Nhà lưới - công cụ cho trồng
rau trái vụ
Không phải tại TP HCM, nơi đặt nhiều kỳ vọng cho việc đi đầu công nghiệp
hóa ngành rau, mà ở các nơi khác xa hơn lại đang manh nha hình thành một
kỹ nghệ sản xuất rau, bắt đầu chỉ là những thay đổi nho nhỏ của người nông
dân dưới tác động của KHKT và sức hút của thị trường.
Phường Tân Phong, TP Biên Hòa (Đồng Nai) 2 năm nay có diện tích nhà lưới
chuyên trồng rau tăng vọt. Bắt đầu là ông Nguyễn Vĩnh An, trú tại 93/81 44A,
khu phố 8 trúng đến 10 triệu đồng cho 1000 m2 rau trồng trong nhà lưới vào
thời điểm sau Tết ta năm 2000. Trước đó, năm 1999, ông An đi tham quan
nhà lưới tại Đà Lạt và về nhà ông đã tự thiết kế nhà lưới đơn giản bằng cột
tre, nhưng không may cho ông, một cơn lốc đã kéo sập đổ. Được sự động viên
và giúp đỡ tận tình của cán bộ kỹ thuật khuyến nông, ông làm lại cái khác
chắc chắn hơn, có cột bằng xi măng, khoảng cách giữa các cột được điều
chỉnh phù hợp hơn nên đã qua 3 năm mà nhà lưới vẫn dùng tốt, liên tục trúng
mùa, trúng giá từ bấy đến nay.
Khởi nghiệp sau ông An, ông Vũ Đức Hùng, khu phố 7 đã rút kinh nghiệm và đầu
tư luôn một nhà lưới rộng đến 2.400 m2, với tổng chi phí 23 triệu đồng và cũng
trúng liên tục, thu hồi vốn sau 1 năm. Theo ông Hùng, nhà lưới hở có tác dụng
chống được dập nát do mưa to gió lớn, năng suất tăng hơn từ 20- 30% so với
phương pháp che rau theo từng luống cố định mà nông dân vẫn hay làm. Hiện
tượng xói mòn đất giảm đi rõ rệt, đặc biệt là đất, cát không văng lên lá rau khi mưa
to. Vì vậy, rau trồng trong nhà lưới có chất lượng tốt, ít bị bệnh hơn trồng bên
ngoài nhà lưới. Năng suất rau trong nhà lưới trong mùa mưa có thể đạt 2 tấn/ 1000
m2, hiệu quả kinh tế rất cao nhờ giá thường cao hơn mùa khô 1,5-2 lần.
Cũng như Biên Hòa, thị xã Tam Kỳ (Quảng Nam) có diện tích nhà lưới trồng rau
tăng nhanh, từ con số 0 vào năm 2000, nay đã có tới 20.000 m2 nhà lưới, trong đó
có 50% có hệ thống tưới phun mưa hiện đại. Quảng Ngãi mới chỉ có 7.000 m2,
nhưng sẽ phát triển nhanh trong thời gian tới khi cụm công nghiệp Dung Quất, Chu
Lai hoạt động, có nhu cầu lớn về rau an toàn.
Khác với 2 vùng đất mới trên, một số hộ trồng rau của H. Cần Giuộc (Long An) đã
biết tự tạo nhà lưới cây tre đơn giản để trồng xà lách xoong từ năm 1992 và nay đã
lan rộng ra, nhà lưới đã được đầu tư chắc chắn, cột bê tông, xà sắt và ngoài xà lách
xoong, còn trồng nhiều loại rau ăn lá khác vào vụ nghịch. Đến nay, toàn huyện đã
có 250 nhà lưới, với diện tích mỗi nhà từ 1.000 – 2.500 m2. Cần Giuộc đang dần
trở thành vùng rau chuyên canh rộng lớn cung cấp cho TP HCM.
Theo thí nghiệm của Viện KHNNMN tại Biên Hòa, so sánh năng suất một số loại
rau trồng trong nhà lưới và ngoài nhà lưới, năm 2003 tính cho 1000 m2/1 vụ như
sau (số sau là năng suất ngoài nhà lưới): húng quế -2,29 T/1,38T; cải thìa – 1,82
T/1,09T; xà lách – 2,08 T/1,25 T. Đặc biệt một số rau trước đây không thể trồng
vào mùa mưa như ngò rí, tần ô thì nay trồng mang lại hiệu quả cao, tần ô đạt 0,9
T/1000 m2/vụ và ngò rí đạt 0,67 T/1000 m2/vụ. Tương tự, các thí nghiệm của Chi
cục BVTV Sóc Trăng cũng cho những kết quả tốt đẹp - cải bông:1,9/1,1 T, tần ô:
2,9/1,9 T, cải xanh: 3.5/3,1 T, cải rổ: 2,9/2,2 T, cải thảo: 1,2/1,0 T, cải ngọt: 1,8/1,4
T xà lách: 2,1/1,9T.
TS Ngô Quang Vinh, Trưởng phòng cây thực phẩm Viện KHNN miền Nam cho
biết, ông đã giới thiệu một số mẫu nhà lưới, kể cả mẫu của nước ngoài để các địa
phương và người trồng rau tự đánh giá và lựa chọn. Với bản chất thông minh, sáng
tạo, nông dân chúng ta đã có những cải tiến đáng kể. Ví dụ như dùng dây thép kéo
căng thay cho xà sắt nhờ đó chi phí đầu tư thấp hơn nhưng không kém phần chắc
chắn...
Nhà lưới kín, hở
Hiện có 2 loại nhà lưới, loại kín có lưới ngăn hoàn toàn cả phía trên mái và xung
quanh, loại hở – lưới không che kín hoàn toàn mà hở toàn phần hay bán phần xung
quanh. Tùy theo mục đích và điều kiện cụ thể mà lựa chọn phù hợp. Về chi phí đầu
tư, 1000 m2 nhà lưới hiện nay vào khoảng 7-8 triệu đồng, nếu thêm hệ thống tưới
phun mưa vào khoảng 10-11 triệu đồng.
Theo khuyến cáo của TS Ngô Quang Vinh, việc lựa chọn nhà lưới kín hay hở tùy
thuộc vào mục đích nào được ưu tiên: chọn nhà lưới kín khi ưu tiên là ngăn ngừa
côn trùng. Chọn nhà lưới hở khi ưu tiên là hạn chế tác hại của mưa. Nếu muốn
dung hòa 2 mục đích trên cần nghiên cứu mẫu nhà lưới hở một phần mái.
– Trồng rau an toàn, được đầu tư tốt, nông dân có kinh nghiệm thì nên dùng nhà
lưới kín. Trồng rau mùa mưa, rau thường, đầu tư vừa phải, nông dân chưa có kinh
nghiệm nên dùng nhà lưới hở.
– Nhà lưới màu trắng thường nóng hơn nhà lưới màu đen, nhà lưới kín thường
nóng hơn nhà lưới hở, nhưng có thể làm mát bằng việc tưới phun mưa (tự động).
– Nếu chưa có nghiên cứu xác định cây chịu bóng, tốt nhất không nên dùng lưới
màu đen làm nhà, vì lưới màu đen sẽ làm giảm năng suất nhiều loại rau.
– Hiện nay có thể áp dụng mẫu nhà lưới dùng cột xi măng làm trụ và dùng dây
thép thay cho xà sắt. Nhà cao khoảng 2,2 m, hở xung quanh cách mặt đất 0,7 m-0,8
m hoặc kín hoàn toàn.
– Các vùng nóng nhiều hoặc vừa nóng nhiều vừa có mùa đông lạnh nên nghiên cứu
theo hướng: nếu kín hoàn toàn thì làm sao có thể cuộn phần lưới xung quanh lên
khoảng 1m khi quá nóng hoặc khi mật số sâu trong nhà lưới quá cao. Nếu hở thì
nên làm hở trên mái (kiểu mái nhà).
Theo kinh nghiệm làm nhà lưới của ông Vũ Đức Hùng, Biên Hòa, Đồng Nai: Nhà
lưới kín có khả năng ngăn chặn được côn trùng, tuy nhiên vẫn không ngăn được bọ
trĩ và một số loại khác. Nhiệt độ trong nhà lưới thường cao hơn bên ngoài từ 2 đến
30C, vì vậy cần phải lắp ráp thêm hệ thống tưới phun mưa thì mới có thể hạn chế
nhiệt độ. Hoặc có thể thiết kế nhà lưới dễ dàng vén lưới bên hông lên khi cần thiết
để không khí nóng được lưu thông mà làm giảm nhiệt độ. Trụ nên đúc toàn bộ
bằng xi măng, hoặc trụ sắt chữ V có chân đúc xi măng. Trên đỉnh trụ nên chừa lỗ
để xỏ dây hay bắt xà. Trụ nên được chôn sâu từ 0,6 – 1 m tùy theo vị trí, khoảng
cách các trụ hàng cách hàng 6 m, trụ cách trụ 5 m.
Chiều cao của nhà lưới nên trong khoảng 2-3 m, càng cao thì càng thoáng và dễ
thao tác trong sản xuất như cuốc đất, tưới...
Lưới để lợp mái có ô 2x2 mm, loại lưới này thoáng dễ trao đổi khí trong và ngoài
nhà lưới, ngăn cản các loại bướm đẻ trứng trong vườn rau. Mặt khác loại lưới này
bền hơn các loại lưới khác có thời gian sử dụng 2-3 năm. Lưới treo xung quanh
nên chọn loại có ô lưới 1x1 mm.
Tùy theo khả năng về kinh tế mà có thể đầu tư nhà lưới từ 5-10 triệu cho 1.000 m2.
Tuy nhiên với trụ xi măng, dây kẽm và lưới thì chi phí khoảng 6-7 triệu đồng là có
thể hoàn chỉnh (chưa có dàn tưới).
