Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2018. ISBN: 978-604-82-2548-3
393
NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG
Đàm Thị Thuỷ, Vũ Ngọc An
Khoa Kinh tế và Quản lý - Trường Đại học Thủy lợi, email: thuydt@tlu.edu.vn
1. GIỚI THIỆU CHUNG
Việt Nam có nhiều triển vọng, tiềm năng
để phát triển du lịch vì đất nước ta sở hữu
nhiều lợi thế từ sự đa dạng các kiểu khí hậu;
đa dạng, phong phú về văn hóa với nhiều
nét đặc sắc của cộng đồng các dân tộc; đa
dạng về địa lý với nhiều kiểu địa hình từ
đồng bằng đến núi cao, có nhiều bãi biển
đẹp, nhiều hang động kỳ bí,.. đáp ứng nhu
cầu khách du lịch từ du lịch mạo hiểm, du
lịch nghỉ dưỡng. Song, tiềm năng cần được
khai thác đúng cách, nếu không sẽ rất dễ rơi
vào tình trạng chạy theo nhu cầu nhất thời
để đáp ứng một cách vội vã, thậm chí bỏ
qua một số tiêu chí văn minh để kinh doanh
theo lối “chộp giật.
Nhưng hiện nay tại một số địa phương, vấn
đề này vẫn chưa được nhìn nhận đúng và thực
hiện nghiêm, như quan hệ giữa du lịch và môi
trường. Thực tế, vấn đề phát triển du lịch bền
vững gồm các nội dung như: bảo vệ môi
trường, giữ gìn văn hóa bản địa trong phát
triển kinh tế nói chung, trong lĩnh vực du lịch
nói riêng… vẫn chưa được hiểu đúng và nhiều
địa phương vẫn còn lúng túng trong cách thức
phát triển du lịch sao cho bền vững. Bài viết
này sẽ đề cập đến vấn đề phát triển du lịch bền
vững và trách nhiệm của các bên liên quan.
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Tác giả xây dựng bài nghiên cứu dựa trên
phương pháp định tính thông qua thu thấp và
phân tích dữ liệu thứ cấp.
2.1. Lịch sử phát triển của khái niệm
phát triển du lịch bền vững
Những năm 1990 các nhà nghiên cứu trên
thế giới tranh cãi rất nhiều về khái niệm du
lịch bền vững và có rất nhiều bài viết liên
quan đến vấn đề này được xuất bản trong
khoảng thời gian nói trên. Nhưng hầu hết các
bài viết đều cảnh báo rằng tương lai của trái
đất sẽ bị đe doạ vì dân số toàn cầu đang tăng
với tốc độ nhanh chóng và điều này gây ảnh
hưởng trong mối quan hệ với các nguồn lực
của trái đất. Sau đó vào năm 1987 World
commission về Môi trường và Phát triển đã
xuất bản “Tương lai nhìn thấy trước của
chúng ta”, nghiên cứu này đã được nhà
nghiên cứu Murphy mô phỏng lại vào năm
1995 với các thành tố phát triển bền vững.
Quan điểm này nhấn mạnh về vấn đề môi
trường hơn là yếu tố kinh tế và xã hội và nó
đã gây ra rất nhiều tranh luận. Tiếp đó, theo
quan điểm của Richards Bramwell và các
cộng sự vào năm 1996 đã chỉ ra du lịch bền
vững là ngành du lịch phát triển rất nhanh, có
tính đến cả khả năng cung cấp về dịch vụ lưu
trú hiện tại, người dân địa phương và môi
trường… Phát triển du lịch và đầu tư mới
trong lĩnh vực du lịch không nên làm giảm
giá trị của bản thân ngành này. Tất cả các
quan điểm nói trên nhìn chung không đủ rõ
ràng cho những người làm nghề thực hiện vì
nó dường như quá khoa học và trừu tượng.
Ngày nay, theo tổ chức du lịch thế giới
(WTO) " phát triển du lịch bền vững là việc
phát triển các hoạt động du lịch nhằm đáp
ứng nhu cầu về hiện tại của du khách và
người dân bản địa, trong khi vẫn quan tâm
đến việc bảo tồn và tôn tạo các nguồn tài
nguyên cho phát triển du lịch trong tương
lai". Như vậy phát triển du lịch bền vững là
đáp ứng đầy đủ nhất, tiện nghi nhất các nhu
cầu của khách du lịch, tạo sức hút du khách
đến các vùng, điểm du lịch ngày nay đồng thời
bảo vệ và nâng cao chất lượng cho tương lai.
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2018. ISBN: 978-604-82-2548-3
394
Bài viết này sẽ chỉ ra cụ thể để những đối
tượng có liên quan đến ngành du lịch, đặc biệt
là các nhà hoạch định chính sách hiểu rõ cần
làm gì để phát triển du lịch một cách bền vững.
2.2. Nguyên tắc của việc quản lý du lịch
bền vững
Để hình dung rõ hơn về việc phát triển du
lịch bền vững, bảng 1 dưới đây chỉ ra sự khác
biệt giữa phát triển du lịch bền vững và
không bền vững:
Bảng 1. Phát triển du lịch bền vững
và không bền vững.
Bền vững Không bền vững
Quan điểm
Phát triển chậm
Có sự kiểm soát
Mô hình phát triển
phù hợp
Dài hạn
Theo chất lượng
Kiểm soát chặt chẽ
Phát triển nhanh
Không có sự kiểm soát
Mô hình phát triển
không phù hợp
Ngắn hạn
Theo số lượng
Kiểm soát lỏng lẻo
Chiến lược phát triển
Theo kế hoạch
Chủ đầu tư địa phương
Thuê người dân địa
phương
Kiến trúc bản địa
Không theo kế hoạch
Chủ đầu tư từ nơi khác
đến
Thuê người làm ở nơi
khác
Không phải kiến trúc
bản địa
Hành vi của du khách
Học ngôn ngữ địa
phương
Yên lặng
Du khách quay trở lại
Không học ngôn ngữ
địa phương
Ồn ào
Không mong muốn
quay lại
Nguồn: Tổng hợp từ Krippendorf (1982),
Lan (1989,1990) và Godfrey (1996)
Từ đó ta có thể thấy, để quản lý du lịch bền
vững, các nhà quản lý cần tập trung vào một số
nguyên tắc sau:
Tiếp cận có hệ thống, từ việc lập chính
sách, lên kế hoạch và quản lý để thấy được
những vấn đề về tự nhiên và nguồn lực hữu
hạn của con người trong du lịch.
Phát triển du lịch phải có giới hạn phát
triển và ngành du lịch phải được quản lý
trong giới hạn đó.
Phát triển bền vững nên là mục tiêu cho tất
cả chính sách và hành động và lường trước
được những hạn chế giới hạn việc đạt mục
tiêu trong ngắn và trung hạn.
Có sự hiểu biết về việc vận hành nền kinh
tế hoạt động như thế nào, về văn hoá và việc
quản lý sản xuất của khu vực kinh tế tư nhân,
nhà nước và các tổ chức tình nguyện; và về
giá trị đạt được của cộng đồng cũng như thái
độ của họ là hết sức cần thiết trong việc thực
thi các chính sách.
Cân bằng giữa chi phí và lợi ích trong các
quyết định đối với các chương trình hành
động khác nhau sao cho tính đến bao nhiêu tổ
chức và cá nhân khác nhau sẽ đạt được hay
thua lỗ do quyết định gây ra.
2.3. Du lịch bền vững – phạm vi quản lý và
các đối tượng liên quan
Hình 1. Phạm vi của du lịch bền vững
Nguồn: John Swarbrooke (2000)
3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Đề xuất khung quản lý sự tham gia của
nhiều bên liên quan
Sau đây nhóm tác giả đề xuất Khung quản
lý sự tham gia của nhiều bên liên quan liên
quan đến việc thực hiện du lịch bền vững
gồm 6 bước được chia thành 3 cấp độ:
a) Cấp độ thu hút
Bước 1: Thiết lập bối cảnh
Mục đích của bước này là giải quyết mối quan
tâm lâu dài liên quan đến sự hiểu biết lẫn lộn của
nhiều người về du lịch bền vững. Có thể thực
hiện thông qua các chiến lược truyền thông: hội
thảo, đàm phán, các sự kiện…
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2018. ISBN: 978-604-82-2548-3
395
Hình 2, Các bên có liên quan
đến du lịch bền vững
Nguồn: John Swarbrooke (2000)
Bước 2: Ghi nhận năng lực tham gia của
các bên liên quan
Bước này cần xác định các bên liên quan
và phân tích họ, có thể hỗ trợ cho các bên liên
quan về các tình huống khác nhau để sự tham
gia của các bên liên quan được hướng tới
mục tiêu cuối cùng là phát triển bền vững.
b) Cấp độ hội nhập
Bước 3: Quản lý mối quan hệ của các bên
liên quan
Quản lý quan hệ với các bên liên quan bao
gồm việc khuyến khích các nhóm liên quan
khác nhau mở rộng nguyện vọng của họ vượt
ra ngoài các mục tiêu kinh tế, xã hội hoặc
môi trường cốt lõi của họ. Bằng cách này,
một sự thay đổi hướng tới mục tiêu rộng hơn
đó chính liên quan đến phát triển bền vững.
Bước 4: Theo đuổi các mục tiêu có thể đạt được
Để quản lý khả năng thích ứng của các bên
liên quan, các sáng kiến bền vững thực tiễn
được khuyến khích mà không bỏ qua những
trở ngại về tài chính và phi tài chính tiềm ẩn.
Trong giai đoạn này cần sự tham gia của các
bên liên quan trong các sáng kiến liên quan
đến du lịch bền vững.
c) Cấp độ quản lý
Bước 5: Sự ảnh hưởng đến khả năng thực hiện
Bao gồm việc thúc đẩy việc thực hành và
tham gia vào các chính sách. Mục đích của
giai đoạn này là ảnh hưởng đến kết quả tham
gia của các bên liên quan và tăng mức độ
tham gia của các bên liên quan.
Bước 6: Giám sát sự tham gia của các bên
liên quan
Thực hiện thông qua việc xem xét thực
hiện và phần thưởng của nỗ lực và thành tích.
Sự nuôi dưỡng của lợi ích của các bên liên
quan trong du lịch bền vững và sự tham gia
tích cực với các vấn đề đang diễn ra được
nhắm tới.
4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Như vậy, chúng ta thấy cái nhìn toàn cảnh
cho các nhà hoạch định chính sách khi đưa ra
các chính sách, lập kế hoạch hay lên các kế
hoạch hành động liên quan đến việc phát triển
du lịch cần phải tính đến. Rõ ràng, vấn đề du
lịch bền vững không chỉ liên quan đến môi
trường mà còn liên quan đến rất nhiều yếu tố
khác như phát triển kinh tế, xã hội, văn hoá
và cả vấn đề chính trị. Bất cứ một quyết định
hay chính sách nào được đưa ra cần phải tính
đến ảnh hưởng của nó tới các bên liên quan,
không chỉ ảnh hưởng tới các nhóm chịu tác
động, cộng đồng địa phương, du khách hay
các công ty du lịch mà còn phải tính đến ảnh
hưởng của các chuyên gia, giới truyền thông,
các cơ quan chính phủ hay các tình nguyện
viên. Hay nói khác đi, để phát triển du lịch
bền vững cần sự tham gia của tất cả các nhóm
lợi ích kể trên. Có được cái nhìn toàn diện
như vậy sẽ dễ dàng hơn cho các nhà hoạch
định chính sách khi đưa ra bất cứ quyết định
nào ảnh hưởng đến ngành du lịch.
5. TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] John Swarbrooke (2000), Sustainable
Tourism, d.
[2] Bramwell et eds (1996), Sustainable
Tourism Management: Principles and
Practice, Tilburg University Press.
[3] Báo cáo tổ chức Du lịch thế giới 2017.