệu sẵn có

nhằm tăng thu nhập, tạo đầu ra cho trái sơ ri đồng thời nâng cao thương hiệu sơ ri Gò Công.

Việc sản xuất mứt sơ ri, hay nước ép, rượu sơ ri của vùng chủ yếu là sản xuất nhỏ lẻ,

phân tán. Thu nhập chủ yếu thông qua các đơn đặt hàng từ người quen, Việt kiều từ nước

ngoài với số lượng lớn, nhận thấy thị trường mứt sơ ri sẽ rất tiềm năng nếu được phát triển

với một thương hiệu và một cơ sở sản xuất tập trung

Từ nguồn sản xuất mứt từ Hợp tác xã sơ ri Bình Ân, ban đầu dự án sẽ tập trung vào thị

trường du lịch của tỉnh bởi Tiền Giang là tỉnh có hoạt động du lịch, đặc biệt là du lịch sinh

thái khá mạnh tại ĐBSCL. Sau một thời gian sẽ phân phối vào các thị trường lớn hơn như

Tp.HCM, các địa phương lân cận, hệ thống siêu thị, hội chợ, triển lãm…bằng những hành

động truyền thông cụ thể.

5.3 Tiềm năng, khả năng

- Đất Gò Công rất thích hợp cho cây sơ ri, người dân có kinh nghiệm trồng sơ ri lâu

năm, có vùng trồng với diện tích lớn.

- Tại địa phương có một số hộ gia đình, hộ sản xuất các sản phẩm từ trái sơ ri (rượu

sơ ri, mứt sơ ri…) là cơ sở cho sự phát triển tập trung sau này.

- Bên trong trái sơ ri mang rất nhiều chất dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin C. Sơ ri

được mệnh danh là “Vua vitamin C”, rất tốt cho sức khỏe con người.

- Sự quan tâm hỗ trợ kĩ thuật từ địa phương

- Nhiều nước như Nhật, Singapore, Hồng Kông,... đều có nhu cầu nhập khẩu sơ ri

dưới dạng tươi. Như vậy, nhu cầu tiêu thụ sơ ri ở thị trường trong và ngoài nước

hiện nay là rất lớn, trong khi sản lượng trái đúng tiêu chuẩn xuất khẩu chỉ đạt

khoảng 2.000 tấn/năm, tức là chỉ bằng công suất chế biến của hai cơ sở Hiệp Phát

và Thịnh Phát.

- Hiện tại Hợp tác xã đang sản xuất Mứt sơ ri và Si rô sơ ri với hình thức thủ công.

Hình thức bán chủ yếu là các đơn đặt hàng từ nước ngoài và Tp.Hồ Chí Minh.

Hình thức quảng bá chủ yếu là những bình luận, thông tin trên mạng hay truyền

miệng. Tuy vậy, Hợp tác xã vẫn nhận được một số lượng đơn đặt hàng cho các sản

phẩm này. Đây là cơ sở để kì vọng cho việc định vị thương hiệu một cách hiệu quả.

5.4 Mô tả sản phẩm “Mứt sơ ri Gò Công”

Nguồn nguyên liệu làm mứt: Mứt có 2 loại, một loại làm từ sơ ri chua địa phương, một

loại làm từ sơ ri Brazil. Tuy nhiên, nhờ vào trái to, dễ dàng hơn trong quá trình làm mứt nên

hầu hết mứt làm ra từ sơ ri Braxin. Hiện tại, nếu phát triển nghề làm mứt, một mặt có thể

duy trì được giống cây Brazil không bị chặt bỏ đi, một mặt giải quyết được đầu ra cho một

sản lượng sơ ri Brazil chưa tiêu thụ được và mặt khác thêm một khoảng thu nhập cho người

dân đại phương.

Nguồn nhân công: Vì là vùng nông thôn nên nguồn lao động nhàn rỗi và lao động nghề

nông là chủ yếu, cho nên thuận lợi trong vấn đề nhân công.

Hình thức sản phẩm:

- Bao Bì: Hủ nhựa.

- Được đặt logo của hội làm vườn Gò Công.

- Khối lượng: 400g

- Hạn sử dụng: 6 tháng

- Giá: 35.000 đ

5.5 Kế hoạch thực hiện

5.5.1 Nhân sự

Là các xã viên của HTX sơ ri Bình Ân, sự hỗ trợ của các thành viên dự án trong việc

truyền thông và marketing sản phẩm

- Nhà sản xuất là Hợp tác xã tại địa phương, Hợp tác xã đang hoạt động với một cơ chế

tốt, được sự tín nhiệm và người lãnh đạo có uy tín, chuyên môn và mối quan hệ rộng.

Dễ tìm nhân công, có mối quan hệ tốt với chính quyền dễ có được sự ủng hộ, và trợ cấp

- Nguồn nhân công dồi dào và rõ kỹ thuật làm ra sản phẩm.

Nguồn nhân lực Hoạt động

Trước khi dự án bắt Hợp tác xã và các thành - Tìm đầu ra để có cơ sở chứng

đầu viên khác tình nguyện hỗ minh tính khả thi của dự án.

trợ dự án. + Lập danh sách các cơ sở

kinh doanh tại các điểm du

lịch.

+ Tổ chức các buổi hội thảo

nói về những giá trị dinh

dưỡng của trái sơ ri, cũng như

tiềm năng phát triển của mứt

sơ ri.

- Tuyên truyền cho người dân

về dự án, tính khả thi, lợi

nhuận họ sẽ đạt được:

+ Lập ban tuyên truyền.

+ Tổ chức các buổi hội thảo

để truyền đạt thông tin đến

người dân.

- Thiết kế nhãn mác, tìm nguồn

cung ứng hũ nhựa để đảm bảo

sự thống nhất về bao bì.

Trong quá trình thực Hợp tác xã và các thành - Vận động người dân thực hiện

hiện dự án viên khác tình nguyện hỗ theo đúng tiến độ và chất

trợ dự án, những người có lượng đã đề ra.

chuyên môn để hỗ trợ về - Theo dõi quá trình thực hiện

mặt kỹ thuật khi cần thiết. dự án để tìm hiểu và giải

quyết những khó khăn người

dân có thể gặp phải.

- Kiểm tra quy trình đóng gói

để đảm bảo sản phẩm đạt

chất lượng và thống nhất về

thiết kế như ban đầu.

Sau khi dự án hoàn Hợp tác xã và các thành - Liên hệ các cơ sở kinh doanh

thành (có sản phẩm viên khác tình nguyện hỗ đã thỏa thuận để phân phối

trên thị trường) trợ dự án. nguồn hàng.

- Tiếp tục khảo sát tình hình

bán hàng và tìm phản hổi của

khách du lịch để hoàn thiện

sản phẩm.

Bảng 17. Bảng Kế hoạch nguồn nhân lực

Trong dài hạn, dự án sẽ tiếp tục mở rộng ra các khu vực lân cận, tìm kiếm các cơ sở

kinh doanh ngoài khu vực để sản phẩm được phát triển ra các thị trường khác. Mô hình sẽ

làm tương tự và dự đoán sẽ đem lại nhiều lợi nhuận hơn cho người dân cũng như làm tăng

giá trị của trái sơ ri, đảm bảo lợi ích kinh tế và xã hội.

5.5.2 Tài chính

Một dự án phi lợi nhuận muốn tồn tại cần phải sự hỗ trợ về mặt nhân sự từ hợp tác xã,

tình nguyện viên và đặc biệt cần có sự tài trợ về mặt kinh phí cho các hoạt động sau đây:

- Chi phí truyền thông qua các kênh online, offline.

- Chi phí tổ chức các buổi hội thảo tuyên truyền.

- Chi phí nghiên cứu thị trường, thiết kế nhản mác.

- Chi phí nhãn, hũ, các nhân tố cấu thành nên sản phẩm.

- Chi phí dự phòng hỗ trợ khi người dân gặp khó khăn.

Về các hộ dân khi thực hiện dự án sẽ cần vốn để duy trì các hoạt động sau:

- Giai đoạn trồng cho đến khi thu hoạch cây sơ ri.

- Chi phí mua các nguyên liệu để làm mứt sơ ri.

- Chi phí dự phòng cho các rủi ro có thể xảy ra trong toàn bộ quá trình thực hiện dự

án.

5.5.3 Marketing

- Hỗ trợ viết nội dung, truyền thông qua các kênh online và offline để thông tin về

mứt sơ ri được lan truyền để tìm kiếm khách hàng cũng như kêu gọi nhà đầu tư tài

trợ cho các hoạt động của dự án.

- Hỗ trợ HTX trong việc khảo sát, thu thập ý kiến của người tiêu dùng về sản phẩm để

xác định giá bán cho phù hợp và ước lượng số lượng tiêu thụ để tối thiểu hóa chi phí

và tối đa hóa lợi nhuận cho người dân. Đồng thời, việc nghiên cứu thị trường này sẽ

hỗ trợ cho việc lựa chọn nhãn mác, bao bì sản phẩm tạo nên sự hấp dẫn cho khách

hàng nhưng vẫn đảm bảo chức năng bảo quản, giá trị kinh tế và thuận lợi cho việc

bán hàng.

- Tìm kiếm khách hàng thu mua mứt sơ ri thông qua việc tổ chức các hội thảo để

tuyên truyền về giá trị của trái sơ ri đến các cơ sở kinh doanh tại các điểm du lịch.

- Tuyên truyền, vận động người dân tham gia dự án để đảm bảo nguồn cung mứt sơ ri

thông qua các buổi hội thảo về lợi ích mà dự án đem lại cho người dân.

- Cùng HTX xây dựng hệ thống nhận diện cho sản phẩm.

6 Kết quả ứng dụng

6.1 Về mặt kinh tế

Việc đầu tiên chúng ta có thể thấy rõ đó chính là dự án sẽ mang lại lợi nhuận cao hơn

trong việc bán sản phẩm mứt sơ ri cho người dân thay vì phải bán trái sơ ri tươi. Nông dân

sẽ có thêm đầu ra cho trái sơ ri tươi. Trước đây do chỉ có công ty thu mua nên ngoài số

lượng công ty thu mua thì người dân vẫn còn tồn lại một số lượng sơ ri không bán được. Vì

vậy việc chế biến các sản phẩm giá trị gia tăng từ trái sơ ri sẽ giúp giải quyết được lượng

lượng trái dư thừa, tránh hiện trạng người dân bỏ mặc trái rụng đỏ gốc mà không thu hoạch.

Tạo ra nguồn thu nhập ổn định cho người dân, tạo nguồn vốn từ đó có thể mở rộng cơ sở sản

xuất mứt sơ ri và sản xuất thêm các mặt hàng khác từ trái sơ ri như nước ép sơ ri, rượu sơ

ri…

Ngoài ra, bằng các hoạt động truyền thông và phát triển các sản phẩm từ sơ ri sẽ mở

rộng được thị trường, thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư, nhất là các công ty thực phẩm,

chế biến,… góp phẩn phát triển thương hiệu sơ ri Gò Công

Tiêu chí Sơ ri tươi (2,5 kg) Mứt sơ ri (1 kg)

Giá 8.500 – 14.000đ 87.500đ

Bảng 18. So sánh hiệu quả từ mứt sơ ri (2,5 kg sơ ri tươi = 1 kg mứt sơ ri)

6.2 Về mặt xã hội

- Việc sản xuất và bán được sản phẩm mứt sơ ri sẽ tạo tiền đề để cơ sở mở rộng và

đẩy mạnh vào việc đầu tư xưởng và tăng cường diện tích trồng cây sơ ri của vùng.

- Việc đầu tư đưa sản phẩm mứt sơ ri Gò Công đến với mọi người góp phần quảng bá

được hình ảnh của trái sơ ri tại huyện Gò Công, tạo được công ăn việc làm cho lao

động tại địa phương.

- Khôi phục lại diện tích trồng sơ ri của địa phương và giúp người dân có niềm tin vào

loại cây đặc sản của địa phương.

- Là tiền để để phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng khác từ sơ ri.

- Việc trồng sơ ri theo tiêu chuẩn vietGAP sẽ mang lại những hiệu quả đến xã hội:

o Đối với người tiêu dùng: Người tiêu dùng sẽ được sử dụng những sản phẩm nông

nghiệp ngon, bổ dưỡng, sạch sẽ và an toàn, đó cũng là mục tiêu chính và là lợi ích

lớn nhất mà VietGAP mang lại. Với việc đề ra các nguy cơ và quy định thực hiện,

VietGAP đã khơi dậy và khuyến khích quyền được đòi hỏi của người tiêu dùng, từ

đó góp phần tạo lên một thế hệ những người tiêu dùng thông minh, đây cũng là động

lực chính thúc đẩy nông dân và các nhà cung ứng phải cải tiến để sản xuất và cung

ứng các sản phẩm nông nghiệp tốt cho xã hội.

o Đối với nông dân và hợp tác xã: Áp dụng VietGAP trước tiên bảo vệ an toàn sức

khỏe cho chính bản thân họ và tạo cơ hội, biện pháp để nâng cao trình độ sản xuất,

thích hợp với yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng. Khi sản phẩm của HTX

làm ra được nhiều người tiêu dùng chấp nhận thì lợi nhuận mang lại ngày càng

nhiều hơn. Do đó lại càng khuyến khích họ hăng hái đầu tư vào công nghệ và cải

tiến phương thức làm việc, góp phần thúc đẩy sự tiến bộ chung của nền sản xuất.

o Lợi ích của doanh nghiệp: Lợi ích của doanh nghiệp gắn liền và tương tự như lợi ích

của người sản xuất. Khi đưa ra sản phẩm tốt được nhiều người tiêu dùng chấp nhận

sẽ nâng cao uy tín thương hiệu và mang lại nhiều lợi nhuận.

6.3 Về mặt môi trường

Việc áp dụng quy trình thực hành sản xuất sơ ri theo tiêu chuẩn (VietGAP) là tất yếu

để tạo ra sản phẩm sạch, đáp ứng cho người tiêu dùng trong nước cũng như đạt được tiêu

chuẩn xuất khẩu.

Để đạt được tiêu chuẩn VietGAP phải tuân theo những nguyên tắc, trình tự, thủ tục

hướng dẫn tổ chức, cá nhân sản xuất, thu hoạch, sơ chế bảo đảm an toàn, nâng cao chất

lượng sản phẩm, đảm bảo phúc lợi xã hội, sức khoẻ người sản xuất và người tiêu dùng, bảo

vệ môi trường sinh thái. Đây là chuỗi kiểm tra an toàn thực phẩm xuyên suốt, bắt đầu từ

khâu chuẩn bị của HTX, canh tác đến khâu thu hoạch, sau thu hoạch, tồn trữ và các yếu tố

liên quan như: môi trường, chất hóa học, thuốc bảo vệ thực vật, bao bì, điều kiện làm việc,

phúc lợi của người lao động.

An toàn vệ sinh thực phực phẩm là yêu cầu của phát triển đất nước hiện nay cũng như

xu thế hòa nhập toàn cầu, do đó khi làm tốt sẽ góp phần tuyên truyền, nhân rộng các mô

hình VietGAP góp phần tạo ra sản phẩm nông nghiệp đạt an toàn vệ sinh thực phẩm, nâng

cao giá trị kinh tế và đảm bảo sức khỏe cộng đồng.

7 Khả năng ứng dụng và nhân rộng

7.1 Về chính quyền địa phương:

Địa phương và các nhà khoa học đã có nhiều hỗ trợ, nghiên cứu cho sự phát triển cây

sơ ri của vùng với các đề án, dự án và các báo cáo khoa học. Đặc biệt là sự thành lập Viện

nghiên cứu canh tác cây sơ ri và đề án Phát triển toàn diện cây sơ ri, cho thấy sự quan tâm

của chính quyền địa phương là rất lớn.

Huyện đang có các chủ trương, chính sách hỗ trợ cho nông dân vốn để lập vườn cũng

như vốn để xây dựng các nhà máy chế biến, các cơ sở thu mua (cho vay với lãi suất thấp,

thời gian hoàn vốn từ 3-5 năm để người dân an tâm tổ chức sản xuất); xây dựng các đề tài,

dự án liên quan tới công nghệ sau thu hoạch, công nghệ chế biến, về kỹ thuật trồng, chọn tạo

các giống mới.

Để đạt được giấy chứng nhận Vệ sinh an toàn thực phẩm, hiện nay tại HTX đang triển

khai xây dựng địa điểm sản xuất nhằm đạt được chứng nhận này. Hoàn thành đầy đủ giấy tờ

sẽ giúp đủ điều kiện pháp lý cho việc bán sản phẩm ra thị trường. Dự kiến trong năm 2014

sẽ đạt được.

7.2 Về chuyển giao công nghệ

Trung tâm nghiên cứu canh tác cây sơ ri do Công ty TNHH Nichirei-HPC (Nhật Bản) kết

hợp với UBND huyện Gò Công Đông tổ chức khánh thành, trung tâm giúp nông dân cải

thiện về cây giống và kỹ thuật canh tác để cây sơ ri vùng Gò Công đạt yêu cầu về chất lượng,

năng suất, góp phần phát triển cây sơ ri một cách bền vững.

Trong giai đoạn 2007 - 2010, địa phương triển khai có kết quả Chương trình hỗ trợ toàn

diện cây sơ ri đặc sản vùng đất nhiễm mặn Gò Công với nhiều nội dung thiết thực: qui

hoạch vùng chuyên canh hàng hóa, nghiên cứu hệ thống canh tác, khảo nghiệm tuyển chọn

và nhân những giống sơ ri chất lượng tốt, áp dụng qui trình canh tác theo hướng GAP, ứng

dụng biện pháp khoa học để bảo quản trước, trong và sau thu hoạch, hình thành các hợp tác

xã và hỗ trợ xúc tiến thương mại... Hình 3. Logo sơ ri Gò Công Chuyên đề “Giải pháp phát triển tài sản sở hữu trí tuệ:

Nhãn hiệu tập thể Gò Công cho sản phẩm sơ ri” thuộc

chương trình “Hỗ trợ và phát triển toàn diện cây sơ ri

vùng Gò Công tỉnh Tiền Giang” do KS. Ngô Kỷ làm Chủ

nhiệm, Sở Khoa học và Công nghệ chủ trì đã được Hội đồng khoa học công nghệ tỉnh

nghiệm thu vào ngày 11-2-2009.

Nếu có thị trường ổn định và mở rộng sản xuất thành công. HTX có thể thay dần dần xưởng

sản xuất từ thủ công sang máy móc, như máy tách hạt, sấy sơ ri…các máy móc sản xuất các

sản phẩm khác từ sơ ri.

Như vậy, việc phát triển cây sơ ri Gò Công nhận rất nhiều sự quan tâm của địa phương và

các cơ quan chức năng, tạo điều kiện cho các đề tài nghiên cứu khoa học có giá trị thực tiễn

và hiệu quả cao, tăng cường sự kết nối giữa nhà nông với nhà khoa học và doanh nghiệp.

7.3 Về sản phẩm:

Làm mứt là 1 ngành vốn có ở địa phương từ lâu nhưng chỉ dừng lại ở sản xuất nhỏ lẻ,

ai có yêu cầu đặt hàng thì hộ gia đình làm và bán. Người mua hàng chủ yếu hiện nay là Việt

kiều hoặc người có nhu cầu làm quà tặng. Tất cả chưa có 1 thương hiệu nào rõ ràng và vì

vậy cũng chưa được nhiều người biết đến. Trong khi đó, sản phẩm giá trị gia tăng từ sơ ri

mang nhiều giá trị khác nhau. Giá trị đặc trưng từ địa phương, mang hương và vị từ đất Gò

và người dân nơi đây. Giá trị dinh dưỡng cao với hàm lượng vitamin C cao bậc nhất trong

các loại trái cây, là sản phẩm rất tốt cho sức khỏe. Ngoài ra, mứt là sản phẩm truyền thống

của người Việt vào dịp tết, tăng sự lựa chọn cho người tiêu dùng.

Sau khi đã có thị trường, Hợp tác xã sẽ là nơi tiêu thụ một lượng lớn sơ ri tươi (ước

tính 6 tấn) tạo đầu ra cho trái sơ ri tươi đảm bảo tính ổn định về giá cho xã viên và các hộ

dân đồng thời tăng thu nhập cho người trồng sơ ri.

Hơn nữa, hiện nay chưa có một thương hiệu rõ ràng nào cho Mứt Sơ ri Gò Công, si rô sơ

ri,…tạo lợi thế cho nhà sản xuất đại trà đầu tiên của vùng. Bên cạnh đó, nguồn nguyên liệu

đầu vào dồi dào tại chỗ: giảm chi phí vận chuyển, bảo quản, chủ động hơn trong khâu tìm

kiếm nguồn nguyên liệu.

CHƯƠNG 6. KẾT LUẬN

6.1. Nội dung kết luận

Sơ ri là loại cây rất tiềm năng cho những đóng góp về mặt giá trị kinh tế, vì bản

thân trái sơ ri là nguồn dược liệu quý; qua phân tích kinh tế, chi phí trung gian

trồng trọt, vốn người nông dân bỏ ra không nhiều, kĩ thuật trồng dễ nắm bắt, các

chế phẩm từ sơ ri rất đa dạng. Hơn nữa, vùng Gò Công có điều kiện tự nhiên phù

hợp cho sinh trưởng, phát triển của cây sơ richua đặc sản có năng suất cao và chất

lượng tốt. Đây là cơ sở quan trọng cho việc phát triển ổn định và bền vững cho cây

sơ ri.

Mặc dù vậy, chuỗi giá trị sơ ri Gò Công còn tồn tại một số hạn chế nhất

định. Liên kết lỏng lẻo, chưa có sự phối hợp đồng bộ giữa các tác nhân trong chuỗi,

đặc biệt là trong quan hệ thương mại. Thị trường đầu ra chưa đa dạng, phụ thuộc

chủ yếu vào một số công ty chế biến. Công nghệ sau thu hoạch chưa phát triển:

công nghệ bảo quản; công nghệ chế biến chưa cao, các sản phẩm chế biến còn thiên

về sản phẩm thô.

Để bảo đảm ổn định và phát triển bền vững sơ ri Gò Công trong tương lai nhằm

mang lại nhiều lợi ích kinh tế - xã hội hơn nữa, tỉnh Tiền Giang cần hoạch định các

giải pháp chính sách cụ thể hóa các chiến lược khả thi, thiết nghĩ nên chú trọng xây

dựng quy hoạch phát triển sơ ri cho giai đoạn sắp tới, một mặt, cần sự phối hợp

đồng bộ giữa bốn nhà: Nhà nước - nhà nông - nhà khoa học - nhà doanh nghiệp để

tăng diện tích trồng sơ ri, sản lượng và chất lượng sơ ri phục vụ yêu cầu xuất khẩu,

hoàn thiện tốt mắt xích sản xuất trong chuỗi giá trị toàn cầu mặt khác xem xét, triển

khai việc thương mại hoá các sản phẩm giá trị gia tăng từ trái sơ ri, trước hết là mứt

sơri, chuyển giao công nghệ, định vị thị trường và sản phẩm, xúc tiến thương mại,

chính sách thương mại và vốn.

6.2 Hạn chế

- Hạn chế về số liệu. Trên địa bàn khảo sát, có ba loại sơ ri hiện đang được

trồng như đã được đề cập. Tuy nhiên, số liệu về chi phí, doanh thu, lợi

nhuận... Nhóm nghiên cứu chỉ mới tập trung vào phân tích sơ ri chua địa

phương vì nhận thấy đó là loại cây đặc sản của tỉnh, có tiềm lực phát triển,

đồng thời điều kiện về năng lực và thời gian của nhóm cũng còn hạn chế.

Ngoài ra, nhóm nghiên cứu cũng gặp không ít khó khăn khi tìm hiểu về thị

trường xuất khẩu của các công ty vì tính bảo mật trong kinh doanh, số liệu

về giá xuất khẩu của công ty Thịnh Phát được lấy từ quá trình khảo sát nhiều

hộ sản xuất quan trọng và thương lái, số liệu về giá xuất khẩu của công ty

Nichirei chưa điều tra được.

- Hạn chế về năng lực chuyên môn. Hầu hết nhóm nghiên cứu đều là sinh viên

Tài chính, chưa có kiến thức chuyên môn về nghiên cứu chuỗi giá trị, nên

bài nghiên cứu còn gặp nhiều sơ sót.

6.3 Đóng góp của đề tài

Bài nghiên cứu cung cấp cái nhìn tổng quan về thực trạng sản xuất sơ ri tại

vùng Gò Công. Thông qua phân tích chuỗi giá trị, mô tả hoạt động thị

trường, phân tích tài chính của các tác nhân tham gia chuỗi giá trị cho thấy

những thuận lợi và khó khăn của từng tác nhân trong chuỗi. Xác định được

điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của toàn ngành sơ ri Gò Công từ

đó đã đề xuất một số giải pháp để nâng cấp chuỗi giá trị. Hơn thế, đề tài còn

đưa ra nhóm giải pháp mà nhóm cho rằng rất quan trọng hiện nay là giải

pháp nâng cao hoạt động thương mại cho các sản phẩm giá trị gia tăng từ

trái sơ ri nhằm khắc phục các điểm hạn chế vẫn còn tồn tại. Từ đó, tạo động

lực thúc đẩy cho sự phát triển của ngành.

6.4 Hướng phát triển của đề tài

 Nghiên cứu chuỗi giá trị sơ ri tại các tỉnh Bến Tre, An Giang…

 Nghiên cứu công nghệ chế biến, công nghệ sau thu hoạch trái sơ ri Gò Công.

 Xây dựng mô hình thương mại hoá các sản phẩm giá trị gia tăng khác từ trái

sơ ri.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] “REPORT on LOCAL TECHNICAL NEEDS and SOCIO-ECONOMIC

IMPACT” of Joint Research Under SUPREM – HCMUT (3/2011).

[2] “Preliminary selection of acerola genotypes in Brazil”_Italo Herbert Lucena

CAVALCANTEa, Márkilla Zunete BECKMANNa, Antonio Baldo Geraldo

MARTISa, Milton César Costa CAMPOSb.

[3] Ủy ban Nhân dân tỉnh Tiền Giang, Sở Khoa học và Công Nghệ - Quy trình sản

xuất Sơ ri VietGAP 2012

[4] Sở nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Tiền Giang. Báo cáo tình hình sản

xuất sơ ri 2013.

[5] Phòng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Gò Công Đông. Báo cáo tình

hình sản xuất sơ ri huyện Gò Công Đông năm 2013.

[6] Phòng nông nghiệp huyện Gò Công Đông. Báo cáo thực hiện các mục tiêu

nông, lâm, ngư nghiệp giai đoạn 2011-2013 và kế hoạch năm 2014.

[7] Phòng kinh tế UBND thị xã Gò Công. Báo cáo thực hiện các mục tiêu nông,

lâm, ngư nghiệp giai đoạn 2012-2013 và kế hoạch năm 2014.

[8] Sở Khoa học & Công Nghệ tỉnh Tiền Giang. "Báo cáo kết quả đề tài tuyển chọn,

khảo nghiệm và nhân nhanh giống cây sơ ri tốt" thuộc chương trình "Hỗ trợ và phát

triển toàn diện cây sơ ri vùng Gò Công tỉnh Tiền Giang".

[9] M4P (2007) - Để chuỗi giá trị hiệu quả hơn cho người nghèo- Thị trường cho

người nghèo - Công cụ phân tích chuỗi giá trị - Sổ tay thực hành phân tích chuỗi

giá trị.

[10] TS Nguyễn Phú Son và cộng sự (2012) - Dự án hỗ trợ Tam Nông tỉnh Ninh

thuận, Báo cáo phân tích chuỗi giá trị các sản phẩm từ Táo, tỏi và nho tỉnh Ninh

Thuận, trường Đại học Cần Thơ.

[11] PGS. TS Đinh Văn Thành. "Tăng cường năng lực tham gia của hàng nông sản

vào chuỗi giá trị toàn cầu trong điều kiện hiện nay ở Việt Nam" .

[12] Tài liệu giảng dạy về chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng chương trình Fullbright.

[13] Viện đào tạo doanh nhân Việt- Sandra Aparecida, Fermandes PEDRO

FERNANDE, Antônio Baldo Geraldo Martins, Olga Maria Mascarenhas. “Tài liệu

tập huấn chuỗi giá trị’’- Acerola: importance, culture conditions, production and

biochemical aspects.

[14] Raphael Kaplinsky và Mike Morris. Sổ tay nghiên cứu chuỗi giá trị.

[15] TS. Trần Tiến Khai (2011 – 2013), Tài liệu bài giảng về chuỗi giá trị_chương

trình giảng dạy Kinh tế Fulbright.

[16] Doris Becker, Phạm Ngọc Trâm và Hoàng Đình Tú (3/2009), “Phát triển

chuỗi giá trị - công cụ gia tăng giá trị cho sản xuất nông nghiệp”

PHỤ LỤC

Phụ lục 1. Tỉnh Tiền Giang – Danh sách người được phỏng vấn

Đối Chức vụ Địa chỉ STT Họ tên Điện thoại tượng

Nông 1 Huỳnh Văn Tám 0907102570 dân

Ấp Kênh Dưới, Nông 2 Dương Văn Lợi Bình Ân, huyện dân Gò Công Đông

Ấp Kênh Dưới, Nông 3 Lâm Thị Nga Bình Ân, huyện 0736285545 dân Gò Công Đông

Ấp Kênh Dưới, Nông 4 Ngô Văn Đứa Bình Ân, huyện 01673423608 dân Gò Công Đông

Ấp Kênh Dưới, Nông 5 Trần Văn Rõ Bình Ân, huyện 01689449994 dân Gò Công Đông

Ấp Kênh Dưới, Nông 6 Huỳnh Thanh Tấn Bình Ân, huyện 0736289070 dân Gò Công Đông

Ấp Kênh Dưới, Nông 7 Trần Văn Ngọt Bình Ân, huyện 0978809784 dân Gò Công Đông

Ấp Kênh Dưới, Nông 8 Trần Văn Mót Bình Ân, huyện 0733948510 dân Gò Công Đông

9 Huỳnh Văn Linh Nông Ấp Kênh Dưới, 0907102570

dân Bình Ân, huyện

Gò Công Đông

Ấp Ông Gồng, Nguyễn Thị Ngọc Nông 10 Tân Đông, huyện Kiều dân Gò Công Đông

Ấp Bồ Đề, Kiểng Nông 11 Đỗ Văn Nhọn Phước, huyện Gò dân Công Đông

Ấp Ông Gồng, Nông 12 Võ Thị Ngọc Huệ Tân Đông, huyện dân Gò Công Đông

Ấp Ông Gồng, Nông 13 Nguyễn Thị Huệ Tân Đông, huyện dân Gò Công Đông

Ấp Ông Gồng, Nông 14 Huỳnh Văn Thân Tân Đông, huyện dân Gò Công Đông

Ấp Ông Gồng,

15 Lê Thị Thuý Đại lý Tân Đông , huyện 0972939137

Gò Công Đông

Ấp Bờ Kinh, xã Thương 16 Lê Thị Kim Hoàng Bình Ân, huyện 0937176338 lái Gò Công Đông

HTX sơ Chủ nhiệm Ấp Xóm Dinh, xã

ri Gò 17 Châu Thị Tuyết Long Thuận, thị 01697870339

Công xã Gò Công.

Thương 50 Ấp Gò Me, xã 18 Phan Văn Dũng 01674931311 lái Bình Ân, huyện

Gò Công Đông

Ấp Văn Thành, xã Thương 19 Đặng Văn Tùng Bình Nghị, huyện 01286103479 lái Gò Công Đông.

Ấp Kênh Dưới,

20 Nguyễn Thanh Diệu Đại lý Bình Ân, huyện 0973567602

Gò Công Đông

Ấp Kênh Trên,

21 Huỳnh Văn Hoa Đại lý Bình Ân, huyện 01692089057

Gò Công Đông

CT HĐQT

HTX Gò Ấp Gồng, Tân 22 Huỳnh Văn Linh Đại lý 0979079796 Công Đông, huyện Gò

Đông Công Đông

Chủ nhiệm Ấp Kinh Trên, HTX 23 Nguyễn Văn Thống Bình Ân, huyện 0984584119 Bình Ân Gò Công Đông

Khu phố Xóm Gò

2, thị trấn Tân Người 24 Nguyễn Trọng Thế 0945575525 Hòa, huyện Gò làm mứt

Công Đông.

Sở Khoa Chuyên Sở Khoa học công

25 Phan Thị Hà học công viên nghệ tỉnh Tiền 0907566677

nghệ Giang

Liên Chủ nhiệm 28 Trần Quốc

minh 28 (Anh) Trình Toản, p.7, Tp.Mỹ 0908511239

HTX Tho, Tiền Giang

29 Nguyễn Văn Hồng Phòng Chuyên UBND thị xã Gò 0918724387

Kinh tế viên Công

Phòng Chuyên Phòng nông

30 Nguyễn Thị Hồng Thu nông viên nghiệp huyện Gò

nghiệp Công Đông

Phòng Phó trưởng Phòng nông

31 Dương Văn Quý nông phòng nghiệp huyện Gò 0909247065

Công Đông nghiệp

Quản lý Ấp Hòa Bình, Công ty 32 Hoàng Nhật Tiến thu mua Bình Nghị, huyện 0989678970 Nichirei Gò Công Đông

Trung Nghiên

tâm cứu viên

nghiên

cứu canh 33 Võ Văn Sơn

tác cây Ấp Hòa Bình,

sơ ri Bình Nghị, huyện

Nichirei Gò Công Đông

PHỤ LỤC 2. Giá trị dinh dưỡng của cây sơ ri

Chất dinh dưỡng Đơn vị Giá trị/100g

Proximates

Nước g 91.41

Năng lượng kcal 32

Chât đạm g 0.4

Chất béo g 0.3

Carbohydrate g 7.69

Chất xơ g 1.1

Khoáng chất

Canxi mg 12

Sắt mg 0.2

Magiê mg 18

Phốt pho mg 11

Kali mg 146

Natri mg 7

Kẽm mg 0.1

Vitamins

Vitamin C mg 1677.6

Vitamin B1 mg 0.02

Vitamin B2 mg 0.06

Vitamin B3 mg 0.4

Vitamin B6 mg 0.009

Vitamin B9 µg 14

Vitamin B12 µg 0

Vitamin A, RAE µg 38

Vitamin A, IU IU 767

Chất béo

Acid béo bão hoà g 0.068

Acid béo không bão hòa

đơn (Omega-3) g 0.082

Acid béo không bão hoà đa g 0.09

Nguồn: USDA National Nutrient Database for Standard Reference 26 Software v.1.3.1

Cholesterol mg 0

PHỤ LỤC 3. HÌNH ẢNH MINH HỌA

A. CÁC GIỐNG SƠRI

SƠ RI NGỌT

dolor

SƠ RI CHUA BRAZIL

SƠ RI CHUA GÒ CÔNG

MỨC ĐỘ CHÍN CỦA SƠRI

LOẠI CÀ

LOẠI CAM

LOẠI CHÍN

B. QUY TRÌNH

TRỒNG TRỌT

TRỒNG SƠRI

THU HOẠCH

TỒN TRỮ

VẬN CHUYỂN

TRỒNG SƠRI

Đề tài nghiên cứu khoa học "Nghiên cứu nâng cao giá trị gia tăng cho hoạt động sản xuất - thương mại trái sơ Gò Công

MÃ SỐ: ………..

NGHIÊN CỨU NÂNG CAO GIÁ TRỊ GIA TĂNG

CHO HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT - THƯƠNG MẠI

TRÁI SƠ RI GÒ CÔNG

1.4 Phạm vi nghiên cứu và đối tượng khảo sát

3.3 Phương pháp thu thập dữ liệu

1Nghị quyết số 37/NQ-CP của Chính phủ : Về việc điều chỉnh địa giới hành chính xã, thành lập thị trấn Vàm Láng thuộc huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang

4.3 Thực trạng sản xuất sơ ri Gò Công:

13,89 %

35,16 %

4.7 Xây dựng chiến lược nâng cấp chuỗi giá trị sơ ri

- Chiến lược phòng thủ:

A. CÁC GIỐNG SƠRI

SƠ RI NGỌT

dolor

SƠ RI CHUA BRAZIL

SƠ RI CHUA GÒ CÔNG

MỨC ĐỘ CHÍN CỦA SƠRI

LOẠI CÀ

LOẠI CAM

LOẠI CHÍN

B. QUY TRÌNH

TRỒNG TRỌT

TRỒNG SƠRI

THU HOẠCH

TỒN TRỮ

VẬN CHUYỂN

SƠRI ĐƯỢC TRỒNG THEO TỪNG HÀNG

NGƯỜI NÔNG DÂN HƯỚNG DẪN PHƯƠNG THỨC TẠO CÂY SƠRI CON

MỘT SỐ LOẠI THUỐC TRỪ SÂU CHO CÂY SƠRI

NGƯỜI NÔNG DÂN CHIA SẺ KINH NGHIỆM VỀ VIỆC TRỒNG SƠRI

HOA CỦA CÂY SƠRI

SƠRI BỊ SÂU BỆNH, RUỒI ĐỤC TRÁI

PHƯƠNG PHÁP

PHÒNG NGỪA

RUỒI ĐỤC TRÁI

CỦA BÀ CON

NÔNG DÂN

THU HOẠCH SƠRI

DO CÂY SƠRI TƯƠNG ĐỐI THẤP NÊN NGƯỜI NÔNG DÂN THU HOẠCH TRÁI BẰNG TAY

NGƯỜI NÔNG DÂN

DÙNG KHAY, XÔ ĐỂ

ĐỰNG SƠRI

TỒN TRỮ

BẢO QUẢN

DO TRÁI SƠRI MAU CHÍN, KHÓ BẢO QUẢN LÂU Ở NHIỆT ĐỘ THƯỜNG NÊN TRÁI SƠRI ĐƯỢC THƯƠNG LÁI THU MUA VÀ BÁN

ĐI TRONG CÙNG MỘT NGÀY

CÁC ĐIỂM THU MUA Ở GÒ CÔNG TỒN TRỮ, BẢO QUẢN SƠRI TRONG CÁC KHAY NHỰA, CẦN XÉ, GIỎ

VẬN CHUYỂN

NÔNG DÂN VẬN

CHUYỂN SƠRI ĐẾN CÁC

ĐIỂM THU MUA

THƯƠNG LÁI VẬN CHUYỂN SƠRI LÊN CÁC CHỢ, CÔNG TY TRONG

TỈNH, NGOÀI TỈNH (BẾN TRE) BẰNG XE MÁY VÀ VẬN CHUYỂN LÊN

TP.HCM BẰNG XE TẢI HOẶC XE LAM

NGƯỜI CUNG CẤP GIỐNG

NGƯỜI TRỒNG SƠRI

THƯƠNG LÁI

CÁC ĐIỂM BÁN LẺ

CÔNG TY THU MUA

CÔNG TY THU MUA

C. CÁC ĐỐI TƯỢNG THAM GIA VÀO CHUỖI GIÁ TRỊ NGƯỜI CUNG CẤP GIỐNG

CHÚ “TÁM HOÀNG” – NGƯỜI ƯƠM CÂY SƠRI CON VỚI

SỐ LƯỢNG LỚN Ở GÒ CÔNG

+

NGƯỜI TRỒNG SƠRI

NGƯỜI NÔNG

DÂN Ở ĐÂY

TRỒNG SƠRI CHỦ

YẾU DỰA VÀO

KINH NGHIỆM

BẢN THÂN HOẶC

HỌC HỎI KINH

NGHIỆM CỦA

CÁC HỘ KHÁC

TRONG VÙNG

THƯƠNG LÁI

CÁC ĐIỂM THU MUA ĐANG PHÂN LOẠI SƠRI ĐỂ PHÂN PHỐI CHO CÁC CHỢ, ĐIỂM BÁN LẺ VÀ CÁC CÔNG TY

CÁC ĐIỂM THU MUA CHÍNH CỦA VÙNG