HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
LA VĂN CÔNG
NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG NHIỄM GIUN TRÕN
ĐƯỜNG TIÊU HÓA, MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC, BỆNH HỌC
DO GIUN DẠ DÀY GÂY RA Ở LỢN, BIỆN PHÁP PHÕNG TRỊ
TẠI BA TỈNH MIỀN NÖI PHÍA BẮC VIỆT NAM
CHUYÊN NGÀNH : KÝ SINH TRÙNG VÀ VI SINH VẬT HỌC THÖ Y
MÃ SỐ: 62 64 01 04
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
HÀ NỘI - 2016
Công trình hoàn thành tại:
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
Ngƣời hƣớng dẫn: 1. PGS.TS. NGUYỄN VĂN THỌ
2. TS. NGUYỄN VĂN QUANG
Phản biện 1: TS. LÊ THỊ NGỌC MỸ
Hội Thú y
Phản biện 2: TS. NGUYỄN THỊ LAN ANH
Viện Thú y
Phản biện 3: TS. PHẠM NGỌC DOANH
Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án cấp Học viện họp tại:
Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Vào hồi giờ, ngày tháng năm 2016
Có thể tìm hiểu luận án tại thƣ viện:
- Thƣ viện Quốc gia Việt Nam
- Thƣ viện Học viện Nông nghiệp Việt Nam
- Thƣ viện Đại học Nông Lâm Thái Nguyên
1
PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Bệnh giun tròn đường tiêu hóa ở lợn được coi là bệnh ký sinh trùng phổ biến
và gây thiệt hại lớn về kinh tế cho người chăn nuôi lợn. Ngoài ra một số loài giun
tròn ký sinh ở đường tiêu hóa lợn có thể lây nhiễm cho người như: Acaris suum,
Trichuris suis, Strongyloides ransomi, Gnathostoma spp… (Miyazaki, 1955;
Akahane et al., 1998; Nguyễn Phước Tương, 2002; Bùi Quý Huy, 2006). Nhiều công
trình nghiên cứu về giun tròn đường tiêu hóa ở lợn đã được thực hiện ở nhiều tỉnh
thành trong cả nước, tuy nhiên tại ba tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn và Thái Nguyên chưa
có công trình nào nghiên cứu hệ thống và đầy đủ về bệnh giun tròn đường tiêu hóa
lợn nhất là bệnh giun dạ dày Gnathostoma spp. Vì vậy, nghiên cứu thực trạng nhiễm
giun tròn đường hóa và đề xuất biện pháp phòng trị bệnh nhằm nâng cao hiệu quả
trong chăn nuôi lợn tại một số tỉnh miền núi phía Bắc là điều cần thiết.
1.2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI
- Xác định được tỷ lệ nhiễm, cơ cấu nhiễm và đánh giá tác hại của giun tròn
đường tiêu hóa của lợn tại 3 tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn và Thái Nguyên
- Đánh giá hiệu quả biện pháp can thiệp bằng thuốc điều trị đặc hiệu và áp
dụng các biện pháp vệ sinh phòng bệnh nhằm giảm thiểu nhiễm giun tròn đường tiêu
hóa ở lợn.
1.3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu được thực hiện từ năm 2010 đến 2014, trên đàn lợn nuôi ở các hộ
nông dân tại 3 tỉnh miền núi phía Bắc: Cao Bằng, Bắc Kạn và Thái Nguyên
1.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI
- Đã xác định được 5 loài giun tròn đường tiêu hóa lợn của ba tỉnh Cao Bằng,
Bắc Kạn, Thái Nguyên là loài T. suis, S. ransomi, O. dentatum, A. suum và
G. doloresi. Trong đó loài G. doloresi mới được phát hiện tại vùng nghiên cứu.
- Tỷ lệ nhiễm giun tròn đường tiêu hóa tại ba tỉnh là 71,65% (qua mổ khám) và
70,52% (qua xét nghiệm phân).
- Đã xác định được trứng G. doloresi phát triển và thời gian nở phụ thuộc vào
nhiệt độ môi trường. Trứng G. doloresi phát triển thuận lợi ở trong môi trường có
pH= 7,0 và không phát triển được trong môi trường pH= 5. Trứng G. doloresi bị phá
hủy sau 5 ngày trong môi trường NaOH, Ca(OH)2 nồng độ 5% và 10%.
- Bệnh tích đặc trưng nhất do G. doloresi gây ra ở dạ dày lợn là niêm mạc bị
tổn thương nặng, tụ huyết, xuất huyết, viêm loét tạo thành các hang lớn.
- Đã xác định được hiệu lực tẩy giun G. doloresi của ba loại thuốc: ivermectin
0,25%, liều 0,3mg/kgTT; levamisole 7,5%, liều 7,5mg/kgTT và mebendazole 10%,
liều 30mg/kgTT đạt 92,23 - 100%.
1.5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.5.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài
- Cung cấp thông tin khoa học về thành phần loài giun tròn ký sinh ở đường
2
tiêu hóa lợn, phản ánh được thực trạng nhiễm giun tròn đường tiêu hóa lợn tại 3 tỉnh
miền núi phía Bắc Việt Nam.
- Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể dùng làm tài liệu học tập cho sinh viên
chuyên ngành Chăn nuôi Thú y và Thú y các trường Cao Đẳng và Đại học Nông
nghiệp. Làm tài liệu tham khảo cho các nhà khoa học nghiên cứu trong lĩnh vực chăn
nuôi và thú y.
1.5.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
Đề xuất các biện pháp phòng trị bệnh giun tròn đường tiêu hóa của lợn đạt hiệu
quả cao, góp phần nâng cao năng suất trong chăn nuôi lợn.
PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
2.1.1. Đặc điểm giải phẫu và sinh lý dạ dày lợn
Đặc điểm giải phẫu và sinh lý tiêu hóa ở dạ dày lợn được nghiên cứu bởi các
tác giả Nguyễn Xuân Tịnh và cs. (1996); Hoàng Toàn Thắng và Cao Văn (2006).
2.1.2. Giun tròn ký sinh ở đƣờng tiêu hóa lợn đã đƣợc phát hiện trên thế giới và
ở Việt Nam
Những công trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài đã phát hiện các giống
loài giun tròn ở đường tiêu hóa lợn nhà và lợn rừng là: loài Trichocephalus suis (Schrank,
1788), Oesophagostomum dentatum (Rudolphi, 1803), Ascarops strongylina (Rudolphi,
1819), Physocephalus sexalatus (Molin, 1861), Strongyloides ransomi (Schwartz and
Alicata, 1930) Strongyloides papillosus (Wedl, 1856), Ascaris suum (Goeze, 1782),
Gnathostoma doloresi (Tubangui, 1925) (dẫn theo Phan Thế Việt và cs., 1977).
Ở Việt Nam, Nguyễn Thị Lê và cs. (1996) đã phát hiện và thống kê được 27
loài giun tròn ký sinh ở lợn, trong đó có 18 trên 27 loài (chiếm 66,7%) ký sinh ở
đường tiêu hóa, gồm: 1. Ký sinh ở dạ dày: Ascarops strongylina, Physocephalus
sexalatus, Gnathostoma doloresi, Gnathostoma hispidum; 2. Ký sinh ở ruột:
Trichocephalus suis, Strongyloides ransomi, Ascaris suum, Raillietostrongylus
samoensis, Bourgelatia diducta, Oesophagostomum dentatum…
2.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG VÀ NGOÀI NƢỚC
2.2.1 Tình hình nghiên cứu ở trong nƣớc
Nghiên cứu tỷ lệ và cường độ nhiễm, tác hại, biện pháp phòng trị giun đũa,
giun tóc, giun kết hạt, giun lươn và giun dạ dày lợn bởi các tác giả Lương Văn Huấn
(1994); Phạm Văn Khuê và Phan Lục (1996); Phan Địch Lân và cs. (2005); Phạm Sỹ
Lăng và cs. (2006); Đoàn Thị Phương và cs. (2010); Phạm Sỹ Lăng và cs. (2011);
Nguyễn Thị Kim Lan (2011) ...
2.2.2. Tình hình nghiên cứu ở nƣớc ngoài
Nghiên cứu về đặc điểm sinh học, tỷ lệ nhiễm, cường độ nhiễm, tác hại và biện
pháp phòng trị A. suum, T. suis, S. ransomi, O. dentatum và Gnathostpma spp được
thực hiện do Ishwata et al. (1997); Bowman (1999); Mejer and Roepstorff (2001);
Caballero-Hernandez et al. (2004); Jarvis and Magi (2007); Rose and Small (2009)...
3
PHẦN 3. VẬT LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1. ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU
- Nghiên cứu thực địa tại ba tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn và Thái Nguyên.
- Phân tích mẫu tại Phòng thí nghiệm ký sinh trùng, Bộ môn Bệnh động vật,
Khoa Chăn nuôi Thú y, Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên; Bộ môn Bệnh lý,
Học viện Nông nghiệp Việt Nam; Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật; Phòng kính
hiển vi điện tử - Viện Vệ sinh dịch tễ Trung Ương.
3.2. THỜI GIAN NGHIÊN CỨU
Thời gian nghiên cứu đề tài từ năm 2010 đến 2014.
3.3. ĐỐI TƢỢNG VÀ VẬT LIỆU NGHIÊN CỨU
3.3.1. Đối tƣợng nghiên cứu
- Lợn ở các lứa tuổi và các loài giun tròn đường tiêu hóa lợn tại ba tỉnh nghiên cứu.
3.3.2. Vật liệu nghiên cứu
- Các mẫu giun tròn đường tiêu hóa lợn, mẫu phân lợn mới thải, các phần dạ
dày lợn có bệnh tích và trứng giun dạ dày lợn.
- Kính hiện vi quang học, buồng đếm Mc. Master, máy cắt cúp tổ chức, dung
dịch bảo quản giun, thuốc nhuộm HE, lamen, đĩa petri, khéo, đũa thủy tinh, NaCl,
Ca(OH)2, NaOH, các loại thuốc tẩy giun tròn…
3.4. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
3.4.1. Thành phần loài, tỷ lệ và cƣờng độ nhiễm giun tròn đƣờng tiêu hóa của
lợn tại ba tỉnh miền núi phía Bắc
3.4.1.1. Thành phần loài giun tròn ký sinh ở đường tiêu hóa của lợn tại ba tỉnh
nghiên cứu.
Thông qua các mẫu giun thu thập được từ mổ khám lợn xác định thành phần loài
giun tròn đường tiêu hóa tại ba tỉnh nghiên cứu Cao Bằng, Bắc Kạn và Thái Nguyên.
3.4.1.2. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun tròn đường tiêu hóa của lợn tại ba tỉnh
nghiên cứu.
Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun tròn đường tiêu hóa của lợn tại các địa điểm qua
mổ khám, qua xét nghiệm phân theo địa điểm nghiên cứu, theo tuổi lợn, theo vùng
địa hình, theo phương thức nuôi và tình trạng vệ sinh.
3.4.2. Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học của giun dạ dày lợn
Sự phát triển của trứng giun dạ dày lợn trong môi trường nước cất ở điều kiện
phòng thí nghiệm. Sức đề kháng của trứng giun dạ dày lợn trong môi trường pH khác
nhau và trong môi trường hóa chất thông dụng.
3.4.3. Nghiên cứu một số đặc điểm bệnh học do giun da dày gây ra ở lợn
Xác định bệnh tích đại thể và những tổn thương vi thể do giun dạ dày gây ra ở lợn.
3.4.4. Nghiên cứu các biện pháp phòng trị bệnh giun dạ dày lợn
Xác định hiệu lực tẩy trừ của thuốc ivermectin, levamisole và mebendazole.
Thử nghiệm các biện pháp phòng trị bệnh giun dạ dày ở lợn. Đề xuất biện pháp
phòng bệnh giun tròn đường tiêu hóa cho lợn.