Ung Thư Ruột Già
Từ nhiều năm nay, Y giới Hoa Kỳ đã chọn tháng Ba là thời gian để
nhắc nhở mọi người ý thức thêm về một bệnh ung thư với tử vong đứng
hàng thứ ba trong các ung thư ở nam cũng như nữ giới tại Hoa Kỳ. Đó là
ung thư đại tràng và trực tràng (Colorectal Cancer).
“Tháng Ung Thư Ruột Già” được nhiều tổ chức y khoa uy tín thực
hiện và đã được Tổng Thống Hoa Kỳ ra sắc lệnh công nhận. Lý do là hàng
năm bên Mỹ có gần 150,000 trường hợp bệnh mới, và trên dưới 60,000 tử
vong vì bệnh.
Năm 1985, tin tức về giải phẫu ung thư ruột già của cựu Tổng Thống
Ronald Reagan đã được truyền thông tường thuật rộng rãi và cũng nhắc nhở
công chúng để ý tới nan bệnh này mà đi khám bệnh, điều trị.
Ôn lại về Ruột Già
Là thành phần của bộ máy tiêu hóa, nhưng ruột già không trực tiếp
làm việc tiêu hóa thực phẩm như miệng, bao tử, ruột non. Ruột này chỉ hấp
thụ một số lớn nước và chất điện giải trong chất bã thực phẩm từ trên chuyển
xuống.
Dài khoảng 1,5 thước tây (5 feet) Ruột Già có ba phần chính là Đại
Tràng, Trực Tràng và Manh Tràng hoặc ruột dư. Mẩu ruột dư chẳng làm
được cái tích sự gì cho cơ thể nhưng khi ể mình sưng lên là gây khó khăn
cho sức khỏe. May mắn là ít khi thấy nói chú ấy bị ung thư. Còn hai phần
kia, ung thư là chuyện có thể xẩy ra.
Và Ung Thư
Đề cập tới ung thư thì chẳng khác chi đi lạc vào mê hồn của một trận
đồ bát quái do Tôn Tẫn sắp đặt để dụ Bàng Quyên. Vì có nhiều điều về bệnh
chưa được khoa học làm sáng tỏ:
- nguyên nhân chưa biết rõ;
- nguy cơ đưa tới bệnh ngày càng nhiều;
- khám phá khó khăn, đôi khi quá trễ;
- điều trị tuy có tiến bộ nhưng tử vong còn cao nhất là khi bệnh lan xa.
- Và không ai có thể miễn nhiễm với ung thư.
Trong tình trạng bình thường, tế bào của cơ thể tăng trưởng, sinh sản
theo một trật tự đã được thiên nhiên định sẵn. Như là tre già măng mọc, hư
hao thì thay thế, bổ xung.
Với ung thư thì mọi sự đảo ngược. Tế bào ung thư tăng trưởng bất
bình thường, không kiểm soát được. Khởi đầu với vài tế bào bất mãn hoặc bị
vài rủi ro hóa chất “phản động” nào đó kích thích, xúi dục, chúng nổi loạn,
tuyên bố độc lập, lập “chiến khu”. Chúng tự sinh sản, tự tăng trưởng vô trật
tự, tạo ra một cục u tự trị, nhưng vẫn ăn bám vào huyết mạch kinh tế cơ thể.
Rồi chúng chia nhau đi xâm lấn các vùng phì nhiêu xa gần, hủy hoại tế bào
lành và gây tai họa cho nạn nhân.
Nguy cơ đưa tới ung thư
Trong ung thư Ruột Già, tế bào ung thư có thể xuất hiện ở bất cứ nơi
nào trong chiều dài của ruột. Và thường thường khởi đầu từ 5-10% những
mụn thịt (polyp) nhô ra trong lòng ruột chẳng khác chi đám nấm trên khúc
cây già mục nát.
Nguyên nhân chính xác của ung thư chưa được biết rõ nhưng một số
rủi ro có thể đưa tới bệnh đã được nêu ra. Kết quả nhiều nghiên cứu cho hay
có tới 75% trường hợp ung thư xẩy ra mà không có một nguy cơ nào.
Với nhiều nghiên cứu quan sát, y khoa học đã nêu ra một số điều kiện
thông thường có thể tạo cơ hội cho ung thư ruột phát triển như:
Người từ 40 tuổi trở lên;
Chế độ dinh dưỡng nhiều chất béo
Có thân nhân bị ung thư này;
Bản thân đã có ung thư noãn sào, vú;
Đã có bướu thịt polyp ở ruột già;
Đã có bệnh viêm đường ruột như loét đại tràng (ulcerative colitis);
Có vài bệnh di truyền.
Tập san của Hội Y Học Hoa Kỳ ngày 5 tháng 3, 2008 vừa qua có phổ
biến kết quả nghiên cứu của bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa Roy Soetikno,
California, về ung thư ruột già. Theo vị bác sĩ này, không chỉ các polyp mới
là rủi ro ung thư mà các vết thương dẹp hoặc lõm sâu cũng có thể là rủi ro.
Các vết thương dẹp này lại rất khó tìm ra.
Nguyên do đã chưa được xác định mà triệu chứng cũng lờ mờ.
Có người than phiền đau bụng ngầm ngầm, ăn khó tiêu, no hơi, thay
đổi thói quen đại tiện rồi mệt mỏi kinh niên, xuống cân.
Nhưng quan trọng nhất là thấy có máu trong phân.
Vâng, không táo bón, không nội ngoại trĩ mạch lươn mà phẩn lẫn chút
máu tươi hoặc máu bầm. Thấy máu trong phẩn liên tục trong mươi ngày là
phải tới kể lể với thầy thuốc ngay, nhất là khi đã vào tuổi ngoại tứ tuần.
Khám bệnh
Nói tới việc tới thăm lương y để khám xét cái bệnh này là ta cứ
ngượng ngùng “em chã ”. Vì khi không lại phải “vạch mông” cho người coi
hậu môn, phần thầm kín của con người, thì cũng lạnh mình, đỏ mặt.
Thực vậy, thử nghiệm đầu tiên mà thầy thuốc sẽ làm là khám hậu
môn.
Chổng mông để vị ấy thọc ngón tay chuối mắn - ngọc ngà vào, ngoáy
qua ngoáy lại từ trước ra sau, từ trên xuống dưới. Để coi mặt trong ruột có
trơn tru, có cái u cái mụn nào không; rút ngón tay ra có chút máu dính vào
bao cao su. Với chiêu thức ngoáy tay, thầy thuốc cũng kiểm tra coi cái tuyến
tiền liệt của các ông xem có sưng, có gồ ghề. Chẳng là ung thư ruột cũng “
nhân nghĩa bà Tú Đễ ” thường tới thăm chú tuyến tinh dịch này của quý lão
ông lắm đấy.
Với vài giọt hóa chất, thầy thuốc thử phân coi có vết máu.
Thử nghiệm này rất giản dị, không đau đớn mà lại rẻ tiền nhưng hữu
ích thì “thần sầu”. Thần sầu vì có thể giúp ta sớm phát hiện nan bệnh, sớm
điều trị, nâng cao kết quả, nhiều hy vọng lành bệnh. Do đó, ta nên làm mỗi
năm.
Nếu thử nghiệm thấy có máu thì thầy thuốc sẽ thực hiện nhìn vào
trong ruột. Ðó là nội soi phần dưới ruột già (Flexible Sigmoidoscopy) hoặc
toàn thể ruột già (Colonoscopy). Cũng giản dị nhưng phải dưới bàn tay lành
nghề, kinh nghiệm.
Với một ống nhựa mềm dễ uốn, có đèn sáng dẫn đường, bác sĩ sẽ đưa
sâu vào hậu môn, làm một vòng thám hiểm ruột. Thầy thuốc mao tôn cương:
qua đèn, nhìn ruột rõ như ban ngày, nào là gồ ghề bướu thịt, loét lở thành
ruột, bê bết máu tươi đều thấy hết, ngoại trừ bầy vi sinh vật lúc nhúc cộng
sinh.
Nội soi rất quan trọng để tìm ra những bất thường của ruột, cắt lấy
polyp, ngăn chặn chúng chuyển sang ung thư. Thường thường với người trên
50 tuổi, nên thực hiện mỗi dăm năm hoặc mươi năm, tùy theo thỏa thuận
giữa thầy thuốc bệnh nhân.
Cuối cùng là chụp X quang ruột với chất cản quang sau khi tẩy xổ
sạch sẽ đại tràng, trực tràng.
Ngày 4 tháng 3, 2008 vừa qua, lại có thêm hai phương thức để tìm
kiếm ung thư ruột già được công bố. Đó là thử phân tìm DNA bất thường
của tế bào ung thư –Stool DNA test và làm CT scan ruột già- virtual
colonoscopy-. Nội soi do bác sĩ chuyên bao tử thực hiện còn Virtual
colonoscopy do bác sĩ quang tuyến thực hiện, Một loại gas được đưa vào để
làm ruột già phồng lên rồi làm CT scan để tìm polyp. Tuy nhiên, nếu có
polyp thì vẫn phải nội soi để cắt chữa.
Nhiều thử nghiệm như vậy thì chúng tôi biết chọn lựa cái nào bây
giờ?
Về thắc mắc này thì không có chuyên gia nào dám cả quyết trả lời. Vì
mọi sự tùy theo điều kiện bệnh, tình trạng bệnh nhân, lại cũng còn tùy khả
năng tài chánh, có đủ tiền trả cho nội soi hay không. Cái khó nó bó cái khôn
mà. Nhiều bảo hiểm thuận trả cho chi phí này. Riêng người được hưởng
Medicare bên Mỹ tuổi 50 trở lên thì chính phủ trả.
Mà tại sao lại phải thử nghiệm rắc rối như vậy. Vâng, quả tình có rắc
rối, nhưng những phương thức này có thể cứu sống ta đấy. Vì với thử
nghiệm, có thể tìm ra ung thư ở giai đoạn rất sớm, từ đó điều trị sẽ có nhiều
kết quả hơn. Và hồi phục cũng mau hơn.
Theo Giáo sư Giải Phẫu LaSalle Leffall, Đại Học Y Khoa Howard,
nếu được điều trị từ khi còn trứng nước, ung thư ruột già có từ 80% tới 90%
cơ may lành hẳn; nếu để tới khi nó lan rộng thì tỷ lệ xuống còn 1/3.
Điều đáng ngại là, theo Hội Ung thư Hoa Kỳ, chỉ có 30% người được
khuyến khích làm thử nghiệm tìm kiếm bệnh chịu thực hiện lời khuyên.
Ðiều trị
Có nhiều cách điều trị: bằng giải phẫu, bằng hóa chất, bằng phóng xạ
tùy trường hợp.
Và nhiều người còn dùng cả “thuốc Cây-Con” gia truyền, kinh
nghiệm. Có bệnh thì vái bốn phương mà. Nếu khỏi bệnh thì cũng tốt thôi.
Cứ nghe nói tới giải phẫu ung thư là đã có nhăn mặt, e ngại.
Nhưng khi tìm ra polyp sớm thì việc cắt bỏ cục thịt non này qua ống
nội soi ruột giản dị như bứt một sợi lông chim. Tất nhiên là dưới bàn tay
lành nghề. Còn khi đã có ung thư thì giải phẫu lấy đi đoạn ruột bị hư, như
cắt bỏ đoạn ống nước tưới cây bị thủng lỗ, rồi nối hai đầu ruột với nhau. Chỉ
khi nào phần ruột cắt bỏ quá dài, vì ung thư lan rộng, thì mới phải mở cái
hậu môn mới nơi bụng, để phế thải phân. Nhưng ngày nay cửa sổ này cũng
ít làm, vì đã có kỹ thuật tân tiến ghép nối hai đầu ruột với nhau, để phẩn vẫn
ra bằng cửa sau bẩm sinh.
Mà e ngại phẫu thuật thì phải áp dụng các phương thức phòng ngừa,
để chuyện xấu khỏi xẩy ra.
Các nhà y khoa học đã chứng minh rằng kiểm soát sức khỏe theo định
kỳ từ tuổi 40 trở lên là cách hữu hiệu để giảm tử vong ung thư đại tràng- trực
tràng. Ðây là điều cũng dễ hiểu thôi. Vì nếu nội soi thấy polyp, lấy nó đi là
tránh được ung thư. May là không phải bất cứ polyp nào cũng thành ung thư.
Nhưng cẩn tắc vô áy náy, cứ “nhổ cỏ nhổ tận rễ” cho chắc ăn. Thường
thường cần từ 5-15 năm để polyp thành ung thư. Khám phá sớm các polyp
này là chìa khóa chính để ngăn ngừa ung thư.
Dinh dưỡng với ung thư ruột
Chúng ta thường nghe nói món ăn này, nước uống kia có thể ngừa ung
thư. Nhưng cũng chỉ là do kinh nghiệm cá nhân, tin tưởng dân gian, chứ
khoa học chưa xác nhận.
Tuy nhiên, thầy cô y khoa học thường khuyên nên giảm mỡ béo, tăng
rau trái cây có nhiều chất xơ, vận động cơ thể, giảm mập phì, bớt hút thuốc
lá, uống rượu vừa phải, dùng thêm calcium, folic acid, sinh tố D, khoáng
selenium, và uống viên aspirin nho nhỏ.
Về chất xơ thì Bác sĩ người Anh Dennis P.Kurkitt thấy dân chúng
Uganda ăn nhiều đậu nành đậu đen, khoai lang, chuối có nhiều chất xơ nên
họ ít bị ung thư ruột già. Dân chúng Hiệp Chủng Quốc Mỹ chỉ ăn có mươi
gram chất xơ một ngày lại nhiều thịt béo, nên ung thư cũng hơi nhiều.Kết
quả thăm dò của Kaiser-Permanente ở Oakland, California cho thấy đa số
người bị ung thư đều ăn rất ít chất xơ.
Viện ung thư Hoa kỳ khuyến cáo lạc quan hơn: nếu mọi người ăn
khoảng 20-30 gr chất xơ mỗi ngày thì có thể giảm ung thư ruột già tới 50%.
Chất xơ giảm nguy cơ bằng cách nào?
Nhiều đồng ý là chất không tiêu hóa được này sẽ vô hiệu hóa tác dụng
của acít mật, mà acít này được coi như một trong nhiều tác nhân gây ung thư
do chính cơ thể sản xuất. Ngoài ra, chất xơ làm phẩn mềm, chất cặn bã tống
xuất ra mau, tránh tiếp xúc giữa ruột và chất có thể gây ung thư.
Theo Hội Ung Thư Hoa Kỳ, người mập phì có tỷ lệ tử vong vì ung thư
ruột già cao hơn người nặng bình thuờng. Kết quả nghiên cứu tại nhiều quốc
gia khác cũng cho hay ăn quá nhiều thực phẩm dễ đưa tới ung thư ruột già ở
đàn ông, ung thư vú ở đàn bà.
Tại sao ư thì chưa có trả lời.
-Có thể khi mập nhiều tế bào hơn thì cũng có nhiều tế bào bất mãn,
nổi loạn;
-Ăn nhiều thực phẩm có thể mang vào nhiều chất gây ung thư;
-Nhiều tế bào béo là có nhiều kích thích tố như estrogen, một nguy cơ
gây ra ung thư vú, tử cung.
Lời kết
Thưa đó là câu chuyện y học bên Mỹ của tháng Ba tây lịch.
Tháng 3 dương còn có ngày mồng 8 là ngày Phụ Nữ Thế Giới, ngày
mà quý bà quý cô đạt được sự nam nữ bình quyền sau nhiều thế kỷ cảm thấy
mình thiệt thòi, thua kém.
Tháng Ba âm mình cũng có nhiều việc đáng ghi nhớ. Đây là tháng mà
người Việt Nam ta “Dù ai đi ngược về xuôi; Nhớ ngày Giỗ Tổ mồng Mười
tháng Ba”. Vâng Quốc Tổ Hùng Vương 18 đời dựng nước, tình nghĩa Vua-
Tôi sâu đậm, con dân sống trong hòa bình, thịnh vượng, thái hòa.
Rồi “Tháng 3 trồng cà” là nông vụ truyền thống của người mình.
Trồng cà tháng 3, làm tương tháng 6. Cà dầm tương vẫn là món ăn nhiều dân
tộc tính của ta, nhất là khi “Anh đi anh nhớ quê nhà; Nhớ canh rau muống,
nhớ cà dầm tương.”
Tương cà rau muống có khi cũng giúp ta giảm thiểu rủi ro đưa tới ung
thư Ruột Già đấy, thưa quý thân hữu. Vì tương cà rau muống không có chất
béo động vật, không có cholesterol mà lại nhiều chất xơ thiên nhiên.
Bác sĩ Nguyễn Ý-ĐỨC
