Đề tài: Mô tả thực trạng ô nhiễm môi trường do chất thải y tế, các giải pháp xử lý chất thải y tế và triển khai mô hình quản lý chất thải y tế tại bệnh viện Trung tâm Y tế huyện

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc

CÊp qu¶n lý ®Ò tµi: Bé Y tÕ

Tªn ®Ò tµi

M« t¶ thùc tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng do

chÊt th¶i y tÕ, c¸c gi¶i ph¸p xö lý chÊt th¶i

y tÕ vµ triÓn khai m« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i

y tÕ t¹i bÖnh viÖn Trung t©m Y tÕ huyÖn

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TS. §µo Ngäc Phong

C¬ quan chñ tr×: Tr−êng ®¹i häc Y hµ néi

6499 10/9/2007

Hµ Néi - 2007

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc

CÊp qu¶n lý ®Ò tµi: Bé Y tÕ C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: Tr−êng ®¹i häc Y hµ néi

Tªn ®Ò tµi

M« t¶ thùc tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng do

chÊt th¶i y tÕ, c¸c gi¶i ph¸p xö lý chÊt th¶i

y tÕ vµ triÓn khai m« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i

y tÕ t¹i bÖnh viÖn Trung t©m Y tÕ huyÖn

Bé Y tÕ phª duyÖt thùc hiÖn theo quyÕt ®Þnh sè 5520/Q§-BYT ngµy 23/10/2003

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TS. §µo Ngäc Phong

Thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi:

3n¨m (10/2003 - 10/2006)

Kinh phÝ thùc hiÖn:

500 triÖu VND

Hµ Néi - 2007

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t

BV: BÖnh viÖn

CT: ChÊt th¶i

CTYT: ChÊt th¶i y tÕ

KQTK: KÕt qu¶ tham kh¶o

QLCT: Qu¶n lý chÊt th¶i

TCCP: Tiªu chuÈn cho phÐp

TCVN: Tiªu chuÈn ViÖt Nam

WISE: Work Improvement in Small Enterprises

Danh s¸ch c¸c c¸n bé thùc hiÖn ®Ò tµi

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TS. §µo Ngäc Phong

Phã chñ nhiÖm ®Ò tµi: PGS.TS. NguyÔn ThÞ Thu

Th− ký ®ª tµi: TS. Lª ThÞ Tµi

C¸c c¸n bé thùc hiÖn chÝnh:

GS.TS. §µo Ngäc Phong Khoa Y tÕ c«ng céng-§¹i häc Y Hµ Néi

PGS.TS. NguyÔn ThÞ Thu Khoa Y tÕ c«ng céng-§¹i häc Y Hµ Néi

TS. Lª ThÞ Tµi Khoa Y tÕ c«ng céng-§¹i häc Y Hµ Néi

ThS. TrÇn ThÞ Thoa Khoa Y tÕ c«ng céng-§¹i häc Y Hµ Néi

PGS.TS. NguyÔn ThÞ TuyÕn Bé m«n Vi sinh-§¹i häc Y Hµ Néi

TS. Lª TrÇn Ngoan Khoa Y tÕ c«ng céng-§¹i häc Y Hµ Néi

TS. §µo ThÞ Ngäc Lan G§ Së Y tÕ Yªn B¸i

BS CKI. TriÖu BÝch An Phßng NghiÖp vô Y, Së Y tÕ Yªn B¸i

BS. Lª Minh V¨n PG§ Së Y tÕ Phó Thä

ThS. Phạm Văn Tính Phßng NghiÖp vô Y, Sở Y tế Phú Thọ

ThS. Ph¹m Hång Ph−¬ng G§ Së Y tÕ Qu¶ng Ng·i

TS. TrÇn S« Phia PG§ Së Y tÕ CÇn Th¬

CN. NguyÔn ThÞ BÐ Phßng Tµi chÝnh-KÕ to¸n-§¹i häc Y Hµ Néi

C¸c c¬ quan phèi hîp :

Së Y tÕ Yªn B¸i vµ c¸c bÖnh viÖn huyÖn thuéc tØnh Yªn B¸i

Së Y tÕ Phó Thä vµ c¸c bÖnh viÖn huyÖn thuéc tØnh Phó Thä

Së Y tÕ Qu¶ng Ng·i vµ c¸c bÖnh viÖn huyÖn thuéc tØnh Qu¶ng Ng·i

Së Y tÕ CÇn Th¬ vµ c¸c bÖnh viÖn huyÖn thuéc thµnh phè CÇn Th¬

MỤC LỤC

Néi dung

Trang

Tãm t¾t

§Æt vÊn ®Ò

Môc tiªu nghiªn cøu

Ch−¬ng 1: Tæng quan tµi liÖ u

1.1. Ph©n lo¹i chÊt th¶i y tÕ 6

1.2. Nguy c¬ cña chÊt th¶i y tÕ ®èi víi søc kháe 8

1.3. C¸c c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i y tÕ 10

1.4. Nghiªn cøu vÒ chÊt th¶i y tÕ 16

1.5. Ph−¬ng ph¸p WISE 20

Ch−¬ng 2: §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cø u 2.1. §Þa ®iÓm nghiªn cøu 23

2.2. §èi t−îng nghiªn cøu 23

2.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 23

2.4. MÉu nghiªn cøu 23

2.5. Néi dung nghiªn cøu 24

2.6. TriÓn khai m« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i 27

2.7. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña m« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i 28

2.8. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch sè liÖu 29

Ch−¬ng 3: KÕt qu¶ nghiªn cøu 3.1 Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ t¹i c¸c bÖnh viÖn huyÖn 30

3.1.1. Th«ng tin chung liªn quan ®Õn qu¶n lý chÊt th¶i 30

3.1.2. Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i 33

3.1.3. HiÓu biÕt cña c¸n bé y tÕ vÒ ph©n lo¹i vµ t¸c h¹i cña chÊt th¶i y tÕ 35

3.2. T×nh h×nh « nhiªm m«i tr−êng do chÊt th¶i y tÕ 37

3.2.1. T×nh h×nh « nhiÔm m«i tr−êng do vi sinh vËt 37

3.2.2. T×nh h×nh « nhiÔm m«i tr−êng do c¸c t¸c nh©n hãa lý 42

50 3.3. ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ ®Õn søc kháe

3.4. KÕt qu¶ can thiÖp 52

3.4.1. C¸c ho¹t ®éng can thiÖp ®· thùc hiÖn 53

3.4.2. C¸c kÕt qu¶ ®¹t ®−îc 54

3.4.3. Thay ®æi chÊt l−îng m«i tr−êng bÖnh viÖn 60

62 Ch−¬ng 4: Bµn luËn

4.1. Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn 62

4.2. KÕt qu¶ can thiÖp 74

4.3. Mét sè khã kh¨n, h¹n chÕ vµ bµi häc kinh nghiÖm rót ra tõ nghiªn cøu 82

84 KÕt luËn

86 KiÕn nghÞ

87 Tµi liÖu tham kh¶o

Phô lôc

89 Phô lôc 1. C¸c c«ng cô nghiªn cøu

132 Phô lôc 2. Mét sè b¶ng kÕt qu¶ nghiªn cøu

135 Phô lôc 3. Mét sè h×nh ¶nh minh häa

Danh môc c¸c b¶ng kÕt qu¶ nghiªn cøu

Tªn b¶ng Trang

30 30 31 31

33 34 34 34 35 35 36 35 36 36 38 38

B¶ng 3.1. Mét sè th«ng tin liªn quan ®Õn qu¶n lý chÊt th¶i B¶ng 3.2. Mét sè chØ sè ho¹t ®éng cña c¸c bÖnh viÖn huyÖn B¶ng 3.3. Sè l−ît bÖnh nh©n kh¸m ch÷a bÖnh trung b×nh/1bÖnh viÖn/n¨m B¶ng 3.4. Sè l−ît bÖnh nh©n m¾c bÖnh truyÒn nhiÔm (trung b×nh) ®iÒu trÞ néi tró t¹i 1BV huyÖn/n¨m B¶ng 3.5. §µo t¹o qui chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ ®èi víi nh©n viªn trùc tiÕp qu¶n lý chÊt th¶i t¹i c¸c BV huyÖn B¶ng 3.6. L−îng chÊt th¶i r¾n trung b×nh/1ngµy ®ªm t¹i 8 bÖnh viÖn. B¶ng 3.7. Ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n B¶ng 3.8. L−u gi÷ chÊt th¶i r¾n t¹i bÖnh viÖn B¶ng 3.9. T×nh h×nh xö lý chÊt th¶i l©m sµng (theo sè liÖu cã s½n) B¶ng 3.10. HÖ thèng tho¸t n−íc th¶i vµ xö lý n−íc th¶i B¶ng 3.11. Sè bÖnh viÖn cã hèt hót h¬i khÝ B¶ng 3.12. Tû lÖ c¸n bé kÓ ®−îc tªn c¸c lo¹i chÊt th¶i y tÕ B¶ng 3.13. Tû lÖ c¸n bé kÓ ®−îc tªn c¸c lo¹i chÊt th¶i g©y h¹i cho søc kháe B¶ng 3.14. Tû lÖ c¸n bé kÓ ®−îc nh÷ng ¶nh h−ëng cña CTYT ®èi víi søc kháe B¶ng 3.15. Tû lÖ c¸n bé kÓ ®−îc ®èi t−îng bÞ ¶nh h−ëngcña CTYT B¶ng 3.16. C¸c lo¹i mÉu ®−îc xÐt nghiÖm t¹i c¸c bÖnh viÖn B¶ng 3.17. Gi¸ trÞ trung b×nh cña Coliform vµ Fecal coliform/100ml n−íc th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn B¶ng 3.18. Tû lÖ c¸c mÉu n−íc th¶i ®¹t TCCP vÒ Coliform tr−íc khi ®æ ra ngoµi khu vùc bÖnh viÖn B¶ng 3.19. C¸c vi khuÈn ph©n lËp ®−îc trong n−íc th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn 39

B¶ng 3.20. Sè mÉu n−íc sinh ho¹t ®¹t tiªu chuÈn t¹i c¸c bÖnh viÖn 39

B¶ng 3.21. C¸c vi khuÈn ph©n lËp ®−îc trong n−íc sinh ho¹t t¹i c¸c bÖnh viÖn B¶ng 3.22. Tæng sè vi khuÈn hiÕu khÝ/1m3 kh«ng khÝ t¹i 9 bÖnh viÖn B¶ng 3.23. Sè l−îng vi khuÈn tan m¸u/1m3 kh«ng khÝ 9 bÖnh v iÖn B¶ng 3.24. Sè l−îng nÊm mèc/1m3 kh«ng khÝ t¹i 9 bÖnh viÖn B¶ng 3.25. Sè l−îng mÉu hãa lý ®−îc xÐt nghiÖm t¹i c¸c bÖnh viÖn 42

43 44

45 46 B¶ng 3.26. Gi¸ trÞ trung b×nh c¸c chØ sè « nhiÔm ho¸ lý trong n−íc th¶i B¶ng 3.27. Tû lÖ c¸c mÉu n−íc th¶i kh«ng ®¹t tiªu chuÈn vÒ BOD5 tr−íc khi ®æ ra ngoµi khu vùc BV B¶ng 3.28. Tû lÖ c¸c mÉu n−íc th¶i kh«ng ®¹t tiªu chuÈn vÒ COD tr−íc khi ®æ ra ngoµi khu vùc bÖnh viÖn B¶ng 3.29. Tû lÖ c¸c mÉu n−íc th¶i kh«ng ®¹t tiªu chuÈn cho phÐp vÒ cÆn l¬ löng tr−íc khi ®æ ra ngoµi khu vùc bÖnh viÖn B¶ng 3.30. Tû lÖ mÉu n−íc sinh ho¹t kh«ng ®¹t TCCP vÒ mét sè chØ sè ho¸ lý B¶ng 3.31. Tû lÖ mÉu n−íc n−íc sinh ho¹t kh«ng ®¹t TCCP vÒ c¸c chØ sè

47 lý häc t¹i c¸c bÖnh viÖn B¶ng 3.32. Sù ph©n bè c¸c chØ sè ho¸ häc kh«ng ®¹t TCCP trong n−íc sinh ho¹t t¹i c¸c bÖnh viÖn B¶ng 3.33. Sè mÉu kh«ng ®¹t TCCP c¸c chØ sè ho¸ häc trong kh«ng khÝ t¹i c¸c BV

B¶ng 3.34. Nång ®é mét sè khÝ t¹i c¸c bÖnh viÖn cã ®èt r¸c 48

B¶ng 3.35. Nång ®é mét sè khÝ theo kho¶ng c¸ch so víi èng khãi lß ®èt 49

B¶ng 3.36. KÕt qu¶ xÐt nghiÖm kh«ng khÝ c¹nh b·i r¸c t¹i c¸c bÖnh viÖn 50

B¶ng 3.37. Tû lÖ bÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ B¶ng 3.38. Sè ng−êi trong c¸c hé gia ®×nh ®−îc pháng vÊn nãi r»ng bÞ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ B¶ng 3.39. Sè ng−êi bÞ ¶nh h−ëng bëi tõng lo¹i chÊt th¶i 51

B¶ng 3.40. Møc ®é ¶nh h−ëng theo ®¸nh gi¸ cña chñ hé gia ®×nh 52

B¶ng 3.41. Thêi gian ¶nh h−ëng theo ®¸nh gi¸ cña chñ hé gia ®×n 52

B¶ng 3.42. Tû lÖ èm t¹i nh÷ng hé gia ®×nh sèng tiÕp gi¸p víi hai bÖnh viÖn 53

B¶ng 3.43. L−îng chÊt th¶i r¾n trung b×nh/1ng® t¹i 2 bÖnh viÖn can thiÖp B¶ng 3.44. So s¸nh gi¸ trÞ trung b×nh coliform vµ fecalcoliform/100ml n−íc th¶i t¹i bÖnh viÖn V¨n Yªn vµ L©m Thao tr−íc vµ sau can thiÖp B¶ng 3.45. Gi¸ trÞ trung b×nh c¸c chØ sè ho¸ lý trong n−íc th¶i bÖnh viÖn V¨n Yªn tr−íc vµ sau can thiÖp B¶ng 3.46. Gi¸ trÞ trung b×nh c¸c chØ sè ho¸ lý trong n−íc th¶i bÖnh viÖn L©m Thao tr−íc vµ sau can thiÖp BiÓu ®å 3.1. Tû lÖ c¸n bé kÓ ®−îc tªn c¸c lo¹i CTYT tr−íc vµ sau can thiÖp 55

57 BiÓu ®å 3.2. Tû lÖ c¸n bé kÓ ®−îc c¸c lo¹i chÊt th¶i g©y h¹i cho søc kháe tr−íc vµ sau can thiÖp BiÓu ®å 3.3. Tû lÖ c¸n bé y tÕ kÓ ®−îc nh÷ng ¶nh h−ëng cña CTYT ®èi víi søc kháe tr−íc vµ sau can thiÖp BiÓu ®å 3.4. Tû lÖ c¸n bé y tÕ kÓ ®−îc ®èi t−îng bÞ ¶nh h−ëng cña CTYT tr−íc vµ sau can thiÖp

BiÓu ®å 3.5. Tû lÖ bÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ tr−íc vµ sau can thiÖp 57

BiÓu ®å 3.6. Thay ®æi trong kh©u qu¶n lý tr−íc vµ sau can thiÖp 58

BiÓu ®å 3.7. Thay ®æi vÒ ph©n lo¹i thu gom chÊt th¶i r¾n tr−íc vµ sau can thiÖp 58

BiÓu ®å 3.8. Thay ®æi vÒ vËn chuyÓn, l−u gi÷ chÊt th¶i r¾n tr−íc vµ sau can thiÖp 59

BiÓu ®å 3.9. Nh÷ng tiÕn bé vÒ xö lý chÊt th¶i r¾n vµ chÊt th¶i láng 58

PhÇn a

Tãm t¾t c¸c kÕt qu¶ næi bËt cña ®Ò tµi

Qu¶n lý chÊt th¶i (QLCT) y tÕ ®ang lµ vÊn ®Ò quan t©m lín ở tất cả các tuyến bệnh viện (BV) từ Trung ương đến tỉnh, huyện vµ d©n c− vïng tiÕp gi¸p. Nghiªn cøu nµy ®· ®−îc triÓn t¹i khai 4 tØnh Yªn B¸i, Phó Thä, Qu¶ng Ng·i, CÇn Th¬ theo 2 giai ®o¹n: Giai ®o¹n 1: ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng chÊt th¶i, t×nh h×nh qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ vµ « nhiÔm m«i tr−êng do chÊt th¶i y tÕ t¹i tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn huyÖn trong 4 tØnh (trong ®ã cã 8 bÖnh viÖn huyÖn ®−îc chän ®Ó nghiªn cøu s©u); Giai ®o¹n 2: ®Ò xuÊt vµ thùc hiÖn m« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i t¹i 2 bÖnh viÖn huyÖn cña tØnh Yªn B¸i vµ Phó Thä. KÕt qu¶ ®¹t ®−îc nh− sau:

1. VÒ thùc tr¹ng chÊt th¶i, t×nh h×nh qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ vµ « nhiÔm m«i tr−êng do chÊt th¶i y tÕ:

1.1. VÒ thùc tr¹ng chÊt th¶i, t×nh h×nh qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ:

Thùc tr¹ng chÊt th¶i r¾n: KÕt qu¶ t¹i 8 bÖnh viÖn huyÖn ®−îc chän ®Ó nghiªn cøu s©u cho thÊy: Tæng l−îng r¸c th¶i trung b×nh/gi−êng bÖnh/ngµy ®ªm: 0,35 - 0,88 kg. Trong ®ã, r¸c th¶i sinh ho¹t chiÕm 60,4% - 88,2%, r¸c th¶i l©m sµng chiÕm tû lÖ 11,4% - 38,5%, r¸c th¶i ho¸ häc chiÕm tû lÖ tõ 0 - 1,6%, kh«ng cã chÊt th¶i phãng x¹ vµ b×nh chøa khÝ cã ¸p suÊt.

Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i: T¹i tÊt c¶ c¸c BV cña 4 tØnh nghiªn cøu ®Òu ch−a thùc hiÖn ®Çy ®ñ ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n vµ quy ®Þnh theo h−íng dÉn cña Bé Y tÕ. C¶ 8 BV huyÖn ®−îc nghiªn cøu s©u ®Òu khã kh¨n lóng tóng trong xö lý chÊt th¶i láng vµ chÊt th¶i khÝ. TÊt c¶ c¸c BV huyÖn cña 4 tØnh nghiªn cøu ®Òu ch−a cã ®ñ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vÒ chuyªn m«n, trang thiÕt bÞ, nh©n lùc, kinh phÝ... ®Ó thùc hiÖn ®óng Quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i hiÖn hµnh. HiÓu biÕt vÒ nguy c¬ cña chÊt th¶i y tÕ ®èi víi m«i tr−êng vµ søc kháe còng nh− qu¶n lý chÊt th¶i ë c¶ hai nhãm bÖnh viÖn ch−a ®Çy ®ñ. Lý do chñ yÕu lµ do ch−a ®−îc tËp huÊn ®Çy ®ñ vµ th−êng xuyªn

1.2. T×nh h×nh « nhiÔm m«i tr−êng bÖnh viÖn

KÕt qu¶ t¹i 8 bÖnh viÖn huyÖn ®−îc chän ®Ó nghiªn cøu s©u cho thÊy:

VÒ vi sinh vËt: « nhiÔm m«i tr−êng chñ yÕu lµ m«i tr−êng n−íc vµ kh«ng khÝ: 93,6% mÉu n−íc th¶i; 89,0% mÉu n−íc sinh ho¹t ®Çu nguån, 20% mÉu n−íc chÝn phÉu thuËt, 100% mÉu n−íc t¹i c¸c khoa phßng cã chØ sè vi sinh vËt v−ît qu¸ TCCP. Trong sè chñng vi khuÈn ph©n lËp ®−îc tõ n−íc th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn th× E. coli chiÕm tû lÖ cao nhÊt (27,0%) sau ®ã ®Õn S. typhi (4,9%) vµ K. pneumoniae (3,2%). C¸c vi khuÈn cã kh¶ n¨ng g©y bÖnh ph©n lËp ®−îc trong n−íc sinh ho¹t cao nhÊt lµ E. coli (7,7%) sau ®ã lµ Liªn cÇu (3,1%), K. pneumoniae (1,54%).

VÒ c¸c chØ sè lý hãa: Sè mÉu n−íc th¶i cã BOD kh«ng ®¹t TCCP ë møac I vµ II lµ 71% vµ 61,1%; cã COD kh«ng ®¹t TCCP ë møac I vµ II lµ 61,3% vµ 38,7%; cã cÆn l¬ löng kh«ng ®¹t TCCP ë møac I vµ II lµ 50,9% vµ 22,6%. Sè mÉu n−íc sinh ho¹t kh«ng ®¹t TCCP lµ 63,6% (trong ®ã 91,7% lµ n−íc ®Çu nguån, 54,5% lµ n−íc chÝn phÉu thuËt, 57,3% lµ n−íc t¹i c¸c khoa phßng)

2. §Ò xuÊt vµ thùc hiÖn m« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i t¹i 2 bÖnh viÖn huyÖn

2.1. M« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i t¹i bÖnh viÖn huyÖn: Nguyªn t¾c lµ dùa vµo kh¶ n¨ng s½n cã cña chÝnh c¸c bÖnh viÖn

- VÒ qu¶n lý: Mçi BV cã mét bé phËn qu¶n lý chÊt th¶i do Ban gi¸m ®èc trùc tiÕp chØ ®¹o. Ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm cô thÓ cho tõng ®èi t−îng: ®iÒu d−ìng tr−ëng BV trùc tiÕp theo dâi, gi¸m s¸t c¸c kh©u qu¶n lý chÊt th¶i; tÊt c¶ nh÷ng ng−êi lµm viÖc trong BV n¬i ph¸t sinh chÊt th¶i ®Òu ph¶i ph©n lo¹i chÊt th¶i tr−íc khi thu gom; hé lý chÞu tr¸ch nhiÖm thu gom vµ vËn chuyÓn chÊt th¶i ®Õn n¬i l−u gi÷, xö lý. Cã b¶n h−íng dÉn ph©n lo¹i chÊt th¶i d¸n t¹i tÊt c¶ c¸c khoa/phßng cña BV.

- Ph−¬ng tiÖn thu gom, vËn chuyÓn chÊt th¶i r¾n: ChÊt th¶i r¾n s¾c nhän ®−îc ®ùng trong dông cô cøng (vá hép, vá chai nhùa,… tïy ®iÒu kiÖn thùc tÕ). C¸c lo¹i chÊt th¶i r¾n kh¸c ®ùng trong tói nilon cã mµu s¾c kh¸c nhau theo quy ®Þnh cña Bé Y tÕ [4]

- Ph−¬ng tiÖn xö lý chÊt th¶i: Sö dông lß ®èt thñ c«ng ®−îc x©y dùng theo mÉu lß ®èt thñ c«ng cña ch−¬ng ch−¬ng tr×nh phßng chèng HIV/AIDS (¶nh 4-12, trang 135- 140) ®Ó ®èt chÊt th¶i chÊt th¶i r¾n nguy h¹i vµ bÓ xö lý n−íc th¶i theo nguyªn t¾c tù ho¹i ®Ó xö lý chÊt th¶i láng tõ c¸c c¸c khoa/phßng chuyªn m«n.

- Quy ®Þnh xö lý chÊt th¶i: ChÊt th¶i ph¶i ®−îc ph©n lo¹i ngay t¹i nguån ph¸t sinh; hµng ngµy toµn bé chÊt th¶i ph¶i ®−îc thu gom, vËn chuyÓn ®Õ noi l−u gi÷/xö lý; c¸c chÊt th¶i nguy h¹i ph¶i xö lý hµng ngµy; chÊt th¶i r¾n vµ n−íc th¶i sinh ho¹t xö lý chung nh− chÊt th¶i ®« thÞ, tïy vµo thùc tÕ cña bÖnh viÖn

2.2. KÕt qu¶ ¸p dông m« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ

- KiÕn thøc cña c¸n bé y tÕ vÒ ph©n lo¹i chÊt th¶i y tÕ vµ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ ®−îc n©ng lªn râ rÖt: tû lÖ kÓ ®−îc tªn c¸c lo¹i chÊt th¶i t¨ng tõ 10,8-46%; tû lÖ kÓ ®−îc tªn c¸c lo¹i chÊt th¶i g©y nguy h¹i cho søc khoÎ t¨ng tõ 8,1-45,9%; tû lÖ kÓ ®−îc nh÷ng ¶nh h−ëng chÝnh cña chÊt th¶i y tÕ ®èi víi søc kháe t¨ng tõ 13,5-56,8%; tû lÖ kÓ ®−îc nh÷ng ®èi t−îng cã thÓ bÞ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ t¨ng tõ 12,8- 65,9% so víi tr−íc can thiÖp.

- Sau mét n¨m can thiÖp, tÊt c¶ c¸c kh©u trong quy tr×nh qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ t¹i c¸c bÖnh viÖn tõ ph©n lo¹i, thu gom vËn chuyÓn vµ xö lý chÊt th¶i ®Òu ®−îc c¶i thiÖn nhê chÝnh kh¶ n¨ng cña c¸c bÖnh viÖn:

+ VÒ qu¶n lý: t¨ng ®−îc 10/19 BV thµnh lËp bé phËn chÞu tr¸ch nhiÖm QLCT; 10/19 BV ph©n c«ng cô thÓ ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm víi ban gi¸m ®èc vÒ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ; 16/19 BV ®−a c«ng t¸c qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ vµo kÕ ho¹ch ho¹t ®éng hµng n¨m; 15/19 BV ®· dµnh kinh phÝ riªng cho QLCT

+ VÒ ph©n lo¹i thu gom chÊt th¶i r¾n: t¨ng ®−îc 16/19 BV cã b¶ng h−íng dÉn ph©n lo¹i r¸c th¶i y tÕ t¹i c¸c khoa phßng; 9/19 BV cã dông cô ®ùng r¸c th¶i l©m sµng kh«ng s¾c nhän vµ s¾c nhän; 11/19 BV cã dông cô ®ùng r¸c th¶i cã nguy c¬ l©y nhiÔm cao; 9/19 BV cã dông cô thu gom c¸c m« c¾t bá, rau thai; 6/19 BV cã dông cô thu gom r¸c th¶i ho¸ häc; 6/19 BV ph©n lo¹i r¸c th¶i ngay t¹i c¸c phßng bÖnh

+ VÒ vËn chuyÓn, l−u gi÷ chÊt th¶i r¾n: t¨ng ®−îc 4/19 BV cã xe chuyªn dông

®Ó vËn chuyÓn r¸c th¶i; 11/19 BV cã hµng rµo ng¨n c¸ch hè r¸c víi bªn ngoµi.

+ VÒ xö lý chÊt th¶i r¾n vµ chÊt th¶i láng: t¨ng ®−îc 8/19 BV khö khuÈn s¬ bé r¸c th¶i l©m sµng s¾c nhän; 6/19 BV cã hÖ thèng cèng riªng cho n−íc th¶i l©m sµng; 10/19 BV cã lß ®èt r¸c th¶i l©m sµng; 2/19 BV cã bÓ xö lý n−íc th¶i

- M« h×nh bÓ xö lý n−íc th¶i theo nguyªn t¾c tù ho¹i vµ lß ®èt r¸c thñ c«ng theo mÉu cña ch−¬ng tr×nh phßng chèng HIV/AIDS (víi chi phÝ thÊp) ®−îc thö nghiÖm t¹i bÖnh viÖn V¨n Yªn vµ bÖnh viÖn L©m Thao ®· cã kÕt qu¶ tèt: Giảm tình trạng ô nhiễm n−íc th¶i vµ xử lý được r¸c th¶i l©m sàng tại bÖnh viÖn

- Mét sè chØ sè « nhiÔm m«i tr−êng do vi sinh vËt vµ t¸c nh©n hãa lý ®Òu gi¶m so víi tr−íc can thiÖp

- Gi¶m 13,4% nh©n viªn y tÕ bÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ trong vßng mét th¸ng vµ 28,9% bÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ trong vßng mét n¨m tr−íc can thiÖp

3. Mét sè kÕt qu¶ kh¸c:

3.1. KÕt qu¶ ®µo t¹o: §Ò tµi ®· kÕt hîp ®µo t¹o ®−îc 2 cö nh©n y tÕ c«ng céng vµ 1 b¸c sü ®a khoa 1. Vò Thu H»ng, “Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn huyÖn, tØnh Yªn B¸i, KLTN CNYTCC, 2004 2. TrÇn v¨n H−êng, “M« t¶ thùc tr¹ng qu¶n lý vµ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ t¹i 2 bÖnh viÖn huyÖn thuéc tØnh Phó Thä lªn søc kháe céng ®ång”, KLTN CNYTCC, 2005 3. §ç ThÞ H−êng, “¶nh h−ëng chÊt th¶i bÖnh viÖn ®a khoa CÈm Ph¶ lªn m«i tr−êng vµ søc kháe”, KLTN b¸c sÜ ®a khoa, n¨m 2005 3.2. §¨ng 04 bµi b¸o trªn T¹p chÝ nghiªn cøu y häc: 1. Lª ThÞ Tµi, §µo Ngäc Phong, NguyÔn ThÞ Thu, Vò Thu H»ng, “Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn huyÖn tØnh Yªn B¸i” sè 6, th¸ng 12 n¨m 2004 2. NguyÔn ThÞ TuyÕn, §µo Ngäc Phong, NguyÔn ThÞ Thu “Tình trạng ô nhiễm vi sinh vật tại một số Trung tâm y tế huyện ở các tỉnh phía Bắc”, tập 42, số 3, 5/2005 3. Lª ThÞ Tµi, §µo Ngäc Phong, NguyÔn ThÞ Thu, “Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn huyÖn, tØnh Phó Thä” sè 5, th¸ng 12 n¨m 2006 4. NguyÔn ThÞ Thu, §µo Ngäc Phong, Lª ThÞ Tµi, Lª TrÇn Ngoan “KÕt qu¶ ¸p dông ph−¬ng ph¸p WISE trong qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ t¹i mét sè bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn” sè 6, th¸ng 12 n¨m 2006

PhÇn B

B¸o c¸o chi tiÕt

§Æt vÊn ®Ò

Qu¶n lý chÊt th¶i lµ mét vÊn ®Ò lín cÇn quan t©m trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x·

héi, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c chÊt th¶i nguy h¹i. ChÊt th¶i y tÕ ®−îc x¸c ®Þnh lµ chÊt th¶i

nguy h¹i n»m trong môc A c¸c chÊt th¶i nguy h¹i vµ ®ang trë thµnh mèi quan t©m

kh«ng chØ trong ph¹m vi ngµnh y tÕ mµ thùc sù trë thµnh mèi quan t©m chung cña

toµn x· héi [1].

Hµng ngµy c¸c bÖnh viÖn cña n−íc ta ®· th¶i ra mét l−îng lín chÊt th¶i cã thÓ lµm «

nhiÔm m«i tr−êng (®Êt, n−íc, kh«ng khÝ) vµ lµm lan truyÒn mÇm bÖnh. Theo ®¸nh gi¸

cña Bé Y TÕ, hµng ngµy c¸c c¬ së y tÕ trong c¶ n−íc th¶i ra m«i tr−êng kho¶ng 240 tÊn

CTYT, trong ®ã cã kho¶ng 25 tÊn CTYT nguy h¹i [5]. Tæng l−îng chÊt th¶i r¾n trung b×nh tõ mçi BV kh¶o s¸t lµ 9 m3/ngµy ®ªm ®Õn 13m3/ngµy ®ªm, trong ®ã c¸c chÊt cã kh¶ n¨ng l©y lan, ®éc h¹i th−êng chiÕm kho¶ng 14% ®Õn 20% cña tæng l−îng ph¸t sinh

[10]. Khèi l−îng chÊt th¶i cña tõng BV phô thuéc vµo c¸c yÕu tè nh−: C¸c chuyªn khoa

hiÖn cã cña BV, sè gi−êng bÖnh, l−u l−îng bÖnh nh©n, kü thuËt ®iÒu trÞ, khÝ hËu thêi

tiÕt, phong tôc tËp qu¸n... Nh−ng thùc tÕ ë n−íc ta, ®a sè c¸c bÖnh viÖn ®−îc x©y dùng

tõ thêi Ph¸p thuéc hoÆc trong thêi chiÕn nªn khi x©y dùng bÖnh viÖn kh«ng cã hÖ thèng

xö lý chÊt th¶i, hoÆc cã hÖ thèng xö lý chÊt th¶i nh−ng kh«ng ho¹t ®éng hoÆc ho¹t ®éng

nh−ng kh«ng ®¹t tiªu chuÈn vÖ sinh m«i tr−êng. §èi víi c¸c bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn, c¬

së h¹ tÇng x©y dùng cßn nghÌo nµn, xuèng cÊp, trang thiÕt bÞ cho viÖc qu¶n lý chÊt th¶i

y tÕ hÇu nh− cßn ch−a cã g×. ChÊt th¶i ®ang lµ mèi lo cho mçi bÖnh viÖn vµ d©n c− khu

vùc tiÕp gi¸p bÖnh viÖn.

Thùc hiÖn luËt b¶o vÖ m«i tr−êng n¨m 1997, Bé Y TÕ ®· ban hµnh Qui chÕ vÒ ph©n

lo¹i tr¸ch nhiÖm qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ t¹i c¸c c¬ së y tÕ [3]. Th¸ng 8 n¨m 1999, Bé Y

TÕ ®· ban hµnh “Qui chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ”, thay cho Qui chÕ n¨m 1997 [4]. Qui

chÕ nµy bao gåm: Tæ chøc qu¶n lý, qui tr×nh kü thuËt, m« h×nh tiªu hñy chÊt th¶i, c¬

së h¹ tÇng vµ ph−¬ng tiÖn phôc vô cho viÖc thu gom vËn chuyÓn vµ tiªu hñy chÊt th¶i

y tÕ. §Ó thùc hiÖn qui chÕ trªn, nhiÒu c¬ së y tÕ ®· trang bÞ c«ng nghÖ, ph−¬ng tiÖn

qu¶n lý chÊt th¶i. Mét thùc tÕ lµ nhiÒu bÖnh viÖn ®· ®−îc ®Çu t− trang thiÕt bÞ cho

qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ nh−ng do nhiÒu lý do kh¸ch quan hoÆc chñ quan mµ viÖc qu¶n

lý chÊt th¶i cña c¸c bÖnh viÖn vÉn cßn rÊt nhiÒu thiÕu sãt, tån t¹i. Cã tíi 47% c¸c

bÖnh viÖn kh«ng cã bÓ xö lý n−íc th¶i láng, 15% bÖnh viÖn cã hÖ thèng xö lý chÊt

th¶i láng nh−ng kh«ng ho¹t ®éng do háng v× kh«ng cã kinh phÝ b¶o tr× [15]. Nghiªn

cøu cña §inh H÷u Dung vµ céng sù [6] cho thÊy mét sè bÖnh viÖn ®· ®−îc trang bÞ

ph−¬ng tiÖn ®Ó xö lý chÊt th¶i nh−ng do chi phÝ qu¸ cao cho vËn hµnh mµ bÖnh viÖn

l¹i kh«ng cã nguån kinh phÝ cho xö lý chÊt th¶i nªn kh«ng sö dông; bªn c¹nh ®ã, mét

sè lß ®èt hoÆc bÓ xö lý n−íc th¶i ®−îc trang bÞ ch−a hÕt thêi h¹n b¶o hµnh ®· bÞ háng

kh«ng sö dông ®−îc; mÆt kh¸c, sù quan t©m cña l·nh ®¹o bÖnh viÖn còng nh− ý thøc

tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé trong mçi bÖnh viÖn còng ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn c«ng t¸c

qu¶n lý chÊt th¶i cña c¸c bÖnh viÖn

C©u hái ®Æt ra lµ thùc tÕ qu¶n lý chÊt th¶i cña c¸c bÖnh viªn tuyÕn huyÖn nh− thÕ

nµo? vµ lµm thÓ nµo ®Ó cã ®−îc m« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i phï hîp víi thùc tÕ tuyÕn

huyªn, võa huy ®éng ®−îc kh¶ n¨ng cña bÖnh viÖn, võa qu¶n lý tèt chÊt th¶i cña mçi

bÖnh viÖn? §Ò tµi nµy cña chóng t«i ®−îc thùc hiÖn lµ nh»m ®¸p øng nh÷ng c©u hái

trªn ®©y.

Môc tiªu nghiªn cøu

1. M« t¶ thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ vµ « nhiÔm m«i tr−êng bÖnh viÖn do chÊt th¶i y tÕ t¹i mét sè bÖnh viÖn Trung t©m Y tÕ huyÖn.

2. §Ò xuÊt m« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ b−íc ®Çu cña m« h×nh t¹i hai bÖnh viÖn Trung t©m Y tÕ huyÖn.

Ch−¬ng 1

Tæng quan tµi liÖu

1.1. Ph©n lo¹i chÊt th¶i y tÕ.

1.1.1. Ph©n lo¹i theo Tæ chøc y tÕ thÕ giíi (WHO) [26]:

Theo c¸ch ph©n lo¹i cña WHO, chÊt th¶i y tÕ ®−îc ph©n ra lµm 8 lo¹i:

- ChÊt th¶i nhiÔm trïng: Lµ chÊt th¶i cã chøa mÇm bÖnh nh− vi khuÈn, virut, ký sinh trïng víi sè l−îng ®ñ ®Ó g©y bÖnh cho nh÷ng ng−êi dÔ bÞ c¶m nhiÔm, bao gåm c¸c lo¹i:

+ M«i tr−êng nu«i cÊy tõ phßng thÝ nghiÖm.

+ R¸c tõ phßng mæ, nhÊt lµ phßng mæ tö thi vµ bÖnh nh©n bÞ nhiÔm trïng.

+ R¸c tõ phßng c¸ch ly bÖnh nh©n bÞ nhiÔm trïng.

+ Sóc vËt ®−îc tiªm truyÒn trong phßng thÝ nghiÖm.

+ Dông cô hoÆc vËt tiÕp xóc víi bÖnh nh©n bÞ truyÒn nhiÔm.

- ChÊt th¶i s¾c nhän cã thÓ lµm r¸ch hoÆc tæn th−¬ng da bao gåm: B¬m kim tiªm, dao mæ, bé tiªm truyÒn...

- Thuèc th¶i lo¹i: Gåm thuèc qu¸ h¹n, thuèc kh«ng dïng hoÆc c¸c lo¹i vaccin, huyÕt thanh, kÓ c¶ chai lä chøa ®ùng chóng...

- ChÊt th¶i cã tÝnh ®éc víi tÕ bµo: Cã thÓ lµm biÕn ®æi gen, g©y qu¸i thai nh− c¸c thuèc chèng ung th−.

- Hãa chÊt: Cã thÓ d−íi d¹ng r¾n, láng, khÝ, bao gåm:

+ Hãa chÊt ®éc.

+ Hãa chÊt cã tÝnh ¨n mßn (pH<2 hoÆc pH>12).

+ Hãa chÊt dÔ g©y næ.

- R¸c chøa kim lo¹i nÆng, ®éc: ChÊt chøa kim lo¹i nÆng nh− ch×, thñy ng©n, asen.

- C¸c b×nh chøa khÝ nÐn: §−îc dïng trong y tÕ d−íi d¹ng khÝ nh− oxy, khÝ g©y mª

- ChÊt phãng x¹: kh«ng thÓ ph¸t hiÖn b»ng c¸c gi¸c quan, chóng th−êng g©y ¶nh h−ëng l©u dµi (g©y ion hãa tÕ bµo) nh− tia X, tia α, tia δ....

1.1.2. Ph©n lo¹i theo Qui chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ cña Bé Y TÕ.

Theo Qui chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ cña Bé Y TÕ (1999) [5], chÊt th¶i trong c¸c cë së y tÕ ®−îc ph©n lµm 5 lo¹i: chÊt th¶i l©m sµng, chÊt th¶i phãng x¹, chÊt th¶i hãa häc, chÊt th¶i chøa khÝ cã ¸p suÊt, chÊt th¶i sinh ho¹t. Tuy kh«ng ph©n thµnh 8 lo¹i nh− c¸ch ph©n lo¹i cña WHO nh−ng chÊt th¶i y tÕ còng ®· bao gåm tÊt c¶ 8 lo¹i trªn. Cô thÓ nh− sau:

- ChÊt th¶i l©m sµng: ®−îc chia lµm 5 nhãm: A, B, C, D, E, mçi nhãm ®−îc xö lÝ theo nh÷ng quy ®Þnh riªng.

+ Nhãm A: Lµ chÊt th¶i nhiÔm khuÈn, bao gåm nh÷ng vËt liÖu bÞ thÊm m¸u, thÊm dÞch, thÊm chÊt bµi tiÕt cña ng−êi bÖnh nh− b¨ng, g¹c, b«ng, g¨ng tay, bét bã trong g·y x−¬ng hë, ®å v¶i, tói hËu m«n nh©n t¹o. . .

+ Nhãm B: C¸c vËt s¾c nhän nh− b¬m kim tiªm, l−ìi vµ c¸n dao mæ, c−a, èng tiªm, m¶nh thñy tinh vì vµ mäi vËt liÖu cã g©y ra vÕt c¾t hoÆc chäc thñng, cho dï chóng bÞ nhiÔm khuÈn hay kh«ng bÞ nhiÔm khuÈn.

+ Nhãm C: ChÊt th¶i cã nguy c¬ l©y nhiÔm cao ph¸t sinh tõ phßng thÝ nghiÖm bao gåm: G¨ng tay, lam kÝnh, èng nghiÖm, bÖnh phÈm sau khi sinh thiÕt/xÐt nghiÖm/nu«i cÊy, tói ®ùng m¸u.

+ Nhãm D: ChÊt th¶i d−îc phÈm bao gåm: D−îc phÈm qu¸ h¹n, d−îc phÈm bÞ nhiÔm khuÈn, d−îc phÈm bÞ ®æ, d−îc phÈm kh«ng cßn nhu cÇu sö dông...; thuèc g©y ®éc tÕ bµo, hãa chÊt ung th−...

+ Nhãm E: Lµ c¸c m«, c¬ quan ng−êi, ®éng vËt (dï bÞ nhiÔm khuÈn hay

kh«ng bÞ nhiÔm khuÈn).

- ChÊt th¶i phãng x¹: chia lµm ba nhãm

+ ChÊt th¶i phãng x¹ r¾n: bao gåm vËt liÖu sö dông trong xÐt nghiÖm, chÈn ®o¸n, ®iÒu trÞ nh− èng tiªm, b¬m kim tiªm, kÝnh b¶o hé, giÊy thÊm, g¹c s¸t khuÈn, chai lä ®ùng chÊt phãng x¹...

+ ChÊt phãng x¹ láng: Dung dÞch cã chøa t¸c nh©n phãng x¹ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ nh− n−íc tiÓu bÖnh nh©n, n−íc röa c¸c dông cô cã chøa chÊt phãng x¹...

+ ChÊt phãng x¹ khÝ: ChÊt khÝ trong l©m sµng nh− 133Xe, chÊt tho¸t ra tõ c¸c

kho chøa phãng x¹...

- ChÊt th¶i hãa häc: Chia lµm hai nhãm

+ ChÊt th¶i hãa häc kh«ng g©y nguy h¹i nh−: §−êng, acid bÐo, mét sè muèi

v« c¬ vµ h÷u c¬...

+ ChÊt th¶i hãa häc nguy h¹i nh−: Formaldehyd ®−îc sö dông trong khoa gi¶i phÉu bÖnh, läc m¸u, −íp x¸c vµ dïng ®Ó b¶o qu¶n mÉu xÐt nghiÖm ë mét sè khoa phßng kh¸c; hãa chÊt quang häc cã trong dung dÞch dïng ®Ó cè ®Þnh vµ tr¸ng phim; c¸c dung m«i nh−: methylen chlorid, chloroform, c¸c thuèc mª bèc h¬i nh− halothan, hîp chÊt cã chøa halogen nh− xylen, aceton...; oxit ethylen ®−îc sö dông ®Ó tiÖt khuÈn thiÕt bÞ y tÕ, phßng phÉu thuËt. Lo¹i chÊt nµy cã thÓ g©y nhiÒu ®éc tÝnh

vµ g©y ung th−; chÊt hãa häc hçn hîp bao gåm dung dÞch lµm s¹ch vµ khö khuÈn nh− phenol, dÇu mì vµ dung m«i lµm vÖ sinh.

- C¸c b×nh chøa khÝ cã ¸p suÊt: Gåm c¸c lo¹i b×nh nh− O2, CO2, b×nh ga, b×nh khÝ dung, b×nh khÝ ®ùng mét lÇn. C¸c b×nh nµy dÔ g©y næ khi thiªu ®èt do vËy ph¶i thu gom riªng.

- ChÊt th¶i sinh ho¹t: gåm hai nhãm

+ ChÊt th¶i kh«ng bÞ nhiÔm c¸c yÕu tè nguy h¹i ph¸t sinh tõ buång bÖnh, phßng lµm viÖc, nhµ ¨n... bao gåm: GiÊy b¸o, tµi liÖu, vËt liÖu ®ãng gãi, tói nilon, thùc phÈm, thøc ¨n d− thõa....

+ ChÊt th¶i ngo¹i c¶nh: gåm l¸ c©y, r¸c tõ khu vùc ngo¹i c¶nh...

Tuy nhiªn, trong thùc tÕ c¸c bÖnh viÖn tõ trung −¬ng ®Õn bÖnh viÖn tØnh chñ yÕu ph©n thµnh ba lo¹i chÝnh lµ chÊt th¶i l©m sµng s¾c nhän, chÊt th¶i l©m sµng kh«ng s¾c nhän vµ chÊt th¶i sinh ho¹t. Trong nghiªn cøu cña §inh H÷u Dung t¹i 6 bÖnh viÖn ®a khoa tuyÕn tØnh [6] t×nh tr¹ng ph©n lo¹i còng t−¬ng tù, trõ mét sè bÖnh viÖn cã sö dông chÊt phãng x¹ trong chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ cã thªm chÊt th¶i phãng x¹. T¹i c¸c bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn thùc tr¹ng ph©n lo¹i chÊt th¶i nh− thÕ nµo cßn ch−a ®−îc c¸c nghiªn cøu ®Ò cËp tíi

1.2. Nguy c¬ cña chÊt th¶i y tÕ ®èi víi søc kháe [5] 1.2.1. Nguy c¬ cña chÊt th¶i nhiÔm khuÈn:

ChÊt truyÒn bÖnh Ph©n vµ chÊt n«n C¸c d¹ng nhiÔm khuÈn - NhiÔm khuÈn ®−êng tiªu ho¸

- NhiÔm khuÈn ®−êng h« hÊp - NhiÔm khuÈn m¾t - NhiÔm khuÈn da - BÖnh than - AIDS Mét sè t¸c nh©n g©y bÖnh C¸c vi khuÈn ®−êng tiªu ho¸: Salmonella, Shigela, Vibrio cholera, trøng giun… Vi khuÈn lao, virus sëi, phÕ cÇu khuÈn Herpes Tô cÇu khuÈn Trùc khuÈn than HIV

- NhiÔm khuÈn huyÕt - Viªm gan A - Viªm gan B vµ C Tô CÇu Virus viªm gan A Virus viªm gan B vµ C N−íc bät, chÊt tiÕt ®−êng h« hÊp ChÊt tiÕt ë m¾t Mñ ChÊt tiÕt qua da M¸u, dÞch tiÕt tõ ®−êng sinh dôc M¸u Ph©n M¸u vµ dÞch c¬ thÓ

1.2.2. Nguy c¬ cña c¸c vËt s¾c nhän:

C¸c vËt s¾c nhän kh«ng nh÷ng cã nguy c¬ g©y th−¬ng tÝch cho nh÷ng ng−êi ph¬i nhiÔm mµ qua ®ã cßn cã thÓ truyÒn c¸c bÖnh nguy hiÓm. Theo cè liÖu thèng kª cña NhËt

B¶n, nguy c¬ m¾c bÖnh sau khi bÞ b¬m kim tiªm bÈn xuyªn qua da nh− sau:

NhiÔm khuÈn Nguy c¬ l©y nhiÔm

HIV 0,3%

Viªm gan B 3%

Viªm gan C 3 - 5 %

ë Mü, th¸ng 6/1994, trung t©m kiÓm so¸t bÖnh tËt (CDC) ®· ph¸t hiÖn ®−îc 39 tr−êng hîp m¾c HIV/AIDS nghÒ nghiÖp trong ®ã cã: 32 tr−êng hîp do bÞ b¬m, kim tiªm nhiÔm khuÈn chäc qua da; 1 tr−êng hîp do dao mæ c¾t qua da, 1 tr−êng hîp bÞ tæn th−¬ng do vá cña èng thuû tinh.

Còng theo sè liÖu cña Mü, nhiÔm virus viªm gan nghÒ nghiÖp do c¸c vËt s¾c nhän g©y tæn th−¬ng nh− sau:

NghÒ nghiÖp Sè ca tæn th−¬ng do vËt s¾c nhän (ng−êi/n¨m) Sè ca bÞ viªm gan (ng−êi/n¨m)

§iÒu d−ìng:

Trong bÖnh viÖn 17.700 - 22.000 56 - 96

Ngoµi bÖnh viÖn 28.000 - 48.000 26 - 45

Nh©n viªn xÐt nghiÖm 800 - 7.500 2 - 15

Nh©n viªn vÖ sinh bÖnh viÖn 11.700 - 45.300 23 - 91

Kü s− cña bÖnh viÖn 12.200 24

B¸c sÜ vµ nha sÜ cña bÖnh viÖn 100 - 400 <1

B¸c sÜ ngoµi bÖnh viÖn 500 - 1700 1 - 3

Nha sÜ ngoµi bÖnh viÖn 100 - 300 5 - 8

2.600 - 3.900 <1 Nh©n viªn phô gióp nha sÜ ngoµi bÖnh viÖn

24 Nh©n viªn cÊp cøu ngoµi bÖnh viÖn 12.000

500 - 7.300 1 - 15 Nh©n viªn xö lý chÊt th¶i ngoµi bÖnh viÖn

1.2.3. Nguy c¬ cña c¸c chÊt th¶i ho¸ häc vµ d−îc phÈm

C¸c chÊt th¶i ho¸ häc cã thÓ g©y h¹i cho søc kháe con ng−êi do c¸c tÝnh chÊt: ¨n mßn, g©y ®éc, dÔ ch¸y, g©y næ, g©y sèc hoÆc ¶nh h−ëng ®Õn di truyÓn

1.2.4. Nguy c¬ cña chÊt th¶i phãng x¹

C¸c chÊt th¶i phãng x¹ cã thÓ g©y h¹i cho søc khoÎ con ng−êi do cã kh¶ n¨ng g©y ¶nh h−ëng ®Õn chÊt liÖu di truyÓn. Ngoµi ra chÊt th¶i phãng x¹ cßn g©y ra mét lo¹t c¸c triÖu chøng: ®au ®Çu, ngñ gµ, n«n

1.2.5. §èi t−îng cã nguy c¬:

§èi t−îng c¬ nguy c¬ víi chÊt th¶i y tÕ bao gåm tÊt c¶ nh÷ng ng−êi tiÕp xóc víi chÊt th¶i y tÕ nh− c¸c b¸c sÜ; y t¸ ®iÒu d−ìng; hé lý, y c«ng, bÖnh nh©n, nh©n viªn thu gom, vËn chuyÓn, tiªu huû chÊt th¶i, céng ®ång d©n c− (®Æc biÖt lµ nh÷ng ng−êi chuyªn thu nhÆt phÕ th¶i trong c¸c b·i r¸c).

1.3. C¸c c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i y tÕ

1.3.1. C«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i láng

Nguyªn t¾c xö lý n−íc th¶i lµ ph¶i ®¶m b¶o tho¶ m·n tiªu chuÈn m«i tr−êng trong ®ã thu gom n−íc th¶i lµ m¾t xÝch quan träng trong viÖc qu¶n lý vµ xö lý n−íc th¶i. NÕu thu gom kh«ng tèt th× dï tr¹m xö lý, c«ng nghÖ, thiÕt bÞ cã hiÖn ®¹i tíi ®©u còng kh«ng thÓ ®¹t ®−îc môc tiªu lo¹i bá nguy c¬ tõ n−íc th¶i. N−íc th¶i chuyªn m«n vµ n−íc tõ bÓ phèt ph¶i ®−îc xö lý triÖt ®Ó tr−íc khi ®æ ra m«i tr−êng. C¸c ph−¬ng ph¸p xö lý n−íc th¶i ph©n lo¹i theo b¶n chÊt cã 2 nhãm sau:

C¸c ph−¬ng ph¸p ho¸ lý

C¸c ph−¬ng ph¸p sinh häc

1.3.1.1. Nhãm ph−¬ng ph¸p ho¸ lý:

- C¸c ph−¬ng ph¸p ch¾n r¸c: dïng c¸c lo¹i ghi b»ng s¾t hoÆc bª t«ng cã khe th«ng tho¸ng ®ñ ch¾n r¸c th«. HÖ thèng ch¾n r¸c hiÖn ®¹i cßn ®−îc bè trÝ hÖ c¬ häc ®Ó thu gom vµ nghiÒn r¸c th«.

- Ph−¬ng ph¸p lo¹i cÆn c¬ häc: §Ó lo¹i c¸c cÆn c¬ häc th« hoÆc rong rªu cã thÓ g©y t¾c ®−êng èng. Tuú theo môc ®Ých ®Þnh t¸ch lo¹i cÆn nµo cã thÓ dïng kªnh bÓ l¾ng c¸t, Xyclon thuû lùc, l−íi läc.

- BÓ ®iÒu hoµ: Víi môc ®Ých æn ®Þnh chÕ ®é lµm viÖc cho hÖ thèng xö lý, c¸c bÓ chøa ®−îc thiÕt kÕ dung l−îng tÝnh to¸n cho c¶ tr−êng hîp l−u l−îng tèi ®a vµ tèi thiÓu ®Ó æn ®Þnh n−íc th¶i ®Çu vµo vÒ l−u l−îng vµ møc ®é « nhiÔm.

- Ph−¬ng ph¸p lµm tho¸ng: Cã thÓ lµm tho¸ng tù nhiªn ®Ó lµm gi¶m mét sè chÊt tan cã kh¶ n¨ng bay h¬i cao nh− CO2, H2S, c¸c khÝ cacbua hydro m¹ch ng¾n hoÆc lµm tho¸ng c−ìng bøc nhê dµn m−a vµ hÖ thèng qu¹t hót vµ ®Èy t¹o dßng khÝ ng−îc trong tr−êng hîp cÇn ®Èy c¸c chÊt bay h¬i ®−îc nh− NH3..

- Kü thuËt keo tô sa l¾ng: §Ó t¸ch c¸c lo¹i cÆn l¬ löng tíi kÝch th−íc h¹t keo cì trªn 100 A0. C¸c ho¸ chÊt sö dông phæ biÕn lµ phÌn nh«m, phÌn s¾t, FeCl3, PAC, c¸c

polime tan trong n−íc nh− polyacrylamid, acid silic ho¹t tÝnh. B»ng kü thuËt nµy cã thÓ xö lý vµ lo¹i bá tõ 20 - 50% l−îng BOD5 vµ COD cña n−íc th¶i.

- Ph−¬ng ph¸p nhiÖt: Trong tr−êng hîp cÇn tiÖt khuÈn n−íc th¶i y sinh häc hoÆc ch−ng cÊt ®Ó tËn thu c¸c chÊt ®¾t tiÒn.

- Ph−¬ng ph¸p bøc x¹: Dïng tia UV tiÖt khuÈn nh−ng hiÖu qu¶ kh«ng cao. Cã thÓ dïng kü thuËt oxy ho¸ tiªn tiÕn víi nguån UV theo kiÓu Advance Oxydation Process hoÆc dïng bøc x¹ ®iÖn tõ vµ kü thuËt siªu ©m.

- Ph−¬ng ph¸p oxy ho¸: Dïng c¸c t¸c nh©n oxy ho¸ nh− kh«ng khÝ, oxy, clo, hîp chÊt clo, ozon, KMnO4, H2O2, ®iÖn ho¸ ®Ó oxy ho¸ c¸c chÊt tan trong n−íc. §Æc biÖt Clo vµ c¸c hîp chÊt Clo ®−îc sö dông réng r·i trong khö trïng, xö lý n−íc th¶i bÖnh viÖn.

- Kü thuËt hÊp thô: Sö dông than ho¹t tÝnh ®Ó xö lý c¸c chÊt h÷u c¬ g©y mµu l¹, ®−îc ®−a vµo sau c«ng ®o¹n t¹o b«ng hoÆc bè trÝ tr−íc khi th¶i ra d−íi d¹ng cét hÊp thô hay bÓ hÊp thô. Cã thÓ kÕt hîp víi c¸c chÊt oxy ho¸ hoÆc c¸c chÊt xóc t¸c trªn than ho¹t ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ khö mïi, khö trïng vµ t¨ng tuæi thä vËt liÖu.

- Kü thuËt vi läc vµ siªu läc: Dïng mµng läc gèm, titan hoÆc sîi cã kÝch th−íc lç läc 0,2 - 0,5 µm ®èi víi vi läc hoÆc sö dông mµng b¸n thÊm b»ng polime hoÆc composit víi lç tho¸t kÝch th−íc 10-3 µm theo kiÓu siªu läc hay thÈm thÊu ng−îc. Kü thuËt nµy ®ßi hái ¸p lùc läc vµ läc ®−îc c¶ vi khuÈn vµ mét vµi chÊt tan trong n−íc.

- TuyÓn næi: Th−êng ®−îc ¸p dông trong tr−êng hîp t¸ch c¸c chÊt láng nhÑ h¬n n−íc ra khái n−íc nh− dÇu mì hoÆc c¸c cÆn cã tû träng t−¬ng ®èi thÊp nh− mét sè loµi t¶o. Dïng hÖ thèng ph©n phèi khÝ ®Æt d−íi ®¸y bån ®Ó t¹o bät khÝ vµ cho thªm c¸c chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt ®Ó bät khÝ ®ñ bÒn. Khi bät khÝ sñi lªn bÒ mÆt sÏ kÐo theo c¸c t¹p chÊt bÈn vµ ®−îc t¸ch ra b»ng mét kªnh trªn bÒ mÆt bät khÝ.

- Läc: Thùc hiÖn sau b−íc keo tô vµ l¾ng. Cã thÓ läc b»ng vËt liÖu h¹t läc nh− c¸t hoÆc läc b»ng vËt liÖu næi. T¨ng hiÖu qu¶ läc b»ng m¸y ly t©m, läc Ðp hay b¨ng Ðp.

1.3.1.2. Nhãm ph−¬ng ph¸p sinh häc.

§©y lµ nhãm ph−¬ng ph¸p xö lý c¸c chÊt h÷u c¬ tan trong n−íc cã hiÖu qu¶ nhÊt, nhÊt lµ c¸c chÊt h÷u c¬ cã nguån gèc tù nhiªn nh− trong n−íc th¶i bÖnh viÖn kh«ng ®éc ®èi víi vi sinh vËt. Nhãm nµy vÒ b¶n chÊt gåm 2 nhãm chÝnh lµ hiÕu khÝ vµ kþ khÝ. Yªu cÇu cña qu¸ tr×nh hiÕu khÝ lµ ph¶i ®¶m b¶o nång ®é oxy trong n−íc th¶i ®ñ lín ®Ó vi sinh vËt ph¸t triÓn vµ chuyÓn ho¸ c¸c chÊt h÷u c¬ tan trong n−íc. S¶n phÈm chñ yÕu cña qu¸ tr×nh lµ CO2, H2O vµ bïn cÆn. §èi víi qóa tr×nh kþ khÝ, s¶n phÈm chñ yÕu lµ CH4, CO2, H2S vµ bïn kþ khÝ. Qu¸ tr×nh kþ khÝ kh«ng cÇn cung cÊp oxy.

- Xö lý hiÕu khÝ cÆn l¬ löng: N−íc th¶i sau khi ®−îc chØnh tíi pH thÝch hîp, thªm N, P vµo nÕu cÇn ®Ó cho tû lÖ h÷u c¬ theo chØ sè BOD5/N/P=100/5/1 lµ thÝch hîp. Trong

nh÷ng tr−êng hîp ®Æc biÖt cßn cã thÓ bæ xung c¸c chñng vi sinh vËt chän läc ®Ó t¨ng tèc ®é chuyÓn ho¸. Nång ®é oxy ph¶i lu«n cung cÊp ®Ó tèi thiÓu ®¹t 2mg/l. Vi sinh trong n−íc sÏ sö dông c¸c chÊt h÷u c¬ ®Ó t¹o ra CO2 vµ H2O, chóng sÏ ph¸t triÓn vµ khi kiÖt chÊt h÷u c¬ chóng sÏ bÞ chÕt vµ gi¶m dÇn vÒ l−îng. Mét vi khuÈn cã thÓ chuyÓn ho¸ khèi l−îng vËt chÊt gÊp 40 lÇn träng l−îng cña nã trong vßng 24 giê. Toµn bé sinh khèi ®−îc ph©n bè ®Òu trong toµn khèi n−íc nªn gäi lµ líp cÆn l¬ löng. Sau khi ra khái bÓ ph©n huû sinh häc, cÆn ®−îc lo¹i bá nhê hÖ thèng l¾ng vµ nÕu hÖ thèng ho¹t ®éng ®óng th× møc l¾ng rÊt tèt, n−íc ®Çu kh¸ trong cã thÓ th¶i trùc tiÕp hoÆc ph¶i khö trïng b»ng Clo.

+ AEROTANK: Lµ bÓ thæi khÝ, qu¸ tr×nh sôc khÝ ph¶n øng ®−îc thùc hiÖn

trong bån, cÆn l¬ löng ®−îc l¾ng ë bÓ l¾ng tiÕp theo.

+ Cét ph¶n øng: Qu¸ tr×nh thæi khÝ ph¶n øng l¾ng ®−îc thùc hiÖn trong cïng

mét bån ph¶n øng d¹ng cét cã thÓ cao tíi vµi chôc mÐt.

- Xö lý hiÕu khÝ cÆn cè ®Þnh: Kh¸c víi tr−êng hîp trªn, líp vi sinh kh«ng ph©n bè ®Òu trong n−íc th¶i mµ ®−îc nu«i cÊy trªn c¸c vËt liÖu mang cã bÒ mÆt cµng lín cµng tèt. C¸c kü thuËt ®−îc thùc hiÖn:

+ Läc sinh häc: CÊu t¹o cña bÓ läc sinh ho¹t nh− bÓ läc c¸t, chØ kh¸c cã bè trÝ

buång khÝ thæi tõ d−íi lªn, vËt liÖu läc th« h¬n ®Ó t¨ng diÖn tÝch gi¸ thÓ b¸m.

+ BÓ läc nhá giät: N−íc th¶i ®−îc r¶i ®Òu trªn toµn bé líp vËt liÖu läc b»ng mét c¬ cÊu nhá giät thÝch hîp. VËt liÖu läc lµ ®¸ xèp, tÊm tæ ong b»ng composite võa nhÑ, võa cã ®é th«ng tho¸ng tèt.

+ §Üa sinh häc quay: Líp vi sinh vËt ®−îc h×nh thµnh vµ g¾n lªn trªn nh÷ng ®Üa ®ång trôc ngËp trong n−íc tíi 1/2 ®Üa. Khi ®Üa quay líp vi sinh vËt lÇn l−ît ®−îc tiÕp xóc víi kh«ng khÝ tù nhiªn.

- Xö lý kþ khÝ cÆn l¬ löng: C¸c kü thuËt xö lý yÕm khÝ cã tèc ®é xö lý nhá h¬n so víi hiÕu khÝ song cã 3 −u ®iÓm chÝnh: ChÞu ®−îc nång ®é h÷u c¬ cao (BOD5 tõ 1500- 15000mg/l), l−îng bïn th¶i Ýt, chi phÝ vËn hµnh thÊp, thËm chÝ trong nhiÒu tr−êng hîp cßn ®em l¹i mét chót hiÖu qu¶ kinh tÕ nÕu sö dông biogas lµm chÊt ®èt sinh ho¹t hay s¶n xuÊt. Qu¸ tr×nh xö lý kþ khÝ th−êng ®−îc tiÕn hµnh trong c¸c bÓ metan kÝn. N−íc th¶i ®−îc b¬m vµo bÓ tõ d−íi ®¸y lªn trªn, cÆn vi sinh ®−îc ph©n bè ®Òu trong thÓ tÝch nÕu sö dông thiÕt bÞ khuÊy hoÆc ph©n bè thµnh líp cÆn l¬ löng nÕu tèc ®é n−íc vµo võa ®ñ th¾ng xu thÕ l¾ng cña cÆn gäi lµ xö lý khÝ qua líp cÆn l¬ löng.

- Xö lý kþ khÝ cÆn cè ®Þnh: Líp vi sinh ®−îc cè ®Þnh trªn nh÷ng h¹t vËt liÖu xèp nh− polyuretan xèp vµ ®−îc tuÇn hoµn tõ trªn xuèng nhê hÖ thèng b¬m. Ph−¬ng ph¸p ®−îc sö dông khi nång ®é h÷u c¬ cao vµ ®−îc bè trÝ tr−íc c«ng ®o¹n hiÕu khÝ, tr−êng hîp nµy nh− n−íc tõ hÖ thèng nhµ tiªu ®−îc xö lý kþ khÝ qua bÓ phèt.

- Hå sinh häc: Cã thÓ dïng c¸c ao hå ®ñ réng ®Ó xö lý n−íc th¶i bÖnh viÖn. NÕu hå réng vµ cã ®é s©u trung b×nh <0,7m th× qu¸ tr×nh x¶y ra lµ hiÕu khÝ. NÕu hå cã ®é s©u h¬n th× ë trªn lµ hiÕu khÝ, phÝa d−íi lµ qu¸ tr×nh kþ khÝ. CÊu t¹o hå ®¬n gi¶n nh−ng kh¶ n¨ng chÞu t¶i kÐm, cÇn diÖn tÝch lín. Hå sinh häc chØ ¸p dông khi diÖn tÝch hå ®ñ lín vµ møc « nhiÔm cã t¶i chÊt h÷u c¬ thÊp hoÆc chØ lµ c«ng ®o¹n hoµn thiÖn cña c¸c kü thuËt kh¸c.

- C«ng nghÖ hîp khèi: Th«ng th−êng, ng−êi ta ph¶i dïng nhiÒu kü thuËt vµ c«ng nghÖ trªn cïng mét c«ng tr×nh hay mét tr¹m xö lý n−íc th¶i ®Ó cã thÓ lµm t¨ng kh¶ n¨ng vµ hiÖu qu¶ xö lý n−íc th¶i bÖnh viÖn nh− trong tr−êng hîp bÓ septic- tank, xö lý ph©n tr−íc råi n−íc th¶i tõ ®©y míi ®−îc xö lý hiÕu khÝ t¹i tr¹m tæng. Sau ®©y lµ mét s¬ ®å xö lý chÊt th¶i bÖnh viÖn:

N−íc m−a ch¶y trµn

Oxy flow

Clorinator

N−íc th¶i

BÓ l¾ng + khö trïng BÓ aeroten BÓ ®iÒu hoµ BÓ Biophin

H×nh 1. S¬ ®å nguyªn t¾c xö lý n−íc th¶i bÖnh viÖn

1.3.2. C«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i r¾n

1.3.2.1. Nguyªn t¾c tiªu hñy r¸c y tÕ:

- Yªu cÇu xö lý chÊt th¶i r¾n y tÕ: ChÊt th¶i r¾n y tÕ ph¶i ®−îc xö lý theo quy ®Þnh. Mçi lo¹i chÊt th¶i cã nh÷ng yªu cÇu xö lý riªng nh−ng toµn bé chÊt th¶i r¾n y tÕ nguy h¹i ph¶i ®−îc qu¶n lý vµ xö lý triÖt ®Ó. ChÊt th¶i y tÕ th«ng th−êng xö lý nh− r¸c sinh ho¹t.

+ Yªu cÇu chung xö lý chÊt th¶i r¾n y tÕ nguy h¹i: lµ lµm chóng trë thµnh v« h¹i ®èi víi søc khoÎ con ng−êi vµ m«i tr−êng; gi¶m thiÓu vÒ sè l−îng; ®¸p øng yªu cÇu kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ trong chu tr×nh kinh tÕ - x· héi.

+ Nguyªn t¾c thùc hiÖn xö lý chÊt r¾n y tÕ nguy h¹i: kh«ng g©y « nhiÔm thø cÊp, n»m trong quy ®Þnh chung vÒ qu¶n lý vµ xö lý chÊt th¶i, tho¶ m·n luËt b¶o vÖ m«i tr−êng.

1.3.2.2. C«ng nghÖ xö lý vµ tiªu huû.

Cã rÊt nhiÒu biÖn ph¸p vµ c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i r¾n y tÕ nguy h¹i. Nh÷ng

c«ng nghÖ vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu lµ:

- C«ng nghÖ thiªu ®èt: Sö dông n¨ng l−îng tõ c¸c nhiªn liÖu ®Ó ®èt r¸c, cã thÓ xö lý ®−îc nhiÒu lo¹i r¸c ®Æc biÖt lµ chÊt th¶i l©m sµng. Ph−¬ng ph¸p nµy lµm gi¶m thiÓu tèi ®a sè l−îng vµ khèi l−îng r¸c, ®ång thêi tiªu diÖt hoµn toµn c¸c mÇm bÖnh trong r¸c nh−ng ®ßi hái chi phÝ ®Çu t− ban ®Çu kh¸ cao vµ chi phÝ vËn hµnh, b¶o d−ìng t−¬ng ®èi tèn kÐm.

- C«ng nghÖ khö khuÈn ho¸ häc: Sö dông mét sè ho¸ chÊt khö trïng (HCHO, NaOCl, ClO2...) ®Ó tiªu diÖt c¸c mÇm bÖnh lµm cho r¸c ®−îc an toµn vÒ mÆt vi sinh vËt. Ph−¬ng ph¸p nµy cã chi phÝ ®Çu t− ban ®Çu thÊp h¬n, chi phÝ vËn hµnh ®¾t tuú thuéc vµo lo¹i ho¸ chÊt vµ cã thÓ g©y « nhiÔm thø cÊp do mét sè ho¸ chÊt d−.

- C«ng nghÖ xö lý nhiÖt kh« vµ h¬i n−íc: Sö dông nhiÖt Èm hoÆc hÊp kh« ®Ó diÖt khuÈn ë nhiÖt ®é 121-1600; chØ ¸p dông khi l−îng n−íc th¶i rÊt nhá.

- C«ng nghÖ vi sãng: Lµ mét c«ng nghÖ míi, hiÖu qu¶. Chi phÝ ®Çu t− ban ®Çu t−¬ng ®èi ®¾t nh−ng nhê xö lý b»ng ph−¬ng ph¸p nµy nhiÒu vËt liÖu cã thÓ t¸i sö dông.

- C«ng nghÖ ch«n lÊp: Chi phÝ ®Çu t− ban ®Çu thÊp, chi phÝ vËn hµnh rÎ nh−ng chØ khi ®−îc phÐp vµ ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn tù nhiªn, nh− diÖn tÝch réng, ®Æc ®iÓm thæ nh−ìng, ®Æc ®iÓm nguån n−íc ngÇm, xa khu d©n c−...

- Cè ®Þnh chÊt th¶i: cè ®Þnh chÊt th¶i cïng víi chÊt cè ®Þnh nh− xi m¨ng, v«i. Th«ng th−êng hçn hîp gåm r¸c y tÕ nguy h¹i 65%, v«i 15%, xi m¨ng 15%, n−íc 5% ®−îc trén, nÐn thµnh khèi.

1.3.2.3. C«ng nghÖ phï hîp.

Tuy xö lý chÊt th¶i r¾n y tÕ nguy h¹i cã nhiÒu biÖn ph¸p vµ c«ng nghÖ nh−ng kh«ng cã mét c«ng nghÖ nµo gi¶i quyÕt ®−îc thÊu ®¸o toµn bé c¸c khÝa c¹nh nh− mong muèn. Trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, tuú ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi ®Þa ph−¬ng, mçi c¬ së y tÕ mµ lùa chän c«ng nghÖ cho thÝch hîp hay cßn gäi lµ c«ng nghÖ phï hîp, nh−ng vÉn ph¶i ®¶m b¶o xö lý ®−îc chÊt th¶i r¾n y tÕ nguy h¹i vµ ®¸p øng ®−îc thùc tiÔn ®êi sèng x· héi, kinh tÕ, m«i tr−êng. C«ng nghÖ phï hîp tháa m·n c¸c ®iÒu kiÖn: phï hîp vÒ ®iÒu kiÖn thiÕt bÞ, víi tr×nh ®é vËn hµnh vµ b¶o d−ìng, víi kh¶ n¨ng kinh tÕ, víi phong tôc tËp qu¸n, ®iÒu kiÖn tù nhiªn.

1.3.2.4. Tiªu huû r¸c y tÕ b»ng ph−¬ng ph¸p ®èt

*Nguyªn t¾c thiªu ®èt chÊt th¶i r¾n y tÕ nguy h¹i

- Nguyªn lý ®èt truyÒn thèng: Lµ qu¸ tr×nh ®èt ch¸y tù nhiªn. ChÊt th¶i r¾n y tÕ nguy h¹i ®−îc xÕp khèi vµ ®−îc t−íi thªm nhiªn liÖu nh− x¨ng, dÇu ho¶, dÇu nhÑ, cñi måi

®Ó ®èt tù do. Do nhiªn liÖu ch¸y måi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh phÇn ch¸y ®−îc trong chÊt th¶i bÞ ®èt nãng vµ tíi qu¸ tr×nh tù ch¸y hay nhiÖt ph©n. Khèi chÊt th¶i ®−îc ®èt ch¸y kh«ng ®ång ®Òu, tr−êng nhiÖt ®é kh«ng ®ång nhÊt, nhiÖt ®é cña qu¸ tr×nh ch¸y tù do chØ ®¹t tèi ®a 700-8000C. Thµnh phÇn khÝ th¶i cßn nhiÒu chÊt ch−a bÞ oxy ho¸ hoµn toµn, khãi trong khÝ th¶i cßn chøa nhiÒu CO nªn cã mµu ®en. Qu¸ tr×nh ch¸y tù do sÏ giÕt chÕt c¸c vi sinh vËt, mÇm bÖnh vµ tiªu huû phÇn lín c¸c hîp chÊt h÷u c¬.

- Nguyªn lý ®èt ®a vïng .

Trong c«ng nghÖ ®èt ®a vïng qu¸ tr×nh ch¸y ®−îc thùc hiÖn qua nhiÒu giai ®o¹n: giai ®o¹n nhiÖt ph©n, giai ®o¹n oxy ho¸. C¸c giai ®o¹n nµy t¸ch biÖt nhau c¶ vÒ kh«ng gian vµ thêi gian. KÕt qu¶ lµ kh«ng nh÷ng tiªu huû triÖt ®Ó mÇm bÖnh, vi sinh vËt mµ cßn tiªu huû ®−îc toµn bé vËt chÊt cã thÓ ch¸y ®−îc, kh«ng ®Ó d− l−îng CO nhiÒu trong khÝ th¶i nªn kh«ng c¶m nhËn thÊy khãi trong khÝ th¶i lß ®èt.

+ Giai ®o¹n nhiÖt ph©n: ChÊt th¶i ®−îc qua qu¸ tr×nh lµm nãng nhê nhiÖt d− tõ qu¸ tr×nh ®ang ch¸y hoÆc tõ nguyªn liÖu. TiÕp theo nhiÖt ®é t¨ng dÇn nhê má ®èt s¬ cÊp vµ ®Æc tÝnh kü thuËt cña thiÕt bÞ. Qu¸ tr×nh ch¸y nµy ®−îc thùc hiÖn trong m«i tr−êng nghÌo oxy (th−êng tõ 7-12%) do vËy s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh ®èt chØ lµ khÝ ho¸ hay c¸c bon ho¸. NhiÖt ®é ®¹t ®−îc trong qu¸ tr×nh ®èt tõ 700-8000C. NhiÖt trÞ cña khÝ ga t−¬ng ®èi cao.

+ Giai ®o¹n oxy ho¸: Giai ®o¹n nµy cã qu¸ tr×nh ch¸y dïng nhiªn liÖu cÊp tõ má ®èt thø cÊp ®Ó ®èt ch¸y s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh nhiÖt ph©n lµ khÝ ga vµ ®−îc cung cÊp oxy ë møc b·o hoµ t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¶n øng oxy ho¸ x¶y ra ë møc tèi ®a. Qu¸ tr×nh ch¸y x¶y ra hoµn toµn, khÝ th¶i chñ yÕu lµ CO2, h¬i H2O vµ mét Ýt t¹p chÊt, d− l−îng CO cßn rÊt thÊp do vËy kh«ng c¶m nhËn thÊy khãi ®en trong khÝ th¶i. NhiÖt ®é ®¹t ®−îc ë møc 1000-12000C tuú tõng thiÕt bÞ vµ tuú thuéc vµo c¸ch cµi ®Æt ch−¬ng tr×nh phun nguyªn liÖu.

Mét sè thiÕt bÞ ®−îc l¾p ®Æt thªm hÖ thèng xö lý khÝ th¶i ®Ó kh«ng g©y « nhiÔm thø cÊp. Th«ng th−êng ng−êi ta l¾p ®Æt thªm c¸c bé hÊp phô vµ trung hoµ ho¸ häc, bé läc tÜnh ®iÖn gi¶m bôi nh−ng gi¸ thµnh hÖ thèng nµy rÊt ®¾t vµ chi phÝ vËn hµnh, b¶o d−ìng còng t¨ng lªn rÊt nhiÒu.

* Mét sè lß ®èt r¸c y tÕ.

- Lß ®èt tÜnh: Lµ lo¹i lß ®èt r¸c kh«ng ®−îc x¸o trén, ®¶o trong qu¸ tr×nh ch¸y. Chóng cã thÓ cã buång ®èt lín hay nhá nh−ng ®−îc thiÕt kÕ l¾p ®Æt cè ®Þnh. Lß ®èt tÜnh cã 2 lo¹i: Lß ®èt theo mÎ- r¸c ®−îc n¹p theo tõng mÎ, sau khi ®èt xong tiÕp tôc

n¹p ®Ó ®èt mÎ kh¸c; Lß ®èt liªn tôc- r¸c ®−îc n¹p bæ xung liªn tôc. Lo¹i lß nµy c«ng suÊt lín, ®èt ®−îc nhiÒu r¸c.

- Lß ®èt quay: §−îc thiÕt kÕ ®Ó r¸c ®−îc x¸o trén di chuyÓn trong qu¸ tr×nh ch¸y. Th−êng lµ c¸c lß cã c«ng suÊt lín, ®èt liªn tôc trong 24 giê. Trong qu¸ tr×nh tiªu huû, c¸c mÎ r¸c ®−îc n¹p liªn tôc. Tro xØ trong qu¸ tr×nh ch¸y ®−îc tù ®éng vËn chuyÓn vÒ m¸ng thu vµ lo¹i ra khái chu tr×nh ch¸y sau khi ®· ®−îc lµm nguéi. Qu¸ tr×nh vËn hµnh hÖ thèng ®−îc ch−¬ng tr×nh ho¸ vµ kiÓm so¸t theo ch−¬ng tr×nh lËp s½n. HiÖn t¹i ch−a cã lß quay nµo ®−îc l¾p ®Æt t¹i ViÖt Nam.

1.4. Nghiªn cøu vÒ chÊt th¶i y tÕ

1.4.1. Nghiªn cøu ngoµi n−íc

Nghiªn cøu vÒ chÊt th¶i y tÕ ®· ®−îc tiÕn hµnh ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt ë c¸c n−íc ph¸t triÓn nh− Anh, Mü, NhËt, Canada... C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu quan t©m ®Õn nhiÒu lÜnh vùc nh− qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ (biÖn ph¸p gi¶m thiÓu chÊt th¶i, biÖn ph¸p t¸i sö dông, c¸c ph−¬ng ph¸p xö lý chÊt th¶i, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p xö lý chÊt th¶i...), t¸c h¹i cña chÊt th¶i y tÕ ®èi víi m«i tr−êng, biÖn ph¸p gi¶m thiÓu t¸c h¹i cña chÊt th¶i y tÕ vµ phßng chèng t¸c h¹i cña chÊt th¶i y tÕ ®èi víi søc kháe céng ®ång... GÇn ®©y, nghiªn cøu vÒ chÊt th¶i y tÕ ®−îc quan t©m ë nhiÒu khÝa c¹nh míi:

Sù ®e däa cña chÊt th¶i nhiÔm khuÈn tíi søc kháe céng ®ång.

¶nh h−ëng cña n−íc th¶i y tÕ ®èi víi viÖc lan truyÒn bÖnh dÞch trong vµ ngoµi

bÖnh viÖn.

Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan cña y tÕ c«ng céng víi chÊt th¶i y tÕ.

ChÊt th¶i y tÕ nhiÔm x¹ víi søc kháe.

Tæn th−¬ng nhiÔm khuÈn ë y t¸, hé lý vµ ng−êi thu gom r¸c, nhiÔm khuÈn bÖnh viÖn, nhiÔm khuÈn ngoµi bÖnh viÖn ®èi víi ng−êi thu nhÆt r¸c, vÖ sinh viªn, vµ céng ®ång.

Nguy c¬ ph¬i nhiÔm víi HIV, HBV, HCV ë nh©n viªn y tÕ ...

1.4.2. Nghiªn cøu t¹i ViÖt Nam

- N¨m 1995, §ç Quèc Th¸i ®· nghiªn cøu t×nh h×nh qu¶n lý chÊt th¶i t¹i 32 khoa/phßng cña 6 bÖnh viÖn huyÖn, vµ 1 bÖnh viÖn tØnh t¹i Th¸i B×nh vµ Hµ Nam [11]; Bïi V¨n Tr−êng, NguyÔn TÊt Hµ nghiªn cøu vÒ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ t¹i 5 bÖnh viÖn huyÖn ngo¹i thµnh Hµ Néi (Gia l©m, §«ng Anh, Sãc S¬n, Thanh Tr×, Tõ Liªm) [7].

- N¨m 1996, §µo Ngäc Phong vµ CTV, nghiªn cøu vÒ « nhiÔm m«i tr−êng vµ kh¶ n¨ng l©y truyÒn bÖnh do n−íc th¶i bÖnh viÖn g©y ra ë Hµ Néi [9].

- N¨m 1996, NguyÔn ThÞ Kim Th¸i [14a] nghiªn cøu t×nh h×nh qu¶n lý chÊt th¶i t¹i 14 bÖnh viÖn lín cña Hµ Néi. KÕt qu¶ cho thÊy, ngay t¹i thµnh phè Hµ Néi c«ng t¸c qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ còng cßn nhiÒu vÊn ®Ò tån t¹i: Ch−a cã kh©u ph©n lo¹i r¸c ngay tõ khi ph¸t sinh, ch−a cã biÖn ph¸p gi¶m thiÓu, ch−a cã ph−¬ng tiÖn ®Ó thu gom vµ ph©n lo¹i r¸c theo mét ph−¬ng ph¸p thÝch hîp ®Ó gi¶m thiÓu chi phÝ, nh©n viªn bÖnh viªn, nh©n viªn thu gom r¸c ch−a ®−îc tËp huÊn vÒ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña viÖc ph©n lo¹i r¸c bÖnh viÖn, ch−a nhËn thøc ®−îc ®óng nguy c¬ cña chÊt th¶i y tÕ tíi søc khoÎ vµ ®êi sèng, ch−a cã c¸c kü n¨ng nghiÖp vô cÇn thiÕt. C¸c bÖnh viÖn ch−a cã kÕ ho¹ch, dù kiÕn kinh phÝ hµng n¨m vÒ xö lý r¸c th¶i, ch−a cã bé phËn chuyªn tr¸ch vÒ xö lý chÊt th¶i. D©y chuyÒn c«ng nghÖ xö lý l¹c hËu, thiÕu nguån kinh phÝ cÇn thiÕt.

- N¨m 1998 Bé Y tÕ ®· phèi hîp víi c¸c chuyªn gia cña Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi tiÕn hµnh kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i cña 80 bÖnh viÖn trong c¶ n−íc [4]. KÕt qu¶ kh¶o s¸t còng cho thÊy:

* L−îng chÊt th¶i r¾n ph¸t sinh t¹i c¸c tuyÕn nh− sau:

TuyÕn bÖnh viÖn (kg/gb/ng®) Tæng l−îng chÊt th¶i y tÕ (kg/gb/ng®) ChÊt th¶i y tÕ nguy h¹i (kg/gb/ng®)

BV trung −¬ng 0,97 0,16

BV tØnh 0,88 0,14

BV huyÖn 0,73 0,11

* VÊn ®Ò qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ tån t¹i:

- VÒ c¬ së vËt chÊt cña bÖnh viÖn: ®a sè cßn nghÌo nµn, kh«ng cã hÖ thèng xö lý chÊt th¶i hoÆc nÕu cã th× còng rÊt l¹c hËu vµ ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, kh«ng ®¶m b¶o tiªu chuÈn vÖ sinh m«i tr−êng.

- VÊn ®Ò ph©n lo¹i chÊt th¶i: ®· cã 81,25% bÖnh viÖn thùc hiÖn ph©n lo¹i chÊt th¶i ngay tõ nguån nh−ng viÖc ph©n lo¹i ch−a theo nh÷ng chuÈn mùc quy ®Þnh nh− vÒ ph©n t¸ch, m· mÇu, ký hiÖu (45% bÖnh viÖn ch−a t¸ch riªng c¸c vËt s¾c nhän ra khái r¸c y tÕ. Trong sè nh÷ng bÖnh viÖn thùc hiÖn t¸ch riªng c¸c vËt s¾c nhän ra khái r¸c y tÕ 88,6 % bÖnh viÖn ®ùng vËt s¾c nhän vµo c¸c vËt dông tù t¹o nh− chai truyÒn dÞch, chai nhùa ®ùng n−íc kho¸ng)

- Thu gom chÊt th¶i: TÊt c¶ chÊt th¶i y tÕ vµ chÊt th¶i sinh ho¹t ®Òu ®−îc hé lý vµ y c«ng thu gom hµng ngµy ngay t¹i khoa phßng.

- L−u gi÷ chÊt th¶i: HÇu hÕt c¸c ®iÓm tËp trung r¸c n»m trong khu ®Êt bÖnh viÖn, kh«ng ®¶m b¶o vÖ sinh: VËt s¾c nhän r¬i v·i, c«n trïng x©m nhËp, kh«ng cã m¸i che, kh«ng cã rµo b¶o vÖ, vÞ trÝ kh«ng thÝch hîp

- VËn chuyÓn chÊt th¶i ngoµi bÖnh viÖn: Kh«ng cã xe chuyªn dông ®Ó chuyªn chë chÊt th¶i, chØ cã 18,75% c¸c bÖnh viÖn lµ chÊt th¶i ®−îc vËn chuyÓn ra khái bÖnh viªn b»ng xe chuyªn dông bëi c«ng ty m«i tr−êng ®« thÞ.

- Xö lý chÊt th¶i:

Víi chÊt th¶i r¾n: cã hai h×nh thøc lµ ch«n lÊp vµ thiªu ®èt. VÒ ch«n lÊp chÊt th¶i: ch«n trong khu ®Êt bÖnh viÖn, hoÆc ch«n ë b·i r¸c c«ng céng ch−a ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh m«i tr−êng. VÒ thiªu ®èt chÊt th¶i y tÕ: chØ 1 sè BV ®èt trong lß ®èt c«ng nghÖ trong n−íc, hoÆc ®èt trong lß hiÖn ®¹i c«ng nghÖ n−íc ngoµi, cßn l¹i thiªu trong lß ®èt thñ c«ng hoÆc ®èt ngoµi trêi lµ h×nh thøc phæ biÕn. Tiªu huû bµo thai, rau thai vµ bé phËn, c¬ thÓ bÞ c¾t bá: §èt t¹i lß ®èt, ch«n trong khu ®Êt bÖnh viÖn, ch«n trong nghÜa trang cña ®Þa ph−¬ng.

Víi chÊt th¶i láng: chÊt th¶i láng bÖnh viÖn ch−a ®−îc xö lý thÝch ®¸ng (47% bÖnh viÖn kh«ng cã bÓ xö lý n−íc th¶i, mét sè bÖnh viÖn cã bÓ xö lý n−íc th¶i nh−ng kh«ng b¶o tr× th−êng xuyªn nªn kh«ng ho¹t ®éng; mét sè bÖnh viÖn cã hÖ thèng bÓ xö lý n−íc th¶i hiÖn ®¹i nh−ng kh«ng vËn hµnh v× chi phÝ qu¸ lín)

+ Tæ chøc xö lý chÊt th¶i: kh«ng cã nh©n viªn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ xö lý chÊt th¶i bÖnh viÖn. Ho¹t ®éng xö lý chÊt th¶i gÆp nhiÒu khã kh¨n (thiÕu thèn vÒ nh©n lùc, tµi chÝnh, ph−¬ng tiÖn, kiÕn thøc, kü n¨ng)

+ Ph−¬ng tiÖn b¶o hé: Kh«ng cã ®ñ quÇn ¸o b¶o hé vµ c¸c ph−¬ng tiÖn b¶o hé kh¸c cho nh©n viªn trùc tiÕp tham gia vµo thu gom, vËn chuyÓn vµ tiªu huû chÊt th¶i.

- Th¸ng 8/1999, Bé Y tÕ ®· ban hµnh quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ, ®ång thêi còng ®−a ra c¸c h−íng dÉn vÒ tæ chøc qu¶n lý, quy tr×nh kü thuËt, c¸c m« h×nh tiªu hñy chÊt th¶i, c¬ së h¹ tÇng vµ ph−¬ng tiÖn phôc vô cho quy tr×nh thu gom, vËn chuyÓn vµ tiªu hñy CTYT. Sau 18 th¸ng thùc hiÖn, Vô §iÒu TrÞ ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t t¹i 100 bÖnh viÖn. KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy [5]:

+ C¸c bÖnh viÖn ®· tæ chøc ®−îc 246 líp ®µo t¹o víi 70% nh©n viªn ®−îc ®µo t¹o vÒ quy tr×nh xö lý chÊt th¶i. Cã 88% bÖnh viÖncã ph©n lo¹i chÊt th¶i theo quy ®Þnh cña Bé Y TÕ. 77% bÖnh viÖn ®· trang bÞ thïng, tói mµu vµng ®Ó ®ùng CTYT nguy h¹i, 76% BV ®· trang bÞ thïng, tói mµu xanh ®Ó ®ùng chÊt th¶i sinh ho¹t, 27% bÖnh viÖn ®· trang bÞ thïng, tói mµu ®en ®Ó ®ùng chÊt th¶i hãa häc vµ chÊt th¶i g©y ®éc tÕ bµo, 24% bÖnh viÖn cã sö dông hép ®Ó ®ùng vËt s¾c nhän.

+ 35% bÖnh viÖn ®· trang bÞ c¸c xe ®Èy ®Ó vËn chuyÓn chÊt th¶i, 65% bÖnh

viÖn vËn chuyÓn chÊt th¶i b»ng quang g¸nh hoÆc x¸ch tay.

+ 66% bÖnh viÖn cã xö lý ban ®Çu c¸c chÊt th¶i cã nguy c¬ l©y nhiÔm cao

b»ng hãa chÊt hoÆc sÊy hÊp. 1% bÖnh viÖn cã nhµ l¹nh ®Ó chøa chÊt th¶i.

+ 79% bÖnh viÖn cã n¬i l−u gi÷ chÊt th¶i y tÕ nguy h¹i riªng biÖt víi chÊt th¶i sinh ho¹t, 60% n¬i l−u gi÷ chÊt th¶i cã m¸i che vµ t−êng x©y xung quanh, 96% n¬i l−u gi÷ chÊt th¶i c¸ch xa n¬i chuÈn bÞ ®å ¨n, lèi ®i, 82% n¬i l−u gi÷ chÊt th¶i cã ®−êng ®Ó xe vËn chuyÓn chÊt th¶i vµo chë chÊt th¶i.

+ T¨ng sè bÓ xö lý n−íc th¶i tõ 27% lªn 51%.

- N¨m 1998, §µo Ngäc Phong vµ céng t¸c viªn ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu ®¸nh gi¸

hiÖu qu¶ qu¶n lý bÖnh viÖn tuyÕn tØnh (trong ®ã cã qu¶n lý chÊt th¶i) t¹i mét sè vïng sinh th¸i.

- N¨m 1998-1999, Vô §iÒu trÞ - Bé Y tÕ ®· nghiªn cøu t×nh h×nh r¸c th¶i bÖnh viÖn, thu gom vµ xö lý, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh r¸c th¶i y tÕ vµ t×nh h×nh xö lý

- N¨m 1999, §µo Ngäc Phong vµ céng t¸c viªn ®· nghiªn cøu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng bÖnh viÖn do SIDA Thôy §iÓn hç trî tõ 1994-1999.

- N¨m 1999, mét nhãm sinh viªn §¹i häc Y Hµ Néi thùc hiÖn nghiªn cøu t×nh h×nh nhiÔm vi khuÈn g©y bÖnh t¹i 5 phßng mæ cña bÖnh viÖn Xanh P«n Hµ Néi

- N¨m 2001 - 2002, §inh H÷u Dung vµ c¸c céng t¸c viªn [6] ®· nghiªn cøu thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ vµ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ lªn søc kháe céng ®ång t¹i 6 bÖnh viÖn §a khoa tuyÕn tØnh (Yªn B¸i, Phó Thä, Qu¶ng Nam, Qu¶ng Ng·i, CÇn Th¬, §ång Th¸p). KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy:

+ L−îng chÊt th¶i r¾n: Tæng l−îng r¸c th¶i trung b×nh/gb/ngµy ®ªm: 0,6-1,32 kg. Trong ®ã, r¸c th¶i sinh ho¹t chiÕm 80,8% - 81,3%, r¸c th¶i l©m sµng chiÕm tû lÖ 18,2% - 18,9%, r¸c th¶i ho¸ häc chiÕm tû lÖ tõ 0,3% - 0,5%

+ VÒ qu¶n lý chÊt th¶i r¾n: VÒ v¨n b¶n h−íng dÉn: viÖc ph©n lo¹i, thu gom, xö lý chÊt th¶i theo Quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ cña Bé Y tÕ lµ cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®−îc t¹i c¸c bÖnh viÖn tuyÕn tØnh. VÒ trang thiÕt bÞ: Míi cã 3 bÖnh viÖn (Qu¶ng Nam, Qu¶ng Ng·i, §ång Th¸p) cã lß ®èt ®¶m b¶o c«ng suÊt vµ tiªu chuÈn ký thuËt, 3 bÖnh viÖn cßn l¹i ch−a cã lß ®èt, hoÆc lß ®èt háng. VÒ ph©n lo¹i, thu gom, xö lý: Ch−a cã bÖnh viÖn nµo thùc hiÖn ®Çy ®ñ ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n vµ quy ®Þnh vÒ bao b× ®ùng r¸c (mÇu s¾c, kÝch cì), hép ®ùng vËt s¾c nhän, thïng ®ùng r¸c ®¹p ch©n, ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn kÝn cña cña Bé Y tÕ. Cã 2/6 bÖnh viÖn xö lý toµn bé chÊt th¶i l©m sµng t¹i bÖnh viÖn b»ng lß ®èt chuyªn dông, phÇn cßn l¹i ch−a ®−îc xö lý ®óng tiªu chuÈn.

+ VÒ qu¶n lý chÊt th¶i láng vµ chÊt th¶i khÝ: C¶ 6 bÖnh viÖn ®Òu ch−a hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ c¸c biÖn ph¸p xö lý chÊt th¶i láng vµ chÊt th¶i khÝ, n−íc th¶i sau xö lý ch−a ®−îc kiÓm tra th−êng xuyªn, ch−a cã tñ/h«te ®Ó xö lý chÊt th¶i khÝ

+ VÒ nh©n lùc vµ tæ chøc thùc hiÖn: ViÖc thùc hiÖn quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ cña Bé Y tÕ ë tÊt c¶ 6 bÖnh viÖn ®Òu ch−a ®Çy ®ñ vµ th−êng xuyªn, chØ cã 3/6

bÖnh viÖn cã khoa chèng nhiÔm khuÈn, 2/6 bÖnh viÖn cã c¸n bé ®−îc ®µo t¹o chÝnh quy vÒ qu¶n lý chÊt th¶i. Ph©n lo¹i, thu gom chÊt th¶i r¾n cña c¸c bÖnh viÖn chñ yÕu do ®iÒu d−ìng, hé lý thùc hiÖn, ch−a cã v¨n b¶n quy ®Þnh râ rµng (ai? chÞu tr¸ch nhiÖm kh©u nµo?)...

+ VÒ kinh phÝ cho qu¶n lý chÊt th¶i: C¶ 6 bÖnh viÖn ®Òu gÆp khã kh¨n vÒ

kinh phÝ qu¶n lý chÊt th¶i do kh«ng ®−îc cÊp vµ kh«ng cã v¨n b¶n h−íng dÉn cô thÓ.

+ KiÕn thøc vÒ qu¶n lý chÊt th¶i: HiÓu biÕt vÒ nguy c¬ cña chÊt th¶i y tÕ ®èi víi m«i tr−êng vµ søc khoÎ còng nh− qu¶n lý chÊt th¶i ë c¶ hai nhãm bÖnh viÖn cßn h¹n chÕ. Lý do chñ yÕu lµ do ch−a ®−îc tËp huÊn ®Çy ®ñ vµ th−êng xuyªn

1.5. Ph−¬ng ph¸p WISE (Work Improvement in Small Enterprises)

Nh»m t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ b¶o vÖ søc khoÎ ng−êi lao ®éng, mét sè chuyªn gia vÒ Ecg«n«mi cã tªn tuæi nh− Alain Wisner, Imada, Kogi ®· kh«ng ngõng nghiªn cøu c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ ®· ph¸t hiÖn r»ng: nÕu chóng ta biÕt c¸ch thay ®æi nhËn thøc cho giíi chñ vµ ng−êi lao ®éng ®Ó hä tõng b−íc tù c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc th× n¨ng suÊt lao ®éng ®−îc t¨ng lªn râ rÖt.

N¨m 1976, mét ch−¬ng tr×nh hîp t¸c quèc tÕ nh»m c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vµ m«i tr−êng lµm viÖc (PIACT - Programme for the Improvement of Working Conditions and Environment) ®· ®−îc h×nh thµnh d−íi sù hç trî cña tæ chøc lao ®éng thÕ giíi (ILO). KÕt qu¶ cho thÊy r»ng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹i c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ thùc hiÖn ngay nh÷ng c¶i tiÕn thËt cô thÓ khi hä ®−îc tiÕp cËn mét ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o mang tÝnh hîp t¸c cao, ®ång thêi ph¸t huy tèi ®a nh÷ng hµnh ®éng tù nguyÖn.(§¸nh gi¸ cña ILO n¨m 1985, 1986, 1988)

N¨m 1982, mét ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o dùa vµo tiÕp cËn hîp t¸c ®· ®−îc h×nh thµnh víi s− céng t¸c cña ILO. Ch−¬ng tr×nh nay tr×nh bÇy mét lo¹t c¸c quan ®iÓm cã tÝnh hÖ thèng nh»m thóc ®Èy c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng t¹i c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn víi nh÷ng biÖn ph¸p ph−¬ng s¸ch Ýt tèn kÐm. Ch−¬ng tr×nh nµy ®· ®−îc thö nghiÖm kh¸ thµnh c«ng t¹i mét sè n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− Ên ®é, Th¸i lan... Tõ kÕt qu¶ tÝch cùc cña ch−¬ng tr×nh nµy, ®−îc sù hç trî cña ILO, Thurman J, Louzine A, Kogi K (1988) ®· hoµn thiÖn dÇn c¸c nguyªn lý cña gi¸o dôc hµnh ®éng qua cuèn “N¨ng suÊt cao h¬n vµ n¬i lµm viÖc tèt h¬n - Higher productivity and a better place to work”. C¸c t¸c gi¶ nµy ®· ®−a ra 100 vÝ dô c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng víi mét chi phÝ rÊt thÊp, nh−ng mang l¹i kÕt qu¶ to lín.

Tõ n¨m 1994-1996 d−íi sù tµi trî cña UNDP vµ ILO, ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc hµnh ®éng ®· ®−îc ¸p dông trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp t¹i Philippines. Ch−¬ng tr×nh nµy ®−îc mang tªn lµ WISE (Work Improvement in Small Enterprises - C¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc t¹i c¸c xÝ nghiÖp nhá).

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi sù gióp ®ì cña ILO vµ WHO, mét phong trµo thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng theo ph−¬ng ph¸p WISE ®ang ®−îc ¸p dông réng r·i trong nhiÒu xÝ nghiÖp võa vµ nhá t¹i nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− Th¸i lan, Philippines, Malaysia, Indonesia, ViÖt Nam

Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph−¬ng ph¸p WISE: Cã 6 nguyªn t¾c c¬ b¶n

(1) Dùa trªn t×nh h×nh thùc tÕ cña c¸c c¬ së vµ ®Þa ph−¬ng

(2) TËp trung vµo c¸c thµnh tùu cña ®Þa ph−¬ng

(3) G¾n ®iÒu kiÖn lao ®éng víi c¸c môc tiªu qu¶n lý kh¸c

(4) ¸p dông häc ®i ®«i víi hµnh

(5) KhuyÕn khÝch trao ®æi kinh nghiÖm: th¶o luËn theo nhãm nhá

(6) T¨ng c−êng sù tham gia cña mäi ng−êi

Theo mét sè t¸c gi¶, c¸c vÊn ®Ò cã tÇm quan träng ®Æc biÖt ®èi víi c¸c ch−¬ng tr×nh c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng t¹i c¸c c¬ së lµ: ph¶i cã sù tham gia cña c¸c nhµ qu¶n lý vµ cña chÝnh c¸n bé t¹i c¸c c¬ së ®ã. Khi tiÕn hµnh c¶i thiÖn ph¶i tËp trung chó ý vµo vÊn ®Ò lîi Ých cña tËp thÓ vµ cña c¸c nhµ qu¶n lý. C¸c ho¹t ®éng nhiÒu mÆt ®Ó cïng nhau thùc hiÖn c¸c c¶i thiÖn, lùa chän c¸c gi¶i ph¸p phï hîp, rÎ tiÒn phô thuéc vµo t×nh h×nh cô thÓ cña tõng c¬ së.

C¸c b−íc tiÕn hµnh: Ph−¬ng ph¸p WISE bao gåm c¸c b−íc sau:

(1) Th¨m c¬ së vµ sö dông b¶ng kiÓm ®Þnh ®Ó t×m ra nh÷ng ®iÓm tèt vµ ch−a

tèt t¹i c¸c c¬ së

(2) X¸c ®Þnh nh÷ng ®iÓm cÇn c¶i thiÖn theo thø tù −u tiªn

(3) Th¶o luËn nhãm víi sù tham gia cña c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé nh©n viªn vÒ

c¸c gi¶i ph¸p c¶i thiÖn phï hîp

(4) C¸c c¬ së lËp kÕ ho¹ch thùc hiÖn c¸c c¶i thiÖn

(5) §Þnh kú gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c c¶i thiÖn

T¹i ViÖt Nam mét sè t¸c gi¶ ®· ¸p dông nguyªn lý cña ph−¬ng ph¸p WISE trong mét sè ch−¬ng tr×nh nh− c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng t¹i lµng nghÒ, ch−¬ng tr×nh n©ng cao søc khoÎ ë c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá còng nh− trong lao ®éng n«ng nghiÖp ®· ®−îc thùc hiÖn ë mét sè ®Þa ph−¬ng vµ mét sè ngµnh nh− Hµ Néi, H¶i Phßng, HuÕ, Nam §Þnh, TP Hå ChÝ Minh, ngµnh ®−êng s¾t, [8], [14]... ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. §iÒu kiÖn lµm viÖc ®−îc c¶i thiÖn, m«i tr−êng xung quanh trong s¹ch, søc khoÎ ng−êi lao ®éng ®−îc c¶i thiÖn. Ch−¬ng tr×nh nµy sÏ ®−îc tiÕp tôc triÓn khai ë c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau trong c¶ n−íc.

Víi nh÷ng −u ®iÓm vµ kÕt qu¶ cña ph−¬ng ph¸p WISE nh− ®· ®Ò cËp trªn ®©y, trong nghiªn cøu nµy chóng t«i ®· ¸p dông thö nghiÖm ph−¬ng ph¸p nµy vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ b−íc ®Çu thö ngiÖm trong lÜnh vùc qu¶n lý chÊt th¶i t¹i c¸c BV tuyÕn huyÖn. S¸u nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph−¬ng ph¸p WISE sÏ ®−îc vËn dông vµo qu¶n lý chÊt th¶i v× trong c¸c kh©u qu¶n lý chÊt th¶i cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, thiÕu thèn vÒ mäi m¾t (chuyªn m«n, kü thuËt, kinh phÝ); nhiÒu kü thuËt xö lý ch−a ®−îc céng ®ång chÊp nhËn th× nh÷ng nguyªn t¾c trªn t¹o ®µ thuËn lîi trong kiÓm tra chÊt l−îng BV huyÖn, nhÊt lµ lÜnh vùc qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ sÏ phï hîp. Víi t×nh h×nh thùc tÕ cña ®Þa ph−¬ng (rÊt thiÕu kinh phÝ), ph¸t huy vai trß võa häc võa lµm (learning by doing), n©ng cao vai trß tËp thÓ vµ tù tham gia cña mäi ng−êi, biÕn ho¹t ®éng nµy thµnh phong trµo thi ®ua gi÷a c¸c bÖnh viÖn huyÖn trong tØnh ®−îc th−êng xuyªn cã tÝnh kh¶ thi, më réng h¬n.

Ch−¬ng 2

§èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

2.1. §Þa ®iÓm nghiªn cøu

Nghiªn cøu ®−îc triÓn khai t¹i 4 tØnh (Yªn B¸i, Phó Thä, Qu¶ng Ng·i, CÇn Th¬) lµ 4 trong 6 tØnh ®· cã nghiªn cøu vÒ qu¶n lý chÊt th¶i t¹i tuyÕn tØnh n¨m 2001- 2002 vµ bÖnh viÖn ®a khoa CÈm Ph¶, tØnh Qu¶ng Ninh.

2.2. §èi t−îng nghiªn cøu

- C¸c bÖnh viÖn huyÖn cña 4 tØnh trªn

- C¸n bé l·nh ®¹o vµ nh©n viªn trùc tiÕp tham gia qu¶n lý chÊt th¶i cña c¸c bÖnh viÖn huyÖn ®−îc nghiªn cøu

- HÖ thèng c¸c v¨n b¶n, luËt, quy chÕ hiÖn hµnh liªn quan ®Õn qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ, b¶o vÖ m«i tr−êng.

- C¸c b¸o c¸o khoa häc, ®Ò tµi nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc vÒ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ vµ ¶nh h−ëng do chÊt th¶i y tÕ g©y ra ®èi víi m«i tr−êng vµ søc kháe

2. 3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

2.3.1. Nghiªn cøu m« t¶ c¾t ngang: §−îc ¸p dông t¹i tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn huyÖn cña bèn tØnh ®−îc nghiªn cøu ®Ó thu thËp c¸c th«ng tin sau:

- Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i vµ thùc tr¹ng « nhiÔm m«i t−êng do chÊt th¶i y tÕ t¹i mét sè bÖnh viÖn Trung t©m Y tÕ huyÖn.

- Kh¶o s¸t t¸c dông cña lß ®èt chÊt th¶i r¾n t¹i bÖnh viÖn ®a khoa CÈm ph¶, tØnh Qu¶ng Ninh

- C¸c sè liÖu cã s½n vÒ sè l−îng bÖnh nh©n, lo¹i bÖnh, c¸c khoa phßng cña bÖnh viÖn, sè gi−êng bÖnh, c«ng suÊt sö dông gi−êng bÖnh, vÒ quy m« ho¹t ®éng cña bÖnh viÖn, sè liÖu vÒ chÊt th¶i vµ qu¶n lý, xö lý thùc tÕ c¸c chÊt th¶i ë bÖnh viÖn huyÖn.

2.3.2. Nghiªn cøu can thiÖp: §−îc ¸p dông t¹i c¸c bÖnh viÖn huyÖn cña tØnh Yªn B¸i vµ tØnh Phó Thä, trong ®ã cã ph−¬ng ph¸p WISE

2.4. MÉu nghiªn cøu:

2.4.1. Cì mÉu cho nghiªn cøu m« t¶:

2.4.1.1. Sè l−îng bÖnh viÖn:

Toµn bé c¸c bÖnh viÖn huyÖn cña 4 tØnh. Trong ®ã chän chñ ®Ých mçi tØnh hai bÖnh viÖn huyÖn: 1 bÖnh viÖn ë gÇn trung t©m tØnh vµ 1 bÖnh viÖn ë xa trung t©m tØnh ®Ó

nghiªn cøu s©u. C¸c bÖnh viÖn cßn l¹i thu thËp th«ng tin cã s½n vÒ thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i cña bÖnh viÖn th«ng qua bé phiÕu do bÖnh viÖn tù ®iÒn.

2.4.1.2. Cì mÉu xÐt nghiÖm m«i tr−êng: ¸p dông cho hai bÖnh viÖn ®−îc chän ®Ó nghiªn cøu s©u/tØnh

- ChØ sè ®¸nh gi¸ « nhiÔm ®Êt: 5mÉu x 8BV = 40

- ChØ sè ®¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc th¶i: 9mÉu x 8BV = 72

- ChØ sè ®¸nh gi¸ « nhiÔm kh«ng khÝ: 5mÉu x 8BV = 40

- ChØ sè ®¸nh gi¸ « nhiÔm bÖnh phßng: 5mÉu x 8BV = 40

(1-α/2) x p x q n =

2.4.1.3. Cì mÉu cho pháng vÊn c¸n bé/nh©n viªn bÖnh viÖn: ¸p dông c«ng thøc tÝnh cì mÉu cho nghiªn cøu tû lÖ Z2

(p x ε)2

Trong ®ã:

n lµ cì mÉu cÇn cã

Z1-α/2 (lµ hÖ sè giíi h¹n tin cËy) = 1,96 øng víi ®é tin cËy 95%

p = 0,6 (tû lÖ ng−êi cã hiÓu biÕt vÒ qu¶n lý chÊt th¶i BV vµ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i BV) q = 1- p = 0,4 ε: (tû lÖ so víi p, th−êng lÊy 0,1 ®Õn 0,4) trong nghiªn cøu nµy lÊy b»ng 0,15 (1,96)2 x 0,6 x 0,4 n = = 113 (0,6 x 0,15)2

Nh− vËy, mçi BV sÏ pháng vÊn 15 ng−êi. Víi sè l−îng c¸n bé hiÖn cã cña BV huyÖn, chóng t«i pháng vÊn 20 ng−êi/BV, tæng céng

20ng−êi/1bÖnh viÖn x 8bÖnh viÖn = 160 ng−êi.

2.4.1.4. Cì mÉu cho pháng vÊn hé gia ®×nh: ¸p dông c«ng thøc tÝnh cì mÉu cho nghiªn cøu tû lÖ

(1-α/2) x p x q n = d2

Trong ®ã:

n lµ cì mÉu cÇn cã

Z1-α/2 (lµ hÖ sè giíi h¹n tin cËy) = 1,96 øng víi ®é tin cËy 95%

p = 0,5 (tû lÖ ng−êi bÞ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i BV)

q = 1- p = 0,5 d: §é chÝnh x¸c mong muèn = 0,05

(1,96)2 x 0,5 x 0,5 n = = 381 (0,05)2

Víi cì mÉu trung b×nh cña hé gia ®×nh hiÖn nay lµ tõ 3,5-4,0 ng−êi/hé, mçi BV chän 100 hé gia ®×nh lµ phï hîp.

100hé/1bÖnh viÖn x 9 bÖnh viÖn (c¶ BV§K CÈm Ph¶) = 900 hé.

2.4.1.5. Cì mÉu cho th¶o luËn nhãm: 18 cuéc (c¶ BV§K CÈm Ph¶), mçi bÖnh viÖn tiÕn hµnh 2 cuéc th¶o luËn.

- Mét cuéc th¶o luËn víi l·nh ®¹o bÖnh viÖn vµ ®¹i diÖn c¸c khoa/phßng

- Mét cuéc th¶o luËn víi c¸n bé trùc tiÕp tham gia c¸c kh©u qu¶n lý chÊt th¶i.

2.4.2. Cì mÉu cho nghiªn cøu can thiÖp: C¸c bÖnh viÖn huyÖn cña 2 tØnh Yªn B¸i vµ Phó Thä, trong ®ã:

- Toµn bé 18 bÖnh viÖn huyÖn: ¸p dông ph−¬ng ph¸p WISE nh»m khuyÕn khÝch c¸c bÖnh viÖn thùc hiÖn quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ cña Bé Y tÕ víi nguån lùc tù cã cña bÖnh viÖn

- Hai bÖnh viÖn huyÖn (V¨n Yªn tØnh Yªn B¸i vµ L©m Thao tØnh Phó Thä): thö nghiÖm m« h×nh xö lý chÊt th¶i r¾n vµ chÊt th¶i láng.

2.5. Néi dung nghiªn cøu

2.5.1. Quy m«/chøc n¨ng ho¹t ®éng cña bÖnh viÖn huyÖn

- §Æc ®iÓm vÒ ®Þa lý: diÖn tÝch mÆt b»ng tæng thÓ, vÞ trÝ so víi khu d©n c−, nguån n−íc, s¬ ®å cÊu tróc bÖnh viÖn (khu hµnh chÝnh, buång bÖnh, v−ên hoa, c©y xanh, n¬i thu gom chÊt th¶i r¾n, hÖ thèng xö lý chÊt th¶i láng, « nhiÔm kh¸c...), b¶n ®å c¸c khu vùc tiÕp gi¸p.

- Sè gi−êng bÖnh c¸c khoa phßng vµ c«ng suÊt sö dông gi−êng bÖnh.

- Sè l−ît bÖnh nh©n kh¸m, ch÷a bÖnh/n¨m.

- Sè l−îng c¸n bé, nh©n viªn. 2.5.2. VÒ quy m« chÊt th¶i

- Nguån gèc ph¸t sinh lo¹i ch©t th¶i (r¾n, láng, khÝ).

- Kh¶o s¸t, ph©n lo¹i, c©n ®Þnh l−îng chÊt th¶i r¾n cña bÖnh viÖn ®Ó x¸c ®Þnh tû lÖ % cña tõng lo¹i chÊt th¶i.

2.5.3. Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ:

- Nh©n lùc qu¶n lý chÊt th¶i t¹i bÖnh viÖn (sè l−îng, tr×nh ®é chuyªn m«n)

- Sè l−îng, tû lÖ chÊt th¶i ®−îc thu gom.

- H×nh thøc thu gom, l−u gi÷, vËn chuyÓn chÊt th¶i hiÖn ®ang ®−îc sö dông.

- Thêi gian l−u gi÷ chÊt th¶i?

- Tû lÖ l−îng chÊt th¶i ®−îc thu gom, vËn chuyÓn, xö lý.

- Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i: thùc tr¹ng vÒ thu gom, vËn chuyÓn, l−u gi÷ chÊt th¶i cña bÖnh viÖn, l−îng chÊt th¶i trung b×nh/1 ngµy ®ªm, ph©n lo¹i chÊt th¶i theo tÝnh chÊt (r¾n, láng, khÝ), nguån gèc (chÊt th¶i y tÕ, chÊt th¶i sinh ho¹t).

- C¸c h×nh thøc xö lý c¸c lo¹i chÊt th¶i y tÕ hiÖn t¹i: chÊt th¶i r¾n, chÊt th¶i láng, chÊt th¶i khÝ? HiÖn t¹i cã biÖn ph¸p xö lý nµo, hiÖu qu¶? ¦u/nh−îc ®iÓm cña mçi ph−¬ng ph¸p xö lý?

- T×nh h×nh thùc hiÖn "Quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ " cña Bé Y tÕ (thùc tr¹ng, kh¶ n¨ng thùc hiÖn, thuËn lîi, khã kh¨n?).

- ý kiÕn cña céng ®ång ®èi víi thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i cña bÖnh viÖn

2.5.4. Thùc tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng

- §¸nh gi¸ « nhiÔm ®Êt gåm:

+ Vi khuÈn: c¸c vi khuÈn g©y bÖnh vµ Feacal coliform.

+ Ký sinh trïng: trøng giun c¸c lo¹i.

- §¸nh gi¸ chÊt l−îng n−íc th¶i:

+ ChØ sè lý häc: t0, mÇu, mïi, ®é ®ôc.

+ ChØ sè ho¸ häc: pH, COD, BOD, hµm l−îng cÆn l¬ löng

+ ChØ sè vi sinh vËt: Coliform, Feacal coliform, vi khuÈn g©y bÖnh.

- §¸nh gi¸ « nhiÔm kh«ng khÝ, gåm:

+ C¸c chØ sè sinh häc: tæng sè vi khuÈn, tæng sè nÊm mèc/m3 kh«ng khÝ, vi

khuÈn g©y bÖnh.

+ C¸c chØ sè ho¸ häc: NO2, SO2, CO, NH3, CO 2

- §¸nh gi¸ t×nh tr¹ng « nhiÔm t¹i mét sè khoa phßng chÝnh (phÉu thuËt, thñ thuËt, phßng ®Î, hËu phÉu, s¬ sinh, buång ch¨m sãc ®Æc biÖt, buång pha chÕ thuèc, gåm: Tæng sè vi khuÈn, nÊm mèc/m3 kh«ng khÝ, vi khuÈn g©y bÖnh cã trong kh«ng khÝ

2.5.5. KiÕn thøc, thùc hµnh cña c¸n bé/nh©n viªn bÖnh viÖn vÒ qu¶n lý chÊt th¶i

- HiÓu biÕt vÒ quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ hiÖn hµnh.

- H×nh thøc tham gia qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ.

- Mong muèn cña nh©n viªn y tÕ ®èi víi viÖc qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ.

2.5.6. T×nh tr¹ng tiÕp xóc chÊt th¶i y tÕ cña d©n c− tiÕp gi¸p bÖnh viÖn

- Lo¹i chÊt th¶i tiÕp xóc.

- Møc ®é tiÕp xóc: thêi gian, møc ®é.

- ¶nh h−ëng cu¶ chÊt th¶i (theo c¶m nhËn cña ng−êi d©n).

- ý kiÕn cña ng−êi d©n ®èi víi viÖc qu¶n lý chÊt th¶i cña bÖnh viÖn

2.5.7. Kh¶o s¸t t¸c dông cña lß ®èt chÊt th¶i r¾n cña bÖnh viÖn ®a khoa CÈm Ph¶

- Lo¹i lß.

- Gi¸ thµnh.

- C«ng suÊt ®èt, thùc tr¹ng sö dông.

- Chi phÝ vËn hµnh.

- Kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm thø ph¸t.

- Sù chÊp nhËn cña céng ®ång (BÖnh viÖn vµ d©n c− vïng tiÕp gi¸p).

2.6. TriÓn khai m« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i

2.6.1. ¸p dông ph−¬ng ph¸p WISE ®Ó c¶i thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ t¹i c¸c bÖnh viÖn huyÖn cña 2 tØnh Yªn B¸i, Phó Thä

Trªn c¬ së nguyªn lý cña ph−¬ng ph¸p nµy, lÇn ®Çu tiªn chóng t«i ¸p dông ph−¬ng ph¸p WISE trong lÜnh vùc qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ ë c¸c bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn. Cô thÓ c¸c b−íc tiÕn hµnh nh− sau:

- Tæ chøc Héi th¶o taÞ 2 tØnh nghiªn cøu. T¹i mçi tØnh chóng t«i mêi tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn cña c¸c huyÖn tham gia (mçi bÖnh viÖn 2 ng−êi, 1 ®¹i diÖn Ban gi¸m ®èc th−êng lµ Phã gi¸m ®èc phô tr¸ch vÒ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ vµ mét ®iÒu d−ìng tr−ëng). Trong Héi th¶o, c¸c néi dung ®−îc triÓn khai:

(1) H−íng dÉn thùc hiÖn Quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ cña Bé Y tÕ.

(2) Giíi thiÖu mét sè h×nh thøc xö lý chÊt th¶i hiÖn cã.

(3) X©y dùng b¶ng kiÓm ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i cña bÖnh viÖn

tuyÕn huyÖn (víi sù tham gia cña c¸c bÖnh viÖn).

(4) Sau khi ®−îc h−íng dÉn, c¸c bÖnh viÖn th¶o luËn vµ tù ®Ò xuÊt biÖn ph¸p

qu¶n lý chÊt th¶i theo kh¶ n¨ng cô thÓ cña bÖnh viÖn m×nh.

- Gi¸m s¸t cña ®Ò tµi: cã kÕ ho¹ch 3 th¸ng mét lÇn xuèng lµm viÖc víi c¸c bÖnh viÖn qua tæ chøc c¸c buæi héi th¶o ®Ó xem xÐt viÖc thùc hiÖn c¸c c¶i thiÖn, ®Æc biÖt cã sù chia sÎ, trao ®æi kinh nghiÖm gi÷a c¸c bÖnh viÖn huyÖn trong tØnh. §©y còng lµ c¬ héi ®Ó c¸c bÖnh viÖn häc hái vµ thi ®ua víi nhau.

- Néi dung c¶i thiÖn: C¸c néi dung c¶i thiÖn tËp trung vµo c¸c c«ng viÖc sau:

+ C«ng t¸c qu¶n lý

+ Ph©n lo¹i thu gom chÊt th¶i r¾n

+ VËn chuyÓn, l−u gi÷ chÊt th¶i r¾n

+ Xö lý chÊt th¶i r¾n vµ chÊt th¶i láng

2.6.2. TriÓn khai m« h×nh xö lý t¹i 2 bÖnh viÖn huyÖn V¨n Yªn vµ L©m thao

2.6.2.1. §èi víi chÊt th¶i r¾n

- H−íng dÉn ph©n lo¹i, thu gom, l−u gi÷, vËn chuyÓn, xö lý theo quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i cña Bé Y tÕ.

- Thùc hiÖn xö lý chÊt th¶i r¾n:

ChÊt th¶i l©m sµng s¾c nhän vµ chÊt th¶i nhiÔm khuÈn: §èt thñ c«ng hµng ngµy, x¸c ®Þnh vÞ trÝ, thêi ®iÓm ®èt trong ngµy, tõng mïa sao cho kh«ng g©y « nhiÔm thø ph¸t.

ChÊt th¶i sinh ho¹t: Ch«n lÊp nh− chÊt th¶i sinh ho¹t ®« thÞ.

2.6.2.2. §èi víi chÊt th¶i láng

Hç trî x©y bÓ xö lý cho 2 bÖnh viÖn theo nguyªn t¾c tù ho¹i (septic-tank) kÕt

hîp víi hãa chÊt tiÖt trïng ë c«ng ®o¹n cuèi tr−íc khi th¶i ra m«i tr−êng. BÓ gåm 3

ng¨n chÝnh (ng¨n chøa, 2 ng¨n l¾ng) vµ mét bÓ nhá cuèi cïng. Kh©u tiÖt trïng b»ng

hãa chÊt ®−îc thùc hiÖn t¹i bÓ cuèi. Sau khi n−íc th¶i qua hÖ thèng bÓ xö lý ch¶y vµo

bÓ cuèi cïng chóng t«i lÊy mÉu n−íc th¶i tõ bÓ nµy ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c chØ sè « nhiÔm.

Sau mét th¸ng chóng t«i l¹i lÊy mÉu n−íc th¶i tõ bÓ cuèi ®Ó kiÓm tra. Nh− vËy, t¹i

mçi bÖnh viÖn chóng t«i ®· kiÓm tra ®−îc 3 lÇn.

§Ó kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng do l−îng hãa chÊt tiÖt trïng d− thõa chóng t«i ®· lµm test th¨m dß ®Ó tÝnh to¸n l−îng hãa chÊt tiÖt trïng cÇn thiÕt ph¶i cho vµo bÓ hµng ngµy võa ®ñ ®Ó tiÖt khuÈn (kh«ng thõa trong n−íc th¶i ®æ ra m«i tr−êng).

2.7. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña m« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i:

2.7.1. T¹i 2 bÖnh viÖn triÓn khai m« h×nh xö lý chÊt th¶i r¾n vµ láng

- §o ®¹c c¸c chØ sè m«i tr−êng sau thö nghiÖm ®èi chiÕu víi kÕt qu¶ m«i tr−êng tr−íc khi thö nghiÖm m« h×nh ®Ó rót ra hiÖu qu¶.

- §¸nh gi¸ sù chÊp nhËn cña ®Þa ph−¬ng ®èi víi m« h×nh: tÝnh kh¶ thi, chi phÝ, kh¶ n¨ng duy tr×.

- Rót ra bµi häc kinh nghiÖm cho viÖc x©y dùng m« h×nh.

2.7.2. T¹i c¸c bÖnh viÖn thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p WISE:

- Tù ®¸nh gi¸ ®Þnh kú dùa vµo b¶ng kiÓm ®· x©y dùng

- C¸c bÖnh viÖn tù ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ sau 1 n¨m thùc hiÖn: m« t¶ nh÷ng viÖc ®· lµm ®−îc, chi phÝ, −u ®iÓm, nh−îc ®iÓm, biÖn ph¸p kh¾c phôc,…

2.8. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch sè liÖu:

- Ph©n tÝch ®Þnh tÝnh: c¸c th«ng tin tõ c¸c cuéc th¶o luËn nhãm, pháng vÊn s©u, so s¸nh gi÷a c¸c vïng, gi÷a bÖnh viÖn ®· xö lý vµ ch−a xö lý, gi÷a thùc tÕ cña c¸c bÖnh viÖn víi quy ®Þnh cña Bé Y tÕ vÒ qu¶n lý chÊt th¶i.

- Ph©n tÝch ®Þnh l−îng: xö lý theo c¸c ph−¬ng ph¸p thèng kª y häc.

KÕt qu¶ c©n r¸c: tÝnh l−îng r¸c trung b×nh/gb/1ngµy ®ªm (toµn bé l−îng r¸c

vµ theo ph©n lo¹i).

Víi c¸c kÕt qu¶ xÐt nghiÖm m«i tr−êng:

+ TÝnh sè trung b×nh, ®èi chiÕu víi TCCP ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é « nhiÔm.

+ So s¸nh sù kh¸c biÖt gi÷a tr−íc, sau khi triÓn khai m« h×nh rót ra hiÖu qu¶ can thiÖp. HiÖu qu¶ cña can thiÖp ®−îc tÝnh theo c«ng thøc tÝnh chØ sè hiÖu qu¶ (CSHQ):

x 100 CSHQ = (P1 - P2) P1

Trong ®ã: P1= tû lÖ % cña chØ sè nghiªn cøu tr−íc thêi gian can thiÖp

P2 = tû lÖ % cña chØ sè nghiªn cøu sau thêi gian can thiÖp

Ch−¬ng 3 KÕt qu¶ nghiªn cøu

3.1 Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ t¹i c¸c bÖnh viÖn huyÖn

3.1.1. Th«ng tin chung liªn quan ®Õn qu¶n lý chÊt th¶i

B¶ng 3.1. Mét sè th«ng tin liªn quan ®Õn qu¶n lý chÊt th¶i

TØnh Tæng sè BV huyÖn Cã ®ñ t−êng rµo b¶o vÖ* Cã c¬ së c«ng céng c¸ch BV <100m Sö dông n−íc m¸y/ n−íc ®· qua xö lý C¸ch <100m so víi khu d©n c− tiÕp gi¸p §Çu h−íng giã chÝnh/ trung t©m so víi khu d©n c−

Yªn B¸i Phó Thä Q. Ng·i CÇn Th¬ 9 11 12 5 5 10 10 5 4 1 1** 5 11 10 3 8 10 10 5 5 5 12 5

Chung 37 30 11 30 33 27

*: Cã ®ñ t−êng rµo bao quanh toµn bé BV **: HuyÖn Trµ Bång (Qu¶ng Ng·i) sö dông n−íc tù ch¶y

NhËn xÐt: PhÇn lín sè BV huyÖn ®−îc nghiªn cøu n»m ë trung t©m hoÆc ®Çu h−íng giã chÝnh so víi khu d©n c− (30/37), cã kho¶ng c¸ch so víi khu d©n c− <100m (33/37) vµ cã c¬ së c«ng céng (chî, tr−êng häc...) <100m (30/37). Sè BV viÖn cã nguån n−íc m¸y/n−íc ®· qua xö lý chØ chiÕm <1/3 (11/37), trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c BV huyÖn cña Yªn B¸i vµ CÇn Th¬. C¸c NV cã ®ñ t−êng rµo b¶o vÖ lµ 27/37

B¶ng 3.2. Mét sè chØ sè ho¹t ®éng cña c¸c bÖnh viÖn huyÖn

ChØ sè nghiªn cøu \ TØnh Yªn B¸i Phó Thä Qu¶ng Ng·i CÇn Th¬

1217 2122 1134 1128

91,8 90,43 69,8 127,0

Sè d©n trung b×nh/gi−êng bÖnh C«ng suÊt sö dông gi−êng bÖnh trung b×nh/BV n¨m 2004 (%) Néi - Nhi 106 73,3 71,6 128,8

Ngo¹i - S¶n 86,3 80,7 77,1 124,0

L©y - Lao 55,9 0 43,4 112,7

BÖnh kh¸c 119,8 0 55,4 96,7

NhËn xÐt: Sè d©n trung b×nh/gi−êng bÖnh cao nhÊt lµ ë c¸c BV huyÖn cña tØnh Phó Thä (2122 ng−êi), thÊp nhÊt lµ ë c¸c BV huyÖn cña tØnh CÇn Th¬ (1128 ng−êi). Ng−îc l¹i, c«ng suÊt sö dông gi−êng bÖnh trung b×nh/BV n¨m 2004 cao nhÊt lµ ë c¸c cña BV huyÖn cña tØnh CÇn Th¬ (127%), thÊp nhÊt lµ Qu¶ng Ng·i. Theo chuyªn

khoa th× t¹i tØnh Yªn B¸i, Qu¶ng Ng·i, c«ng suÊt sö dông gi−êng bÖnh trung b×nh cña khoa l©y-Lao chiÕm tû lÖ thÊp nhÊt (43,4-55,9%). Riªng CÇn Th¬, tû lÖ nµy cao (112,7%). C¸c BV huyÖn cña tØnh Phó Thä kh«ng cã khoa L©y-Lao mµ chung víi khoa Néi-Nhi

B¶ng 3.3. Sè l−ît bÖnh nh©n kh¸m ch÷a bÖnh trung b×nh/1bÖnh viÖn/n¨m

2000

10.395 36.404

2.456

59.325

3.744

22.685

12.498 377.600

2001

12.352 31.176

2.616

63.082

4.042

27.416

12.647 367.402

2002

13.701 39.465

2.883

81.813

4.236

23.828

14.131 379.348

2003

13.304 37.533

3.035

78.983

4.267

31.040

14.967 454.059

Yªn B¸i Phó Thä Qu¶ng Ng·i CÇn Th¬ N¨m N.tró Ng.tró N.tró Ng.tró N.tró Ng.tró N.tró Ng.tró

NhËn xÐt: Nh×n chung, t¹i tÊt c¶ 4 tØnh nghien cøu, sè l−ît bÖnh nh©n (BN) kh¸m ch÷a bÖnh ngo¹i tró cao h¬n néi tró; sè l−ît BN ®iÒu trÞ néi tró t¹i c¸c BV huyÖn ngµy cµng t¨ng. Sè l−ît BN ®iÒu trÞ néi tró t¹i c¸c BV huyÖn cña tØnh Yªn B¸i vµ CÇn Th¬ cao h¬n so víi tØnh Phó Thä vµ Qu¶ng Ng·i.

B¶ng 3.4. Sè l−ît bÖnh nh©n m¾c bÖnh truyÒn nhiÔm (trung b×nh) ®iÒu trÞ néi tró t¹i 1BV huyÖn/n¨m

Sè l−ît bÖnh nh©n trung b×nh/1BV huyÖn/n¨m TØnh N¨m Th−¬ng hµn Viªm gan

Yªn B¸i

Phó Thä

Qu¶ng Ng·i

CÇn th¬

HIV/AIDS 0 0 0 2 0 0 0 1 0 0 0 1 29/13 57/9 50/1

2000 2001 2002 2003 2000 2001 2002 2003 2000 2001 2002 2003 2000 2001 2002 Lþ 14,4 15,6 8,6 17,8 25,3 25,3 32,1 20,9 78 83,5 103,8 102 139,5 101,5 240,5 0 0 0 0 0 0 0 0 12 31,1 17,2 28,8 70,5 65,5 49,5 11,4 9,4 17,4 14,4 21,3 15,6 24,0 18,6 5,6 6 3,8 6,2 24 21 18,5 Lao 10,2 5,8 13,7 12,8 22 23,4 21,1 18,9 103 91,5 100,1 95 266,5 252 135

2003 242 39,5 19,5 236 55/12

NhËn xÐt: B¶ng 3.4, nh×n chung, sè l−ît bÖnh nh©n m¾c bÖnh truyÒn nhiÔm (trung b×nh) ®iÒu trÞ néi tró t¹i c¸c BV huyÖn cña tØnh Qu¶ng Ng·i vµ CÇn Th¬ cao h¬n h¼n t¹i c¸c BV huyÖn tØnh Yªn B¸i vµ Phó Thä, ®Æc biÖt lµ c¸c bÖnh lþ, th−¬ng hµn, lao. Riªng c¸c BV huyÖn cña CÇn Th¬, sè bÖnh nh©n HIV/AIDS chiÕm mét sè l−îng ®¸ng kÓ (1-13 bÖnh nh©n/1 n¨m)

B¶ng 3.5. §µo t¹o qui chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ ®èi víi nh©n viªn trùc tiÕp qu¶n lý chÊt th¶i t¹i c¸c BV huyÖn (sè liÖu b¸o c¸o cña c¸c BV-MÉu 1)

Yªn B¸i 8BV Phó Thä 11BV Qu¶ng Ng·i 12BV CÇn Th¬ 6BV ChØ sè nghiªn cøu Tæng céng % n % n % n % n %

135 71,0 421 100 20 47,6 41 93,2 Sè ng−êi ®−îc tËp huÊn 620 = 93,7

1 lÇn 20 47,6 68,2 39,0 83 53,5 125 29,7 30

2 lÇn 7 4,5 296 70,3 0 0 25,0 47,4 11

3 lÇn 45 29,0 0 0 0 3,8 0 0 0

N¬i tËp huÊn

BÖnh viÖn 118 76,1 383 91,0 18 42,9 39 88,6 77,5

2 4,8 4,5 15,7 2 Phßng/Së y tÕ 12 38 9,0 7,7

0 0 0 0 0 0 0 CT MT§T 5 3,2

3 0 0 20 13,0 22 52,4 6,8 6,8 Kh«ng ®−îc tËp huÊn/ h−íng dÉn g×

155 100 421 100 42 100 44 100 Tæng sè ®−îc pháng vÊn 662 = 100,0

NhËn xÐt: Trong 4 tØnh nghiªn cøu, hÇu hÕt sè nh©n viªn trùc tiÕp qu¶n lý chÊt th¶i ®·

qua c¸c líp tËp huÊn hoÆc ®−îc h−íng dÉn vÒ Quy chÕ QLCT, trong ®ã, cao nhÊt lµ

c¸c BV cña tØnh Phó Thä (100%) vµ CÇn Th¬ (93,2%); c¸c bÖnh viÖn cña tØnh Qu¶ng

Ng·i sè ng−êi ®−îc tËp huÊn chiÕm tû lÖ thÊp nhÊt (47,6%). Trong ®ã sè ng−êi ®−îc

tËp huÊn 2-3 lÇn chiÕm 51,2%. Tuy nhiªn vÉn cã 6,8% sè ng−êi kh«ng ®−îc tËp huÊn

g×. Trong sè ®−îc tËp huÊn, h−íng dÉn th× chñ yÕu lµ ®−îc BV huíng dÉn (77,5%).

T¹i Qu¶ng Ng·i vµ CÇn Th¬, sè nh©n viªn trùc tiÕp qu¶n lý chÊt th¶i thÊp h¬n h¼n so

víi Yªn B¸i vµ Phó Thä

3.1.2. Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i

3.1.2.1. Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i chÊt th¶i r¾n

B¶ng 3.6. L−îng chÊt th¶i r¾n trung b×nh/1ngµy ®ªm t¹i 8 bÖnh viÖn.

V¨n Yªn Yªn B×nh Thanh Ba L©m Thao S¬n TÞnh §øc Phæ ¤ M«n Thèt Nèt

75 36 50 50 140 140 187 190

22,0 34,0 12,4 46,3 48,6 66,1 132,8 81,5

0,37

0,78

0,24

0,88

0.35 0,47

0,66

0,43

2,5 11,4 4,6 13,6 3,8 30,6 9,1 21,6 12,1 24,9 9,6 14,5 33,7 25,4 31,4 38,5

0,03

0,13

0,8

0,18

0,09

0,07

0,18

0,17

S¾c nhän

Kh«ng s¾c nhän ChØ sè nghiªn cøu Sè gi−êng bÖnh hiÖn cã Tæng l−îng chÊt th¶i r¾n (kg)/ng® Trung b×nh (0,52 kg/gb/ng®) kg L−îng r¸c th¶i LS/ng® % Trung b×nh (0,12 kg/gb/ng®) kg % kg % 1,2 5,5 1,32 6,0 1,9 5,7 2,7 7,9 1,2 9,4 2,6 21,2 2,7 5,8 6,4 15,8 3,9 8,0 11,3 23,3 3,7 5,6 5,9 8,9 4,2 3,2 29,5 22,2 5,0 6,1 26,5 32,5

19,4 29,3 8,4 37,2 36,5 50,2 90,0 49,2

kg L−îng r¸c th¶i SH/ng® % kg R¸c th¶i SH h÷u c¬ % kg R¸c SH khã tiªu hñy % kg L−îng r¸c HH/ng® % 88,2 17,9 81,4 1,5 6,8 0 0 86,2 26,6 78,2 2.7 7,9 0 0 68,1 7,3 58,9 1,1 9,0 0,2 1,6 78,4 27,6 55,8 10,5 22,6 0 0 75,1 31,8 65,4 4,7 9,7 0 0 75,9 39,4 59,6 10,62 16,1 6,5 0,8 67,8 71,0 53,5 19,0 14,3 0,04 0,03 60,4 36,4 44,7 12,7 15,6 0,9 1,1

NhËn xÐt: B¶ng 3.6 d−íi ®©y cho thÊy tæng l−îng chÊt th¶i r¾n cña c¸c BV lµ 0,24- 0,88 kg/gb/ng®, trong ®ã thÊp nhÊt lµ BV Thanh Ba, cao nhÊt lµ BV L©m Thao. Tæng l−îng chÊt th¶i l©m sµng cña c¸c BV/ngµy ®ªm tõ 2,5-33,7kg, chiÕm 11,4-38,5% tæng l−îng chÊt th¶i r¾n (trong ®ã c¸c BV Thanh Ba, S¬n TÞnh ¤ M«n, Thèt Nèt tû lÖ nµy cao h¬n c¸c BV cßn l¹i). Tû lÖ chÊt th¶i sinh ho¹t chiÕm tõ 60,4-88,2% tæng l−îng chÊt th¶i r¾n, trong ®ã chñ yÕu lµ chÊt th¶i sinh ho¹t h÷u c¬, chÊt th¶i sinh ho¹t khã tiªu hñy chØ chiÕm 6,8-22,6%. ChÊt th¶i hãa häc chiÕm tû lÖ rÊt thÊp so víi tæng l−îng chÊt th¶i r¾n (0-0,8%). TÊt c¶ c¸c BV nghiªn cøu ®Òu kh«ng cã r¸c th¶i phãng x¹.

B¶ng 3.7. Ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n

Kh«ng ph©n lo¹i TØnh Ph©n 4 lo¹i - LSSN, - LSkoSN - SH - HH Ph©n 2 lo¹i - LS/LSSN - SH

Yªn B¸i (9BV) Phó Thä (11BV) Q. Ng·i (12BV) CÇn Th¬ (5BV) Tæng sè (37BV) 1 2 0 0 3 Ph©n 3 lo¹i - LS - HH, - SH 1 7 3 0 11 7 0 6 5 18 0 0 3 0 3

NhËn xÐt: Sè BV ph©n chÊt th¶i r¾n thµnh 2 lo¹i (l©m sµng vµ sinh ho¹t) chiÕm tû lÖ

cao nhÊt (18/37); sè BV ph©n chÊt th¶i r¾n thµnh ba, bèn lo¹i theo Quy chÕ qu¶n lý

chÊt th¶i y tÕ rÊt Ýt (11/37BV vµ 6/37BV); c¸ biÖt cã 3 BV cña TØnh Qu¶ng Ng·i

kh«ng ph©n lo¹i mµ ®Ó chung tÊt c¶ c¸c lo¹i. Kh«ng BV nµo cã chÊt th¶i phãng x¹.

B¶ng 3.8. L−u gi÷ chÊt th¶i r¾n t¹i bÖnh viÖn

TØnh Tæng sè bÖnh viÖn

Yªn B¸i Phó Thä Qu¶ng Ng·i CÇn Th¬ Tæng céng 9 11 12 5 37 Kh«ng b¶o qu¶n t¸ch biÖt víi MT 7 10 8 5 12 N¬i l−u gi÷ cã sóc vËt/c«n trïng ®µo bíi 9 10 11 4 34 N−íc tõ n¬i l−u gi÷ ch¶y ra/ngÊm vµo m«i tr−êng 9 10 8 5 32

NhËn xÐt: T¹i hÇu hÕt c¸c BV: n¬i l−u gi÷ chÊt th¶i r¾n kh«ng ®−îc b¶o qu¶n t¸ch biÖt víi m«i tr−êng (25/37BV); cã sóc vËt, c«n trïng ®µo bíi (34/37BV); n−íc tõ n¬i l−u gi÷ ngÊm hoÆc ch¶y vµo m«i tr−êng (32/37BV)

B¶ng 3.9. T×nh h×nh xö lý chÊt th¶i l©m sµng (theo sè liÖu cã s½n)

TØnh H×nh thøc xö lý Tæng sè BV = 37 Ko cè ®Þnh §Þnh kú xö lý >1 ngµy ≤1 ngµy

9 1 Yªn B¸i 3 3 §èt thñ c«ng ngoµi trêi, ch«n lÊp sau ®èt (khi ®Çy hè chøa)

11 Phó Thä 2 8 1 §èt thñ c«ng ngoµi trêi, ch«n lÊp sau ®èt (khi ®Çy hè chøa)

12 Qu¶ng Ng·i 1 8 3 §èt thñ c«ng ngoµi trêi, ®èt b»ng m¸y, ch«n lÊp sau ®èt

5 CÇn Th¬ 4 1 0 §èt thñ c«ng ngoµi trêi, ®èt b»ng lß ®èt, ch«n lÊp sau ®ãt

NhËn xÐt: B¶ng 3.9, chØ cã 10/37 BV xö lý chÊt th¶i l©m sµng hµng ngµy nh− Quy chÕ, sè cßn l¹i xö lý tïy tiÖn, hai/ba ngµy míi xö lý mét lÇn hoÆc h¬n (20/37BV), tïy thuéc l−îng r¸c th¶i ra.

3.1.2.2. T×nh h×nh xö lý chÊt th¶i láng và chất thải khí

B¶ng 3.10. HÖ thèng tho¸t n−íc th¶i vµ xö lý n−íc th¶i

TØnh

Yªn B¸i Phó Thä Qu¶ng Ng·i Tæng sè bÖnh viÖn 9 12 11 Cã hÖ thèng tho¸t n−íc th¶i 6 7 6 Cèng ngÇm/cèng næi cã n¾p 6 7 6 N−íc th¶i ch¶y vµo nguån n−íc/ ruéng canh t¸c/ao 5 8 8

CÇn Th¬ 5 5 Cã xö lý n−íc th¶i 2 0 0 5 5 5

Tæng céng 37 26 24 24 7

NhËn xÐt: Trong sè 37 BV cung cÊp th«ng tin vÒ qu¶n lý chÊt th¶i cã 24 BV cã hÖ thèng cèng tho¸t n−íc th¶i lµ cèng ngÇm hoÆc cèng cã n¾p ®Ëy, nh−ng chØ cã 7 BV xö lý n−íc th¶i tr−íc khi th¶i ra ngoµi BV. Trong khi ®ã cã tíi 26/37 BV n−íc th¶i tõ BV ch¶y trùc tiÕp vµo nguån n−íc, ruéng canh t¸c hoÆc ao/hå cña d©n.

B¶ng 3.11. Sè bÖnh viÖn cã hèt hót h¬i khÝ

BÖnh viÖn Tæng sè bÖnh viÖn Cã hèt hót h¬i khÝ cho phßng xÐt nghiÖm

Yªn B¸i 9 3

Phó Thä 11 3

Qu¶ng Ng·i 12 3

CÇn Th¬ 5 0

Tæng céng 37 9

NhËn xÐt: Sè bÖnh viÖn cã hèt hót h¬i khÝ ®éc trong c¸c phßng xÐt nghiÖm chØ chiÕm 1/4 sè bÖnh viÖn ®−îc nghiªn cøu (9/37BV)

3.1.3. HiÓu biÕt cña c¸n bé y tÕ vÒ ph©n lo¹i vµ t¸c h¹i cña chÊt th¶i y tÕ

T¹i 8 BV viÖn cña 4 tØnh nghiªn cøu chóng t«i ®· pháng vÊn ®−îc 148 c¸n bé. Trong

đã 34% nam, 66% n÷; tuæi trung b×nh lµ 40 (thÊp nhÊt 21, cao nhÊt 58), th©m niªn

c«ng t¸c trung b×nh 16 (thÊp nhÊt <1 n¨m, cao nhÊt 35); 76% ®· ®−îc tËp huÊn hoÆc

h−íng dÉn vÒ quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ (62% ®−îc tËp huÊn t¹i BV, 11,4% t¹i së

Y tÕ, chØ cã 1 ng−êi ®−îc CTMT§T tËp huÊn). KÕt qu¶ thu ®−îc nh− sau:

B¶ng 3.12. Tû lÖ c¸n bé kÓ ®−îc tªn c¸c lo¹i chÊt th¶i y tÕ (n=148)

Lo¹i chÊt th¶i

Sè ng−êi kÓ ®−îc 140 Tû lÖ % 94,5 ChÊt th¶i l©m sµng

ChÊt th¶i phãng x¹ 33 22,6

ChÊt th¶i hãa häc 57 38,5

B×nh chøa khÝ ¸p suÊt 15 10,1

ChÊt th¶i sinh ho¹t 132 89,2

KÓ ®−îc ®ñ 5 lo¹i 11 7,5

Kh«ng kÓ ®−îc lo¹i nµo 0 0,0

NhËn xÐt: 100% c¸n bé y tÕ ®−îc hái ®· kÓ ®−îc Ýt nhÊt mét lo¹i chÊt th¶i, trong ®ã

sè ng−êi kÓ ®−îc chÊt th¶i l©m sµng vµ chÊt th¶i sinh ho¹t chiÕm tû lÖ cao nhÊt

(94,5% vµ 89,2). Sè ng−êi kÓ ®−îc chÊt th¶i hãa häc, chÊt th¶i phãng x¹, b×nh chøa

khÝ ¸p suÊt chiÕm tû lÖ thÊp (<40%). Sè ng−êi kÓ ®−îc 5 lo¹i chÊt th¶i rÊt Ýt, chØ

chiÕm 7,5%

B¶ng 3.13. Tû lÖ c¸n bé kÓ ®−îc c¸c lo¹i chÊt th¶i g©y h¹i cho søc kháe (n=148)

Lo¹i chÊt th¶i g©y nguy h¹i

ChÊt th¶i l©m sµng Sè ng−êi 129 Tû lÖ % 87,2

ChÊt th¶i phãng x¹ 27 18,2

ChÊt th¶i hãa häc 48 32,4

B×nh chøa khÝ ¸p suÊt 11 7,5

ChÊt th¶i sinh ho¹t 28 18,9

Kh«ng kÓ ®−îc lo¹i nµo 0 0.0

NhËn xÐt: 100% c¸n bé y tÕ ®−îc hái kÓ ®−îc Ýt nhÊt mét lo¹i chÊt th¶i g©y h¹i cho

søc kháe, trong ®ã sè ng−êi kÓ ®−îc chÊt th¶i l©m sµng chiÕm tû lÖ cao nhÊt

(87,2%). C¸c lo¹i chÊt th¶i kh¸c ®−îc rÊt Ýt ng−êi cho lµ cã kh¶ n¨ng g©y h¹i (<30%),

thÊp nhÊt lµ b×nh chøa khÝ ¸p suÊt (7,5%). Sè ng−êi kÓ ®−îc 4 lo¹i (l©m sµng, phãng

x¹, hãa häc, b×nh chøa khÝ cã ¸p suÊt) chØ chiÕm 6,7%

B¶ng 3.14. Tû lÖ c¸n bé kÓ ®−îc nh÷ng ¶nh h−ëng cña CTYT ®èi víi søc kháe

(n=148)

¶nh h−ëng cña CTYT ®èi víi søc kháe Sè ng−êi Tû lÖ %

Lan truyÒn bÖnh (Tiªu ch¶y, viªm gan B, C, HIV...) 142 95,7

G©y tai n¹n, th−¬ng tÝch 36 24,3

Ung th− (do chÊt phãng x¹, hãa chÊt ®éc, bay h¬i...) 25 16,9

Ph¸t sinh c«n trïng trung gian truyÒn bÖnh 31 20,9

20,3 ¶nh h−ëng t©m lý, thÈm mü 30

BiÕt c¶ 5 ¶nh h−ëng trªn 9 6,1

Kh«ng kÓ ®−îc ¶nh h−ëng nµo 0 0.0

NhËn xÐt: 100% c¸n bé y tÕ ®−îc hái ®· kÓ ®−îc Ýt nhÊt mét lo¹i ¶nh h−ëng cña chÊt

th¶i y tÕ, trong ®ã t¸c h¹i lan truyÒn bÖnh ®−îc kÓ ®Õn nhiÒu nhÊt (95,7%). C¸c ¶nh

h−ëng kh¸c ®−îc rÊt Ýt ng−êi biÕt ®Õn (16,9-24,3%). Sè ng−êi biÕt ®−îc 5 lo¹i ¶nh

h−ëng trªn chØ chiÕm 6,1%

B¶ng 3.15. Tû lÖ c¸n bé kÓ ®−îc ®èi t−îng bÞ ¶nh h−ëngcña CTYT (n=148)

§èi t−îng bÞ ¶nh h−ëng

Sè ng−êi 120 Tû lÖ % 81,1 B¸c sÜ/y t¸

140 94,6 Hé lý

51 34,5 BÖnh nh©n

52 35,1 Nh©n viªn thu gom, vËn chuyÓn, xö lý r¸c

20 13,5 Ng−êi bíi r¸c

42 28,4 D©n sèng quanh bÖnh viÖn

6 4,1 KÓ ®−îc c¶ 6 ®èi t−îng trªn

NhËn xÐt: phÇn lín c¸n bé y tÕ ®−îc hái cho r»ng ®èi t−îng bÞ ¶nh h−ëng cña chÊt

th¶i y tÕ lµ b¸c sÜ, y t¸, hé lý (81,1-94,6%) cßn c¸c ®èi t−îng kh¸c chØ cã <40% c¸n

bé y tÕ kÓ ®Õn vµ chØ cã 4,1% kÓ ®−îc c¶ 6 ®èi t−îng bÞ ¶nh h−ëng tõ chÊt th¶i y tÕ.

3.2. T×nh h×nh « nhiªm m«i tr−êng do chÊt th¶i y tÕ

3.2.1. T×nh h×nh « nhiÔm m«i tr−êng do vi sinh vËt

B¶ng 3.16. C¸c lo¹i mÉu ®−îc xÐt nghiÖm t¹i c¸c bÖnh viÖn.

§èi t−îng nghiªn cøu MÉu n−íc th¶i MÉu n−íc sinh ho¹t MÉu ®Êt MÉu kh«ng khÝ MÉu dông cô Sè l−îng mÉu/1 BV 9 9 5 5 5

Sè BV 7* 9 9 9 9 Tæng sè mÉu Tæng sè mÉu 63 81 45 45 45 279

*: BÖnh viÖn Yªn B×nh vµ bÖnh viÖn S¬n TÞnh kh«ng lÊy ®−îc mÉu.

3.2.1.1. T×nh h×nh « nhiÔm n−íc th¶i do vi sinh vËt

B¶ng 3.17. Gi¸ trÞ trung b×nh cña Coliform vµ Fecal coliform/100ml n−íc th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn.

coliform fecalcoliform BÖnh viªn

L©m Thao Thanh Ba V¨n Yªn CÈm Ph¶ §øc Phæ ¤ M«n Thèt Nèt n 9 9 9 9 9 9 9 n 9 9 9 9 9 9 9 X ± SD 22778 ± 2635 24444 ± 1667 25000 ± 351 22857 ± 2673 25000 ± 872 14600 ± 556 24000 ± 1100 X ± SD 17556 ± 9397 21667 ± 2500 19400 ± 1366 18857 ± 2573 21857 ± 2573 4566 ± 667 18111 ± 333

NhËn xÐt: b¶ng 3.17, gi¸ trÞ trung b×nh cña Coliform vµ fecalcoliform/100ml n−íc th¶i t¹i bÖnh viÖn V¨n Yªn vµ Thanh Ba, §øc Phæ, Thèt Nèt cao h¬n bÖnh viÖn L©m Thao vµ CÈm Ph¶, ¤ M«n. Sù kh¸c biÖt nµy lµ cã ý nghÜa thèng kª (P<0,05). BÖnh viÖn ¤ M«n ®· cã hÖ thèng xö lý nh−ng ch−a hoµn chØnh (chØ cã bÓ l¾ng läc), tuy gi¸ trÞ trung b×nh cña coliform vµ fecalcoliform vÉn ch−a ®¹t TCCP th¶i ra ngoµi, nh−ng ®· gi¶m rÊt thÊp so víi c¸c bÖnh viÖn ch−a cã xö lý.

B¶ng 3.18. Tû lÖ c¸c mÉu n−íc th¶i ®¹t TCCP vÒ Coliform tr−íc khi ®æ ra ngoµi khu vùc bÖnh viÖn.

BÖnh viÖn

L©m Thao Thanh Ba V¨n Yªn CÈm Ph¶ §øc Phæ ¤ M«n Thèt Nèt Sè mÉu ®¹t TCCP (Coliform/100ml<10000) 0/9 0/9 0/9 0/9 0/9 1/9 (11h30) 3/9 (11h)

NhËn xÐt: B¶ng 3.18, bÖnh viÖn ¤ M«n ®· cã hÖ thèng xö lý chÊt th¶i nh−ng ch−a hoµn chØnh, chØ cã 1 mÉu lÊy ë thêi ®iÓm 11h30 lµ ®¹t yªu cÇu, cßn l¹i ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c lµ kh«ng ®¹t yªu cÇu. BÖnh viªn Thèt Nèt chØ lÊy ®−îc mÉu ë cèng chung ngay vÞ trÝ n−íc nhµ giÆt ®æ vµo, v× vËy 3 mÉu lÊy vµo thêi ®iÓm 11h (phÇn lín lµ n−íc th¶i cña nhµ giÆt) lµ ®¹t yªu cÇu, cßn l¹i c¸c mÉu kh¸c kh«ng ®¹t yªu cÇu.

B¶ng 3.19. C¸c vi khuÈn ph©n lËp ®−îc trong n−íc th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn (sè chñng vi khuÈn/sè mÉu xÐt nghiÖm).

Chñng vi khuÈn ph©n lËp ®−îc BÖnh viÖn

L©m Thao Thanh Ba V¨n Yªn CÈm Ph¶ §øc Phæ ¤M«n Thèt Nèt Tæng sè chñng/ tæng sè mÉu XN E. coli 2/9 1/9 7/9 1/9 1/9 2/9 3/9 17/63 (27,0%) K. pneumoniae 0/9 0/9 2/9 0/9 0/9 0/9 0/9 2/63 (3,2%) S. typhi 1/9 0/9 0/9 2/9 0/9 0/9 0/9 3/63 (4,8%)

NhËn xÐt: Trong sè 22 chñng vi khuÈn ph©n lËp ®−îc trong 63 mÉu n−íc th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn th× E. coli chiÕm tû lÖ cao nhÊt (27,0%) sau ®ã ®Õn S. typhi (4,9%) vµ K. pneumoniae (3,2%).

3.2.1.2. T×nh h×nh « nhiÔm n−íc sinh ho¹t do vi sinh vËt

B¶ng 3.20. Sè mÉu n−íc sinh ho¹t ®¹t tiªu chuÈn t¹i c¸c bÖnh viÖn (coliform=0 vµ fecalcoliform=0)

BÖnh viÖn

Yªn B×nh CÈm ph¶ Thanh Ba L©m Thao V¨n Yªn S¬n TÞnh §øc Phæ ¤ M«n Thèt Nèt Sè mÉu ®¹t/Tæng sè mÉu XN N−íc ®Çu nguån 0/2 1/2 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 0/2 1/2 2/18 (11,1%) VÞ trÝ lÊy mÉu N−íc chÝn phÉu thuËt 3/3 2/2 2/2 2/2 2/2 0/1 0/1 0/1 1/1 12/15 (80%) N−íc c¸c khoa phßng 0/4 0/5 0/5 0/5 0/5 0/2 0/2 0/2 0/2 0/32 (0%)

NhËn xÐt: B¶ng 3.20, tæng sè mÉu n−íc ®¹t tiªu chuÈn lµ: n−íc ®Çu nguån 11,11%, n−íc chÝn sö dông trong phÉu thuËt 80%, n−íc sñ dông t¹i c¸c khoa phßng kh«ng cã mÉu nµo ®¹t tiªu chuÈn.

B¶ng 3.21. C¸c vi khuÈn ph©n lËp ®−îc trong n−íc sinh ho¹t t¹i c¸c bÖnh viÖn (sè chñng VK/sè mÉu xÐt nghiÖm).

Chñng vi khuÈn ph©n lËp ®−îc BÖnh viÖn E. coli K. pneumoniae Liªn cÇu Tæng sè mÉu

9 9 9 9 9 5 5 5 5 65 V¨n Yªn Yªn B×nh Thanh Ba L©m Thao CÈm Ph¶ S¬n TÞnh §øc Phæ ¤ M«n Thèt Nèt Tæng sè chñng/ Tæng sè mÉu 1/9 3/9 0/9 0/9 0/9 0/5 0/5 0/5 1/5 5/65 (7,7%) 0/9 2/9 0/9 0/9 0/9 0/5 0/5 0/5 0/5 2/65 (3,1%) 1/9 0/9 0/9 0/9 0/9 0/5 0/5 0/5 0/5 1/65 (1,5%)

NhËn xÐt: C¸c vi khuÈn cã kh¶ n¨ng g©y bÖnh ph©n lËp ®−îc trong n−íc sinh ho¹t cao nhÊt lµ E. coli (7,7%) sau ®ã lµ Liªn cÇu (3,1%), K. pneumoniae (1,5%).

3.2.1.3. T×nh h×nh « nhiÔm kh«ng khÝ do vi sinh vËt

B¶ng 3.22. Tæng sè vi khuÈn hiÕu khÝ/1m3 kh«ng khÝ t¹i 9 bÖnh viÖn

VÞ trÝ lÊy mÉu BÖnh viÖn Phßng mæ Phßng ®Î Phßng bÖnh nh©n (X ± SD)

L©m Thao 793 1428 2751 ± 782

Thanh Ba 1111 1587 1957 ± 484

V¨n Yªn 476 1904 2842 ± 703

Yªn B×nh 873 952 2116 ± 484

CÈm Ph¶ 476 1269 1190 ± 476

S¬n TÞnh 629 1730 842

§øc Phæ 786 786 681

¤ M«n 793 793 2380 ± 333

Thèt Nèt 1587 1269 1692 ± 333

NhËn xÐt: B¶ng 3.22, kh«ng khÝ phßng mæ vµ phßng ®Î t¹i c¸c bÖnh viªn vµ kh«ng khÝ t¹i phßng bÖnh nh©n cña bÖnh viÖn CÈm Ph¶, S¬n TÞnh, §øc Phæ, Thèt Nèt ®Òu ®¹t tiªu chuÈn kh«ng khÝ s¹ch, riªng kh«ng khÝ t¹i phßng bÖnh nh©n cña bÖnh viÖn L©m thao, Yªn B×nh, Thanh Ba, ¤ m«n ë møc kh«ng khÝ bÈn.

B¶ng 3.23. Sè l−îng vi khuÈn tan m¸u/1m3 kh«ng khÝ 9 bÖnh viÖn

VÞ trÝ lÊy mÉu BÖnh viÖn Phßng mæ Phßng ®Î Phßng bÖnh nh©n

158 0 L©m Thao 237 ± 76

0 0 Thanh Ba 317 ± 108

158 746 V¨n Yªn 264 ± 111

158 317 Yªn B×nh 581 ± 242

0 0 CÈm Ph¶ 422 ± 330

0 314 157 S¬n TÞnh

0 314 157 §øc Phæ

158 158 ¤ M«n 211 ± 111

0 317 158 Thèt Nèt

NhËn xÐt: Tæng sè vi khuÈn tan m¸u/1m3 kh«ng khÝ t¹i phßng mæ cña bªnh viÖn Thanh Ba, CÈm Ph¶, S¬n TÞnh, §øc Phæ, Thèt Nèt, ®¹t tiªu chuÈn. T¹i phßng ®Î cña bÖnh viªn L©m Thao, Thanh Ba, CÈm Ph¶ ®¹t tiªu chuÈn. T¹i phßng bÖnh nh©n cña tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn ®Òu kh«ng ®¹t tiªu chuÈn.

B¶ng 3.24. Sè l−îng nÊm mèc/1m3 kh«ng khÝ t¹i 9 bÖnh viÖn

BÖnh viÖn Phßng bÖnh nh©n

Phßng mæ 634 VÞ trÝ lÊy mÉu Phßng ®Î 2063 L©m Thao 2699 ± 691

1428 2222 Thanh Ba 1110 ± 572

158 317 V¨n Yªn 436 ± 151

158 317 Yªn B×nh 317 ± 154

793 317 CÈm Ph¶ 912 ± 549

403 471 2153 S¬n TÞnh

157 157 §øc Phæ 838 ± 111

1428 1428 912 ¤ M«n

0 317 317 Thèt nèt

NhËn xÐt: Tæng sè nÊm mèc/1m3 kh«ng khÝ t¹i: phßng mæ vµ phßng ®Î cña bÖnh

viÖn V¨n Yªn, Yªn B×nh, §øc Phæ, Thèt Nèt ®¹t yªu cÇu. Phßng bÖnh nh©n chØ cã bÖnh viÖn Yªn B×nh vµ Thèt Nèt ®¹t yªu cÇu, cßn l¹i ®Òu kh«ng ®¹t yªu cÇu.

3.2.1.4. T×nh h×nh « nhiÔm vi khuÈn trong ®Êt.

Gi¸ trÞ trung b×nh cña coliform vµ fecal coliform trong 1 gam ®Êt ë c¶ 9 bÖnh viÖn ®Òu ë møc ®Êt kh«ng bÞ nhiÔm bÈn vµ còng kh«ng ph©n lËp ®−îc vi khuÈn cã kh¶ n¨ng g©y bÖnh.

3.2.2. T×nh h×nh « nhiÔm m«i tr−êng do c¸c t¸c nh©n hãa lý

B¶ng 3.25. Sè l−îng mÉu ®−îc xÐt nghiÖm t¹i c¸c bÖnh viÖn.

§èi t−îng nghiªn cøu Sè mÉu/1 BV Sè BV nghiªn cøu Tæng sè mÉu

N−íc th¶i 9 7* 63

N−íc sinh ho¹t 5 9 45

Kh«ng khÝ 5 9 45

Tæng sè mÉu ®−îc xÐt nghiÖm 153

*: 2 bÖnh viÖn Yªn B×nh vµ S¬n TÞnh kh«ng lÊy ®−îc mÉu n−íc th¶i.

3.2.2.1. T×nh h×nh « nhiÔm n−íc th¶i bÖnh viÖn do mét sè chØ sè ho¸ lý

Ghi chó: ♦ TCVN 7382: 2004. ChÊt l−îng n−íc - N−íc th¶i bÖnh viÖn - Tiªu chuÈn th¶i. - Møc I: N−íc th¶i bÖnh viÖn ®æ vµo c¸c thñy vùc víi c¸c môc ®Ých kh¸c nhau. - Møc II: N−íc th¶i bÖnh viÖn ®æ vµo n¬i chØ ®Þnh, hÖ thèng tho¸t n−íc thµnh phè.

♦ TCVN 5945-1995 - N−íc th¶i c«ng nghiÖp -Tiªu chuÈn th¶i

- Giíi h¹n cho phÐp A (GHCP-A): Giíi h¹n tèi ®a cho phÐp n−íc th¶i CN ®æ vµo c¸c nguån n−íc mÆt cã thÓ lµm nguån cÊp cho ¨n uèng vµ sinh ho¹t.

- GHCP-B: Giíi h¹n tèi ®a cho phÐp n−íc th¶i CN ®æ vµo c¸c nguån n−íc mÆt dïng ®Ó phôc vô cho n«ng nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n.

B¶ng 3.26. Gi¸ trÞ trung b×nh c¸c chØ sè « nhiÔm ho¸ lý trong n−íc th¶i

BÖnh viÖn GTTK pH

V¨n Yªn (n=10) L©m Thao (n=9) CÈm Ph¶ (n=9) §øc Phæ (n=9) ¤ M«n (n=9) Thèt Nèt (n=9)

Chung c¸c bÖnh viÖn

TB SD P1 P2 TB SD P1 P2 TB SD P1 P2 TB SD P1 P2 TB SD P1 P2 TB SD P1 P2 TB SD (n=55) P1 P2 TCVN- Møc I 7382:2004 (1) Møc II TCVN- GHCPA 5845-1995 (2) GHCPB §é ®ôc (NTU) 139,1 91,4 41,3 35,6 17,2 16,3 25,2 19,7 32,3 6,1 15,7 10,2 47,4 61,9 DO (mg/l) 0,4 0,4 5,9 1,2 3,2 3,0 2,8 0,4 4,9 1,4 4,9 0,2 3,3 2,2 COD BOD5 (mg/l) (mg/l) 280,1 150,3 195,2 87,8 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 126,5 64,1 65,5 33,2 >0,05 <0,05 <0,05 <0,05 134,2 71,5 126,4 63,2 >0,05 >0,05 <0,05 <0,05 75,95 48,5 34,0 28,2 2,12 >0,05 <0,05 <0,05 65,1 29,0 5,4 3,8 <0,05 >0,05 <0,05 <0,05 74,0 39,5 42,1 22,1 >0,05 >0,05 <0,05 >0,05 69,83 133,75 124,6 62,3 >0,05 <0,05 <0,05 <0,05 20 30 50 100 CÆn LL (mg/l) 252,9 166,9 <0,05 <0,05 64,8 45,9 <0,05 >0,05 84,3 46,0 >0,05 <0,05 48,9 26,1 <0,05 >0,05 53,3 6,4 <0,05 >0,05 42,6 12,1 <0,05 >0,05 90,04 108,3 >0,05 <0,05 50 100 7,3 0,6 7,5 0,3 8,0 0,5 7,6 0,14 7,3 0,2 7,1 0,1 7,5 0,4

NhËn xÐt: Trong c¸c bÖnh viÖn nghiªn cøu, n−íc th¶i cña bÖnh viÖn V¨n Yªn cã møc « nhiÔm cao nhÊt, bÖnh viÖn ¤ M«n Ýt « nhiÔm nhÊt. Gi¸ trÞ trung b×nh chØ sè BOD5, COD trong n−íc th¶i BV V¨n Yªn lµ cao nhÊt, sau ®ã lµ BV L©m Thao, thÊp nhÊt lµ cña BV ¤ M«n. So s¸nh víi TCVN 7382 ë møc I, chØ sè BOD5 trong n−íc th¶i cña

c¸c BV nµy v−ît TCCP víi p<0,05. C¸c BV cßn l¹i chØ sè nµy ®Òu cao h¬n TCCP nh−ng ch−a cã ý nghÜa thèng kª.

B¶ng 3.27. Tû lÖ c¸c mÉu n−íc th¶i kh«ng ®¹t tiªu chuÈn vÒ BOD5 tr−íc khi ®æ ra ngoµi khu vùc BV.

BÖnh viÖn Kh«ng ®¹t tiªu chuÈn møc I (>20mg/l) Kh«ng ®¹t tiªu chuÈn møc II (>30 mg/l)

5/7 CÈm Ph¶ 4/7

7/9 L©m Thao 7/9

0/9 Thanh Ba 0/9

10/10 V¨n Yªn 10/10

7/9 §øc Phæ 6/9

9/9 ¤ M«n 8/9

6/9 Thèt Nèt 6/9

Chung c¸c bÖnh viÖn 44/62 = 71,0% 41/62 = 66,1%

NhËn xÐt: trong c¸c BV nghiªn cøu, BV V¨n Yªn cã sè mÉu kh«ng ®¹t TCCP c¶ 2

møc (I, II) cao nhÊt (10/10); BV Thèt Nèt chØ lÊy ®−îc mÉu ë cèng chung cña BV

ngay vÞ trÝ n−íc th¶i nhµ giÆt ®æ vµo, v× vËy 3 mÉu lÊy vµo thêi ®iÓm tr−a (phÇn lín lµ

n−íc th¶i cña nhµ giÆt) lµ ®¹t yªu cÇu, cßn l¹i c¸c mÉu kh¸c kh«ng ®¹t yªu cÇu; BV

¤ M«n ®· cã hÖ thèng xö lý chÊt th¶i nh−ng ch−a hoµn chØnh, chØ cã 1 mÉu lÊy ë thêi

®iÓm 11h30 lµ ®¹t TCCP, cßn l¹i ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c kh«ng ®¹t TCCP. Riªng BV

Thanh Ba tÊt c¶ c¸c mÉu ®Òu ®¹t TCCP.

B¶ng 3.28. Tû lÖ c¸c mÉu n−íc th¶i kh«ng ®¹t tiªu chuÈn vÒ COD tr−íc khi ®æ ra ngoµi khu vùc bÖnh viÖn.

BÖnh viÖn

V¨n Yªn §¹t tiªu chuÈn GHCP A (>50mg/l) 7/10 §¹t tiªu chuÈn GHCP B (>100 mg/l) 6/10

Thanh Ba 0/9 0/9

L©m Thao 6/9 4/9

CÈm Ph¶ 4/7 3/7

§øc Phæ 6/9 3/9

¤ M«n 9/9 5/9

Thèt Nèt 6/9 3/9

Chung c¸c bÖnh viÖn 38/62 (61,3%) 24/62 (38,7%)

NhËn xÐt: 61,3% sè mÉu n−íc th¶i kh«ng ®¹t TCCP vÒ COD tr−íc khi th¶i ra ngoµi

m«i tr−êng ë møc I vµ 38,7% sè mÉu n−íc th¶i kh«ng ®¹t TCCP vÒ COD tr−íc khi th¶i ra ngoµi m«i tr−êng ë møc II) vµ cao nhÊt lµ t¹i BV V¨n Yªn tiÕp ®Õn c¸c BV ¤ M«n vµ BV L©m Thao. Riªng BV Thanh Ba tÊt c¶ c¸c mÉu ®Òu ®¹t TCCP do mÉu lÊy tõ n−íc m−¬ng n¬i cèng th¶i ®æ vµo.

B¶ng 3.29. Tû lÖ c¸c mÉu n−íc th¶i kh«ng ®¹t tiªu chuÈn cho phÐp vÒ cÆn l¬ löng tr−íc khi ®æ ra ngoµi khu vùc bÖnh viÖn.

BÖnh viÖn

V¨n Yªn Thanh Ba L©m Thao CÈm Ph¶ §øc Phæ ¤ M«n Thèt Nèt Chung c¸c bÖnh viÖn Kh«ng ®¹t tiªu chuÈn møc I (>50mg/l) 10/10 0/9 4/10 4/7 2/9 5/9 2/9 27/53 (50,9%) Kh«ng ®¹t tiªu chuÈn møc II (>100 mg/l) 8/10 0/9 0/9 3/7 1/9 0/9 0/9 12/53 (22,6%)

NhËn xÐt: Trong c¸c mÉu n−íc th¶i cña c¸c BV nghiªn cøu (trõ BV Thanh Ba, n−íc th¶i ®· ®−îc pha lo·ng bëi n−íc m−¬ng), ®Òu cã mÉu n−íc th¶i kh«ng ®¹t TCCP vÒ chØ sè cÆn l¬ löng, sè mÉu n−íc th¶i kh«ng ®¹t TCCP cao nhÊt ë BV V¨n Yªn (100%), thÊp nhÊt ë BV Thèt Nèt.

3.2.2.2. T×nh h×nh « nhiÔm n−íc sinh ho¹t do mét sè chØ sè ho¸ lý t¹i c¸c bÖnh viÖn

B¶ng 3.30. Tû lÖ mÉu n−íc sinh ho¹t kh«ng ®¹t TCCP vÒ mét sè chØ sè ho¸ lý

VÞ trÝ lÊy mÉu

BÖnh viÖn §Çu nguån Chung

V¨n Yªn Yªn B×nh Thanh Ba L©m Thao CÈm ph¶ S¬n TÞnh §øc Phæ ¤ M«n Thèt Nèt Chung c¸c bÖnh viÖn 2/2 1/1 2/2 2/2 1/1 1/1 1/1 1/1 0/1 11/12 (91,7%) N−íc chÝn phÉu thuËt 1/1 0/2 1/1 1/2 1/1 1/1 1/1 0/1 0/1 6/11 (54,5 %) N−íc t¹i c¸c khoa phßng 1/1 1/2 1/2 0/1 1/3 3/3 3/3 2/3 0/3 12/21 (57,3%) 4/4 2/5 4/5 3/5 3/5 5/5 5/5 3/5 0/5 29/44 (65,9%)

NhËn xÐt: N−íc ®Çu nguån cã tû lÖ mÉu kh«ng ®¹t TCCP cao nhÊt (91,7%); n−íc

chÝn phÉu thuËt cã tû lÖ mÉu kh«ng ®¹t thÊp nhÊt (54,5%); trong ®ã cã 3 BV lµ V¨n Yªn, S¬n TÞnh, §øc Phæ tÊt c¶ c¸c mÉu n−íc ®−îc xÐt nghiÖm ®Òu kh«ng ®¹t TCCP

B¶ng 3.31. Tû lÖ mÉu n−íc n−íc sinh ho¹t kh«ng ®¹t TCCP vÒ c¸c chØ sè lý häc t¹i c¸c bÖnh viÖn (sè mÉu kh«ng ®¹t/sè mÉu xÐt nghiÖm).

ChØ sè xÐt nghiÖm BÖnh viÖn

Tæng sè mÉu xÐt nghiÖm 5 5 4 5 5 5 5 5 5 44 L©m Thao Thanh Ba V¨n Yªn CÈm Ph¶ Yªn B×nh S¬n TÞnh §øc Phæ ¤ M«n Thèt Nèt Chung c¸c bÖnh viÖn Mµu 0/5 1/5 2/4 0/5 1/5 0/5 0/5 2/5 1/5 7/44 (15,9 %) Mïi 4/5 5/5 2/4 1/5 1/5 1/5 4/5 2/5 0/5 21/44 (47,7%) §é ®ôc 1/5 1/5 2/4 3/5 0/5 0/5 0/5 3/5 0/5 10/44 (22,7%)

NhËn xÐt: chØ sè lý häc kh«ng ®¹t TCCP cao nhÊt lµ chØ tiªu vÒ mïi (47,7%), sau ®ã lµ ®é ®ôc (22.7%), mµu (15.9%).

B¶ng 3.32. Sù ph©n bè c¸c chØ sè ho¸ häc kh«ng ®¹t TCCP trong n−íc sinh ho¹t t¹i c¸c bÖnh viÖn (sè mÉu kh«ng ®¹t/sè mÉu xÐt nghiÖm).

ChØ sèxÐt nghiÖm

+ Clorua

- NH4

BÖnh viÖn pH Fe NO2 Tæng sè mÉu XN

0/5 1/5 L©m Thao Thanh Ba 0/5 0/5 §é oxy hãa 0/5 3/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 5 5

V¨n Yªn 4/4 0/4 0/4 0/4 0/4 1/4 4

0/5 0/5 5/5 5/5 1/5 0/5 0/5 1/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 1/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 0/5 1/5 2/5 0/5 5 5 5 5 5 5

44 CÈm Ph¶ Yªn B×nh S¬n TÞnh §øc Phæ ¤ M«n Thèt Nèt Chung c¸c bÖnh viÖn 15/44 34,1% 4/44 9,1% 0/44 0% 1/44 2,3% 0/44 0% 5/44 11,4%

NhËn xÐt: B¶ng 3.32, phÇn lín c¸c mÉu n−íc xÐt nghiÖm ®¹t TCCP vÒ hãa häc. C¸c mÉu kh«ng ®¹t TCCP chñ yÕu do kh«ng ®¹t chØ tiªu pH (34,1%). Sè mÉu kh«ng ®¹t cao nhÊt lµ ë c¸c BV V¨n Yªn, S¬n TÞnh, §øc Phæ, tÊt c¶ c¸c mÉu xÐt nghiÖm ®Òu kh«ng ®¹t TCCP vÒ pH. BV Thanh Ba cã sè mÉu n−íc kh«ng ®¹t TCCP vÒ ®é oxy ho¸ cao nhÊt (3/5 mÉu).

3.2.2.3. T×nh h×nh « nhiÔm kh«ng khÝ do mét sè chØ sè hãa häc.

B¶ng 3.33. Sè mÉu kh«ng ®¹t TCCP c¸c chØ sè ho¸ häc trong kh«ng khÝ t¹i c¸c BV (sè mÉu kh«ng ®¹t/sè mÉu xÐt nghiÖm).

BÖnh viÖn Tæng sè mÉu XN SO2 (mg/m3) NO2 (mg/m3) NH3 (mg/m3) CO (mg/m3)

TCVN 5937/38-1995 ≤0,3 ≤0,1 ≤0,2 ≤5

0/5 L©m Thao 0/5 0/5 2/5 5

0/5 Thanh Ba 1/5 2/5 1/5 5

0/5 V¨n Yªn 2/5 2/5 1/5 4

0/6 CÈm Ph¶ 1/6 4/6 - 6

0/8 Yªn B×nh 2/8 7/8 3/8 8

0/5 S¬n TÞnh 0/5 0/5 1/5 5

0/5 §øc Phæ 2/5 0/5 0/5 5

0/5 ¤ M«n 3/5 2/5 0/5 5

0/5 Thèt Nèt 0/5 0/5 0/5 5

Chung c¸c bÖnh viÖn 48

11/48 (22,9%) 0/48 0% 17/48 (35,4%) 8/43 (18,6%)

NhËn xÐt: C¸c khÝ g©y « nhiÔm chñ yÕu lµ NO2 (35,4%), tiÕp ®Õn lµ CO (22,9%), NH3 (18,6%). Hµm l−îng c¸c khÝ nµy cao nhÊt lµ khi ®èt r¸c ë BV Yªn B×nh, V¨n Yªn, ¤ M«n, CÈm ph¶. Kh«ng cã mÉu SO2 nµo v−ît TCCP.

B¶ng 3.34. Nång ®é mét sè khÝ t¹i c¸c bÖnh viÖn cã ®èt r¸c.

BÖnh viÖn VÞ trÝ lÊy mÉu KQTK

TCVN-5937/38-1995-T§CP CO2 ml/l CO mg/m3 ≤5 SO2 mg/m3 ≤0,3 NO2 mg/m3 ≤0,1 NH3 mg/m3 ≤0,2

V¨n Yªn 0,58 6,31 0,11 0,10 0,15 TB

C¸ch lß ®èt 5- 7m 0,13 5,25 0,01 0,07 0,17 SD

Kh«ng khÝ nÒn 0,35 0,82 0,05 0,05 0,01

Yªn B×nh 0,64 11,45 0,13 0,20 0,26 TB

C¸ch lß ®èt tõ 7-50m 0,15 16,26 0,06 0,11 0,20 SD

Kh«ng khÝ nÒn 0,03 0,56 0,04 0,04 0,04

Thanh Ba 0,54 4,15 0,11 0,09 0,14 TB

C¸ch lß ®èt tõ 20-70m 0,08 1,09 0,01 0,02 0,09 SD

Kh«ng khÝ nÒn 0,31 2,04 0,09 0,06 0,07

CÈm Ph¶ 0,51 4,33 0,11 0,04 - TB

C¸ch lß ®èt tõ 20-70m 0,06 1,77 0,02 0,01 - SD

Kh«ng khÝ nÒn 0,34 1,09 0,06 0,01 -

¤ M«n 0,63 7,33 0,10 0,16 0,03 TB

C¸ch lß ®èt 25- 100m 0,04 2,99 0,06 0,08 0,00 SD

Kh«ng khÝ nÒn 0,36 1,32 0,05 0,06 0,08

Thèt nèt 0,53 3,41 0,05 0,05 0,05 TB

C¸ch lß ®èt 7- 12m 0,07 1,09 0,03 0,01 0,02 SD

Kh«ng khÝ nÒn 0,36 1,08 0,00 0,01 0,03

NhËn xÐt: Khi ®èt r¸c, c¸c khÝ g©y « nhiÔm nhiÒu nhÊt lµ BV Yªn B×nh (3 chØ sè CO,

NO2, NH3), tiÕp ®Õn BV ¤ M«n (2 chØ sè CO, NO2), V¨n Yªn (1 chØ sè CO) v−ît

TCCP. C¸c BV cßn l¹i c¸c chØ sè ®Òu cao h¬n kh«ng khÝ nÒn nh−ng thÊp h¬n TCCP.

B¶ng 3.35. Nång ®é mét sè khÝ theo kho¶ng c¸ch so víi èng khãi lß ®èt.

TT VÞ trÝ lÊy mÉu GTTK CO2 ml/l NO2 mg/m3 CO mg/m3 SO2 mg/m3 NH3 mg/m3

TCVN: 5937/5938-1995 - ≤0,1 ≤0,3 ≤5 ≤0,2

1 C¸ch lß ®èt 5-7m TB 0,62 4,81 0,08 0,09 0,10

SD 0,15 3,85 0,04 0,06 0,12

2 TB 0,55 17,47 0,11 0,17 0,11 C¸ch lß ®èt 10- 12m SD 0,05 20,40 0,08 0,18 0,09

3 TB 0,54 5,05 0,10 0,12 0,13 C¸ch lß ®èt 20- 50m SD 0,07 2,51 0,04 0,08 0,18

4 TB 0,65 6,36 0,14 0,13 0,19 C¸ch lß ®èt 50- 80m SD 0,05 2,61 0,04 0,08 0,19

5 Chung khi ®èt r¸c TB 0,58 6,75 0,10 0,12 0,13

SD 0,10 8,04 0,05 0,09 0,15

6 Kh«ng khÝ nÒn TB 0,34 1,15 0,05 0,04 0,04

SD 0,02 0,51 0,03 0,02 0,03

NhËn xÐt: èng khãi c¸c BV nghiªn cøu cao tõ 3-7m tuú theo BV nh−ng nh×n chung

khi ®èt r¸c g©y « nhiÔm nhÊt lµ c¸c ®Þa ®iÓm c¸ch èng khãi kho¶ng 10-12m. Kho¶ng

c¸ch tõ 50-80m c¸c khÝ th¶i khi ®èt r¸c vÉn cßn cao h¬n kh«ng khÝ nÒn vµ mét sè chØ sè (CO, NO2) vÉn v−ît TCCP.

B¶ng 3.36. KÕt qu¶ xÐt nghiÖm kh«ng khÝ c¹nh b·i r¸c t¹i c¸c bÖnh viÖn.

VÞ trÝ lÊy mÉu BÖnh viÖn NH3 mg/m3 GTTK CO2 ml/l SO2 mg/m3 NO2 mg/m3

TCVN: 5937/5938-1995 - CO mg/m 3 ≤5 ≤0,3 ≤0,1 ≤0,2

0,51 1,48 TB 0,05 0,06 0,62 S¸t b·i r¸c L©m Thao 0,17 0,00 SD 0,01 0,01 0,41

0,49 1,48 TB 0,08 0,054 0,18

C¸ch b·i r¸c 1-2 m 0,17 0,56 SD 0,03 0,00 0,01

0,35

1,08

0,07

0,04

0,14

Kh«ng khÝ nÒn

0,37 3,46 C¸ch b·i r¸c 1 m TB 0,03 0,02 0,13

S¬n TÞnh 0,01 0,56 SD 0,03 0,01 0,11

C¸ch b·i r¸c 5 m 0,44 2,08 TB 0,02 0,02 0,01

0,01 0,84 SD 0,01 0,00 0,00

0,34

2,06

0,01

0,03

0,01

Kh«ng khÝ nÒn

0,51 3,56 C¸ch b·i r¸c 5m TB 0,04 0,10 0,05

§øc Phæ 0,10 2,08 SD 0,02 0,05 0,03

0,39 4,37 C¸ch b·i r¸c 15m TB 0,02 0,07 0,04

0,04 0,95 SD 0,00 0,02 0,04

0,32

2,48

0,01

Kh«ng khÝ nÒn

NhËn xÐt: T¹i c¸c BV, c¸c chØ sè CO2, SO2, NO2 trong kh«ng khÝ c¹nh b·i r¸c cao h¬n kh«ng khÝ nÒn nh−ng ®Òu nhá h¬n TCCP. Riªng chØ sè NH3 t¹i vÞ trÝ s¸t b·i r¸c cña BV L©m Thao cao h¬n TCCP.

3.3. ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ ®Õn søc kháe B¶ng 3.37. Tû lÖ bÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ. (n=154)

BÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ Sè ng−êi bÞ Tû lÖ %

Cã bÞ th−¬ng tÝch trong vßng 1 th¸ng

BÞ 1 lÇn BÞ 2 lÇn BÞ ≥3 lÇn

Cã bÞ th−¬ng tÝch trong vßng 1 n¨m

13 11 1 1 45 19 16 10 8,8 7,4 0,7 0,7 30,4 12,8 10,8 6,8 BÞ 1 lÇn BÞ 2 lÇn BÞ ≥3 lÇn

NhËn xÐt: B¶ng 3.37, trong vßng 1 th¸ng tr−íc thêi ®iÓm ®iÒu tra cã 8,8% sè ng−êi ®−îc hái bÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ (do kim tiªm, m¶nh thñy tinh), trong ®ã chñ yÕu lµ bÞ 1 lÇn. Trong vßng 1 n¨m con sè nµy lµ 30,4%, trong ®ã chñ yÕu lµ bÞ 1, 2 lÇn (23,6%). C¸ biÖt cã nh÷ng ng−êi bÞ tíi 5, 6, 7 thËm chÝ 9 lÇn

B¶ng 3.38. Sè hé gia ®×nh ®−îc pháng vÊn nãi r»ng bÞ ¶nh h−ëng cña CTYT

Sè hé cho r»ng bÞ ¶nh h−ëng BÖnh viÖn Tæng sè hé ®−îc pháng vÊn n %

V¨n Yªn Yªn B×nh L©m Thao Thanh Ba S¬n TÞnh §øc Phæ ¤ M«n Thèt Nèt CÈm Ph¶ Tæng céng 100 100 100 100 100 100 100 100 100 900 22 11 25 18 8 12 56 1 36 189 22,0 11,0 25,0 18,0 8,0 12,0 56,0 1,0 36,0 21,0

NhËn xÐt: Trong sè c¸c BV nghiªn cøu, BV ¤ M«n ®−îc ng−êi d©n coi lµ g©y ¶nh h−ëng nhiÒu nhÊt (56,0%), tiÕp ®Õn lµ CÈm Ph¶ (36,0%); L©m Thao (25,0%); V¨n Yªn (22,0%), c¸c bÖnh viÖn cßn l¹i sè ng−êi cho r»ng bÞ ¶nh h−ëng chiÕm <20% (trong ®ã thÊp nhÊt lµ BV Thèt Nèt (1,0%) B¶ng 3.39. Sè hé bÞ ¶nh h−ëng bëi tõng lo¹i chÊt th¶i (theo ®¸nh gi¸ cña chñ hé)

Sè hé bÞ ¶nh h−ëng bëi tõng lo¹i chÊt th¶i

BÖnh viÖn R¸c th¶i KhÝ th¶i Tæng sè ng−êi N−íc th¶i n % n % n %

V¨n Yªn 100 13 13,0 7 7,0 13 13,0

Yªn B×nh 100 8 8,0 2 2,0 3 3,0

L©m Thao 100 18 18,0 16 16,0 0 0,0

Thanh Ba 100 13 13,0 4 4,0 2 2,0

S¬n TÞnh 100 7 7,0 1 1,0 0 0,0

§øc Phæ 100 6 6,0 6 6,0 2 2,0

¤ M«n 100 14 14,0 21 21,0 30 30,0

Thèt Nèt 100 1 1,0 0 0,0 0 0,0

CÈm Ph¶ 100 10 10,0 9 9,0 21 21,0

Tæng céng 900 90 10,0 66 7,3 71 7,9

NhËn xÐt: b¶ng 3.39, sè chñ hé cho r»ng gia ®×nh m×nh bÞ ¶nh h−ëng bëi r¸c th¶i chiÕm tû lÖ cao nhÊt (10,0%), trong ®ã cao nhÊt lµ L©m Thao vµ ¤ M«n; sè chñ hé cho r»ng gia ®×nh m×nh bÞ ¶nh h−ëng do n−íc th¶i vµ khÝ th¶i xÊp xØ nhau (7,3 vµ 7,9%) trong ®ã víi ¶nh h−ëng cña n−íc th¶i cao nhÊt còng lµ L©m Thao vµ ¤ M«n; víi khÝ th¶i, cao nhÊt lµ ¤ M«n, CÈm Ph¶ vµ V¨n Yªn

B¶ng 3.40. Møc ®é ¶nh h−ëng theo ®¸nh gi¸ cña chñ hé gia ®×nh

BÖnh viÖn NÆng NhÑ Tæng sè ng−êi

Sè hé bÞ ¶nh h−ëng ë tõng møc ®é Trung b×nh % n 8,0 8 2,0 2 16,5 16 8,0 8 3,0 3 8,0 8 13,0 13 0,0 0 17,0 17 8,3 75 % 5,0 1,0 3,0 6,0 2,0 0,0 18,0 0,0 7,0 4,7 n 9 6 5 4 3 4 24 1 12 68 % 9,0 6,0 5,0 4,0 3,0 4,0 24,0 1,0 12,0 7,8 n 5 1 3 6 2 0 18 0 7 42 V¨n Yªn Yªn B×nh L©m Thao Thanh Ba S¬n TÞnh §øc Phæ ¤ M«n Thèt Nèt CÈm Ph¶ Tæng céng 100 100 100 100 100 100 100 100 100 900

NhËn xÐt: VÒ møc ®é ¶nh h−ëng, chñ yÕu lµ ë møc trung b×nh (8,3%) vµ nhÑ (7,8%). Sè hé cho r»ng gia ®×nh m×nh bÞ ¶nh h−ëng nÆng chñ yÕu lµ ë BV ¤ M«n (18,0%) vµ BV CÈm Ph¶ (7,0%) B¶ng 3.41. Thêi gian ¶nh h−ëng theo ®¸nh gi¸ cña chñ hé gia ®×nh

Sè hé bÞ ¶nh h−ëng theo thêi gian

Th−êng xuyªn/hµng ngµy BÖnh viÖn Tæng sè ng−êi

V¨n Yªn Yªn B×nh L©m Thao Thanh Ba S¬n TÞnh §øc Phæ ¤ M«n Thèt Nèt CÈm Ph¶ Tæng céng 100 100 100 100 100 100 100 100 100 900 n 9 4 14 9 8 5 16 0 36 101 % 9,0 4,0 14,0 9,0 8,0 5,0 16,0 0,0 36,0 11,2 ThØnh tho¶ng/theo mïa/theo thêi tiÕt % n 11,4 11 6,2 7 13,7 11 12,3 9 0,0 0 9,8 7 36,2 40 1,2 1 0,0 0 9,6 86

NhËn xÐt: b¶ng 3.41, vÒ thêi gian chÞu ¶nh h−ëng, sè chñ hé cho r»ng gia ®×nh m×nh bÞ ¶nh h−ëng th−êng xuyªn lµ 11,2%, bÞ ¶nh h−ëng thØnh tho¶ng/theo mïa/theo thêi tiÕt 9,6%. Trong ®ã sè hé cho r»ng gia ®×nh m×nh bÞ ¶nh h−ëng th−êng xuyªn cao nhÊt còng lµ ë BV CÈm Ph¶ (36,0%) vµ ¤ M«n (16,0%)

B¶ng 3.42. Tû lÖ èm t¹i nh÷ng hé gia ®×nh sèng tiÕp gi¸p víi hai bÖnh viÖn .

P Cã ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i n=731 Kh«ng ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i n=2448 Chung C¸c bÖnh ng−êi d©n m¾c ph¶i

n 41 % 5,6 n 60 % 2,4 n 101 0,0000 % 3,2 Sèt

31 4,2 90 3,7 102 0,4 3,8 H« hÊp BÖnh cÊp tÝnh 13 1,8 10 0,4 23 0,0001 0,7 Tiªu ch¶y

H« hÊp 17 2,4 20 0,8 37 0,0008 1,2

Tiªu hãa 15 2,1 23 0,9 38 0,02 1,2 BÖnh m·n tÝnh

NhËn xÐt: Mét sè bÖnh cã liªn quan ®Õn « nhiÔm m«i tr−êng ë nhãm ng−êi d©n cho r»ng gia ®×nh m×nh cã bÞ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i tõ bÖnh viÖn ®Òu cao h¬n nhãm kh«ng bÞ ¶nh h−ëng víi P<0,05 (trõ bÖnh h« hÊp cÊp tÝnh P>0,05)

3.4. KÕt qu¶ can thiÖp

3.4.1. C¸c ho¹t ®éng can thiÖp ®· ®−îc thùc hiÖn

Theo kÕ ho¹ch cña ®Ò tµi, c¸c ho¹t ®éng can thiÖp ®−îc triÓn khai t¹i hai tØnh: Phó Thä vµ Yªn B¸i. Mét sè ho¹t ®éng ®−îc triÓn khai t¹i tÊt c¶ c¸c BV huyÖn cña hai tØnh, mét sè ho¹t ®éng ®−îc thùc hiÖn t¹i hai bÖnh viÖn huyÖn ®−îc chän lµ V¨n Yªn (Yªn B¸i) vµ L©m Thao (Phó Thä)

3.4.1.1. C¸c ho¹t ®éng can thiÖp t¹i tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn huyÖn cña hai tØnh

T¹i mçi tØnh, ®Ò tµi ®· tæ chøc ®−îc mét líp tËp huÊn 2 ngµy vÒ c¶i thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý chÊt th¶i t¹i bÖnh viÖn theo ph−¬ng ph¸p WISE. C¸n bé tham gia líp tËp huÊn nµy gåm mçi bÖnh viÖn hai ng−êi, mét ®¹i diÖn Ban gi¸m ®èc vµ ®iÒu d−ìng tr−ëng. Sau ®ã, t¹i Yªn B¸i, ®Þnh kú 3 th¸ng mét lÇn, chóng t«i tæ chøc ®¸nh gi¸ ®Ó c¸c BV b¸o c¸o nh÷ng viÖc ®· ®−îc c¶i thiÖn, ®ång thêi hç trî c¸c BV tiÕp tôc ph¸t hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò næi cém trong qu¶n lý chÊt th¶i vµ ®¨ng ký c¶i thiÖn cho 3 th¸ng tiÕp theo cña BV m×nh. T¹i Phó Thä, do ®iÒu kiÖn kh¸ch quan (b·o lôt) chóng t«i kh«ng tæ chøc ®¸nh gi¸ ®Þnh kú 3 th¸ng ®−îc cho tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn nh− dù kiÕn ban ®Çu mµ sau mét n¨m míi tæ chøc ®¸nh gi¸ l¹i.

Ngoµi ra, mçi BV huyÖn cña tØnh Phó Thä ®−îc h−íng dÉn kü thuËt vµ hç trî kinh phÝ ®Ó x©y mét lß ®èt r¸c thñ c«ng (theo m« h×nh cña ch−¬ng tr×nh phßng chèng HIV/AIDS)

T¹i c¸c BV huyÖn cña tØnh Yªn B¸i, sau khi kh¶o s¸t l−îng chÊt th¶i r¾n vµ c«ng suÊt ho¹t ®éng cña lß ®èt b¬m/kim tiªm cña Ch−¬ng tr×nh tiªm chñng më réng chóng t«i ®· kiÕn nghÞ víi Së y tÕ cho phÐp c¸c bÖnh viÖn huyÖn sö dông c¸c lß ®èt nµy ®Ó ®èt chÊt th¶i l©m sµng (tr−íc ®©y mçi th¸ng chØ ®èt b¬m/kim tiªm cña tiªm chñng më réng mét lÇn)

3.4.1.2. C¸c ho¹t ®éng can thiÖp t¹i bÖnh viÖn V¨n Yªn vµ L©m Thao:

M« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i t¹i 2 bÖnh viÖn huyÖn: Nguyªn t¾c lµ dùa vµo kh¶ n¨ng s½n cã cña chÝnh c¸c bÖnh viÖn

- Ph−¬ng tiÖn xö lý chÊt th¶i: Sö dông lß ®èt thñ c«ng ®−îc x©y dùng theo kü thuËt lß ®èt thñ c«ng cña ch−¬ng ch−¬ng tr×nh phßng chèng HIV/AIDS (¶nh ) ®Ó ®èt chÊt th¶i chÊt th¶i r¾n nguy h¹i vµ bÓ xö lý n−íc th¶i theo nguyªn t¾c tù ho¹i ®Ó xö lý chÊt th¶i láng tõ c¸c c¸c khoa/phßng chuyªn m«n.

- Quy ®Þnh xö lý chÊt th¶i: ChÊt th¶i ph¶i ®−îc ph©n lo¹i ngay t¹i nguån ph¸t sinh; hµng ngµy toµn bé chÊt th¶i ph¶i ®−îc thu gom, vËn chuyÓn ®Õ noi l−u gi÷/xö lý; c¸c chÊt th¶i nguy h¹i nguy h¹i ph¶i xö lý hµng ngµy; chÊt th¶i r¾n vµ n−íc th¶i sinh ho¹t ®−îc xö lý chung nh− chÊt th¶i ®« thÞ, tïy vµo thùc tÕ cña bÖnh viÖn

Víi m« h×nh nµy, ngoµi c¸c ho¹t ®éng nh− c¸c BV trªn, t¹i BV V¨n Yªn vµ L©m Thao cßn cã thªm c¸c ho¹t ®éng sau :

- H−íng dÉn trùc tiÕp cho nh©n viªn c¸ch ph©n lo¹i, thu gom chÊt th¶i r¾n

- Hç trî kinh phÝ cho viÖc ph©n lo¹i, thu gom chÊt th¶i r¾n trong mét n¨m

- H−íng dÉn kü thuËt, hç trî kinh phÝ x©y mét bÓ xö lý n−íc th¶i (20m3) theo nguyªn t¾c tù ho¹i (septic-tank) vµ h−íng dÉn sö dông hãa chÊt tiÖt trïng tr−íc khi n−íc th¶i th¶i ra ngoµi BV

3.4.2. C¸c kÕt qu¶ ®¹t ®−îc

3.4.2.1. Thay ®æi l−îng chÊt th¶i r¾n vµ kü n¨ng ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n

B¶ng 3.43. L−îng chÊt th¶i r¾n trung b×nh/1ng® t¹i 2 bÖnh viÖn can thiÖp

V¨n Yªn L©m Thao ChØ sè nghiªn cøu

Tæng l−îng chÊt th¶i r¾n (kg)/ng® Tr−íc CT 22,0 Sau CT 53,9 Tr−íc CT 46,3 Sau CT 38,9

Trung b×nh (kg/gb/ng®)

L−îng r¸c th¶i l©m sµng/ng®

L©m sµng s¾c nhän

L©m sµng kh«ng s¾c nhän kg % kg % kg %

0,72 9,6 17,8 2,5 4,6 7,1 13,2

0,88 9,1 21,6 2,7 5,8 6,4 15,8

0,75 6,8 17,5 2,2 5,7 4,6 11,8

0,37 2,5 11,4 1,2 5,5 1,32 6,0

Trung b×nh (kg/gb/ng®)

L−îng r¸c th¶i sinh ho¹t/ng®

R¸c th¶i sinh ho¹t h÷u c¬

R¸c sinh ho¹t khã tiªu hñy

L−îng r¸c hãa häc/ng® kg % kg % kg % kg %

0,13 44,3 82,2 39,8 73,8 3,1 5,8 1,4 2,6

0,18 37,2 78,4 27,6 55,8 10,5 22,6 0 0,0

0,14 32,1 82,5 19,2 62,1 1,9 6,1 2,1 5,4

0,03 19,4 88,2 17,9 81,4 1,5 6,8 0 0

NhËn xÐt: Sau can thiÖp, l−îng r¸c th¶i trung b×nh/gb/ng® cña 2 BV xÊp xØ nh− nhau (0,72kg so víi 0,75 kg vµ 0,13kg so víi 0,14kg).

VÒ kü n¨ng ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n: sau can thiÖp viÖc ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n ®· tèt h¬n, luîng r¸c th¶i ®−îc thu gom ®Çy ®ñ vµ Ýt nhÇm lÉn h¬n so víi khi ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng.

3.4.2.2. Thay ®æi kiÕn thøc vÒ qu¶n lý chÊt th¶i cña c¸n bé y tÕ

97.3

89.2

% Tr−íc can thiÖp % Sau can thiÖp

81.1

78.4

62.2

38.6

37.8

32.4

16.2

5.4

2.7

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

BiÓu ®å 3.1. Tû lÖ c¸n bé kÓ ®−îc tªn c¸c lo¹i CTYT tr−íc vµ sau can thiÖp

Ghi chó biÓu ®å 3.1: 1. ChÊt th¶i l©m sµng 2. ChÊt th¶i phãng x¹ 3. ChÊt th¶i hãa häc

4. B×nh chøa khÝ ¸p suÊt 5. ChÊt th¶i sinh ho¹t 6. KÓ ®ñ 5 lo¹i

NhËn xÐt: Sau can thiÖp, tû lÖ ng−êi ®−îc hái kÓ ®−îc tªn c¸c lo¹i chÊt th¶i ®Òu t¨ng lªn so víi tr−íc can thiÖp, trong ®ã t¨ng râ rÖt nhÊt lµ tû lÖ ng−êi kÓ ®−îc chÊt th¶i phãng x¹, chÊt th¶i hãa häc, b×nh chøa khÝ ¸p suÊt vµ tû lÖ ng−êi kÓ ®−îc ®ñ 5 lo¹i chÊt th¶i. ChØ sè hiÖu qu¶ ®¹t tõ 130,8-1400%

100

% Tr−íc can thiÖp % Sau can thiÖp

78.4

48.6

35.1

32.4

27

16.2

2.7

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

4. B×nh chøa khÝ ¸p suÊt 5. KÓ ®−îc 4 lo¹i

Ghi chó: 1. ChÊt th¶i l©m sµng 2. ChÊt th¶i phãng x¹ 3. ChÊt th¶i hãa häc

BiÓu ®å 3.2. Tû lÖ c¸n bé y tÕ kÓ ®−îc tªn c¸c lo¹i CTYT g©y nguy h¹i cho søc kháe tr−íc vµ sau can thiÖp

NhËn xÐt: sau can thiÖp, tû lÖ ng−êi ®−îc hái kÓ ®−îc tªn c¸c lo¹i chÊt th¶i g©y nguy h¹i cho søc khoÎ ®Òu t¨ng so víi tr−íc can thiÖp. CSHQ ®¹t tõ 27,5-1700%

100

83.8

81.1 % Tr−íc can thiÖp % Sau can thiÖp 75.7

67.6

48.6

40.5

35.1

29.7

10.8

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

BiÓu ®å 3.3. Tû lÖ c¸n bé y tÕ kÓ ®−îc nh÷ng ¶nh h−ëng cña CTYT ®èi víi søc kháe tr−íc vµ sau can thiÖp

4. Ph¸t sinh c«n trïng trung gian

truyÒn bÖnh

Ghi chó biÓu ®å 3.3: 1. Lan truyÒn bÖnh (Tiªu ch¶y, VG B, C, HIV...) 2. G©y tai n¹n, th−¬ng tÝch 3. Ung th− (do chÊt phãng x¹, hãa chÊt ®éc, ..)

5. ¶nh h−ëng t©m lý, mü quan 6. BiÕt c¶ 5 ¶nh h−ëng trªn

NhËn xÐt: sau can thiÖp, tû lÖ ng−êi ®−îc hái kÓ ®−îc nh÷ng ¶nh h−ëng chÝnh cña chÊt th¶i y tÕ ®èi víi søc kháe ®Òu t¨ng so víi tr−íc can thiÖp. Trong ®ã t¨ng cao nhÊt lµ tû lÖ ng−êi kÓ ®−îc t¸c h¹i g©y tai n¹n, th−¬ng tÝch; ¶nh h−ëng t©m lý, mü quan; ph¸t sinh c«n trïng trung gian truyÒn bÖnh vµ sè ng−êi nãi ®−îc c¶ 5 ¶nh h−ëng trªn (CSHQ ®¹t tõ 72,7-525,9%)

98.2

100

87.2

84.6

83.8 % Tr−íc can thiÖp % Sau can thiÖp 83.8

43.2

35.9

35.1

23.1

17.9

12.8

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

5. Nh©n viªn thu gom, vËn chuyÓn, xö lý r¸c 6. Ng−êi d©n sèng quanh bÖnh viÖn 7. KÓ ®−îc c¶ 6 ®èi t−îng trªn

Ghi chó: 1. B¸c sÜ, y t¸ 2. Hé lý 3. BÖnh nh©n 4. Ng−êi bíi nhÆt r¸c

BiÓu ®å 3.4. Tû lÖ CBYT kÓ ®−îc ®èi t−îng bÞ ¶nh h−ëng cña CTYT tr−íc-sau can thiÖp

42.4

% Tr−íc can thiÖp % Sau can thiÖp

18.8

13.5

5.4

Cã bÞ th−¬ng tÝch/1 th¸ng

Cã bÞ th−¬ng tÝch/1 n¨m

NhËn xÐt: Sau can thiÖp, tû lÖ ng−êi ®−îc hái kÓ ®−îc nh÷ng ®èi t−îng cã thÓ bÞ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ ®Òu t¨ng lªn râ rÖt, ®Æc biÖt nh÷ng ®èi t−îng tr−íc ®©y ®−îc kÓ ®Õn Ýt (nh©n viªn thu gom, vËn chuyÓn, xö lý r¸c; d©n sèng quanh BV) th× sau can thiÖp ®· t¨ng rÊt cao (CSHQ ®¹t 134,4 vµ 368,0%).

BiÓu ®å 3.5. Tû lÖ c¸n bé y tÕ bÞ th−¬ng tÝch do CTYT tr−íc vµ sau can thiÖp

NhËn xÐt: BiÓu ®å 3.5, sau can thiÖp, tû lÖ c¸n bé y tÕ bÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ trong vßng 1 th¸ng vµ trong vßng 1 n¨m ®Òu gi¶m so víi tr−íc can thiÖp (CSHQ ®¹t 71,3 vµ 68,2%). Sè ng−êi bÞ th−¬ng tÝch nhiÒu lÇn do chÊt th¶i y tÕ còng gi¶m

Sè l−îng tr−íc can thiÖp Sè l−îng sau can thiÖp

3.4.2.3. KÕt qu¶ thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p WISE

Ghi chó: 1. Sè BV cã bé phËn chÞu tr¸ch

nhiÖm qu¶n lý CTBV

3. Sè BV cã lËp kÕ ho¹ch QLCT hµng n¨m 4. Sè BV giµnh kinh phÝ riªng cho xö lý

2. Sè BV cã ph©n c«ng cô thÓ ng−êi

CTBV

chÞu tr¸ch nhiÖm QLCT

BiÓu ®å 3.6. Thay ®æi trong kh©u qu¶n lý tr−íc vµ sau can thiÖp

Sè l−îng tr−íc can thiÖp Sè l−îng sau can thiÖp

NhËn xÐt: Sau 1 n¨m can thiÖp t¨ng ®−îc 10/19 BV thµnh lËp bé phËn chÞu tr¸ch nhiÖm QLCT; 10/19 BV ph©n c«ng cô thÓ ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm víi ban gi¸m ®èc vÒ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ; 16/19 BV ®−a c«ng t¸c qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ vµo kÕ ho¹ch ho¹t ®éng hµng n¨m; 15/19 BV ®· dµnh kinh phÝ riªng cho ho¹t ®éng QLCT

BiÓu ®å 3.7. Thay ®æi vÒ ph©n lo¹i thu gom chÊt th¶i r¾n tr−íc vµ sau can thiÖp

4. Sè BV cã DC thu gom r¸c th¶i cã NC l©y nhiÔm cao 5. Sè BV cã dông cô thu gom c¸c m« c¾t bá, rau

thai...

Ghi chó biÓu ®å 3.7: 1. Sè BV cã b¶n h−íng dÉn ph©n lo¹i r¸c th¶i y tÕ t¹i c¸c khoa 2. Sè BV cã dông cô thu gom r¸c

th¶i LS kh«ng s¾c nhän

3. Sè BV cã dông cô thu gom r¸c

6. Sè BV cã dông cô thu gom r¸c th¶i ho¸ häc 7. Sè BV cã chÊt th¶i r¾n ®−îc ®ùng vµo tói nilon mµu s¾c

th¶i l©m sµng s¾c nhän

kh¸c nhau

Sè l−îng tr−íc can thiÖp

Sè l−îng sau can thiÖp

NhËn xÐt: BiÓu ®å 3.7, sau 1 n¨m can thiÖp t¨ng ®−îc 16/19 BV cã b¶ng h−íng dÉn ph©n lo¹i r¸c th¶i y tÕ t¹i c¸c khoa phßng; 9/19 BV cã dông cô ®ùng r¸c th¶i l©m sµng kh«ng s¾c nhän vµ s¾c nhän; 11/19 BV cã dông cô ®ùng r¸c th¶i cã nguy c¬ l©y nhiÔm cao; 9/19 BV cã dông cô thu gom c¸c m« c¾t bá, rau thai; 6/19 BV cã dông cô thu gom r¸c th¶i ho¸ häc; 6/19 ph©n lo¹i r¸c th¶i ngay t¹i c¸c phßng bÖnh

Ghi chó:

4. Sè BV cã hÖ thèng cèng riªng cho n−íc

1. Sè BV cã xe chuyªn dông ®Ó thu

gom r¸c th¶i hµng ngµy

th¶i LS

2. Sè BV cã cã hµng rµo ng¨n c¸ch

5. Sè BV cã lß ®èt r¸c th¶i l©m sµng

hè r¸c víi bªn ngoµi

6. Sè BV cã bÓ xö lý n−íc th¶i

3. Sè BV khö khuÈn s¬ bé r¸c th¶i

l©m sµng s¾c nhän

BiÓu ®å 3.8. Thay ®æi vÒ vËn chuyÓn, l−u gi÷ vµ xö lý chÊt th¶i r¾n vµ chÊt th¶i láng tr−íc vµ sau can thiÖp

NhËn xÐt: Sau can thiÖp t¨ng ®−îc 4/19 BV cã xe chuyªn dông ®Ó vËn chuyÓn r¸c

th¶i; 11/19 BV cã hµng rµo ng¨n c¸ch hè r¸c víi bªn ngoµi. 8/19 BV khö khuÈn s¬ bé

r¸c th¶i l©m sµng s¾c nhän; 6/19 BV cã hÖ thèng cèng riªng cho n−íc th¶i l©m sµng;

10/19 BV cã lß ®èt r¸c th¶i l©m sµng; 2/19 BV cã bÓ xö lý n−íc th¶i

3.4.3. Thay ®æi chÊt l−îng m«i tr−êng bÖnh viÖn

3.4.3.1. Thay ®æi c¸c chØ sè vi sinh vËt B¶ng 3.44. So s¸nh gi¸ trÞ trung b×nh coliform vµ fecalcoliform/100ml n−íc th¶i t¹i bÖnh viÖn V¨n Yªn vµ L©m Thao tr−íc vµ sau can thiÖp

BÖnh viÖn Thêi ®iÓm lÊy mÉu Coliform Fecalcoliform

V¨n Yªn Tr−íc can thiÖp 25000 ± 351 19400 ± 1366

Qua bÓ xö lý (lÇn 1) 22000 1500

Qua bÓ xö lý (lÇn 2)

Tr−íc khi tiÖt trïng 22000 1500

Sau khi tiÖt trïng 1500 900

Qua bÓ xö lý (lÇn 3)

Tr−íc khi tiÖt trïng 22000 566

Sau khi tiÖt trïng 10000 400

L©m Thao Tr−íc can thiÖp 22777 ± 777 17556 ± 9397

Qua bÓ xö lý (lÇn 1)

Tr−íc khi tiÖt trïng 20000 400

Sau khi tiÖt trïng 0 0

Qua bÓ xö lý (lÇn 2)

Tr−íc khi tiÖt trïng 20000 352

Sau khi tiÖt trïng 0 0

Qua bÓ xö lý (lÇn 3) 10000 500

NhËn xÐt: Sau can thiÖp c¶ 2 chØ sè ®¸nh gi¸ ®Òu gi¶m, ®Æc biÖt chØ sè fecalcoliform.

Sau xö lÝ javen c¶ 2 chØ sè ®Òu gi¶m m¹nh (®¹t TCCP th¶i ra céng ®ång) so víi tr−íc

xö lÝ, sù kh¸c biÖt nµy cã ý nghÜa thèng kª. §Æc biÖt kh«ng ph¸t hiÖn thÊy cã vi

khuÈn g©y bÖnh trong n−íc th¶i sau khi ®· qua bÓ xö lý. §ång thêi, nÕu sö dông

chloramin ®Ó xö lÝ ë bÓ cuèi cïng (víi nång ®é ®· sö dông) ®· diÖt toµn bé c¸c vi

khuÈn cã trong n−íc th¶i.

VÒ c¸c chØ sè ®¸nh gi¸ n−íc sinh ho¹t, ®Êt, kh«ng khÝ tr−íc vµ sau can thiÖp sù kh¸c

biÖt kh«ng cã ý nghÜa thèng kª (P>0,05).

3.4.3.2. Thay ®æi c¸c chØ sè hãa, lý

B¶ng 3.45. Gi¸ trÞ trung b×nh c¸c chØ sè ho¸ lý trong n−íc th¶i bÖnh viÖn V¨n Yªn tr−íc vµ sau can thiÖp

KQTK BÖnh viÖn V¨n Yªn pH §é ®ôc (NTU) DO (mg/l) BOD5 (mg/l) COD (mg/l) CÆn (mg/l)

Tr−íc can thiÖp

Sau can thiÖp lÇn 1

Sau can thiÖp lÇn 2

Sau can thiÖp lÇn 3 Sau can thiÖp chung TB 7.33 SD 0.58 TB 8.09 SD 0.05 TB 7.61 SD 0.03 TB 7.34 SD 0.12 TB 7.65 SD 0.32 139.14 91.40 12.86 8.85 16.54 0.24 46.60 3.59 26.22 16.52 150.32 87.78 65.40 1.64 67.70 1.34 66.91 3.04 66.76 2.22 280.11 252.90 195.24 166.88 28.75 144.78 5.56 5.47 37.00 148.72 1.58 2.34 58.00 158.11 11.92 12.75 42.14 150.95 14.62 9.59 0.42 0.35 0.53 0.23 0.46 0.13 0.54 0.14 0.51 0.16

NhËn xÐt: Cã sù kh¸c biÖt râ vÒ c¸c chØ sè ®é ®ôc, BOD5, COD, cÆn l¬ löng gi÷a tr−íc can thiÖp vµ sau can thiÖp. Sau can thiÖp c¸c chØ sè « nhiÔm ®· gi¶m nhiÒu (BOD5 gi¶m 2,5 lÇn, COD gi¶m 1,9 lÇn, cÆn l¬ löng gi¶m 6 lÇn, ®é ®ôc gi¶m 3,6 lÇn). Sù kh¸c biÖt nµy cã ý nghÜa thèng kª víi P<0.05.

B¶ng 3.46. Gi¸ trÞ trung b×nh c¸c chØ sè ho¸ lý trong n−íc th¶i bÖnh viÖn L©m Thao tr−íc vµ sau can thiÖp

KQTK pH

Thêi ®iÓm lÊy mÉu Tr−íc can thiÖp chung c¸c mÉu

§é ®ôc NTU 41,3 35,6 2,0 DO mg/l 5,9 1,2 6,8 TB 7,5 SD 0,3 TB 7,4 BOD5 mg/l 64,1 33,2 111,5 COD mg/l 126,5 65,5 227,0 CÆn mg/l 64,8 45,9 16,5

0,2 0,6 1,3 8,5 2,1 Tr−íc can thiÖp (ngay ®Çu èng cèng ch¶y)

29,6 1,0 48,9 111,3 43,2

Qua bÓ xö lý (lÇn 1) 1,5 0,1 6,7 13,7 6,7

Qua bÓ xö lý (lÇn 2)

Qua bÓ xö lý (lÇn 3) Qua bÓ xö lý (chung 3 lÇn) 65,3 16,9 19,7 5,31 38,2 22,4 1,0 0,2 0,9 0,17 1,0 0,1 SD 0,1 TB 9,4 SD 0,1 TB 8,1 SD 0,1 TB 8,0 SD 0,14 TB 8,5 SD 0,7 47,3 9,8 44,5 8,25 46,9 8,0 113,7 11,5 106,8 27,4 110,6 17,7 83,8 17,5 58,0 3,0 61,7 20,1

NhËn xÐt: So s¸nh c¸c mÉu sau can thiÖp víi c¸c mÉu tr−íc can thiÖp (mÉu tæng hîp chung vµ mÉu n−íc th¶i khoa S¶n ngay t¹i ®Çu ra cèng), c¸c chØ sè « nhiÔm BOD5, COD sau can thiÖp tuy vÉn cao h¬n TCCP nh−ng ®· gi¶m nhiÒu so víi tr−íc can thiÖp. Sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa víi P<0,05.

Ch−¬ng 4

Bµn luËn

4.1. Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn

4.1.1. L−îng chÊt th¶i r¾n t¹i 8 bÖnh viÖn huyÖn

Trong nghiªn cøu nµy, chóng t«i ®· chñ ®éng chän 8 bÖnh viÖn cña bèn tØnh nghiªn cøu, trong ®ã mçi tØnh chän 1 bÖnh viÖn gÇn trung t©m tØnh vµ 1bÖnh viÖn xa trung t©m ®Ó kh¶o s¸t thµnh phÇn, sè l−îng chÊt th¶i r¾n ph¸t sinh hµng ngµy. Cô thÓ 8bÖnh viÖn ®−îc chän nh− sau:

TØnh Yªn B¸i Phó Thä Qu¶ng Ng·i CÇn Th¬ BV gÇn trung t©m tØnh Yªn B×nh L©m Thao S¬n TÞnh ¤ M«n BV xa trung t©m tØnh V¨n Yªn Thanh Ba §øc Phæ Thèt Nèt

B¶ng 3.6 cho thÊy tæng l−îng chÊt th¶i r¾n cña c¸c BV lµ 0,24-0,88 (trung b×nh lµ 0,24) kg/gb/ng®, trong ®ã BV Thanh Ba cã l−îng r¸c thÊp nhÊt, BV L©m Thao cã l−îng r¸c cao nhÊt. KÕt qu¶ nµy thÊp h¬n so víi kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña Bé Y tÕ n¨m 1998 (trung b×nh 0,73kg) [4]. Tæng l−îng chÊt th¶i l©m sµng cña c¸c BV/ngµy ®ªm tõ 2,5-33,7kg, chiÕm 11,4-38,5% tæng l−îng chÊt th¶i r¾n, l−îng chÊt th¶i l©m sµng trung b×nh lµ 0,12 kg/gb/ng® cao nhÊt lµ cña BV Yªn B×nh vµ L©m Thao (0,18kg/gb/ng®), thÊp nhÊt cña BV V¨n Yªn (0,03 kg/gb/ng®). KÕt qu¶ nµy cao h¬n so víi kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña Bé Y tÕ n¨m 1998 (trung b×nh 0,11kg) [4]. Tû lÖ chÊt th¶i sinh ho¹t chiÕm tõ 60,4-88,2% tæng l−îng chÊt th¶i r¾n, trong ®ã chñ yÕu lµ chÊt th¶i sinh ho¹t h÷u c¬, chÊt th¶i sinh ho¹t khã tiªu hñy chØ chiÕm 6,8-22,6%. ChÊt th¶i hãa häc chiÕm tû lÖ rÊt thÊp so víi tæng l−îng chÊt th¶i r¾n (0-9,8%). TÊt c¶ c¸c BV nghiªn cøu ®Òu kh«ng cã r¸c th¶i phãng x¹ v× thùc tÕ c¸c BV huyÖn cña bèn tØnh nµy ®Òu kh«ng sö dông chÊt phãng x¹ trong viÖc ®iÒu trÞ vµ chÈn ®o¸n.

Tuy nhiªn, gi÷a c¸c BV l−îng r¸c th¶i cã sù kh¸c nhau kh¸ lín, trong cïng mét tØnh, c¸c BV gÇn trung t©m (Yªn B×nh, L©m thao, S¬n TÞnh, ¤ M«n) cã l−îng r¸c th¶i cao h¬n c¸c BV ë xa trung t©m (V¨n Yªn, Thanh Ba, §øc Phæ, Thèt Nèt). §iÒu nµy lµ phï hîp víi thùc tÕ, do c¸c BV gÇn trung t©m thµnh phè, nhu cÇu sinh ho¹t vµ sö dông dÞch vô cao h¬n so víi huyÖn xa trung t©m v× vËy l−îng chÊt th¶i ph¸t sinh còng cao h¬n c¸c BV ë xa. MÆt kh¸c, ®©y lµ lÇn ®Çu ph©n lo¹i r¸c, theo h−íng dÉn cña Bé Y tÕ, v× vËy kh«ng thÓ tr¸nh khái sù sai sãt.

4.1.2. Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn huyÖn

ChÊt th¶i tõ c¸c c¬ së y tÕ ®−îc xÕp vµo lo¹i chÊt th¶i nguy h¹i v× nã cã chøa c¸c chÊt ®éc vµ vi sinh vËt g©y bÖnh cã thÓ g©y h¹i cho con ng−êi vµ m«i tr−êng. Thùc tÕ ®iÒu tra t¹i 37 BV huyÖn cña 4 tØnh nghiªn cøu (b¶ng 3.1) cho thÊy vÒ vÞ trÝ, phÇn lín sè BV huyÖn (30/37) ®−îc nghiªn cøu n»m ë trung t©m hoÆc ®Çu h−íng giã chÝnh so víi khu d©n c−, cã kho¶ng c¸ch so víi khu d©n c− <100m (34/37) vµ cã s¬ së c«ng céng (chî, tr−êng häc...) <100m (30/37). Nh− vËy, nÕu chÊt th¶i bÖnh viÖn kh«ng ®−îc qu¶n lý tèt sÏ cã kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng khu d©n c− tiÕp gi¸p.

Ngay tõ ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n (kh©u ®Çu tiªn cña quy tr×nh qu¶n lý chÊt th¶i r¾n) chóng ta ®· thÊy hÇu hÕt c¸c bÖnh viÖn ®ang cßn lóng tóng. Theo Tµi liÖu h−íng dÉn thùc hµnh qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ [4] th× chÊt th¶i ®−îc ph©n lµm 5 nhãm chÝnh (l©m sµng, hãa häc, phãng xa, b×nh ch−a khÝ cã ¸p suÊt) nh−ng thùc tÕ ch−a cã BV nµo ph©n lo¹i theo h−íng dÉn nµy. KÕt qu¶ b¶ng 3.7 cho thÊy mét nöa (18/37) sè BV ph©n chÊt th¶i r¾n thµnh 2 lo¹i (l©m sµng vµ sinh ho¹t); 1/3 sè BV ph©n chÊt th¶i r¾n thµnh ba, bèn lo¹i rÊt Ýt (11/37BV vµ 6/37BV); c¸ biÖt cã 3 BV cña TØnh Qu¶ng Ng·i kh«ng ph©n lo¹i mµ ®Ó chung tÊt c¶ c¸c lo¹i. Riªng chÊt th¶i phãng x¹, hiÖn t¹i, trong c¸c BV huyÖn cña bèn tØnh nghiªn cøu ch−a cã BV nµo sö dông chÊt phãng x¹ nªn trong ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n kh«ng BV nµo cã chÊt th¶i phãng x¹. MÆt kh¸c, viÖc ph©n lo¹i r¸c cßn mang tÝnh ®èi phã víi viÖc chÊm ®iÓm thi ®ua (chØ vµo thêi gian kiÓm tra chÐo gi÷a c¸c BV míi thùc hiÖn ph©n lo¹i). Qua th¶o luËn víi c¸c bÖnh viÖn chóng t«i cho r»ng thùc tÕ nµy lµ do ch−a cã sù h−íng dÉn vµ quy ®Þnh thèng nhÊt trong ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n cho tÊt c¶ c¸c BV, v× vËy tïy theo ®iÒu kiÖn kinh phÝ (tù cã) mµ mçi BV thùc hiÖn mét c¸ch theo kh¶ n¨ng cña m×nh.

VÒ l−u gi÷ chÊt th¶i r¾n, kÕt qu¶ b¶ng 3.8 cho thÊy, hÇu hÕt c¸c BV ch−a ®¶m b¶o tiªu chuÈn vÖ sinh n¬i l−u gi÷: 25/37BV n¬i l−u gi÷ chÊt th¶i r¾n kh«ng ®−îc b¶o qu¶n c¸ch biÖt víi m«i tr−êng; 34/37BV n¬i l−u gi÷ cã sóc vËt, c«n trïng ®µo bíi; 32/37BV n−íc tõ n¬i l−u gi÷ ngÊm hoÆc ch¶y vµo m«i tr−êng. Thùc tÕ, n¬i l−u gi÷ chÊt th¶i r¾n ®Òu lµ hè ®µo th« s¬, kh«ng ®−îc x©y ng¨n c¸ch víi m«i tr−êng xung quanh nªn n−íc rØ ra tõ nh÷ng hè chøa nµy l¹i ngÊm vµo m«i tr−êng ®Êt, n−íc ngÇm ¶nh h−ëng ®Õn nguån n−íc cña bÖnh viÖn (mµ phÇn lín c¸c BV nµy ®Òu sö dông n−íc giÕng ®µo hoÆc n−íc giÕng khoan). Còng do kh«ng ®−îc ng¨n c¸ch víi m«i tr−êng mµ sóc vËt, c«n trïng (chã, chuét, ruåi, muçi) th−êng xuyªn x©m nhËp vµ lµm ph¸t t¸n r¸c th¶i (chñ yÕu lµ c¸c b¨ng g¹c dÝnh m¸u, dÞch c¬ thÓ) ra m«i tr−êng BV, thËm chÝ c¶ khu vùc nhµ d©n, võa g©y « nhiÔm m«i tr−êng võa ¶nh h−ëng xÊu ®Õn c¶nh quan.

VÒ xö lý chÊt th¶i r¾n, b¶ng 3.9 cho thÊy chØ cã 10/37 BV xö lý chÊt th¶i l©m sµng hµng ngµy nh− quy ®Þnh, sè cßn l¹i xö lý tïy tiÖn, hai/ba ngµy míi xö lý mét lÇn

hoÆc h¬n (20/37BV), tïy thuéc l−îng r¸c th¶i ra vµ tïy thuéc ng−êi xö lý. Nh− vËy, r¸c th¶i l©u ngµy kh«ng ®−îc xö lý tù ph©n hñy sÏ ngÊm vµo ®Êt, n−íc vµ g©y mïi khã chÞu. Ph−¬ng ph¸p ch«n lÊp thñ c«ng chØ ¸p dông cho r¸c th¶i sinh ho¹t h÷u c¬ dÔ ph©n hñy nh−ng trõ BV ¤ M«n vµ Thèt Nèt cã lß ®èt chÊt th¶i r¾n, cßn l¹i t¹i hÇu hÕt c¸c BV nµy, c¸c tói nilon ®ùng r¸c vµ mét sè chÊt th¶i khã tiªu hñy kh¸c ®Òu ®−îc ch«n lÊp theo ph−¬ng ph¸p nµy. Nh− vËy l−îng r¸c khã tiªu hñy nµy sÏ lµm cho c¸c hè r¸c ®Çy lªn nhanh chãng vµ lÊn chiÕm dÇn khu«n viªn cña bÖnh viÖn. H¬n n÷a, tÊt c¶ c¸c phÇn/phñ t¹ng c¾t bá còng ®−îc ch«n lÊp ngay trong khu«n viªn BV. Nh− vËy cã thÓ nãi m«i tr−êng ®Êt cña c¸c BV ®ang bÞ « nhiÔm bëi chÊt th¶i cña bÖnh viÖn vµ tõ ®ã còng cã thÓ g©y « nhiÔm n−íc ngÇm. V× vËy kÕt qu¶ xÐt nghiÖm n−íc sinh ho¹t cña c¸c BV hÇu hÕt ®Òu bÞ « nhiÔm.

Qua ®©y, chóng ta thÊy, thùc chÊt cña viÖc ph©n lo¹i vµ xö lý chÊt th¶i r¾n hiÖn nay cña hÇu hÕt c¸c BV võa l·ng phÝ (v× ph¶i chi phÝ cho mua tói ®ùng) võa kh«ng cã t¸c dông g× trong viÖc b¶o vÖ m«i tr−êng, nh− ý kiÕn cña mét c¸n bé y tÕ ®· ph¸t biÓu: "MÆc dï chóng t«i vÉn mÊt tiÒn mua tói ®Ó ph©n lo¹i, v× nÕu kh«ng ph©n lo¹i th× mÊt ®iÓm thi ®ua nh−ng råi tÊt c¶ c¸c lo¹i l¹i vøt chung vµo mét hè cã t¸c dông g× ®©u".

VÒ qu¶n lý vµ xö lý chÊt th¶i láng vµ khÝ th¶i: B¶ng 3.10 cho thÊy, trong sè BV cung cÊp th«ng tin qu¶n lý chÊt th¶i cã 24/37BV cã hÖ thèng cèng tho¸t n−íc th¶i lµ cèng ngÇm hoÆc cèng cã n¾p ®Ëy, nh−ng chØ cã 7 BV xö lý n−íc th¶i tr−íc khi th¶i ra ngoµi BV. Trong khi ®ã cã tíi 24/37BV n−íc th¶i tõ BV ch¶y trùc tiÕp vµo nguån n−íc, ruéng canh t¸c hoÆc ao/hå cña d©n. Nh− vËy, cã thÓ thÊy r»ng n−íc th¶i t¹i c¸c BV ch−a ®−îc qu¶n lý mµ ®ang lµm « nhiÔm m«i tr−êng n−íc xung quanh BV. B¶ng 3.11 cho thÊy sè bÖnh viÖn cã hèt hót h¬i khÝ ®éc trong c¸c phßng xÐt nghiÖm chØ chiÕm 1/4 sè bÖnh viÖn ®−îc nghiªn cøu (9/37BV). Tuy nhiªn, t¹i 8 BV ®−îc nghiªn cøu trùc tiÕp, chóng t«i thÊy r»ng c¸c phßng xÐt nghiÖm hÇu hÕt sö dông kÝt xÐt nghiÖm nªn kh¶ n¨ng « nhiÔm khÝ th¶i lµ kh«ng lín.

KÕt qu¶ th¶o luËn víi l·nh ®¹o c¸c BV vµ nh©n viªn trùc tiÕp qu¶n lý chÊt th¶i cña 8 BV huyÖn cßn cho thÊy thªm: VÒ nh©n lùc, tÊt c¶ c¸c BV nµy ®Òu ch−a cã c¸n bé chuyªn tr¸ch ®−îc ®µo t¹o vÒ QLCT. ViÖc QLCT lµ do c¸n bé y tÕ kiªm nhiÖm trong ®ã hÇu hÕt lµ n÷ nh©n viªn ch−a ®−îc huÊn luyÖn. VÒ kinh phÝ, tÊt c¶ c¸c BV huyÖn ®Òu kh«ng cã nguån kinh phÝ cho ho¹t ®éng QLCT, c¸c BV ph¶i tù ®iÒu chØnh tõ nguån kinh phÝ h¹n hÑp cña BV. VÒ ph−¬ng tiÖn dông cô, do thiÕu kinh phÝ nªn thiÕu vµ kh«ng ®óng quy c¸ch. VÒ kü thuËt, mÆc dï ®−îc h−íng dÉn nh−ng phÇn lín c¸c BV ch−a biÕt chän ph−¬ng ph¸p nµo cô thÓ cho phï hîp víi BV m×nh

Nh×n chung, kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn ®©y cho thÊy r»ng tÊt c¶ c¸c BV huyÖn cña 4 tØnh nghiªn cøu ®Òu ch−a cã ®ñ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vÒ chuyªn m«n, trang thiÕt bÞ, nh©n lùc, kinh phÝ... ®Ó thùc hiÖn ®óng Quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i hiÖn hµnh. Mét sè BV cã hÖ thèng xö lý chÊt th¶i (lß ®èt r¸c vµ bÓ xö lý n−íc th¶i cña BV ¤ M«n, BV

CÈm Ph¶) th× kh«ng ®¶m b¶o tiªu chuÈn chÊt l−îng. VÊn ®Ò qu¶n lý chÊt th¶i cÇn quan t©m t¹i c¸c BV tuyÕn huyÖn hiÖn nay chñ yÕu lµ chÊt th¶i r¾n vµ chÊt th¶i láng.

Nh÷ng tån t¹i trªn mét phÇn cã liªn quan ®Õn kiÕn thøc cña c¸n bé y tÕ. B¶ng 3.12 cho thÊy 100% c¸n bé y tÕ ®−îc hái ®· kÓ ®−îc Ýt nhÊt mét lo¹i chÊt th¶i nh−ng trong chñ yÕu lµ kÓ ®−îc chÊt th¶i l©m sµng vµ chÊt th¶i sinh ho¹t (94,5% vµ 89,2). Sè ng−êi kÓ ®−îc chÊt th¶i hãa häc, chÊt th¶i phãng x¹, b×nh chøa khÝ ¸p suÊt chiÕm tû lÖ thÊp (<40%). Sè ng−êi kÓ ®−îc 5 lo¹i chÊt th¶i rÊt Ýt, chØ chiÕm 7,5%. §iÒu nµy còng phï hîp víi thùc tÐ ph©n lo¹i chÊt th¶i cña c¸c BV. Chóng ta biÕt r»ng, sù nguy h¹i cña chÊt th¶i y tÕ kh«ng ph¶i chØ ë nh÷ng chÊt th¶i nhiÔm khuÈn mµ cßn cã nh÷ng chÊt th¶i kh«ng nhiÔm khuÈn nh−ng lµ chÊt ®éc h¹i (chÊt phãng x¹, chÊt g©y ®éc tÕ bµo, c¸c hãa chÊt ®éc dïng trong c¸c phßng xÐt nghiÖm…) [4]. MÆc dï vËy phÇn lín nh÷ng ng−êi ®−îc pháng vÊn míi biÕt sù nguy h¹i cña chÊt th¶i l©m sµng (87,2%). C¸c lo¹i chÊt th¶i kh¸c ®−îc rÊt Ýt ng−êi cho lµ cã kh¶ n¨ng g©y h¹i (<30%), thÊp nhÊt lµ b×nh chøa khÝ ¸p suÊt (7,5%). Sè ng−êi kÓ ®−îc 4 lo¹i chÊt th¶i g©y nguy h¹i (l©m sµng, phãng x¹, hãa häc, b×nh chøa khÝ cã ¸p suÊt) chØ chiÕm 6,7%. Nh÷ng t¸c h¹i cô thÓ ®−îc biÕt ®Õn lµ kh¶ n¨ng lan truyÒn bÖnh truyÒn nhiÔm, g©y th−¬ng tÝch cho ng−êi tiÕp xóc, ung th−, lµ n¬i thu hót c«n trïng trung gian truyÒn bÖnh, ¶nh h−ëng ®Õn t©m lý, c¶nh quan vµ 100% c¸n bé y tÕ ®−îc hái ®· kÓ ®−îc Ýt nhÊt mét lo¹i ¶nh h−ëng. Tuy nhiªn, trong sè c¸c ¶nh h−ëng søc kháe ®−îc kÓ ®Õn chñ yÕu vÉn lµ lan truyÒn bÖnh truyÒn nhiÔm (95,7%). C¸c ¶nh h−ëng kh¸c ®−îc rÊt Ýt ng−êi biÕt ®Õn (16,9-24,3%). Sè ng−êi biÕt ®−îc 5 lo¹i ¶nh h−ëng trªn chØ chiÕm 6,1%. VÒ ®èi t−îng dÔ bÞ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ, nhiÒu tµi liÖu ®· chØ ra r»ng ®èi t−îng bÞ ¶nh h−ëng bëi chÊt th¶i y tÕ bao gåm nh©n viªn y tÕ (hé lý, b¸c sÜ, y t¸) nh©n viªn thu gom, vËn chuyÓn, xö lý r¸c trong bÖnh viÖn, bÖnh nh©n, ng−êi bíi r¸c, d©n sèng quanh bÖnh viÖn [4]. V× vËy qu¶n lý tèt chÊt th¶i y tÕ kh«ng nh÷ng b¶o vÖ cho nh©n viªn y tÕ mµ cßn b¶o vÖ cho céng ®ång tr¸nh ®−îc nh÷ng nguy c¬ tõ chÊt th¶i y tÕ. Trong nghiªn cøu nµy (b¶ng 3.15) phÇn lín c¸n bé y tÕ míi chØ nhËn thÊy ®èi t−îng dÔ bÞ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ lµ nh©n viªn y tÕ (b¸c sÜ, y t¸, hé lý), c¸c ®èi t−îng kh¸c chØ cã <40% c¸n bé y tÕ kÓ ®Õn vµ chØ cã 4,1% kÓ ®−îc c¶ 6 ®èi t−îng bÞ ¶nh h−ëng tõ chÊt th¶i y tÕ.

Sù hiÓu biÕt ®Çy ®ñ cña c¸n bé y tÕ vÒ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ ®èi víi m«i tr−êng vµ søc khoÎ lµ rÊt cÇn thiÕt v× hä lµ nh÷ng ng−êi liªn quan trùc tiÕp víi chÊt th¶i y tÕ. Ngoµi viÖc c¸n bé y tÕ ph¶i tù b¶o vÖ cho m×nh tr¸nh ®−îc ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ (v× hä lµm viÖc trong m«i tr−êng liªn quan ®Õn chÊt th¶i y tÕ), mçi c¸n bé y tÕ cßn cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ søc khoÎ cho bÖnh nh©n, cho céng ®ång, gióp cho céng ®ång cã hiÓu biÕt ®Ó tr¸nh ®−îc nh÷ng ¶nh h−ëng ®ã. H¬n n÷a, trong qu¶n lý chÊt th¶i, ®ßi hái tÊt c¶ mäi ng−êi trong c¸c “m¾t xÝch” cña d©y truyÒn nµy b¾t ®Çu nh©n viªn y tÕ ®Õn nh©n viªn vËn chuyÓn chÊt th¶i, xö lý chÊt th¶i ®Òu ph¶i cã sù hiÓu

biÕt ®Çy ®ñ vÒ nguy c¬ cña chÊt th¶i vµ vai trß cña qu¶n lý chÊt th¶i trong viÖc b¶o vÖ søc kháe, bëi v× tõ chç cã kiÕn thøc ®Õn thùc hµnh ®óng cßn ®ßi hái cã thêi gian vµ sù rÌn luyÖn th−êng xuyªn nh−ng nÕu thiÕu kiÕn thøc th× kh«ng thÓ thùc hµnh ®óng. Nh− vËy, chÝnh sù hiÓu biÕt kh«ng ®Çy ®ñ nµy ®· ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn viÖc qu¶n lý chÊt th¶i cña bÖnh viÖn

4.1.3. T×nh h×nh « nhiÔm m«i tr−êng bÖnh viÖn

B¶ng 3.3 cho thÊy, t¹i c¸c bÖnh viÖn huyÖn sè l−îng bÖnh nh©n m¾c bÖnh truyÒn nhiÔm (lþ, th−¬ng hµn, viªm gan, lao, HIV/AIDS) ®iÒu trÞ t¹i bÖnh viÖn t¨ng lªn theo thêi gian. Nh− vËy nguy c¬ lan truyÒn c¸c lo¹i mÇm bÖnh nµy ra m«i tr−êng lµ khã tr¸nh khái.

4.1.3.1. « nhiÔm n−íc th¶i

*. « nhiÔm do vi khuÈn.

KÕt qu¶ nghiªn cøu n−íc th¶i t¹i 7 bÖnh viÖn cho thÊy ë tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn, c¸c mÉu n−íc th¶i ®Òu kh«ng ®¹t TCCP (100%) c¸c mÉu n−íc th¶i cã chØ sè Coliform rÊt cao so víi TCCP. (B¶ng 3.3). KÕt qu¶ nµy lµ ®óng víi thùc tÕ v× c¶ 9 bÖnh viÖn n−íc th¶i ®Òu kh«ng ®−îc xö lý hoÆc ®· cã xö lý nh−ng kh«ng hoµn chØnh tr−íc khi ®æ ra céng ®ång.

KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i phï hîp víi nghiªn cøu cña §inh H÷u Dung: §èi víi tÊt c¶ nh÷ng BV ch−a cã hÖ thèng xö lý chÊt th¶i láng (Yªn B¸i, Phó Thä, Qu¶ng Nam, CÇn Th¬), chØ sè Coliform trong n−íc th¶i ®Òu rÊt cao so víi TCCP [6].

Sù kh¸c nhau vÒ gi¸ trÞ trung b×nh cña Coliform vµ Fecal coliform gi÷a c¸c bÖnh viÖn ®−îc nghiªn cøu cßn phô thuéc vµo sù thu gom vµ xö lý chÊt th¶i ë tõng bÖnh viÖn. KÕt qu¶ cña chóng t«i t¹i c¸c ®iÓm lÊy mÉu n−íc th¶i ®Òu cao h¬n kÕt qu¶ cña Lª ThÕ Thù (1995) khi nghiªn cøu n−íc s«ng TiÒn (300-10600 MPN/100ml) vµ s«ng HËu (120-8000 MPN) [16].

KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ c¸c vi khuÈn cã kh¶ n¨ng g©y bÖnh cho thÊy c¸c chñng vi khuÈn ph©n lËp ®−îc ®Òu lµ vi khuÈn ®−êng ruét, trong ®ã chiÕm tû lÖ cao nhÊt lµ E. coli (26,0%) sau ®ã ®Õn S. typhi (4,8%), K. pneumoniae (3,2%) (B¶ng 3.19). §iÒu nµy còng phï hîp víi th«ng b¸o cña ch−¬ng tr×nh ASTS: HiÖn nay, E. coli vÉn lµ mét trong nh÷ng vi khuÈn g©y bÖnh hay gÆp nhÊt ë n−íc ta vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu t¹i bÖnh viÖn tØnh Yªn B¸i vµ Phó Thä: PhÇn lín c¸c chñng vi khuÈn ph©n lËp ®−îc tõ n−íc th¶i lµ vi khuÈn ®−êng ruét trong ®ã chiÕm tû lÖ cao nhÊt lµ E. coli (bÖnh viÖn Yªn B¸i: 51,72%; Phó Thä: 72,97%) [6].

Nh− vËy, n−íc th¶i bÖnh viÖn nÕu kh«ng ®−îc xö lý ch¾c ch¾n sÏ lµ nguyªn nh©n g©y « nhiÔm liªn tôc nguån n−íc mµ nã ®æ vµo vµ ®Æc biÖt lµ vi khuÈn ®−êng ruét, ®©y cã thÓ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn nh÷ng vô dÞch truyÒn qua n−íc. Tuy sè

mÉu nghiªn cøu ch−a lín, song qua kÕt qu¶ thu ®−îc còng ®· nãi lªn nguy c¬ g©y « nhiÔm m«i tr−êng do nguån n−íc th¶i bÖnh viÖn ch−a ®−îc xö lý lµ rÊt lín.

*. « nhiÔm do mét sè t¸c nh©n hãa lý

Do ®Æc thï ho¹t ®éng chuyªn m«n cña c¸c bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn trong nghiªn cøu nµy, chóng t«i chØ quan t©m mét sè chØ sè vÖ sinh cña n−íc th¶i bÖnh viÖn nh−: pH, cÆn l¬ löng, COD, BOD5,

KÕt qu¶ nghiªn cøu n−íc th¶i t¹i 7 bÖnh viÖn huyÖn (2 BV kh«ng lÊy ®−îc n−íc th¶i) cho thÊy gÇn hÕt c¸c mÉu n−íc th¶i cã chØ sè COD, BOD5 cao so víi TCCP. ë mét sè bÖnh viÖn, c¸c mÉu n−íc th¶i ®Òu kh«ng ®¹t TCCP c¶ ë møc II lµ møc cho phÐp n−íc th¶i bÖnh viÖn ®−îc ®æ vµo hÖ thèng cèng chung. Ngay c¶ bÖnh viÖn ¤ M«n, mÆc dï ®· cã hÖ thèng xö lý n−íc th¶i, c¸c chØ sè « nhiÔm vÉn v−ît TCCP ë møc I, møc cho phÐp n−íc th¶i bÖnh viÖn ®−îc phÐp th¶i vµo c¸c thñy v−c. C¸c mÉu n−íc th¶i ë c¸c bÖnh viÖn nghiªn cøu ®Òu v−ît qu¸ TCCP v× n−íc th¶i ®Òu kh«ng ®−îc xö lý hoÆc ®· cã xö lý nh−ng kh«ng hoµn chØnh tr−íc khi ®æ ra m«i tr−êng.

Gi÷a c¸c bÖnh viÖn cã sù kh¸c nhau vÒ gi¸ trÞ trung b×nh cña chØ sè COD, BOD5, cÆn l¬ löng v× tõng bÖnh viÖn cã sù kh¸c nhau vÒ quy m«, sè l−îng bÖnh nh©n, t×nh h×nh cung cÊp n−íc sinh ho¹t vµ cßn phô thuéc vµo sù thu gom vµ xö lý chÊt th¶i ë tõng bÖnh viÖn.

C¸c mÉu n−íc t¹i bÖnh viÖn Thanh Ba lµ c¸c mÉu n−íc m−¬ng cã cèng th¶i bÖnh viÖn ®æ vµo do kh«ng thÓ lÊy trùc tiÕp n−íc th¶i ë ®Çu cèng. H¬n n÷a bÖnh viÖn quy m« nhá, nªn n−íc th¶i Ýt lóc cã n−íc th¶i, lóc kh«ng nªn kÕt qu¶ rÊt thÊp v× n−íc bÞ pha lo·ng rÊt nhiÒu.

KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i t−¬ng tù víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña §inh H÷u Dung t¹i 6 bÖnh viÖn ®a khoa tuyÕn tØnh (c¸c bÖnh viÖn tØnh Yªn B¸i, Phó Thä, Qu¶ng Nam, CÇn Th¬): §èi víi tÊt c¶ nh÷ng bÖnh viÖn ch−a cã hÖ thèng xö lý chÊt th¶i láng, chØ sè COD, BOD5, cÆn l¬ löng trong n−íc th¶i ®Òu rÊt cao so víi TCCP [6]. C¸c chØ sè BOD5 vµ COD cña chóng t«i t¹i c¸c ®iÓm lÊy mÉu n−íc th¶i ®Òu thÊp h¬n kÕt qu¶ cña NguyÔn ThÞ Kim Th¸i (1998) khi nghiªn cøu n−íc n−íc th¶i mét sè bÖnh viÖn ë néi thµnh Hµ Néi (BOD5 180-240 mg/l) vµ COD (250-452 mg/l) [12]. §iÒu nµy ®−îc gi¶i thÝch lµ do c¸c bÖnh viÖn ë Hµ Néi cã quy m« lín h¬n c¸c bÖnh viÖn chóng t«i nghiªn cøu mµ n−íc th¶i còng kh«ng ®−îc xö lý nªn t×nh tr¹ng « nhiÔm nÆng h¬n. So víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Bïi V¨n Tr−êng vµ CS t¹i mét sè bÖnh viÖn huyÖn thuéc ngo¹i thµnh Hµ Néi (c¸c chØ sè « nhiÔm BOD5: 134-169 mg/l; COD: 160-300 mg/l; cÆn l¬ löng: 30-60 mg/l) [2], kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i còng thÊp h¬n mét chót nh−ng t−¬ng ®èi phï hîp (c¸c chØ sè COD, BOD5 ®Òu v−ît c¸c TCCP n−íc th¶i bÖnh viÖn ®æ vµo m«i tr−êng n−íc). §iÒu nµy còng ®−îc gi¶i

thÝch lµ c¸c bÖnh viÖn huyÖn trong nghiªn cøu nµy cã quy m« lín h¬n c¸c bÖnh viÖn huyÖn trong nghiªn cøu cña chóng t«i.

Bªn c¹nh c¸c t¸c nh©n « nhiÔm vÒ ho¸ häc vµ vËt lý, c¸c vi sinh vËt ®Æc biÖt lµ c¸c vi khuÈn g©y bÖnh lu«n ®i kÌm víi c¸c chÊt « nhiÔm trong n−íc th¶i bÖnh viÖn. Nh− vËy, n−íc th¶i bÖnh viÖn nÕu kh«ng ®−îc xö lý ch¾c ch¾n sÏ lµ nguyªn nh©n g©y « nhiÔm m«i tr−êng. Tuy sè mÉu nghiªn cøu ch−a lín, song qua kÕt qu¶ thu ®−îc còng ®· nãi lªn nguy c¬ g©y « nhiÔm m«i tr−êng do nguån n−íc th¶i bÖnh viÖn ch−a ®−îc xö lý lµ rÊt lín.

4.1.3.2. T×nh h×nh « nhiÔm n−íc sinh ho¹t

*. « nhiÔm do vi khuÈn.

KÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c vi khuÈn chØ ®iÓm vÖ sinh trong n−íc sinh ho¹t t¹i 9 bÖnh viÖn cho thÊy: C¸c mÉu n−íc chÝn phÉu thuËt t¹i 9 bÖnh viÖn còng chØ cã 80% ®¹t tiªu chuÈn; c¸c mÉu n−íc ®Çu nguån chØ cã 11,1% ®¹t tiªu chuÈn. KÕt qu¶ cña chóng t«i thÊp h¬n nghiªn cøu cña §inh H÷u Dung ë c¸c bÖnh viÖn tuyÕn tØnh: 100% c¸c mÉu n−íc ®Çu nguån ®¹t tiªu chuÈn vÖ sinh [6]. C¸c mÉu n−íc ®Çu nguån t¹i c¸c bÖnh viÖn kh«ng ®¹t tiªu chuÈn vÖ sinh v× ®Òu lµ n−íc giÕng ®µo kh«ng cã hÖ thèng xö lý tr−íc khi sö dông vµ thµnh giÕng rªu mäc kh«ng l¸t nÒn xung quanh giÕng, cßn c¸c mÉu n−íc ®Çu nguån cña c¸c bÖnh viÖn tuyÕn tØnh ®Òu lµ n−íc m¸y ®· ®−îc xö lý vµ ngay trong nghiªn cøu cña chóng t«i, riªng bÖnh viÖn CÈm Ph¶ sö dông n−íc m¸y th× n−íc ®Çu nguån còng ®¹t tiªu chuÈn. MÆt kh¸c, viÖc xö lý chÊt th¶i r¾n, láng cña tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn ®Òu ch−a ®¹t yªu cÇu vÖ sinh còng lµ nguyªn nh©n g©y « nhiÔm nguån n−íc (nh− ®· bµn luËn ë môc 4.1). KÕt qu¶ cña chóng t«i phï hîp víi nghiªn cøu cña §inh H÷u Dung: 100% sè mÉu n−íc s«ng ®¸nh phÌn vµ hÇu hÕt c¸c mÉu n−íc giÕng ®µo kh«ng ®¹t yªu cÇu vÒ tiªu chuÈn vÖ sinh [6]. Nghiªn cøu cña chóng t«i còng phï hîp víi nghiªn cøu cña Lª Nh− Mïi vÒ n−íc sinh ho¹t t¹i thÞ x· Yªn B¸i n¨m 1999-2000, theo sè mÉu n−íc giÕng ®µo ®¹t tiªu chuÈn vÖ sinh lµ 34,3% vµ t¸c gi¶ ®· kÕt luËn nguån n−íc giÕng ®µo cã nguy c¬ « nhiÔm lµ do c¸c chÊt th¶i sinh ho¹t.

Khi nghiªn cøu c¸c mÉu n−íc t¹i c¸c khoa phßng cho thÊy: 100% c¸c mÉu n−íc ®Òu kh«ng ®¹t tiªu chuÈn vÖ sinh v× c¸c khoa phßng ®Òu sö dông n−íc sinh ho¹t lÊy tõ n−íc ®Çu nguån vèn ®· « nhiÔm mµ l¹i sö dông trùc tiÕp kh«ng qua xö lý g×. KÕt qu¶ cña chóng t«i phï hîp víi nghiªn cøu cña §inh H÷u Dung vµ Lª ThÞ Hång V©n ë c¸c bÖnh viÖn tuyÕn tØnh [6], [20]. Nguån n−íc sinh ho¹t trong bÖnh viÖn cßn cã nguy c¬ bÞ « nhiÔm do dông cô dù tr÷ n−íc kh«ng cã n¾p ®Ëy.

KÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c vi khuÈn cã kh¶ n¨ng g©y bÖnh ®−îc ph©n lËp tõ c¸c mÉu n−íc cho thÊy: E. coli (7,7%), Liªn cÇu (3,1%), K. pneumoniae (1,6%). §©y lµ nh÷ng vi khuÈn vÉn th−êng gÆp trong nhiÔm trïng bÖnh viÖn. Sù cã mÆt c¸c vi khuÈn g©y bÖnh nµy trong c¸c mÉu n−íc t¹i bÖnh viÖn mÆc dï víi tû lÖ thÊp nh−ng còng lµ mèi nguy hiÓm cho bÖnh viÖn v× ®©y lµ nh÷ng vi khuÈn liªn quan ®Õn nhiÔm trïng bÖnh viÖn

*. « nhiÔm do mét sè c¸c t¸c nh©n hãa, lý

KÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c chØ sè ho¸ lý trong n−íc sinh ho¹t t¹i 9 bÖnh viÖn cho thÊy:

n−íc ®Çu nguån chØ cã 8,3% ®¹t TCCP, n−íc chÝn sö dông trong phÉu thuËt cã 45,5 % sè mÉu ®¹t TCCP, n−íc sö dông t¹i c¸c khoa phßng cã 42,9 % ®¹t TCCP, trung b×nh chØ cã 36,4 % mÉu ®¹t TCCP. C¸c mÉu kh«ng ®¹t TCCP vÒ ho¸ häc ®a phÇn lµ + hÇu hÕt ®¹t TCCP do kh«ng ®¹t chØ tiªu pH (34,1%), ®é oxy ho¸ (9,1%), riªng NH4 (97,7). Møc ®é kh«ng ®¹t TCCP do pH cã thÓ do cÊu t¹o ®Þa chÊt lµm pH cña n−íc giÕng thÊp. Hµm l−îng Fe cao lµ do n−íc sinh ho¹t ®−îc b¬m trùc tiÕp tõ c¸c giÕng ®µo lªn kh«ng qua xö lý. KÕt qu¶ cña chóng t«i thÊp h¬n nghiªn cøu cña §inh H÷u Dung ë c¸c bÖnh viÖn tuyÕn tØnh: 100% c¸c mÉu n−íc ®Çu nguån ®¹t tiªu chuÈn vÖ sinh [6]. C¸c mÉu n−íc ®Çu nguån t¹i c¸c bÖnh viÖn kh«ng ®¹t tiªu chuÈn vÖ sinh v× chñ yÕu ®Òu lµ n−íc giÕng ®µo kh«ng ®−îc b¶o qu¶n tèt (thµnh giÕng rªu mäc, nÒn giÕng kh«ng tr¸t xi m¨ng b¶o vÖ) vµ kh«ng cã hÖ thèng xö lý tr−íc khi sö dông cßn c¸c mÉu n−íc ®Çu nguån cña c¸c bÖnh viÖn tuyÕn tØnh ®Òu lµ n−íc m¸y ®· ®−îc xö lý (trong nghiªn cøu cña chóng t«i n−íc ®Çu nguån cña bÖnh viÖn Thèt Nèt lµ n−íc m¸y còng ®¹t TCCP). C¸c mÉu kh«ng ®¹t TCCP vÒ ®é oxy ho¸ tËp trung vµo c¸c mÉu n−íc cña bÖnh viÖn Thanh Ba (3/5 mÉu bÞ nhiÔm bÈn). Lý do n−íc giÕng cña bÖnh viÖn Thanh Ba l¹i bÞ « nhiÔm ®−îc gi¶i thÝch: quan s¸t c¸c giÕng n−íc t¹i bÖnh viÖn, s©n giÕng cña giÕng n−íc c¹nh khoa s¶n vµ phßng mæ bÞ háng mÊt mét gãc nªn khi bÖnh nh©n giÆt giò, n−íc giÆt cã thÓ ngÊm qua thµnh giÕng lµm « nhiÔm n−íc. V× vËy, cÇn ph¶i gi÷ g×n vÖ sinh chung giÕng, khi cã h− háng ph¶i s÷a ch÷a l¹i ngay.

KÕt qu¶ nghiªn cøu n−íc sinh ho¹t t¹i c¸c khoa phßng cho thÊy: 42,9 % c¸c mÉu n−íc kh«ng ®¹t TCCP. §iÒu nµy lµ phï hîp víi thùc tÕ v× c¸c khoa phßng sö dông n−íc sinh ho¹t lÊy tõ n−íc giÕng vèn ®· « nhiÔm mµ l¹i sö dông trùc tiÕp mµ kh«ng qua xö lý g×. KÕt qu¶ cña chóng t«i cho thÊy t×nh tr¹ng « nhiÔm n−íc sinh ho¹t t¹i c¸c khoa phßng cao h¬n so víi nghiªn cøu cña §inh H÷u Dung [6] t¹i c¸c bÖnh viÖn tuyÕn tØnh: Trong bÖnh viÖn cã 42,8% (15/35) mÉu n−íc xÐt nghiÖm kh«ng ®¹t TCCP. N−íc ë c¸c bÖnh viÖn kh«ng bÞ « nhiÔm tõ ®Çu nguån mµ « nhiÔm lµ do qu¸ tr×nh sö dông b¶o qu¶n kh«ng tèt, c¸c bÓ chøa dù tr÷ kh«ng s¹ch vµ bÞ « nhiÔm do c¸c nguån xung quanh bÓ chøa. Cßn t¹i c¸c bÖnh viÖn huyÖn trong nghiªn cøu cña

chóng t«i n−íc sinh ho¹t t¹i c¸c khoa phßng bÞ « nhiÔm do c¶ hai nguyªn nh©n: « nhiÔm tõ ®Çu nguån vµ « nhiÔm do qu¸ tr×nh b¶o qu¶n, sö dông kh«ng tèt

4.1.3.3. T×nh h×nh « nhiÔm kh«ng khÝ.

*. « nhiÔm do vi khuÈn

§Ó x¸c ®Þnh møc ®é « nhiÔm kh«ng khÝ vÒ mÆt vi khuÈn t¹i c¸c vÞ trÝ lÊy mÉu chóng t«i dùa vµo 3 chØ sè: Tæng sè vi khuÈn hiÕu khÝ, tæng sè vi khuÈn tan m¸u vµ tæng sè bµo tö nÊm mèc. KÕt qu¶ nghiªn cøu t×nh h×nh « nhiÔm vi khuÈn trong kh«ng khÝ cho thÊy:

Tæng sè vi khuÈn hiÕu khÝ cña phßng mæ vµ phßng ®Î t¹i 9 bÖnh viÖn ®Òu ®¹t tiªu chuÈn kh«ng khÝ s¹ch, cßn t¹i phßng bÖnh nh©n th× chØ cã 4/9 bÖnh viÖn (CÈm Ph¶, S¬n TÞnh, §øc Phæ, Thèt Nèt) ®¹t tiªu chuÈn, c¸c bÖnh viÖn cßn l¹i ®Òu thuéc kh«ng khÝ bÈn. Tæng sè vi khuÈn tan m¸u ë phßng mæ, phßng ®Î cña bÖnh viÖn: Thanh Ba, CÈm Ph¶, S¬n TÞnh, §øc Phæ, Thèt nèt ®¹t TCCP. TÊt c¶ c¸c phßng bÖnh nh©n t¹i 9 bÖnh viÖn ®Òu kh«ng ®¹t TCCP.

Tæng sè bµo tö nÊm mèc ë phßng mæ vµ phßng ®Î cña bÖnh viÖn V¨n Yªn, Yªn B×nh, §øc phæ, CÈm Ph¶, Thèt Nèt vµ phßng bÖnh nh©n t¹i bÖnh viÖn Yªn B×nh vµ Thèt Nèt ®¹t yªu cÇu. Nghiªn cøu cña chóng t«i phï hîp víi nghiªn cøu cña §inh H÷u Dung [6]: TÊt c¶ c¸c mÉu lÊy ë c¸c bÖnh phßng t¹i 6 bÖnh viÖn tØnh, sè vi khuÈn hiÕu khÝ, vi khuÈn tan m¸u, nÊm mèc/1m3 kh«ng khÝ ®Òu rÊt cao so víi tiªu chuÈn quy ®Þnh (kÓ c¶ phßng phÉu thuËt) vµ còng phï hîp víi nghiªn cøu cña Lª ThÞ Hång V©n [20]: Kh«ng khÝ ë c¸c khoa phßng trong bÖnh viÖn t¹i Yªn B¸i cã tû lÖ « nhiÔm vi khuÈn tan m¸u lµ 100%, « nhiÔm vi khuÈn hiÕu khÝ lµ 66,7% sè c¸c khoa phßng ®−îc xÐt nghiÖm; t¹i Phó Thä « nhiÔm nÊm lµ 100%, « nhiÔm vi khuÈn hiÕu khÝ lµ 62,5% sè c¸c khoa phßng ®−îc ®iÒu tra.

Ngoµi ra, t¹i phßng bÖnh nh©n cña bÖnh viÖn Thanh Ba cßn ph©n lËp ®−îc tô cÇu vµng lµ mét trong sè nh÷ng vi khuÈn g©y bÖnh th−êng gÆp hiÖn nay.

Qua kÕt qu¶ nghiªn cøu chóng t«i thÊy: Nguy c¬ kh«ng khÝ ë c¸c bÖnh viÖn bÞ « nhiÔm lµ rÊt lín. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy c¸c bÖnh viÖn cÇn t¨ng c−êng vÖ sinh c¸c khoa phßng vµ khö trïng phßng mæ vµ phßng ®Î tèt h¬n.

*. « nhiÔm do t¸c nh©n hãa häc

§Ó x¸c ®Þnh møc ®é « nhiÔm kh«ng khÝ vÒ mÆt ho¸ häc t¹i c¸c c¸c bÖnh viÖn nµy chóng t«i dùa vµo 5 chØ sè: CO, CO2, SO2, NO2, NH3. §©y lµ mét sè khÝ ph¸t sinh do chÊt th¶i tù ph©n hñy vµ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ®èt r¸c

KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy: Khi ®èt r¸c, c¸c khÝ g©y « nhiÔm chñ yÕu lµ NO2 (35,4%), tiÕp ®Õn lµ CO (22,9%), NH3 (18,6%). Cao nhÊt lµ kh«ng khÝ khi ®èt r¸c ë bÖnh viÖn Yªn B×nh, V¨n Yªn, ¤ M«n, CÈm Ph¶. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ t×nh h×nh « nhiÔm kh«ng khÝ khi ®èt r¸c cña chóng t«i còng t−¬ng ®èi phï hîp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña §inh H÷u Dung khi nghiªn cøu t×nh h×nh « nhiÔm kh«ng khÝ khi ®èt r¸c ë bÖnh viÖn tuyÕn tØnh. T¹i thêi ®iÓm ®ang ®èt, chØ tiªu NO2 lín h¬n TCCP, c¸c chØ tiªu cßn l¹i xÊp xØ TCCP. Khi ®èt r¸c, c¸c bÖnh viÖn ®Òu dïng dÇu lµm nhiªn liÖu ®Ó ®èt, møc ®é « nhiÔm phô thuéc vµo rÊt nhiÒu vÒ l−îng r¸c th¶i, nhiªn liÖu sö dông vµ r¸c −ít hay kh«. Khi r¸c −ít ph¶i dïng nhiÒu dÇu h¬n ®Ó ®èt nªn g©y « nhiÔm cao h¬n. MÆt kh¸c, møc ®é « nhiÔm cßn phô thuéc rÊt nhiÒu yÕu tè: ChiÒu cao èng khãi, ®Þa h×nh, giã, thêi tiÕt... vµ ®èt r¸c trong lß ®èt (mÆc dï lµ ®èt thñ c«ng) hay ®èt r¸c ngoµi trêi. Trong c¸c bÖnh viÖn nghiªn cøu, bÖnh viÖn Yªn B×nh ®èt r¸c ngoµi b·i r¸c hë nªn g©y « nhiÔm nhiÒu nhÊt. V× b·i r¸c hë nªn r¸c −ít, l−îng dÇu dïng ®Ó ®èt còng nhiÒu, l¹i kh«ng cã èng khãi do vËy khi ®èt r¸c ë mét kho¶ng c¸ch 60-70 m, c¸c chØ tiªu kh¶o s¸t vÉn cao h¬n rÊt nhiÒu kh«ng khÝ nÒn vµ mét sè chØ tiªu vÉn v−ît TCCP (NO2, NH3). C¸c bÖnh viÖn cã ®èt r¸c cßn l¹i ®Òu ®èt trong c¸c lß ®èt thñ c«ng cã èng khãi cao tõ 3-7 m tuú theo bÖnh viÖn. §èt r¸c trong c¸c lß ®èt mÆc dï lµ ®èt thñ c«ng còng Ýt g©y « nhiÔm h¬n ®èt r¸c thñ c«ng ngoµi trêi. Nh×n chung khi ®èt r¸c ®Òu g©y « nhiÔm m«i tr−êng, c¸c chØ sè xÐt nghiÖm ®Òu cao h¬n kh«ng khÝ vµ ë kho¶ng c¸ch tõ 50-80m c¸c khÝ th¶i khi ®èt r¸c vÉn cßn cao h¬n kh«ng khÝ nÒn vµ mét sè chØ sè (CO, NO2) vÉn v−ît TCCP.

Riªng t¹i BV Thanh Ba, viÖc ®èt r¸c ®−îc thùc hiÖn trong lß ®èt r¸c th¶i y tÕ thñ c«ng theo mÉu cña ch−¬ng tr×nh phßng chèng HIV/AIDS. Lß ®èt nµy míi ®−îc x©y dùng nh−ng ch−a sö dông. Trong ®ît nghiªn cøu nµy, chóng t«i ®· ®Ò nghÞ BV ®−a vµo ®èt thö (toµn bé l−îng r¸c th¶i trong ngµy cña BV). KÕt qu¶ kh¶o s¸t kh«ng khÝ cho thÊy mét sè khÝ ®éc h¹i (CO, CO2, NO2, SO2) ®Òu thÊp h¬n TCCP. Khi ®èt, r¸c tù ch¸y kh«ng cÇn bæ sung nguyªn liÖu g×. Sau khi ®èt, l−îng tro cßn l¹i rÊt Ýt so víi l−îng r¸c ban ®Çu (kho¶ng 15-20% thÓ tÝch). Kinh phÝ ®Ó x©y dùng mét lß kiÓu nµy còng rÊt thÊp (theo BV cho biÕt chØ kho¶ng 150.000 ngµn ®ång t¹i thêi ®iÓm nghiªn cøu - 12/2004), kü thuËt x©y dùng l¹i ®¬n gi¶n, BV cã thÓ tù x©y dùng. Nh− vËy, tr−íc m¾t, khi ch−a cã ®iÒu kiÖn x©y dùng lß ®èt r¸c y tÕ chuyªn dông, c¸c BV huyÖn cã thÓ ¸p dông lß ®èt thñ c«ng theo mÉu nµy, v× võa h¹n chÕ ®−îc t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng do r¸c th¶i, võa kh«ng g©y « nhiÔm do ®èt r¸c, chi phÝ cho viÖc x©y dùng kh«ng cao vµ kh«ng cÇn chi phÝ cho viÖc ®èt r¸c.

T¹i c¸c bÖnh viÖn kh«ng ®èt r¸c (L©m Thao, S¬n TÞnh, §øc Phæ), c¸c b·i tËp trung r¸c còng lµ mét mèi nguy c¬ g©y « nhiÔm m«i tr−êng. C¸c chØ sè CO2, SO2, NO2 trong kh«ng khÝ c¹nh b·i r¸c tuy thÊp h¬n tiªu chuÈn cho phÐp nh−ng vÉn cao h¬n kh«ng khÝ nÒn vµ chØ sè NH3 t¹i vÞ trÝ s¸t b·i r¸c cña mét sè bÖnh viÖn cao h¬n TCCP

(bÖnh viÖn L©m Thao). Do r¸c bÞ ph©n huû nªn kh«ng nh÷ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ, lµm ph¸t t¸n c¸c chÊt « nhiÔm ®Æc biÖt lµ c¸c vi sinh vËt ra ngoµi m«i tr−êng mµ cßn g©y mÊt mü quan bÖnh viÖn.

Qua kÕt qu¶ nghiªn cøu chóng t«i thÊy: Nguy c¬ « nhiÔm kh«ng khÝ ë c¸c bÖnh viÖn khi ®èt r¸c ngoµi trêi lµ lín. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy c¸c bÖnh viÖn cÇn ®èt r¸c trong c¸c lß ®èt.

4.1.3.4. T×nh h×nh « nhiÔm vi khuÈn trong ®Êt.

KÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c vi khuÈn chØ ®iÓm vÖ sinh trong ®Êt cho thÊy: gi¸ trÞ trung b×nh Coliform vµ Fecal coliform/1g ®Êt ë c¶ 9 bÖnh viÖn ®Òu ë møc quy ®Þnh cña ®Êt kh«ng bÞ nhiÔm bÈn (2,5 triÖu vi khuÈn/1g ®Êt). KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i phï hîp víi nghiªn cøu cña §inh H÷u Dung [6] ë c¸c bÖnh viÖn tuyÕn tØnh: gi¸ trÞ trung b×nh Coliform vµ Fecal coliform/1g ®Êt ®Òu ë møc quy ®Þnh cña ®Êt kh«ng bÞ nhiÔm bÈn.

Trong nghiªn cøu nµy chóng t«i ®· chän thªm bÖnh viÖn ®a khoa CÈm Ph¶, tØnh Qu¶ng Ninh lµ bÖnh viÖn ®· ®−îc ®Çu t− hÖ xö lý chÊt th¶i hoµn chØnh ®Ó lÊy sè liÖu tham kh¶o cho viÖc ®Ò xuÊt m« h×nh xö lý chÊt th¶i t¹i bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cho thÊy t×nh h×nh qu¶n lý chÊt th¶i vµ « nhiÔm m«i tr−êng t¹i bÖnh viÖn nµy kh«ng tèt h¬n râ rÖt so víi c¸c bÖnh viÖn kh¸c ®−îc nghiªn cøu. Trõ n−íc sinh ho¹t ®Çu nguån ®¹t TCCP (do sö dông nguån n−íc m¸y lµ nguån n−íc ®· qua xö lý) c¸c chØ sè « nhiÔm vi khuÈn vµ hãa lý cung t−¬ng tù nh− c¸c bÖnh viÖn kh¸c. Qua t×m hiÓu thùc tÕ qu¶n lý chÊt th¶i t¹i bÖnh viÖn CÈm Ph¶ chóng t«i thÊy r»ng kÕt qu¶ nµy kh«ng cã g× m©u thuÉn. MÆc dï ®· ®−îc trang bÞ hÖ thèng xö lý chÊt th¶i gåm lß ®èt r¸c vµ hÖ thèng bÓ xö lý chÊt th¶i láng nh−ng thùc tÕ hÖ thèng nµy ch−a ho¹t ®éng th−êng xuyªn. Lß ®èt chÊt th¶i r¾n y tÕ ®−îc l¾p ®Æt gi÷a n¨m 2003, cã hai lß s¬ cÊp, ®èt b»ng gaz, c«ng suÊt 40kg/lÇn ®èt. Nh− vËy, víi l−îng r¸c th¶i l©m sµng cña bÖnh viÖn mçi tuÇn kho¶ng 40-60kg, chØ cÇn ®èt 1lÇn/tuÇn. Hµng ngµy thu gom vµ b¶o qu¶n trong hÇm l¹nh. Theo tÝnh to¸n cña BV th× chØ tÝnh riªng tiÒn gaz gi¸ thµnh cho ®èt 1kg r¸c lµ 6000®ång vµ dù kiÕn mçi n¨m lµ 150 triÖu ®ång cho viÖc ®èt r¸c. MÆt kh¸c, do ch−a tÝnh ®Õn søc nãng cña lß nªn khi míi ®−a vµo sö dông hÖ thèng èng dÉn h¬i ®· bÞ ch¶y. Do chi phÝ cao nªn viÖc ®èt r¸c kh«ng ®−îc thùc hiÖn th−êng xuyªn. Mét mÆt do viÖc ph©n lo¹i r¸c kh«ng ®−îc thùc hiÖn th−êng xuyªn, mÆt kh¸c do kh©u qu¶n lý ch−a ®ång bé (ngoµi giê kh«ng më ®−îc hÇm b¶o qu¶n r¸c y tÕ) nªn r¸c y tÕ vÉn cßn lÉn víi r¸c sinh ho¹t. T¹i nhµ chøa r¸c sinh ho¹t chóng t«i quan s¸t thÊy rÊt nhiÒu b¬m/kim tiªm vµ b«ng g¹c dÝnh m¸u. H¬n n÷a, do r¸c ®−îc chøa t¹i ®©y 3-4 ngµy khi ®Çy míi cã xe ®Õn chë ®i nªn r¸c tù ph©n hñy bèc

mïi rÊt h«i thèi vµ n−íc tõ nhµ chøa r¸c ch¶y lªnh l¸ng ra xung quanh trong khu«n viªn bÖnh viÖn.

BÓ xö lý chÊt th¶i láng còng kh«ng ho¹t ®éng v× míi l¾p ®¹t ®· bÞ háng m¸y b¬m, n−íc th¶i vÉn qua bÓ nh−ng kh«ng theo quy tr×nh quy ®Þnh.

Nh− vËy dï cã trang bÞ hÖ thèng xö lý chÊt th¶i hiÖn ®¹i nh−ng nÕu kh«ng ®¶m b¶o chÊt l−îng vµ kh«ng phï hîp víi kh¶ n¨ng cña bÖnh viÖn còng nh− kh©u qu¶n lý kh«ng chÆt chÏ, th−êng xuyªn th× hÖ thèng xö lý chÊt th¶i dï cã hiÖn ®¹i còng kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶. §©y còng lµ ®iÒu cÇn l−u ý khi x©y dùng hÖ thèng xö lý cho c¸c bÖnh viÖn sau nµy.

4.1.4. ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ

4.1.4.1. ¶nh h−ëng ®èi víi c¸n bé y tÕ

Trong thiÕt cña nghiªn cøu nµy chóng t«i cã ®Ò cËp ®Õn t×nh h×nh m¾c bÖnh truyÒn nhiÔm vµ t×nh h×nh èm ®au cña nh©n viªn y tÕ vµ nhiÔm trïng bÖnh viÖn t¹i c¸c bÖnh viÖn nghiªn cøu nh−ng sè liÖu vÒ c¸c néi dung nµy kh«ng cã hoÆc kh«ng ®Çy ®ñ (cã thÓ ®©y lµ vÊn ®Ò nh¹y c¶m) nªn chóng t«i kh«ng bµn luËn ë ®©y. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ thu ®−îc vÒ tû lÖ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ trong sè c¸n bé y tÕ ®−îc pháng vÊn còng phÇn nµo ph¶n ¸nh ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ ®èi víi c¸n bé y tÕ. Nh− chóng ta ®· biÕt, c¸c vËt s¾c nhän kh«ng nh÷ng cã nguy c¬ g©y th−¬ng tÝch cho nh÷ng ng−êi ph¬i nhiÔm víi nã mµ qua ®ã cßn cã thÓ truyÒn c¸c bÖnh nguy hiÓm. (VÝ dô, theo sè liÖu thèng kª cña NhËt B¶n, nguy c¬ m¾c bÖnh sau khi bÞ b¬m kim tiªm bÈn xuyªn qua da nh− sau: HIV: 0,3% Viªm gan B: 3% Viªm gan C: 3 - 5 %). Trong nghiªn cøu nµy, tû lÖ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ/1th¸ng vµ trong 1 n¨m (tr−íc thêi ®iÓm ®iÒu tra) cña nh÷ng c¸n bé y tÕ ®−îc pháng vÊn chiÕm 10,1% vµ 32,8% (thùc tÕ cã thÓ cßn cao h¬n). Tû lÖ nµy cao h¬n mét sè liÖu cña Mü (180/1000/n¨m) [4], thËm chÝ c¸ biÖt cã ng−êi bÞ th−¬ng tÝch tíi 5, 6, 7, 9 lÇn/n¨m. §©y còng lµ mét con sè c¶nh b¸o vÒ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ ®èi víi c¸n bé y tÕ, cÇn ph¶i ®−îc quan t©m nh»m b¶o vÖ søc kháe cho c¸n bé y tÕ.

4.1.4.2. ¶nh h−ëng ®èi víi d©n c− vïng tiÕp gi¸p

Chóng t«i ®· pháng vÊn 900 hé gia ®×nh sèng tiÕp gi¸p víi 9 bÖnh viÖn (mçi BV 100 hé) vÒ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ vµ t×nh h×nh bÖnh tËt cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh. KÕt qu¶ trong b¶ng 3.38 cho thÊy BV ¤ M«n ®−îc ng−êi d©n cho lµ g©y ¶nh h−ëng nhiÒu nhÊt (56% sè hé ®−îc pháng vÊn) tiÕp ®Õn lµ CÈm Ph¶ (36,0%); L©m Thao (25,0%); V¨n Yªn (22,0%). T¹i c¸c bÖnh viÖn cßn l¹i, sè ng−êi cho r»ng gia ®×nh m×nh bÞ ¶nh h−ëng chiÕm <20% (trong ®ã thÊp nhÊt lµ BV Thèt Nèt (1,0%). KÕt qu¶ trong b¶ng 3.39 cho thÊy sè ng−êi cho r»ng gia ®×nh m×nh bÞ ¶nh h−ëng bëi r¸c th¶i chiÕm tû lÖ cao nhÊt (10,0%), trong ®ã cao nhÊt lµ L©m Thao vµ ¤ M«n, sè

ng−êi cho r»ng gia ®×nh m×nh bÞ ¶nh h−ëng do n−íc th¶i vµ khÝ th¶i xÊp xØ nhau (7,3 vµ 7,9%) trong ®ã víi ¶nh h−ëng cña n−íc th¶i cao nhÊt còng lµ L©m Thao vµ ¤ M«n; víi khÝ th¶i, cao nhÊt lµ ¤ M«n, CÈm Ph¶ vµ V¨n Yªn.

VÒ møc ®é vµ thêi gian chÞu ¶nh h−ëng b¶ng 3,40 vµ 3.41 cho thÊy chñ yÕu lµ ë møc trung b×nh (8,3%) vµ nhÑ (7,8%). Sè ng−êi cho r»ng cho r»ng gia ®×nh m×nh bÞ ¶nh h−ëng chñ yÕu lµ ë BV ¤ M«n vµ CÈm Ph¶ (18,0 vµ 7,0%). VÒ thêi gian chÞu ¶nh h−ëng, sè ng−êi cho r»ng cho r»ng gia ®×nh m×nh bÞ ¶nh h−ëng th−êng xuyªn vµ thØnh tho¶ng/theo mïa/theo thêi tiÕt xÊp xØ nh− nhau (11,2% vµ 9,6%). Trong ®ã, sè ng−êi cho r»ng cho r»ng gia ®×nh m×nh bÞ ¶nh h−ëng th−êng xuyªn cao nhÊt còng lµ ë BV CÈm Ph¶ (36,0%), ¤ M«n (16,0%) vµ L©m thao (14,0%)

Nh÷ng kÕt qu¶ trªn ®©y lµ phï hîp víi thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i t¹i c¸c BV. T¹i BV ¤ M«n, CÈm Ph¶, L©m Thao, chÊt th¶i r¾n ®−îc thu gom vµo nhµ chøa, ®Ó 2-3 ngµy míi ®èt 1 lÇn, khi ®èt mïi khãi rÊt khã chÞu, kÕt qu¶ xÐt nghiÖm kh«ng khÝ nÒn vµ khi ®èt r¸c ®Òu cao h¬n TCCP vÒ NH3, CO, SO2. VÒ c¶m quan, khi chóng t«i ®Õn khu chøa r¸c cña 3 BV viÖn nµy còng thÊy rÊt bõa bén, lÉn lén c¶ r¸c l©m sµng (b«ng, g¹c, b¬m tiªm dÝnh m¸u) víi r¸c sinh ho¹t, n−íc tõ r¸c rØ ra bèc mïi rÊt khã chÞu. Khu chøa r¸c l¹i rÊt gÇn víi nhµ d©n xung quanh. MÆt kh¸c, n−íc th¶i tõ c¸c bÖnh viÖn nµy còng ch−a ®−îc xö lý (L©m Thao) hoÆc xö lý ch−a ®¶m b¶o vÖ sinh (CÈm Ph¶, ¤ M«n) nh−ng l¹i ch¶y trùc tiÕp vµo ao/hå, ruéng cña d©n.

BV Thèt Nèt lµ BV cã sè ng−êi cho r»ng gia ®×nh m×nh bÞ ¶nh h−ëng bëi chÊt th¶i chiÕm tû lÖ thÊp nhÊt còng phï hîp víi thùc tÕ cua BV nµy. ViÖc thu gom xö lý chÊt th¶i r¾n ë ®©y ®−îc thùc hiÖn hµng ngµy. Khu chøa r¸c th¶i rÊt gän gµng s¹ch sÏ, r¸c th¶i ®−îc ®èt vµo buæi tèi, lß ®èt r¸c th¶i n»m ë cuèi chiÒu giã so víi BV vµ khu d©n c−. Khi ®èt r¸c, khãi x¶ ra phÝa s«ng rÊt réng kh«ng cã nhµ d©n.

VÒ t×nh h×nh m¾c bÖnh, kÕt qu¶ b¶ng 3.42 cho thÊy, mét sè bÖnh cã liªn quan ®Õn « nhiÔm m«i tr−êng ë nhãm ng−êi d©n cho r»ng gia ®×nh m×nh cã bÞ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i tõ bÖnh viÖn ®Òu cao h¬n nhãm kh«ng bÞ ¶nh h−ëng víi P<0,05 (trõ bÖnh h« hÊp cÊp tÝnh P>0,05). Nh− vËy, râ rµng lµ chÊt th¶i kh«ng ®−îc qu¶n lý tèt ®· g©y « nhiÔm m«i tr−êng vµ ¶nh h−ëng ®Õn søc kháe céng ®ång.

4.2. KÕt qu¶ can thiÖp

M« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i ®−îc ®Ò xuÊt trªn ®©y ®· ®−îc hai bÖnh viÖn chÊp nhËn vµ thö nghiÖm. Sau thêi gian thö nghiÖm mét n¨m, kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cho thÊy tÊt c¶ c¸c kh©u trong c«ng t¸c qu¶n lý chÊt th¶i t¹i hai bÖnh viÖn V¨n yªn vµ L©m Thao ®Òu ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt.

4.2.1. KÕt qu¶ ®¹t ®−îc trong qu¶n lý chÊt th¶i

4.2.1.1. Thay ®æi l−îng chÊt th¶i r¾n vµ kü n¨ng ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n

B¶ng 3.43 cho thÊy, sau can thiÖp tæng l−îng chÊt th¶i r¾n vµ l−îng chÊt th¶i l©m

sµng trung b×nh (kg/gb/ng®) cña BV L©m Thao gi¶m ®i so víi tr−íc can thiÖp. KÕt qu¶ nµy lµ phï hîp víi môc tiªu cña can thiÖp lµ nh»m gi¶m thiÓu l−îng chÊt th¶i ph¸t sinh hµng ngµy t¹i c¸c bÖnh viÖn. Tuy vËy, t¹i BV V¨n Yªn, tæng l−îng chÊt th¶i r¾n l¹i t¨ng lªn so víi tr−íc can thiÖp (nh−ng vÉn phï hîp víi kh¶o s¸t cña Bé Y tÕ) [4]. §iÒu nµy cã thÓ ®−îc gi¶i thÝch lµ tr−íc can thiÖp, l−îng r¸c th¶i ra hµng ngµy kh«ng ®−îc thu gom ®Çy ®ñ nªn sè l−îng r¸c ®−îc c©n thÊp h¬n so víi tÕ. Sau khi ®−îc tËp huÊn vÒ ph©n lo¹i thu gom, xö lý r¸c, viÖc thu gom ®· tèt h¬n, tÊt c¶ r¸c th¶i ra ®Òu ®−îc thu gom nªn sè l−îng t¨ng lªn. Dï cã sù thay ®æi kh¸c nhau gi÷a hai BV ®−îc can thiÖp nh− vËy nh−ng sau can thiÖp, l−îng r¸c th¶i trung b×nh/gb/ng® cña 2 BV l¹i t−¬ng ®−¬ng nhau (0,72kg vµ 0,75 kg) lµ phï hîp víi t×nh h×nh chung t¹i c¸c bÖnh viÖn huyÖn. Tû lÖ % chÊt th¶i l©m sµng so víi tæng l−îng chÊt th¶i r¾n còng cã thay ®æi t−¬ng tù (17,8% vµ 17,5%). KÕt qu¶ nµy phï hîp víi nh÷ng kÕt qu¶ kh¶o s¸t tr−íc ®©y [4] vµ kh«ng kh¸c nhau nhiÒu gi÷a 2 bÖnh viÖn chøng tá r»ng viÖc thu gom ph©n lo¹i ®· tèt h¬n. VÒ kü n¨ng ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n, sau can thiÖp viÖc ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n ®· tèt h¬n kh«ng cßn nhÇm lÉn nhiÒu nh− khi ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng. §¹t ®−îc kÕt qu¶ nµy lµ do viÖc theo dâi gi¸m s¸t viÖc thu gom, ph©n lo¹i r¸c th¶i ®−îc tiÕn hµnh th−êng xuyªn còng nh− hiÓu biÕt cña c¸n bé y tÕ tèt h¬n, hä cã ý thøc vµ quan t©m ®Õn viÖc tù b¶o vÖ (sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn b¶o hé) m×nh h¬n

Sù tiÕn bé nµy còng ®−îc thÓ hiÖn b»ng sù gi¶m tû lÖ bÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ. Sau can thiÖp, tû lÖ c¸n bé ®−îc pháng vÊn bÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ vµ bÞ th−¬ng tÝch nhiÒu lÇn ®Òu gi¶m h¼n so víi tr−íc can thiÖp (18,8 cßn 5,4%/1th¸ng vµ 42,4 cßn 13,5%/1n¨m, CSHQ ®¹t 71,3 vµ 68,2%). Trong ch−¬ng tr×nh tËp huÊn, ®Ò tµi ®· chó träng ®Õn viÖc phæ biÕn nguy c¬ cña chÊt th¶i y tÕ ®èi víi søc kháe vµ c¸c c¸ch phßng tr¸nh v× vËy tû lÖ c¸n bé y tÕ bÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ gi¶m ®i lµ mét kÕt qu¶ rÊt cã ý nghÜa trong viÖc gi¶m nguy c¬ bÞ l©y nhiÔm tõ chÊt th¶i y tÕ.

4.2.1.2. Thay ®æi vÒ kiÕn thøc, thùc hµnh vÒ qu¶n lý chÊt th¶i cña c¸n bé y tÕ - KÕt qu¶ thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p WISE

* Thay ®æi kiÕn thøc vÒ qu¶n lý chÊt th¶i

VÒ kiÕn thøc cña c¸n bé y tÕ liªn quan ®Õn qu¶n lý chÊt th¶i: C¸c biÓu ®å 3.1-3.4 cho thÊy kiÕn thøc liªn quan ®Õn qu¶n lý chÊt th¶i cña c¸n bé y tÕ ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt, sè ng−êi cã hiÓu biÕt vÒ ph©n lo¹i r¸c th¶i, lo¹i r¸c th¶i g©y nguy h¹i, c¸c ¶nh h−ëng cô thÓ vµ ®èi t−îng bÞ ¶nh h−ëng ®Òu t¨ng so víi tr−íc can thiÖp (P<0,05-0,01). Tuy nhiªn, tû lÖ ng−êi cã hiÓu biÕt vÒ mét sè chÊt th¶i nh− chÊt th¶i phãng xa, hãa häc, b×nh khÝ cã ¸p suÊt vµ t¸c h¹i cña chóng ch−a cao nh− víi chÊt th¶i l©m sµng. Chóng t«i cho r»ng cã thÓ v× c¸c lo¹i chÊt th¶i nµy ch−a cã nhiÒu t¹i c¸c BV tuyÕn huyÖn nªn hä ch−a quan t©m. Mét kÕt qu¶ rÊt ®¸ng mõng lµ tr−îc ®©y phÇn lín c¸n bé mãi chØ cho r»ng chÊt th¶i y tÕ chØ ¶nh h−êng ®Õn nh÷ng ng−êi trong ph¹m vi c¸n bé y tÕ

th× nay hä ®· nhËn thøc ®Çy ®ñ h¬n, ®ã lµ ¶nh h−ëng ®Õn nh©n viªn thu gom, vËn chuyÓn, xö lý r¸c; d©n sèng quanh BV. Sè ng−êi kÓ ®−îc c¶ 6 ®èi t−îng còng t¨ng râ (P<0,01). Riªng ®èi víi ng−êi bíi nhÆt r¸c sù t¨ng lªn ch−a cã ý nghÜa thèng kª. §©y còng lµ mét h¹n chÕ cÇn ®−îc tiÕp tôc truyÒn th«ng gi¸o dôc ®Ó ®¹t ®−îc sù hiÓu biÕt ®Çy ®ñ h¬n.

* Thay ®æi thùc hµnh vÒ qu¶n lý chÊt th¶i - KÕt qu¶ thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p WISE

KÕt qu¶ thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p WISE: Nh− ®· tr×nh bµy trong phÇn kÕt qu¶ nghiªn cøu, thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ ë mét sè bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn cho thÊy t¹i c¸c bÖnh viÖn nghiªn cøu, viÖc thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh trong quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ cßn nhiÒu ®iÓm bÊt cËp nh−: §a sè c¸c bÖnh viÖn ch−a cã bé phËn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ qu¶n lý chÊt th¶i bÖnh viÖn (14/19 bÖnh viÖn) còng nh− ch−a chó träng ®Õn c«ng t¸c nµy trong ho¹t ®éng chung cña bÖnh viÖn. Cßn viÖc thùc hiÖn ph©n lo¹i chÊt th¶i t¹i nguån còng ch−a thËt triÖt ®Ó. §a sè c¸c bÖnh viÖn chØ míi ph©n lo¹i vËt s¾c nhän, cßn chÊt th¶i l©m sµng nhiÒu khi ®Ó lÉn lén víi víi chÊt th¶i sinh ho¹t. ë tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn ®Òu míi chØ ph©n lµm 3 lo¹i r¸c chÝnh, ®ã lµ vËt s¾c nhän, r¸c th¶i l©m sµng vµ r¸c th¶i sinh ho¹t. Dông cô sau khi dïng kh«ng ®−îc khö khuÈn s¬ bé. Chç l−u gi÷ r¸c th¶i kh«ng ®¶m b¶o vÖ sinh. Khi vËn chuyÓn r¸c th¶i kh«ng cã dông cô chuyªn dông. Kh©u xö lý, ®a sè c¸c bÖnh viÖn míi xö lý ®−îc vËt s¾c nhän, cßn r¸c th¶i l©m sµng ch−a xö lý triÖt ®Ó. §Æc biÖt lµ n−íc th¶i, hÇu hÕt c¸c bÖnh viÖn kh«ng cã hÖ thèng xö lý n−íc th¶i, n−íc th¶i ®−îc th¶i trùc tiÕp ra cèng chung hoÆc ao hå, suèi, ruéng cña d©n.

ViÖc ch−a thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh nµy mét phÇn do ®iÒu kiÖn kh¸ch quan nh− thiÕu kinh phÝ, thiÕu nh©n c«ng ®Æc biÖt lµ thiÕu nh©n viªn xö lý chÊt th¶i, bÖnh viÖn ch−a ®−îc x©y dùng lß ®èt còng nh− hÖ thèng xö lý chÊt th¶i y tÕ... nh−ng mÆt kh¸c do ý thøc vµ thãi quen cña c¸n bé nh©n viªn y tÕ. Hä ch−a hiÓu râ tÇm quan träng cña c«ng t¸c qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ còng nh− ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ ®Õn m«i tr−êng vµ søc kháe. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ph¸t hiÖn nµy chóng t«i ®· b−íc ®Çu ¸p dông c¸c nguyªn lý cña ph−¬ng ph¸p WISE trong viÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p can thiÖp trong mét sè kh©u cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c quy chÕ vÒ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ t¹i 2 tØnh Yªn B¸i vµ Phó Thä. B»ng viÖc tæ chøc nh÷ng buæi héi th¶o víi nh©n viªn cña c¸c bÖnh viÖn ®Ó giíi thiÖu c¸ch tiÕp cËn cña ph−¬ng ph¸p còng nh− c¸ch thùc hiÖn ®Ó mäi ng−êi cïng trao ®æi, hiÓu râ. §Ó gióp mäi ng−êi cã thÓ ph¸t hiÖn ra nh÷ng ®iÓm ch−a tèt cÇn c¶i thiÖn trong kh©u qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ cña bÖnh viÖn m×nh, chóng t«i ®· x©y dùng b¶ng kiÓm ®Þnh víi 26 th«ng tin bao gåm c¸c néi dung cÇn ph¶i thùc hiÖn trong quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ vµ thùc hµnh b¶ng kiÓm nµy qua qua viÖc th¨m 1 bÖnh viÖn ®Ó mäi ng−êi cïng thö nghiÖm vµ rµ so¸t l¹i c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ tõ kh©u ph©n lo¹i ®Õn xö lý. Môc ®Ých lµ gióp mäi ng−êi

ph¸t hiÖn ra nh÷ng ®iÓm tèt ®Ó häc tËp vµ nh÷ng ®iÓm lµm ch−a tèt cÇn c¶i tiÕn ë t¹i bÖnh viÖn ®Õn th¨m. Sau ®ã mäi ng−êi tù liªn hÖ ®Õn bÖnh viÖn cña m×nh ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng ®iÓm cÇn c¶i thiÖn t¹i khoa phßng cña m×nh còng nh− c¸c khoa kh¸c vµ cña toµn bÖnh viÖn. Sau khi x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng ®iÓm cÇn c¶i thiÖn, mçi bÖnh viÖn sÏ chän ra nh÷ng ®iÓm −u tiªn ®Ó tiÕn hµnh tr−íc. Tõ ®ã cã thÓ ®−a nh÷ng vÝ dô vµ nh÷ng ®iÓm lµm tèt ë trong c¸c bÖnh viÖn huyÖn cña tØnh nhµ hoÆc giíi thiÖu c¸c m« h×nh ë c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c cã ®iÒu kiÖn t−¬ng tù ®Ó mäi ng−êi cã thÓ lùa chän c¸c gi¶i ph¸p víi c¶i thiÖn phï hîp cho bÖnh viÖn m×nh. C¸ch tiÕp cËn nµy ®· ph¸t huy ®−îc tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o vµ tù tin vµo chÝnh kh¶ n¨ng cña c¸n bé c¸c bÖnh viÖn.

B−íc tiÕp theo lµ cã sù trao ®æi gi÷a l·nh ®¹o bÖnh viÖn, c¸n bé c¸c khoa phßng ®Ó t×m ra c¸c gi¶i ph¸p phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña tõng bÖnh viÖn vµ cã kh¶ n¨ng thùc thi. §ång thêi qua c¸c buæi héi th¶o gi÷a c¸c bÖnh viÖn, mäi ng−êi cã thÓ chia sÎ kinh nghiÖm vµ häc tËp lÉn nhau.

C¸c bÖnh viÖn lËp kÕ ho¹ch triÓn khai c¸c gi¶i ph¸p c¶i thiÖn ë bÖnh viÖn m×nh. trong ®ã l−u ý ®Õn thêi gian, nguån lùc còng nh− nh÷ng ng−êi thùc hiÖn. C¸c kÕ ho¹ch ®−îc ph©n lµm 2 lo¹i: c¸c kÕ ho¹ch ng¾n h¹n (hµng th¸ng, 3 th¸ng) vµ kÕ ho¹ch dµi h¹n (6 th¸ng, 1 n¨m). Mét ®iÓm l−u ý lµ ë tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn, viÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p can thiÖp ®−îc tÝnh vµo ®iÓm thi ®ua gi÷a c¸c khoa phßng còng nh− gi÷a c¸c bÖnh viÖn víi nhau. §©y còng chÝnh lµ “có huých” ®Ó c¸c bÖnh viÖn cã dÞp thay ®æi bé mÆt cña m×nh trong ho¹t ®éng qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ. L·nh ®¹o bÖnh viÖn mµ trùc tiÕp lµ phã gi¸m ®èc bÖnh viÖn cïng ®iÒu d−ìng tr−ëng cña mçi bÖnh viÖn tham gia gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p ë c¸c khoa phßng. Cô thÓ xem tiÕn ®é thùc hiÖn còng nh− nh÷ng khã kh¨n cÇn th¸o gì.

Nhãm gi¸m s¸t cña ®Ò tµi ®Þnh kú 3 th¸ng mét lÇn xuèng lµm viÖc víi c¸c bÖnh viÖn qua tæ chøc c¸c buæi héi th¶o ®Ó xem xÐt viÖc thùc hiÖn c¸c c¶i thiÖn, ®Æc biÖt cã sù chia sÎ, trao ®æi kinh nghiÖm gi÷a c¸c bÖnh viÖn huyÖn trong tØnh. §©y còng lµ c¬ héi ®Ó c¸c bÖnh viÖn häc hái vµ thi ®ua víi nhau.

Tõ nh÷ng ho¹t ®éng trªn ®©y, nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc sau mét n¨m can thÖp t¹i hai tØnh ®· chøng tá ph−¬ng ph¸p WISE cã thÓ ¸p dông trong c¶i thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ t¹i c¸c bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn. Cô thÓ h− sau :

VÒ thu gom ph©n lo¹i r¸c, nh×n chung c¸c bÖnh viÖn cã tiÕn bé rÊt nhiÒu. C¶i thiÖn dÔ lµm nhÊt, Ýt tèn kÐm nhÊt nh−ng cã t¸c dông rÊt lín ®ã lµ viÖc treo c¸c b¶n h−íng dÉn ph©n lo¹i r¸c th¶i y tÕ t¹i c¸c khoa phßng. Tõ lóc ban ®Çu chØ cã 3/19 bÖnh viÖn cã b¶ng h−íng dÉn th× sau 1 n¨m can thiÖp 100% c¸c bÖnh viÖn ®Òu cã b¶ng h−íng dÉn ph©n lo¹i r¸c th¶i y tÕ t¹i c¸c khoa phßng. Treo b¶ng nµy cã t¸c dông nh¾c nhë nh©n viªn y tÕ ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ nh÷ng quy ®Þnh vÒ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ ngay tõ c¸c khoa phßng. ChÝnh v× cã sù nh¾c nhë nµy mµ cã 18/19 bÖnh viÖn r¸c th¶i ®−îc ph©n

lo¹i ngay t¹i c¸c phßng bÖnh, ®©y lµ mét sù cè g¾ng rÊt lín cña c¸c bÖnh viÖn. Trong viÖc thùc hiÖn ph©n lo¹i r¸c t¹i nguån, ®¸ng chó ý nhÊt lµ thu gom c¸c vËt s¾c nhän vµo c¸c hép cat«n cøng råi sau ®ã mang ®i ®èt. Sau 1 n¨m can thiÖp c¶ 19/19 bÖnh viÖn cã dông cô thu gom r¸c th¶i l©m sµng s¾c nhän vµ kh«ng s¾c nhän. §iÓm ®¸ng l−u ý lµ tÊt c¶ 8 bÖnh viÖn cña Yªn B¸i tr−íc can thiÖp kh«ng cã bÖnh viÖn nµo cã dông cô thu gom r¸c th¶i l©m sµng s¾c nhän vµ kh«ng s¾c nhän nh−ng cø sau 3 th¸ng, 6 th¸ng sè bÖnh viÖn cã dông cô thu gom t¨ng lªn vµ ®Õn 1 n¨m th× c¶ 8 bÖnh viÖn ®Òu cã dông cô riªng ®Ó thu gom. V× hép cat«n còng kh¸ ®¾t nªn nhiÒu bÖnh viÖn cã s¸ng kiÕn b»ng c¸ch tËn dông nh÷ng hép b×a cøng kh¸c nh− hép ®ùng thuèc, hãa chÊt, chai nhùa ®ùng n−íc uèng ®Ó ®ùng vËt s¾c nhän.

VÒ dông cô thu gom r¸c th¶i cã nguy c¬ l©y nhiÔm cao vµ dông cô thu gom c¸c m« c¾t bá vµ nhau thai chØ cã c¸c bÖnh viÖn cña Yªn B¸i thùc hiÖn ®Çy ®ñ mÆc dï tr−íc khi can thiÖp ch−a cã bÖnh viÖn nµo thùc hiÖn quy ®Þnh nµy. Cßn c¸c bÖnh viÖn cña Phó Thä tr−íc khi can thiÖp cã 2 bÖnh viÖn cã dông cô thu gom r¸c th¶i cã nguy c¬ l©y nhiÔm cao vµ sau 1 n¨m t¨ng lªn 5 bÖnh viÖn cã dông cô thu gom c¸c m« c¾t bá vµ nhau thai, nh− vËy sau can thiÖp chØ cã thªm 3 bÖnh viÖn thùc hiÖn quy ®Þnh nµy.

§èi víi c¸c bÖnh viÖn huyÖn trong c¶ 2 tØnh viÖc thùc hiÖn quy ®Þnh cã nh÷ng dông cô riªng ®Ó thu gom c¸c lo¹i r¸c th¶i kh¸c nhau ®· lµ mét sù cè g¾ng rÊt lín. Tuy vËy còng cã 7/8 bÖnh viÖn ë Yªn B¸i vµ 9/11 bÖnh viÖn ë Phó Thä sau thêi gian can thiÖp 1 n¨m còng ®· trÝch mét phÇn kinh phÝ ®Ó mua nh÷ng tói nilon víi mµu s¾c kh¸c nhau ®Ó ®ùng r¸c th¶i y tÕ theo ®óng quy ®Þnh vÒ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ cña Bé: tói mµu vµng ®ùng r¸c th¶i l©m sµng, tói mÇu xanh ®ùng r¸c th¶i sinh ho¹t, tói mÇu ®en ®ùng chÊt th¶i ho¸ häc. §iÒu nµy mét lÇn n÷a chøng tá sù quan t©m cña bÖnh viÖn tíi viÖc thùc hiÖn qu¶n lý chÊt th¶i bÖnh viÖn.

§èi víi r¸c th¶i ho¸ häc v× chñ yÕu lµ chai lä ®ùng ho¸ chÊt nªn nhiÒu bÖnh viÖn kh«ng cã dông cô riªng ®ùng chóng nªn nh÷ng chai nµo cã thÓ tËn dông ®−îc th× gi÷ l¹i, cßn l¹i ®−îc thu gom víi r¸c th¶i sinh ho¹t kh¸c.

VÒ vËn chuyÓn r¸c th¶i, tr−íc khi can thiÖp hÇu hÕt c¸c bÖnh viÖn kh«ng cã xe chuyªn dông ®Ó vËn chuyÓn r¸c th¶i hµng ngµy (17/19) mµ chñ yÕu lµ vËn chuyÓn thñ c«ng. Hé lý c¸c khoa phßng sau khi thu gom r¸c th¶i t¹i khoa sÏ s¸ch c¸c tói ®ùng r¸c hoÆc dông cô ®ùng r¸c ra ®æ vµo n¬i l−u gi÷ chÊt th¶i r¾n. Th−êng th× hµng ngµy hé lý ph¶i thu gom vµ vËn chuyÓn Ýt nhÊt lµ 2 lÇn r¸c th¶i. §©y lµ c«ng viÖc nÆng nhäc ®èi víi hé lý, h¬n n÷a nguy c¬ l©y nhiÔm bÖnh tËt rÊt cao v× c¸c chÞ ph¶i s¸ch tay trùc tiÕp c¸c lo¹i r¸c th¶i l©m sµng nguy h¹i. NhËn thøc ®−îc vÊn ®Ò nµy nªn sau khi ®−îc tËp huÊn ®Ó triÓn khai can thiÖp ®· cã thªm 1 bÖnh viÖn ë Yªn B¸i vµ 3 bÖnh viÖn ë Phó Thä Ban gi¸m ®èc ®· quyÕt ®Þnh s¾m xe chuyªn dông ®Ó thu gom r¸c th¶i

hµng ngµy. §©y lµ cè g¾ng rÊt lín vµ míi Ýt bÖnh viÖn thùc hiÖn ®−îc do ph¶i trÝch mét kho¶n kinh phÝ kh¸ lín cho viÖc mua s¾m nµy.

VÒ viÖc x©y hµng rµo xung quanh hè r¸c, sau thêi gian 1 n¨m triÓn khai can thiÖp chØ cã 6 bÖnh viÖn ë Yªn B¸i vµ 6 bÖnh viÖn ë Phó Thä ®· lµm hµng rµo ng¨n c¸ch hè r¸c víi bªn ngoµi. §©y lµ c¸c bÖnh viÖn mµ hè r¸c cña bÖnh viÖn hä s¸t bªn ngoµi khu d©n c− rÊt mÊt vÖ sinh, nguy hiÓm n÷a lµ cã nh÷ng ng−êi bíi r¸c ®Õn ®©y nh−ng kh«ng ai ng¨n c¶n ®−îc hä. Cßn mét sè bÖnh viÖn kh¸c, theo ý kiÕn cña hä ch−a cÇn lµm hµng rµo v× ®Êt bÖnh viÖn réng, nh÷ng hè r¸c cña hä ë khu riªng biÖt, xa khu d©n c−.

VÒ xö lý chÊt th¶i, kh©u cuèi cïng cña quy tr×nh qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ ®· ®−îc c¸c bÖnh viÖn chó ý v× gi¶i quyÕt tèt kh©u nµy sÏ lµm gi¶m nguy c¬ l©y nhiÔm trong bÖnh viÖn. Theo quy chÕ, chÊt th¶i l©m sµng cã nguy c¬ nhiÔm khuÈn cao ph¶i ®−îc xö lý an toµn gÇn n¬i chÊt th¶i ph¸t sinh, sau ®ã míi cho vµo tói nilon mµu vµng ®Ó vËn chuyÓn ®i tiªu huû. Tuú theo tõng ®iÒu kiÖn cña c¬ së mµ cã thÓ ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau. Trong c¸c bÖnh viÖn cña c¶ 2 tØnh sau thêi gian 1 n¨m can thiÖp cã 7/8 bÖnh viÖn cña Yªn B¸I vµ 5/11 bÖnh viÖn Phó Thä ®· cã khö khuÈn s¬ bé r¸c th¶i l©m sµng s¾c nhän tr−íc khi cho xö lý chung so víi tr−íc khi can thiÖp chØ cã 4/19 sè bÖnh viÖn ë 2 tØnh cã thùc hiÖn quy ®Þnh nµy.

Nh− trong phÇn m« t¶ thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ ë c¶ 2 tØnh cho thÊy ë hÇu hÕt c¸c bÖnh viÖn (16/19 bÖnh viÖn) kh«ng cã hÖ thèng xö lý n−íc th¶i, n−íc th¶i ®−îc th¶i trùc tiÕp ra cèng chung hoÆc ao hè, suèi, ruéng. §©y lµ mét trong nguån g©y « nhiÔm m«i tr−êng, cã n¬i n−íc th¶i ra ruéng ®en ngßm, lóa kh«ng sèng næi. ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng nh©n d©n khu vùc xung quanh ®· lªn tiÕng yªu cÇu bÖnh viÖn ph¶i cã biÖn ph¸p xö lý. ChÝnh v× vËy mµ sau 1 n¨m can thiÖp ®· cã 6/8 bÖnh viÖn ë Yªn B¸i vµ 3/11 bÖnh viÖn ë Phó Thä cã hÖ thèng cèng riªng cho n−íc th¶i l©m sµng. Mét sè bÖnh viÖn cßn l¹i do l−îng nø¬c th¶i kh«ng nhiÒu, diÖn tÝch bÖnh viÖn l¹i réng nªn hä cho n−íc th¶i tù ngÊm trong vïng ®Êt trèng.

Riªng vÒ bÓ xö lý n−íc th¶i do ®ßi hái kinh phÝ lín nªn ®Ò tµi míi chØ hç trî x©y bÓ xö lý cho mçi tØnh 1 bÖnh viÖn. VÒ nguyªn t¾c 2 bÓ nµy ®−îc x©y dùng theo nguyªn lý cña bÓ tù ho¹i. Tr−íc khi n−íc th¶i th¶i ra cèng chung, chóng t«i ®· kiÓm tra vµ x¸c ®Þnh bæ sung mét l−îng dung dÞch javen (võa ®ñ) ®Ó tiÕp tôc khö trïng. KÕt qu¶ kh¶o s¸t vÒ mÆt vi sinh cho thÊy tæng sè vi khuÈn gi¶m râ rÖt

Mét ®iÓm ®Æc biÖt ®¸ng l−u ý lµ 10 bÖnh viÖn huyÖn cña tØnh Phó Thä tr−íc ®©y ch−a cã lß ®èt r¸c nªn r¸c th¶i sinh ho¹t vµ r¸c th¶i l©m sµng ®−îc ®æ lÉn vµo hè r¸c, khi ®Çy r¸c hè ®−îc lÊp l¹i vµ ®µo hè míi.. C¸c hè r¸c nµy kh«ng ®¶m b¶o vÖ sinh, kh«ng cã m¸i che n¾ng m−a n−íc ®äng g©y mïi h«i thèi rÊt khã chÞu. Hè r¸c kh«ng cã hµng rµo ng¨n nªn c¸c sóc vËt nh− chã, mÌo, chuét ®i vµo l«i r¸c ch¹y lung tung

rÊt mÊt vÖ sinh. Do nhËn thøc ®−îc ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i l©m sµng ®Õn m«i tr−êng vµ søc kháe nªn ®· cã 9/10 bÖnh viÖn nµy x©y ®−îc lß ®èt r¸c thñ c«ng víi sù hç trî 1 phÇn kinh phÝ cña ®Ò tµi trong ®ã cã bÖnh viÖn huyÖn Thanh Thuû ®· x©y ®−îc 3 lß ®èt cho riªng 3 khoa Ngo¹i s¶n, Néi vµ phßng kh¸m. Nhê nh÷ng lß ®èt nµy c¸c bÖnh viÖn ®· gi¶i quyÕt ®−îc r¸c th¶i l©m sµng nguy h¹i ®¶m b¶o vÖ sinh m«i tr−êng.

Tãm l¹i sau 1 n¨m triÓn khai viÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p can thiÖp vÒ c«ng t¸c qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ theo nguyªn lý ph−¬ng ph¸p WISE, chóng t«i cã nhËn xÐt chung r»ng nhËn thøc cña c¸n bé n©ng lªn râ rÖt. §iÒu nµy thÓ hiÖn qua sè l−îng c¸c can thiÖp ®−îc thùc hiÖn sau 1 n¨m bao gåm tÊt c¶ c¸c kh©u trong quy tr×nh qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ tõ ph©n lo¹i, thu gom vËn chuyÓn vµ xö lý chÊt th¶i. Mét ®iÓm ®¸ng l−u ý lµ nh÷ng c¶i thiÖn nµy ®Òu do c¸c bÖnh viÖn ®Ò xuÊt, lªn kÕ ho¹ch thùc hiÖn vµ tù ®«n ®èc c¸c khoa phßng cïng thùc hiÖn. H¬n n÷a ®a phÇn c¸c c¶i thiÖn nµy ®Òu kh«ng cÇn nhiÒu kinh phÝ mµ chñ yÕu do thay ®æi hµnh vi vµ n©ng cao ý thøc cña mäi ng−êi ®Ó thùc hiÖn quy ®Þnh vÒ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ. ChÝnh v× vËy mµ cã thÓ nh©n réng ph−¬ng ph¸p nµy sang c¸c BV kh¸c. ViÖc ¸p dông thµnh c«ng c©c c¶i thiÖn nµy t¹i c¸c bÖnh viÖn cña 2 tØnh sÏ lµ nh÷ng ®iÓn h×nh tèt cho c¸c BV kh¸c häc tËp.

4.2.2. Thay ®æi c¸c chØ sè m«i tr−êng

4.2.2.1. N−íc th¶i

* C¸c chØ sè vi khuÈn: Sau can thiÖp, gi¸ trÞ trung b×nh coliform/100ml n−íc th¶i vµ fecalcoliform/100ml n−íc th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn ®−îc can thiÖp tuy vÉn ch−a ®¹t tiªu chuÈn quy ®Þnh th¶i ra céng ®ång nh−ng ®Òu gi¶m so víi tr−íc can thiÖp. §Æc biÖt kh«ng tim thÊy vi khuÈn g©y bÖnh. Chóng t«i ®· xö lÝ thªm javen vµ chloramin th× tÊt c¶ c¸c mÉu ®Òu ®¹t yªu cÇu, thËm chÝ khi xö lÝ chloramin ®· tiªu diÖt hoµn toµn c¸c vi khuÈn cã trong n−íc th¶i. Tuy nhiªn, chóng t«i còng ®· tÝnh to¸n l−îng hãa chÊt tiÖt trïng (n−íc javen) cÇn thiÕt ®Ó kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng do t×nh tr¹ng thõa clo

* ChØ sè hãa lý:

Sau can thiÖp gi¸ trÞ trung b×nh c¸c chØ sè « nhiÔm BOD5, COD, cÆn l¬ löng trong n−íc th¶i c¸c bÖnh viÖn tuy ch−a ®¹t TCCP nh−ng ®· gi¶m ®i rÊt nhiÒu so víi tr−íc ®©y kh«ng cã bÓ xö lý.

T¹i bÖnh viÖn V¨n Yªn cã sù kh¸c biÖt râ gi÷a gi¸ trÞ trung b×nh c¸c chØ sè « nhiÔm BOD5, COD, cÆn l¬ löng, ®é ®ôc trong n−íc th¶i gi÷a tr−íc can thiÖp vµ sau can thiÖp. Sau can thiÖp c¸c chØ sè « nhiÔm ®· gi¶m nhiÒu (BOD5 gi¶m 2,5 lÇn, COD gi¶m 1,9 lÇn, CÆn l¬ löng gi¶m 6 lÇn, ®é ®ôc gi¶m 3,6 lÇn). Sù kh¸c biÖt nµy cã ý nghÜa thèng kª víi p<0,05.

T¹i bÖnh viÖn L©m Thao, n−íc th¶i c¸c khoa phßng tr−íc can thiÖp ®Òu th¶i vµo c¸c ao xung quanh bÖnh viÖn. N−íc th¶i bÖnh viÖn g©y « nhiÔm n−íc ao ®Õn møc c¸c mÉu n−íc ao cã c¸c chØ sè « nhiÔm COD, BOD5 v−ît TCCP ®èi víi n−íc th¶i ®−îc phÐp ®æ vµo m«i tr−êng (c¶ 2 møc I vµ II). Do vËy nÕu chØ so s¸nh víi c¸c mÉu n−íc th¶i chung cña bÖnh viÖn bao gåm n−íc ao vµ n−íc th¶i ë c¸c khoa phßng th× sau can thiÖp c¸c chØ sè « nhiÔm trªn còng ®· cã gi¶m, nh−ng nÕu so s¸nh víi c¸c mÉu n−íc t¹i khoa s¶n th× c¸c chØ sè « nhiÔm trªn gi¶m rÊt nhiÒu, sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª.

N−íc th¶i sau can thiÖp c¸c chØ sè « nhiÔm tuy vÉn ch−a ®¹t TCCP nh−ng ®· gi¶m ®i nhiÒu so víi tr−íc can thiÖp. So s¸nh víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn ThÞ Kim Th¸i vÒ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c bÓ tù ho¹i trong c¸c bÖnh viÖn, c¸c chØ sè « nhiÔm BOD5 (BOD5 chØ gi¶m tõ 15-23,3%) kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i vÒ hiÖu qu¶ tèt h¬n [2] (c¸c chØ sè « nhiÔm BOD5 gi¶m 2,5, COD gi¶m 1,9 lÇn ë bÖnh viÖn V¨n Yªn). §iÒu nµy cã thÓ ®−îc gi¶i thÝch lµ 2 bÖnh viÖn can thiÖp sö dông bÓ tù ho¹i ®Ó xö lý n−íc th¶i nh−ng chØ xö lý riªng n−íc th¶i l©m sµng, quy tr×nh xö lý kÝn nªn hiÖu qu¶ tèt h¬n. Cßn c¸c bÓ tù ho¹i t¹i c¸c bÖnh viÖn NguyÔn ThÞ Kim Th¸i nghiªn cøu, n−íc th¶i bÖnh viÖn ®ñ lo¹i tõ c¸c khu vÖ sinh, khu xÐt nghiÖm, khu nhµ t¾m, nhµ bÕp. C¸c bÓ tù ho¹i vµ c¸c ®−êng èng dÉn n−íc th¶i qu¸ t¶i. BÓ tù ho¹i l¹i dÉn c¶ n−íc th¶i khoa xÐt nghiÖm vµo nªn cã thÓ n−íc xµ phßng, c¸c ho¸ chÊt xÐt nghiÖm ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh tù ho¹i.

Mét ®iÒu còng cÇn l−u ý r»ng, c¸c mÉu n−íc th¶i lÊy ®Ó xÐt nghiÖm lÊy ë bÓ cuèi tr−íc khi x¶ ra m«i tr−êng. Chóng t«i kh«ng lÊy ®−îc c¸c mÉu ®Çu ra t¹i c¸c bÓ nµy v× n−íc th¶i trong c¸c bÓ nµy ch−a ®ñ nhiÒu ®Ó ch¶y ra ngoµi. ë trong bÓ nµy n−íc th¶i tiÕp tôc ph©n huû. C¸c mÉu lÊy vµo thêi ®iÓm ®Çu giê s¸ng (7h30-8h00) bao giê còng thÊp h¬n c¸c mÉu buæi tr−a vµ chiÒu v× sau khi c¸c khoa phßng lµm viÖc ®· bæ xung n−íc th¶i vµo c¸c bÓ tù ho¹i vµ n−íc th¶i tõ bÓ tù ho¹i thø 3 trµn tiÕp vµo bÓ nµy. Th«ng th−êng ë c¸c bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn, bÖnh nh©n tËp trung nhiÒu vµo buæi s¸ng nªn n−íc th¶i l©m sµng còng cã nhiÒu vµo buæi s¸ng, buæi chiÒu rÊt Ýt. N−íc th¶i ch¶y vµo bÓ tù ho¹i chñ yÕu lµ vµo buæi s¸ng, do ®ã n−íc sau bÓ tù ho¹i trµn sang bÓ thø 4 còng chØ vµo buæi s¸ng. Nh− vËy, sau khi ®Ó qua tr−a vµ buæi tèi, c¸c chÊt « nhiÔm tiÕp tôc ph©n hñy nªn c¸c mÉu buæi s¸ng bao giê c¸c chØ sè « nhiÔm còng thÊp h¬n c¸c mÉu buæi tr−a vµ chiÒu.

Khi xö lý thªm chÊt tiÖt khuÈn javen c¸c chÊt « nhiÔm COD, BOD5 cÆn l¬ löng cao h¬n so víi tr−íc khi cho chÊt tiÖt khuÈn v× sau khi ®· cho chÊt tiÖt khuÈn c¸c vi sinh vËt trong n−íc th¶i bÞ tiªu diÖt hoµn toµn nªn qu¸ tr×nh tù ph©n huû c¸c chÊt « nhiÔm bëi c¸c vi sinh vËt kh«ng cßn n÷a, do vËy c¸c chØ sè COD, BOD5 cã cao h¬n tr−íc khi cho tiÖt khuÈn. Cßn cÆn l¬ löng cao h¬n v× khi cho chÊt tiÖt khuÈn n−íc th¶i bÞ x¸o ®éng vµ c¸c mÉu n−íc sau còng bÞ ¶nh h−ëng cña nh÷ng lÇn lÊy mÉu tr−íc nªn còng bÞ nhiÒu cÆn h¬n.

Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn cho thÊy, viÖc cho thªm chÊt tiÖt khuÈn vµo n−íc th¶i khi qua hÖ thèng bÓ xö lý tr−íc khi th¶i vµo m«i tr−êng lµ cÇn thiÕt. §Ó kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng do l−îng hãa chÊt tiÖt trïng d− thõa trong n−íc th¶i, chóng t«i ®· lµm test th¨m dß ®Ó tÝnh to¸n l−îng hãa chÊt tiÖt trïng cÇn thiÕt ph¶i cho vµo bÓ hµng ngµy võa ®ñ ®Ó tiÖt khuÈn (kh«ng thõa trong n−íc th¶i ®æ ra m«i tr−êng) vµ h−íng dÉn cho nh©n viªn xö lý chÊt th¶i cña hai bÖnh viÖn hµng ngµy bæ sung vµo bÓ. Tuy nhiªn ®Ó ®¶m b¶o viÖc nµy ®−îc lµm ®óng quy ®Þnh vµ th−êng xuyªn (bÒn v÷ng), cÇn cã sù gi¸m s¸t cña bÖnh viÖn.

4.2.2.2. C¸c chØ sè kh¸c

KÕt qu¶ xÐt nghiÖm c¸c chØ sè ®¸nh gi¸ « nhiÔm kh«ng khÝ, n−íc sinh ho¹t vµ ®Êt do vi sinh vËt cho thÊy t×nh tr¹ng « nhiÔm cã gi¶m nh−ng ch−a thÊy cã sù kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª gi÷a tr−íc vµ sau can thiÖp.

VÒ c¸c chØ sè hãa lý cña c¸c mÉu n−íc sinh ho¹t tr−íc vµ sau can thiÖp cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c lÇn xÐt nghiÖm nh−ng ch−a cã ý nghÜa. Sù sai kh¸c kh«ng nhiÒu nh−ng vÉn cã sù kh¸c nhau vÒ sè liÖu kh«ng chØ gi÷a tr−íc vµ sau can thiÖp mµ cßn gi÷a c¸c lÇn sau can thiÖp. Do c¶ hai bÖnh viÖn ®Òu sö dông 2 nguån n−íc ®Ó cÊp n−íc cho c¸c khoa phßng. BÖnh viÖn L©m Thao sö dông nguån n−íc giÕng ®µo vµ giÕng khoan. BÖnh viÖn V¨n Yªn sö dông 2 giÕng ®µo ®Ó cÊp n−íc. N−íc giÕng ®µo lµ nguån n−íc ngÇm n«ng nªn chÊt l−îng n−íc kh«ng æn ®Þnh thay ®æi theo thêi tiÕt. H¬n n÷a, mçi giÕng cÊp n−íc cho mét sè khoa phßng trong bÖnh viÖn nªn chÊt l−îng n−íc ë c¸c khoa phô thuéc vµo chÊt l−îng n−íc cña giÕng ®Çu nguån hoÆc cã khoa phßng sö dông c¶ 2 nguån n−íc nªn tû lÖ trén lÉn 2 nguån n−íc khi cÊp n−íc g©y nªn kÕt qu¶ xÐt nghiÖm kh¸c nhau. §iÒu nµy gi¶i thÝch cho c¸c kÕt qu¶ xÐt nghiÖm cã kh¸c nhau gi÷a c¸c lÇn xÐt nghiÖm.

Mét ®iÒu ch¾c ch¾n lµ khi chÊt th¶i bÖnh viÖn ®−îc qu¶n lý tèt, t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng bÖnh viÖn còng sÏ gi¶m dÇn. Tuy nhiªn, víi thêi gian ng¾n nh− vËy (1 n¨m) b¶n th©n c¸c chÊt vèn ®· tån t¹i trong m«i tr−êng còng ch−a ®ñ thêi gian ®Ó tù ph©n hñy céng thªm víi nh÷ng t¸c nh©n « nhiÔm míi ch−a thÓ kiÓm so¸t hÕt th× m«i tr−êng vÉn trong t×nh tr¹ng « nhiÔm lµ khã tr¸nh khái.

4.3. Mét sè khã kh¨n, h¹n chÕ vµ bµi häc kinh nghiÖm rót ra tõ nghiªn cøu

MÆc dï ®· thu ®−îc mét sè kÕt qu¶ nh− trªn nh−ng trong nghiªn cøu nµy chóng t«i nhËn thÊy vÉn cßn mét sè h¹n chÕ sau:

VÒ thu thËp th«ng tin cã s½n: t¹i hai tØnh Qu¶ng Ng·i vµ CÇn Th¬, do kh«ng cã kÕ ho¹ch can thiÖp nªn viÖc thu thËp th«ng tin cã s½n (mÉu 1) chóng t«i chØ h−íng dÉn ®−îc cho c¸n bé cña Së Y tÕ ®Ó vÒ h−íng dÉn l¹i cho c¸c bÖnh viÖn nªn mét sè th«ng tin cã thÓ do ch−a hiÓu, hoÆc hiÓu nhÇm mµ sè liÖu cung cÊp ch−a ®Çy ®ñ hoÆc bÞ bá sãt (vÝ dô: sè l−îng c¸n bé tham gia vµo c¸c kh©u qu¶n lý chÊt th¶i rÊt Ýt so víi thùc tÕ cña bÖnh viÖn)

VÒ kÕt qu¶ can thiÖp: do ®iÒu kiÖn kh¸ch quan, trong n¨m 2005 t¹i Phó Thä liªn tôc diÔn ra c¸c thiªn tai (b·o, lôt) v× vËy kÕ ho¹ch gi¸m s¸t hç trî cña ®Ò tµi kh«ng thùc hiÖn ®−îc nh− kÕ ho¹ch ®Ò ra: 3th¸ng mét lÇn mµ sau mét n¨m can thiÖp míi ®¸nh gi¸ kÕt qu¶. Do vËy, nh×n chung nh÷ng c¶i thiÖn ®¹t ®−îc cña Phó Thä thÊp h¬n so víi Yªn B¸i. H¹n chÕ nµy cña ®Ò tµi t¹i tØnh Phó Thä còng kh¼ng ®Þnh thªm r»ng ®Ó mét ch−¬ng tr×nh can thiÖp ®¹t ®−îc kÕt qu¶ tèt cÇn cã sù gi¸m s¸t hç trî th−êng xuyªn

Còng tõ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc vµ nh÷ng h¹n chÕ cña nghiªn cøu nµy chóng t«i rót ra mét sè kinh nghiÖm sau:

1. Dï cã trang bÞ hÖ thèng xö lý chÊt th¶i hiÖn ®¹i còng sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶ nÕu kh«ng ®¶m b¶o chÊt l−îng vµ kh«ng phï hîp víi kh¶ n¨ng cña bÖnh viÖn qu¶n lý kh«ng tèt.

2. ViÖc quy ®Þnh trong quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i cña Bé Y tÕ cßn nhiÒu ®iÒu bÊt cËp - do thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan nh− thiÕu nh©n c«ng, ®Æc biÖt thiÕu nh©n viªn xö lý chÊt th¶i hîp lý.

3. ViÖc ph©n lo¹i chÊt th¶i ë bÖnh viÖn huyÖn hiÖn nay lµ kh«ng x¸c ®¸ng võa

l·ng phÝ nh©n c«ng, kinh phÝ, võa kh«ng cã t¸c dông b¶o vÖ m«i tr−êng.

4. C¸c bÖnh viÖn huyÖn hiÖn nay ch−a cã ®ñ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vÒ chuyªn m«n, nh©n lùc, kinh phÝ ®Ó thùc hiÖn theo quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i mµ Bé Y TÕ ban hµnh.

5. C¸c gi¶i ph¸p xö lý chÊt th¶i bÖnh viÖn vµ viÖc ¸p dông c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i láng, c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i r¾n hiÖn ®¹i ch−a thÓ ¸p dông ë tuyÕn huyÖn v× cßn nhiÒu khã kh¨n nhÊt lµ vÒ mÆt kinh phÝ. Nªn viÖc chän c¸c c«ng nghÖ phï hîp víi tõng ®Þa ph−¬ng lµ rÊt quan träng. Song tr−íc tiªn lµ nªn phèi hîp c¸c nguyªn t¾c cña WISE trong qu¶n lý chÊt th¶i bÖnh viÖn lµ v« cïng quan träng.

KÕt luËn

Qua kÕt qu¶ nghiªn cøu t¹i c¸c bÖnh viÖn huyÖn cña 4 tØnh: Yªn B¸i, Phó Thä, Qu¶ng Ng·i, CÇn Th¬ chóng t«i rót ra mét sè kÕt luËn sau:

1. VÒ thùc tr¹ng chÊt th¶i vµ t×nh h×nh qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ vµ « nhiÔm m«i tr−êng do chÊt th¶i y tÕ

* Thùc tr¹ng chÊt th¶i r¾n:

Tæng l−îng r¸c th¶i trung b×nh/gi−êng bÖnh/ngµy ®ªm: 0,35 - 0,88 kg. Trong ®ã, r¸c th¶i sinh ho¹t chiÕm 60,4% - 88,2%, r¸c th¶i l©m sµng chiÕm tû lÖ 11,4% - 38,5%, r¸c th¶i ho¸ häc chiÕm tû lÖ tõ 0 - 1,6%, kh«ng cã chÊt th¶i phãng x¹ vµ b×nh chøa khÝ cã ¸p suÊt.

* Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i:

- C¸c BV cña 4 tØnh nghiªn cøu ®Òu ch−a thùc hiÖn ®Çy ®ñ ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n vµ quy ®Þnh vÒ bao b× ®ùng r¸c (mÇu s¾c, kÝch cì), hép ®ùng vËt s¾c nhän, thïng ®ùng r¸c ®¹p ch©n, ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn kÝn theo h−íng dÉn cña Bé Y tÕ. C¶ 8 BV huyÖn ®−îc nghiªn cøu s©u ®Òu khã kh¨n lóng tóng trong xö lý chÊt th¶i láng vµ chÊt th¶i khÝ.

- TÊt c¶ c¸c BV huyÖn cña 4 tØnh nghiªn cøu ®Òu ch−a cã ®ñ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vÒ chuyªn m«n, trang thiÕt bÞ, nh©n lùc, kinh phÝ... ®Ó thùc hiÖn ®óng Quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i hiÖn hµnh

- HiÓu biÕt vÒ nguy c¬ cña chÊt th¶i y tÕ ®èi víi m«i tr−êng vµ søc khoÎ còng nh− qu¶n lý chÊt th¶i ë c¶ hai nhãm bÖnh viÖn ch−a ®Çy ®ñ. Lý do chñ yÕu lµ do ch−a ®−îc tËp huÊn ®Çy ®ñ vµ th−êng xuyªn

* T×nh h×nh « nhiÔm m«i tr−êng bÖnh viÖn:

ho¹t kh«ng ®¹t TCCP lµ 63,6% (trong ®ã 91,7% lµ n−íc ®Çu nguån, 54,5% lµ n−íc chÝn phÉu thuËt, 57,3% lµ n−íc t¹i c¸c khoa phßng)

2. KÕt qu¶ ¸p dông m« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ

- KiÕn thøc cña c¸n bé y tÕ vÒ ph©n lo¹i chÊt th¶i y tÕ vµ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ ®−îc n©ng lªn râ rÖt: tû lÖ kÓ ®−îc tªn c¸c lo¹i chÊt th¶i t¨ng tõ 10,8-46%; tû lÖ kÓ ®−îc tªn c¸c lo¹i chÊt th¶i g©y nguy h¹i cho søc khoÎ t¨ng tõ 8,1-45,9%; tû lÖ kÓ ®−îc nh÷ng ¶nh h−ëng chÝnh cña chÊt th¶i y tÕ ®èi víi søc kháe t¨ng tõ 13,5- 56,8%; tû lÖ kÓ ®−îc nh÷ng ®èi t−îng cã thÓ bÞ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ t¨ng tõ 12,8-65,9% so víi tr−íc can thiÖp.

+ VÒ vËn chuyÓn, l−u gi÷ chÊt th¶i r¾n: t¨ng ®−îc 4/19 BV cã xe chuyªn dông

®Ó vËn chuyÓn r¸c th¶i; 11/19 BV cã hµng rµo ng¨n c¸ch hè r¸c víi bªn ngoµi.

- Mét sè chØ sè « nhiÔm m«i tr−êng do vi sinh vËt vµ t¸c nh©n hãa lý ®Òu gi¶m

so víi tr−íc can thiÖp

- Gi¶m 13,4% nh©n viªn y tÕ bÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ trong vßng mét

th¸ng vµ 28,9% bÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ trong vßng mét n¨m tr−íc can thiÖp

KiÕn nghÞ

I. §èi víi c¸c bÖnh viÖn huyÖn:

1. Mçi bÖnh viÖn huyÖn cÇn cã mét c¸n bé ®−îc ®µo t¹o ®Ó ®¶m nhiÖm c«ng t¸c qu¶n lý chÊt th¶i bÖnh viÖn.

2. CÇn ®µo t¹o th−êng xuyªn cho c¸n bé/nh©n viªn bÖnh viÖn kiÕn thøc, thùc hµnh vÒ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ

3. Trong khi c¸c bÖnh viÖn huyÖn ch−a cã kh¶ n¨ng ®Çu t− kinh phÝ ®Ó x©y dùng hÖ thèng xö lý chÊt th¶i hiÖn ®¹i cã thÓ ¸p dông bÓ xö lý n−íc th¶i theo nguyªn t¾c tù ho¹i vµ lß ®èt r¸c thñ c«ng theo mÉu cña ch−¬ng tr×nh phßng chèng HIV/AIDS. §èi víi c¸c bÖnh viÖn huyÖn ®· ®−îc trang bÞ lß ®èt b¬m, kim tiªm cña ch−¬ng tr×nh tiªm chñng më réng cã thÓ tËn dông lß ®èt nµy ®Ó xö lý r¸c th¶i l©m sµng hµng ngµy cña bÖnh viÖn.

II. §èi víi c¸c Së Y tÕ:

4. C¸c Së Y tÕ cÇn th−êng xuyªn gi¸m s¸t, hç trî c¸c BV huyÖn thùc hiÖn Quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i nh− mét trong c¸c ho¹t ®éng chuyªn m«n

5. Cã thÓ ¸p dông c¸c nguyªn t¾c ph−¬ng ph¸p WISE vµo x©y dùng b¶mg kiÓm ®Þnh 26 th«ng tin-th¨m c¬ së vµ sö dông b¶ng kiÓm ®Þnh, x¸c ®Þnh nh÷ng ®iÓm cÇn c¶i thiÖn theo thø tù −u tiªn, th¶o luËn nhãm víi sù tham gia cña c¸n bé qu¶n lý, lËp kÕ ho¹ch thùc hiÖn c¸c c¶i thiÖn, ®Þnh kú gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¶i thiÖn.

III. Víi Bé Y tÕ

6. CÇn cã nghiªn cøu vÒ chi phÝ xö lý r¸c th¶i cho mét gi−êng bÖnh cña mét BV tuyÕn huyÖn ë c¸c ®Þa bµn kh¸c nhau, ®Ó cã c¬ së bæ xung kinh phÝ cho c¸c bÖnh viÖn huyÖn

Tµi liÖu tham kh¶o

Tµi liÖu tiÕng ViÖt 1. Bé Khoa häc-C«ng nghÖ vµ M«i Tr−êng-Côc M«i Tr−êng (1998) Qu¶n lý chÊt th¶i bÖnh viÖn - Kû yÕu Héi Th¶o. 2. Bé Quèc phßng - Côc Khoa häc c«ng nghÖ & M«i tr−êng (1995), B¸o c¸o ®Ò tµi “ Xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t vµ n−íc th¶i bÖnh viÖn”. 3. Bé Y TÕ (1997). Qui chÕ bÖnh viÖn. Hµ Néi, Tr 38-40. 4. Bé Y TÕ (1999). Tµi liÖu h−íng dÉn thùc hµnh qu¶n lý chÊt th¶iy tÕ. Nhµ xuÊt b¶n Y häc, Hµ Néi-2000 5. Bé Y tÕ (2001), “Héi nghÞ ®¸nh gi¸ thùc hiÖn quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ, chèng nhiÔm khuÈn bÖnh viÖn", Hµ Néi, tr 2 - 19 6. §inh H÷u Dung, NguyÔn ThÞ Thu, §µo Ngäc Phong, Lª ThÞ Tµi, Chu V¨n Th¨ng, TrÇn ThÞ Thoa, NguyÔn ThÞ TuyÕn vµ c¸c céng t¸c viªn (2001-2002), “Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ vµ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i y tÕ lªn m«i tr−êng vµ søc khoÎ céng ®ång t¹i 6 bÖnh viÖn §a khoa tuyÕn tØnh. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p can thiÖp”. 7. NguyÔn TÊt Hµ, Bïi V¨n Tr−êng vµ CS (1998), B¸o c¸o ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc “KÕt qu¶ ®iÒu tra hiÖn tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i cña mét sè bÖnh viÖn quËn, huyÖn ë Hµ Néi” Qu¶n lý chÊt th¶i bÖnh viÖn - Kû yÕu héi th¶o, 8/1998.

8. TrÇn ThÞ Ngäc Lan (2006), “§¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn lao ®éng, søc kháe cña lao ®éng n÷ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ gi¶i ph¸p can thiÖp”. LuËn ¸n TiÕn sÜ Y häc 9. §µo Ngäc Phong vµ CTV (1996), nghiªn cøu vÒ « nhiÔm m«i tr−êng vµ kh¶ n¨ng l©y truyÒn bÖnh do n−íc th¶i bÖnh viÖn g©y ra ë Hµ Néi. Qu¶n lý chÊt th¶i bÖnh viÖn - Kû yÕu héi th¶o, 8/1998. 10. Së Y tÕ Thµnh Phè Hå ChÝ Minh (2001), “B¸o c¸o kÕt qu¶ thùc hiÖn quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ trªn ®Þa bµn Thµnh Phè Hå ChÝ Minh 11. §ç Quèc Th¸i, Khæng ThÞ H¬n, Ph¹m V¨n Träng (1995), Mét sè nhËn xÐt vÒ vÖ sinh x©y dùng bÖnh biÖn tuyÕn huyÖn t¹i Th¸i B×nhvµ Nam Hµ, §¹i häc Y Th¸i B×nh.

12. §ç Quèc Th¸i (1996), nghiªn cøu t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng ë mét sè bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn t¹i Th¸i B×nh, Nam Hµ vµ biÖn ph¸p c¶i thiÖn, LuËn ¸n phã tiÕn sÝ khoa häc Y D−îc, Häc viÖn Qu©n Y.

14a. NguyÔn ThÞ Kim Th¸i (1995), Nghiªn cøu t×nh h×nh qu¶n lý chÊt th¶i t¹i 14 bÖnh viÖn lín ë Hµ Néi.

14b. NguyÔn ThÞ Thu, TrÇn Nh− Nguyªn, Phan H−íng D−¬ng, NguyÔn ThÞ BÝch Liªn (2005), §iÒu kiÖn lao ®éng lµng nghÒ chÕ biÕn l−¬ng thùc D−¬ng LiÔu, Hµ T©y vµ ¸p dông c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng. HNKH Quèc tÕ vÒ YHL§ vµ VSMT lÇn II, Hµ Néi, 16-18/11/2005

15. TrÇn Thu Thuû (1999), “ChÊt th¶i y tÕ nguy h¹i vµ quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ”, T¹p chÝ Y häc thùc hµnh sè 10/1999, tr 6-8.

16. Lª ThÕ Thù (1995), T×m hiÓu liªn quan gi÷a chÊt l−îng n−íc, vÖ sinh m«i tr−êng víi bÖnh ®−êng ruét ë mét sè vïng ®ång b»ng s«ng Cöu long vµ biÖn ph¸p can thiÖp, LuËn ¸n PTS khoa häc Y - D−îc, Hµ Néi 1995, tr. 111 - 112 17. Trung t©m Kü thuËt m«i tr−êng ®« thÞ & khu c«ng nghiÖp - §¹i häc X©y dùng Hµ Néi (1996), B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu “§iÒu tra ph©n tÝch phÕ th¸i cña c¸c bÖnh viÖn Hµ Néi”. 18. Trung t©m M«i tr−êng ®« thÞ vµ c¸c khu c«ng nghiÖp - Tr−êng §¹i häc X©y dùng Hµ Néi (1996), §iÒu tra ph©n tÝch phÕ th¶i cña c¸c bÖnh viÖn Hµ néi - B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu. 19. NguyÔn ThÞ Hång Tó (2001), “N©ng cao søc kháe n¬i lµm viÖc”, Tµi liÖu huÊn luyÖn cho c¸n bé ytÕ quËn huyÖn, NXB Lao ®«ng-X· héi 20. Lª ThÞ Hång V©n (2002), “T×nh h×nh « nhiÔm m«i tr−êng trong vµ ngoµi bÖnh viÖn ®a khoa tØnh Yªn B¸i vµ Phó Thä”, LuËn v¨n th¹c sÜ Y häc. Tµi liÖu TiÕng Anh 21. Engelberg report (1995), Health aspect of wastewater and excrete use in agriculture and aquaculture. The Engelberg Report. Intern. Ref. Ctre. For waste disposal new. 22. Frank La at al (1973), Handbook on hospital solid waste management, Techno Publishing Co. 23. Louis Theodore at al (1990), Air pollution control and waste incineration for Hospital and other Medical facilities. NY. 24. Medical waste - A planning guide (1993), Federation of Swedish country Councils, Stockholm. 26. Miche D. Lagrega et al (1994), Hazadous waste management. 26. WHO (1993), Urban Solid Waste Management. Geneva. 27. WHO (1994), Guideline for Health care waste management. 28. WHO (1987), Hospitals and health for all, Geneva.

Phô lôc

§Ò tµi: M« t¶ thùc tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng do chÊt th¶i y tÕ, c¸c gi¶i ph¸p xö lý chÊt th¶i y tÕ vµ triÓn khai m« h×nh qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ t¹i bÖnh viÖn Trung t©m Y tÕ huyÖn

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TS. §µo Ngäc Phong

Phô lôc 1: Danh môc C¸c c«ng cô nghiªn cøu

MÉu 1: PhiÕu thu thËp th«ng tin s½n cã vÒ qu¶n lý chÊt th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn huyÖn

MÉu 2 : PhiÕu pháng vÊn c¸n bé y tÕ vÒ qu¶n lý chÊt th¶i bÖnh viÖn

MÉu sè 3: PhiÕu ®iÒu tra ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i bÖnh viÖn tíi m«i tr−êng vµ søc khoÎ céng ®ång

MÉu sè 4A: PhiÕu tr¶ lêi kÕt qu¶ xÐt nghiÖm n−íc sinh ho¹t

MÉu sè 4B: PhiÕu tr¶ lêi kÕt qu¶ xÐt nghiÖm n−íc th¶i

MÉu sè 4C: PhiÕu tr¶ lêi kÕt qu¶ xÐt nghiÖm ®Êt

MÉu sè 4D: PhiÕu tr¶ lêi kÕt qu¶ xÐt nghiÖm kh«ng khÝ

MÉu sè 4E: PhiÕu tr¶ lêi kÕt qu¶ xÐt nghiÖm bÖnh phßng

MÉu sè 6: kÕt qu¶ kh¶o s¸t l−îng chÊt th¶i r¾n

mÉu sè 7: H−íng dÉn th¶o luËn nhãm/pháng vÊn s©u

c¸n bé l·nh ®¹o bÖnh viÖn

MÉu sè 8: H−íng dÉn th¶o luËn nhãm/pháng vÊn s©u c¸n bé/nh©n viªn qu¶n lý chÊt th¶i bÖnh viÖn

MÉu sè 9: MÉu thu thËp sè liÖu s½n cã vÒ søc kháe bÖnh tËt t¹i c¸c vïng d©n c−

MÉu sè 10: MÉu thu thËp sè liÖu s½n cã vÒ søc kháe bÖnh tËt cña c¸n bé/nh©n viªn bÖnh viÖn

MÉu 12: H−íng dÉn ph©n lo¹i vµ x¸c ®Þnh chÊt th¶i y tÕ

MÉu sè 13: B¶ng kiÓm vÒ qu¶n lý r¸c th¶i bÖnh viÖn

MÉu sè 14: PhiÕu ®¸nh gi¸ sau can thiÖp

Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi §T: ChÊt th¶i bÖnh viÖn huyÖn

MÉu sè 1

PhiÕu thu thËp th«ng tin s½n cã vÒ qu¶n lý chÊt th¶i t¹i c¸c bÖnh viÖn huyÖn

TØnh: .................................., bÖnh viÖn huyÖn: ..............................................................

1. Tæng diÖn tÝch mÆt b»ng cña bÖnh viÖn: ......................................... m2, trong ®ã: 2. DiÖn tÝch sö dông (khu hµnh chÝnh vµ chuyªn m«n) lµ: ............................... m2 3. DiÖn tÝch trång hoa/c©y xanh: .......................... m2 4. VÞ trÝ cña bÖnh viÖn so víi khu d©n c− tiÕp gi¸p víi bÖnh viÖn: 4. VÒ phÝa nam

1. ë trung t©m 2. VÒ phÝa ®«ng 3. VÒ phÝa t©y 5. VÒ phÝa b¾c 6. H−íng kh¸c, lµ h−íng nµo

5. Gi÷a bÖnh viÖn víi khu d©n c− cã t−êng rµo (t−êng x©y hoÆc rµo s¾t) b¶o vÖ kh«ng? 3. Chç cã, chç kh«ng 2. Kh«ng 1. Cã

6. Kho¶ng c¸ch tõ bÖnh viÖn tíi khu d©n c− tiÕp gi¸p víi bÖnh viÖn: 3. Tõ 500 - 1000 m

1. ≤ 100 m 2. Tõ > 100m ®Õn < 500 m 4. > 1000 m

1. Cã 2. Kh«ng

1. PhÝa trªn 2. PhÝa d−íi 3. Ch¶y qua

7. C¸ch BV ≤ 500 m cã c¬ së c«ng céng kh«ng? (Tr−êng häc, chî, khu vui ch¬i gi¶i trÝ, cöa hµng ¨n, c¬ së s¶n xuÊt thùc phÈm...) 8. NÕu cã, lµ c¬ së g×? (Ghi tªn c¸c cë së ®ã) ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... 9. VÞ trÝ cña bÖnh viÖn so víi nguån n−íc (s«ng/suèi) ®ang ®−îc d©n c− vïng tiÕp gi¸p sö dông: 4. Kh«ng cã 10. Kho¶ng c¸ch tõ bÖnh viÖn tíi nguån n−íc ®ang ®−îc d©n c− vïng tiÕp gi¸p sö dông: .................... m 11. HiÖn t¹i bÖnh viÖn ®ang sö dông nguån n−íc g×? (khoanh vµo sè thÝch hîp d−íi ®©y)

1. N−íc m¸y 2. N−íc giÕng khoan 3. Kh¸c, lµ n−íc g×? ..............

2. N−íc giÕng khoan 3. Kh¸c, lµ n−íc g×? ..............

3. Kh¸c, lµ n−íc g×? ..............

Cho ¨n uèng, t¾m röa: Cho cä röa, lµm vÖ sinh: 1. N−íc m¸y Cho ho¹t ®éng chuyªn m«n: 2. N−íc giÕng khoan 1. N−íc m¸y 12. HiÖn t¹i bÖnh viÖn cã bao nhiªu khoa/phßng? .................... khoa/phßng

13. Trong ®ã cã: ............... khoa/phßng chuyªn m«n (khoanh vµo c¸c sè t−¬ng øng víi nh÷ng khoa hiÖn cã cña bÖnh viÖn, khoa nµo ch−a ®−îc liÖt kª d−íi ®©y th× ®iÒn tiÕp tõ sè 16 trë ®i)

1. Néi 6. Lao 11. Phßng mæ 16.

2. Ngo¹i 7. R¨ng hµm mÆt 12. Håi søc cÊp cøu 17.

3. S¶n 8. Tai mòi häng 13. XÐt nghiÖm 18.

4. Nhi 9. M¾t 14. Xquang 19.

5. L©y 10. Khoa d−îc 15. Khoa kh¸m bÖnh 20.

14. Vµ: ............ khoa phßng chøc n¨ng (kÕ to¸n, vËt t−, kÕ ho¹ch tæng hîp...) 15. Tæng sè c¸n bé, c«ng nh©n viªn hiÖn cã cña bÖnh viÖn: ...................... ng−êi, trong ®ã:

B¸c sü: ............................................. ng−êi Y sü: ........................................ ng−êi Y t¸, n÷ hé sinh: ........................................ ng−êi Hé lý: ........................................ ng−êi C¸n bé, nh©n viªn hµnh chÝnh: ................................ ng−êi C¸n bé, nh©n viªn qu¶n lý chÊt th¶i: ........................ ng−êi (nh÷ng chuyªn thùc hiÖn c¸c kh©u qu¶n lý chÊt th¶i: ph©n lo¹i, thu gom, vËn chuyÓn, xö lý chÊt th¶i cña bÖnh viÖn), trong ®ã:

Nh©n viªn ph©n lo¹i r¸c: ............... ng−êi Nh©n viªn thu gom, vËn chuyÓn r¸c: ............................. ng−êi Nh©n viªn xö lý r¸c: ........................................ ng−êi Hé lý lµm tÊt c¶ c¸c c«ng viÖc trªn: .................. ng−êi

16. Tr×nh ®é chuyªn m«n cña nh©n viªn qu¶n lý chÊt th¶i:

§−îc ®µo t¹o chÝnh quy (kü s− x©y dùng, kü s− kh¸c): ............... ng−êi §−îc ®µo t¹o, tËp huÊn do Së Y tÕ tæ chøc: ................................ ng−êi §−îc ®µo t¹o, tËp huÊn do bÖnh viÖn tæ chøc: ............................ ng−êi §−îc ®µo t¹o do n¬i kh¸c tæ chøc: ............... ng−êi, n¬i nµo? .............. Kh«ng ®−îc ®µo t¹o g×: ....................... ng−êi

17. Tæng d©n sè thuéc ®Þa bµn hµnh chÝnh do bÖnh viÖn phôc vô: .......................

Trong c¸c b¶ng d−íi ®©y, n¨m nµo kh«ng cã sè liÖu th× ®Ó trèng

18. Tæng sè gi−êng bÖnh theo quy ®Þnh:

Sè gi−êng bÖnh quy ®Þnh N¨m Néi, Nhi Ngo¹i, S¶n L©y, Lao Kh¸c Tæng céng

2000

2001

2002

2003

2004

19. Tæng sè gi−êng bÖnh thùc tÕ:

Sè gi−êng bÖnh thùc tÕ N¨m Néi, Nhi Ngo¹i, S¶n L©y, Lao Kh¸c Tæng céng

2000

2001

2002

2003

2004

Sè l−ît bÖnh nh©n ®iÒu trÞ néi tró

Sè l−ît BN kh¸m/ch÷a

N¨m

L©y, Lao

Kh¸c

bÖnh ngo¹i tró Néi, Nhi

Tæng céng

Ngo¹i, S¶n

20. Tæng sè l−ît bÖnh nh©n kh¸m ch÷a bÖnh t¹i bÖnh viÖn/1n¨m:

2000 2001 2002 2003 2004

21. C«ng suÊt sö dông gi−êng bÖnh cña bÖnh viÖn:

Tæng sè ngµy gi−êng néi tró thùc tÕ = C«ng suÊt sö dông gi−êng bÖnh 365 ngµy x Sè gi−êng bÖnh thùc tÕ

Tû lÖ sö dông gi−êng bÖnh

N¨m

Néi, Nhi

Ngo¹i, S¶n

L©y, Lao

Kh¸c

Chung

2000

2001

2002

2003

2004

Sè l−ît bÖnh nh©n néi tró

N¨m

T¶

Lþ

Viªm gan

Lao

HIV/AIDS

Th−¬ng hµn

22. Sè l−îng bÖnh nh©n m¾c bÖnh truyÒn nhiÔm ®Æc biÖt ®iÒu trÞ néi tró t¹i bÖnh viÖn:

2000

2001

2002

2003

2004

N¨m

R¸c th¶i y tÕ

R¸c th¶i SH

Céng

% ®−îc xö lý

23. Tæng l−îng chÊt th¶i r¾n (kg) trung b×nh trong 1 ngµy ®ªm? nÕu bÖnh viÖn kh«ng cã sè liÖu nµy th× bá qua c©u 23, 24 vµ chuyÓn lu«n sang c©u 25

2000

2001

2002

2003

2004

24. C¸ch x¸c ®Þnh tæng l−îng chÊt th¶i r¾n (kg) trung b×nh/1ngµy ®ªm lµ g×?

1. Cã 2. Kh«ng 3. Cã, nh−ng kh«ng th−êng xuyªn

NÕu cã:

26. Ai ph©n lo¹i? (ghi cô thÓ: y t¸, hé lý, hay ng−êi kh¸c?)

27. ChÊt th¶i r¾n ®−îc ph©n thµnh nh÷ng lo¹i nµo? .........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

28. ChÊt th¶i r¾n cña bÖnh viÖn cã ®−îc ®ùng vµo c¸c lo¹i dông cô riªng biÖt kh«ng?

1. Cã 2. Kh«ng 3. Cã, nh−ng kh«ng th−êng xuyªn

29. NÕu cã, quy ®Þnh thÕ nµo? .........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

30. Dông cô ®ùng chÊt th¶i r¾n lµ lo¹i tói g×?

.........................................................................................................................................

......................................................................................................................................... 31. Dông cô ®ùng chÊt th¶i r¾n do c¬ së nµo cung cÊp?. 3. Kh¸c, lµ g×? .................................. 1. Mua ngoµi chî

2. Mua cña c«ng ty nhùa y tÕ

32. BÖnh viÖn cã n¬i l−u gi÷ chÊt th¶i r¾n kh«ng?

1. Cã 2. Kh«ng

33. Hµng ngµy chÊt th¶i r¾n t¹i c¸c khoa phßng cã ®−îc chuyÓn ®Õn n¬i l−u gi÷ kh«ng?

1. Cã 2. Kh«ng 3. Kh«ng th−êng xuyªn

34. Ai lµ ng−êi vËn chuyÓn chÊt th¶i r¾n ®Õn n¬i l−u gi÷? .........................................................................................................................................

35. N¬i l−u gi÷ chÊt th¶i r¾n cã t−êng bao hoÆc rµo b¶o vÖ t¸ch biÖt víi m«i tr−êng xung quanh kh«ng? 1. Cã 2. Kh«ng

36. N¬i l−u gi÷ chÊt th¶i r¾n cã c¸c sóc vËt/c«n trïng ho¹t ®éng kh«ng? 2. Kh«ng 1. Cã

37. Cã n−íc tõ n¬i l−u gi÷ chÊt th¶i rØ ra m«i tr−êng xung quanh kh«ng? 2. Kh«ng 1. Cã

38. ChÊt th¶i r¾n ®−îc l−u gi÷ t¹i bÖnh viÖn trong thêi gian bao l©u?

............... ngµy

39. ChÊt th¶i r¾n ®−îc xö lý t¹i bÖnh viÖn hay ë ®©u?

NÕu chÊt th¶i r¾n ®−îc xö lý t¹i bÖnh viÖn th×:

40. Lo¹i chÊt th¶i r¾n nµo ®−îc xö lý t¹i bÖnh viÖn?

41. MÊy ngµy xö lý mét lÇn? .................. ngµy,

42. Xö lý b»ng c¸ch nµo? (m« t¶ kü c¸ch xö lý)

.........................................................................................................................................

......................................................................................................................................... .

.........................................................................................................................................

................................................................................................................................... NÕu chÊt th¶i r¾n cña bÖnh viÖn kh«ng ®−îc xö lý t¹i bÖnh viÖn hoÆc chØ xö lý mét phÇn t¹i bÖnh viÖn th×:

43. BÖnh viÖn cã ký hîp ®ång vËn chuyÓn chÊt th¶i r¾n víi CTMT§T kh«ng?

1. Cã 2. Kh«ng 3. Cã, nh−ng kh«ng th−êng xuyªn

44. NÕu cã, ký víi h×nh thøc nµo? .........................................................................................................................................

45. Lo¹i chÊt th¶i r¾n nµo ®−îc hîp ®ång vËn chuyÓn?

.........................................................................................................................................

46. VËn chuyÓn b»ng ph−¬ng tiÖn g×?

.........................................................................................................................................

47. Ph−¬ng tiÖn ®ã cã kÝn kh«ng? 2. Kh«ng 1. Cã

48. ChÊt th¶i r¾n cña bÖnh viÖn ®−îc ®æ ®i ®©u?

.........................................................................................................................................

49. BÖnh viÖn sö dông lo¹i hè xÝ g×?

Cho CB/NV cña bÖnh viÖn?

3. C¶ 1 vµ 2 4. Kh¸c, lµ lo¹i g×? .......................................

1. Tù ho¹i/b¸n tù ho¹i 2. Mét ng¨n/hai ng¨n Cho bÖnh nh©n/ng−êi nhµ bÖnh nh©n?

1. Tù ho¹i/b¸n tù ho¹i 3. C¶ 1 vµ 2

2. Mét ng¨n/hai ng¨n 4. Kh¸c, lµ lo¹i g×? ....................................

50. BÖnh viÖn cã hÖ thèng cèng tho¸t n−íc th¶i kh«ng?

1. Cã 2. Kh«ng 3. Chç cã, chç kh«ng

51. NÕu cã, lµ cèng næi hay cèng ngÇm?

1. Cèng næi 2. Cèng ngÇm 3. C¶ hai lo¹i

52. NÕu lµ cèng næi, cã n¾p ®Ëy kh«ng?

1. Cã 2. Kh«ng 3. Chç cã, chç kh«ng

53. N−íc th¶i cña bÖnh viÖn cã ®−îc xö lý tr−íc khi ®æ vµo hÖ thèng chung kh«ng?

1. Cã 2. Kh«ng 3. Lóc cã, lóc kh«ng

NÕu cã:

54. N−íc th¶i tõ khoa nµo ®−îc xö lý?

2. Tõ khoa Xquang 5. Tõ khoa lao

3. Tõ khoa xÐt nghiÖm 6. Tõ khoa kh¸c, lµ khoa nµo? ……

55. Xö lý b»ng h×nh thøc nµo? m« t¶ kü c¸ch xö lý

....................................................................................................................................

.................................................................................................................................... 56. N−íc th¶i tõ bÖnh viÖn ra ®−îc ch¶y vµo ®©u?

1. C¸nh ®ång 3. Ao/hå/s«ng/suèi tù nhiªn

2. HÖ thèng cèng c«ng céng 4. Kh¸c, lµ g×? .................................

1. Cã 2. Kh«ng

58. LiÖt kª c¸c hãa chÊt ®éc hiÖn ®ang sö dông trong c¸c khoa phßng?

59. LiÖt kª mét sè hãa chÊt, kh¸ng sinh chÝnh nhËp vµo trong n¨m 2002 vµ 2003

Hãa chÊt: Kh¸ng sinh:

60. Mçi th¸ng bÖnh viÖn dïng hÕt bao nhiªu lÝt dung dÞch tÈy röa?

- §Ó lau dän vÖ sinh : ........................................................................................

61. LiÖt kª tªn c¸c dung dÞch tÈy röa bÖnh viÖn ®ang dïng?

- §Ó lau dän vÖ sinh: - §Ó röa dông cô:

62. BÖnh viÖn cã hotte hót h¬i khÝ ®éc kh«ng?

1. Cã 2. Kh«ng

63. NÕu cã, nh÷ng khoa/phßng nµo cã?

....................................................................................................................................

N¨m

2003

1999

2000

2001

2002

Kho¶n chi

Thu gom r¸c

VËn chuyÓn

Xö lý r¸c

Mua s¾m vËt t−, ph−¬ng tiÖn (®iÖn, chÊt ®èt, thuèc khö trïng, tói ®ùng...)

Céng c¸c kho¶n, trong ®ã:

Kinh phÝ ®−îc cÊp theo KH

Kinh phÝ BV tù lo

64. Chi phÝ hµng n¨m cho qu¶n lý chÊt th¶i (triÖu ®ång), nÕu kh«ng cã th× bá qua

65. T×nh h×nh nhiÔm trïng cña bÖnh viÖn trong n¨m 2003 (nÕu kh«ng cã sè liÖu th× kh«ng ghi g×)

Tæng sè ca phÉu thuËt t¹i bÖnh viÖn: ………………………………………….

Sè ca bÞ nhiÔm trïng vÕt mæ: ............................................................................

Sè ca bÞ nhiÔm trïng bÖnh viÖn kh¸c: ...............................................................

Ngµy

Néi tró

Ngo¹i tró

Tæng céng

67. ý kiÕn ®Ò xuÊt cña bÖnh viÖn vÒ viÖc xö lý chÊt th¶i cña bÖnh viÖn m×nh

(Xin «ng/bµ cho biÕt ý kiÕn nªn xö lý chÊt th¶i cña bÖnh viÖn nµy nh− thÕ nµo ®Ó ®¶m b¶o vÖ sinh vµ phï hîp víi kh¶ n¨ng cña bÖnh viÖn)

§èi víi chÊt th¶i r¾n:

...................................................................................................................................

§èi víi chÊt th¶i láng:

...................................................................................................................................

Xin c¸m ¬n bÖnh viÖn ®· céng t¸c Ngµy ........ th¸ng ....... n¨m 200......

Ng−êi thu thËp sè liÖu

Tr−êng §¹I häc y Hµ néi §T: Qu¶n Lý chÊt th¶i bÖnh viÖn huyªn

MÉu sè 2

PhiÕu pháng vÊn c¸n bé y tÕ vÒ qu¶n lý chÊt th¶i bÖnh viÖn

(§èi t−îng pháng vÊn: Mçi khoa 2 CB chuyªn m«n vµ y t¸ tr−ëng)

BÖnh viÖn: ............................................ Khoa: ..................................................

11. Hä vµ tªn:

12. Tuæi:

13. Giíi:

1. Nam 2. N÷

14. NghÒ nhiÖp

15. C«ng viÖc hiÖn ®ang lµm:

II. HiÓu biÕt vÒ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ: 21. Anh/chÞ ®· ®−îc tham gia líp tËp huÊn nµo vÒ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ ch−a?

22. NÕu ®· ®−îc tham gia råi, do ai tæ chøc?

23. Tæng sè lÇn ®−îc tËp huÊn?

1. Råi 2. Ch−a 3. Kh«ng nhí 1. BÖnh viÖn 2. TTYT/së y tÕ 3. C«ng ty m«i tr−êng ®« thÞ 4. Kh¸c, lµ g×? .............................. ................... lÇn .......................... ngµy 24. Tæng sè ngµy tËp huÊn?

N¨m ............., ................, ............ 25. Tæ chøc vµo n¨m nµo?

26. Anh/chÞ cã ®−îc h−íng dÉn thùc hiÖn quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ cña Bé YT kh«ng?

1. Cã 2. Kh«ng 3. Kh«ng nhí

100

27. NÕu cã ®−îc h−íng dÉn råi, do ai h−íng dÉn?

1. BÖnh viÖn 2. Phßng/së y tÕ 3. Bé Y tÕ 4. Kh¸c, lµ g×? ..............................

N¨m ....................., ...................., 1. Cã 2. Kh«ng

28. H−íng dÉn vµo n¨m nµo? 29. ViÖc thùc hiÖn quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ cña bÖnh viÖn nµy cã ®−îc ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm cô thÓ cho tõng bé phËn kh«ng? 291. NÕu cã, ph©n c«ng nh− thÕ nµo?

211. Trong c¸c lo¹i ®ã, lo¹i nµo nguy h¹i ®èi víi søc kháe?

1. ChÊt th¶i l©m sµng (y sinh) 2. ChÊt th¶i phãng x¹ 3. ChÊt th¶i hãa häc 4. C¸c b×nh chøa khÝ cã ¸p xuÊt 5. ChÊt th¶i sinh ho¹t 6. Kh¸c, lµ g× ............................... 1. ChÊt th¶i l©m sµng (y sinh) 2. ChÊt th¶i phãng x¹ 3. ChÊt th¶i hãa häc 4. C¸c b×nh cã khÝ chøa ¸p xuÊt 5. ChÊt th¶i sinh ho¹t 6. Kh¸c, lµ g× ...............................

212. Theo anh/chÞ nh÷ng nguy h¹i ®èi víi søc kháe ®ã lµ g×?

1. Lan truyÒn bÖnh (Tiªu ch¶y, viªm gan B, C, HIV...) 2. G©y chÊn th−¬ng, tai n¹n 3. Ung th− (do chÊt phãng x¹, hãa chÊt ®éc, bay h¬i.) 4. Ph¸t sinh c«n trïng trung gian truyÒn bÖnh

213. Theo anh/chÞ nh÷ng ng−êi cã thÓ bÞ ¶nh h−ëng bëi chÊt th¶i y tÕ lµ ai?

5. ¶nh h−ëng t©m lý, mÊt thÈm mü ®« thÞ 6. Kh¸c, lµ g×? ......................................................... 1. BÖnh nh©n 2. B¸c sÜ/y t¸ 3. Hé lý 4. Nh©n viªn thu gom, vËn chuyÓn, xö lý r¸c 5. Ng−êi bíi r¸c 6. D©n sèng quanh bÖnh viÖn

101

7. Kh¸c, lµ ai?

213b. NÕu cã bÞ, mÊy lÇn?

213d. NÕu cã bÞ, mÊy lÇn?

1. Cã 2. Kh«ng 3. Kh«ng nhí …………. lÇn 1. Cã 2. Kh«ng 3. Kh«ng nhí ………….. lÇn 1. Cã 2. Kh«ng

214. Theo anh/chÞ cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p xö lý riªng biÖt cho tõng lo¹i chÊt th¶i y tÕ hay kh«ng? 215. NÕu cã, xin anh/chÞ cho biÕt cô thÓ?

1. §èt 2. Xö lý b»ng hãa chÊt 3. Xö lý sinh häc 4. Ch«n lÊp 5. Kh¸c, lµ g×? ..........................................

§èi víi chÊt th¶i phãng x¹?

1. §èt 2. Xö lý b»ng hãa chÊt 3. Xö lý sinh häc 4. Ch«n lÊp 5. Tr¶ vÒ n¬i cung cÊp 6. Kh¸c, lµ g×? ..........................................

§èi víi chÊt th¶i hãa häc? 1. §èt

2. Xö lý b»ng hãa chÊt

3. Xö lý sinh häc

4. Ch«n lÊp 5. Tr¶ vÒ n¬i cung cÊp 6. Kh¸c, lµ g×? ..........................................

1. §èt §èi víi c¸c b×nh chøa khÝ cã ¸p xuÊt?

2. Ch«n lÊp 3. Tr¶ vÒ n¬i cung cÊp

102

4. Kh¸c, lµ g×? .........................................

§èi víi chÊt th¶i sinh ho¹t?

1. §èt 2. Xö lý b»ng hãa chÊt 3. Xö lý sinh häc 4. Ch«n lÊp 5. Kh¸c, lµ g×? ............................................

III. T×nh h×nh thùc hiÖn quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ

1. Cã 2. Kh«ng 3. Lóc cã, lóc kh«ng

331. Dùa vµo dÊu hiÖu nµo ®Ó nhËn biÕt ®−îc tõng lo¹i chÊt th¶i ®ã? 34. Khi nµo th× chÊt th¶i tõ khoa/phßng cña anh/chÞ ®−îc chuyÓn ®Õn n¬i l−u gi÷?

35. Theo anh/chÞ ®Ó ®¶m b¶o vÖ sinh, chÊt th¶i ph¶i ®−îc l−u gi÷ nh− thÕ nµo?

1. Hµng ngµy 2. > 1 ngµy mét lÇn 3. Khi nµo ®Çy 4. Kh¸c lµ g×? ............................................. 1. §ùng vµo nhòng dông cô kÝn cã n¾p ®Ëy 2. Cã hµng rµo b¶o vÖ, c¸ch biÖt víi x.quanh 3. Kh¸c, lµ g×? ............................................ 1. Cã 2. Kh«ng

36. BÖnh viÖn cña anh/chÞ cã quy ®Þnh thêi gian l−u gi÷ tèi ®a ®èi víi c¸c lo¹i chÊt th¶i kh¸c nhau kh«ng? 37. NÕu cã, quy ®Þnh nh− thÕ nµo? 38. HiÖn nay bÖnh viÖn cña anh/chÞ cã nh÷ng h×nh thøc xö lý CTYT nµo?

38. H×nh thøc nµo ¸p dông cho lo¹i chÊt th¶i nµo?

39. Theo anh chÞ tõng h×nh thøc xö lý ®ã cã −u/nh−îc ®iÓm g×? ¦u ®iÓm:

103

Nh−îc ®iÓm:

IV. Nh÷ng khã kh¨n trong thùc hiÖn qu¶n lý chÊt th¶i

Theo anh/chÞ nh÷ng khã kh¨n cña bÖnh viÖn trong viÖc qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ hiÖn nay lµ g×? 41. VÒ trang thiÕt bÞ, ph−ong tiÖn lµm viÖc

43. VÒ chÕ ®é b¶o hé?

.................................................................................................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... 44. VÒ v¨n b¶n, quy chÕ .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ...............................................................................................................................

V. Nh÷ng ý kiÕn ®Ò xuÊt

Anh/chÞ cã ®Ò xuÊt g× ®Ó gióp cho viÖc thùc hiÖn tèt quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i kh«ng? 51. VÒ trang thiÕt bi, ph−¬ng tiÖn lµm viÖc

104

.................................................................................................................................... .................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ............................................................................................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... 54. VÒ v¨n b¶n, quy chÕ?

.................................................................................................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... VI. T×nh h×nh bÖnh nh©n

Xin anh/chÞ cho biÕt: (hái y t¸ tr−ëng)

Xin c¸m ¬n anh/chÞ ®· céng t¸c víi chóng t«i Ngµy ........ th¸ng ....... n¨m 200.... Nghiªn cøu viªn

105

Tr−êng ®¹i häc Y Hµ Néi

M· hé: ............... §T: QLCT bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn

BÖnh viÖn: ...................………………………

MÉu sè 3

PhiÕu ®iÒu tra ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i

bÖnh viÖn tíi m«i tr−êng vµ søc khoÎ céng ®ång

(§èi t−îng ®−îc pháng vÊn: chñ hé/ng−êi ®¹i diÖn cho hé gia ®×nh)

1. Nam

Hä vµ tªn chñ hé: ...................................................................................................... 11. Hä vµ tªn ng−êi ®−îc pháng vÊn: ...................................................................... 12. Tuæi: .................................................................................................................... 13. Giíi: 2. N÷ 14. NghÒ nghiÖp:

6. C«ng nh©n viªn 7. Kh¸c (ghi râ) .................... 15. Tr×nh ®é v¨n ho¸ líp: ®· häc hÕt líp mÊy? Líp ................................................

0. Mï ch÷ 1. BiÕt ®äc/biÕt viÕt 4. CÊp III 5. Trªn cÊp III

2. CÊp I 3. CÊp II 16. Tæng sè ng−êi trong gia ®×nh: …........ng−êi. Xin anh/chÞ cho biÕt hä, tªn cña tÊt c¶ mäi ng−êi trong gia ®×nh ta

(Ghi tõ ng−êi cao tuæi nhÊt trë xuèng)

M· c¸ thÓ Hä vµ tªn Tuæi Giíi Ghi chó

1 2 3 4 5 6 7

TrÎ < 5 tuæi TrÎ 5 - 15 tuæi > 15 tuæi - 60 tuæi > 60 tuæi

Nam N÷ Nam N÷ Nam N÷ Nam N÷

106

17. B×nh qu©n chi tiªu cho c¶ gia ®×nh/th¸ng: ........................ ®ång → .......................... ngµn ®ång/1 ng−êi/th¸ng 18. Thu nhËp b»ng l−¬ng vµ c¸c nguån kh¸c (Ch¨n nu«i, bu«n b¸n, nghÒ phô, hoa mµu, lao ®éng ngoµi tØnh ) cña c¶ gia ®×nh qui ra tiÒn: ........................... ngµn ®ång/th¸ng. → .......................... ngµn ®ång/ ng−êi/th¸ng

19. Thu nhËp:................Kg thãc/n¨m.

110. Thu nhËp b»ng c¸c nguån kh¸c qui ra tiÒn (Ch¨n nu«i, bu«n b¸n, nghÒ phô, hoa mµu, lao ®éng ngoµi tØnh ): ............ ®ång/n¨m.

111. Trong n¨m qua gia ®×nh cã ®ñ l−¬ng thùc ¨n hay kh«ng ?

1. §ñ ¨n 2. ¡n ®én 3. §øt b÷a

112. Gia ®×nh ta sö dông n−íc g× ®Ó ¨n uèng, t¾m röa

1. N−íc m¸y 2. N−íc giÕng khoan 3. N−íc s«ng/suèi 4. Kh¸c, lµ g×? .......................................................

113. Gia ®×nh ta sö dông lo¹i hè xÝ g×? (KÕt hîp víi quan s¸t)

1. Tù ho¹i/b¸n tù ho¹i

2. Mét ng¨n/hai ng¨n 3. Kh¸c, lµ lo¹i g×? ...................................

2. T×nh h×nh tiÕp xóc vµ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i bÖnh viÖn

tíi m«i tr−êng vµ søc kháe:

1. Cã 2. Kh«ng

1. Cã 3. Kh«ng râ 2. Kh«ng

21. Anh/chÞ cã biÕt hoÆc nghe nãi ®Õn chÊt th¶i bÖnh viÖn kh«ng? 22. Nhµ cña anh/chÞ c¸ch bÖnh viÖn huyÖn bao nhiªu m? ............. m 23. Nhµ n»m ë h−íng nµo so víi bÖnh viÖn? ……………………………………… 24. Gia ®×nh anh/chÞ sèng ë ®©y tõ n¨m nµo? N¨m ................................................. 25. Gia ®×nh anh/chÞ cã bÞ ¶nh h−ëng cña chÊt th¶i tõ bÖnh viÖn ra kh«ng? 26. NÕu cã, ¶nh h−ëng cña c¸i g×?............................................................................ .................................................................................................................................... 27. ¶nh h−ëng ®ã lµ g×? ............................................................................................ .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... 8. Nh÷ng ¶nh h−ëng nµy x¶y ra khi nµo?.............................................................. ....................................................................................................................................

107

2. Kh«ng 3. Kh«ng tr¶ lêi

1. N−íc th¶i tõ bÖnh viÖn ra 2. Ph©n lÊy ë c¸c hè xÝ cña bÖnh viÖn 3. Kh¸c lµ g×? ...................................................................................................

3. Lóa/mµu

2. Kh«ng

3. Kh¸c, lµ g×? .......................................................

29. Møc ®é ¶nh h−ëng? (nhÑ/trung b×nh/nÆng, theo ®¸nh gi¸ cña hä) .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... 210. Gia ®×nh anh/chÞ cã sö dông chÊt th¶i cña bÖnh viÖn bãn ruéng kh«ng? 1. Cã 211. NÕu cã, lo¹i g×? 212. NÕu cã, bãn cho lo¹i c©y g×? 4. Kh¸c, lµ g×? ........................................... 213. Gia ®×nh anh/chÞ cã sö dông chÊt th¶i cña bÖnh viÖn cho ch¨n nu«i kh«ng? 3. Kh«ng tr¶ lêi 1. Cã 214. NÕu cã, lo¹i g×? 215. NÕu cã, nu«i g×? 1. Nu«i c¸ lång 2. Nu«i lîn NÕu cã sö dông ®Ó ch¨n nu«i hoÆc bãn ruéng th× hái thªm c©u 216, nÕu kh«ng th× hái tiÕp tõ c©u 216a 216. Anh/chÞ cã biÕt sö dông chÊt th¶i ®ã ®Ó ch¨n nu«i hoÆc bãn ruéng lµ rÊt nguy hiÓm kh«ng? 1. Cã 3. Kh«ng tr¶ lêi 2. Kh«ng

216a. Gia ®×nh anh/chÞ cã ruéng t¹i n¬i n−íc th¶i cña bÖnh viÖn ®æ ra kh«ng?

1. Cã 2. Kh«ng

NÕu cã

216b. Ai lµ ng−êi th−êng xuyªn lµm viÖc t¹i khu ruéng ®ã (ghi m· c¸ thÓ vµ tªn cña tõng ng−êi) ......................................................................................................... .................................................................................................................................... 216c. Thêi gian lµm viÖc liªn tôc trong 1 n¨m t¹i khu ruéng ®ã?

…………… th¸ng

217. Theo anh/chÞ nh÷ng chÊt th¶i cña bÖnh viÖn cã t¸c h¹i g× kh«ng? 3. Kh«ng tr¶ lêi 2. Kh«ng 1. Cã

108

218. NÕu cã, cô thÓ lµ g×?........................................................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... 219. Theo anh/chÞ nh÷ng chÊt th¶i cña bÖnh viÖn cã thÓ l©y truyÒn nh÷ng bÖnh g×?............................................................................................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... 220. Theo anh/chÞ cã thÓ lµm gi¶m nh÷ng t¸c h¹i cña chÊt th¶i tõ bÖnh viÖn ra kh«ng?

1. Cã 2. Kh«ng 3. Kh«ng tr¶ lêi

2. Kh«ng 1. Cã

Ho sèt kh«ng? Øa láng kh«ng? 2. Kh«ng 2. Kh«ng 1. Cã 1. Cã

221. NÕu cã, cô thÓ lµ g×? .......................................................................................... ......................................................................................................................................... ............................................................................................................................... .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... 3. T×nh h×nh èm ®au cña gia ®×nh Xin anh/chÞ cho biÕt: 31. Trong hai tuÇn (hoÆc trong nöa th¸ng) qua trong gia ®×nh ta cã ai bÞ èm kh«ng? NÕu cã, lµ ai vµ bÞ bÖnh g× ? xem m· bÖnh ë d−íi ®Ó ®iÒn vµo cét biÓu hiÖn bÖnh. NÕu tr¶ lêi lµ kh«ng th× hái sang c©u 32. 32. Trong hai tuÇn (hoÆc trong nöa th¸ng) qua gia ®×nh ta cã ch¸u nhá nµo bÞ: NÕu cã th× còng ®iÒn vµo b¶ng sau:

STT Hä tªn ng−êi èm Tuæi BiÓu hiÖn bÖnh N¬i ®Õn ch÷a bÖnh

M· n¬i ®Õn ch÷a bÖnh: 1 = Tù mua thuèc ch÷a 2 = Y tÕ ph−êng 3 = T− nh©n 4 = BÖnh viÖn 5 = Kh«ng ch÷a g× 6 = ¤ng lang 7 = Tù dïng thuèc l¸ v−ên 8 = Kh¸c, lµ g×? ........................................

109

M· bÖnh cÊp tÝnh, triÖu chøng vµ bÖnh m¾c trong 2 tuÇn qua:

= 1 Sèt = 2 Sèt rÐt = 3 Ho sæ mòi < 1 tuÇn Ho sæ mòi, c¶m cóm > 1 tuÇn = 4 = 5 Ho ra m¸u = 6 Khã thë Øa láng = 7 = 8 Lþ = 9 Th−¬ng hµn = a §au bông (kh«ng Øa láng) = b Vµng da = c N«n = d §¸i r¾t = e §¸i buèt §¸i m¸u Phï Nhøc ®Çu MÊt ngñ Co giËt GÇy sót §au khíp §au m¾t KhÝ h− Tai n¹n/chÊn th−¬ng Ngé ®éc DÞ øng BÖnh ngoµi da Kh¸c = f = g = h = i = k = l = m = n = o = p = q = r = s = t

33. Trong nhµ cã ai bÞ bÖnh m¹n tÝnh kh«ng (hái tõng ng−êi trong gia ®×nh):

1. Cã 2. Kh«ng

NÕu cã, ai vµ bÞ bÖnh g× ? xem m· bÖnh m¹n tÝnh vµ m· n¬i ®Õn ch÷a bÖnh ®Ó ®iÒn vµo b¶ng sau:

STT Tªn ng−êi èm Tuæi BiÓu hiÖn bÖnh N¬i ®Õn ch÷a bÖnh

= 1 = 2 = 3 = 5 = 6 = 7 = 8

M· c¸c bÖnh m¹n tÝnh: + HÖ h« hÊp: - Ho cã ®êm kÐo dµi trªn 3 th¸ng trong n¨m. - Trong ®êm cã m¸u. ............... - C¸c bÖnh h« hÊp m¹n tÝnh kh¸c + HÖ tiªu ho¸ : - §au d¹ dÇy, t¸ trµng ......... - Ký sinh trïng ®−êng ruét - Viªm ®¹i trµng m¹n tÝnh. ... - C¸c bÖnh hÖ tiªu ho¸ m¹n tÝnh kh¸c. = p = q = r = s = c = d = e = f = g = h + HÖ thÇn kinh : - §éng kinh .................................. - ChËm ph¸t triÓn trÝ lùc, ngu ®Çn. - C¸c bÖnh t©m thÇn. ................... - C¸c bÖnh hÖ thÇn kinh m¹n tÝnh kh¸c + B−íu cæ .................................... + Gi¶m thÞ lùc/ mï. ..................... + §iÕc. ........................................ + Tµn tËt : - LiÖt ch©n tay ............................ - MÊt ch©n, tay ............................ - C¸c h¹n chÕ cö ®éng ch©n tay ≠

110

= 9 = a = b + C¸c bÖnh phô khoa : - Rèi lo¹n kinh nguyÖt. ................. - Viªm phÇn phô. .....…................ - §au trong khi giao hîp ............ - C¸c bÖnh phô khoa m¹n tÝnh kh¸c

+ HÖ tuÇn hoµn : - Cao huyÕt ¸p ..................... - C¸c bÖnh tim m¹n tÝnh ….. - C¸c bÖnh hÖ tuÇn hoµn ….. m¹n tÝnh kh¸c. = i = k = l = m + C¸c bÖnh da m¹n tÝnh = n + C¸c bÖnh m¹n tÝnh kh¸c = o

C©u 34, ®Ó biÕt ®−îc th«ng tin, ®iÒu tra viªn cã thÓ hái ng−êi dÉn ®−êng hoÆc hái tÕ nhÞ, tr¸nh gîi l¹i chuyÖn buån cña gia ®×nh

1 = Cã 2 = Kh«ng

M· c¸ thÓ 1 2 3 N¨m chÕt Tuæi lóc chÕt

1 = T¹i nhµ 2 = BV huyÖn 3 = BV tØnh/T¦ 4 = Kh¸c, lµ ë ®©u? ................................................. M· n¬i chÕt: M· nguyªn nh©n chÕt:

1 = Giµ 2 = Chu sinh

d = Uèn v¸n e = B¹i liÖt f = §¸i ®−êng G = C¸c bÖnh néi tiÕt kh¸c h = Tim m¹ch i = T¨ng huyÕt ¸p k = BÖnh d¹ dµy/t¸ trµng o = Tù tö p = ChÊn th−¬ng/tai n¹n q = Suy dinh d−ìng r = Phô n÷ chÕt do chöa/®Î s = Ung th− c¸c lo¹i t = Kh¸c, lµ g×? ................... u = Kh«ng râ nguyªn nh©n

3 = Øa ch¶y 4 = Gan mËt 5 = T¶ 6 = Lþ 7 = Th−¬ng hµn 8 = B¹ch hÇu 9 = Sëi a = Ho gµ

Xin c¸m ¬n anh/chÞ ®· vui lßng céng t¸c víi chóng t«i

Ngµy .......... th¸ng ...... n¨m 200.....

Ng−êi pháng vÊn

Tr−êng §¹i häc Y hµ néi §T: Qu¶n lý ChÊt th¶i bÖnh viÖn huyÖn

111

MÉu sè 4A

PhiÕu tr¶ lêi kÕt qu¶ xÐt nghiÖm n−íc sinh ho¹t

Khu vùc xÐt nghiÖm: BÖnh viÖn ................................................................................

VÞ trÝ lÊy mÉu: ...........................................................................................................

Ngµy, giê lÊy mÉu: ..... h ......./......./200...

M« t¶ ®Æc ®iÓm khu vùc lÊy mÉu: ........................................................................... ......................................................................................................................................... ...............................................................................................................................

Ngµy xÐt lµm nghiÖm: ......./......../ 200.........................................................................

KÕt qu¶:

TT ChØ tiªu xÐt nghiÖm §¬n vÞ ®o TCCP KÕt qu¶

1 MÇu

2 Mïi

3 §é trong

4 pH

5 ChÊt h÷u c¬

A xÝt

KiÒm

6 NO2 7 NH3 8 NaCl

XÐt nghiÖm viªn (hä tªn, ch÷ ký) Tr−ëng phßng xÐt nghiÖm (hä tªn, ch÷ ký)

Tr−êng §¹i häc Y hµ néi §T: Qu¶n lý ChÊt th¶i bÖnh viÖn huyÖn

112

MÉu sè 4B

PhiÕu tr¶ lêi kÕt qu¶ xÐt nghiÖm n−íc th¶i

Khu vùc xÐt nghiÖm: BÖnh viÖn ................................................................................

VÞ trÝ lÊy mÉu: ...........................................................................................................

Ngµy, giê lÊy mÉu: ..... h ......./......./200...

M« t¶ ®Æc ®iÓm khu vùc lÊy mÉu: ............................................................................ ......................................................................................................................................... ...............................................................................................................................

Ngµy xÐt lµm nghiÖm: ......./......../ 200.........................................................................

KÕt qu¶:

TT ChØ tiªu xÐt nghiÖm §¬n vÞ ®o TCCP KÕt qu¶

XÐt nghiÖm viªn (hä tªn, ch÷ ký) Tr−ëng phßng xÐt nghiÖm (hä tªn, ch÷ ký)

113

MÉu sè 4c

PhiÕu tr¶ lêi kÕt qu¶ xÐt nghiÖm ®Êt

Khu vùc xÐt nghiÖm: BÖnh viÖn ................................................................................

VÞ trÝ lÊy mÉu: ...........................................................................................................

Ngµy, giê lÊy mÉu: ..... h ......./......./200...

M« t¶ ®Æc ®iÓm khu vùc lÊy mÉu: ............................................................................ ......................................................................................................................................... ...............................................................................................................................

Ngµy xÐt lµm nghiÖm: ......./......../ 200.........................................................................

KÕt qu¶:

TT ChØ tiªu xÐt nghiÖm §¬n vÞ ®o TCCP KÕt qu¶

XÐt nghiÖm viªn (hä tªn, ch÷ ký) Tr−ëng phßng xÐt nghiÖm (hä tªn, ch÷ ký)

114

MÉu sè 4d

PhiÕu tr¶ lêi kÕt qu¶ xÐt nghiÖm kh«ng khÝ

Khu vùc xÐt nghiÖm: BÖnh viÖn ................................................................................

VÞ trÝ lÊy mÉu: ...........................................................................................................

Ngµy, giê lÊy mÉu: ..... h ......./......./200...

M« t¶ ®Æc ®iÓm khu vùc lÊy mÉu: ............................................................................ ......................................................................................................................................... ...............................................................................................................................

Ngµy xÐt lµm nghiÖm: ......./......../ 200.........................................................................

KÕt qu¶:

TT ChØ tiªu xÐt nghiÖm §¬n vÞ ®o TCCP KÕt qu¶

XÐt nghiÖm viªn (hä tªn, ch÷ ký) Tr−ëng phßng xÐt nghiÖm (hä tªn, ch÷ ký)

115

MÉu sè 4e

PhiÕu tr¶ lêi kÕt qu¶ xÐt nghiÖm bÖnh phßng

Khu vùc xÐt nghiÖm: BÖnh viÖn ................................................................................

VÞ trÝ lÊy mÉu: ...........................................................................................................

Ngµy, giê lÊy mÉu: ..... h ......./......./200...

M« t¶ ®Æc ®iÓm khu vùc lÊy mÉu: ............................................................................ ......................................................................................................................................... ...............................................................................................................................

Ngµy xÐt lµm nghiÖm: ......./......../ 200.........................................................................

KÕt qu¶:

TT ChØ tiªu xÐt nghiÖm §¬n vÞ ®o TCCP KÕt qu¶

XÐt nghiÖm viªn (hä tªn, ch÷ ký) Tr−ëng phßng xÐt nghiÖm (hä tªn, ch÷ ký)

Tr−êng §¹i häc Y Hµ néi

§T: Qu¶n lý ChÊt th¶i bÖnh viÖn huyÖn

116

MÉu sè 6

kÕt qu¶ kh¶o s¸t l−îng chÊt th¶i r¾n

Bªnh viÖn ........................................................., TØnh: .............................................

Khoa/phßng: .............................................................................................................

KÕt qu¶ kh¶o s¸t:

Lo¹i chÊt th¶i Träng l−îng (kg) Tû lÖ %

ChÊt th¶i hãa häc

ChÊt th¶i phãng x¹

ChÊt th¶i sinh ho¹t h÷u c¬

- R¸c, thøc ¨n thõa, vá hoa qu¶...

- Ngo¹i c¶nh

ChÊt th¶i sinh ho¹t khã tiªu huû (chai lä, ®å hép b»ng nhùa, kim lo¹i, tói nilon...)

Tæng céng

Ngµy ........ th¸ng ....... n¨m 200....

Tr−êng §¹i häc y Hµ néi §T: qu¶n lý chÊt th¶i bÖnh viÖn huyÖn

117

mÉu sè 7

c¸n bé l·nh ®¹o bÖnh viÖn

(§èi t−îng: Ban Gi¸m ®èc, ®¹i diÖn c¸c khoa/phßng)

I. Thùc tr¹ng chÊt th¶i cña bÖnh viÖn

- Sè l−îng chÊt th¶i - Chñng lo¹i - Møc ®é nguy h¹i

II. Thùc tr¹ng qu¶n lý chÊt th¶i

- H−íng dÉn, phæ biÕn quy chÕ tíi c¸n bé c«ng nh©n viªn? - Ho¹t ®éng chèng nhiÔm khuÈn? Cã? - TËp huÊn/®µo t¹o cho nh©n viªn trong BV, trong d©y truyÒn qu¶n lý

1. T×nh h×nh thùc hiÖn quy chÕ? chÊt th¶i?

- Thùc hiÖn quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i:

C¸c h×nh thøc hiÖn cã?

+ Xö lý:

+ Thu gom, ph©n lo¹i: nh©n lùc, ph−¬ng tiÖn ...? + L−u gi÷: §Þa ®iÓm, thêi gian ph−¬ng tiÖn? + VËn chuyÓn: ph−¬ng tiÖn, thêi gian, nh©n lùc...? . Xö lý r¸c . Xö lý n−íc th¶i

Thùc tÕ sö dông? HiÖu qu¶ thùc tÕ?

2. Nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n? III. ý kiÕn ®Ò xuÊt (nªu cô thÓ)

Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi §T: qu¶n Lý ChÊt th¶i bÖnh viÖn

118

BÖnh viÖn: ……………………………………………………..

Biªn b¶n th¶o luËn nhãm c¸n bé l·nh ®¹o bÖnh viÖn

1. Sè ng−êi tham gia:

TT

Hä tªn

Khoa

Tuæi

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

C«ng viÖc ®ang lµm

Sè n¨m c«ng t¸c

2. Néi dung:

Tr−êng §¹i häc y Hµ néi §T: qu¶n lý chÊt th¶i bÖnh viÖn huyÖn

119

MÉu sè 8

1. Thùc tr¹ng chÊt th¶i cña bÖnh viÖn

- Sè l−îng chÊt th¶i - Chñng lo¹i - Møc ®é nguy h¹i

2. Thùc hiÖn quy chÕ

3. Khã kh¨n/ thuËn lîi khi thùc hiÖn

- T×nh h×nh th−¬ng tÝch do chÊt th¶i (trong 1 th¸ng, mét n¨m, sè lÇn) - T×nh h×nh m¾c bÖnh nhiÔm khuÈn trong nh÷ng ng−êi thu gom chÊt th¶i

4. ¶nh h−ëng cña chÊt th¶I lªn m«i tr−êng, søc khoÎ 4. 1. Lªn søc khoÎ: (hái tõng ng−êi) 4. 2. Lªn m«i tr−êng:

- M«i tr−êng bÖnh viÖn? - M«i tr−¬ng xung quanh?

5. ý kiÕn ®Ò xuÊt

- §µo t¹o - §iÒu kiÖn lµm viÖc - ChÕ ®é .... -

Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi §T: qu¶n Lý ChÊt th¶i bÖnh viÖn

120

BÖnh viÖn: ……………………………………………………..

qu¶n lý chÊt th¶i

1. Sè ng−êi tham gia:

TT

Hä tªn

Khoa

Tuæi

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

C«ng viÖc ®ang lµm

Sè n¨m c«ng t¸c

121

T×nh h×nh th−¬ng tÝch do chÊt th¶i trong sè

Hä tªn

Khoa

TT

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Sè lÇn th−¬ng tÝch/1th¸ng

Sè lÇn th−¬ng tÝch/1 n¨m

2. Néi dung:

Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi §T: qu¶n Lý ChÊt th¶i bÖnh viÖn huyÖn

122

MÉu sè 9

TØnh/thµnh phè: ......................................, thÞ x·/quËn: ....................................

Tr¹m y tÕ x·/ph−êng: ........................................................................................

1. D©n sè:

Tæng sè d©n

Phô n÷ 15 - 49 tuæi

N¨m

TrÎ em ≤ 5 tuæi

1999

2000

2001

2002

2003

2. T×nh h×nh søc kháe bÖnh tËt:

Trong ®ã

N¨m

T¶ Lþ

Lao

Tæng sè l−ît ng−êi èm

Th−¬ng hµn

Viªm gan

Phô khoa

ARI TC cÊp

1999

2000

2001

2002

2003

Ng−êi cung cÊp sè liÖu

Ng−êi thu thËp sè liÖu

Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi §T: qu¶n Lý ChÊt th¶i bÖnh viÖn

123

MÉu sè 10

MÉu thu thËp sè liÖu s½n cã vÒ søc kháe bÖnh tËt Cña c¸n bé bÖnh viÖn

TØnh/thµnh phè: .................................................................................................

BÖnh viÖn: .........................................................................................................

1. T×nh h×nh bÖnh tËt:

N¨m

Tæng sè CB Tæng sè l−ît èm

Sè ng−êi ph¶i ®iÒu trÞ néi tró

1999

2000

2001

2002

2003

2. T×nh h×nh m¾c c¸c bÖnh nhiÔm khuÈn:

Lao

T¶

Lþ

Viªm gan

N¨m ARI TC cÊp

Th−¬ng tÝch do CTYT

1999

2000

2001

2002

2003

Ng−êi cung cÊp sè liÖu

Ng−êi thu thËp sè liÖu

Th−¬ng hµn P.khoa /CB n÷

Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi §T: ChÊt th¶i bÖnh viÖn huyÖn

124

MÉu 12

(TrÝch "Quy chÕ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ" - Bé Y tÕ)

2. ChÊt th¶i phãng x¹

3. ChÊt th¶i hãa häc

4. ChÊt th¶i chøa khÝ cã ¸p suÊt

5. ChÊt th¶i sinh ho¹t

II. X¸c ®Þnh tõng lo¹i chÊt th¶i:

- Nhãm A:

Lµ chÊt th¶i nhiÔm khuÈn, bao gåm nh÷ng vËt liÖu bÞ thÊm m¸u, thÊm dÞch, c¸c chÊt bµi tiÕt cña ng−êi bÖnh nh− b¨ng, g¹c, b«ng gang tay, bét bã, ®å v¶i, c¸c tói hËu m«n nh©n t¹o, d©y truyÒn m¸u, c¸c èng th«ng, d©y vµ tói ®ùng dÞch dÉn l−u...

- Nhãm B:

Lµ c¸c vËt s¾c nhän, bao gåm: b¬m kim tiªm, l−ìi vµ c¸n dao mæ, ®inh mæ, c−a, c¸c «ng tiªm, m¶nh thñy tinh vì vµ mäi vËt liÖu cã thÓ g©y ra c¸c vÕt c¾t hoÆc chäc thñng, cho dï nh÷ng vËt nµy cã thÓ g©y nhiÔm khuÈn hoÆc kh«ng nhiÔm khuÈn.

- Nhãm c:

Lµ chÊt th¶i cã nguy c¬ l©y nhiÔm cao, ph¸t sinh tõ c¸c phßng xÐt nghiÖm, bao gåm: g¨ng tay, lam kinh, èng nghiÖm, bÖnh phÈm sau khi sinh thiÕt/xÐt nghiÖm/nu«i cÊy, tói ®ùng m¸u.

- Nhãm D: lµ chÊt th¶i d−îc phÈm, bao gåm

125

+ D−îc phÈm qu¸ h¹n, d−îc phÈm bÞ nhiÔm khuÈn, d−îc phÈm bÞ ®æ, d−îc

phÈm kh«ng cßn nhu cÇu sö dông

- Nhãm E:

Lµ c¸c m«, c¬ quan ng−êi, ®éng vËt, bao gåm: tÊt c¶ c¸c m« cña c¬ thÓ (dï nhiÔm khuÈn hoÆc kh«ng nhiÔm khuÈn), c¸c c¬ quan, ch©n tay, rau thai, bµo thai, x¸c sóc vËt

2. ChÊt th¶i phãng x¹:

ChÊt th¶i phãng x¹ lµ nh÷ng chÊt cã ho¹t ®é riªng gioãng nh− c¸c chÊt phãng x¹. T¹i c¸c c¬ së y tÕ chÊt th¶i phãng x¹ ph¸t sinh tõ c¸c ho¹t ®éng chÈn ®o¸n, ®iÒu trÞ vµ nghiªn cøu. ChÊt th¶i phãng x¹ bao gåm chÊt th¶i r¾n, láng vµ khÝ

- ChÊt th¶i r¾n: Gåm c¸c vËt liÖu sö dông trong c¸c xÐt nghiÖm, chÈn ®o¸n, ®iÒu trÞ nh− èng tiªm, b¬m tiªm, kim tiªm, kÝnh b¶o hé, giÊy thÊm, g¹c s¸t khuÈn, èng nghiÖm, chai lä ®ùng chÊt phãng x¹...

- ChÊt th¶i phãng x¹ láng gæm: dung dÞch cã chøa nh©n phãng x¹ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chÈn ®o¸n, ®iÒu trÞ nh− n−íc tiÓu cña ng−êi bÖnh, c¸c chÊt bµi tiÕt, n−íc sóc röa c¸c dông cô cã chøa phãng x¹

tho¸t ra tõ c¸c kho chøa chÊt phãng x¹...

3. ChÊt th¶i hãa häc:

ChÊt th¶i hãa häc bao gåm c¸c chÊt th¶i r¾n, láng vµ khÝ. ChÊt th¶i hãa häc

v« c¬ vµ h÷u c¬

- ChÊt th¶i hãa häc nguy h¹i bao gåm:

+ Formaldehyd: ®−îc sö dông trong khoa gi¶i phÉu bÖnh, läc m¸u, −íp x¸c vµ

dïng ®Ó b¶o qu¶n c¸c mÉu xÐt nghiÖm ë mét sè khoa kh¸c

+ C¸c hãa chÊt quang hãa häc: cã trong c¸c dung dÞch dïng ®Ó cè ®Þnh vµ

tr¸ng phim

+ C¸c dung m«i: gåm c¸c hîp chÊt halogen nh−: methylen chlorid, chloroform, freons, trichloro ethylen, c¸c thuèc mª béc h¬i nh− halothan, c¸c hîp chÊt kh«ng cã halogen nh− xylen, aceton, isopropanol, tolu en, ethyl acetat vµ acetonitril

126

+ Oxit ethylen: Oxit ethylen ®−îc sö dông ®Ó tiÖt khuÈn c¸c thiÕt bÞ y tÕ, phßng phÉu thuËt nªn ®−îc ®ãng thµnh b×nh vµ g¾n liÒn víi thiÕt bÞ tiÖt khuÈn. Lo¹i chÊt nµy cã thÓ g©y ra nhiÒu ®éc tÝnh vµ cã thÓ g©y ung th− ë ng−êi.

- C¸c chÊt hãa häc hçn hîp bao gåm c¸c dung dÞch lµm s¹ch vµ khö khuÈn

nh− phª nol, dÇu mì vµ dung m«i lµm vÖ sinh

4. C¸c b×nh cã chøa khÝ cã ¸p xuÊt:

Gåm c¸c lo¹i nh−: b×nh ®ùng « xy, CO2, b×nh ga, b×nh khÝ dung vµ c¸c b×nh ®ùng khÝ dïng mét lÇn. C¸c b×nh nµy dÔ g©y næ khi thiªu ®èt v× vËy ph¶i thu gom riªng

5. ChÊt th¶i sinh ho¹t, cã hai lo¹i:

- ChÊt th¶i kh«ng bÞ nhiÔm c¸c yÕu tè nguy h¹i, ph¸t sinh tõ c¸c buång bÖnh, phßng lµm viÖc, hµnh lang, c¸c bé phËn cung øng, nhµ kho, nhµ giÆt, nhµ ¨n... bao gåm: giÊy b¸o, tµi liÖu, vËt liÖu ®ãng gãi, thïng c¸t t«ng, tói nilon, tói ®ùng phim, vËt liÖu gãi thùc phÈm, thøc ¨n d− thõa cña ng−êi bÖnh, hoa, r¸c quÐt tõ c¸c sµn nhµ...

127

B¶ng kiÓm vÒ qu¶n lý r¸c th¶i bÖnh viÖn

Ngµy kiÓm tra: ...........................................................................................................

Tªn bÖnh viÖn.................................................. §Þa chØ:.............................................

Hä vµ tªn ng−êi kiÓm tra: .................................................... Sè ®iÖn tho¹i:................

1. BÖnh viÖn cã bé phËn chÞu tr¸ch nhiÖm c«ng t¸c qu¶n lý CTYT kh«ng?

§· cã: /_____/ Ch−a cã: /______/

NÕu ch−a cã, dù kiÕn khi nµo thµnh lËp:..........................................................

Nªu 1 lý do chÝnh v× sao ch−a ®−îc thµnh lËp:.................................................

§· cã: /_____/ Ch−a cã: /______/

3. BÖnh viÖn cã lËp kÕ ho¹ch hµng n¨m cho viÖc xö lý r¸c th¶i kh«ng?

§· cã: /_____/ Ch−a cã: /______/

NÕu ch−a cã, dù kiÕn khi nµo cã kÕ ho¹ch chi tiÕt: .........................................

Nªu 1 lý do chÝnh v× sao ch−a cã kÕ ho¹ch nµy................................................

4. BÖnh viÖn cã giµnh kinh phÝ riªng cho c«ng t¸c xö lý chÊt th¶i cña bÖnh viÖn ch−a?

§· cã: /_____/ Ch−a cã: /______/ NÕu ch−a cã, dù kiÕn khi nµo sÏ ®−a vµo kÕ ho¹ch kinh phÝ:............................ Nªu 1 lý do chÝnh v× sao ch−a cã kÕ ho¹ch nµy:...............................................

5a. BÖnh viÖn ®· cã dông cô thu gom r¸c th¶i l©m sµng kh«ng s¾c nhän (vËt liÖu thÊm m¸u vµ dÞch tiÕt nh− b¨ng, g¹c, b«ng, bét bã, ®å v¶i, d©y truyÒn) riªng biÖt ch−a?

§· cã: /_____/ Ch−a cã: /______/ NÕu ch−a cã, dù kiÕn khi nµo cã:..................................................................... Nªu 1 lý do chÝnh v× sao ch−a cã:....................................................................

5b. ChÊt th¶i nhãm nµy ®−îc xö lý thÕ nµo?

§èt: /_____/ Ch«n: /______/

6a. BÖnh viÖn ®· cã dông cô thu gom r¸c th¶i l©m sµng s¾c nhän (b¬m tiªm thñy tinh, kim tiªm, l−íi dao, c−a, dông cô b»ng kim lo¹i) ch−a?

128

§· cã: /_____/ Ch−a cã: /______/

NÕu cã, lµm thÕ nµo: .......................................................................................

7. BÖnh viÖn ®· cã dông cô thu gom r¸c th¶i cã nguy c¬ l©y nhiÔm cao (G¨ng tay, lam kÝnh, èng nghiÖm, m«i tr−êng nu«i cÊy vi khuÈn, bÖnh phÈm) riªng biÖt ch−a?

§· cã: /_____/ Ch−a cã: /______/

NÕu ch−a cã, dù kiÕn khi nµo cã:.....................................................................

Nªu 1 lý do chÝnh v× sao ch−a cã:....................................................................

8. BÖnh viÖn ®· cã dông cô thu gom c¸c m« c¾t bá, bµo thai, nhau thai riªng biÖt ch−a?

9. BÖnh viÖn ®· cã dông cô thu gom r¸c th¶i hãa häc riªng biÖt ch−a?

10b. R¸c th¶i cã ®−îc ®ùng vµo tói ni-lon cã mµu s¾c kh¸c nhau cho tõng lo¹i RTYT kh«ng?

11. BÖnh viÖn ®· cã xe chuyªn dông trong bÖnh viÖn ®Ó thu gom r¸c th¶i hµng ngµy ch−a?

Ch−a cã: /______/ §· cã: /_____/ NÕu ch−a cã, dù kiÕn khi nµo cã:..................................................................... Nªu 1 lý do chÝnh v× sao ch−a cã:...................................................................

12. R¸c th¶i ®éc h¹i cña bÖnh viÖn ®−îc xö lý nh− thÕ nµo?

ThØnh tho¶ng ®èt: /______/ §èt hµng ngµy: /_____/

Ch«n lÊp hµng ngµy: /_____/ ThØnh tho¶ng lÊp: /______/

129

13. N¬i ®Ó r¸c th¶i cña bÖnh viÖn cã ®−îc ng¨n ruåi-muçi-chuét vµ gia sóc vµo vµ ra kh«ng?

14. BÖnh viÖn cã lËp hå s¬ cho r¸c th¶i nguy hiÓm ®Ó göi ®i xö lý ®Æc biÖt kh«ng?

§· cã: /_____/ Ch−a cã: /______/

NÕu ch−a cã, dù kiÕn khi nµo cã:.....................................................................

Nªu 1 lý do chÝnh v× sao ch−a cã:....................................................................

15. N−íc th¶i tõ c¸c phßng ®iÒu trÞ, phßng xÐt nghiÖm cã hÖ thèng cèng riªng kh«ng?

§· cã: /_____/ Ch−a cã: /______/

16. N−íc th¶i tõ c¸c khoa/phßng ®ã ch¶y ra cã ®−îc xö lý khi ®æ vµo cèng chung kh«ng?

§· cã: /_____/ Ch−a cã: /______/

NÕu ch−a cã, dù kiÕn khi nµo cã:.....................................................................

Nªu 1 lý do chÝnh v× sao ch−a cã:....................................................................

§· cã: /_____/ Ch−a cã: /______/

NÕu ch−a cã, dù kiÕn khi nµo cã:.....................................................................

Nªu 1 lý do chÝnh v× sao ch−a cã:....................................................................

18. Nh©n viªn Y tÕ cña bÖnh viÖn cã mang phßng hé c¸ nh©n (g¨ng tay, ñng, khÈu trang) khi thu gom/vËn chuyÓn/xö lý chÊt th¶i kh«ng?

§· cã: /_____/ Ch−a cã: /______/

Lo¹i g×? G¨ng tay /_____/ ñng /______/ KhÈu trang /______/

19. C¸n bé Y tÕ cña bÖnh viÖn ®· ®−îc häc vÒ quy chÕ qu¶n lý CTYT ch−a?

§· cã: /_____/ Ch−a cã: /______/

Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi §T: ChÊt th¶i bÖnh viÖn huyÖn

130

PhiÕu ®¸nh gi¸ sau can thiÖp

Tªn bÖnh viÖn..................................... §Þa chØ: .........................................................

Sè ®iÖn tho¹i:..............................................................................................................

Xin «ng/bµ cho biÕt nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc vÒ qu¶n lý chÊt th¶i cña bÖnh viÖn m×nh tõ khi tham gia ®Ò tµi qu¶n lý chÊt th¶i bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn ®Õn nay (tõ th¸ng 3/2005 ®Õn nay)

...................................................................................................................................

Xin c¶m ¬n ý kiÕn cña bÖnh viÖn!

Ngµy ......... th¸ng 3 n¨m 2006

Thay mÆt bÖnh viÖn

(Ký vµ ghi râ hä tªn)

Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi §T: ChÊt th¶i bÖnh viÖn huyÖn

131

PhiÕu ®¸nh gi¸ sau can thiÖp

BÖnh viÖn...................................................................................................................

Hä vµ tªn .......................... , chøc vô ............................... Sè ®iÖn tho¹i:....................

Xin «ng/bµ cho biÕt nh÷ng kÕt qu¶ vÒ qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ mµ «ng/bµ ®· ®¹t ®−îc tõ khi tham gia ®Ò tµi qu¶n lý chÊt th¶i bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn ®Õn nay (tõ th¸ng 3/2005 ®Õn nay)

...................................................................................................................................

Xin «ng/bµ cho biÕt nÕu nh©n réng ®Ò tµi nµy ra c¸c tØnh kh¸c cã cÇn c¶i tiÕn g× kh«ng? NÕu cã th× cÇn c¶i tiÕn nh− thÕ nµo?

...................................................................................................................................

Xin «ng/bµ cho biÕt ý kiÕn ®Ò xuÊt ®Ó nh»m qu¶n lý chÊt th¶i y tÕ t¹i BV huyÖn ®−îc tèt h¬n

...................................................................................................................................

Xin c¶m ¬n ý kiÕn ®ãng gãp cña «ng/bµ

Ngµy ......... th¸ng 4 n¨m 2006

(Ký vµ ghi râ hä tªn)

132

Phô lôc 2

Mét sè b¶ng kÕt qu¶ nghiªn cøu

B¶ng 3.47. Tû lÖ c¸n bé kÓ ®−îc tªn c¸c lo¹i CTYT

Tr−íc can thiÖp n=37 Sau can thiÖp n=37 Lo¹i chÊt th¶i CSHQ (%)

ChÊt th¶i l©m sµng ChÊt th¶i phãng x¹ ChÊt th¶i hãa häc B×nh chøa khÝ ¸p suÊt ChÊt th¶i sinh ho¹t KÓ ®−îc ®ñ 5 lo¹i n 30 6 12 2 29 1 % 81,1 16,2 32,4 5,4 78,4 2,7 % 36 23 29 18 33 14 n 97,3 62,2 78,4 38,6 89,2 37,8 20,0 284,0 130,8 618,5 13,8 1400,0

Tr−íc can thiÖp n=37 Sau can thiÖp n=37

16,2 ChÊt th¶i phãng x¹ 6 18 48,6 200,0

27,0 ChÊt th¶i hãa häc 10 13 35,1 30,0

2,7 B×nh chøa khÝ ¸p suÊt 1 18 48,6 1700,0

2,7 KÓ ®−îc 4 lo¹i 1 12 32,4 1100,0

B¶ng 49. Tû lÖ c¸n bé y tÕ kÓ ®−îc nh÷ng ¶nh h−ëng cña CTYT ®èi víi søc kháe

Tr−íc can thiÖp n=37 Sau can thiÖp n=37

CSHQ (%) ¶nh h−ëng cña CTYT ®èi víi søc kháe n % n %

30 81,1 100,0 35,6 37 Lan truyÒn bÖnh (Tiªu ch¶y, VG B, C, HIV...)

13 35,1 48,6 27,8 18

11 29,7 75,7 154,9 28 Ung th− (do chÊt phãng x¹, hãa chÊt ®éc, ...) Ph¸t sinh c«n trïng trung gian truyÒn bÖnh

10,8 40,5 BiÕt c¶ 5 ¶nh h−ëng trªn 4 275,0 15

133

B¶ng 50. Tû lÖ c¸n bé y tÕ kÓ ®−îc ®èi t−îng bÞ ¶nh h−ëng cña CTYT

Tr−íc can thiÖp n=37 Sau can thiÖp n=37 §èi t−îng bÞ ¶nh h−ëng CSHQ (%)

% 35,9 84,6 87,2 n 14 33 34 n 33 37 37 % 89,2 100,0 100,0 148,5 18,2 12,8

35,9 14 31 83,8 134,4

23,1 17,9 12,8 B¸c sÜ/y t¸ Hé lý BÖnh nh©n Nh©n viªn thu gom, vËn chuyÓn, xö lý r¸c Ng−êi bíi r¸c D©n sèng quanh BV KÓ ®−îc c¶ 6 ®èi t−îng 9 7 5 16 31 13 43,2 83,8 35,1 87,0 368,0 174,0

B¶ng 3.51. Tû lÖ bÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ tr−íc vµ sau can thiÖp

Tr−íc can thiÖp n=37 Sau can thiÖp n=37

CSHQ (%) BÞ th−¬ng tÝch do chÊt th¶i y tÕ % n % n

18,8 6 2 5,4 71,3 Cã bÞ th−¬ng tÝch trong vßng 1 th¸ng

6 0 2 0

18,8 0 0 5,4 0 0 BÞ 1 lÇn BÞ 2 lÇn BÞ ≥3 lÇn 0 0

42,4 14 5 13,5 68,2 Cã bÞ th−¬ng tÝch trong vßng 1 n¨m

4 4 3 2

10,8 10,8 16,2 8,1 5,4 0 BÞ 1 lÇn BÞ 2 lÇn BÞ ≥3 lÇn 6 0

Néi dung c¶i thiÖn TØnh Tr−íc CT Sau 3 th¸ng Sau 6 th¸ng Sau 12 th¸ng

0 8 Yªn B¸i n=8 6 7 Sè BV cã bé phËn chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý CTBV 5 7 Phó Thä n=11

0 7 Yªn B¸i 6 6

Sè BV cã lËp kÕ ho¹ch QLCT hµng n¨m 0 9 Phó Thä

0 8 Yªn B¸i 5 8

Sè BV giµnh kinh phÝ riªng cho xö lý CTBV 1 8 Phó Thä

134

Néi dung c¶i thiÖn TØnh

Yªn B¸i n=8 Tr−íc CT 1 Sau 3 th¸ng 4 Sau 6 th¸ng 8 Sau 12 th¸ng 8 Sè BV cã b¶n h−íng dÉn ph©n lo¹i r¸c th¶i y tÕ t¹i c¸c khoa

Sè BV cã dông cô thu gom r¸c th¶i LS kh«ng s¾c nhän

Sè BV cã dông cô thu gom c¸c m« c¾t bá, rau thai...

Sè BV cã dông cô thu gom r¸c th¶i ho¸ häc

Sè BV cã chÊt th¶i r¾n ®−îc ®ùng vµo tói nilon mµu s¾c kh¸c nhau Phó Thä n=11 Yªn B¸i Phó Thä Yªn B¸i Phó Thä Yªn B¸i Phó Thä Yªn B¸i Phó Thä Yªn B¸i Phó Thä Yªn B¸i n=8 Phó Thä n=11 2 0 10 0 10 0 2 0 5 0 1 4 6 5 6 4 4 1 4 6 7 4 4 4 6 11 8 11 8 11 8 5 7 7 4 3 7 9

B¶ng 3.54. Nh÷ng thay ®æi vÒ vËn chuyÓn, l−u gi÷ chÊt th¶i r¾n

Néi dung c¶i thiÖn TØnh Tr−íc CT Sau 3 th¸ng Sau 6 th¸ng Sau 12 th¸ng

Sè BV cã xe chuyªn dông ®Ó thu gom r¸c th¶i hµng ngµy

Sè BV cã hµng rµo ng¨n c¸ch hè r¸c víi bªn ngoµi 2 0 1 0 2 5 3 6 3 3 6 6 Yªn B¸i Phó Thä Yªn B¸i Phó Thä

TØnh Néi dung c¶i thiÖn

Sè BV cã hÖ thèng cèng riªng cho n−íc th¶i LS

Sè BV cã bÓ xö lý n−íc th¶i B¶ng 3.55. Nh÷ng thay ®æi vÒ xö lý chÊt th¶i r¾n vµ chÊt th¶i láng Sau 6 th¸ng 5 6 2 Yªn B¸i n=8 Phó Thä n=11 Yªn B¸i Phó Thä Yªn B¸i Phó Thä Yªn B¸i Phó Thä Tr−íc CT 2 2 3 0 8 1 2 0 Sau 3 th¸ng 2 3 2 Sau 12 th¸ng 7 5 6 3 8 11 3 1

¶nh 1: Hè chøa r¸c th¶i BV cña BV§K huyÖn Thanh Ba, tØnh Phó Thä tr−íc can thiÖp

135

¶nh 3: Hè chøa r¸c th¶i BV cña BV§K huyÖn V¨n Yªn, tØnh Yªn B¸i tr−íc can thiÖp

¶nh 4: Lß ®èt r¸c thñ c«ng cña BV§K huyÖn Phï Ninh, tØnh Phó Thä

136

¶nh 5: Lß ®èt r¸c thñ c«ng cña BV§K huyÖn Tam N«ng, tØnh Phó Thä

¶nh 6: Lß ®èt r¸c thñ c«ng cña BV§K huyÖn H¹ Hßa, tØnh Phó Thä

137

¶nh 7: Lß ®èt r¸c thñ c«ng cña BV§K huyÖn CÈm Khª, tØnh Phó Thä

¶nh 8: Lß ®èt r¸c thñ c«ng cña BV§K huyÖn §oan Hïng, tØnh Phó Thä

138

¶nh 9: Lß ®èt r¸c thñ c«ng cña BV§K huyÖn Thanh Thñy, tØnh Phó Thä

¶nh 10: Lß ®èt r¸c thñ c«ng cña BV§K huyÖn Thanh S¬n, tØnh Phó Thä

139

¶nh 12: Lß ®èt r¸c thñ c«ng cña BV§K huyÖn Yªn LËp, tØnh Phó Thä

140

¶nh 13: Lß ®èt b¬m, kim tiªm chñng më réng cña c¸c BV§K huyÖn thuéc tØnh Yªn B¸i.

141

¶nh 14: R¸c th¶i l©m sµng ®−îc ®èt trong lß ®èt b¬m kim tiªm cña ch−¬ng tr×nh tiªm chñng më réng (a: tr−íc khi ®èt, b: Sau khi ®èt)

a b