Luận văn Thạc sĩ Kinh tế nông nghiệp: Nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ở huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGÔ THANH LỘC

NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP HUYỆN PHÚ XUYÊN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Thái Nguyên - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGÔ THANH LỘC

NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP HUYỆN PHÚ XUYÊN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã ngành: 8 62 01 15 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Minh Thọ

Thái Nguyên - 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả trong luận văn này là hoàn toàn trung thực,

khách quan cũng như chưa dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào.

Tôi xin cam đoan, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cám ơn,

các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Ngô Thanh Lộc

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc TS. Nguyễn Thị Minh Thọ đã

tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt

quá trình học tập và thực hiện đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn tới Ban Giám hiệu, Khoa sau đại học - Trường Đại

học Nông Lâm Thái Nguyên đã luôn giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi

trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn UBND huyện Phú Xuyên và các phòng ban khác

trong huyện cùng toàn thể cán bộ và nhân dân các xã được chọn nghiên cứu đã giúp

đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.

Tôi xin trân trọng cảm ơn !

Tác giả luận văn

Ngô Thanh Lộc

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ................................................... v

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ........................................................................... vi

TRÍCH YẾU LUẬN VĂN ...................................................................................... vii

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ 2

2.1. Mục tiêu chung .............................................................................................. 2

2.2. Mục tiêu cụ thể .............................................................................................. 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 3

3.1. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................... 3

3.2. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 3

4. Những đóng góp mới, ý nghĩa lý luận và thực tiễn ............................................. 3

4.1. Ý nghĩa lý luận .............................................................................................. 3

4.2. Ý nghĩa thực tiễn ........................................................................................... 3

Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI ...................................................... 4

1.1. Cơ sở lý luận ..................................................................................................... 4

1.1.1. Khái niệm về đất đai, đất nông nghiệp, hiệu quả sử dụng đất ................... 4

1.1.2. Vai trò của đất nông nghiệp. ...................................................................... 6

1.1.3. Quan điểm về sử dụng đất nông nghiệp ..................................................... 7

1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ................. 8

1.2. Cơ sở thực tiễn về sử dụng đất và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ........... 12

1.2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới ........................................................... 12

1.2.2. Kinh nghiệm sử dụng đất nông nghiệp một số địa phương trong nước ... 12

1.2.3. Bài học kinh nghiệm về nâng cao hiệu quả sử dụng đất ở Phú Xuyên .... 19

Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......... 20

2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ......................................................................... 20

2.1.1. Điều kiện tự nhiên .................................................................................... 20

2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ......................................................................... 23

2.2. Nội dung nghiên cứu....................................................................................... 24

2.3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 25

2.3.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ........................................................ 25

2.3.2. Phương pháp thu thập tài liệu thứ cấp ...................................................... 25

2.3.3. Phương pháp thu thập tài liệu sơ cấp ....................................................... 25

2.3.4. Phương pháp xử lý số liệu ........................................................................ 26

2.3.5. Phương pháp phân tích thông tin.............................................................. 26

2.3.6. Phương pháp phân tích SWOT................................................................. 26

2.3.7. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá kết quả hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp .... 27

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................................. 30

3.1. Thực trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên ................................ 30

3.1.1. Hiện trạng sử dụng đất huyện Phú Xuyên ................................................ 30

3.1.2. Các vùng sản suất nông nghiệp huyện Phú Xuyên .................................. 32

3.1.3. Hiện trạng các loại cây trồng chính trên đất nông nghiệp ........................ 33

3.2. Hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tại Phú Xuyên ......................................... 34

3.2.1. Thông tin chung các hộ điều tra ............................................................... 34

3.2.2. Hiệu quả sử dụng đất tại Phú Xuyên về mặt kinh tế ................................ 36

3.2.3. Hiệu quả sử dụng đất tại Phú Xuyên về mặt xã hội ................................. 52

3.2.4. Hiệu quả sử dụng đất tại Phú Xuyên về mặt môi trường ......................... 55

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất tại Phú Xuyên .................... 59

3.3.1. Các yếu tố về điều kiện tự nhiên .............................................................. 59

3.3.2. Các yếu tố nguồn lực cho sản xuất nông nghiệp ...................................... 59

3.3.3. Kết cấu hạ tầng nông thôn ........................................................................ 62

3.3.4. Nhân tố thị trường .................................................................................... 62

3.4. Đánh giá chung về hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên ..... 62

3.5. Định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp huyện

Phú Xuyên.............................................................................................................. 64

3.5.1. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp của huyện ..................................... 64

3.5.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp huyện Phú

Xuyên ................................................................................................................. 66

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................................... 76

1. Kết luận .............................................................................................................. 76

2. Khuyến nghị ....................................................................................................... 77

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 78

PHỤ LỤC ................................................................................................................. 80

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt

Bảo vệ thực vật BVTV

Biến đổi khí hậu BĐKH

Cây công nghiệp ngắn ngày CCNNN

Hiệu quả kinh tế HQKT

Loại hình sử dụng đất LHSDĐ

Kiểu sử dụng đất LUT

Ngân sách nhà nước NSNN

Nông thôn mới NTM

Nông nghiệp NN

Quản lý dự án QLDA

Ủy ban nhân dân UBND

Xây dựng cơ bản XDCB

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Bảng 2.1. Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả kinh tế các loại hình sử dụng đất .... 28

Bảng 3.1: Cơ cấu sử dụng đất huyện Phú Xuyên ..................................................... 30

Bảng 3.2. Thống kê diện tích và cơ cấu đất nông nghiệp ......................................... 31

Bảng 3.3. Đặc điểm của chủ hộ điều tra ................................................................... 34

Bảng 3.4. Tình hình đất đai của các hộ điều tra ........................................................ 35

Bảng 3.5. Một số tư liệu chủ yếu sử dụng bình quân của các hộ .............................. 35

Bảng 3.6. Hiệu quả kinh tế loại hình sử dụng đất 2 vụ lúa ....................................... 38

Bảng 3.7. Hiệu quả kinh tế loại hình sử dụng đất 2 lúa - màu .................................. 39

Bảng 3.8. Hiệu quả kinh tế trên loại hình sử dụng đất 2 mùa - 1 lúa........................ 40

Bảng 3.9. Hiệu quả kinh tế trên loại hình sử dụng đất Chuyên màu và CCNNN ...... 1

Bảng 3.10. Hiệu quả kinh tế trên loại hình sử dụng đất cây ăn quả .......................... 49

Bảng 3.11. Hiệu quả kinh tế trên loại hình sử dụng đất hoa, cây cảnh ..................... 50

Bảng 3.12. Hiệu quả kinh tế trên loại hình sử dụng đất lúa - cá ............................... 51

Bảng 3.13. Hiệu quả xã hội sử dụng đất tại Phú Xuyên ........................................... 53

Bảng 3.14. Hiện trạng bón phân một số cây trồng chính tại Phú Xuyên .................. 58

Bảng 3.15. Ảnh hưởng của vốn đến hiệu quả sử dụng đất ....................................... 60

Bảng 3.16. Ảnh hưởng của trình độ kỹ thuật đến hiệu quả kinh tế .......................... 61

Bảng 3.17. Kết quả phân tích SWOT ........................................................................ 63

Bảng 3.18. Diện tích đề xuất các loại hình sử dụng đất theo đơn vị hành chính cấp xã

................................................................................................................................... 68

vii

TRÍCH YẾU LUẬN VĂN

1. Tên tác giả: Ngô Thanh Lộc

2. Tên luận văn: “Nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả

sử dụng đất nông nghiệp ở huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội”

3. Ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 8.62.01.15

4. Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên

Với mục tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế sử dụng đất nông nghiệp, trên cơ sở đó

đề xuất các giải pháp sử dụng đất nông nghiệp có hiệu quả trên địa bàn huyện Phú

Xuyên - thành phố Hà Nội. Đồng thời góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực

tiễn về đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp.

Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, trong để tài đã sử dụng các phương pháp nghiên

cứu sau: thu thập số liệu thông qua các phòng ban của huyện, điều tra phỏng vấn trực

tiếp người dân sản xuất nông nghiệp, cán bộ địa phương, cán bộ khuyến nông, xử lý số

liệu bằng Excel, số liệu được phân tích bằng phương pháp thông kê mô tả, thống kê so

sánh, phân tích SWOT để đánh giá thực trạng hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tại

Phú Xuyên cũng như phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình đó.

Đề tài đã thu được những kết quả sau:

- Phú Xuyên có tổng số diện tích tự nhiên 17.110,46 ha; diện tích đất nông

nghiệp có sự thay đổi theo các năm, năm 2018 đạt 11.238,66 ha; chiếm tỷ lệ lớn nhất

với 65,68% DTTN. Nhóm đất phi nông nghiệp có 5.807,51 ha chiếm 33,94% DTTN,

còn lại đất chưa sử dụng có 64,29 ha. Địa hình huyện Phú Xuyên được chia làm 2

tiểu vùng sinh thái theo tiêu chí về địa hình và các điều kiện sản xuất nông nghiệp.

Đất canh tác tại Phú Xuyên bao gồm nhóm đất cát và nhóm đất phù sa.

- Đề tài tiến hành đánh giá theo 3 tiêu chí về hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp:

Hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội và hiệu quả môi trường. Trong đó, kết quả đánh giá

hiệu sử dụng đất về mặt kinh tế cho thấy, toàn huyện có 7 loại hình sử dụng đất chính

với 61 kiểu sử dụng đất. Phần lớn các kiểu sử dụng đất đều cho hiệu quả ở mức cao.

- Đã xác định được các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất tại phú

xuyên: Yếu tố về điều kiện tự nhiên; Yếu tố về nguồn lực lao động, đất đai, vốn, ứng

dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, trang thiết bị và phương tiên sản xuất; Kết cấu hạ

tầng; thị trường.

viii

- Từ kết quả nghiên cứu về hiện trạng sản xuất và hiệu quả các loại hình sử dụng

đất nông nghiệp, đã tiến hành đề xuất được các định hướng và giải pháp nhằm ổn

định và nâng cao hiệu quả sử dụng đất tại Phú Xuyên về mặt kinh tế, môi trường và

xã hội, trong đó chú trọng đến nhóm giải pháp về xác định cơ cấu cây trồng hợp lý,

phát triển thị trường, thương hiệu cho các sản phẩm đầu ra.

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đất đai là tài nguyên quan trọng và là điều kiện không thể thiếu được trong mọi

quá trình phát triển. Vì vậy việc sử dụng tốt tài nguyên đất đai không chỉ quyết định

tương lai kinh tế, mà còn là sự đảm bảo cho mục tiêu ổn định chính trị và phát triển

xã hội.

Sử dụng đất đai hợp lý và lâu bền là một vấn đề đang được nhiều quốc gia trên

thế giới quan tâm giải quyết, nhất là ở các nước đang phát triển, tỷ lệ tăng dân số cao,

nhu cầu phát triển kinh tế xã hội kéo theo quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa ở

mức độ cao. Bên canh đó, đất đai là tài nguyên hữu hạn, hiện tại cũng như trong tương

lai, diện tích đất sử dụng cho nông, lâm nghư nghiệp vẫn chiếm tỷ trọng lớn, trong

đó nông nghiệp vẫn là ngành sử dụng đất nông nghiệp lớn nhất trong các ngành kinh

tế để sản xuất ra lương thực, thực phẩm phục vụ con người. Vì vậy, việc đánh giá

đúng thực trạng nguồn tài nguyên đất phục vụ sử dụng đất nông nghiệp bền vững và

mang lại hiệu quả kinh tế cao là một vấn đề cần thiết ở nước ta trong giai đoạn hiện

nay.

Phú Xuyên là huyện cửa ngõ nằm trên trục giao thông quan trọng nối thành phố

Hà Nội với các tỉnh phía Nam qua tuyến đường sắt Bắc - Nam, tuyến Quốc lộ 1A và

đường Pháp Vân - Cầu Giẽ. Phú Xuyên là một huyện đồng bằng, “thuần nông”, mang

đặc trưng vùng châu thổ sông Hồng gắn liền với nền văn minh lúa nước, tập quán sản

xuất nông nghiệp có từ lâu đời với các làng mạc xen lẫn cánh đồng lúa thẳng cánh cò

bay. Năm 2018, huyện có tổng diện tích tự nhiên là 17.110,463 ha, trong đó diện tích

đất nông nghiệp có 11.238,66 ha, dân số 211.100 người, mật độ dân số 1.234 người/km2 (Niên giám thống kê Phú Xuyên, 2018).

Những năm qua với đường lối đổi mới đúng đắn của Đảng, Nhà nước việc quản

lý, khai thác và sử dụng đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên ngày càng tốt hơn. Nhiều

mô hình mới được nhân dân huyện Phú Xuyên áp dụng đem lại hiệu quả kinh tế cao

như: Mô hình trồng măng tây xanh, rau trái vụ; mô hình rau cần an toàn, khoai tây vụ

đông, bí xanh an toàn, bưởi Diễn, cam Canh... Giá trị sản xuất/ha canh tác của huyện

đạt từ 200 đến 230 triệu đồng, có mô hình đạt từ 400 đến 500 triệu đồng/ha.

Trong quá trình phát triển “nông nghiệp, nông dân, nông thôn”, xây dựng nông

thôn mới, công tác dồn điền đổi thửa, tập trung ruộng đất hiện nay là điều kiện tiền đề

quan trọng để sản xuất nông nghiệp theo hướng tập trung, cơ giới hóa, sinh học hóa và

áp dụng các thành tựu khoa học khác. Huyện Phú Xuyên đã thực hiện dồn điền đổi

thửa theo kế hoạch số 68/KH-UBND ngày 09 tháng 5 năm 2012 của UBND Thành

phố Hà Nội về thực hiện dồn điền đổi thửa đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn thành

phố Hà Nội năm 2012 - 2013. Phú Xuyên là một trong những địa phương tích cực thực

hiện hiệu quả công tác này và mang lại kết quả hết sức tích cực.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, năm 2015 huyện Phú Xuyên có 10.388,14 ha đất

sản xuất nông nghiệp với 02 nhóm đất chính là Nhóm đất cát chiếm khoảng 0,93%

đất nông nghiệp và Nhóm đất phù sa, trong đó có 5.773,78 ha ở mức không thoái hóa,

chiếm 55,58%. Còn lại 4.614,36 ha ở mức thoái hóa nhẹ (Viện Thổ nhưỡng Nông

hóa, 2015). Có thể thấy rằng, chất lượng đất nông nghiệp của huyện Phú Xuyên phù

hợp với nhiều loại cây trồng và đây là điều kiện để tăng năng suất, chất lượng sản

phẩm mang lại hiệu quả kinh tế cao trong thời gian tới.

Bên cạnh đó trong quá trình phát triển, việc quản lý và sử dụng đất nông nghiệp

còn bộc lộ một số hạn chế như: Chuyển dịch cơ cấu sản xuất không đồng đều giữa

các địa phương, các xã và hiệu quả kinh tế sử dụng đất nông nghiệp chưa cao. Sản

xuất chưa gắn với chế biến và thị trường tiêu thụ vẫn là khâu yếu hiện nay. Việc quy

hoạch và phát triển nông thôn, quy hoạch thuỷ lợi chưa được quan tâm đúng mức đã

ảnh hưởng đến việc bố trí sản xuất và thực hiện chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông

nghiệp.

Vấn đề đặt ra ở đây là Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên

hiện nay như thế nào? hiệu quả kinh tế sử dụng đất ra sao? Làm cách nào để nâng cao

hiệu quả kinh tế sử dụng đất? Do vậy, để trả lời được câu hỏi trên nhằm đánh giá thực

trạng và nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên, tôi tiến hành

nghiên cứu đề tài: "Nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu

quả sử dụng đất nông nghiệp ở huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội".

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Đánh giá hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp, hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp,

trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp sử dụng đất nông nghiệp có hiệu quả trên địa bàn

huyện Phú Xuyên - thành phố Hà Nội.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Tổng hợp cơ sở lý luận và thực tiễn về hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp.

- Đánh giá được hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp và phân tích các yếu tố ảnh

hưởng đến hiệu quả kinh tế - xã hội một số loại hình sử dụng đất tại huyện Phú Xuyên.

- Đề xuất được giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp của

huyện Phú Xuyên thành phố Hà Nội.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

- Các loại cây trồng trên diện tích đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên.

- Hộ nông dân huyện Phú Xuyên với quá trình sản xuất nông nghiệp; Hợp tác

xã, cán bộ có liên quan đến sản xuất nông nghiệp tại Phú Xuyên.

- Các yếu tố, điều kiện tự nhiên tác động tới sản xuất nông nghiệp tại Phú Xuyên;

Những vấn đề kỹ thuật có liên quan đến sử dụng đất nông nghiệp.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

3.2.1. Phạm vi về nội dung

Điều tra, xác định thực trạng sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn huyện; Đánh

giá hiệu quả kinh tế các loại hình sử dụng đất nông nghiệp; Đề xuất các giải pháp

nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên

3.2.2. Phạm vi về không gian

Đề tài được tiến hành nghiên cứu trên địa bàn huyện Phú Xuyên, TP. Hà Nội.

3.2.3. Phạm vi về thời gian

Thu thập số liệu và các thông tin cần thiết từ năm 2016 - 2018.

4. Những đóng góp mới, ý nghĩa lý luận và thực tiễn

4.1. Ý nghĩa lý luận

- Góp phần bổ sung cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nghiên cứu vể sử dụng

đất nói chung và tại huyện Phú Xuyên nói riêng.

4.2. Ý nghĩa thực tiễn

- Kết quả nghiên cứu của đề tài đã đánh giá được hiệu quả kinh tế của các công

thức luân canh, làm cơ sở thực tiễn để chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên địa bàn huyện.

- Đề xuất được giải pháp sử dụng đất nông nghiệp góp phần khai thác có hiệu

quả, sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên đất nông nghiệp của huyện.

Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI

1.1. Cơ sở lý luận

1.1.1. Khái niệm về đất đai, đất nông nghiệp, hiệu quả sử dụng đất

1.1.1.1. Khái niệm về đất đai

Đất đai được nhìn nhận như một nhân tố sinh thái (FAO, 1976). Trên quan điểm

nhìn nhận của FAO thì đất đai bao gồm tất cả các thuộc tính sinh học và tự nhiên của

bề mặt trái đất có ảnh hưởng nhất định đến tiềm năng và hiện trạng sử dụng đất. Như

vậy, đất được hiểu như một tổng thể của nhiều yếu tố bao gồm (khí hậu, địa mạo/địa

hình, đất, thổ nhưỡng, thủy văn, thảm thực vật tự nhiên, động vật tự nhiên, những

biến đổi của đất do hoạt động của con người).

Đất đai là một diện tích cụ thể của bề mặt trái đất bao gồm tất cả các cấu thành

của môi trường sinh thái ngay trên và dưới bề mặt như: Khí hậu, bề mặt, thổ nhưỡng,

dạng địa hình, mặt nước, các lớp trầm tích sát bề mặt cùng với nước ngầm và khoáng

sản trong lòng đất, tập đoàn động thực vật, trạng thái định cư của con người, những

kết quả của con người trong quá khứ và hiện tại (san nền, hồ chức nước hay hệ thống

thoát nước, đường sát,..).

Đất đai là một vạt đất xác định về mặt địa lý, một phần diện tích bề mặt của trái

đất với những thuộc tính tương đối ổn định hoặc thay đổi có tính chất chu kỳ có thể dự

đoán được của môi trường bên trên, bên trong và bên dưới nó như không khí, loại đất,

điều kiện địa chất, thủy văn, động thực vật, những hoạt động tác động từ trước và hiện

tại của con người, ở chừng mực mà những thuộc tính này có ảnh hưởng đáng kể đến

việc sử dụng vạt đất đó của con người trong hiện tại và tương lai.

Từ các định nghĩa trên, đất đai được hiểu là: Đất đai là một vùng đất có vị trí cụ

thể, có ranh giới và có những thuộc tính tổng hợp của các yếu tố tự nhiên, kinh tế -

xã hội như: khí hậu, địa hình, thổ nhưỡng, địa chất/địa mao, thủy văn, động thực vật

và các hoạt động sản xuất của con người.

1.1.1.2. Khái niệm đất nông nghiệp

Đất nông nghiệp là đất sử dụng vào mục đích sản xuất, nghiên cứu, thí nghiệm

về nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối và mục đích bảo vệ, phát

triển rừng (Luật đất đai, 2013)

Đất nông nghiệp bao gồm đất sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, đất nuôi trồng

thủy sản và đất nông nghiệp khác.

1.1.1.3. Khái niệm sử dụng đất

Đất được hình thành trong hàng triệu năm và là một trong những yếu tố không

thể thiếu cấu thành mô trường sống. Đất là nơi chưa đựng không gian sống của con

người và các loài sinh vật, là nơi cung cấp tài nguyên cần thiết cho cuộc sống và hoạt

động của sản xuất của con người.

Sử dụng đất là tác động và đất đai nhằm đạt được hiệu quả mong muốn. Sử dụng

đất là các hoạt động sản xuất nông lâm nghiệp tạo ra các loại hình sử dụng đất trên

mỗi đơn vị đất.

Trong quá trình phát triển của xã hội loài người, con người đã biết tận dụng và

khai thác các tiềm năng của đất đai để sử dụng cho các mục đích khác nhau. Sử dụng

vào mục đích nông nghiệp, xây dựng cơ bản, khai thác khoáng sản, làm nhà ở,… Hay

nói cách khác, loại sử dụng đất được hiểu khái quát là bức tranh mô tả thực trạng sử

dụng đất của một vùng đất cụ thể. Có thể chia sử dụng đất thành các kiểu sử dụng đất

như sau:

- Sử dụng đất trên cơ sở sản xuất trực tiếp (cây trồng, đồng cỏ và rừng gỗ,….)

- Sử dụng đất trên cơ sở sản xuất thứ yếu/gián tiếp (như chăn nuôi).

- Sử dụng đất vì mục đích bảo vệ (chống suy thoái đất, bảo tồn đa dạng hóa các

loài sinh vật, bảo vệ các loài quý hiếm).

- Sử dụng đất theo các chức năng đặc biệt như thủy lợi, đường giao thông, đất

khu dân cư, du lịch sinh thái,…

Theo FAO, 1976 cho rằng khi nghiên cứu sử dụng đất người ta thương tách

thành 3 loại như sau:

- Loại hình sử dụng đất chính (Major Kind Of Land Use) là sự phân nhỏ sử dụng

đất trong khu vực hoặc vùng nông - lâm nghiệp. Chủ yếu dựa trên cơ sở sản xuất của

các cây trồng hàng năm, lâu năm, lúa nước, đồng cỏ, khu giải trí nghỉ ngơi, rừng,…

- Loại hình sử dụng đất (Land Use Type - LUT) là loại hình đặc biệt của sử

dụng đất được mô tả và phân loại một cách chi tiết. Có thể phân loại theo thời gian

sinh trưởng của cây trồng, phân loại theo nhóm sản phẩm, phân loại chi tiết theo cây

trồng và mùa vụ. Nói cách khác thì loại hình sử dụng đất là một hoặc một nhóm cây

trồng được bố trí sản xuất trong điều kiện tự nhiên.

- Kiểu sử dụng đất (Land Utilization Type - LUT) là bức tranh mô tả chi tiếu

các loại sử dụng đất khi đánh giá ở cấp xã, huyện. Đó cũng có thể là hệ thống cây

trộng hoặc luân canh cây trồng.

1.1.1.4. Khái niệm hiệu quả sử dụng đất

Cho đến nay, chưa có tài liệu nào đưa ra khái niệm rõ ràng về hiệu quả kinh tế

trong sử dụng đất nông nghiệp. Tuy nhiên có thể hiểu rằng: “Hiệu quả kinh tế trong

sử dụng đất nông nghiệp là một phạm trù khoa học phản ánh quan hệ so sánh giữa

kết quả kinh tế và chi phí kinh tế đã bỏ ra để đạt được kết quả đó trên một đơn vị diện

tích đất nông nghiệp được sử dụng trong một thời kỳ nhất định” (Bùi Nữ Hoàng Anh,

2013).

1.1.2. Vai trò của đất nông nghiệp.

Đất nông nghiệp là loại đất phù hợp cho trồng cây lương thực, cây hoa màu và

chỉ trồng trên đất nông nghiệp thì mới cho hiệu quả cao đảm bảo cho sự tồn tại, duy

trì và phát triển của các loại cây lương thực, hoa màu trên. Phát triển kinh tế nông

nghiệp chủ yếu do quỹ đất nông nghiệp và tính chất đó là yếu tố cơ sở nền tảng và

làm tiền đề để cho sự phát triển.

Đất nông nghiệp là sản phẩm tự nhiên có trước lao động và cùng với sự phát

triển của xã hội, là điều kiện chung của lao động. Đất nông nghiệp quyết định đến sự

tồn tại và phát triển của xã hội loài người.

Đất nông nghiệp tham gia vào các ngành sản xuất lương thực, thực phẩm như

ngành thuỷ sản, ngành trồng trọt, chăn nuôi, ngoài ra còn tham gia vào các ngành

thuỷ lợi, giao thông...

Đất đai và cùng với các điều kiện tự nhiên khí hậu của đất nước là một trong

những cơ sở quan trọng nhất để hình thành các vùng chuyên canh nhằm khai thác sử

dụng hiệu quả các tiểm năng tự nhiên ở mỗi vùng đất nước.

Đất nông nghiệp có vị trí đặc biệt quan trọng là yếu tố hàng đầu của ngành sản

xuất nông nghiệp. Nó không chỉ là chỗ tựa, chỗ đứng của lao động mà còn cung cấp

thức ăn cho cây trồng mọi tác động của con người vào cây trồng đều dùa vào đất đai.

Đất nông nghiệp là tự liệu sản xuất chủ yếu không thể thay thế được, nó là đối tượng

lao động vừa là tư liệu lao động. Con người lợi dụng một cách có ý thức các tính chất

tự nhiên của đất đai như lý học, hoá học, sinh vật, các tính chất khác để tác động lên

cây trồng.

1.1.3. Quan điểm về sử dụng đất nông nghiệp

Sử dụng đất là một hệ thống các biện pháp nhằm điều hòa mối quan hệ người -

đất trong tổ hợp với nguồn tài nguyên thiên nhiên khác và môi trường. Quy luật phát

triển kinh tế - xã hội cùng với yêu cầu bền vững về mặt môi trường cũng như hệ sinh

thái quyết định phương hướng chung và mục tiêu sử dụng đất hợp lý, phát huy tối đa

công dụng của đất nhằm đạt tới lợi ích sinh thái, kinh tế, xã hội cao nhất. Trong mỗi

phương thức sản xuất nhất định, việc sử dụng đất theo yêu cầu sản xuất và đời sống

cần căn cứ vào tính tự nhiên cửa đất. Với vai trò là nhân tố cơ bản của sản xuất, các

nhiệm vụ và nội dung sử dụng đất nông nghiệp được thể hiện ở các khía cạnh sau:

- Sử dụng đất hợp lý về không gian, hình thành hiệu quả kinh tế từ không gian

sử dụng đất

- Phân phối hợp lý cơ cấu đất đai trên diện tích đất đai được sử dụng, hình thành

cơ cấu kinh tế sử dụng đất.

- Quy mô sử đất đai thích hợp, hình thành quy mô kinh tế sử dụng đất

- Giữ mật độ sử dụng đất thích hợp, hình thành việc sử dụng đất đai một cách

kinh tế, tập trung, thâm canh.

Việc tìm kiếm các giải pháp sử dụng đất một cách hiệu quả và bền vững luôn là

mong muốn của con người trong mọi thời đại. Việc sử dụng đất cần đạt được các hiệu

quả sau:

- Duy trì, nâng cao sản lượng (hiệu quả sản xuất);

- Giảm rủi ro sản xuất;

- Bảo vệ tiềm năng nguồn lực tự nhiên và ngăn người thoái hóa đất;

- Có hiệu quả lâu dài;

- Được xã hội chấp nhận;

Hiện nay, việc sử dụng đất nói chung và đất nông nghiệp nói riêng được phát

triển theo 6 xu thế (Nguyễn Văn Bình, 2017):

- Sử dụng đất phát triển theo chiều rộng và tập trung;

- Cơ cấu sử dụng đất phát triển theo hướng phức tạp hóa và chuyên môn hóa;

- Sử dụng đất theo hướng xã hội hóa và công hữu hóa;

- Sử dụng đất theo xu thế phát triển kinh tế hợp tác hóa, khu vực hóa, toàn

cầu hóa;

- Sử dụng đất trong cần bằng sinh thái và bảo vệ môi trường;

- Sử dụng đất theo hướng thích ứng với biến đổi khí hậu.

1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp

1.1.4.1. Điều kiện tự nhiên

Sự phát triển của bất kỳ hoạt động kinh tế nào cũng phụ thuộc vào điệu kiện tư

nhiên. Song, đối với hoạt động sản xuất kinh doanh trong nông nghiệp thì tác động

cảu nhân tố tự nhiên thể hiện rõ nét hơn cả, thậm chí có mang tính quyết định. Điều

kiện tư nhiên bao gồm nhiều yếu tố: vị trí, địa hình, khí hậu, nhiệt độ, … có những

tác động không nhỏ đến hiệu sử dụng đất đai trong sản xuất nông nghiệp hiện nay.

Có thể thấy rằng, nếu do vị trí địa lý xa dân đến thời gian vận chuyển lâu hơn, điều

đó sẽ ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm làm giảm giá bán sản phẩm.

- Vị trí, địa hình, đất đai: Sản xuất nông nghiệp phải gắn liền với đất đai, quỹ

đất nhiều hay ít, tốt hay xấu, vị trí thuận lợi hay không, … đều ảnh hưởng đến kết quả

sản xuát và tác động đến thu nhập của người nông dân.

- Khí hậu, thời tiết: Ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp và điều kiện

sinh hoạt của con người. Nhiệt độ bình quân, sự sai khác nhiệt độ, ánh sáng, lượng

mưa, độ ẩm, số giờ nắng… trực tiếp ảnh hưởng tới sự phân bố, sinh trưởng và phát

triển của cây trồng (Phạm Tiến Dũng, 2009).

1.1.4.2. Điều kịnh kinh tế - xã hội

Điều kiện kinh tế - xã hội bao gồm các yếu tố: chề độ xã hội; dân số và lao động;

thông tin và chính sách, trình độ dân trí; an ninh - quốc phòng; cơ cấu kinh tế; giao

thông, vận tải; trình độ khoa học công nghệ,… Trong đó, các nhân tố xã hội thường có

ý nghĩa quyết định, chủ đạo về việc sử dụng đất đai nói chung, sử dụng đất nông nghiệp

nói riêng. Phương thức sử dụng đất nông nghiệp được quyết định bởi yêu cầu của xã

hội và mục tiêu kinh tế trong từng thời kỳ nhất định (Bùi Nữ Hoàng Anh, 2013).

1.1.4.3. Cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất

Đây là nhân tố cơ bản quy định hiệu quả kinh tế trong sử dụng đất nông nghiệp.

Cơ sở hạ tầng bao gồm, giao thông, thủy lợi, thông tin liên lạc,…Những nhân tố này

tác động cả trực tiếp và gián tiếp đến hiệu quả kinh tế trong sử dụng đất nông nghiệp

(Phạm Tiến Dũng, 2009).

1.1.4.3. Kỹ thuật, công nghệ nông nghiệp

Kỹ thuật và công nghệ nông nghiệp và công nghệ chế biến nông sản có ý nghĩa

tiên quyết. Thông tin về kỹ thuật và công nghệ đối với người dân là rất quan trọng.

Đề tránh tình trạng thiếu thông tin, cơ quan nhà nước các cấp cần cung cấp đầy đủ,

kịp thời thông tin cần thiết để phát triển nông nghiệp. Ở Việt Nam công nghệ phục

vụ nông nghiệp vẫn đang còn yếu, chất lượng nông sản của nước ta đang thua kém

nhiều so với một số nước Đông Á. Nhờ có tiến bộ khoa học công nghệ mà những nơi

có điều kiện hạn có thể phát triển nông nghiệp và mang lại hiệu quả cao (Bùi Nữ

Hoàng Anh, 2013).

Có thể thấy rằng, đổi mới công nghệ trong nông nghiệp có thể hướng vào việc

tiết kiệm các nguồn lực, phát triển các công nghệ đòi hỏi mức đầu tư thấp, ít sử dụng

các hóa chất có hại trong sản xuất nông nghiệp. Hiệu quả sử dụng các nguồn lực trong

nông nghiệp nói chung và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp nói riêng phụ thuộc

nhiều vào công nghiệp áp dụng trong sản xuất.

Ứng dụng công nghệ sản xuất tiến bộ là một đảm bảo vật chất cho kinh tế nông

nghiệp tăng trưởng nhanh.

1.1.4.4. Đặc điểm của chủ thể sử dụng đất

Kiến thức và kỹ năng của nông dân góp phần quan trọng trong việc nâng cao

hiệu quả kinh tế sử dụng đất nông nghiệp. Năng suất cây trồng, vật nuôi có liên quan

chặt chẽ đến kiến thức và kỹ năng canh tác của nông dân. Trình độ văn hóa và kinh

nghiệm có thể coi là những biến độc lập quy định đến năng suất và hiệu quả trong

sản xuất nông nghiệp. Bên cạnh đó, diện tích đất, số lượng lao động, lượng vốn mà

nông dân có thể phục vụ sản xuất nông nghiệp,… cũng là những yếu tố quan trọng

(Bùi Nữ Hoàng Anh, 2013).

1.1.4.5. Thị trường trong nông nghiệp

Đây là yếu tố quan trọng tác động tới việc sử dụng đất nông nghiệp và phát triển

nông nghiệp. Nhiều người có thể biết vai trò quan trọng của thị trường đối với phát

triển nông nghiệp nói chung và sử dụng đất nông nghiệp nói riêng, nhưng hiểu biết

về thị trường để tận dụng tác động tích cực và giảm thiểu tác động tiêu cực để phát

triển nông nghiệp có hiệu quả và bền vững là rất khó. Hiện nay, phần lớn các thị

trường trong nông nghiệp mang tính cạnh tranh cao hơn so với các ngành khác. Vì

vậy, tạo ra thị trường cạnh tranh lành mạnh, ổn định cũng là một trong những điều

kiện nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực trong nông nghiệp, đặc biệt là đất nông

nghiệp (Lê Huy Bá và Cs, 2009).

1.1.4.6. Đặc điểm và tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp

a. Đặc điểm

Trước hết và quan trọng nhất là đánh giá hiệu quả kinh tế của quá trình sản xuất

diễn ra trên diện tích đất nông nghiệp đó. Trong quá trình khai thác, sử dụng đất nông

nghiệp con người luôn mong muốn thu được nhiều sản phẩm trên một đơn vị diện

tích với chi phí thấp nhất. Điều đó cho thấy rằng, khi đánh giá hiệu quả sử dụng đất

nông nghiệp, phải xác định được kết quả thu được trên một đơn vị diện tích cụ thể,

kết quả thu được trên một đồng chi phí, trên một lao động đầu tư.

- Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp cần phải quan tâm đến những tác

động của sản xuất nông nghiệp đến các vấn đề xã hội, bao gồm: giải quyết việc làm,

tăng thêm thu nhập, nâng cao trình độ dân trí. Bản chất của vấn đề này là đề cập đến

hiệu quả xã hội khi đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp.

- Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp cần phải quan tâm tới những ảnh

hưỡng của sản xuất nông nghiệp tới môi trường xung quanh. Nông nghiệp là ngành sản

xuất chịu nhiều tác động và cũng có tác động nhiều đến môi trường. Chỉ có thể phát triển

nông nghiệp bền vững khi con người biết bảo vệ và cải thiện môi trường sống.

b. Tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp

Tiêu chuẩn cơ bản và tổng quát khi đánh giá hiệu quả là mức độ đáp ứng nhu

cầu xã hội và sự tiết kiệm lớn nhất về chi phí các nguồn tài nguyên, sự ổn định lâu

dài của hiệu quả. Đối với nông nghiệp, tiêu chuẩn để đánh giá là mức độ đạt được

cac chỉ tiêu kinh tế - xã hội - môi trường do xã hội đặt ra, cụ thể là: tăng năng suất

cây trồng, vật nuôi, tăng chất lượng và tổng sản phẩm hướng tới thỏa mãn tốt nhu cầu

nông sản cho thị trường trong nước và tăng sản lượng xuất khẩu đồng thời đáp ứng

yêu cầu bảo vệ hệ sinh thái nông nghiệp.

Theo quan điển của tổ chức FAO (1990), có ba tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả sử

dụng đất là: hiệu quả về mặt kinh tế, hiệu quả về mặt môi trường và hiệu quả về mặt

xã hội.

- Hiệu quả kinh tế:

Hiệu quả là một phạm trù kinh tế phản ánh mặt chất lượng của các hoạt động

kinh tế. Mục đích của sản xuất và phát triển kinh tế, xã hội là đáp ứng nhu cầu ngày

càng tăng về vật chất và tinh thần của toàn xã hội, khi nguồn lực sản xuất của xã hội

ngày càng trở nên khan hiếm, việc nâng cao hiệu quả là một đòi hỏi khách quan của

mọi nền sản xuất xã hội.

Hiệu quả kinh tế là phạm trù chung nhất, nó có liên quan trực tiếp tới sản xuất

nông nghiệp và tới tất cả các phạm trù và các quy luật kinh tế khác. Vì thế, hiệu quả

kinh tế phải đáp ứng được 3 vấn đề:

+ Mọi hoạt động của con người đều tuân theo quy luật tiết kiệm thời gian, nó là

động lực phát triển của lực lượng sản xuất, là điều kiện quyết định văn minh xã hội

và nâng cao đời sống con người.

+ Được xem xét trên quan triểm của lý thuyết hệ thống, nghĩa là nền sản xuất

xã hội là một hệ thống các yếu tố sản xuất và các quan hệ vật chất hình thành giữa

con người với con người trong quá trình sản xuất. Do vậy, việc tận dụng khai thác

các điều kiện sẵn có, hay giải quyết các mối quan hệ phù hợp giữa các bộ phận của

một hệ thống với yếu tố môi trường bên ngoài để đạt được khối lượng sản phẩm tối

đa là mục tiêu của từng hệ thống.

+ Hiệu quả kinh tế là một phạm trù phản ánh mặt chất lượng của các hoạt động

kinh tế bằng quá trình tăng cường các nguồn lực sẵn có phục vụ cho lợi ích của con

người. Do những nhu cầu vật chất của con người ngày càng tăng, vì thế nâng cao hiệu

quả kinh tế là một đòi hỏi khách quan của mọi nền sản xuất xã hội.

- Hiệu quả xã hội: là một phạm trù có liên quan mật thiết với hiệu quả kinh tế

và thể hiện mục tiêu hoạt động kinh tế của con người, việc lượng hóa các chỉ tiêu

biểu hiện hiệu quả xã hội còn gặp nhiều khó khăn mà chủ yếu phản ảnh bằng các chỉ

tiêu mang tính chất định tính như tạo công ăn việc làm cho lao động, xóa đói giảm

nghèo, định canh, định cư, công bằng xã hội. Trong sử dụng đất nông nghiệp, hiệu

quả về mặt xã hội chủ yếu được xác định bằng khả năng tạo việc làm trên một diện

tích đất nông nghiệp. Hiện nay, việc đánh giá hiệu quả xã hội của các loại hình sử

dụng đất nông nghiệp là vấn đề đang được nhiều nhà khoa học quan tâm (Trần Thị

Thanh Hoa, 2018)..

- Hiệu quả môi trường: Là một vấn đề mang tính toàn cầu, hiệu quả môi trường

được các nhà môi trường học rất quan tâm trong điều kiện hiện nay. Một hoạt động

sản xuất được coi là hiệu quả khi hoạt động đó không gây tổn hại hay có những tác

động xấu đến môi trường như đất, nước, không khí và hệ sinh học, là hiệu quả đạt

được khi quá trình snar xuất kinh doanh diễn ra không làm cho môi trường xấu đi mà

ngược lại, quá trình đó mang lại môi trường xanh, sạch đẹp hơn trước. Trong sản xuất

nông nghiệp, hiệu quả môi trường là hiệu quả mang tính lâu dài, vừa đảm bảo lợi ích

hiện tại mà không làm ảnh hưởng xấu đến tương lai, nó gắn chặt với quá trình khai

thác, sử dụng và bảo vệ tài nguyên đất và môi trường sinh thái (Trần Thị Thanh Hoa,

2018).

1.2. Cơ sở thực tiễn về sử dụng đất và hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp

1.2.1. Kinh nghiệm sử dụng đất của một số nước trên thế giới

1.2.1.1. Kinh nghiệm của Hà Lan

Hà Lan là nước nằm ở phía Tây châu Âu, có bờ biển dài 1.075 km, diện tích tự nhiên 41.526 km2 , trong đó diện tích lục địa 33.873 km2 , khoảng 27% diện tích và

60% dân số nằm ở khu vực có độ cao dưới mực nước biển (Nguyễn Hữu Thịnh,

2018). Khắp nơi trên đất nước Hà Lan là sông, hồ, kênh, rạch, đất đai rất khan hiếm.

Do phần lớn diện tích lãnh thổ thấp hơn so với mực nước biển, Hà Lan rất dễ bị tác

động bởi BĐKH. Tuy nhiên, Hà Lan hiện là một trong những quốc gia vừa ứng phó

hiệu quả với BĐKH, vừa có nền nông nghiệp phát triển hàng đầu thế giới. Kinh

nghiệm của Hà Lan là xây dựng kế hoạch tổng thể để phát triển nông nghiệp thích

ứng với BĐKH, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp, đẩy mạnh ứng dụng khoa

học công nghệ, hoàn chỉnh hệ thống kết cấu hạ tầng. Cụ thể:

Thứ nhất, chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp theo hướng tối ưu hóa: Do tài nguyên

thiên nhiên thiếu hụt, đất ít lại trũng, thường xuyên bị uy hiếp của ngập lụt, thiên tai,

xâm ngập mặn … Hà Lan đã tìm tòi, tự khẳng định những lợi thế so sánh của mình

để phát triển nền nông nghiệp hướng ra xuất khẩu, phát huy lợi thế so sánh tự thân,

tăng sức canh tranh quốc tế, thích ứng với BĐKH. Hà Lan đã tập trung sản xuất và

xuất khẩu những mặt hàng có sức cạnh tranh cao: Trồng hoa tu líp, chăn nuôi bò sữa

quy mô lớn, sản xuất hoa tươi, củ hoa, chồi giâm, hạt giống hoa, khoai tây, cà chua,

trứng gà, pho mát, thịt, sữa và trứng,v.v.. Ngược lại, những ngành thế yếu, dựa vào

quỹ đất lớn thì nhập khẩu từ nước ngoài.

Thứ hai, thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng những thành tựu mới về khoa học -

công nghệ: Hà Lan áp dụng các biện pháp thâm canh cao, nâng cao năng suất trên

đơn vị diện tích, hình thành hệ thống nhà kính với công nghệ hiện đại bậc nhất thế

giới. Trong nhà kính lắp đặt các thiết bị hiện đại, tự động hoá, thông qua máy tính và

hệ thống máy móc khác để điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm, chiếu sáng, nước, thức ăn

trong nhà kính, tạo ra một môi trường ưu việt, loại trừ hoàn toàn các yếu tố bất lợi

của điều kiện tự nhiên. Hiện nay, diện tích nhà kính của Hà Lan gần 11.000 ha, chiếm

25% tổng diện tích nhà kính thế giới. Trong số 11.000 ha nhà kính, có tới 40% dùng

để sản xuất rau, 35% sản xuất hoa, 20% sản xuất cây ăn quả, hiệu quả tăng 5 - 6 lần

so với sản xuất ngoài trời (Nguyễn Hữu Thịnh, 2018).

Thứ ba, xây dựng và hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng: Chính phủ Hà Lan

rất quan tâm phát triển và hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng, nhất là hệ thống thủy

lợi và phòng chống lũ có tiêu chuẩn an toàn cao. Đặc biệt, hệ thống đê điều, kè biển,

cửa cống và cửa chắn lụt được ví như kỳ quan thế giới, là niềm tự hào của người dân

Hà Lan. Hệ thống này đảm bảo đồng ruộng dù thấp hơn mực nước biển tới 4 - 6 m

vẫn sản xuất nông nghiệp bình thường dựa trên nền tảng công nghệ cao (Nguyễn Hữu

Thịnh, 2018).

Thứ tư, xây dựng quy hoạch tổng thể dài hạn: Năm 2010, chương trình Đồng

bằng Hà Lan ra đời và được cập nhật hàng năm. Mục tiêu của Chương trình là phòng

tránh lũ lụt, bảo đảm cung cấp nước ngọt cho nông nghiệp, công nghiệp và tự nhiên,

quy hoạch không gian sống thích ứng với BĐKH đến năm 2050. Đến tháng 9 năm

2017, Hà Lan có Chương trình phát triển Đồng bằng mới. Chương trình này nhấn

mạnh tầm quan trọng của quy hoạch tổng thể dài hạn tính đến nhu cầu về nước trong

tất cả các lĩnh vực; quá trình ra chính sách dựa trên các số liệu phân tích cụ thể; cách

tiếp cận linh hoạt với nhiều kịch bản liên quan đến BĐKH; thu xếp các nguồn tài

chính hàng năm và dài hạn; xây dựng hệ thống quản lý tốt từ Trung ương đến địa

phương gồm tất cả các bên có lợi ích liên quan. Chính nhờ Chương trình tổng thể và

dài hạn, Hà Lan vừa có thể phát triển mạnh mẽ ngành nông nghiệp, vừa chủ động

ứng phó với BĐKH (Nguyễn Hữu Thịnh, 2018).

1.2.1.2. Kinh nghiệm của Israel

Israel là đất nước ở Trung Đông có diện tích chỉ trên 20.000 km2 , với dân số

hơn 8 triệu người. Đây là đất nước có khí hậu và điều kiện địa hình rất phức tạp, với

95% diện tích bị xếp vào nhóm bán khô hạn, khô hạn hoặc rất khô hạn. Diện tích đất

canh tác chỉ chiếm 21,5%, đất rừng 5,7%, đồng cỏ 40,2%, sa mạc và sử dụng vào

những mục đích khác 32,6% trên tổng diện tích đất nông nghiệp (Nguyễn Hữu Thịnh,

2018). Để khắc phục điều kiện địa hình và tự nhiên khắc nghiệt trong bối cảnh BĐKH,

Israel đã cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng:

Thứ nhất, tập trung đầu tư cho khoa học công nghệ phục vụ trực tiếp cho nông

nghiệp: Thành quả nông nghiệp Israel được các nhà khoa học tổng kết là bằng 95%

khoa học cộng với 5% lao động. Tất cả các khâu sản xuất nông nghiệp đều được tổ

chức dựa trên nền tảng khoa học kỹ thuật hiện đại, từ khâu đầu vào đến tổ chức sản

xuất, thu hoạch, chế biến và tiêu thụ sản phẩm. Kinh nghiệm quan trọng nhất của

Israel để xây dựng được một nền nông nghiệp hiện đại là đầu tư cho khoa học kỹ

thuật, phục vụ trực tiếp cho phát triển nông nghiệp. Điều này không mới, nhưng nếu

không có những quyết sách táo bạo, sự hỗ trợ của chính phủ thì chắc chắn không tạo

hiệu quả. Hiện nay, Israel có khoảng 10 cơ quan nghiên cứu nông nghiệp lớn, tiêu

biểu là Tổ chức nghiên cứu nông nghiệp - cơ quan chịu trách nhiệm đến 75% các

nghiên cứu nông nghiệp của Israel. Nhiệm vụ chính của các cơ quan nghiên cứu là

phát triển nông nghiệp bền vững trong điều kiện đất đai khô cằn và BĐKH; Nghiên

cứu công nghệ tưới nhỏ giọt và tưới bằng nước khử mặn; Nghiên cứu cải tạo đất trồng

trọt, bảo vệ độ màu mở của đất, chống ngập lụt, hạn hán,v.v.. (Nguyễn Hữu Thịnh,

2018)

Thứ hai, tiết kiệm tối đa nguồn nước trong sản xuất nông nghiệp: Với địa hình

hầu hết là sa mạc và bán sa mạc, nước là thứ tài nguyên mà Israel luôn luôn thiếu và

được coi là tài nguyên quốc gia. Mọi hoạt động sản xuất nông nghiệp của đất nước

này xoay quanh ba chữ “Tiết kiệm nước”. Chính vì vậy, các nhà khoa học Israel đã

nghiên cứu và cho ra đời hệ thống tới tiêu hiện đại, tiết kiệm tối đa nguồn nước như:

tưới nhỏ giọt, sử dụng các van tự động, lọc nhiều tầng, dùng vòi phun áp lực thấp và

phun mưa loại nhỏ. Nhờ tưới nhỏ giọt, nông dân tiết kiệm được 60% lượng nước

(Nguyễn Hữu Thịnh, 2018).

Thứ ba, thực hiện mô hình liên kết “5 nhà” trong nông nghiệp: Một trong những

kinh nghiệm thành công của Israel là mô hình liên kết “5 nhà”: Nhà nước - Nhà khoa

học - Nhà doanh nghiệp - Nhà tư vấn - Nhà nông. Trong đó: Nhà nước là chủ thể quan

trọng nhất, chi phối hoạt động của cả 4 đối tượng còn lại. Nhà nước xây dựng luật, các

quy định điều tiết hoạt động của toàn ngành nông nghiệp; tạo điều kiện cho các đối

tượng trên phối hợp với nhau tốt nhất, tạo hiệu quả cao nhất, thu lợi nhuận cao nhất;

giảm thiểu rủi ro. Nhà khoa học được các công ty đặt hàng nghiên cứu về các yếu tố

như đất đai, thổ nhưỡng, đặc điểm sinh học của cây, nguồn nước tưới, phân bón, thuốc

trừ sâu, chất lượng, năng suất, loại nhà lưới sẽ sử dụng,v.v.. Doanh nghiệp đầu tư kinh

phí cho việc xây dựng hệ thống tưới tiêu; mua hạt giống, phân bón, lựa chọn thuốc trừ

sâu; thu hoạch; triển khai các hoạt động thương mại, bao tiêu sản phẩm cho nông dân.

Các nhà tư vấn là những người hoạt động mạnh trong mạng lưới các công ty tư vấn

dịch vụ. Các dịch vụ tư vấn rất đa dạng từ việc gieo trồng cây gì, nuôi con gì, đối tượng

nào thực hiện việc này, bán cho ai, bán trên thị trường nào, bán thế nào đều là do các

nhà tư vấn này thực hiện. Nông dân là người trực tiếp thực hiện các dự án nông nghiệp.

Họ học cách tiếp cận những phương pháp công nghệ cao, trực tiếp ứng dụng vào hoạt

động sản xuất của mình.

Nhờ chính sách nông nghiệp mạnh dạn và hiệu quả, ngành nông nghiệp ở Israel

đã thu được nhiều thành tựu lớn. Đến nay, Israel được biết đến như một nước có nền

nông nghiệp tiên tiến bởi những thành tựu nổi bật trong lĩnh vực nông nghiệp và công

nghệ nước. Nhờ đó mà chỉ với 2,5% dân số làm nông nghiệp nhưng mỗi năm Israel

là một trong những nước xuất khẩu nông sản với 3 tỷ USD với nhiều sản phẩm hàng

đầu thế giới (Nguyễn Hữu Thịnh, 2018).

1.2.1.3. Kinh nghiệm của Thái Lan

Thái Lan vốn là một nuớc nông nghiệp truyền thống với dân số nông thôn chiếm

khoảng 80% dân số cả nước. Nông nghiệp Thái Lan trong hàng thập kỷ qua có vai

trò quan trọng, góp phần tăng trưởng kinh tế, bảo đảm chất lượng cuộc sống cho

người dân. Để thúc đẩy sự phát triển bền vững ngành nông nghiệp trong điều kiện

BĐKH, Thái Lan đã áp dụng một số chiến lược như:

Thứ nhất, xây dựng năng lực thích ứng và giảm thiểu rủi ro do tác động của

BĐKH: Mục tiêu của chiến lược này là bảo vệ, bảo tồn và làm tăng giá trị tăng thêm

cho các nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ, bảo tồn và cải thiện chất lượng môi

trường, chất lượng sống cho các vùng bị tác động bởi BĐKH. Các biện pháp được

thực hiện gồm: Xác định các điểm nóng dễ bị tổn thương do tác động của BĐKH gây

ra; Đẩy mạnh các hoạt động như bảo tồn và phục hồi nguồn nước, rừng; Cải thiện kết

cấu hạ tầng và thay đổi cách sử dụng đất để giảm tính dễ bị tổn thương cho các khu

vực điểm nóng; Đánh giá các lựa chọn 65 thích ứng cho các khu vực điểm nóng bao

gồm chuyển đổi các loại cây trồng, vật nuôi, quy trình canh tác.

Thứ hai, tăng cường nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ để nâng cao

năng suất cây trồng, vật nuôi: Trong các nước ASEAN, Thái Lan được đánh giá là

một quốc gia có nền nông nghiệp phát triển cao, với rất nhiều giống cây con đặc sản

có giá trị kinh tế cao và an toàn cho người sử dụng. Đây là kết quả của một quá trình,

với sự hội tụ thành công của nhiều yếu tố, trong đó có đóng góp quan trọng của các

nhà khoa học, những người đã luôn gắn các sản phẩm nghiên cứu của mình với nhu

cầu của thị trường và lợi ích thiết thực của người nông dân.

Thứ ba, xây dựng hệ thống thủy lợi phục vụ sản xuất nông nghiệp: Thái Lan

triển khai xây dựng và phân bố hợp lý các công trình thủy lợi lớn phục vụ cho nông

nghiệp. Hệ thống thủy lợi bảo đảm tưới tiêu cho hầu hết đất canh tác trên toàn quốc,

góp phần nâng cao năng suất lúa và các loại cây trồng khác trong sản xuất nông

nghiệp. Đặc biệt, sau trận lũ lịch sử 2011, các cơ quan liên quan đã phối hợp với nhau

để giúp giảm thiểu tác động từ lũ lụt và quản lý tài nguyên nước hiệu quả. Thái Lan

đã tăng cường xây dựng các hồ lớn trữ nước, tuyên truyền cho người dân ý thức và

tầm quan trọng của việc quản lý nguồn nước và kết hợp với sự tiến bộ của khoa học

công nghệ nhằm giảm nhẹ tác động của lũ lụt, hạn hán và xâm nhập mặn.

Thứ tư, thúc đẩy các hoạt động giảm thiểu khí nhà kính dựa trên cơ sở phát

triển nông nghiệp bền vững: Trong những năm gần đây, Chính phủ Thái Lan phát

động phương pháp canh tác “trong một môi trường thân thiện”, cung cấp tiền và trợ

giúp kỹ thuật cho các khu vực trọng điểm. Theo đó, Chính phủ đề ra tiêu chuẩn quốc

gia về trồng rau sạch và thực phẩm an toàn, cấp giấy chứng nhận và logo cho sản

phẩm. Chính phủ cũng khuyến khích nông dân chỉ trồng lúa 1 vụ/ năm 66 bằng các

biện pháp hữu cơ, sinh học; đồng thời tăng cường sản xuất gạo màu và gạo hữu cơ để

ít bị cạnh tranh và có giá trị kinh tế cao (Nguyễn Hữu Thịnh, 2018).

1.2.2. Kinh nghiệm sử dụng đất nông nghiệp một số địa phương trong nước

1.2.2.1. Thái Bình

Thái Bình là một tỉnh thuần nông ven biển ở đồng bằng sông Hồng, thuộc vùng

duyên hải Bắc Bộ. Do vậy, vấn đề tích tụ, tập trung ruộng đất ở Thái Bình được triển

khai thực hiện theo nhiều lĩnh vực, như tích tụ, tập trung ruộng đất lĩnh vực trồng

trọt; tích tụ, tập trung ruộng đất phát triển thuỷ sản; tích tụ, tập trung ruộng đất phát

triển chăn nuôi. Theo đó, với 17.126,68 ha đất tích tụ, tập trung ruộng đất được quy

hoạch để sản xuất hàng hoá quy mô lớn gắn với tiêu thụ nông sản, thì lĩnh vực trồng

trọt có 2.978,2 ha; lĩnh vực chăn nuôi có 432,8 ha; và lĩnh vực thuỷ sản là 2.937,68

ha. Nhờ đó, hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp của Thái Bình đã có nhiều đổi

mới; đã và đang xuất hiện các mô hình tổ chức sản xuất mới, như: mô hình tích tụ,

tập trung ruộng đất nông nghiệp để sản xuất hàng hoá quy mô lớn; phát triển hợp tác

xã nông nghiệp theo Luật Hợp tác xã năm 2012 (mô hình liên kết sản xuất gắn với

tiêu thụ nông sản); mô hình tổ hợp tác kiểu mới; các tổ chức hợp tác theo quy mô

cộng đồng, làng, xã,… (Đặng Hiếu, 2019).

Thái Bình đã thực hiện chuyển đổi 100% các hợp tác xã nông nghiệp theo Luật

Hợp tác xã 2012; sự chuyển đổi này đã từng bước ổn định, chất lượng hoạt động các

dịch vụ được nâng cao; các liên kết với doanh nghiệp để tiêu thụ sản phẩm cho các

hộ thành viên mang lại hiệu quả kinh tế ngày càng cao. Theo đó, tính đến ngày

31/12/2018, toàn tỉnh có 324 hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực nông, lâm, ngư

nghiệp, thuỷ sản. Năm 2018, Thái Bình cũng đã thành lập mới 1 Liên hiệp hợp tác xã

thuộc lĩnh vực nông nghiệp (đây là mô hình liên hiệp hợp tác xã hoạt động theo

phương thức sản xuất gắn với chuỗi giá trị, có 4 hợp tác xã thành viên, với tổng số

lao động là 3.000 người, vốn điều lệ 1,3 tỷ đồng) (Đặng Hiếu, 2019).

Thái Bình hiện có 236 hợp tác xã tham gia liên kết sản xuất tiêu thụ sản phẩm

với trên 20 doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh, đã đem lại hiệu quả kinh tế ngày càng

cao, thiết thực. Nhìn chung, qua mô hình liên kết, các hợp tác xã đã tiếp thu được tiến

bộ khoa học mới, việc chỉ đạo sản xuất được tập trung, đồng bộ theo quy trình chuẩn,

nên đã nâng cao được giá trị gia tăng trên một đơn vị diện tích. Chẳng hạn, với tổng

diện tích gieo trồng có hợp đồng liên kết tiêu thụ sản phẩm hàng năm là 10.778 ha

sản xuất lúa giống, lúa Nhật, lúa chất lượng cao, cây màu, các hộ nông dân đã nâng

cao năng suất tăng từ 5 - 10%, giá bán tăng từ 5 - 30%, chi phí giảm từ 5-10% so với

sản xuất và tiêu thụ theo cách truyền thống (Đặng Hiếu, 2019).

Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của mô hình hợp tác xã kiểu mới, mô hình tổ

hợp tác cũng được Thái Bình quan tâm triển khai thực hiện. Hiện, Thái Bình đã xây

dựng được 51 tổ hợp tác, trong đó có 31 tổ hợp tác khai thác hải sản, 20 tổ hợp tác

chăn nuôi. Nhìn chung, các tổ hợp tác đã phát huy được vai trò giúp đỡ, hỗ trợ nhau

về vốn sản xuất, thức ăn chăn nuôi, nhân lực và công cụ sản xuất của các thành viên.

Đã xuất hiện nhiều mô hình điển hình, như Tổ hợp tác sản xuất, ấp nở gia cầm giống

Thoa Tuyết với 35 hộ thành viên, quy mô chăn nuôi thường xuyên 100.000 gà ri lai

sinh sản và ấp nở, sản xuất 2,4 triệu con gà giống/năm; thực hiện truy xuất nguồn gốc

sản phẩm, tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi. Hoặc, với 31 tổ đội khai thác hải sản xa bờ

cho đội tàu vùng lộng và vùng khơi (mỗi tổ từ 6-10 tàu) đã hỗ trợ nhau, liên kết, liên

doanh gắn với các khâu trong quá trình sản xuất, từ khai thác, dịch vụ, bảo quản, chế

biến và tiêu thụ sản phẩm; đã phát huy được sức mạnh tập thể, giúp đỡ, bảo vệ nhau

khi bị tàu cá nước ngoài lấn át, tấn công khi hoạt động trên biển, góp phần bảo đảm

an ninh, tăng cường sự hiện diện của ngư dân trên biển, tham gia bảo vệ vùng biển

của Tổ quốc…

1.2.2.2. Huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh

Nhận thấy việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa là hết sức cần thiết và

phù hợp với một huyện nông nghiệp nhằm khuyến khích người dân và doanh nghiệp

mạnh dạn đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, ứng dụng công nghệ, phát triển vùng sản

xuất tập trung, mang lại giá trị kinh tế cao, đến nay huyện Lương Tài đã chuyển đổi

được gần 170 ha diện tích từ trồng lúa sang sản xuất rau, hoa, cây dược liệu, cây ăn

quả tập trung, chăn nuôi... cho hiệu quả kinh tế cao, tạo diện mạo mới cho nền sản

xuất nông nghiệp của địa phương. Nhờ vậy mà giá trị 1 ha canh tác trồng trọt và nuôi

trồng thủy sản của huyện đạt 171 triệu đồng/năm, tăng gấp hơn 5 lần so với năm

2000; toàn huyện đã hình thành 45 vùng sản xuất lúa năng suất, chất lượng cao, 74

vùng trồng cây rau màu hàng hóa, cây ăn quả tập trung, có quy mô từ 2,5 ha trở lên

(Hoàng Mai, 2019).

1.2.2.3. Hà Nam

Hiện nay, tỉnh Hà Nam đã tích tụ đất và xây dựng được 81 cánh đồng mẫu/1.756

ha, trong đó có gần 30 cánh đồng mẫu đạt quy mô 30ha trở lên. Để xây dựng cánh

đồng mẫu thành công và hiệu quả, phải kể đến “3 cùng” trong sản xuất, đó là cùng

giống, cùng trà, cùng quy trình chăm sóc. Giải pháp này đã được tỉnh chỉ đạo ngay từ

khi triển khai điểm các mô hình cánh đồng mẫu tại các huyện, thành phố. Cùng với

đó là một số yêu cầu quan trọng như phải liên kết với doanh nghiệp trong tiêu thụ sản

phẩm; quy hoạch vùng từ 30ha trở lên/cánh đồng/vụ và phải có gắn kết 3 vụ/năm,

trong đó 2 vụ bắt buộc phải “3 cùng”, còn vụ đông thì lựa chọn 1 - 2 loại cây trồng

hàng hoá (Mai Huê, 2019).

Như vậy hiệu quả của những cánh đồng mẫu đã được khẳng định trong quá trình

sản xuất thực tế tại các địa phương. Nông dân đã nâng cao trình độ nhận thức để quản

lý và làm chủ như: Tổ chức sản xuất lúa giống, lúa thương phẩm hàng hoá chất lượng;

đặc biệt việc áp dụng “3 cùng” đã giúp năng suất lúa đạt cao hơn năng suất lúa ngoài

mô hình từ 5 - 7% và giá bán cũng cao hơn từ 8 - 10%. Riêng 30% cánh đồng mẫu

thực hiện liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm với doanh nghiệp theo hình thức bán

thóc tươi, giá cao hơn từ 10 - 15% so với giá lúa tương đương trên thị trường tại thời

điểm thu mua. Cùng với cây lúa, cây trồng vụ đông được sản xuất trên cánh đồng

mẫu đang phát huy hiệu quả khá tốt. Theo tính toán, nếu thời tiết thuận lợi, diện tích

trồng ngô nếp, bí đỏ cho thu nhập hơn 55 triệu đồng/ha/vụ. Còn trồng dưa chuột trong

cánh đồng mẫu ở một số xã ở Kim Bảng đạt tới 200 triệu đồng/ha/vụ (Mai Huê, 2019).

Trong những năm gần đây, Hà Nam đã phát triển nhiều mô hình khác nau để

phù hợp với điều kiện ruộng đất nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất. Tiêu biểu là

mô hình “2 vụ lúa + 1 vụ đông trồng cây bí xanh” cho giá trị thu hoạch khoảng 183

triệu đồng/ha; mô hình “2 vụ lúa + 1 vụ đông trồng cây ngô ngọt xuất khẩu” đạt giá

trị khoảng 127 triệu đồng/ha; hoặc mô hình “2 vụ lúa + 1 vụ đông trồng cây ngô nếp

thương phẩm” đạt giá trị khoảng 114 triệu đồng/ha (gấp khoảng 2,5 - 3 lần so với

trường hợp trồng quảng canh) (Trần Quyết Chiến, 2020).

1.2.3. Bài học kinh nghiệm về nâng cao hiệu quả sử dụng đất ở Phú Xuyên

Qua kinh nghiệm sử dụng đất của một số địa phương, có thể thấy rắng muốn sử

dụng đất nông nghiệp có hiệu quả cao phải phát triển nông nghiệp dựa trên nền tảng

kỹ thuật và công nghệ cao, luôn đổi mới cơ cấu sản xuất theo yêu cầu của thị trường.

Nghiên cứu khoa học công nghệ nông nghiệp và tổ chức sản xuất nông nghệp theo

hướng hiện đại là giải pháp quan trọng để phát triển nông nghiệp có hiệu quả nói

chung và sử dụng đất nông nghiệp có hiệu quả nói riêng.

Mặt khác, các công trình nghiên cứu cũng như thực tiễn khai thác tiềm năng đất

đai hiện nay mới giải quyết được phần nào những vấn đề đang đặt ra của việc sử dụng

đất đai. Nhiều mô hình canh tác có năng suất cây trồng cao, bảo vệ được môi trường

nhưng hiệu quả kinh tế đem lại thấp. Trong khi đó có mô hình đạt hiệu quả kinh tế

cao song chưa có gì đảm bảo cho việc khai thác lâu dài ổn định. Đặc biệt, có nơi vì

mục tiêu kinh tế, vì cái lợi trước mắt đã làm cho tài nguyên đất, rừng bị khai thác

không đúng mức dẫn đến đất đai bị rửa trôi, xói mòn, tài nguyên thiên nhiên bị cạn

kiệt, gây ảnh hưởng cho môi trường sinh thái. Tuy nhiên việc sử dụng tiềm năng đất

đai còn thấp, chưa khai thác được hết những tiềm năng sẵn có. Vì vậy vấn đề nâng

cao hiệu quả sử dụng đất canh tác đang là nhiệm vụ cần thiết và nan giải, đòi hỏi cần

có những biện pháp kinh tế kỹ thuật đồng bộ phù hợp với sản xuất.

Có thể thấy, tuy đã có nhiều công trình nghiên cứu, nhiều đề tài, luận văn viết

về việc đánh giá hiệu kinh tế sử dụng đất nông nghiệp, nhưng đã được tiến hành từ

những năm trước.

Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu

2.1.1. Điều kiện tự nhiên

2.1.1.1. Vị trí địa lý

Là một huyện phía Nam của TP. Hà Nội, Phú Xuyên nằm ở đồng bằng sông

Hồng, thuộc vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ Việt Nam. Năm 2018, Phú Xuyên có

tổng diện tích đất tự nhiên là 17.110,46 ha, trong đó diện tích đất nông nghiệp là

11.238,66 ha, chiếm 65,68% tổng diện tích đất tự nhiên (Niên giám thống kê huyện Phú Xyên, 2018). Huyện có tọa độ địa lý từ 20039’ đến 20048’ vĩ độ Bắc, từ 105047’ đến 106000’ kinh độ Đông và có địa giới hành chính như sau:

- Phía Bắc giáp huyện Thanh Oai và Thường Tín TP. Hà Nội.

- Phía Nam giáp huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam.

- Phía Đông giáp huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên.

- Phía Tây giáp huyện Ứng Hòa TP. Hà Nội.

Nhìn chung, huyện có vị trí thuận lợi trong phát triển kinh tế xã hội, nằm cách

trung tâm Thủ đô Hà Nội khoảng 35 km theo Quốc lộ 1A và tuyến đường cao tốc

Cầu Giẽ - Pháp Vân, cách khu du lịch Chùa Hương 27 km về phía Tây Nam, ngoài

ra, huyện còn có đường ĐT 428, ĐT 429 đi qua và có các đường liên huyện, liên xã

tạo điều kiện thuận lợi trong mở rộng giao lưu, quan hệ thị trường trên địa bàn Hà

Nội cũng như các tỉnh khác trên cả nước. Đặc biệt là sau khi được sáp nhập với Thủ

đô Hà Nội - trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của cả Nước, đã tạo nhiều điều kiện

tốt để huyện có thể tiếp thu tiến bộ khoa học kỹ thuật. Thủ đô Hà Nội cũng là thị

trường tiêu thụ nông sản, thủ công mỹ nghệ, cũng là nơi thu hút lao động của huyện.

Đồng thời với vị trí của huyện như vậy sẽ có điều kiện trao đổi, lưu thông hàng hóa

với các tỉnh, huyện khác trong vùng đồng bằng sông Hồng.

2.1.1.2. Đặc điểm địa hình

Có địa hình tương đối bằng phẳng, cao hơn mực nước biển từ 1,5 - 6,0 m. Địa

hình có hướng dốc dần từ Đông Bắc xuống Tây Nam. Theo đặc điểm địa hình lãnh

thổ huyện Phú Xuyên có thể chia thành hai vùng sau:

- Vùng phía Đông đường Quốc lộ 1A, đây là những xã/thị trấn có địa hình cao

hơn mực nước biển khoảng 4 m. Bao gồm các xã/thị trấn: Văn Nhân Nam Phong,

Thụy Phú, Nam Triều, Hồng Thái, Khai Thái, Quang Lãng, Minh Tân, Bạch Hạ, Tri

Thủy, Phúc Tiến,Đại Xuyên và Thị trấn Phú Minh.

- Vùng phía Tây đường Quốc lộ 1A, do địa hình thấp trũng và không có phù sa

bồi đắp hàng năm nên đất bị thoái hóa, có độ chua cao, trồng trọt chủ yếu là 2 vụ lúa,

một số chân đất cao có thể trồng cây vụ đông. Cây trồng chủ yếu là lúa, ngô, ngoài

ra còn một số ít diện tích trồng đỗ tương, khoai lang, rau các loại,... vùng thấp trũng

nuôi trồng thủy sản kết hợp với chăn nuôi thủy cầm. Vùng này bao gồm các xã/thị

trấn: Phượng Dực, Đại Thắng, Hồng Minh, Phú Túc, Tri Trung, Hoàng Long, Quang

Trung, Văn Hoàng,Sơn Hà, Tân Dân, Vân Từ, Chuyên Mỹ,Phú Yên, Châu Can và

TT. Phú Xuyên.

Nhìn chung, huyện Phú Xuyên có địa hình thuận lợi không chỉ cho việc phát

triển hệ thống giao thông, cơ sở hạ tầng, mở rộng mạng lưới khu dân cư, các khu công

nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, giao lưu buôn bán cho phát triển kinh tế nói chung, cho

nông nghiệp nói riêng mà còn rất thuận lợi cho kiến thiết đồng ruộng, hệ thống thủy

lợi tưới tiêu, tạo ra những vùng chuyên canh lúa, màu và cây công nghiệp ngắn ngày.

2.1.1.3. Khí hậu

Nằm ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, Phú Xuyên có khí hậu nhiệt đới gió mùa với 2

mùa chủ yếu trong năm là mùa nóng và mùa lạnh. Mùa lạnh kéo dài từ tháng Mười

Một đến tháng Ba năm sau, khí hậu mùa này tương đối lạnh, khô và ít mưa và chịu

sự chi phối của gió mùa Đông Bắc. Mùa nóng kéo dài từ tháng Tư đến tháng Mười,

đặc điểm chủ yếu là nóng, ẩm, mưa nhiều, nắng nhiều và có gió mùa Đông Nam thịnh

hành... Ngoài ra, tháng Tư và tháng Mười có thể coi là những tháng chuyển tiếp tạo

cho khí hậu Phú Xuyên có 4 mùa là xuân - hạ - thu - đông.

a. Nhiệt độ

Nhiệt độ trung bình năm là 23,60C. Nhiệt độ trung bình tháng trong năm dao động từ 16,3 - 29,50C (trạm Ba Thá). Mùa lạnh từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau, thời

tiết lạnh và khô. Tháng lạnh nhất là tháng 1 và tháng 2. Mùa nóng từ tháng 4 đến tháng 10, nhiệt độ trung bình tháng thường trên 23,90C, tháng nóng nhất là tháng 7.

b. Độ ẩm

Độ ẩm tương đối trung bình từ 83 - 85%. Tháng 3 và tháng 4 độ ẩm lên tới 92%

đây là những tháng có độ ẩm trung bình cao nhất, các tháng có độ ẩm trung bình thấp

nhất là tháng 11, tháng 12 (76 - 82%).

c. Lượng mưa

Lượng mưa trung bình hàng năm từ 1.200 - 1.900 mm, lượng mưa phân bố

không đều chủ yếu tập trung từ tháng 6 đến tháng 9 (chiếm 81 - 86% lượng mưa cả

năm). Do hoạt động của gió mùa đã phân hóa chế độ mưa thành 2 mùa:

+ Mùa mưa: Từ tháng 5 đến tháng 10 với lượng mưa trung bình 1.496 mm,

chiếm 80 - 82% tổng lượng mưa năm. Mưa lớn thường tập trung vào các tháng 6, 7,

8 với lượng mưa xấp xỉ 310 mm/tháng.

+ Mùa khô: Từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau, lượng mưa mùa này khoảng 350

- 400 mm, chiếm 18 - 20% lượng mưa năm. Các tháng có lượng mưa ít nhất thường

là tháng 12, 1 và 2.

d. Lượng bốc hơi

Lượng bốc hơi bình quân năm đạt khoảng 883 mm/năm. Các tháng đầu mùa

mưa (tháng 6, 7, 9, 10) là các tháng có lượng bốc hơi lớn nhất. Lượng bốc hơi bình

quân tháng 6 đạt trên 110 mm.

e. Gió bão

Gió theo mùa, mùa hè thường là gió Đông Nam. Mùa Đông thường là gió Đông

Bắc. Trung bình mỗi năm có từ 2 đến 3 cơn bão đổ bộ vào thời gian từ cuối tháng 6

đến hết tháng 9 với lượng mưa lớn kéo dài gây úng lụt cho các khu vực thấp trũng

ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.

f. Chế độ bức xạ

Nằm trong vùng có tính chất chung của vùng đồng bằng Bắc Bộ, hàng năm có

từ 120 - 150 ngày nắng. Số giờ nắng trong năm từ 1.200 giờ đến 1.400 giờ. Số giờ

nắng trung bình nhiều năm đạt 1.436 giờ (trạm Ba Thá). Trong mùa Đông thường

xuất hiện nhiều đợt không có nắng kéo dài 2 - 5 ngày. Tháng 2, 3 có số giờ nắng thấp

nhất, độ ẩm cao sẽ làm phát sinh nhiều dịch bệnh cho cây trồng và vật nuôi.

Nhìn chung, điều kiện khí hậu thời tiết khá thuận lợi để phát triển nông nghiệp

đa dạng với nhiều loại cây trồng, vật nuôi. Tuy nhiên yếu tố hạn chế là mùa mưa dễ

gây ngập úng ở vùng trũng, mùa khô dễ bị khô hạn, đặc biệt với cây trồng vụ đông

thường thiếu nước. Điều này đòi hỏi huyện phải có hệ thống thủy lợi thật chủ động

để đáp ứng tốt nguồn nước tưới vào mùa khô nhưng cũng tiêu nước kịp thời về mùa

mưa. Mặt khác cần có cơ cấu cây trồng với chế độ canh tác phù hợp nhằm giảm thiểu

tác động xấu do thời tiết gây ra.

2.1.1.4. Thủy văn, sông ngòi

Huyện Phú Xuyên có 3 con sông lớn chảy qua:

- Sông Hồng: có chiều dài 17 km chạy dọc ranh giới giữa huyện Phú Xuyên và

huyện Khoái Châu tỉnh Hưng Yên theo hướng Bắc - Nam nằm ở phía Đông của huyện,

đây là con sông lớn có ảnh hưởng trực tiếp đến chế độ thủy văn của huyện.

- Sông Nhuệ: có chiều dài 17 km chạy dọc theo hướng Đông Bắc - Tây Nam

qua các xã phía Tây của huyện, phục vụ trực tiếp cho việc tưới tiêu trong sản xuất

nông nghiệp, đặc biệt là tưới tự chảy.

- Sông Lương: có chiều dài 12,75 km chạy theo hướng Bắc - Nam nối sông

Nhuệ với sông Đáy, là con sông cụt chảy từ Nam Hà qua các xã Minh Tân, Tri Thủy,

Bạch Hạ, Đại Xuyên và cuối cùng là xã Phúc Tiến, chủ yếu phục vụ cho việc tưới

tiêu trong sản xuất nông nghiệp.

Ngoài ra trên địa bàn huyện còn có các con sông nhỏ khác chảy quả như: sông

Duy Tiên dài 13 km, sông Vân Đình dài 5 km, sông Hữu Bành dài 2 km, sông Bìm,

sông Hậu Bành, hệ thống máng 7 và các ao, hồ, đâm,…nằm rải rác trong và ngoài

khu dân cư, có tác dụng tiều tiết chế độ thủy văn và chủ yếu phục vụ cho việc tưới

tiêu trong sản xuất nông nghiệp.

2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội

2.1.2.1. Dân số

Dân số năm 2018 là 211.100 người, mật độ dân số trung bình khoảng 1.234 người/km2. Tỷ lệ phát triển dân số tự nhiên trong những năm gần đây có chiều hướng

tăng, năm 2010 là 1,02%, đến năm 2018 đạt 1,26%. Tỷ suất sinh thô là 10,31%o;

trong đó tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên là 11,75%, tỷ lệ sàng lọc trước sinh là 76,6%, tỷ

lệ sàng lọc sơ sinh là 75,5%. Tuy nhiên tỷ lệ mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn ở

mức cao là 109,3 bé trai/100 bé gái (Niên giám thống kê huyện Phú Xuyên, 2018).

2.1.2.2. Thực trạng phát triển kinh tế

Là một huyện sản xuất nông nghiệp, có nhiều thuận lợi về điều kiện tự nhiên,

có lực lượng lao động dồi dào để phát triển kinh tế - xã hội. Trong những năm qua

cùng với sự phát triển của đất nước, nền kinh tế của huyện Phú Xuyên đã có sự chuyển

biến nhất định, góp phần ổn định chính trị, giữ gìn trật tự an toàn xã hội, cải thiện và

nâng cao đời sống của nhân dân trong huyện.

Năm 2018, tổng giá trị sản xuất đạt hơn 8.025,7 tỷ đồng. Trong đó giá trị sản

xuất nông nghiệp, thủy sản đạt 1.604 tỷ đồng; giá trị sản xuất công nghiệp - Xây dựng

đạt 4.861 tỷ đồng; giá trị sản xuất Thương mại - Dịch vụ đạt 1.560 tỷ đồng. Tổng thu

ngân sách huyện là 1.521 tỷ đồng, đạt 135% dự toán Hội đồng nhân dân huyện giao;

Tổng chi ngân sách huyện cả năm là 1.490 tỷ đồng, bằng 98% dự toán năm (Báo cáo

UBND huyện Phú Xuyên, 2018).

Năm 2018, thu nhập bình quân đầu người trên địa bàn huyện Phú Xuyên đạt 38

triệu đồng/người/năm; giá cả thị trường ổn định, tình trạng lạm phát được kiểm soát,

đời sống của bà con nhân dân ngày càng được nâng lên, vượt chỉ tiêu thành phố giao;

an sinh xã hội được cải thiện; chất lượng giáo dục, khám, chữa bệnh và chăm sóc sức

khỏe cho nhân dân ngày càng nâng cao; công tác xây và sửa nhà cho người có công đạt

kết quả tốt; việc xử lý vi phạm đất đai đúng pháp luật.

Trong sản xuất nông nghiệp, trên địa bàn huyện đã hình thành các vùng sản xuất

chuyên canh tập trung như vùng cấy lúa chất lượng cao, chăn nuôi gia súc tập trung,

nuôi trồng thủy sản. Trong năm, huyện đã phê duyệt mới 227 đề án chuyển đổi cơ

cấu cây trồng vật nuôi với tổng diện tích 417,461 ha (Báo cáo UBND huyện Phú

Xuyên, 2018). Một số kết quả cụ thể như sau:

- Tổng diện tích cấy lúa xuân đạt 7.993,4 ha, năng suất đạt 66,34 ha. Diện tích

trồng màu là 660,1 ha; Diện tích cấy lúa vụ mùa đạt 7.543 ha, năng suất 45,2 ha. Diện

tích trồng vụ màu là 457,2 ha.

- Hoạt động chăn nuôi gia súc, gia cầm vẫn duy trì tốt công tác phòng, chống

dịch bệnh; kiểm tra, kiểm soát việc buôn bán, vận chuyển, giết mổ gia súc, gia cầm

được thực hiện thường xuyên nên không có ổ dịch lớn nào xảy ra.

- Lĩnh vực nuôi trồng thủy sản toàn huyện có 2.367 hộ tham gia nuôi trồng thủy

sản với tổng diện tích nuôi trồng thủy sản cả huyện trên 2.200 ha, năng suất đạt trên

8.048,347 tấn, bằng 119,5% cùng kỳ năm 2018.

2.2. Nội dung nghiên cứu

2.2.1. Đánh giá thực trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên

2.2.2. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tại Phú Xuyên

2.2.3. Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất

2.2.4. Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp huyện Phú

Xuyên

2.3. Phương pháp nghiên cứu

2.3.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu

Căn cứu vào đặc điểm địa hình, sự phân bố của hệ thống sông ngòi trên địa bàn

huyện, vùng sản xuất nông nghiệp tại huyện Phú Xuyên được chia làm 2 vùng, cụ thể

như sau:

- Vùng địa hình cao: lựa chọn nghiên cứu ở các xã Quang Lãng, Minh Tân và

Khai Thái.

- Vùng địa hình thấp: lựa chọn nghiên cứu ở các xã Đại Thắng, Văn Hoàng, và

Chuyên Mỹ.

2.3.2. Phương pháp thu thập tài liệu thứ cấp

Thu thập các văn bản tài liệu của Nhà nước và các cơ quan có liên quan đến

hiệu quả sản xuất nông nghiệp cả nước, của thành phố Hà Nội và trực tiếp là huyện

Phú Xuyên (qua sách báo, internet, Sở NN&PTNT Hà Nội, Chi cục BVTV, Thú y;

qua UBND huyện, các phòng Kinh tế hạ tầng, Tài nguyên môi trường, Chi cục thống

kê của huyện Phú Xuyên).

Thu thập các tài liệu, báo cáo về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, tình hình sản

xuất nông nghiệp, các đề án phát triển trồng trọt, nuôi trồng thuỷ sản, phát triển hoa

cây cảnh, rau an toàn.

2.3.3. Phương pháp thu thập tài liệu sơ cấp

Trên cơ sở kế thừa các tài liệu, các kết quả đã nghiên cứu trên địa bàn huyện

Phú Xuyên đã cho thấy, sản xuất nông nông nghiệp huyện Phú Xuyên được chia làm

2 tiểu vùng: Tiểu vùng 1: Là những xã nằm dọc theo sông Hồng với cơ cấu cây trồng

chủ yếu là rau màu và tiểu vùng 2: là những xã nằm trong đê sông Hồng không được

bồi hàng năm với cơ cấu cây trồng đa dạng. Do đó để làm rõ và chi tiết, tiến hành

điều tra, khảo sát thực tế tại các xã nằm trong các vùng sinh thái có điều kiện phát

triển mạnh về nông nghiệp.

Tổng số mẫu là 60 phiếu điều tra, mỗi vùng 30 phiếu.

Đối tượng là các hộ nông dân, được lựa chọn ngẫu nhiên.

Nội dung điều tra: Điều tra, phỏng vấn trao đổi thu thập số liệu, thông tin của

các hộ nông dân về hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp, tình hình sản xuất như: chi phí

sản xuất, lao động, năng suất cây trồng, loại cây trồng, tình hình sử dụng phân bón,

thuốc BVTV,....

2.3.4. Phương pháp xử lý số liệu

Thực hiện xử lý toàn bộ tài liệu điều tra trên máy tính bằng chương trình Exel.

Các tài liệu xử lý được trình bày một cách hợp lý qua bảng, đồ thị thống kê nhằm đáp

ứng yêu cầu của từng nội dung nghiên cứu. Các tài liệu được sử dụng trong luận văn

được đảm bảo với độ tin cậy khá cao. Các tài liệu của luận văn được dùng phân tích,

đánh giá và rút ra các quy luật, xu hướng phát triển của từng vấn đề, từng hiện tượng

nghiên cứu, đảm bảo có cơ sở khoa học.

Tài liệu thu thập được thực hiện kiểm tra và chỉnh lý để đảm bảo tính đầy đủ,

chính xác và thống nhất. Lựa chọn hệ thống chỉ tiêu tính toán phù hợp và áp dụng

phương pháp tổng hợp, xử lý tài liệu thống nhất.

2.3.5. Phương pháp phân tích thông tin

Thống kê mô tả: dùng một số chỉ tiêu để đánh giá thực trạng và hiệu quả sử dụng

đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên qua đó đưa ra các định hướng và giải pháp.

Phương pháp so sánh: Căn cứ các số liệu đã được tổng hợp và dựa trên các chỉ

tiêu để phân tích so sánh các số tuyệt đối, số tương đối, số bình quân…từ đó thấy

được thực trạng của sự vật, hiện tượng qua các mốc thời gian, không gian nhằm đánh

giá so sánh; phát hiện những đặc trưng về thế mạnh cũng như những nguyên nhân tác

động đến nông nghiệp huyện làm cơ sở đề xuất các giải pháp chủ yếu để thúc đẩy

nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp.

2.3.6. Phương pháp phân tích SWOT

Phương pháp SWOT được sử dụng để đánh giá các điểm mạnh, điểm yếu, cơ

hội và thách thức trong quá trình đánh giá hiệu quả kinh tế sử dụng đất nông nghiệp

tại huyện Phú Xuyên và là cơ sở để đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử

dụng đất thông qua các kết hợp. SWOT là tập hợp viết tắt những chữ cái đầu tiên của

các từ tiếng Anh: Strengths (điểm mạnh), Weaknesses (điểm yếu), Opportunities (cơ

hội), Threats (thách thức). Đây là công cụ cực kỳ hữu ích giúp chúng ta tìm hiểu vấn

đề hoặc ra quyết định trong việc tổ chức, quản lý cũng như trong sản xuất kinh doanh.

Ma trận SWOT dùng để tổng hợp những nghiên cứu về môi trường bên ngoài và bên

trong của người dân, nhằm đưa ra những giải pháp phát huy được thế mạnh, tận dụng

được cơ hội, khắc phục các điểm yếu và né tránh các nguy cơ. Phân tích môi trường

bên ngoài để phát hiện ra cơ hội và những đe dọa đối với sản xuất rau của họ. Phân

tích môi trường nội bộ để xác định được thế mạnh và điểm yếu chính.

Các kết hợp trong phân tích SWOT:

(1) Cơ hội với điểm mạnh (OS): Đơn vị sử dụng các mặt mạnh của mình nhằm

khai thác cơ hội.

(2) Đe dọa với điểm mạnh (TS): Đơn vị sử dụng các mặt mạnh của mình nhằm

đối phó với những nguy cơ.

(3) Cơ hội với điểm yếu (OW): Đơn vị tranh thủ các cơ hội nhằm khắc phục các

điểm yếu.

(4) Đe dọa với điểm yếu (TW): Đơn vị cố gắng giảm thiểu các mặt yếu của mình

và tránh được nguy cơ.

2.3.7. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá kết quả hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp

2.3.7.1. Hiệu quả kinh tế

Xác định chỉ tiêu đánh giá HQKT đúng sẽ định hướng phát triển sản xuất và đưa

ra các quyết định phù hợp để tăng nhanh HQKT. Xuất phát từ bản chất và đặc điểm

đánh giá HQKT và từ yêu cầu nghiên cứu của đề tài, chúng tôi đã thống nhất nhiều ý

kiến và xác định các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế sử dụng đất sau:

- Năng suất bình quân: Là mức năng suất thu được trong quá trình điều tra đối

với từng loại cây trồng cụ thể.

- Tổng giá trị sản xuất (GO): Là toàn bộ sản phẩm thu được quy ra tiền theo

giá thị trường trên 1 ha đất canh tác.

- Chi phí trung gian (IC): Là toàn bộ chi phí vật chất thường xuyên và dịch vụ

quy ra theo giá thị trường.

- Giá trị gia tăng (VA): Là phần giá trị tăng thêm của người lao động khi sản

xuất trên một đơn vị diện tích cho một công thức luân canh: VA = GO - IC

- Thu nhập hỗn hợp (MI): Là phần thu nhập thuần túy của người sản xuất bao gồm thu nhập của công lao động và lợi nhuận khi sản xuất trên một đơn vị diện tích cho một công thức luân canh: MI = VA - (A + T) .

Trong đó: - A: Là phần giá trị khấu hao tài sản cố định và chi phí phân bổ.

- T: Là thuế nông nghiệp.

- Giá trị ngày công (GTNC): Là phần thu nhập thuần túy của người sản xuất trong một ngày lao động khi sản xuất trên một đơn vị diện tích cho một công thức luân canh.

- Hiệu suất đồng vốn (HSĐV): Là tỷ suất giữa thu nhập hỗn hợp và chi phí

trung gian trên một đơn vị diện tích cho một công thức luân canh.

Bảng 2.1. Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả kinh tế các loại hình sử dụng

đất

TT Mức GO (10 6 đ) IC (10 6 đ) VA (106 đ) MI (10 6 đ) GTNC (1.000 đ) HSĐV (lần) Ký hiệu

1 Rất cao RC > 150 > 75 > 125 > 125 > 150 > 3,0

2 Cao C 125 - 150 60 - 75 125 - 100 125 - 100 125 - 150 2,5 - 3,0

3 Trung bình TB 100 - 125 45 - 60 75 - 100 75 - 100 100 - 125 2,0 - 2,5

4 Thấp T 75 - 100 35 - 45 50 - 75 50 - 75 75 - 100 1,5 - 2,0

5 Rất thấp RT < 75 < 35 < 50 < 50 <75 < 1,5

(Báo cáo Viện Thổ nhưỡng Nông hóa, 2015)

Các chỉ tiêu kinh tế của các LHSDĐ chính là cơ sở để giải quyết sự tranh chấp

của các loại cây trồng trên cùng một vùng đất. Để thuận lợi cho việc đánh giá và lựa

chọn chính xác các loại hình sử dụng đất, trên cơ sở căn cứ vào điều kiện thực tế của

địa phương, các chỉ tiêu kinh tế được phân thành 5 cấp: Rất cao, cao, trung bình, thấp

và rất thấp.

2.3.7.2. Hiệu quả xã hội

Hiệu quả xã hội chính là mối tương quan so sánh giữa kết quả xã hội và tổng

chi phí bỏ ra. Các chỉ tiêu hiệu quả xã hội thể hiện cụ thể:

- Khả năng bảo đảm an ninh lương thực tại chỗ;

- Mức độ phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của huyện và tập quán

canh tác của người dân địa phương;

- Khả năng thu hút lao động, giải quyết việc làm;

- Tính ổn định, bền vững của những loại sử dụng đất;

- Tỷ lệ sản phẩm hàng hóa.

2.3.7.3. Hiệu quả môi trường

Để đánh giá chất lượng của môi trường trong quản lý sử dụng đất đai bền vững

ở vùng nông nghiệp được tưới thể hiện ở các nội dung:

- Nguy cơ gây ô nhiễm do bón quá nhiều một loại phân bón, do sử dụng thuốc

hóa học bảo vệ thực vật, hay do nước thải…;

- Đánh giá quản lý đất đai.

- Đánh giá hệ thống sản xuất cây trồng, khả năng thâm canh, cân đối về dinh

dưỡng và khả năng cải tạo đất.

- Đánh giá về tính bền vững đối với việc duy trì độ phì của đất.

- Đánh giá về quản lý bảo vệ tự nhiên.

- Sự thích hợp với môi trường đất khi thay đổi kiểu sử dụng đất.

Xác định hiệu quả về mặt môi trường của quá trình sử dụng đất nông nghiệp là

vấn đề rất phức tạp, khó định lượng, đòi hỏi phải được nghiên cứu, phân tích trong

một thời gian dài. Vì vậy, đề tài nghiên cứu tôi chỉ dừng lại ở việc đánh giá hiệu quả

môi trường thông qua việc đánh giá mức độ thích hợp của các cây trồng đối với điều

kiện đất đai hiện tại, thông qua kết quả điều tra về đầu tư phân bón, sử dụng thuốc

bảo vệ thực vật và kết quả phỏng vấn hộ nông dân về đánh giá của họ đối với các loại

hình sử dụng đất hiện tại.

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

3.1. Thực trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên

3.1.1. Hiện trạng sử dụng đất huyện Phú Xuyên

3.1.1.1. Đánh giá tổng quát cơ cấu sử dụng đất

Trong tổng số diện tích tự nhiên 17.110,46 ha; diện tích đất nông nghiệp là

11.238,66 ha; chiếm tỷ lệ lớn nhất với 65,68% DTTN, tiếp đó là đất phi nông nghiệp

với diện tích 5.807,51 ha chiếm 33,94% DTTN và đất chưa sử dụng là 64,29 ha chiếm

0,38% DTTN, chủ yếu là diện tích đất bằng chưa sử dụng. Trong 11.238,66 ha đất

nông nghiệp, đất sản xuất nông nghiệp là 8.813,39 ha chiếm 51,51% DTTN, còn lại

là đất nuôi trồng thủy sản và đất nông nghiệp khác.

Bảng 3.1: Cơ cấu sử dụng đất huyện Phú Xuyên

Loại hình sử dụng đất Diện tích (Ha) Cơ cấu (%)

Tổng diện tích tự nhiên 17.110,46 100,00

1. Đất nông nghiệp 11.238,66 65,68

1.1. Đất sản xuất nông nghiệp 8.813,39 51,51

a. Đất trồng cây hàng năm 8.813,39 51,51

- Đất trồng lúa 7.808,18 45,63

- Đất đồng cỏ dùng vào chăn nuôi - -

- Đất trồng cây hàng năm khác 814,31 4,76

b. Đất trồng cây lâu năm 190,90 1,12

1.2. Đất lâm nghiệp - -

1.3. Đất nuôi trồng thủy sản 1.220,77 7,13

1.4. Đất nông nghiệp khác 1.204,50 7,04

2. Đất phi nông nghiệp 5.807,51 33,94

2.1. Đất ở 1.473,29 8,61

- Đất ở tại nông thôn 1.391,51 8,13

- Đất ở tại đô thị 81,77 0,48

2.2. Đất chuyên dùng 3.045,86 17,80

3. Đất chưa sử dụng 64,29 0,38

Nguồn: Niên giám thống kê huyện Phú Xuyên 2018

Chính vì vậy, với cơ cấu sử dụng đất như vậy thì trong những năm tới ngành

nông nghiệp vẫn là ngành kinh tế chủ đạo trong chiến lược phát triển của huyện trong

tương lai.

3.1.1.2. Đánh giá các loại hình sử dụng đất nông nghiệp

a. Cơ cấu đất nông nghiệp

Trong cơ cấu đất nông nghiêp, diện tích đất có mặt nước nuôi trồng thủy sản ở

huyện Phú Xuyên chiếm diện tích tương đối nhiều với 1.220,77 ha chiếm tới 10,86%

tổng diện tích đất NN; đất nông nghiệp khác có 1.204,50 ha, chiếm 10,72% tổng diện

tích đất NN; còn lại 8.813,39 ha chiếm 78,42% tổng diện tích đất NN là sản xuất nông

nghiệp, đây là loại đất chiếm tỷ lệ lớn nhất trong cơ cấu đất nông nghiệp của huyện.

Trong đó, chủ yếu là đất ruộng lúa, màu (69,48%), đất cây hàng năm khác chỉ chiếm

7,25% tổng diện tích đất NN.

Bảng 3.2. Thống kê diện tích và cơ cấu đất nông nghiệp

Loại hình sử dụng đất Diện tích (Ha) Cơ cấu (%)

1. Đất nông nghiệp 11.238,66 100

1.1. Đất sản xuất nông nghiệp 8.813,39 78,42

a. Đất trồng cây hàng năm 8.622,48 76,72

- Đất trồng lúa 7.808,18 69,48

- Đất đồng cỏ dùng vào chăn nuôi - -

- Đất trồng cây hàng năm khác 814,31 7,25

b. Đất trồng cây lâu năm 190,90 1,70

1.2. Đất lâm nghiệp - -

1.3. Đất nuôi trồng thủy sản 1.220,77 10,86

1.4. Đất nông nghiệp khác 1.204,50 10,72

Nguồn: Niên giám thống kê Phú Xuyên, 2018

b. Diễn biến đất nông nghiệp

Có thể thấy rằng, hiện nay tại huyện Phú Xuyên diện tích đất NN hiện đang có

xu thế giảm do nhu cầu mở rộng diện tích cho các mục đích phát triển cơ sở hạ tầng

và đô thị, phát triển kinh tế tăng lên. Đất sản xuất NN đã giảm 631,53 ha trong giai

đoạn 2010 - 2015 từ 9.881,97 ha xuống còn 9.250,44 ha và hiện nay là 8.813,39 ha.

Mặt khác, Đất chưa sử dụng của huyện chỉ có 64,29 ha, dẫn đến tiềm năng đất

chưa sử dụng có thể khai thác vào sử dụng cho mục đích sản xuất NN của huyện rất

hạn chế. Do đó, con đường để tăng tổng giá trị sản lượng NN là đầu tư thâm canh,

tăng vụ, ưu tiên mở rộng diện tích các loại cây trồng có giá trị, năng suất cao, sớm

hình thành các vùng chuyên canh như vùng lúa chất lượng cao, vùng rau - màu an

toàn, vùng cây ăn quả,... từng bước chuyển nền nông nghiệp sang sản xuất hàng hóa,

có năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế cao. Đồng thời, trong quá trình chuyển

đất sản xuất nông nghiệp sang đất chuyên dùng và đất ở cần phải có quy hoạch, kế

hoạch chi tiết nhằm sử dụng quỹ đất tiết kiệm và hiệu quả kinh tế cao.

3.1.2. Các vùng sản suất nông nghiệp huyện Phú Xuyên

Phú Xuyên là huyện chiêm trũng của TP. Hà Nội, sản xuất nông nghiệp là chủ

yếu. Những năm vừa qua, chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi gắn với áp dụng tiến

bộ khoa học kỹ thuật được địa phương xác định là một trong những giải pháp quan

trọng để chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực.

Để thúc đẩy sản xuất nông nghiệp theo hướng bền vững, công tác lập quy hoạch

sử dụng đất nông nghiệp được Phú Xuyên đặc biệt coi trọng. Trong đó, quy hoạch

của mỗi xã được làm rõ vùng sản xuất lúa, vùng trồng rau màu, vùng trồng cây ăn

quả, trồng hoa, chăn nuôi tập trung xa dân cư, nuôi trồng thuỷ sản kết hợp với phát

triển trang trại. Theo số liệu của UBND huyện Phú Xuyên, tổng diện tích đất sản xuất

nông nghiệp khoảng gần 9.000 ha, trong đó, vùng trồng lúa chất lượng cao và vùng

sản xuất lúa có năng suất cao có tổng diện tích 7.521 ha; vùng trồng rau an toàn có

tổng diện tích 616,3 ha; vùng nuôi trồng thuỷ sản, chăn nuôi xa khu dân cư có tổng

diện tích 1.514 ha; vùng trồng hoa có diện tích 11,56 ha; vùng trồng cây ăn quả là

240,38 ha; v.v…

Vùng sản xuất nông nghiệp của huyện Phú Xuyên có thể chia làm 2 tiểu vùng

sản xuất chính, việc phân vùng này căn cứ vào một số đặc điểm sau:

+ Địa hình: huyện Phú Xuyên có địa hình tương đối bằng phẳng và có hướng

dốc dần từ Đông Bắc xuống Tây Nam. Từ đặc điểm địa hình này, có thể chia lãnh thổ

của huyện thành 2 tiểu vùng sản xuất: Vùng 1 bao gồm những xã/thị trấn có địa hình

vàn cao, vàn; Vùng 2 bao gồm những xã/thị trấn có địa hình vàn trũng, thấp và vàn

thấp.

+ Thổ nhưỡng: Theo kết quả điều tra đánh giá đất đai của Viện Thổ nhưỡng

Nông hóa thực hiện năm 2015, đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên được chia thành

2 nhóm đất là Nhóm đất Phù sa và Nhóm đất cát với các đặc điểm thổ nhưỡng khác

nhau.

+ Hệ thống cây trồng: Trên cơ sở cơ cấu mùa vụ, sự đa dạng của các loại cây

trồng, nhóm cây trồng mà chia huyện Phú Xuyên thành các vùng sản xuất nông

nghiệp

Các tiểu vùng sản xuất nông nghiệp của huyện Phú Xuyên được chia như sau:

- Tiểu vùng 1: Là những xã nằm dọc theo sông Hồng. Đây là vùng đất thích hợp

cho việc trồng lúa, ngô, cây công nghiệp ngắn ngày, rau các loại cho hiệu quả kinh tế

cao. Bao gồm các xã Thuỵ Phú, Nam Phong, Hồng Thái, Khai Thái, Phúc Tiến,

Quang Lãng, Minh Tân, Văn Nhân, Bạch Hạ, Tri Thuỷ, Nam Triều, Đại Xuyên, thị

trấn Phú Minh và thị trấn Phú Xuyên;

- Tiểu vùng 2: Đây là vùng đất trong đê sông Hồng không được bồi hàng năm,

có địa hình thấp trũng hơn, đất thịt nặng, hệ thống cây trồng phong phú hơn tiểu vùng

1, hiện nay toàn vùng mới sử dụng khoảng 70% diện tích đất trồng trọt để phát triển

cây vụ đông, là vùng có tỷ trọng cây lương thực lớn so với toàn huyện nên tiềm năng

về năng suất lúa của vùng còn rất lớn. Bao gồm các xã Phượng Dực, Hồng Minh,

Văn Hoàng, Chuyên Mỹ, Đại Thắng, Phú Túc, Quang Trung,Trí Trung, Hoàng Long,

Sơn Hà, Phú Yên, Tân Dân, Vân Từ, Châu Can.

3.1.3. Hiện trạng các loại cây trồng chính trên đất nông nghiệp

Qua kết quả điều tra thực địa cùng với việc thu thập tổng hợp các nguồn tài liệu

và xin ý kiến của cán bộ các xã, đã tổng kết được hiện trạng cây trồng trong sản xuất

nông nghiệp ở huyện Phú Xuyên bao gồm các nhóm cây trồng chính như sau:

- Nhóm cây lương thực: Lúa, ngô, khoai lang.

- Nhóm cây rau màu: Cà chua, su hào, bí xanh, bí đỏ, dưa chuột, rau lấy lá (cải

các loại, bắp cải)...

- Nhóm cây công nghiệp ngắn ngày: Lạc, đậu tương.

- Nhóm hoa và cây ăn quả: Hoa đào, hoa cúc, hoa hồng, bưởi, cam, chuối...

Tóm lại, hệ thống cây trồng trên địa bàn huyện Phú Xuyên khá đa dạng nhưng

chủ yếu vẫn là các loại cây truyền thống, đã được canh tác từ lâu. Mỗi tiểu vùng đều

cho hiệu quả kinh tế khác nhau, tùy thuộc vào tính chất và trình độ canh tác của các

hộ gia đình. Do vậy cần phải lựa các cây trồng và hệ thống cây trồng phù hợp với

từng loại đất để đem lại hiệu quả kinh tế cao nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất cho

người dân, đồng thời cần có các biện pháp cải tạo và sử dụng đất hợp lý.

3.2. Hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tại Phú Xuyên

3.2.1. Thông tin chung các hộ điều tra

Điều kiện sản xuất của hộ là tiền đề cơ bản và cần thiết trong quá trình ra để quyết

định sản xuất. Vì vậy trước khi tiến hành đánh giá hiệu quả sử dụng đất của các hộ

nông dân thì cần phải xem xét và đánh giá các điều kiện sản xuất của hộ trong đó các

điều kiện sản xuất nông nghiệp là chủ yếu. Các thông tin về điều kiện sản xuất bao

gồm: thông tin về hộ, số lao động và lao động nông nghiệp của họ, nguồn thu chính

và diện tích đất nông nghiệp của hộ.

Bảng 3.3. Đặc điểm của chủ hộ điều tra

Chỉ tiêu đánh giá Đơn vị tính Kết quả

1. Tổng số hộ điều tra Hộ 60

2. Số chủ hộ là nữ Người

34 45,8 3. Tuổi TB của chủ hộ Tuổi

4. Số cấp học BQ của chủ hộ

15,00 Tiểu học %

43,33 Trung học cơ sở %

41,67 Trung học phổ thông %

5. Loại hộ điều tra %

100,00 3,3 Hộ nghèo %

30,0 Hộ Trung bình %

51,7 Hộ Khá %

15,0 Hộ Giàu %

5,7 6. DT đất NN BQ của hộ Sào

3,1 7. Số lao động BQ của hộ Lao động

2,1

8. Lao động nông nghiệp BQ/ hộ 9. Nguồn thu nhập chính của hộ Lao động

Trồng trọt %

100,00 46,67 13,33 Chăn nuôi %

13,33 15,00 Làm thuê Thương mại % %

Nguồn: Tổng hợp từ phiếu điều tra

11,67 Tiểu thủ công nghiệp %

Qua kết quả điều tra ở bảng 3.3. cho thấy, tuổi trung bình của chủ hộ là 45,8

tuổi. Tỷ lệ chủ hộ là nữ chiếm 56,7%. Do là huyện đồng bằng, người dân ở đây có

trình độ dân trí tương đối cao, phần lớn học đến cấp 2 và cấp 3, chính vì vậy kinh tế

của các hộ điều tra ở đây chủ yếu ở mức trung bình và khác, tỷ lệ hộ nghèo chiếm rất

ít chỉ có 2 hộ gia đình trung bình chiếm 3,33%.

Số lao động bình quân ở các hộ gia đình trung bình là 3,1 người. Số lao động

bình quân của các hộ gia đình tham gia vào các hoạt động nông nghiệp chỉ có 2,13

người, chủ yếu là những người trung niên hoặc già, số lao động còn lại họ tham gia

vào các hoạt động công nghiệp và dịch vụ như: làm công nhân trong các nhà

máy,…Nhưng trồng trọt vẫn là nguồn thu nhập chính của các hộ gia đình với 46,67%.

Bảng 3.4. Tình hình đất đai của các hộ điều tra

Diện tích đất đai Kết quả

2.052

1.548

Nguồn: Tổng hợp từ phiếu điều tra

DT đất canh tác BQ/hộ (m2) DT đất lúa BQ/hộ (m2) DT trồng chuyên màu BQ/hộ (m2) 324

Đất đai là tư liệu sản xuất đặc biệt và không thể thay thế trong sản xuất nông

nghiệp, do đó đất đai là nguồn lực quan trọng và là một chỉ tiêu để đánh giá điều kiện

sản xuất của hộ nông dân. Tình hình đất đai phục vụ cho sản xuất nông nghiệp của

các hộ gia đình ở Phú Xuyên được thể hiện qua Bảng 3.4 cho thấy diện tích đất canh

tác bình quân/hộ là 5,7 sào. Nhìn chung diện tích đất canh tác bình quân/hộ ở mức

thấp nhưng tương đối đồng đều giữa các nhóm hộ. Trong toàn bộ diện tích đất canh

tác của các hộ, chủ yếu vẫn là diện tích đất trồng lúa, lúa màu, còn lại một số ít diện

tích đất chuyên màu và các loại cây trồng khác.

Bảng 3.5. Một số tư liệu chủ yếu sử dụng bình quân của các hộ

Tư liệu sản xuất Kết quả

Dụng cụ cơ giới hóa (%) 21,7

Xe thồ (cái) 1,28

Nguồn: Tổng hợp từ phiếu điều tra

Bình thuốc sâu (cái) 1,13

Hiện nay, phần lớn các hộ sử dụng các loại tư liệu chính như xe đạp thồ, bình

thuốc sâu, xe bò hay một số dụng cụ khác như quanh gánh, thùng tưới (zoa tưới),

100% các hộ gia đình đều có bình thuốc sâu, thậm chí một số hộ gia đình còn có tới

2 chiếc. Chỉ một phần rất ít (21,7%) các hộ sở hữu các dụng cụ cơ giới như máy cày,

máy bừa,.... phục vụ cho sản xuất. Do quy mô sản xuất của hộ nhỏ, lại chưa chú trọng

đầu tư các tư liệu sản xuất hiện đại nên nhìn chung tư liệu phục vụ sản xuất còn thô

sơ và khá đơn giản.

Với quy mô sản xuất như trên thì việc đầu tư trang thiết bị hiện đại vào sản xuất

gặp nhiều khó khăn. Tư liệu chủ yếu mà hầu hết hộ sản xuất nào cũng có đó là xe đạp

thồ và bình thuốc sâu, những tư liệu này không quá đắt lại dễ sử dụng nên mỗi hộ sản

xuất đều có thể trang bị được cho riêng mình, ngoài ra một số hộ còn có máy cày,

máy bừa.

3.2.2. Hiệu quả sử dụng đất tại Phú Xuyên về mặt kinh tế

3.2.2.1. Các loại hình sử dụng đất nông nghiệp chính (LUTs)

Kết quả điều tra kinh tế nông hộ và tổng hợp, xử lý số liệu phiếu điều tra cho

thấy huyện Phú Xuyên có 7 loại hình sử dụng đất chính (LUTs) với 61 kiểu sử dụng

đất (LUT) (chi tiết xem tại Phụ lục 2), cụ thể như sau:

- Loại hình sử dụng đất chuyên lúa;

- Loại hình sử dụng đất 2 lúa - màu với 15 kiểu sử dụng đất;

- Loại hình sử dụng đất 2 màu - 1 lúa với 11 kiểu sử dụng đất;

- Loại hình sử dụng đất chuyên màu và cây CNNN với 22 kiểu sử dụng đất;

- Loại hình sử dụng đất cây ăn quả với 7 kiểu sử dụng đất;

- Loại hình sử dụng đất hoa cây cảnh với 4 kiểu sử dụng đất;

- Loại hình sử dụng đất canh tác tổng hợp.

Trong 7 loại hình sử dụng đất chính ở trên thì chiếm tỷ lệ lớn là các loại hình

Chuyên lúa (2 vụ lúa), 2 lúa - 1 màu, 2 màu - 1 lúa, Chuyên màu và CCNNN, Cây ăn

quả. Các loại hình sử dụng đất còn lại chiếm tỷ trọng không lớn trong cơ cấu nông

nghiệp của huyện Phú Xuyên.

3.2.2.2. Đánh giá hiệu quả kinh tế các loại hình sử dụng đất nông nghiệp

Kết quả điều tra kinh tế nông hộ và tổng hợp, xử lý số liệu phiếu điều tra cho

thấy các loại hình sử dụng đất của huyện Phú Xuyên đạt hiệu quả kinh tế ở mức tương

đối cao (các loại hình luân canh lúa - màu, hoa cây cảnh, cây ăn quả, canh tác tổng

hợp thường cho hiệu quả kinh tế cao). Các loại hình sử dụng đất trên các loại đất khác

nhau thì cho hiệu quả kinh tế khác nhau, cụ thể:

a. Loại hình sử dụng đất 2 vụ lúa

LHSDĐ 2 vụ lúa có diện tích lớn nhất trong cơ cấu sản xuất nông nghiệp của

huyện Phú Xuyên. LHSDĐ này được trồng trên hầu hết các đơn vị đất đai từ những

nơi có địa hình cao đảm bảo được nước tưới cho đến các dạng địa hình vàn và thấp

có khả năng tiêu thoát nước tốt. Trong điều kiện hạn chế về diện tích đất canh tác, để

đảm bảo được nhu cầu lương thực thì việc duy trì và ổn định diện tích trồng LHSDĐ

2 lúa/năm ở đây là điều cần thiết. Đây cũng là lý do LHSDĐ 2 lúa/năm chiếm tỷ lệ

cao hơn hẳn so với các LHSDĐ khác trong huyện.

Giống lúa được sử dụng ở Phú Xuyên khá đa dạng từ các giống lúa chín sớm,

chính vụ hoặc chín muộn, tùy thuộc vào điều kiện của từng đơn vị đất đai và cơ cấu

thời vụ có thể áp dụng.

- Đối với vụ xuân năm 2018: Huyện áp dụng cơ cấu giống lúa như sau:

+ Nhóm lúa thuần năng suất (Khang Dân, Thiên Ưu 8, Kim Cương 111, TBR36,

Lam Sơn 8,...) chiếm 45% cơ cấu giống,

+ Nhóm lúa chất lượng cao (Bắc Thơm số 7, J02, HT1, HN6, LTH31, CNC11,

Đại Dương 2, TBR225, HDT10, Nếp 97, Nếp 98, Nếp vàng 1,...) chiếm 40% cơ cấu.

+ Nhóm lúa lai (Nhị Ưu 838, TH3-3, TH3-5, GS9,...) chiếm 15% cơ cấu.

- Đối với vụ mùa năm 2018: Huyện áp dụng cơ cấu giống lúa như sau:

+ Nhóm lúa thuần năng suất (Khang Dân, Thiên Ưu 8, Kim Cương 111,

TBR336, TBR45, Lam Sơn 8, Lam Sơn 116,...) chiếm 65% cơ cấu giống,

+ Nhóm lúa chất lượng cao (Bắc Thơm số 7, Bắc Thơm kháng bạc lá, HT1,

TBR225, HDT10, Nếp cái hoa vàng, Nếp 97, Nếp 87, Nếp vàng 1, LTH31, Đài Thơm,

J02, DS1, VAAS16,...) chiếm 30% cơ cấu.

+ Nhóm lúa lai (TH3-3, TH3-5, GS9,...) chiếm 5% cơ cấu.

Ngoài ra, huyện còn chỉ đạo gieo mạ dự phòng bằng các giống cực ngắn (HN6,

PC6,...) để phục hồi diện tích ngập úng sau mưa bão.

Với việc sử dụng giống đa dạng như vậy cho thấy nhu cầu hàng hóa của thị trường

đang tác động rõ tới hiện trạng sản xuất lúa ở địa phương theo xu hướng yêu cầu chất

lượng sản phẩm cao chứ không đơn giản theo yêu cầu về mặt số lượng.

Bảng 3.6. Hiệu quả kinh tế loại hình sử dụng đất 2 vụ lúa

MI GTNC

Loại đất

GO

IC

VA

86,78

41,73

45,05

44,55

0,084

1,07

Đất phù sa không được bồi, trung tính ít chua Đất phù sa không được bồi, chua

90,21

43,16

47,05

46,55

0,088

1,08

Đất phù sa glây, úng nước

77,96

41,61

36,35

35,85

0,066

0,86

Đất phù sa úng nước, chua

82,75

41,50

41,25

40,75

0,076

0,98

Đất phù sa úng nước, glây

80,95

41,07

39,88

39,38

0,073

0,96

Đất phù sa mới biến đổi, glây

84,80

41,24

43,57

43,07

0,080

1,04

ĐVT: Triệu đồng HSĐV (lần)

Tuy vậy, hiệu quả kinh tế và chi phí vật chất cũng như công lao động của loại

hình này so với Bảng phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả kinh tế các LHSDĐ chỉ đạt

ở mức thấp đến rất thấp. Mức thu nhập kinh tế của loại hình 2 lúa thay đổi khá rõ theo

từng nhóm đất khác nhau (Bảng 3.6). Loại hình này đạt hiệu quả cao nhất trên Đất phù

sa không được bồi, chua, thấp nhất trên Đất phù sa glây, úng nước.

Nhìn chung, yêu cầu chi phí vật chất sản xuất của loại hình 2 lúa/năm là không

quá cao và ít khi bị thất thu hoàn toàn khi có những biến động tiêu cực về điều kiện

thời tiết. Đây cũng là lý do mà những nông hộ ít có khả năng đầu tư về sản xuất dễ

dàng chấp nhận, tuy thu nhập không cao nhưng ít rủi ro, đồng thời đảm bảo ổn định

nhu cầu lương thực cho tiêu dùng và chăn nuôi của gia đình. Giá cả sản phẩm của

loại hình này ít có biến động, việc tiêu thụ và bảo quản cũng dễ dàng.

b. Loại hình sử dụng đất 2 lúa - 1 màu

Loại hình sử dụng đất này có diện tích tương đối lớn trong cơ cấu sản xuất nông

nghiệp huyện Phú Xuyên với 15 kiểu sử dụng đất. LHSDĐ này không tập trung thành

vùng lớn, mà thường nằm phân bố rải rác ở những vùng đất đai có các điều kiện thuận

lợi như: địa hình bằng phẳng, thành phần cơ giới đất từ nhẹ đến trung bình, có hệ thống

tưới tiêu nước chủ động, đường xá nội đồng tốt và thuận tiện cho chăm sóc, bảo vệ cây

trồng.

Kết quả đánh giá về hiệu quả kinh tế và chi phí công lao động của LHSDĐ 2

lúa - 1 màu (Bảng 3.7) cho thấy hiệu quả kinh tế của loại hình này thường đạt ở

mức cao đến rất cao, thay đổi tùy thuộc vào các công thức luân canh cây trồng áp

dụng.

Bảng 3.7. Hiệu quả kinh tế loại hình sử dụng đất 2 lúa - màu

ĐVT: Triệu đồng

Loại đất

Kiểu sử dụng đất

GO

IC

VA MI GTNC

HSĐV (lần)

LX - LM - Ngô đông

127,14

58,89 68,25 67,50 0,084

1,15

LX - LM - Đ. tương đông

117,36

52,48 64,88 64,13 0,083

1,22

LX - LM - Lạc đông

129,64

58,63 71,01 70,26 0,091

1,20

PS không được bồi, trung tính ít chua

LX - LM - Khoai tây đông

213,88

72,96 140,92 140,17 0,168

1,92

LX - LM - K. lang đông

175,00

60,45 114,56 113,81 0,142

1,88

LX - LM - Bí xanh đông

228,15

68,33 159,82 155,45 0,160

2,28

LX - LM - Bí đỏ đông

176,34

62,81 113,54 112,69 0,127

1,79

LX - LM - Cà chua đông

234,32

79,95 154,37 148,88 0,149

1,86

LX - LM - D. chuột đông

234,99

87,49 147,50 142,85 0,147

1,63

LX - LM - Bắp cải đông

230,22

77,84 152,38 151,63 0,169

1,95

LX - LM - Su hào đông

217,17

76,96 140,20 139,45 0,156

1,81

LX - LM - Hành đông

209,90

69,03 140,87 139,87 0,149

2,03

Đất PS không được bồi, trung tính ít chua

LX - LM - Đậu đỗ đông

167,09

58,59 108,50 103,85 0,127

1,77

LX - LM - Hoa cúc đông

920,78 425,98 494,80 449,65 0,279

1,06

LX - LM - Hoa ly đông

3.749,28 2.910,91 838,37 793,23 0,484

0,27

LX - LM - Ngô đông

129,30

60,99 68,31 67,56 0,084

1,11

LX - LM - Đ. tương đông

120,37

54,27 66,10 65,35 0,084

1,20

LX - LM - Lạc đông

131,04

60,53 70,52 69,77 0,090

1,15

LX - LM - Khoai tây đông

213,98

74,91 139,07 138,32 0,166

1,85

LX - LM - K. lang đông

174,90

62,21 112,69 111,94 0,140

1,80

LX - LM - Bí xanh đông

235,55

70,66 164,89 160,51 0,166

2,27

LX - LM - Bí đỏ đông

183,60

64,94 118,66 117,81 0,133

1,81

Đất PS không được bồi, chua

LX - LM - Cà chua đông

229,93

82,58 147,35 141,86 0,142

1,72

LX - LM - D. chuột đông

235,06

89,47 145,59 140,93 0,145

1,58

Lúa LX - LM - B. cải đông 230,35

79,90 150,45 149,70 0,166

1,87

LX - LM - Su hào đông

216,55

79,20 137,35 136,60 0,153

1,72

LX - LM - Hành đông

207,17

71,26 135,91 134,91 0,144

1,89

LX - LM - Đậu đỗ đông

164,21

60,70 103,51 98,86 0,121

1,63

LX - LM - Hoa cúc đông

901,93 428,45 473,48 428,34 0,266

1,00

Đất PS không được bồi, chua

LX - LM - Hoa ly đông

3.702,71 2.913,46 789,25 744,10 0,454

0,26

Kết quả ở bảng 3.7 cho thấy, hiệu quả kinh tế cao nhất ở các công thức 2 lúa -

rau màu vụ đông (cà chua, dưa chuột, khoai tây, bí xanh, bắp cải, su hào, hành, hoa

cúc, hoa ly…), thu nhập thường cao gấp 1,2 - 2,0 lần so với các công thức khác trong

nhóm, với tổng thu nhập thường đạt trên 164 triệu đồng/ha. Đặc biệt với 2 công thức

Lúa xuân - Lúa mùa - Hoa cúc đông, Lúa xuân - Lúa mùa - Hoa ly đông có hiệu quả

kinh tế ở mức rất cao (Tổng thu nhập đạt từ 901,9 - 3.749,3 triệu đồng/ha), tuy nhiên

mức đầu tư chi phí vật chất và công lao động cho 2 công thức này rất cao (Chi phí

trung gian từ 426,0 - 2.913,5 triệu đồng/ha), không nhiều người đáp ứng được. Nhìn

chung, nhóm các công thức luân canh này trong LHSDĐ 2 vụ lúa - 1 vụ màu đều có

các chỉ tiêu Tổng thu nhập, Giá trị gia tăng, Thu nhập hỗn hợp, Giá trị ngày công và

Hiệu suất đồng vốn thường đạt ở mức cao đến rất cao.

Ngoài ra, các công thức khác trong LHSDĐ này (2 lúa - ngô/đậu tương/lạc)

cũng cho tổng thu nhập dao động từ 117,3 - 131,0 triệu đồng/ha đối với tất cả các loại

đất.

LHSDĐ 2 lúa - 1 màu với nhiều kiểu sử dụng đất đa dạng như trên được xác định

là phù hợp với điều kiện đất đai và đáp ứng được với yêu cầu kinh tế - xã hội của huyện

Phú Xuyên, bởi vì nó vừa đáp ứng được các yêu cầu về lương thực, thực phẩm, tăng

thu nhập và vừa giải quyết được vấn đề lao động dư thừa trong các nông hộ của huyện.

c. Loại hình sử dụng đất 2 màu - 1 lúa:

LHSDĐ này có diện tích không nhiều trong diện tích đất canh tác hàng năm của

huyện. LHSDĐ này thường được áp dụng trên những diện tích đất có địa hình tương

đối cao, điều kiện tưới khó khăn và khả năng giữ nước kém. Kết quả đánh giá ở bảng

3.8 cho thấy:

- Với 10 kiểu sử dụng đất: Bí xanh xuân - Lúa mùa - Bí xanh đông, Cà chua

xuân - Lúa mùa - Cà chua đông, Dưa chuột xuân - Lúa mùa - Dưa chuột đông, Lúa

xuân - Dưa chuột mùa - Rau đông, Lúa xuân - Đậu tương hè - Rau đông, Lúa xuân -

Rau mùa - Su hào đông, Ngô xuân - Lúa mùa - Cà chua đông, Ngô xuân - Lúa mùa -

Dưa chuột đông, Ngô xuân - Lúa mùa - Khoai tây đông, Rau xuân - Lúa mùa - Rau

đông, có hiệu quả kinh tế khá cao trên tất cả các loại đất. Các chỉ tiêu Tổng thu nhập

(206,3 - 340,2 triệu đồng), Giá trị gia tăng (135,0 - 258,6 triệu đồng), Thu nhập hỗn

hợp (134,2 - 250,6 triệu đồng), Giá trị ngày công (137,1 - 224,5 nghìn đồng), dao

động ở mức cao đến rất cao. Chỉ tiêu Hiệu suất đồng vốn (1,59 - 3,28 lần) dao động

ở mức trung bình đến rất cao.

Bảng 3.8. Hiệu quả kinh tế trên loại hình sử dụng đất 2 mùa - 1 lúa

ĐVT: Triệu đồng

Loại đất

GO

IC

VA MI GTNC HSĐV

315,45 91,32 224,13 223,38 0,225

2,45

324,10 103,82 220,28 215,62 0,200

2,08

104,96 42,31 62,65 61,90 0,082

1,46

208,75 69,19 139,56 138,81 0,158

2,01

209,15 69,41 139,74 138,99 0,166

2,0

229,59 76,41 153,19 147,70 0,147

1,93

Đất phù sa không được bồi, trung tính ít chua

230,26 83,94 146,32 141,66 0,145

1,69

340,15 112,78 227,37 218,81 0,189

1,94

325,80 74,29 251,50 243,50 0,213

3,28

338,85 97,66 241,19 230,97 0,192

2,37

311,21 96,35 214,85 214,10 0,213

2,22

310,31 93,62 216,70 215,95 0,217

2,31

319,77 105,59 214,19 209,53 0,194

1,98

105,85 43,75 62,10 61,35 0,081

1,4

207,37 70,76 136,60 135,85 0,154

1,92

206,31 71,33 134,98 134,23 0,160

1,88

222,26 79,00 143,26 137,77 0,137

1,74

Đất phù sa không được bồi, chua

227,39 85,89 141,50 136,84 0,140

1,59

335,16 114,61 220,55 211,99 0,184

1,85

335,46 76,83 258,64 250,63 0,219

3,26

324,93 100,74 224,19 213,97 0,178

2,12

307,55 98,06 209,49 208,74 0,208

2,13

Kiểu sử dụng đất Lúa xuân - Rau mùa - Su hào đông Lúa xuân - D. chuột mùa - Rau đông Lúa xuân - Đ. tương hè - Đ. tương đông Lúa xuân - Đậu tương hè - Rau đông Ngô xuân - Lúa mùa - K. tây đông Ngô xuân - Lúa mùa - Cà chua đông Ngô xuân - Lúa mùa - D. chuột đông D. chuột xuân - Lúa mùa - D. chuột đông BX. xuân - Lúa mùa - Bí xanh đông C. chua xuân - Lúa mùa - C. chua đông Rau xuân - Lúa mùa - Rau đông Lúa xuân - Rau mùa - Su hào đông Lúa xuân - D. chuột mùa - Rau đông Lúa xuân - Đ. tương hè - Đ. tương đông Lúa xuân - Đậu tương hè - Rau đông Ngô xuân - Lúa mùa - K. tây đông Ngô xuân - Lúa mùa - Cà chua đông Ngô xuân - Lúa mùa - D. chuột đông D. chuột xuân - Lúa mùa - D. chuột đông BX. xuân - Lúa mùa - Bí xanh đông C. chua xuân - Lúa mùa - C. chua đông Rau xuân - Lúa mùa - Rau đông

- Với 01 kiểu sử dụng đất: Lúa xuân - Đậu tương hè - Đậu tương đông có hiệu

quả kinh tế ở mức trung bình thấp. Các chỉ tiêu Tổng thu nhập (104,9 - 105,8 triệu

đồng), Giá trị gia tăng (62,0 - 62,6 triệu đồng), Thu nhập hỗn hợp (61,3 - 61,9 triệu

đồng), Giá trị ngày công (81,3 - 82,0 nghìn đồng), Hiệu suất đồng vốn (1,40 - 1,46

lần) dao động từ mức thấp đến trung bình so với Bảng phân cấp mức độ đánh giá hiệu

quả kinh tế các LHSDĐ.

Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng đất cần thiết phải đảm bảo thủy lợi và thâm

canh phân bón cho loại hình này để vừa nâng cao hiệu quả sử dụng và từng bước cải

thiện được độ phì của đất thông qua quá trình thâm canh như thủy lợi, phân bón và

luân canh với các cây họ đậu.

d. Loại hình sử dụng đất Chuyên màu và CCNNN:

* Măng tây (từ năm thứ hai)

Những năm qua, vùng đất bãi của một số xã trên địa bàn huyện Phú Xuyên đã

được người dân tận dụng để trồng cây măng tây. Ban đầu, chỉ là một số hộ gia đình

ở xã Hồng Thái trồng với diện tích khá manh mún nhưng dần dần mô hình này ngày

càng phát triển, mang lại thu nhập cao cho người trồng mỗi năm,... Cây măng tây nếu

được chăm sóc tốt sẽ cho chu kỳ thu hoạch từ 6 - 8 năm. Măng tây sẽ được coi là cây

chủ lực mũi nhọn trong hướng phát triển nông nghiệp bền vững của huyện. Theo chỉ

đạo của UBND TP. Hà Nội, UBND huyện Phú Xuyên xây dựng kế hoạch mở rộng

diện tích trồng măng tây giai đoạn 2019 - 2021 từ 3 ha lên thành 20 ha, tập trung ở 4

xã ven sông Hồng, gồm: Hồng Thái, Khai Thái, Minh Tân, Tri Thủy.

Kết quả đánh giá cho thấy: Kiểu sử dụng đất Măng tây có hiệu quả kinh tế đạt

ở mức rất cao. Hầu hết các chỉ tiêu Tổng thu nhập (930,7 - 997,2 triệu đồng), Giá trị

gia tăng (623,0 - 695,6 triệu đồng), Thu nhập hỗn hợp (618,0 - 690,6 triệu đồng), Giá

trị ngày công (686,6 - 767,4 nghìn đồng), Hiệu suất đồng vốn (2,01 - 2,29 lần) thường

ở mức cao đến rất cao. Tuy nhiên, Chi phí trung gian phài đầu tư cho Măng tây hàng

năm là rất cao, từ 301,6 - 307,7 triệu/ha. Đây cũng chính là một khó khăn, trở ngại

đối với người sản xuất khi có ý định mở rộng sản xuất.

* 2 vụ màu, CCNNN:

Loại hình sử dụng này cũng có diện tích không nhiều trong diện tích đất canh

tác hàng năm của huyện, với 2 kiểu sử dụng đất tiêu biểu: Lạc xuân - Lạc mùa, Ngô

xuân - Ngô mùa. Loại hình này thường phân bố ở những địa hình cao, khả năng giữ

nước và tưới khó khăn hoặc ở những bãi được bồi hàng năm ở ngoài đê trong thời

gian đất không bị ngập ở giai đoạn trước và sau mùa mưa lũ.

Hiệu quả kinh tế của loại hình này chỉ đạt ở mức thấp đến rất thấp. Hầu hết các

chỉ tiêu Tổng thu nhập (71,1 - 90,4 triệu đồng), Giá trị gia tăng (36,9 - 56,8 triệu

đồng), Thu nhập hỗn hợp (36,3 - 56,3 triệu đồng), Giá trị ngày công (68,6 - 115,0

nghìn đồng), Hiệu suất đồng vốn (1,06 - 1,71 lần) thường ở mức trung bình thấp đến

rất thấp.

* Chuyên 3 vụ màu, CCNNN:

Loại hình này có khoảng 19 kiểu sử dụng đất và phân bố ở hầu hết các dải đất

phù sa được bồi trong huyện hoặc ở những nơi có địa hình vàn đến cao, không chủ

động được chế độ nước. Một số kiểu sử dụng đất trong LHSDĐ này đạt hiệu quả kinh

tế từ cao đến rất cao như: Chuyên rau, Dưa chuột xuân - Dưa chuột mùa - Dưa chuột

đông, Khoai lang xuân - Khoai lang mùa - Khoai lang đông, Ngô xuân - Ngô mùa -

Dưa chuột đông, Ngô xuân - Ngô mùa - Rau đông, Rau xuân - Dưa chuột mùa - Cà

chua đông, Rau xuân - Lạc mùa - Rau đông, Rau xuân - Ngô mùa - Ngô đông, Rau

xuân - Rau mùa - Bí đỏ đông, Rau xuân - Rau mùa - Bí xanh đông, Rau xuân - Rau

mùa - Khoai lang đông, Rau xuân - Rau mùa - Khoai tây đông,... thường cho Tổng

thu nhập trên 218,8 triệu đồng/ha; cao nhất là kiểu sử dụng đất Dưa chuột xuân - Dưa

chuột mùa - Dưa chuột đông có Tổng thu nhập thường đạt trên 474,4 triệu đồng/ha.

Hầu hết các chỉ tiêu Tổng thu nhập, Giá trị gia tăng, Thu nhập hỗn hợp, Giá trị ngày

công và Hiệu suất đồng vốn của các kiểu sử dụng đất nêu trên đều đạt mức cao đến

rất cao. Nhìn chung, các kiểu sử dụng đất nêu trên thường có hiệu quả kinh tế rất cao

và ổn định.

Các kiểu sử dụng đất khác còn lại trong LHSDĐ này ( Đậu tương xuân - Đậu

tương hè - Đậu tương đông, Đậu tương xuân - Đậu tương hè - Ngô đông, Đậu xanh

xuân - Đậu tương hè - Ngô đông, Lạc xuân - Đậu tương hè - Ngô đông, Ngô xuân -

Đậu tương hè - Ngô đông, Ngô xuân - Đậu xanh hè - Ngô đông, Ngô xuân - Ngô mùa

- Ngô đông), nhìn chung đạt hiệu quả kinh tế chưa cao; tuy vậy, chúng lại vừa đáp

ứng được các yêu cầu về lương thực, thực phẩm, tăng thu nhập và vừa giải quyết

được vấn đề lao động dư thừa trong các nông hộ tại địa phương và tận dụng được quỹ

đất, tránh hiện tượng để đất hoang hóa.

Bảng 3.9. Hiệu quả kinh tế trên loại hình sử dụng đất Chuyên màu và CCNNN

Loại đất

Kiểu sử dụng đất

IC

VA

MI

GO

GTNC

Bãi cát bằng ven sông, chua

4 5

Đất phù sa được bồi, trung tính ít chua

Ngô xuân - Ngô mùa Ngô xuân - Ngô mùa - Ngô đông Ngô xuân - Đậu xanh hè - Ngô đông Ngô xuân - Đậu tương hè - Ngô đông Đ. xanh xuân - Đ. tương hè - Ngô đông Lạc xuân - Đậu tương hè - Ngô đông ĐT xuân - ĐT hè - Đậu tương đông KL. xuân - KL. mùa - Khoai lang đông Lạc xuân - Lạc mùa Chuối Ngô xuân - Ngô mùa Ngô xuân - Ngô mùa - Ngô đông Ngô xuân - Ngô mùa - Rau đông Ngô xuân - Ngô mùa - D. chuột đông Rau xuân - D. chuột mùa - C. chua đông Rau xuân - Lạc mùa - Rau đông Rau xuân - Ngô mùa - Ngô đông Rau xuân - Rau mùa - K. tây đông Rau xuân - Rau mùa - K. lang đông Rau xuân - Rau mùa - Bí xanh đông Rau xuân - Rau mùa - Bí đỏ đông

71,13 107,50 104,74 100,80 96,04 104,43 88,67 249,55 77,55 171,36 87,01 131,42 229,70 245,92 448,77 329,99 230,57 418,70 377,87 431,18 383,17

34,26 51,44 42,95 45,89 36,77 46,10 34,41 54,68 35,00 47,91 31,96 47,98 67,51 74,87 114,46 88,08 67,62 100,47 88,37 96,07 90,73

36,87 56,06 61,79 54,91 59,27 58,33 54,25 194,87 42,54 123,45 55,06 83,44 162,19 171,04 334,31 241,91 162,95 318,24 289,50 335,11 292,44

36,37 55,31 61,04 54,16 58,52 57,58 53,50 194,12 42,04 122,45 54,56 82,69 161,44 166,39 324,92 241,16 162,20 317,49 288,75 330,73 291,59

0,069 0,070 0,078 0,070 0,077 0,076 0,073 0,235 0,086 0,288 0,103 0,104 0,180 0,172 0,256 0,247 0,181 0,308 0,290 0,284 0,270

3,55 1,20 2,56 1,71 1,72 2,39 2,22 2,84 2,74 2,40 3,16 3,27 3,44 3,21

ĐVT: Triệu đồng HSĐV (lần) 1,06 1,08 1,42 1,18 1,59 1,25 1,55

Loại đất

Kiểu sử dụng đất

IC

VA

MI

GTNC

GO

Đất phù sa được bồi, trung tính ít chua

HSĐV (lần) 1,68 4,44 2,59 2,99 1,55 1,57 2,23

4 6

Đất phù sa được bồi, chua

Lạc xuân - Lạc mùa KL. xuân - KL. mùa - Khoai lang đông DC. xuân - DC. mùa - Dưa chuột đông Chuyên rau Ngô xuân - Ngô mùa Ngô xuân - Ngô mùa - Ngô đông Ngô xuân - Ngô mùa - Rau đông Ngô xuân - Ngô mùa - D. chuột đông Rau xuân - D. chuột mùa - C. chua đông Rau xuân - Lạc mùa - Rau đông Rau xuân - Ngô mùa - Ngô đông Rau xuân - Rau mùa - K. tây đông Rau xuân - Rau mùa - K. lang đông Rau xuân - Rau mùa - Bí xanh đông Rau xuân - Rau mùa - Bí đỏ đông Lạc xuân - Lạc mùa KL. xuân - KL. mùa - Khoai lang đông DC. xuân - DC. mùa - Dưa chuột đông Chuyên rau Ngô xuân - Ngô mùa Ngô xuân - Ngô mùa - Ngô đông Ngô xuân - Ngô mùa - Rau đông Ngô xuân - Ngô mùa - D. chuột đông

90,36 283,30 474,42 426,12 84,53 127,68 224,40 240,31 440,86 322,35 225,24 410,58 370,30 428,24 375,50 86,32 277,48 465,05 417,67 81,66 123,36 218,82 235,61

33,52 51,97 128,64 106,54 32,91 49,40 69,22 76,94 117,10 90,09 69,34 102,88 90,29 98,48 92,83 34,47 53,11 132,00 108,85 33,47 50,25 70,01 77,70

56,83 231,32 345,78 319,58 51,63 78,28 155,18 163,37 323,77 232,25 155,91 307,69 280,01 329,76 282,67 51,85 224,37 333,05 308,82 48,19 73,11 148,80 157,91

2,06 2,68 2,57 2,24 2,98 3,09 3,30 3,04 1,49 4,21 2,43 2,83 1,42 1,44 2,11 1,97

0,115 0,290 0,253 0,291 0,097 0,098 0,173 0,164 0,248 0,237 0,173 0,298 0,281 0,279 0,261 0,105 0,281 0,243 0,281 0,090 0,091 0,165 0,158

56,33 230,57 333,31 318,83 51,13 77,53 154,43 158,72 314,38 231,50 155,16 306,94 279,26 325,38 281,82 51,35 223,62 320,58 308,07 47,69 72,36 148,05 153,25

Đất phù sa được bồi, cơ giới phân dị

Loại đất

Kiểu sử dụng đất

IC

VA

MI

GTNC

GO

HSĐV (lần) 2,58 2,46 2,12 2,89 2,97 3,18 2,94

4 7

Rau xuân - D. chuột mùa - C. chua đông Rau xuân - Lạc mùa - Rau đông Rau xuân - Ngô mùa - Ngô đông Rau xuân - Rau mùa - K. tây đông Rau xuân - Rau mùa - K. lang đông Rau xuân - Rau mùa - Bí xanh đông Rau xuân - Rau mùa - Bí đỏ đông Ngô xuân - Đậu xanh hè - Ngô đông Ngô xuân - Đậu tương hè - Ngô đông Đ. xanh xuân - Đ. tương hè - Ngô đông Đ. tương xuân - Đ. tương hè - Ngô đông ĐT. xuân - ĐT. hè - Đậu tương đông Lạc xuân - Lạc mùa KL. xuân - KL. mùa - Khoai lang đông DC. xuân - DC. mùa - Dưa chuột đông Chuyên rau

432,38 314,79 219,62 401,60 362,36 418,55 368,52 116,01 114,16 104,97 106,78 97,17 82,06 267,70 457,96 409,54

118,02 90,79 70,13 103,07 90,98 99,15 93,43 42,12 44,83 36,08 39,18 33,63 34,96 53,83 132,59 109,53

314,36 224,00 149,49 298,53 271,38 319,40 275,09 73,89 69,33 68,90 67,60 63,54 47,10 213,87 325,37 300,00

304,97 223,25 148,74 297,78 270,63 315,02 274,24 73,14 68,58 68,15 66,85 62,79 46,60 213,12 312,91 299,25

1,74 1,53 1,89 1,71 1,87 1,33 3,96 2,36 2,73

0,240 0,229 0,166 0,289 0,272 0,270 0,254 0,094 0,089 0,090 0,089 0,085 0,095 0,268 0,237 0,273

Măng tây (từ năm thứ 2)

997,20

301,58

695,62

690,62

0,767

2,29

Chuyên rau Măng tây (từ năm thứ 2)

401,18 930,72

112,80 307,74

288,38 622,98

287,63 617,98

0,259 0,687

2,55 2,01

Chuyên rau

393,13

114,29

278,84

278,09

0,251

2,43

Đất phù sa được bồi, cơ giới phân dị Đất phù sa không được bồi, trung tính ít chua Đất phù sa không được bồi, chua

Hiện nay, trên địa bàn huyện đã quy hoạch vùng sản xuất rau an toàn chuyên

canh tập trung tại xã Minh Tân với diện tích 162 ha, đồng thời phát triển mạnh vùng

chuyên canh rau ở các xã ven sông (Hồng Thái, Khai Thái, Quang Lãng,...). Hiện

nay, các LHSDĐ chuyên màu và CCNNN mặc dù cho hiệu quả kinh tế cao, đã có

bước phát triển song vẫn chưa phát triển mạnh được ở huyện Phú Xuyên. So với một

số vùng chuyên canh rau màu truyền thống ở ngoại thành Hà Nội như Thanh Trì, Gia

Lâm, Đông Anh, Từ Liêm hay Bắc Ninh, Thái Bình, Hải Dương, Hưng Yên thì sản

xuất rau màu ở Phú Xuyên mới phát triển ở trình độ trung bình. Bên cạnh đó các sản

phẩm rau màu và CCNNN thường khó bảo quản, không có các cơ sở chế biến tại chỗ,

nên dù có khả năng mở rộng diện tích song sản xuất rau màu và CCNNN ở Phú Xuyên

vẫn chưa thể phát triển mạnh được.

e. Loại hình sử dụng đất cây ăn quả:

Nhìn chung, LHSDĐ này đang dần dần phát triển mạnh ở huyện Phú Xuyên.

Trước đây, cây ăn quả chỉ được trồng rải rác trong các vườn tạp của các hộ nông dân

(chủ yếu là chuối, ổi, táo, cam, bưởi, mít…). Hiện nay, huyện đang hình thành vùng

chuyên canh tập trung trồng cây ăn quả với diện tích trên 200 hécta trồng các loại

cây: Cam canh, bưởi diễn, nhãn chín muộn, chuối tây nuôi cấy mô... tập trung ở các

xã Minh Tân, Hồng Thái, Khai Thái, Quang Lãng, Bạch Hạ,...

Hiện tại, người dân trồng cây ăn quả mới bước đầu hình thành vùng cây ăn quả

chuyên canh hàng hóa nên kinh nghiệm sản xuất và mức đầu tư vào LHSDĐ này

chưa cao cả về chi phí vật chất cũng như công lao động so với một số vùng chuyên

canh trồng cây ăn quả của cả nước. Do đó, hiệu quả kinh tế của LHSDĐ này đạt được

không cao bằng ở các vùng chuyên canh cây ăn quả của cả nước. Tuy vậy, loại hình

này cũng có hiệu quả kinh tế ở mức khá cao trên tất cả các loại đất.

Nhìn chung, Tổng thu nhập (GO) thường đạt từ 171,36 - 494,0 triệu đồng/ha, ở

mức cao đến rất cao; các chỉ tiêu kinh tế khác (VA, MI, Giá trị ngày công) so với

Bảng phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả kinh tế các LHSDĐ cũng ở mức cao đến

rất cao. Chỉ tiêu Chi phí trung gian biến động ở mức thấp đến rất cao, trong khi Hiệu

suất đồng vốn lại ở mức rất cao. Điều này phản ánh đúng thực chất mức độ đầu tư vật

chất và công lao động của người dân cho các loại cây ăn quả chưa cao và đồng đều.

Bảng 3.10. Hiệu quả kinh tế trên loại hình sử dụng đất cây ăn quả

Loại đất

GO

IC

VA

MI GTNC

ĐVT: Triệu đồng HSĐV (lần)

Kiểu sử dụng đất

Bãi cát ven sông, chua Chuối

171,36 47,91 123,45 122,45

0,288

2,56

Chuối

197,06 42,04 155,03 154,03

0,362

3,66

Ổi

259,59 44,80 214,79 213,79

0,509

4,77

Đất phù sa được bồi, trung tính ít chua

Táo

336,54 52,53 284,01 283,01

0,544

5,39

Đu đủ

479,22 67,94 411,28 410,28

0,767

6,04

Chuối

189,92 43,30 146,62 145,62

0,343

3,36

Ổi

255,85 46,10 209,75 208,75

0,497

4,53

Táo

327,04 53,69 273,35 272,35

0,524

5,07

Cam

494,00 80,53 413,47 412,47

0,625

5,12

Đất phù sa được bồi, chua

Bưởi

435,60 52,52 383,08 382,08

0,637

7,27

Nhãn

425,40 45,40 380,01 379,01

0,616

8,35

Đu đủ

472,36 69,69 402,67 401,67

0,751

5,76

Chuối

175,64 43,36 132,28 131,28

0,309

3,03

Ổi

247,35 46,71 200,64 199,64

0,475

4,27

Táo

317,54 54,35 263,18 262,18

0,504

4,82

Cam

458,38 81,09 377,28 376,28

0,570

4,64

Đất phù sa được bồi, cơ giới phân dị

Bưởi

401,76 53,36 348,40 347,40

0,579

6,51

Nhãn

410,03 45,91 364,12 363,12

0,600

7,91

Đu đủ

469,42 70,24 399,18 398,18

0,744

5,67

Chuối

184,21 45,07 139,15 138,15

0,329

3,07

Ổi

243,67 47,13 196,54 195,54

0,460

4,15

Táo

313,26 55,84 257,42 256,42

0,498

4,59

Cam

479,75 84,04 395,71 394,71

0,589

4,70

Đất phù sa không được bồi, trung tính ít chua

Bưởi

421,20 53,83 367,37 366,37

0,601

6,81

Nhãn

438,21 49,00 389,21 388,21

0,621

7,92

Đu đủ

454,72 71,17 383,55 382,55

0,729

5,38

Chuối

179,93 46,02 133,91 132,91

0,316

2,89

Ổi

230,56 48,11 182,46 181,46

0,427

3,77

Táo

306,61 56,69 249,92 248,92

0,483

4,39

Cam

468,83 85,06 383,76 382,76

0,571

4,50

Đất phù sa không được bồi, chua

Bưởi

409,68 54,69 354,99 353,99

0,580

6,47

Nhãn

448,46 49,42 399,05 398,05

0,637

8,05

Đu đủ

440,02 72,49 367,53 366,53

0,698

5,06

f. Loại hình sử dụng đất Hoa cây cảnh:

Loại hình sử dụng đất này đang ngày dần phát triển ở các huyện ven đô Thành

phố Hà Nội. Huyện Phú Xuyên cũng đã phát triển vùng trồng hoa cây cảnh, tập trung

ở các xã: Bạch Hạ, Hồng Thái, Quang Lãng, Văn Nhân,... hàng năm cung cấp hàng

vạn sản phẩm đào cảnh, quất cảnh, cây cảnh, hoa các loại,... phục vụ cho thị trường

dịp lễ tết và nhu cầu của người dân hàng ngày. Tại Phú Xuyên, loại hình hoa cây cảnh

được phát triển trên diện tích vườn tạp và diện tích đất ruộng không hiệu quả đưa giá

trị thu nhập tăng từ 15 - 20 lần so với trồng lúa đơn thuần.

Bảng 3.11. Hiệu quả kinh tế trên loại hình sử dụng đất hoa, cây cảnh

ĐVT: Triệu đồng

Loại đất

GO

IC

VA

MI GTNC HSĐV

Kiểu sử dụng đất Hoa hồng

794,44

220,46

573,98

529,33

0,411

2,4

Hoa cúc (3 vụ) 2.380,38 1.152,61 1.227,77 1.093,82

0,338

0,95

868,40

324,38

544,01

535,70

0,484

Đào

1,65

Đất phù sa không được bồi, trung tính ít chua

1.407,71

497,98

909,73

901,42

0,566

Quất

1,81

Hoa hồng

764,52

224,20

540,32

495,67

0,381

2,21

Hoa cúc (3 vụ) 2.325,58 1.155,62 1.169,96 1.036,02

0,320

0,9

Đào

842,08

333,52

508,56

500,25

0,452

1,5

Đất phù sa không được bồi, chua

Quất

1.357,30

501,44

855,86

847,55

0,532

1,69

Theo kết quả đánh giá cho thấy một số các kiểu sử dụng đất chính trong loại

hình sử dụng đất này đạt hiệu quả kinh tế rất cao và ổn định, cụ thể:

- Kiểu sử dụng đất Quất: Hầu hết các chỉ tiêu: Tổng thu nhập (1.357,3 - 1.407,7

triệu/ha); Giá trị gia tăng (855,9 - 909,7 triệu/ha); Thu nhập hỗn hợp (847,5 - 901,4

triệu/ha); Giá trị ngày công (532,1 - 566,0 nghìn đồng) đều ở mức rất cao trên các

loại đất. Tuy nhiên, chỉ tiêu Hiệu suất đồng vốn (1,69 - 1,81 lần) lại chỉ ở mức trung

bình do người dân phải đầu tư Chi phí trung gian (498,0 - 501,4 triệu/ha) rất cao.

- Kiểu sử dụng đất Đào: Hầu hết các chỉ tiêu: Tổng thu nhập (842,1 - 868,4

triệu/ha); Giá trị gia tăng (508,6 - 544,0 triệu/ha); Thu nhập hỗn hợp (500,2 - 535,7

triệu/ha); Giá trị ngày công (451,5 - 483,5 nghìn đồng) đều ở mức rất cao trên các

loại đất. Tuy nhiên, chỉ tiêu Hiệu suất đồng vốn (1,50 - 1,65 lần) lại chỉ ở mức trung

bình do người dân phải đầu tư Chi phí trung gian (324,4 - 333,5 triệu/ha) rất cao.

- Kiểu sử dụng đất Hoa hồng: Hầu hết các chỉ tiêu: Tổng thu nhập (764,5- 794,4

triệu/ha); Giá trị gia tăng (540,3 - 574,0 triệu/ha); Thu nhập hỗn hợp (495,7 - 529,3

triệu/ha); Giá trị ngày công (380,7 - 410,9 nghìn đồng) đều ở mức rất cao trên các

loại đất. Tuy nhiên, chỉ tiêu Hiệu suất đồng vốn (2,21 - 2,40 lần) chỉ đạt mức cao do

người dân phải đầu tư Chi phí trung gian (220,5 - 224,2 triệu/ha) rất cao.

- Kiểu sử dụng đất Hoa cúc: Hầu hết các chỉ tiêu: Tổng thu nhập (2.325,6 -

2.380,4 triệu/ha); Giá trị gia tăng (1.169,9 - 1.227,8 triệu/ha); Thu nhập hỗn hợp

(1.036,0 - 1.093,8 triệu/ha); Giá trị ngày công (319,7 - 337,5 nghìn đồng) đều ở mức

rất cao trên các loại đất. Tuy nhiên, chỉ tiêu Hiệu suất đồng vốn (0,90 - 0,95 lần) chỉ

đạt mức rất thấp do người dân phải đầu tư Chi phí trung gian (1.152,6 - 1.155,6

triệu/ha) rất cao.

Nhìn chung, loại hình sử dụng đất Hoa cây cảnh đem lại hiệu quả kinh tế rất cao.

Tuy vậy, loại hình này cũng yêu cầu mức độ đầu tư vật chất và công lao động khá cao,

nhất là yêu cầu những lao động có kinh nghiệm cao trong lĩnh vực này. Đây cũng chính

là một trở ngại đối với người sản xuất khi có ý định mở rộng sản xuất.

g. Loại hình sử dụng đất Canh tác tổng hợp (Lúa xuân - cá):

Đặc biệt đối với các vùng diện tích thấp trũng, huyện Phú Xuyên đã đẩy mạnh

phát triển các vùng nuôi trồng thủy sản, chăn nuôi theo hướng trang trại tập trung,

quy mô lớn. Những nơi quá thấp trũng có thể kết hợp trồng lúa với nuôi trồng thủy

sản. Điển hình cho mô hình này sản xuất đa canh kết hợp Lúa - Cá. Mô hình nuôi cá

lúa kết hợp tuy không mới ở nhiều địa phương nhưng phương thức nuôi tận dụng

giữa cấy lúa và nuôi cá kết hợp với xử lý định kỳ bằng chế phẩm sinh học đã đem lại

hiệu quả và đảm bảo tính bền vững cho người nuôi trên địa bàn huyện Phú Xuyên.

Loại hình sử dụng đất này hiện nay đang dần chiếm diện tích không nhỏ trong cơ cấu

nông nghiệp của huyện, điển hình ở các xã: Hoàng Long, Tri Trung, Phượng Dực,

Hồng Minh, Tân Dân, Chuyên Mỹ,...

Bảng 3.12. Hiệu quả kinh tế trên loại hình sử dụng đất lúa - cá

Loại đất

GO

IC

VA

MI

HSĐV (lần)

Đất phù sa glây, úng nước

666,73

401,27

265,45 251,35

0,299

0,63

Đất phù sa úng nước, chua

719,62

410,03

309,59 295,49

0,344

0,72

Đất phù sa úng nước, glây

678,93

405,37

273,56 259,46

0,305

0,64

ĐVT: Triệu đồng GTN C

Loại hình này có hiệu quả kinh tế khá cao, tổng thu nhập bình quân đạt từ 625,0

- 675,5 triệu đồng/ha. Hầu hết các chỉ tiêu kinh tế còn lại so với Bảng phân cấp mức

độ đánh giá hiệu quả kinh tế các LHSDĐ đều đạt mức rất cao. Tuy nhiên, loại hình

này lại yêu cầu chi phí đầu tư vật chất rất cao (380,2 - 389,0 triệu đồng/ha); điều này

không phải hộ gia đình nào cũng có thể đáp ứng được, dẫn tới chỉ tiêu Hiệu suất đồng

vốn đạt được rất thấp (0,61 - 0,70 lần).

* Tóm lại: Các loại hình sử dụng đất nông nghiệp ở huyện Phú Xuyên khá phong

phú và đa dạng. Cơ cấu cây trồng và các LHSDĐ bước đầu đã có những bước chuyển

biến rõ rệt trong thời kỳ đổi mới và đạt được hiệu quả kinh tế cao. Song nhìn chung

sản xuất nông nghiệp còn mang tính sản xuất theo kiểu truyền thống. Tỷ lệ diện tích

sản xuất chuyên lúa còn cao so với các cây rau màu thực phẩm và CCNNN. Các cây

trồng có giá trị kinh tế đang dần phát huy hết được thế mạnh về tiềm năng đất đai và

điều kiện sinh thái thuận lợi của vùng đồng bằng như ở Phú Xuyên.

3.2.3. Hiệu quả sử dụng đất tại Phú Xuyên về mặt xã hội

Ngoài việc xác định hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất thì hiệu quả

xã hội mà quá trình sử dụng đất mang lại cũng hết sức quan trọng. Chỉ tiêu đánh giá

hiệu quả xã hội là những chỉ tiêu khó định lượng, do đó trong phạm vi của đề tài này

tôi xin phép chỉ đề cập đến một số chỉ tiêu như sau:

- Mức thu hút lao động, giải quyết việc làm của các kiểu sử dụng đất;

- Mức độ chấp nhận của người dân về đầu tư, ý định chuyển đổi cơ cấu cây

trồng trong tương lai của nông hộ;

- Khả năng tiêu thụ sản phẩm.

Giải quyết lao động nông nhàn và dư thừa trong nông nghiệp, nông thôn là một

vấn đề lớn, cần được quan tâm. Trong khi công nghiệp và dịch vụ chưa đủ phát triển

để thu hút toàn bộ lao động nông nhàn và dư thừa thì phát triển nông nghiệp theo

hướng đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng sản phẩm nông nghiệp là một giải

pháp quan trọng để tạo việc làm, tăng thu nhập cho nông dân và tăng thêm của cải

vật chất cho xã hội. Huyện Phú Xuyên có diện tích đất nông nghiệp, chiếm hơn 65%

diện tích đất tự nhiên, điều này cho thấy nguồn thu nhập chính của người dân Phú

Xuyên vẫn là nông nghiệp. Đặc điểm của sản xuất nông nghiệp lại mang tính thời vụ

cao, nên lao động dư thừa trong nông thôn vẫn chiếm tỷ lệ lớn. Do vậy, loại hình sử

dụng đất thu hút nhiều lao động sẽ gián tiếp góp phần củng cố an ninh chính trị và

trật tự an toàn xã hội, hạn chế tệ nạn xã hội do thất nghiệp gây nên. Ngoài việc giải

quyết lao động dư thừa trong nông thôn thì khả năng tiêu thụ sản phẩm và được sự

chấp nhận của người dân đối với loại hình sử dụng đất là những tiêu chí phản ánh

hiệu quả xã hội.

Bảng 3.13 thể hiện kết quả điều tra các chỉ tiêu hiệu quả xã hội của các loại hình

sử dụng đất nông nghiệp của huyện được tổng hợp từ số liệu điều tra nông hộ.

Đơn vị tính %

Bảng 3.13. Hiệu quả xã hội sử dụng đất tại Phú Xuyên

Mức độ thu hút

Mức độ chấp nhận của

Thị trường

lao động

người dân

tiêu thụ

LUT

Thấp

Cao 53,3 51,7 63,3 46,7

1 2 3 4 5 6 7

TB 36,7 43,3 28,3 50,0 48,33 33,33 68,33 23,33 34,55 61,82

TB Cao 51,7 36,7 10,0 58,3 26,7 5,0 53,3 20,0 8,3 50,0 41,7 3,3 46,7 33,3 18,33 8,33 76,67 20,00 3,64 25,00 70,00

Thấp 11,7 15,0 26,7 8,3 20,0 3,33 5,00

TB Rất tốt 58,3 16,7 66,7 20,0 55,0 25,0 38,3 48,3 46,7 36,7 83,33 16,67 18,33 66,67

Thấp 25,0 13,3 20,0 13,3 16,7 - 15,00

Nguồn: Số liệu điều tra

Ghi chú: 1: Chuyên lúa; 2: 2 lúa - màu; 3: 2 màu - 1 lúa; 4: chuyên màu và CNNN; 5: cây ăn quả; 6: Cây

hoa; 7: canh tác tổng hợp.

Thực tế cho thấy, các cây trồng có hiệu quả kinh tế cao không chỉ đòi hỏi đầu

tư chi phí cao mà còn đòi hỏi cả về việc ứng dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật

trong sản xuất và khả năng nhạy bén với thị trường tiêu thụ của người sản xuất. Vì

vậy, trong sử dụng đất nông nghiệp, đặc biệt là ở Phú Xuyên, cây trồng chủ đạo là

cây lúa, rau màu và cây công nghiệp ngắn ngày, cây hoa và cây CNNN, việc nâng

cao trình độ của người dân về sử dụng đất nông nghiệp có hiệu quả là rất cần thiết.

Trong quá trình điều tra, nghiên cứu chúng tôi nhận thấy huyện Phú Xuyên có

nhiều hộ sản xuất nông nghiệp đạt khá, thu nhập cao, như ở Bạch Hạ, Hồng Thái,

Quang Lãng…, qua đó phần nào có thể đánh giá được trình độ tiếp thu khoa học kỹ

thuật, hiểu biết về thị trường của nhân dân trong huyện. Cụ thể: một số LUT vừa phù

hợp với năng lực sản xuất của nông hộ, vừa tận dụng hết mọi nguồn lực dư thừa ở địa

phương, đảm bảo an toàn lương thực và phát triển bền vững như LUT chuyên lúa,

LUT lúa màu. Một số LUT vừa thu hút nhiều lao động, giá trị ngày công cao, vừa

đáp ứng nhu cầu của thị trường như LUT lúa màu, Chuyên màu và cây CNNN,

chuyên hoa…

- Loại hình sử dụng đất chuyên hoa đạt hiệu quả rất cao. Theo đánh giá của các

nông hộ được điều tra thì LUT này mức thu hút lao động cao (chiếm 68,33% tổng số

hộ điều tra), mức độ chấp nhận của người dân cho là cao (chiếm 76,67%), khả năng

tiêu thụ sản phẩm cho là cao (chiếm 83,33%), giá trị ngày công lao động cao. Ngoài

ra, LUT này còn có ưu điểm là lao động được phân bố đều quanh năm, sản phẩm đa

dạng và có thị trường tiêu thụ lớn và ổn định (gần với trung tâm Thành phố Hà Nội)

nên có khả năng mở rộng trong tương lai.

- Loại hình sử dụng đất: 2 lúa - 1 màu; 1 lúa - 2 màu so với LUT chuyên rau,

màu thì LUT 2 lúa - 1 màu và 1 lúa - 2 màu đã thu hút được mức lao động cao (khoảng

50 - 60% số nông hộ được điều tra), tận dụng được lao động nông nhàn từ tháng 10

đến tháng 12, phù hợp với năng lực của đa số nông hộ, đảm bảo an toàn lương thực

và phát triển bền vững hơn. Thị trường tiêu thụ lớn và ổn định (tiêu thụ tại chỗ và tiêu

thụ đến các quận nội thành của TP Hà Nội), sản phẩm sản xuất đa dạng, với các sản

phẩm hàng hoá có giá trị xuất khẩu như dưa chuột, đậu tương, ngô...

- Loại hình sử dụng đất cây ăn quả đang dần phát triển mạnh ở Phú Xuyên và

dần dần thu hút mạnh lao động nhờ có cơ hội tiếp cận với thị trường tiêu thụ lớn là

trung tâm thành phố Hà Nội. Loại hình này đã và đang mang lại hiệu quả kinh tế ở

mức khá cao.

- Loại hình sử dụng đất chuyên lúa có giá trị ngày công thấp, hiệu quả kinh tế

mang lại ở mức trung bình, các sản phẩm tạo ra nhằm đảm bảo vấn đề an ninh lương

thực tại địa phương, chủ yếu cung cấp cho gia đình và phục vụ chăn nuôi.

Tuy nhiên trong quá trình nghiên cứu tôi nhận thấy xuất hiện một số yếu tố ảnh

hưởng tới sản xuất nông nghiệp như:

- Nhóm các yếu tố về kinh tế xã hội: Trong nhóm này quan trong nhất là yếu tố

thị trường. Thị trường là yếu tố có tính chất quyết định đến việc lựa chọn các LUT

với cây trồng hàng hóa để sản xuất của hộ nông dân, quyết định cho việc đầu tư cơ

sở hạ tầng.

Các thể chế chính sách về kinh tế, đất đai, hỗ trợ vốn, kỹ thuật cũng đóng góp

một phần không nhỏ trong sự thành công của sản xuất nông nghiệp hàng hóa có hiệu

quả cao.

Cơ sở hạ tầng cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng lớn đến việc nâng cao

hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp. Quan trọng nhất là hệ thống giao thông, thủy lợi,

các trung tâm dịch vụ thương mại.

- Nhóm các yếu tố về tổ chức sản xuất, áp dụng tiến bộ KHKT: việc tổ chức các

loại hình dịch vụ cung cấp đầu vào và giải quyết tốt đầu ra cho sản phẩm nông nghiệp

là một chu trình khép kín và rất quan trọng có ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả của

quá trình sản xuất nông nghiệp. Ngoài ra, đầu tư vật chất và nâng cao trình độ KHKT

cũng là một vấn đề có ảnh hưởng lớn tới hiệu quả kinh tế, môi trường và xã hội. Đó

là yếu tố quyết định sự lựa chọn của hộ nông dân cho phù hợp với năng lực sản xuất.

- Nhóm các yếu tố về điều kiện tự nhiên: Việc bố trí cây trồng phù hợp với mỗi

chất đất mỗi vùng đất để phát huy lợi thế so sánh về điều kiện tự nhiên của mỗi vùng

là rất quan trọng, nhằm không ngừng nâng cao năng suất, chất lượng của nông sản.

Mặt khác, việc bố trí phù hợp sẽ không gây ảnh hưởng lớn đối với đất đai và môi

trường.

3.2.4. Hiệu quả sử dụng đất tại Phú Xuyên về mặt môi trường

Hiện nay, tác động trong sản xuất nông nghiệp đến môi trường diễn ra rất phức

tạp và theo nhiều chiều hướng khác nhau. Đánh giá mức độ ảnh hưởng của việc sử

dụng đất và hệ thống cây trồng hiện tại tới môi trường là một vấn đề khó, đòi hỏi phải

có số liệu phân tích mẫu đất, mẫu nước và nông sản phẩm trong thời gian dài. Trong

phạm vi nghiên cứu của đề tài, tôi chỉ đề cập đến một số chỉ tiêu ảnh hưởng của các

kiểu sử dụng đất tới môi trường như:

- Mức độ sử dụng phân bón.

- Phương pháp sử dụng thuốc trừ sâu, bệnh và thuốc diệt cỏ.

Đối với sản xuất nông nghiệp, cây trồng được phát triển tốt khi phù hợp với quy

trình kỹ thuật sản xuất và đặc tính, chất lượng của đất. Tuy nhiên, trong quá trình sản

xuất dưới sự hoạt động quản lý của con người sử dụng hệ thống cây trồng sẽ tạo nên

những ảnh hưởng rất khác nhau đến môi trường.

3.2.4.1. Sử dụng phân bón

Có thể thấy rằng, một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sự suy giảm

độ phì ở những vùng thâm canh cao là vấn đề sử dụng phân bón mất cân đối giữa

N:P:K. Việc thâm canh, tăng vụ, áp dụng các tiến bộ của khoa học kỹ thuật vào sản

xuất nhằm nâng cao năng suất, sản lượng cây trồng, thay thế phân hữu cơ bằng phân

hóa học đã ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường đất, nước cũng như chất lượng

đất đai.

Theo đánh giá, trên địa bàn huyện Phú Xuyên có 4.614,36 ha đất nông nghiệp

bị thoái hóa nhẹ, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng này là sự suy giảm độ

phì nhiêu tầng đất mặt (Viện Thổ nhưỡng Nông Hóa, 2015). Trong việc sử dụng

phân hóa học thì người nông dân lại quan tâm nhiều hơn đến việc sử dụng phân

đạm mà ít quan tâm đến việc sử dụng cân đối giữa các loại đạm, lân, kali và các

nguyên tố vi lượng.

Kết quả điều tra tại Phú Xuyên cho thấy, 100% số hộ được hỏi đều không sử dụng

bất kỳ một loại phân bón lá nào cho cây trồng. Họ chỉ sử dụng phân bón NPK, đạm

urê, lân Lâm thao và kali (Bảng 3.14). Tuy nhiên, việc sử dụng phân bón đều theo

truyền thống, kinh nghiệm và không cân đối giữa các loại phân. Bên cạnh đó 100% các

hộ được hỏi đều sử dụng phân đạm đối với tất cả các cây trồng. Đối với phân lân super

và phân kali thì tỷ lệ sử dụng thấp và hầu hết đều không đủ lượng so với nhu cầu của

cây bởi 100% số hộ được hỏi đều cho rằng phân kali có giá thành cao và cho rằng chỉ

cần bón NPK là đã đủ lượng lân và kali cho cây.

Ngoài ra, khi được hỏi về tình hình sử dụng NPK thì 100% số hộ sử dụng cho

việc bón lót và chỉ 20 - 30% số hộ là quan tâm đến tỷ lệ N:P:K ghi trên bao bì, số

còn lại là không để ý nên không biết tỷ lệ đó là bao nhiêu. Điều đó cho thấy các hộ

sử dụng phân bón NPK theo xu hướng của thị trường, mà không quan tâm đến nhu

cầu của cây trồng đối với từng loại phân bón là bao nhiêu.

Phân NPK được người dân sử dụng cho tất cả các cây trồng. Một số xã, cây

trồng như lúa, đậu tương, ngô người dân không hề bón kali, thậm chí còn không bón

cả lân. Còn lại, tất cả các cây trồng đều được bón kali nhưng lượng rất ít. Một số cây

trồng như lúa, lạc, khoai tây,... người dân không bón lân, bởi họ cho rằng chỉ cần bón

NPK là đủ cả lân và kali cho cây trồng. Mặc dù đã có nhiều lớp tập huấn, chuyển giao

kỹ thuật nhưng hầu hết người dân bón phân theo kinh nghiệm, theo cảm tính hoặc

theo lượng tiền đầu tư mà không biết bón như vậy có đúng, đủ, có cân đối giữa các

loại phân bón hay không. Điều này đã gây ảnh hưởng lớn đến sinh trưởng, phát triển

của cây và là nguyên nhân chính làm giảm năng suất cũng như chất lượng nông sản

và dẫn đến tình trạng suy giảm độ phì nhiêu của đất trồng trọt. Đồng thời, việc sử

dụng phân chuồng hiện nay rất ít, do các hộ gia đình không còn chăn nuôi các loại

gia súc nhiều như trước đây, còn lượng phân chuồng tại các trang trại đã được các

công ty đặt mua phục vụ việc sản xuất nông nghiệp quy mô lớn.

3.2.4.2. Về mức sử dụng thuốc bảo vệ thực vật

Qua kết quả điều tra về lượng thuốc bảo vệ thực vật sử dụng trong quá trình sản

xuất trên các loại cây trồng cho thấy lượng thuốc BVTV đang được sử dụng tương

đối nhiều, thậm chí làm dụng thuốc BVTV, mặc dù có sự giám sát hướng dẫn của các

bộ nông nghiệp huyện, xã và cả các hợp tác xã.

Hầu hết các loại cây trồng đề được phun thuốc BVTV ít nhất từ 2 - 3 lần/vụ,

thậm chí các loại rau màu thuốc BVTV còn được sử dụng 4 - 5 lần/vụ.

Do lượng thuốc và số lần phun nhiều, phun ngay trước khi thu hoạch nên lượng

thuốc BVTV còn tàn dư trong đất, trong sản phẩm nông nghiệp là tương đối lớn đã gây

ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường và an toàn chất lượng nông sản.

Mặt khác, trong quá trình sử dụng thuốc BVTV, việc xử lý các loại vỏ, chai

thuốc trừ sâu, bệnh không được chú ý, quan tâm xử lý. Sau khi sử dụng xong, các

loại vỏ, chai thuốc được bỏ lại ngay tại cánh đồng, trên những con đường nội đồng,

các gốc cây, nguồn nước,...điều này cũng gây ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường

đất, môi trường nước, khi mưa xuống, lượng thuốc còn lại trong các loại vỏ, chai

thuốc BVTV theo lượng nước mưa ngấm xuống đất,...

Bảng 3.14. Hiện trạng bón phân một số cây trồng chính tại Phú Xuyên

Lượng phân bón thực tế

Lượng bón khuyến cáo(*)

Tỷ lệ bón phân

Cây trồng

theo khuyến cáo

N

P2O5

K2O

PC

N

P2O5

K2O

PC

Tỷ lệ bón phân thực tế N:P:K

N:P:K

(kg/ha)

(Tấn/ha)

(kg/ha)

(Tấn/ha)

Lúa xuân

150

2 - 3

1:0,6:0,5

120 - 130

80 - 90

30 - 60

8 - 10

1:0,7:0,4

Lúa mùa

120

2 - 3

1:0,6:0,4

80 - 100

50 - 60

0 - 30

6 - 8

1:0,6:0,2

Đậu tương

1 - 2

1:0,9:0,6

20 - 40

40 - 60

5 - 8

1:1,7:1,7

Ngô

175

3 - 5

1:0,5:0,5

120 -180

60 - 75

60 - 90

8 -10

1:0,5:0,5

Cà chua

160

116

110

4 - 6

1:0,7:0,7

150

120 -150

15 - 20

1:0,6:0,9

5 0

Lạc xuân

5 - 7

1:1,2:1,2

60 - 90

45 - 60

8 - 12

1:2,5:1,8

Khoai lang

5 - 8

1:0,7:0,8

80 -100

50 - 60

70 - 80

15 - 20

1:0,6:0,8

Bí xanh

117

123

5 -8

1:0,5:1,1

80-100

60 - 80 100 - 120

15 - 20

1:0,8:1,2

Khoai tây

146

144

6 - 7

1:0,6:1,0

150

120

10 - 15

1:0,6:0,8

Su hào

135

2 - 3

1:0,5:0,5

100 - 120

50 - 60

60 - 70

10 - 15

1:0,5:0,6

Bắp cải

210

4 - 6

1:0,4:0,5

160 - 190

60 - 80 100 - 120

15 - 20

1:0,4:0,6

Rau cải

140

4 - 5

1:0,5:0,5

120 - 160

60 - 80

80 - 100

15 - 20

1:0,5:0,6

Đậu xanh

4 - 6

1:1:0,9

20 - 30

30 - 60

30 - 40

6 - 8

1:1,8:1,4

Hoa

3 - 5

1:1:0,9

20 - 30

30 - 60

30 - 40

6 - 8

1:1,8:1,4

Nguồn: Số liệu điều tra và mức khuyến cáo của Sở NN&PTNT TP. Hà Nội

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất tại Phú Xuyên

3.3.1. Các yếu tố về điều kiện tự nhiên

Nhìn chung vị trí địa lý, địa hình, địa mạo của huyện Phú Xuyên thuận lợi không

chỉ cho việc phát triển hệ thống giao thông, xây dựng cơ sở hạ tầng, mở rộng mạng lưới

khu dân cư, các khu công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, cho phát triển kinh tế nói chung,

cho nông nghiệp nói riêng. Vị trí địa lý của huyện gần với trung tâm thành phố Hà Nội,

địa hình bằng phẳng rất thuận lợi cho kiến thiết đồng ruộng, hệ thống thủy lợi tưới tiêu,

tạo ra những vùng chuyên canh lúa, màu và cây công nghiệp ngắn ngày, thuận lợi cho

canh tác, cũng như vận chuyển vật tư nông nghiệp cũng sản phẩm nông nghiệp để tiêu

thụ. Tuy nhiên do điều kiện phân bố lượng mưa theo mùa, nên hiện tượng hạn hán, úng

lụt cục bộ vẫn xảy ra, nhất là vấn đề úng ở các xã phía Tây Bắc của huyện, điều này ảnh

hưởng không nhỏ đến hoạt động sản xuất nông nghiệp.

3.3.2. Các yếu tố nguồn lực cho sản xuất nông nghiệp

3.3.2.1. Về nguồn lực lao động

Trong sản xuất nông nghiệp, lao động và nhân khẩu tác động rất lớn đến tình hình

sản xuất - kinh doanh của nông hộ. Các nông hộ có thể tận dụng nguồn lao động tại chỗ

trong chăm sóc, quản lý, thu hoạch, từ đó góp phần giảm bớt chi phí sản xuất và nâng

cao thu nhập. Tuy nhiên, về chất lượng lao động còn nhiều hạn chế, số lượng lao động

được qua đào tạo chưa nhiều.

3.3.2.2. Về nguồn lực đất đai

Nằm ở địa bàn trũng thấp, đất đai không bằng phẳng, có nhiều diện tích thường

xuyên bị ngập úng, sản xuất nông nghiệp của huyện Phú Xuyên gặp không ít khó khăn.

Thực hiện chương trình xây dựng Nông thôn mới, huyện đã tập trung dồn điền đổi thửa

hơn 9.000 ha đất sản xuất nông nghiệp, gắn với quy hoạch lại ruộng đất, cải tạo hệ thống

kênh mương thủy lợi, giao thông nội đồng; chuyển đổi hơn 2.430 ha đất trồng lúa kém

hiệu quả sang nuôi trồng thủy sản, trồng cây ăn quả và bước đầu hình thành một số vùng

sản xuất hàng hóa tập trung quy mô lớn, có giá trị, hiệu quả kinh tế cao. Nhờ đó, cuộc

sống người dân ngày càng được cải thiện.

Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp không chỉ gặp khó khăn về quy mô đất sản xuất,

mà chất lượng đất ngày càng bị giảm, dẫn đến chất lượng nông sản không đạt hiệu quả

cao, năng suất thấp. Nguyên nhân chính là do nông hộ ngày càng lạm dụng việc sử dụng

phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật trong quá trình sản xuất. Do đó, chất lượng đất

ngày càng bị bạc màu và thoái hóa đã ảnh hưởng đến năng suất cây trồng.

3.3.2.3. Về nguồn lực vốn

Vốn là một trong những yếu tố đóng vai trò quan trọng giúp duy trì và mở rộng sản xuất nông nghiệp. Đối với các nhóm hộ trên địa bàn huyện, nông hộ sử dụng nguồn vốn để tiến hành đầu tư nguồn giống, mở rộng quy mô và chăm sóc cây trồng trong quá trình sinh trưởng và phát triển. Nguồn vay của các nông hộ trên địa bàn chủ yếu là từ Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN & PTNT), Ngân hàng Chính sách xã hội, các đại lý vật tư phân bón và từ nhiều nguồn vốn vay khác như họ hàng, bạn bè, hàng xóm,... Nguồn vay phổ biến nhất vẫn là từ các đại lý (vay vật tư, phân bón). Việc tiếp cận với nguồn vốn vay từ Ngân hàng NN & PTNT và Ngân hàng Chính sách xã hội còn nhiều hạn chế. Chính vì vậy, người dân vay ngay tại các đại lí vật tư nông nghiệp để trực tiếp vay những loại cần thiết cho nông nghiệp. Các nguồn vốn vay được nông hộ đánh giá là có thủ tục vay tương đối nhanh gọn và đơn giản. Tuy nhiên, lượng vốn vay còn hạn chế, khiến các nông hộ chưa thật mạnh dạn đầu tư vào vào sản xuất. Nhu cầu vốn cho hoạt động sản xuất khác nhau về thời điểm và loại hình sản xuất - kinh doanh của hộ, thời hạn vay vốn của các ngân hàng là khác nhau. Do đó, mức trả theo từng thời điểm cũng có sự khác nhau.

Bảng 3.15. Ảnh hưởng của vốn đến hiệu quả sử dụng đất

Đơn vị tính: Nghìn đồng/ha

VA Loại hình sử dụng đất Thiếu vốn sản xuất Đủ vốn sản xuất

Chuyên lúa 2 lúa - 1 màu 2 màu - 1 lúa Cây CNNN Cây ăn quả Cây hoa Tổng hợp 39.273 171.329 172.310 195.866 289.483 752.683 263.068 42.193 191.104 178.221 201.475 293.428 791.273 282.869

Kết quả bảng 3.15 cho thấy rằng, vốn là một trong những yếu tố quan trọng quyết

định đến hiệu quả kinh tế trong quá trình sản xuất. Khi người dân ở tình trạng thiếu vốn

đầu tư, họ phải đi vay vốn từ các nguồn khác nhau như ngân hàng chính sách xã hội,

Ngân hàng NN & PTNT,… thậm chí là đi vay của những hộ có điều kiện kinh tế khá

hơn để phục vụ sản xuất. Và trong quá trình này, sẽ phát các các chi phí không mong

muốn là tiền lãi từ các nguồn vay đó, từ đó sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế của các

hộ.

3.3.2.4 Về ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ

Sản xuất nông nghiệp không thể tách rời những tiến bộ khoa học kỹ thuật vì nó đã

tạo ra cây trồng vật nuôi có năng suất cao, chất lượng tốt. Hiện nay lĩnh vực khoa học

và công nghệ ngày càng được quan tâm hơn. Công tác quy hoạch và thực hiện quy hoạch

sản xuất nông nghiệp được Phú Xuyên tập trung chỉ đạo theo hướng phát huy các lợi

thế của từng xã, như: vùng sản xuất lúa, vùng trồng rau và cây màu trong đó có rau an

toàn, vùng trồng cây ăn quả, vùng trồng hoa, vùng chăn nuôi tập trung xa khu dân cư,

vùng nuôi trồng thủy sản kết hợp phát triển trang trại... Sau dồn điền đổi thửa, đã tạo

điều kiện thuận lợi để ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, ứng dụng công nghệ cao

vào các mô hình sản xuất tập trung, như: sản xuất lúa ứng dụng biện pháp thâm canh cải

tiến SRI, gieo mạ khay cấy bằng máy. Cơ bản diện tích được thu hoạch bằng máy gặt,

số máy cấy hiện có 148 chiếc, 2 máy gieo mạ khay tự động, 35 máy gặt liên hoàn; diện

tích lúa chất lượng cao là 2.565ha, chiếm 30% diện tích.

Bảng 3.16. Ảnh hưởng của trình độ kỹ thuật đến hiệu quả kinh tế

Đơn vị tính: Nghìn đồng/ha

Tham gia các lớp tập huấn Không tham gia tập huấn LUT GO VA GTNC GO VA GTNC

Ghi chú: 1: Chuyên lúa; 2: 2 lúa - màu; 3: 2 màu - 1 lúa; 4: chuyên màu và CNNN; 5: cây ăn quả; 6: Cây hoa;

7: canh tác tổng hợp.

1 2 3 4 5 6 7 83.909 473.598 265.483 281.608 349.793 1.342.549 688.427 43.028 192.102 178.512 202.245 293.514 790.370 282.869 77,8 165,6 172,7 204,8 538,9 435,3 316,0 79.714 449.918 252.209 267.527 332.304 1.275.422 654.006 40.083 181.548 169.310 191.401 278.757 751.709 268.726 73,9 157,3 164,0 194,6 512,0 413,5 300,2

Kết quả đánh giá cho thấy rằng, việc người dân tham gia các lớp đào tạo, tập huấn

về các biện pháp kỹ thuật canh tác, quy trình kỹ thuật,… và được áp dụng sẽ làm hiệu

quả kinh tế cao hơn so với các hộ không tham gia và áp dụng các biện pháp kỹ thuật.

Điều đó được thể hiện qua việc áp dụng các kiến thức thông qua các lớp tập huấn sẽ làm

giảm các chi phí trung gian, bón phân cân đối hơn, sử dụng các loại thuốc BVTV đúng

cách, đúng thời điểm làm năng suất cây trồng được nâng cao, chất lượng ổn định, giá trị

ngày công sẽ được nâng cao.

3.3.2.5. Về trang thiết bị và phương tiện sản xuất

Việc trang bị máy móc thiết bị ở các nông hộ chưa đầy đủ, mức độ trang bị còn

thấp nên chưa đáp ứng được nhu cầu cho sản xuất nông nghiệp. Chi phí đầu tư để mua

sắm máy móc thiết bị chưa được chú trọng do hạn chế về nguồn vốn đầu tư.

3.3.3. Kết cấu hạ tầng nông thôn

Kết cấu hạ tầng nông thôn cũng có tác động đến phát triển sản xuất nông nghiệp. Nhìn chung mạng lưới giao thông trong huyện tương đối dày đặc, tuy nhiên chất lượng đường vẫn còn nhiều bất cập. Một phần vẫn chưa được trải nhựa hay bê tông hóa, một phần khác do xây dựng đã lâu, qua sử dụng chất lượng đã xuống cấp. Vì vậy, trong công cuộc phát triển như hiện nay thì cơ sở hạ tầng đặc biệt là giao thông là một trong các điều kiện quan trọng để thu hút các nhà đầu tư. Trong những năm tới, để đạt được các mục tiêu về kinh tế, cần chú trọng mở rộng và nâng cấp mạng lưới giao thông phục vụ cả nhu cầu đi lại, sản xuất của nhân dân trong địa bàn.

3.3.4. Nhân tố thị trường

Do sản xuất hàng hoá trong nông nghiệp có mục đích chính là sản xuất ra nông sản hàng hoá, nên điều kiện về thị trường giữ vị trí quyết định đến sự tồn tại và phát triển của người sản xuất hàng hoá trong nông nghiệp. Thị trường vừa là điều kiện, vừa là môi trường của kinh tế hàng hóa; nó thừa nhận giá trị và giá trị sử dụng của hàng hóa, khối lượng nông sản hàng hóa tiêu thụ trên thị trường, nó điều tiết (thúc đẩy hoặc hạn chế) quan hệ kinh tế của cả người quản lý, nhà sản xuất và người tiêu dùng thông qua tín hiệu giá cả thị trường. Thông qua sự vận động của giá cả, thị trường có tác dụng định hướng cho người sản xuất điều chỉnh quy mô sản xuất, thay đổi mặt hàng, thay đổi kỹ thuật sản xuất cho phù hợp với nhu cầu của thị trường. Thị trường ngày càng phát triển sẽ góp phần làm cho sản phẩm nông nghiệp ngày càng đa dạng, phong phú. Thị trường cũng lựa chọn, đòi hỏi cao về số lượng và chất lượng, phong phú về chủng loại nông sản hàng hóa. Điều kiện về thị trường bao gồm cả thị trường các yếu tố đầu vào của sản xuất nông nghiệp và thị trường sản phẩm đầu ra.

Tại Phú Xuyên, thị trường là nhân tố có nhiều ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp. Gần thị trường tiêu thụ lớn là Hà Nội, đây không chỉ là cơ hội rất lớn mà còn là thách thức để nông nghiệp Phú Xuyên phát triển, nâng cao hiệu quả sử dụng đất. Trong những năm gần đây, Phú Xuyên đã xây dựng và phát triển chuỗi cung cấp thực phẩm an toàn. Nông sản sạch luôn là nhu cầu bức thiết của toàn xã hội, thế nhưng trong bối cảnh hiện nay, nông sản sạch đang bị lẫn lộn với nông sản bẩn, kém chất lượng. Việc thiết lập và kết nối cung cầu giữa người sản xuất và người tiêu dùng để tìm đầu ra cho nông sản an toàn là điểm mấu chốt góp phần giải quyết tình trạng này, trong đó mô hình chuỗi cung ứng sản phẩm được xem là một giải pháp hữu hiệu để thúc đẩy mối liên kết giữa sản xuất và tiêu thụ nông sản.

3.4. Đánh giá chung về hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên

Qua kết quả điều tra và các tài liệu thu thập, tiến hành phân tích SWOT về điểm

mạnh (S), điểm yếu (W), cơ hội (O), thách thức (T) trong phát triển kinh tế nông nghiệp

hộ nông dân. Những thuận lợi, khó khăn cũng như các cơ hội và thách thức của nông

dân được thể hiện qua bảng phân tích SWOT sau:

Bảng 3.17. Kết quả phân tích SWOT

Điểm mạnh Điểm yếu

- Có vị trí địa lý thuận lợi, nằm trong vùng - Là một huyện đồng bằng có địa hình

kinh tế trọng điệm Bắc bộ; thấp trũng;

- Là đô thị vệ tinh với chức năng là đô thị - Sản xuất nông nghiệp quy mô nhỏ;

công nghiệp, đầu mối giao thông, trung - Thiếu vốn sản xuất; chuyển hàng hóa; - Chất lượng nông sản thấp, không ổn - Có kinh nghiệm, trình độ sản xuất; định;

- Có điều kiện tiếp cận nhanh với các tiến - Công nghệ chế biến, bảo quản sau thu bộ KHKT. hoạch còn lạc hậu;

- Lao động gia đình phần lớn có độ tuổi

cao và trình độ tay nghề thấp;

- Kiến thức và năng lực tiếp cận thị trường

của chủ hộ thấp.

Cơ hội Thách thức

- Phú Xuyên gần với trung tâm thành phố - Cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất đang dần

Hà Nội, đây là thị trường tiêu thụ nông xuống cấp và chưa đồng bộ;

sản lớn; - Thiếu đội ngũ cán bộ quản lý, cán bộ

- Khoa học - công nghệ trong nông nghiệp chuyên môn và kỹ thuật giỏi, có trình độ

có nhiều thành tựu mới có khả năng áp quản lý và điều hành các dự án lớn và tiếp

dụng; thu nhanh các công nghệ tiên tiến, hiện đại;

- Khả năng thu hút đầu tư vào nông - Biến đổi khí hậu và hiệu ứng nhà kính

nghiệp cao; đang tác động xấu đến sản xuất nông

nghiệp; - Có nhiều giống vật nuôi, cây trồng cho

hiệu quả kinh tế cao; - Thu hút lao động tham gia vào sản xuất

nông nghiệp; - Vấn đề an ninh lương thực, thực phẩm

đang trở thành vấn đề quan tâm mang tính - Các sản phẩm nông nghiệp phải cạnh

toàn cầu; tranh với nhiều địa phương;

Qua bảng phân tích SWOT cho thấy những điểm mạnh trong sản xuất nông nghiệp

của các hộ nông dân là rất lớn, các nguồn lực phục vụ cho sản xuất nông nghiệp đa dạng

và có tiềm năng mở rộng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc ứng dụng các khoa học kỹ

thuật vào thực tiễn sản xuất. Tuy nhiên, trong sản xuất nông nghiệp vẫn còn gặp nhiều

khó khăn như: quy mô sản xuất nhỏ, phân tán, mặt khác chất lượng sản phẩm chưa đồng

đều, công tác bảo quản, chế biến sau thu hoạch còn hạn chế, những điều này đã làm ảnh

hưởng không nhỏ đến hiệu quả kinh tế của người dân.

Cùng với sự phát triển chung của nền kinh tế nước ta hiện nay thì Phú Xuyên cũng

đang có nhiều cơ hội để phát triển. Sự phát triển nhanh của khoa học công nghệ cũng

đang tạo ra những cơ hội lớn để người dân tiếp cận với tiến bộ mới, nhằm thay đổi thói

quen canh tác lạc hậu, sản xuất có hiệu quả hơn. Huyện luôn nhận được sự quan tâm

của Thành ủy, Hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân và các sở, ban, ngành Thành phố,

đây là điều kiện thuận lợi mới, nguồn lực mới để Phú Xuyên có cơ hội phát triển nhanh

hơn.

3.5. Định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp huyện

Phú Xuyên

3.5.1. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp của huyện

3.5.1.1. Định hướng chung

Là một trong 5 đô thị vệ tinh của TP. Hà Nội được Chính phủ phê duyệt, Đô thị vệ

tinh Phú Xuyên cửa ngõ phía Nam Hà Nội được định hướng phát triển thành trung tâm

phát triển hỗn hợp, nhằm giảm sức ép phát triển trong đô thị trung tâm và thúc đẩy phát

triển kinh tế, xã hội, đô thị hóa vùng ngoại thành. Trên cơ sở được quy hoạch trong chiến

lược phát triển của Thủ đô Hà Nội, huyện luôn coi trọng và đẩy mạnh công tác quy

hoạch. Công tác xây dựng nông thôn mới của huyện thực hiện từ năm 2012, gắn với đô

thị hóa nhưng quá trình thực hiện chưa phù hợp với quy hoạch. Nhất là lĩnh vực chuyển

đổi kinh tế, phát triển nông nghiệp theo hướng công nghệ cao.

Tập trung khai thác và phát huy những thế mạnh về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã

hội và hạ tầng kỹ thuật, để phục vụ phát triển nông nghiệp của huyện theo hướng sản

xuất tập trung, có ứng dụng công nghệ cao, năng suất, chất lượng, hiệu quả gắn với bảo

vệ môi trường, tạo ra những sản phẩm đặc trưng của các vùng miền trong huyện nhằm

nâng cao giá trị sản xuất sau thu hoạch/ha đất canh tác, tăng thu nhập cải thiện đời sống

nhân dân, xây dựng thương hiệu sản phẩm nông nghiệp. Phấn đấu đến năm 2020 giá trị

sản xuất nông nghiệp bình quân đạt trên 120 triệu đồng/ha/năm. Tăng trưởng kinh tế

nông lâm nghiệp, thủy sản 3%/năm.

Trên cơ sở điều kiện tự nhiên (đất đai, khí hậu thời tiết…), điều kiện kinh tế xã

hội, tập quán của địa phương, chuyển đổi mạnh mẽ cơ cấu sản xuất nông nghiệp, tạo

bước chuyển biến nền nông nghiệp, theo hướng hiện đại hoá, đa dạng hoá sản phẩm và

đa dạng hoá cơ cấu kinh tế nông thôn. Phát triển nông nghiệp theo hướng chuyển đổi cơ

cấu cây trồng, vật nuôi, thâm canh, tăng vụ, khuyến khích nông dân làm giàu thông qua

việc khai thác sử dụng có hiệu quả quỹ đất đai, thực hiện thành công chương trình

chuyển một phần diện tích đất nông nghiệp sang trồng cây có giá trị kinh tế cao.

Phát huy tối đa lợi thế về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của mỗi vùng đất, góp

phần nâng cao năng suất, chất lượng, giảm giá thành sản phẩm, tận dụng mọi nguồn

nhân lực, tăng thu nhập cho người dân, phù hợp với năng lực sản xuất của từng hộ gia

đình và đảm bảo an ninh lương thực.

Sử dụng đất dựa trên quan điểm bảo vệ sinh thái và phát triển bền vững. Đất đai

nằm trong nhóm tài nguyên hạn chế, nhưng lại là điều kiện không thể thiếu được trong

mọi quá trình phát triển. Chính vì vậy, sử dụng đất phải dựa trên quan điểm sinh thái và

phát triển bền vững đảm bảo ưu tiên các loại đất tốt cho sản xuất nông nghiệp, thực hiện

chiến lược an toàn lương thực, thoả mãn nhu cầu nông phẩm cho xã hội, nguyên liệu

cho công nghiệp, nâng cao hệ số sử dụng đất. Bố trí hợp lý cơ cấu đất nông nghiệp,

chuyển dịch sản xuất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá, gắn với thị trường,

phù hợp với hệ sinh thái, đảm bảo sự phát triển bền vững. Ổn định diện tích đất trồng

lúa, tăng nhanh diện tích gieo trồng, hạn chế việc lấy đất canh tác (đặc biệt là đất trồng

2 vụ lúa) chuyển sang các mục đích khác. Ứng dụng các tiến bộ công nghệ về sinh học,

từng bước thực hiện nền nông nghiệp sạch, bảo vệ đất, nâng cao độ màu mỡ và hệ số sử

dụng đất, đảm bảo sử dụng đất hợp lý và có hiệu quả.

3.5.1.2. Định hướng cụ thể

Để bảo đảm phát triển một nền nông nghiệp bền vững, trong giai đoạn tới cần

phát triển theo hướng đa dạng sản phẩm hàng hoá với năng suất cao, và chú ý đến an

ninh lương thực; hình thành các vùng sản xuất tập trung, nâng cao năng suất, giá trị sản

phẩm cây trồng vật nuôi.

Tổ chức tuyên truyền vận động nhân dân, các doanh nghiệp tham gia sản xuất theo

quy hoạch vùng sản xuất để có những sản phẩm chuyên canh theo vùng đạt chất lượng

cao là cơ sở thuận lợi để xây dựng thương hiệu sản phẩm như các sản phẩm về rau sạch,

hoa, cây cảnh, lúa chất lượng cao,…đổi mới tập quán canh tác, áp dụng công nghệ cao

phù hợp với các tiêu chí của sản phẩm quy định thay cho phương pháp sản xuất truyền

thống, lạc hậu, nhỏ lẻ, manh mún không có sản phẩm tập trung.

- Đất trồng lúa: Phú Xuyên là huyện có diện tích đất trồng lúa khá lớn (chiếm trên

80% đất nông nghiệp). Để đáp ứng nhu cầu đất phi nông nghiệp thực hiện quy hoạch

Thủ đô đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2030, thực hiện quy hoạch tổng thể phát triển

kinh tế xã hội của huyện đến năm 2020 và quy hoạch nông thôn mới các xã thì việc lấy

đất nông nghiệp nhất là đất lúa chuyển sang các mục đích phi nông nghiệp là khó tránh

khỏi. Tuy nhiên để đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, thực hiện nghị định

35/2015/NĐ-CP ngày 13/4/2015 của Chính Phủ về quản lý, sử dụng đất trồng lúa; dự

báo diện tích đất trồng lúa của huyện đến năm 2020 còn 8.232,70 ha, trong đó đất chuyên

lúa có 8.226,10 ha, đến năm 2030 còn khoảng 8.000 ha.

- Đất trồng cây hàng năm còn lại: bao gồm diện tích trồng lạc, đậu tương, khoai

tây, ngô và rau màu các loại. Trong đó đặc biệt quan tâm tới phát triển sản xuất chuyên

canh rau an toàn, tiến tới sản xuất rau sạch, chất lượng cao bằng công nghệ trồng trong

nhà lưới và trực tiếp ngoài trời, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng rau đậu thực phẩm trong

huyện về số lượng chủng loại và chất lượng, tiếp cận mục tiêu chương trình an ninh

lương thực và nhu cầu phát triển các khu đô thị, các khu công nghiệp tập trung và thị

trường chung Thành phố Hà Nội.

Quy hoạch và sản xuất rau an toàn tại các xã Minh Tân, Quang Lãng với diện tích

250ha, rau cần Khai Thái; Quy hoạch vùng trồng măng tây xanh ở xã Hồng Thái; sản

xuất hoa tại thị trấn Phú Minh, thị trấn Phú Xuyên, xã Hồng Thái, Văn Nhân, Quang

Lãng, … Phát triển vùng cây ăn quả (có múi) ở các xã ven sông Hồng, bưởi diễn ở các

xã Tri Thủy, Bạch Hạ, Nam Phong, Hồng Minh,

Quy hoạch vùng trồng lúa chất lượng cao ở các xã Phượng Dực, Hồng Minh, Đại

Thắng, Tân Dân, Phú Túc, Hoàng Long, Văn Hoàng, Vân Từ, Châu Can, Quang Trung,

Sơn Hà,… Xây dựng cánh đồng mẫu lớn tại xã Đại Thắng,…

Xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật về giao thông nội đồng, thủy lợi, hệ thống tưới

tiêu, điện năng phục vụ sản xuất phù hợp với điều kiện đặc thù của từng vùng về thời

tiết, thổ nhưỡng, điều kiện sản xuất như: cứng hóa, đào đắp, nạo vét, tu bổ hệ thống kênh

mương, cầu cống, giao thông nội đồng, xây dựng hệ thống điện, nước tưới phục vụ các

vùng sản xuất.

3.5.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên

3.5.2.1. Các chính sách phát triển nông nghiệp tại Phú Xuyên

Trên cơ sở định hướng phát triển kinh tế xã hội và phát triển nông nghiệp của

huyện trong giai đoạn tới, huyện Phú Xuyên đã tiến hành triển khai nhiều chương trình,

chính sách nhằm phát triển nông nghiệp, trong đó:

Dự án “Xây dựng cơ sở khoa học phục vụ thâm canh, chuyển đổi cơ cấu cây trồng

và quản lý sử dụng bền vững tài nguyên đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên TP. Hà Nội”

do viện Thổ nhưỡng Nông hóa thực hiện theo Quyết định số 847/QĐ-UBND ngày

17/03/2015 của UBND huyện Phú Xuyên. Kết quả của dự án đã xây dựng được bộ cơ

sở dữ liệu về tài nguyên đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên; Xác định được hướng

chuyển đổi cơ cấu cây trồng hợp lý và các vùng sản xuất chuyên canh, phù hợp với từng

loại đất theo các vùng sinh thái; Đề xuất được các giải pháp khai thác, sử dụng và bảo

vệ đất nông nghiệp tại các vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa của huyện Phú Xuyên

TP. Hà Nội theo quan điểm phát triển bền vững.

Chương trình số 04 - CTr/HU ngày 08/01/2016 của Huyện ủy huyện Phú Xuyên

về Phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới , từng bước nâng cao đời sống nông

dân giai đoạn 2015 - 2020 cũng đã xác định phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất

hàng hóa, tập trung, bước đầu có ứng dụng công nghệ cao; nâng cao chất lượng, hiệu

quả về sức cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp; xây dựng nông thôn mới phát triển

theo quy hoạch, cơ sở hạ tầng từng bước được đầu tư đồng bộ, hiện đại, đảm bảo môi

trường sinh thái, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân nông thôn không ngừng

được nâng cao.

Trong chương trình xây dựng NTM, đến nay toàn huyện có 12 xã được Thành phố

Hà Nội công nhận đạt chuẩn NTM, 8 xã đạt và cơ bản đạt 16 - 18 tiêu chí, 04 xã đật từ

15 - 16 tiêu chí, 2 xã đạt từ 2 - 3 tiêu chí. Trong quá trình xây dựng NTM, các xã đều đề

ra tiến độ thực hiện các tiêu chí và phấn đấu thực hiện trong từng năm và phấn đấu xây

dựng thành công NTM theo lộ trình đã đề ra.

Sau 02 năm thực hiện Chương trình số 02 của Thành ủy Hà Nội về “Phát triển

nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới, nâng cao đời sống nông dân”, đời sống nông dân

trên địa bàn huyện Phú Xuyên từng bước được cải thiện, thu nhập bình quân đầu người

năm 2018 đạt 35,8 triệu đồng/người/năm; đa số các hộ gia đình đã có nhà kiên cố, khang

trang; tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 3,06%; tỷ lệ các hộ gia đình dùng nước sạch

41,8%; tỷ lệ người tham gia bảo hiểm y tế đạt 83,4%; có 28/28 Trạm y tế xã có bác sỹ

do vậy công tác chăm sóc sức khỏe cho người dân được nâng lên. An ninh chính trị, trật

tự an toàn xã hội nông thôn được giữ vững, một số nơi có chuyển biến tích cực.

Ngoài ra, huyện Phú Xuyên đã ban hành nhiều văn bản chính sách về phát triển

nông nghiệp, nông dân, nông thôn, đặc biệt trong phát triển nông nghiệp công nghệ cao.

Hiện nay, trên địa bàn huyện có 27 mô hình, các dự án đang thực hiện trong lĩnh vực

nông nghiệp công nghệ cao như: Các mô hình trồng lúa chất lượng cao như trồng giống

lúa JO2 tại xã Nam Phong (30ha), xã Sơn Hà (40ha), giống lúa Đài Thơm 8 tại xã Đại

Thắng (30 ha)…; 6 mô hình dự án trồng rau các loại, rau an toàn như dự án rau cần Khai

Thái (30ha), mô hình rau an toàn xã Minh Tân (5ha)… 4 mô hình trồng bưởi Diễn, bưởi

Thồ, bưởi đào chuyên, 1 mô hình nhãn chín muộn, 3 mô hình trồng chuối, mô hình trồng cây dược liệu tại xã Thụy Phú với diện tích 1 ha, xã Khai Thái với diện tích 3.000m2,...

3.5.2.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất huyện Phú Xuyên

a. Bố trí cây trồng

Việc bố trí cơ cấu mùa vụ cho các cây trồng được dựa trên cơ sở tập quán canh tác,

tài nguyên khí hậu nông nghiệp của khu vực, thị trường tiêu thụ các sản phẩm nông nghiệp

trong năm,... Qua nghiên cứu, bằng việc kết hợp đánh giá hiệu quả kinh tế của các loại

hình sử dụng đất với kết quả đánh giá mức độ thích hợp đất đai của các loại cây trồng do

Viện Thổ nhưỡng Nông hóa thực hiện 2015 và năm 2018 cùng với mục tiêu phát triển

nông nghiệp của huyện. Đã lựa chọn, đề xuất các cơ cấu của một số cây trồng chính của

huyện Phú Xuyên, kết quả như sau (bảng 3.18):

- Loại hình sử dụng đất chuyên lúa: Được đề xuất trồng trồng ở các xã Chuyên

Mỹ, Hoàng Long, Phú Túc, Phú Yên, Phúc Tiến, Tri Trung, Vân Từ, Hồng Minh,

Phượng Dực, Văn Hoàng và TT. Phú Xuyên.

- Loại hình sử dụng đất chuyên lúa - màu: Đề xuất với 24 kiểu sử dụng đất, cụ thể

như sau: Lúa xuân - Rau mùa - Su hào đông; Lúa xuân - Dưa chuột mùa - Rau đông;

Lúa xuân - Đậu tương hè - Đậu tương đông; Lúa xuân - Đậu tương hè - Rau đông; Ngô

xuân - Lúa mùa - Khoai tây đông; Ngô xuân - Lúa mùa - Cà chua đông; Ngô xuân - Lúa

mùa - Dưa chuột đông; Dưa chuột xuân - Lúa mùa - Dưa chuột đông; Bí xanh xuân -

Lúa mùa - Bí xanh đông; Cà chua xuân - Lúa mùa - Cà chua đông; Rau xuân - Lúa mùa

- Rau đông; Lúa xuân - Lúa mùa - Ngô đông; Lúa xuân - Lúa mùa - Đậu tương đông;

Lúa xuân - Lúa mùa - Khoai tây đông; Lúa xuân - Lúa mùa - Khoai lang đông; Lúa xuân

- Lúa mùa - Bí xanh đông; Lúa xuân - Lúa mùa - Bí đỏ đông; Lúa xuân - Lúa mùa - Cà

chua đông; Lúa xuân - Lúa mùa - Dưa chuột đông; Lúa xuân - Lúa mùa - Bắp cải đông;

Lúa xuân - Lúa mùa - Su hào đông; Lúa xuân - Lúa mùa - Đậu đỗ đông; Lúa xuân - Lúa

mùa - Hoa đông (Cúc, Ly, Kèn,...); Lúa xuân - Cá. Bố trí trồng ở hầu hết các xã và thị

trấn, chỉ duy nhất xã Hồng Minh không đề xuất cây trồng theo nhóm cơ cấu này.

Bảng 3.18. Diện tích đề xuất các loại hình sử dụng đất theo đơn vị hành chính

cấp xã

Đơn vị tính: ha

Chuyên

Cây ăn

TT Tên xã/thị trấn

Lúa - màu

lúa

màu

rau

hoa

quả

1 TT. Phú Xuyên

148,38

183,96

30,77

1,69

369,52

19,26

15,21

2 Bạch Hạ

389,19

112,15

17,20

0,98

3 Châu Can

4,91

4 Chuyên Mỹ

393,79

206,38

20,30

5 Đại Thắng

438,29

34,72

3,87

6 Đại Xuyên

40,00

78,86

1,78

7 Hoàng Long

608,72

152,64

5,13

132,17

172,94

8 Hồng Thái

207,14

5,19

33,47

3,75

9 Nam Phong

321,86

9,52

16,20

10 Nam Triều

363,90

17,14

0,44

11 Phú Túc

168,00

216,95

21,67

2,92

12 Phú Yên

10,56

281,80

64,14

1,29

13 Phúc Tiến

68,69

230,38

14,08

12,07

14 Quang Trung

168,73

38,30

15 Sơn Hà

460,83

18,44

1,56

16 Tân Dân

35,26

40,13

1,60

17 Thụy Phú

232,23

30,58

28,44

18 Tri Thủy

123,34

33,11

19 Tri Trung

73,72

117,30

4,46

32,03

20,11

20 Văn Nhân

44,68

8,90

21 Vân Từ

330,17

22 Hồng Minh

336,94

29,83

23 Minh Tân

282,69

66,75

189,30

6,97

24 Phượng Dực

178,29

222,45

37,22

0,16

17,25

7,46

25 TT. Phú Minh

61,22

26 Quang Lãng

76,54

145,75

27 Khai Thái

310,99

220,93

16,60

26,31

28 Văn Hoàng

84,25

234,46

22,55

Tổng diện tích

2.401,52

5.718,36

808,41

599,50

83,09

461,90

(Nguồn: Báo cáo Viện Thổ nhưỡng Nông hóa, 2018)

- Loại hình sử dụng đất chuyên màu: Đề xuất bố trí với 19 kiểu sử dụng đất: Ngô

xuân - Ngô mùa; Ngô xuân - Ngô mùa - Ngô đông; Ngô xuân - Đậu xanh hè - Ngô đông;

Ngô xuân - Đậu tương hè - Ngô đông; Đậu xanh xuân - Đậu tương hè - Ngô đông; Lạc

xuân - Đậu tương hè - Ngô đông; Lạc xuân - Lạc mùa; Ngô xuân - Ngô mùa - Rau đông;

Ngô xuân - Ngô mùa - Dưa chuột đông; Rau xuân - Dưa chuột mùa - Cà chua đông; Rau

xuân - Lạc mùa - Rau đông; Rau xuân - Rau mùa - Khoai tây đông; Rau xuân - Rau mùa

- Khoai lang đông; Rau xuân - Rau mùa - Bí xanh đông; Rau xuân - Rau mùa - Bí đỏ

đông; Đậu tương xuân - Đậu tương hè - Ngô đông; Đậu tương xuân - Đậu tương hè -

Đậu tương đông; Khoai lang xuân - Khoai lang mùa - Khoai lang đông; Dưa chuột xuân

- Dưa chuột mùa - Dưa chuột đông. Bố trí trồng ở hầu hết các xã, thị trấn, chỉ ngoại trừ

xã Bạch Hạ, Chuyên Mỹ, Phú Thụy, Tri Thủy, Tri Trung, Hồng Minh, Quang Lãng

không đề xuất trồng cơ cấu này.

- Loại hình sử dụng đất chuyên rau: Được đề xuất trồng ở các xã Bạch Hạ, Hồng

Thái, Nam Phong, Nam Triều, Thụy Phú, Tri Thủy, Văn Nhân, Hồng Minh, Tân Minh

và Quang Lãng.

- Loại hình sử dụng đất chuyên hoa: Bố trí trồng ở các xã Châu Can, Quang Trung,

Phượng Dực, Khai Thái.

- Loại hình sử dụng đất cây ăn quả: Bố trí trồng ở các xã Bạch Hạ, Châu Can, Đại

Xuyên, Hoàng Long, Hồng Thái, Nam Phong, Phú Túc, Phú Yên, Phúc Tiến, Tân Dân,

Thụy Phú, Tri Thủy, Tri Trung, Văn Nhân, Phượng Dực, Quang Lãng, Khai Thái và thị

trấn Phú Xuyên.

b. Chính sách và vốn đầu tư

Có chế độ đãi ngộ với những người làm công tác chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ

thuật, khuyến khích cán bộ có trình độ về địa phương công tác.

Củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức dịch vụ nông nghiệp, nhất

là các dịch vụ về vật tư, giống, thủy lợi,bảo vệ thực vật, mạng lưới khuyến nông,…nhằm

đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất.

Khuyến khích, tạo điều kiện để mọi thành phần kinh tế trong và ngoài nước tham

gia vào các lĩnh vực sản xuất nông nghiệp và chế biến nông sản, phát triển ngành nghề

truyền thống,…

Đẩy mạnh phát triển mạng lưới tín dụng nông thôn, tiếp tục dành nguồn vốn tín

dụng ưu đãi đầu tư cho nông nghiệp, khuyến khích các ngân hàng, tổ chức tín dụng cho

vay vốn với cơ chế ưu đãi đối với nông nghiệp, nông thôn. Tìm cách đưa tín dụng trực

tiếp đến tay nông dân thông qua hình thức cho vay qua tổ nhóm, lựa chọn ưu tiên với

các mặt hàng có tiềm năng thị trường mà nông dân đang cần vốn đầu tư.

Tiếp tục thực hiện các chính sách ưu đãi về thu tiền sử dụng đất, về thuế giá trị gia

tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp nhằm khuyến khích doanh nghiệp đầu tư, nhất là các

dự án đầu tư áp dụng công nghệ cao, công nghệ chế biến nông sản thực phẩm sau thu

hoạch. Nhân rộng, phổ biến các mô hình xã hội hóa đầu tư, mô hình quản lý các công

trình hạ tầng có hiệu quả, bền vững.

Hỗ trợ kinh phí từ ngân sách trung ương, ngân sách địa phương để triển khai mạnh

mẽ, sâu rộng chủ trương thí điểm bảo hiểm nông nghiệp nhằm hỗ trợ cho người sản xuất

nông nghiệp chủ động khắc phục và bù đắp thiệt hại tài chính do hậu quả của thiên tai,

dịch bệnh gây ra, góp phần bảo đảm ổn định an sinh xã hội nông thôn, thúc đẩy sản xuất

nông nghiệp phát triển. Lĩnh vực nông nghiệp có nhiều rủi ro, nên bảo hiểm nông nghiệp

là cơ sở để các tổ chức tín dụng mạnh dạn hơn trong việc đưa tín dụng vào khu vực này.

Ưu đãi lãi suất cho vay đối với đầu tư phát triển sản xuất nông nghiệp.

c. Giải pháp kỹ thuật, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật

Mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đưa nhiều giống mới có năng suất, chất

lượng cao tạo ra giá trị hàng hóa xuất khẩu và tiêu dùng có giá trị cao.

Cần có cơ chế quản lý thuốc BVTV, đưa chương trình GAP vào sản xuất đảm bảo

môi trường phát triển bền vừng. Chi cục BVTV, phòng Nông nghiệp và phát triển nông

thôn huyện cần tham gia tích cực trong hoạt động quản lý, sản xuất, lưu thông và sử

dụng thuốc BVTV, phân hóa học trong sản xuất rau màu của người dân

Áp dụng các biện pháp bón phân cân đối, bón đủ các chất dinh dưỡng theo yêu cầu

của cây trồng. Ngoài ra, cần đầu tư bón thêm vôi, phân chuồng hoặc các loại phân hữu

cơ sinh học để cải thiện độ phì nhiêu của đất cũng như làm tăng kết cấu của đất.

Tăng cường công tác khuyến nông, nâng cao nhận thức của người dân về công tác

sử dụng đi đôi với việc cải tạo và bảo vệ đất.

Tiếp tục thực hiện chương trình khuyến nông, khuyến ngư… đẩy mạnh việc

chuyển giao ứng dụng tiến bộ khoa học về giống cây trồng, vật nuôi có năng suất, chất

lượng cao phù hợp với điều kiện cụ thể của từng vùng.

Tăng cường mối liên kết với các cơ quan nghiên cứu, các trường đại học trong nước

nghiên cứu ứng dụng các tiến bộ về công nghệ và kỹ thuật đối với các ngành chủ đạo.

Xây dựng được các công thức luân canh hợp lý đối với từng vùng đất nhằm đảm

bảo được sự bền vững về mặt sinh học. Chú trọng đưa các cây cải tạo đất (như cây đậu

đỗ,...) xen vào các công thức để nâng cao dần độ phì nhiêu đất. Dùng tàn dư cây trồng

sau thu hoạch (thân lá ngô, mía, đậu đỗ,...) làm phân xanh tại chỗ, tăng hàm lượng mùn,

độ xốp, cải tạo độ phì nhiêu đất. Tại Phú Xuyên có 2 nhóm đất chính là Nhóm đất cát

và Nhóm đất phù sa, trên các nhóm đất này cần áp dụng các biện pháp cụ thể như sau:

(1) Đối với nhóm đất cát

Đất cát được hình thành từ sản phẩm bồi tích của sông Hồng. Loại đất này thường

phân bố thành những dải nhỏ, hẹp, nằm sát bờ sông, hoặc là những bãi cát ven sông hay

nằm giữa lòng sông, trên các địa hình bằng phẳng hoặc tương đối thấp, phân bố nhiều ở

xã Khai Thái. Để cải tạo loại đất này cần có nhiều biện pháp tổng hợp. Bón phân đúng

kỹ thuật là một trong những biện pháp cải tạo đất nhanh, rẻ, dễ làm cho hiệu quả ngay

trong một vụ sản xuất. Cần chú ý một số vấn đề sau:

- Ưu tiên bón nhiều phân hữu cơ hoai mục 5 - 10 tạ/sào/vụ. Nếu có điều kiện bón

thêm phù sa, lầm ao phơi ải đập nhỏ 1 - 2 tấn/sào/năm hoặc đất sét phơi khô đập nhỏ 5

- 10tạ/năm. Phân hữu cơ hoai mục có tác dụng làm tăng lượng mùn, vi sinh vật đất, làm

xốp đất gia tăng độ màu mỡ cho đất lúa. Đất sét, bùn ải làm tăng lượng keo đất. Keo đất

có tác dụng giữ phân, giữ nước, làm cho đất có kết cấu viên tảng tơi xốp giàu dưỡng

khí.

- Chú ý bón phân hỗn hợp NPK đa yếu tố thay cho bón phân khoáng đơn cho loại

đất này. Phân NPK của các nhà máy sản xuất phân bón lớn có uy tín nhiều năm như:

Hữu Nghị, Bình Điền, Văn Điển, Sông Danh… Ngoài thành phần đa lượng (đạm, lân,

kali) còn có nhiều nguyên tố trung (S; Mg; Ca), vi lượng (Mo; Cu; Co; Bo) và hàm

lượng mùn cao bổ sung sự thiếu hụt dinh dưỡng cho đất bạc màu hiệu quả.

- Bố trí hệ thống cây trồng phù hợp, chọn nhóm cây các tác dụng cải tạo đất: Cây

họ đậu, lạc...Bố trí nhóm cây lấy củ yêu cầu đất có thành phần cơ giới nhẹ.

- Đối với vùng ven sông Hồng, bố trí các mô hình trang trại trên đất không có hiệu

quả trồng trọt, đất trũng cần chuyển đổi sang mô hình thủy sản.

(2) Đối với Nhóm đất phù sa

Đây là loại đất được hình thành từ các sản phẩm bồi tụ của các con sông, có địa

hình khá bằng phẳng, độ mầu mỡ khá, phù hợp với nhiều loại cây trồng như: Lúa, ngô,

khoai lang, khoai tây, mía, các loại cây rau mầu, cây công nghiệp ngắn và dài ngày. Đây

là nhóm đất chiếm tỷ trọng lớn nhất trong quỹ đất nông nghiệp của Phú Xuyên. Nhóm

đất này có diện tích trên 10.000 ha đất nông nghiệp, phân bố ở tất cả các xã, thị trấn. Sự

suy giảm độ phì trên nhóm đất này chủ yếu do vấn đề bón phân mất cân đối và tập quán

canh tác thiếu phân hữu cơ của người dân. Vì vậy, cần có các biện pháp nâng cao nhận

biết của người dân về tác dụng của phân hữu cơ và nhu cầu N, P, K của từng loại cây

trồng, từ đó khuyến cáo các biện pháp bón phân cân đối và hợp lý. Ngoài ra cần quan

tâm đến chế độ tưới và chế độ tiêu.

- Cần có những biện pháp nâng cao hệ số sử dụng đất, tạo cơ cấu cây trồng đa dạng

trên nhóm đất này.

- Xây dựng các vùng chuyên canh cây trồng, đối các vùng chuyên canh, tận dụng

lợi thế đất đai giàu dinh dưỡng bố trí hệ thống cây trồng mang lại hiệu quả kinh tế cao.

- Có các biện pháp bảo vệ đất, tránh bị hiện tượng thoái hóa và bóc lột đất xảy ra.

d. Giải pháp về môi trường

Theo dự báo chất lượng môi trường Phú Xuyên trong những năm tới có xu hướng

xấu đi do sự gia tăng tốc độ phát triển của các ngành kinh tế, đồng thời với việc khai

thác tài nguyên và lượng chất thải ngày càng gia tăng. Các khu vực định hướng phát

triển công nghiệp và đô thị sẽ là nơi có ảnh hưởng về chất lượng môi trường. Vì vậy, để

giảm thiểu ô nhiễm, để có môi trường tốt có ảnh hưởng tích cực đến chất lượng sản

phẩm nông nghiệp hàng hóa, chúng tôi đề xuất một số giải pháp sau:

- Quy hoạch chi tiết và dự án xây dựng các khu, cụm công nghiệp làng nghề; các

khu chăn nuôi tập trung ngoài khu dân cư; các khu vực giết mổ gia súc gia cầm tập trung

nhất thiết phải có phương án bảo vệ môi trường và được cơ quan có thẩm quyền phê

duyệt trước khi phê duyệt phương án quy hoạch hoặc dự án đầu tư.

- Vì là vùng trũng, đối với các khu công nghiệp, làng nghề cần phải được đầu tư

xây dựng các khu xử lý nước thải.

- Nâng cấp và xây dựng các bãi xử lý rác thải theo quy hoạch.

- Tuyên truyền, vận động nâng cao ý thức và trách nhiệm của nguời dân trong việc

bảo vệ môi trường.

- Các cấp chính quyền, nhất là chính quyền xã, thị trấn và các cơ quan quản lý

chuyên môn phải có sự phối hợp chặt chẽ để tăng cường công tác quản lý nhà nước về

các hoạt động sản xuất, kinh doanh, buôn bán, sử dụng thuốc BVTV, thuốc thú y, thức

ăn chăn nuôi, phân bón, giống cây trồng, vật nuôi để sớm phát hiện và xử lý nghiêm các

trường hợp vi phạm như: bán thuốc cấm, thuốc ngoài danh mục, thuốc kém chất lượng,

sử dụng thuốc không đúng liều lượng, thời gian cách ly không đảm bảo; vứt vỏ bao bì

nhãn mác bừa bãi ra môi trường xung quanh; SXKD giống không đảm bảo chất lượng,

đưa giống vào sản xuất không qua kiểm dịch thực vật và kiểm dịch động vật.

e. Giải pháp về thị trường tiêu thụ nông sản

Có thể nói, nhiều năm qua vấn đề luôn được quan tâm trong nông nghiệp đó là tình

trạng thiếu ổn định về đầu ra cho nông sản và hay xảy ra tình trạng được mùa mất giá

và ngược lại. Đối với sản xuất nông nghiệp thì thị trường tiêu thụ hàng hóa nông sản

đóng vai trò hết sức quan trọng là động lực góp phần thúc đẩy sản xuất phát triển. Để

mở rộng được thị trường tiêu thụ nông sản góp phần giúp cho người dân không phải khó

khăn trong việc tiêu thụ những sản phẩm do mình tạo ra tôi xin đưa ra hướng giải quyết

như sau

Tiếp tục triển khai mạnh mẽ cơ cấu lại ngành nông nghiệp, lựa chọn nhóm sản

phẩm là đặc sản của địa phương.

Tiếp tục đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất, xây dựng các vùng

nguyên liệu tập trung; đẩy mạnh liên kết phát triển tổ hợp tác, HTX; thu hút đầu tư doanh

nghiệp tư nhân; xây dựng các mô hình chuỗi; khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư xây

dựng chuỗi siêu thị, cửa hàng tiện ích, các chợ… để thúc dẩy tiêu thụ trong nước.

Nâng cao năng lực chế biến nông sản, bảo quản, đóng gói, bao bì, nhãn mác để

nâng cao giá trị sản phẩm.

Thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao ứng dụng KHCN; triển khai các giải pháp tận

dụng tối đa cơ hội của cách mạng công nghiệp 4.0; phát triển nông nghiệp công nghệ

cao, nông nghiệp hữu cơ. Đưa các giống mới có năng suất và chất lương cao vào sản

xuất, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường. Đồng thời, khuyến khích người sản

xuất ứng dụng các thành tựu mới của khoa học kỹ thuật nông nghiệp.

f. Giải pháp về xây dựng thương hiệu

Tăng cường xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu, quảng bá các sản phẩm

nông sản mũi nhọn của huyện vào các thị trường tiềm năng. Khuyến khích và tạo môi

trường thuận lợi cho mọi thành phần kinh tế tham gia tìm kiếm thị trường, giới thiệu sản

phẩm và tham gia vào việc xuất khẩu nông sản. Liên doanh, liên kết tạo sản phẩm hàng

hóa theo vùng, địa phương để tạo lợi thế trong tiêu thụ và xuất khẩu.

Khuyến khích xây dựng các chợ trung tâm cụm xã, chợ đầu mối nông sản theo quy

hoạch đã được phê duyệt ở các vùng sản xuất các loại cây trồng, vật nuôi hàng hóa tập

trung để tổ chức thu mua nông, tạo điều kiện cho các hộ gia đình phát triển sản xuất ổn

định.

Xây dựng các trang thông tin điện tử để dự báo cung cấp thường xuyên các thông

tin cần thiết về giá cả và nhu cầu thị trường cho người sản xuất.

Quản lý và sử dụng có hiệu quả các nhãn hiệu hàng hóa, thương hiệu sản phẩm đã

được đăng ký; hình thành các liên kết ổn định giữa các doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ

rau với các HTX, nông dân vùng sản xuất rau chế biến, rau an toàn tập trung; phát triển

mạng lưới tiêu thụ qua siêu thị, đại lý, cửa hàng bán lẻ gắn chứng nhận rau an toàn với

sử dụng thương hiệu nhà sản xuất.

Có các chính sách hỗ trợ, cơ chế ưu đãi, động viên khuyến khích nông dân, tổ chức,

doanh nghiệp tham gia liên doanh, liên kết đầu tư trong sản xuất bảo quản, chế biến, xây

dựng thương hiệu, tiêu thụ nông sản hàng hóa.

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

1. Kết luận

1. Phú Xuyên có tổng số diện tích tự nhiên 17.110,46 ha; diện tích đất nông nghiệp

có sự thay đổi theo các năm, năm 2018 đạt 11.238,66 ha; chiếm tỷ lệ lớn nhất với 65,68%

DTTN. Nhóm đất phi nông nghiệp có 5.807,51 ha chiếm 33,94% DTTN, còn lại đất

chưa sử dụng có 64,29 ha. Địa hình huyện Phú Xuyên được chia làm 2 tiểu vùng sinh

thái theo tiêu chí về địa hình và các điều kiện sản xuất nông nghiệp. Đất canh tác tại Phú

Xuyên bao gồm nhóm đất cát và nhóm đất phù sa.

2. Đã nghiên cứu đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp của huyện Phú Xuyên

về mặt kinh tế, xã hội và môi trường. Trong đó, kết quả đánh giá hiệu sử dụng đất về

mặt kinh tế cho thấy, toàn huyện có 7 loại hình sử dụng đất chính với 61 kiểu sử dụng

đất:

- Loại hình sử dụng đất 2 vụ lúa: Hiệu quả kinh tế ở mức thấp đến rất thấp.

- Loại hình sử dụng đất 2 lúa - 1 màu: Có 15 kiểu sử dụng đất, hiệu quả kinh tế ở

mức cao đến rất cao.

- Loại hình sử dụng đất 2 màu - 1 lúa: Có 11 kiểu sử dụng đất, phần lớn hiệu quả

kinh tế ở mức cao.

- Loại hình sử dụng đất Chuyên màu và CCNNN: Có 22 kiểu sử dụng đất, phần

lớn hiệu quả kinh tế ở mức cao đến rất cao. Riêng 2 kiểu sử dụng đất Lạc xuân - Lạc

mùa, Ngô xuân - Ngô mùa cho hiệu quả kinh tế ở mức thấp.

- Loại hình sử dụng cây ăn quả với các cây trồng chính như: bưởi, cam, táo,

chuối,... hiệu quả kinh tế ở mức cao.

- Loại hình sử dụng cây hoa với các cây trồng chính như: hoa hồng, hoa cúc, hoa

ly, cây quất, cây đào,... hiệu quả kinh tế ở mức cao đến rất cao.

- Loại hình sử dụng đất cây tổng hợp với kiểu sử dụng đất chính là lúa - cá hiệu

quả kinh tế ở mức cao cao.

3. Đã xác định được các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất tại phú xuyên:

Yếu tố về điều kiện tự nhiên; Yếu tố về nguồn lực lao động, đất đai, vốn, ứng dụng tiến

bộ khoa học kỹ thuật, trang thiết bị và phương tiên sản xuất; Kết cấu hạ tầng; thị trường.

4. Từ kết quả nghiên cứu về hiện trạng sản xuất và hiệu quả các loại hình sử dụng

đất nông nghiệp, đã tiến hành đề xuất được các định hướng và giải pháp nhằm ổn định

và nâng cao hiệu quả sử dụng đất tại Phú Xuyên về mặt kinh tế, môi trường và xã hội,

trong đó chú trọng đến nhóm giải pháp về xác định cơ cấu cây trồng hợp lý, phát triển

thị trường cho các sản phẩm đầu ra.

2. Khuyến nghị

2.1. Đối với UBND và các phòng, ban

Tăng cường hỗ trợ, đầu tư cho công tác nghiên cứu, chuyển giao tiến bộ KHKT

giống, cây trồng có năng suất cao, chất lượng tốt, phù hợp với điều kiện sinh thái của

huyện, nâng cấp, xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp,

chế biến nông sản, ngành nghề nông thôn,...

Phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa, tập trung, bền vững, ứng

dụng công nghệ cao, tạo ra sản phẩm sạch, chất lượng cao. Tạo điều kiện thuận lợi thu

hút đầu tư vào nông nghiệp, chuyển đổi mô hình sản xuất nông nghiệp từ trồng lúa

kém hiệu quả sang sản xuất rau an toàn, hoa, cây ăn quả.

Đào tạo nguồn nhân lực đảm bảo chất lượng để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế

nông nghiệp theo hướng sản xuất tập trung, sản xuất hàng hóa quy mô lớn.

Tăng cường xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm để hỗ trợ doanh nghiệp, hộ

nông dân tiêu thụ sản phẩm.

2. Đối với người dân

Áp dụng đúng các biện pháp kỹ thuật, thực hiện bón phân cân đối trong quá trình

canh tác, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật... theo khuyến cáo.

Bố trí cơ cấu cây trồng hợp lý, chuyển đổi cây trồng kém hiệu quả, mang lại hiệu

quả kinh tế thấp trên cơ sở các đề xuất, giải pháp đã đưa ra.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Việt

1. Bùi Nữ Hoàng Anh (2013), Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế trong sử dụng đất

nông nghiệp tại Yên Bái giai đoạn 2012 - 2020, Luận án tiến sỹ, Đại học Thái

Nguyên.

2. Lê Huy Bá, Vũ Chí Hiếu, Võ Đình Long (2009), Tài nguyên môi trường và phát

triển bền vững.

3. Nguyễn Văn Bình (2017), Đánh giá thực trạng và đề xuất hướng sử dụng đất nông

nghiệp bền vững tại thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế, Luận án tiến sỹ, Đại

học Huế.

4. Trần Quyết Chiến (2020), Hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tỉnh Phú Thọ, Luận án

tiến sỹ, Hà Nội

5. Chi cục Thống kê huyện Phú Xuyên (2019), Niên giám thống kê Phú Xuyên 2018,

Phú Xuyên.

6. Phạm Tiến Dũng (2009), Bài giảng quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp, Nxb Nông

nghiệp, Hà Nội

7. Mai Huê (2019), Hà Nam phát triển cánh đồng mẫu, https://nongnghiep.vn, ngày

18/2/2019

8. Đặng Hiếu (2019), Thái Bình nỗ lực cởi trói cho nông nghiệp phát triển,

http://dangcongsan.vn/, ngày 03/11/2019

9. Trần Thị Thanh Hoa, 2018, Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tại huyện

Đông Hưng, tỉnh Thái Bình, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học Tài nguyên và Môi

trường Hà Nội.

10. Huyện ủy Phú Xuyên, Chương trình số 04-CTr/HU ngày 08/01/2016 về Phát triển

nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới, từng bước nâng cao đời sống nông dân giai

đoạn 2015 - 2020.

11. Hoàng Mai (2019), Từ chủ trương đến hiệu quả phát triển nôn nghiệp biền vững,

http://baobacninh.com.vn, ngày 23/8/2019.

12. Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, Luật đất đai 2013, Nhà xuất bản Chính

trị Quốc gia, Hà Nội.

13. UBND huyện Phú Xuyên, (2018), Báo cáo Kết quả phát triển kinh tế - xã hội, quốc

phòng - an ninh năm 2018, phương hướng nhiệm vụ năm 2018, Phú Xuyên.

14. UBND huyện Phú Xuyên (2013), Báo cáo quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011 -

2020.

15. Viện Thổ nhưỡng Nông hóa, (2015),Báo cáo Điều tra, đánh giá thoái hóa đất phục

vụ quy hoạch phát triển bền vững Thành phố Hà Nội, Hà Nội

16. Viện Thổ nhưỡng Nông hóa, (2015), Báo cáo Nghiên cứu xây dựng cơ sở khoa học

phục vụ thâm canh, chuyển đổi cơ cấu cây trồng và quản lý sử dụng bền vững tài

nguyên đất nông nghiệp huyện Phú Xuyên TP. Hà Nội, Hà Nội.

17. Viện Thổ nhưỡng Nông hóa, (2018), Chương trình Đánh giá thực trạng chất lượng và

giải pháp sửa dụng bền vững đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội, Hà Nội.

18. Nguyễn Hữu Thịnh, (2018), Tái cơ cấu ngành nông nghiệp tỉnh An Giang để ứng phó

với biến đổi khí hậu, Luận án tiến sỹ, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.

Tiếng Anh

19. FAO. FAO-UNESCO Soil Map of the World. Revised Legend. World Soil Resources

Report No. 60. Rome. 1988. Reprinted 1990.

20. FAO. A Framework for Land Evaluation. Soil Bul. No32. Rome. 1976.

21. A.J.Smith, Julian Dumaski (1993). FESLM An International framme - work for

Evaluating sustainable and management, World soil report No.

22. Costatynova M, Xocolinsky V (1984). Economic efficiency of social production,

the Hanoi Statistics.

23. Garry A.Smith (1998). The technology to diversify agriculture, Seminar on

Strategies for agricultural development and rural Vietnam (3/1997).

24. Purnomo and Sugeng Widodo (1995). The management of sloping lands for

sustainable agriculture in Indonesia. p. 53-86.

25. Samuelson P.A và Nordhouse W (1989). Economics, Institute of International

Relations, Hanoi.

PHỤ LỤC

Phụ lục 1: PHIẾU ĐIỀU TRA

Thuộc đề tài “Nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả sử

dụng đất nông nghiệp ở huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội”

Phiếu số: ..............................

Ngày điều tra: ......................

I. TÌNH HÌNH CHUNG CỦA HỘ 1. Họ và tên chủ hộ:............................................................... Tuổi:.................. Nam/Nữ. 2. Nghề nghiệp:............................. Dân tộc:……….….. Trình độ học vấn:..................... 3. Địa chỉ: Thôn:.................................................. Xã:....................................................... 4. Số nhân khẩu:........... Số lao động:................. LĐ Chính:.............. LĐ phụ:................ 5. Kinh tế gia đình thuộc: Nông nghiệp ; Phi nông nghiệp ; Khác  .................... 6. TP Kinh tế hộ: Khá ; Giàu ; Trung bình ; Nghèo, đói  7. Quỹ đất sản xuất nông nghiệp của hộ: ….....(ha); Tổng số thửa của hộ ….... (thửa) 8. Các nguồn thu nhập chính của hộ:

Mức độ (theo thứ tự Tỷ lệ % trong TT Các hoạt động 1 là quan trọng nhất) tổng thu nhập

1 Trồng trọt

2 Chăn nuôi

3 Thuỷ sản

4 Dịch vụ NN

5 Đi làm thuê

6 Thương mại dịch vụ

7 Hoạt động TTCN, ngành nghề khác

9. Tài sản nông nghiệp:

Các loại tài sản Giá trị (Triệu đồng) Số lượng sở hữu Các loại tài sản hiện hộ ông bà có không?

II. Tài sản trong sản xuất nông nghiệp

5. Máy cày, bừa

6. Máy tuốt lúa

7. Máy bơm nước

8. Bình bơm thuốc trừ sâu

9. Xe cải tiến (Xe bò, trâu)

10. Xe công nông, ô tô

11. Khác

II. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT

2.1. Các loại hình sử dụng đất và điều kiện canh tác

Địa hình

Điều kiện tưới

Loại cây trồng

Loại đất

Thời gian (tháng) Nguyên nhân

Diện tích (ha)

Hạn Ngập

Độ ngập sâu (m)

Dốc vừa

Bằng thoải

Thấp trũng

Tưới mặt

Tưới ngầm

Không tưới

2.2. Hình thức tiêu thụ sản phẩm

Trong đó (%) sản phẩm dùng

Giá bán (đ/kg)

Loại nông sản

Bán

Làm giống

Tiêu dùng gia đình

Đóng góp khác

Đối tượng bán

Tổng sản phẩm (tấn)

2.3. Khó khăn trong sản xuất

- Đất đai: Có  Không ; - Thủy lợi: Có  Không 

- Giống: Có  Không ; - Sâu bệnh: Có  Không 

- Kỹ thuật: Có  Không ; - Vốn: Có  Không 

- Thị trường: Có  Không ; - Lao động: Có  Không 

- Lưu thông: Có  Không ; - Giá cả: Có  Không 

2.3. Mức độ thu hút

LUT

Mức độ thu hút lao động TB

Cao

Mức độ chấp nhận của người dân TB

Thị trường tiêu thụ TB

Thấp Cao

Thấp Rất tốt

Thấp

II. Hiệu quả sử dụng đất

Hạng mục

Loại sử dụng

Đơn vị tính

A. Thông tin chung

- Diện tích

- Năng suất

tạ/ha

- Giá bán

1000 đ/kg

B. TỔNG THU

- Sản phẩm chính

tấn

- Sản phẩm phụ

1000 đ/ha

C. CHI PHÍ

I. Vật chất

- Giống

Kg/ha

- Phân chuồng

tạ/ha

- Urê

Kg/ha

- Lân

Kg/ha

- Kali

Kg/ha

- NPK

Kg/ha

- DAP

Kg/ha

- Phân vi sinh

Kg/ha

- Vôi

Kg/ha

1000 đ/ha

- Phân bón lá - Hóa chất bảo vệ thực vật

Hạng mục

Loại sử dụng

- Thuốc trừ cỏ

Đơn vị tính 1000 đ/ha

- Nhiên liệu: tưới…

1000 đ/ha

- Vật tư khác

1000 đ/ha

-………………..

II. Công lao động

Công/ha

- Lao động nhà

Công/ha 1000 đ/công

1000 đ/ha

- Lao động thuê - Giá trị công lao động thuê III. Dịch vụ phí - Khai hoang xây dựng đồng ruộng - Làm đất

1000 đ/ha

- Thu hoạch

1000 đ/ha

- Vận chuyển

1000 đ/ha

- Thủy lợi phí

1000 đ/ha

- Quản lý phí

1000 đ/ha

-………………..

IV. Chi khác

1000 đ/ha

- Thuế sử dụng đất - Lãi vay ngân hàng (nếu có) -………………..

1000 đ/ha

-………………..

1000 đ/ha

Chủ hộ Người điều tra

(Ký tên) (Ký tên)

Phụ lục 2. Các loại hình sử dụng đất nông nghiệp chính của huyện Phú Xuyên

TT Loại hình sử dụng đất Kiểu sử dụng đất

1 Chuyên lúa Lúa xuân - Lúa mùa

Lúa xuân - Lúa mùa - Bắp cải đông

Lúa xuân - Lúa mùa - Bí đỏ đông

Lúa xuân - Lúa mùa - Bí xanh đông

Lúa xuân - Lúa mùa - Cà chua đông

Lúa xuân - Lúa mùa - Dưa chuột đông

Lúa xuân - Lúa mùa - Đậu đỗ đông

Lúa xuân - Lúa mùa - Đậu tương đông

2 2 lúa - 1 màu Lúa xuân - Lúa mùa - Hành đông

Lúa xuân - Lúa mùa - Hoa cúc đông

Lúa xuân - Lúa mùa - Hoa ly đông

Lúa xuân - Lúa mùa - Khoai lang đông

Lúa xuân - Lúa mùa - Khoai tây đông

Lúa xuân - Lúa mùa - Lạc đông

Lúa xuân - Lúa mùa - Ngô đông

Lúa xuân - Lúa mùa - Su hào đông

Bí xanh xuân - Lúa mùa - Bí xanh đông

Cà chua xuân - Lúa mùa - Cà chua đông

Dưa chuột xuân - Lúa mùa - Dưa chuột đông

Lúa xuân - Dưa chuột mùa - Rau đông

Lúa xuân - Đậu tương hè - Đậu tương đông

3 2 màu - 1 lúa Lúa xuân - Đậu tương hè - Rau đông

Lúa xuân - Rau mùa - Su hào đông

Ngô xuân - Lúa mùa - Cà chua đông

Ngô xuân - Lúa mùa - Dưa chuột đông

Ngô xuân - Lúa mùa - Khoai tây đông

Rau xuân - Lúa mùa - Rau đông

Chuyên rau

Dưa chuột xuân - Dưa chuột mùa - Dưa chuột đông

Đậu tương xuân - Đậu tương hè - Đậu tương đông Chuyên màu và 4 CCNNN Đậu tương xuân - Đậu tương hè - Ngô đông

Đậu xanh xuân - Đậu tương hè - Ngô đông

Khoai lang xuân - Khoai lang mùa - Khoai lang đông

TT Loại hình sử dụng đất Kiểu sử dụng đất

Lạc xuân - Đậu tương hè - Ngô đông

Lạc xuân - Lạc mùa

Ngô xuân - Đậu tương hè - Ngô đông

Ngô xuân - Đậu xanh hè - Ngô đông

Ngô xuân - Ngô mùa

Ngô xuân - Ngô mùa - Dưa chuột đông

Ngô xuân - Ngô mùa - Ngô đông

Ngô xuân - Ngô mùa - Rau đông

Măng tây

Rau xuân - Dưa chuột mùa - Cà chua đông

Rau xuân - Lạc mùa - Rau đông

Rau xuân - Ngô mùa - Ngô đông

Rau xuân - Rau mùa - Bí đỏ đông

Rau xuân - Rau mùa - Bí xanh đông

Rau xuân - Rau mùa - Khoai lang đông

Rau xuân - Rau mùa - Khoai tây đông

Bưởi

Cam

Chuối

5 Cây ăn quả Đu đủ

Nhãn

Ổi

Táo

Đào

Hoa cúc (3 vụ) 6 Chuyên hoa cây cảnh Hoa hồng

Quất

7 Canh tác tổng hợp Lúa xuân - Cá