HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI NỘI KHOA THÀNH PHỐ HÀ NỘI
128
NHẬN XÉT SỰ PHÁT TRIỂN VẬN ĐỘNG CỦA TRẺ TỰ KỶ
ĐIỀU TRỊ TẠI KHOA TÂM THẦN TRẺ EM
BỆNH VIỆN TÂM THẦN BAN NGÀY MAI HƯƠNG NĂM 2023
Nguyễn Thế Mạnh1, Nguyễn Thị Thanh Hương1, Trần Thị Kim Ánh1
TÓM TẮT17
Rối loạn phát triển vận động là phổ biến và
làm trầm trng hơn cho việc can thiệp và điều trị
ở bệnh nhi Tự kỷ. Qua nghiên cứu mô tả cắt
ngang 58 bệnh nhân Tự kỷ tại khoa Tâm thần trẻ
em bệnh viện tâm thần ban ngày Mai Hương cho
thấy tuổi trung bình là 72,5 ± 18,1. Trong đó có
86% là nam, 14% nữ. Hầu hết trẻ có mức độ tự
kỷ trung bình và nặng, điểm CARS trung bình là
37,6 ± 5,5. Chậm phát triển vận động xảy ra ở cả
hai là vận động tinh và vận động thô. So với tuổi
thực của trẻ, tuổi vận động tinh tương đương là
trầm trng hơn so với vận động thô với p < 0,05
có ý nghĩa thống kê; Kém các vận động phối hợp
chiếm tỷ lệ cao (65,5%). Các bất thường về phát
triển vận động, vận ngôn đã xảy ra từ sớm. Trong
giai đoạn đi vững lúc 17 tháng tuổi có sự mất cân
xứng về phát triển: chậm nói (chậm vận ngôn)
hơn so với chậm đi (vận động đi vững ở trẻ tự
kỷ). Các yếu tố liên quan là Trẻ nữ có chậm phát
triển vận động trong 2 năm đầu đời có tỉ lệ cao
hơn: Trẻ tự kỷ mức độ nặng hơn hoặc chỉ số IQ
(NIQ) thấp có tỷ lệ mắc rối loạn vận động cảm
giác cao hơn.
Từ khóa: Tự kỷ, chậm vận động, chậm phát
triển trí tuệ
1Bệnh viện Tâm thần Ban ngày Mai Hương
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thế Mạnh
Email: drthemanhvx28082014@gmail.com
Điện thoại: 0989209026
Ngày nhận bài: 16/09/2024
Ngày phản biện khoa hc: 21/10/2024
Ngày duyệt bài: 07/11/2024
SUMMARY
REVIEW OF MOTOR DEVELOPMENT
OF AUTISTIC CHILDREN TREATED
AT THE CHILD PSYCHIATRY
DEPARTMENT OF MAI HUONG
DAYTIME PSYCHIATRY HOSPITAL
IN 2023
Motor development disorders are common
and aggravate intervention and treatment in
autistic children. Through a cross-sectional
descriptive study; retrospective of 58 autistic
patients at the Department of Child Psychiatry,
Mai Huong Daytime Psychiatric Hospital, the
average age was 72.5 ± 18.1. Of which 86% were
male, 14% were female. Most children had
moderate and severe autism, the average CARS
score was 37.6 ± 5.5. Motor development delay
occurred in both fine and gross motor. Compared
to the actual age of the child, the equivalent fine
motor age was more severe than gross motor
with p < 0.05 statistically significant; Poor motor
coordination accounts for a high proportion
(65.5). Abnormalities in motor and speech
development occur early. During the steady
walking stage at 17 months of age, there is a
disproportionate development: slower speech
(slow speech) than slower walking (steady
walking in autistic children). Related factors are
Female children with delayed motor
development in the first 2 years of life have a
higher rate: Children with more severe autism or
low IQ (NIQ) have a higher rate of sensory-
motor disorders
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
129
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Tự kỷ là tên gi tắt và phổ biến chỉ một
nhóm rối loạn phức tạp về phát triển sinh hc
thần kinh, gồm các biểu hiện đặc trưng ở các
mức độ khác nhau và kéo dài trong 3 lĩnh
vực: khó khăn tương tác xã hội; khiếm
khuyết về giao tiếp có lời và không lời; hành
vi, sở thích bị thu hẹp và lặp lại. Tự kỷ có nét
tương đồng với chậm phát triển tâm thần đơn
thuần về phát triển tại một số giai đoạn và
lứa tuổi. Hiện nay tại Việt Nam, những mô tả
sự phát triển tâm vận động, trí tuệ ở trẻ mắc
rối loạn phổ tự kỷ còn chưa thoả mãn, chưa
đủ và còn chưa phong phú.
Khoảng 60-80% trẻ tự kỷ có kèm theo
chậm phát triển trí tuệ. Những nghiên cứu về
rối loạn tâm vận động ở trẻ Tự kỷ đã chỉ ra
về sự chậm trễ từ sớm và phát triển không
điển hình về các mô hình phát triển vận động
ở trẻ tự kỷ. Các nghiên cứu công bố tỷ lệ
khác nhau ở tiêu chí, cỡ mẫu và thang đo
lường và áp dụng tiêu chuẩn chẩn đoán khác
nhau.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu: 58 trẻ được
chẩn đoán rối loạn tự kỷ tại khoa Tâm thần
trẻ em, bệnh viện tâm thần ban ngày Mai
Hương.
Tiêu chuẩn lựa chọn:
Chẩn đoán tự kỷ được dựa vào Sổ tay
hướng dẫn chẩn đoán và thống kê các rối
loạn tâm thần, ấn bản lần thứ tư (DSM - IV)
do Hiệp hội tâm thần Mỹ phát hành năm
1994 (mã bệnh 299.00).
Tiêu chuẩn loại trừ:
- Trẻ đã biết chẩn đoán bại não Bệnh não
động kinh thoái hóa bị loại trừ,.
- Trẻ có các khuyết tật cơ thể, vận động,
các khuyết tật giác quan, u xơ củ Bourneville
- Trẻ mắc bệnh cơ thể nặng, suy dinh
dưỡng nặng.
- Hội chứng di truyền: Hội chứng Down,
Hội chứng Williams Hội chứng Fragile X,
Duchenne Loạn dưỡng cơ, Phelan-
McDermid, Hội chứng Prader-Willi và Hội
chứng Angelman, Hội chứng Cri du chat...
- Gia đình không đồng ý tham gia nghiên
cứu
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả.
Cỡ mẫu nghiên cứu: chn mẫu theo
phưong pháp chn toàn bộ trong thời gian
nghiên cứu trên trẻ tự kỷ đáp ứng tiêu chuẩn
lựa chn và tiêu chuẩn loại trừ.
Phương pháp xử lý số liệu: xử lý và
phân tích bằng phần mềm thống kê mô tả các
biến số nghiên cứu.
Địa điểm nghiên cứu: Khoa trẻ em,
bệnh viện tâm thần ban ngày Mai Hương.
Thời gian nghiên cứu: 6 tháng từ
2/2023-10/2013
Công cụ thu thập số liệu:
Bệnh án nghiên cứu chuyên biệt phù hợp
với mục tiêu nghiên cứu dựa trên các tiêu
chuẩn chẩn đoán của DSM-IV của Hội tâm
thần Mỹ, qua quan sát, khám và phỏng vấn
hỏi cha mẹ và những người chăm sóc khác
nhằm thu thập thông tin nghiên cứu.
Đo lường mức độ tự kỷ, các vấn đề hành
vi, nhận thức của trẻ tự kỷ được thực hiện
bằng các trắc nghiệm tâm lý: Thang CARS
đánh giá mức độ tự kỷ ở trẻ nhỏ (Childhood
Autism Rating Scale); Trắc nghiệm khuôn
hình tiếp diễn RAVEN; Trắc nghiệm Denver
II.
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI NỘI KHOA THÀNH PHỐ HÀ NỘI
130
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu
Bảng 1: Đặc điểm tuổi và giới
Tuổi
Nam
Nữ
Tổng
SL
%
SL
%
%
36-48 tháng
4
6,9
2
3,4
10,3
48-60 tháng
8
13,8
13,8
60-72 tháng
14
24,1
2
3,4
27,5
6-10 tuổi
24
41,3
4
6,9
48,2
Tổng
50
86,2
8
13,8
100
Tuổi trung bình
(tháng tuổi) (TB ± SD)
72,5 ± 18,1
Nhận xét:
- Trẻ 6-10 tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất với 24 bệnh nhân chiếm tỉ lệ 48,2 %. Đây là lứa tuổi
bắt đầu vào lớp 1, thường được cha mẹ đưa đến điều trị.
- Tỷ lệ nam:nữ là 6,25:1 Khác biệt với p < 0,05
Bảng 2: Điểm số thang đánh giá mức độ tự kỷ CARS
Điểm CARS
Nam
Nữ
Tổng
SL
%
SL
%
SL
%
30-35
12
20,7
5
8,6
17
29,3
36-40
28
48,3
1
1,7
29
50
Trên 40
10
17,2
2
6,9
12
20,7
Điểm CARS trung bình
37,6 ± 5,5
Nhận xét: Điểm CARS phản ánh mức độ tự kỷ ở trẻ: CARS từ 30-35: mức độ nhẹ; CARS
từ 36-40: mức độ trung bình; CARS từ 40 trở lên: mức độ nặng. Như vậy, trẻ tự kỷ ở mức độ
trung bình chiếm tỷ lệ cao nhất, khác biệt p<0,05.
Bảng 3: Điểm số thang đánh giá mức độ trí tuệ IQ
Điểm NVIQ
Nam (43)
Nữ (3)
Tổng (46)
SL
%
SL
%
SL
%
Dưới 70
37
65,6
3
12,1
40
77,7
71 - 85
5
10,3
0
1,7
5
12,1
Trên 85
1
5,1
0
1
5,1
Không đánh giá
11
5,1
Tổng
55,8 ±10,4
Nhận xét: Không có trẻ có IQ cao trên trung bình.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
131
3.2. Đặc điểm tâm vận động ở trẻ tự kỷ
3.2.1. Đặc điểm đặc trưng tự kỷ ở nhóm nghiên cứu
Bảng 4: Các triệu chứng đặc trưng tự kỷ
Nhóm các
triệu chứng
Các triệu chứng đặc trưng tự kỷ
Số
lượng
Tỷ
lệ %
Khiếm
khuyết giao
tiếp
Hoàn toàn không nói khi giao tiếp
42
72,4
Biết nói nhưng giảm rõ rệt khả năng khởi đầu hoặc duy trì hội thoại
36
62
Cách nói rập khuôn, lặp lại, nhại lời hoặc ngôn ngữ khác thường
38
65,5
Khiếm
khuyết tương
tác
Giảm rõ rệt giao tiếp bằng mắt
50
86,2
Giao tiếp với nét mặt thờ ơ, không có cử chỉ điệu bộ phù hợp trong
tương tác xã hội
44
75,8
Hành vi định
hình
Hành vi rập khuôn, lặp lại, ( vỗ tay, múa ngón tay, lắc đầu, đung
đưa toàn thân...)
36
62
Nhận xét: Giao tiếp mắt là một trong
những hạn chế của trẻ tự kỷ (86,2%), ngoài
ra trẻ thường gặp khó khăn trong việc di
chuyển ánh mắt theo đồ vật đang chuyển
động (75,8 %). Trẻ tự kỷ không nói khi giao
tiếp chiếm khoảng 72,4%. Hành vi rập
khuôn, lặp lại chiếm 62%.
3.2.2. Đặc điểm các mốc phát triển vận
động ở nhóm nghiên cứu
Bảng 5: Tương quan về phát triển vận động, ngôn ngữ của đối tượng nghiên cứu
Mốc theo thời gian trước 17 tháng
Số BN
Tỷ lệ (%)
Phát triển vận động
Đi được trước 17 tháng
46
79,3
Chậm đi vững
12
20,7
Phát triển ngôn ngữ
Bình thường
0
Chậm nói: không nói, nói được 1 từ rõ
50
86,2
Nói vu vơ không có nghĩa
22
37,9
Nhận xét: Trẻ đi vững trước 17 tháng gặp ở 46 bệnh nhân chiếm tỷ lệ 79,3 % , tỷ lệ chậm
nói ở trẻ trong tuổi đi vững là 86,2%. Trẻ có cách nói vu vơ không rõ nghĩa gặp ở 22 bệnh
nhân chiếm tỷ lệ 37,9%.
3.2.3. Đặc điểm vận động ở nhóm nghiên cứu
Bảng 6: Các triệu chứng vận động tinh ở nhóm nghiên cứu (NNC)
Các triệu chứng kém vận động tinh
Số lượng
Tỷ lệ %
Nhặt bằng ngón cái
Bỏ khối vào cốc
Vẽ nguệch ngoạch
Đổ hạt ra khỏi l
Vạch được đường thẳng
Xếp chồng khối
Ng ngạch ngón cái
Bắt chước vẽ hình tròn
38
42
48
46
38
32
22
20
65,5
72,4
82,7
79,3
65,5
55,1
37,9
34,4
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI NỘI KHOA THÀNH PHỐ HÀ NỘI
132
Bắt chước vẽ đầu người
Vẽ được người ba phần
Chỉ đường thẳng dài hơn
Bắt chước vẽ hình vuông
Vẽ được người sáu phần
Vẽ được hình vuông
10
10
12
6
0
8
17,2
17,2
20,6
10,3
0
13,7
Nhận xét: trẻ điều khiển các cơ bàn tay nhỏ để thực hiện các động tác từ đơn giản đến
khó khăn, càng phức tạp khó khăn, đòi hỏi sự kết hợp tinh tế thì số trẻ làm được càng giảm
dần. Bỏ khối vào cốc 72,4%; Vẽ nguệch ngoạch 82,7%; Đổ hạt ra khỏi l 79,3%, trong khi
Bắt chước vẽ hình vuông 10,3%;Vẽ được hình người sáu phần không trẻ nào vẽ được.
Bảng 7: Các triệu chứng vận động thô ở nhóm nghiên cứu
Các triệu chứng kém vận động thô
Số lượng
Tỷ lệ %
Đứng vịn
Tự ngồi lên
Đứng vững 2 giây
Đứng vững một mình
Đi vững
Cúi xuống và đứng lên
Đi giật lùi
Chạy
Bước lên bậc cầu thang
Đá bóng về phía trước
Nhảy tại chỗ
Ném bóng cao tay
Nhảy xa
Đứng một chân 1- 2 - 3- 4 - 5- 6 giây
Nhảy lò cò
Đi nối gót
52
54
50
54
52
50
30
42
46
32
32
16
12
14
12
12
89,6
93,1
86,2
93,1
89,6
86,2
51,7
72,4
79,3
55,1
55,1
27,5
20,6
24,1
20,6
20,6
Nhận xét: Các vận động của các nhóm
cơ lớn trên trẻ trong nhóm tuổi của nhóm trẻ
nghiên cứu trẻ phục vụ để di chuyển đều
thực hiện được: Đứng vịn; Tự ngồi lên;
Đứng vững 2 giây; Đứng vững một mình; Đi
vững; Cúi xuống và đứng lên; Đi giật lùi;
Chạy; Bước lên bậc cầu thang có tỉ lệ cao
tương ứng từ 85 đến 93%. Tuy nhiên liên
quan đến sự phối hợp các nhóm cơ, thăng
bằng làm chủ các hoạt động khó hơn lại rất
khó khăn và hạn chế: Nhảy lò cò tỉ lệ 20,6%;
Đi nối gót 20,6%
Bảng 8: So sánh tuổi trung bình vận động tương đương với tuổi thực ở nhóm nghiên
cứu
Tuổi
Trung bình
(TB ± SD)
Cao nhất
P
Tuổi thực
72,5,0 ±18,1
100
p<0,01
Tuổi vận động tinh tương đương trên nhóm nghiên cứu
35,4 ±18,2
70
p<0,05
Tuổi vận động thô tương đương trên nhóm nghiên cứu
51,3 ±24,6
68
p<0,05