CHUYÊN ĐỀ: HỘI THẢO PHÒNG CHỐNG UNG THƯ HÀ NỘI 2024
28
ĐÁP ỨNG CỦA PHÁC ĐỒ PEMETREXED ĐƠN TRỊ
TRÊN BỆNH NHÂN UNG THƯ PHỔI KHÔNG TẾ BÀO NHỎ
GIAI ĐOẠN IIIB - IV CAO TUỔI TẠI BỆNH VIỆN HỮU NGHỊ
Lê Thị Khánh Tâm1, Vũ Thanh Huyền1
TÓM TẮT4
Đặt vấn đề: Ung thư phổi là một trong
những bệnh ung thư thường gặp nhất và là
nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Đối với bệnh
giai đoạn tiến xa và di căn, điều trị toàn thân
bằng hóa trị, các thuốc nhắm trúng đích và miễn
dịch là phương pháp điều trị chính. Người cao
tuổi, chức năng của các cơ quan suy giảm theo
tuổi, đồng thời có nhiều bệnh mạn tính kèm theo.
Vì vậy nên các phác đồ đơn trị thường được ưu
tiên áp dụng trên bệnh nhân cao tuổi hơn phác đồ
đa trị. Tại Việt Nam chưa có nghiên cứu nào về
hiệu quả điều trị pemetrexed trên nhóm bệnh
nhân cao tuổi, vì vậy chúng tôi thực hiện đề tài
để đánh giá kết quả điều trị trên nhóm đối tượng
này.
Mục tiêu: Đánh giá đáp ứng của phác đồ
pemetrexed trên bệnh nhân ung thư phổi không
tế bào nhỏ giai đoạn IIIB- IV cao tuổi tại bệnh
viện Hữu Nghị.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Nghiên cứu mô tả hồi cứu trên 38 bệnh nhân cao
tuổi ung thư phổi không tế bào nhỏ giai đoạn
IIIB-IV tại bệnh viện Hữu Nghị từ tháng 1/2019
đến tháng 1/2023.
Kết quả: Tuổi trung bình của nhóm bệnh
nhân là 70,71 ± 4,674, thấp nhất là 65 tuổi, cao
1Khoa Ung Bướu xạ trị bệnh viện Hữu Nghị
Chịu trách nhiệm chính: Lê Thị Khánh Tâm
Email: lethikhanhtam@gmail.com
Ngày nhận bài: 12/08/2024
Ngày phản biện khoa học: 23/08/2024
Ngày duyệt bài: 09/10/2024
nhất là 87 tuổi, bệnh nhân trên 70 tuổi chiếm
86,8%. Tỉ lệ bệnh nhân giảm triệu chứng cơ năng
là 52,6%, tỉ lệ bệnh nhân đáp ứng cơ năng hoàn
toàn 7,9%. Tỉ lệ kiểm soát bệnh 65,8%, có 34,3%
bệnh nhân tiến triển trên chn đoán hình ảnh.
Kết luận: Phác đồ pemetrexed đơn trị là
phác đồ có hiệu quả cho các bệnh nhân ung thư
phổi không tế bào nhỏ giai đoạn IIIB- IV cao
tuổi.
Từ khoá: pemetrexed, ung thư phổi không tế
bào nhỏ, bệnh nhân cao tuổi
SUMMARY
TREATMENT RESPONSE TO
PEMETREXED MONOTHERAPY IN
ELDERLY PATIENTS WITH STAGE
IIIB-IV NON-SMALL CELL LUNG
CANCER AT FRIENDSHIP HOSPITAL
Background: Lung cancer is one of the most
common cancers and the leading cause of cancer
mortality. For advanced and metastatic disease,
systemic treatments including chemotherapy,
targeted drugs and immunotherapy are the main
treatment methods. Elderly people have age-
related decline in organ function and many
chronic diseases. Therefore, mono-chemotherapy
regimens are often preferred over combination
regimens for them. In Vietnam, there has been no
study so far to investigate the effectiveness of
pemetrexed in elderly patients, so we conducted
this study to evaluate the treatment outcome in
this group of patients.
Objective: to evaluate the treatment
response of elderly patients with stage IIIB-IV
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
29
non-small cell lung cancer receiving pemetrexed
monotherapy at Friendship Hospital.
Subjects and methods: A retrospective
descriptive study on 38 elderly patients with
stage IIIB - IV NSCLC who received pemetrexed
monotherapy at Friendship Hospital from
January 2019 to January 2023.
Results: Mean age: 70.71 ± 4.674 (ranging
65 -87); 52.6% of patients achieved a clinical
symptom response, of which 7.9% responded
completely. The disease control rate was 65.8%,
and disease progression was observed in 34.3%
of patients.
Conclusion: Pemetrexed monotherapy is an
effective chemotherapy for elderly patients with
stage IIIB-IV NSCLC
Keywords: pemetrexed, non-small cell lung
cancer (NSCLC), elderly patient
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư phổi (UTP) là bệnh lý ác tính
đứng hàng thứ hai ở cả hai giới nam và nữ
trong tổng số các trường hợp mới mắc và là
nguyên nhân gây tử vong thứ hai chỉ sau ung
thư gan tại Việt Nam. Theo GLOBOCAN
2020, trên thế giới ước tính có khoảng 2,2
triệu ca mắc mới và 1,8 triệu ca tử vong do
UTP1. Tại Việt Nam, ước tính khoảng 182
563 trường hợp mắc mới và 122 690 trường
hợp tử vong do UTP. Ung thư phổi có tiên
lượng xấu, điều trị phụ thuộc vào giai đoạn
bệnh. Đối với bệnh giai đoạn tiến xa và di
căn, điều trị toàn thân bằng hóa trị, các thuốc
nhắm trúng đích và miễn dịch. Hóa trị
pemetrexed được đưa vào điều trị ung thư
phổi không tế bào nhỏ (UTPKTBN) từ hơn
10 năm trước2, điều trị đơn trị hoặc phối hợp
với platin, đã chứng minh có hiệu quả tốt, ít
độc tính, giúp kéo dài thời gian sống và cải
thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân
UTPKTBN3. Theo tổ chức Y tế thế giới,
người cao tuổi là từ 70 tuổi trở lên, tại Việt
nam theo điều 2, Luật Người cao tuổi số
39/2009/QH12 của Quốc hội, quy định:
Người cao tuổi là công dân Việt Nam từ đủ
60 tuổi trở lên. Người cao tuổi, chức năng
của các cơ quan suy giảm theo tuổi, đồng
thời có nhiều bệnh mạn tính kèm theo, do
vậy, các phác đồ đơn trị thường được ưu tiên
áp dụng trên bệnh nhân cao tuổi hơn phác đồ
đa trị. Tại Việt Nam chưa có nghiên cứu nào
về hiệu quả điều trị pemetrexed trên nhóm
bệnh nhân cao tuổi, vì vậy chúng tôi thực
hiện đề tài này trên nhóm bệnh nhân từ 65
tuổi trở lên với mục tiêu: “Đánh giá đáp ứng
của phác đồ pemetrexed trên bệnh nhân
ung thư phổi không tế bào nhỏ giai đoạn
IIIB - IV cao tuổi tại bệnh viện Hữu Nghị”.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Bệnh nhân từ 65 tuổi trở lên được chn
đoán xác định UTPKTBN giai đoạn IIIB - IV
được điều trị bằng pemetrexed tại bệnh viện
Hữu Nghị từ tháng 1/2019 đến tháng 1/2023,
có hồ sơ lưu trữ thông tin đầy đủ.
Tiêu chuẩn lựa chọn:
- Bệnh nhân được chn đoán ung thư
phổi không tế bào nhỏ giai đoạn IIIB - IV
(theo phân loạn của AJCC năm 2017)
- Tuổi ≥ 65
- Không phân biệt tuổi, giới
- Mô bệnh học không phải ung thư tế bào
vảy, không có đột biến gen EGFR, ALK,
ROS1,…
- Chức năng tủy xương, gan, thận trong
giới hạn cho phép điều trị hóa chất. Không
mắc các bệnh cấp tính, mạn tính trầm trọng
trong thời gian gần.
- Có hồ sơ ghi nhận thông tin đầy đủ.
Tiêu chuẩn loại trừ: Loại trừ các bệnh
nhân không thỏa mãn tiêu chun lựa chọn trên.
CHUYÊN ĐỀ: HỘI THẢO PHÒNG CHỐNG UNG THƯ HÀ NỘI 2024
30
2.2. Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu mô tả hồi cứu
- Chọn cỡ mu thuận tiện, thu thập được
38 bệnh nhân đáp ứng tiêu chun.
- Thu thập số liệu dựa trên thông tin
trong hồ sơ bệnh án lưu trữ.
- Thông tin cần thu thập:
+ Một số đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu
(tuổi, giới, triệu chứng toàn thân, triệu chứng
hô hấp, triệu chứng ngoài đường hô hấp, chỉ
số toàn trạng theo ECOG, kích thước u trước
điều trị, di căn hạch, di căn xa, số lượng cơ
quan di căn xa, chỉ số CEA, Cyfra 21-1
+ Đánh giá đáp ứng cơ năng theo tiêu
chun của WHO
+ Đánh giá đáp ứng thực thể theo tiêu
chun RECIST
- Các bước tiến hành điều trị pemetrexed:
+ Pemetrexed 500mg/m2 da truyền tĩnh
mạch ngày 1, chu k 21 ngày, điều trị liên
tục đến khi bệnh tiến triển hoặc độc tính
không chấp nhận được.
+ Pemetrexed được pha với 100ml nước
muối sinh lý Natri clorid 0,9% truyền tĩnh
mạch trong 10 phút,
+ Tiêm tĩnh mạch chậm dexamethason
trước và sau truyền hoá chất
+ Bổ sung acid folic hoặc chế phm
nhiều vitamin chứa acid folic hàng ngày cho
đến 2 tuần sau liều pemetrexed cuối cùng và
tiêm bắp vitamin B12 trong tuần trước liều
pemetrexed đầu tiên và cứ 3 chu k một lần
sau đó.
- Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS
20.0. So sánh, kiểm định sự khác biệt giữa
các biến định tính giữa 2 nhóm bằng test χ2,
các so sánh có ý nghĩa thống kê khi p ≤ 0,05.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu
Từ tháng 1 năm 2019 đến tháng 1 năm
2023, 38 bệnh nhân đáp ứng các tiêu chun
lựa chọn và loại trừ.
Bảng 1. Đặc điểm bệnh nhân nghiên cứu
Đặc điểm
Số bệnh nhân
%
Tuổi
65- 70
5
13,2
≥70
Trung bình 70,71 ± 4,674
33
86,8
Giới
Nam
33
86,8
Nữ
5
13,2
Giai đoạn bệnh
IIIB
6
15,8
IV
32
84,2
Ho
Có
15
36,8
Không
Đau ngực
Có
17
44,7
Không
Khó thở
Có
17
44,7
Không
Triệu chứng
Có
6
15,8
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
31
ngoài đường hô
hấp
Không
Kích thước khối
u
T1
3
7,9
T2
13
34,2
T3
17
44,7
T4
5
13,2
Tình trạng di
căn hạch
Không phát hiện hạch
7
18,4
Hạch quanh phế quản và/hoặc hạch rốn phổi cùng bên
3
7,9
Hạch trung thất cùng bên và/hoặc hạch dưới carina
19
50
Hạch trung thất và/hoặc hạch rốn phổi đối bên
9
23,7
Số lượng cơ
quan di căn
1
16
42,1
2
14
36,8
≥ 3
8
21,1
Cơ quan di căn
Phổi đối bên
17
44,7
Màng phổi
14
36,8
Màng tim
0
0
Xương
13
34,2
Não
4
10,5
Gan
4
10,5
Thượng thận
8
21,1
Hạch
6
15,8
CEA
< 5 ng/ml (bình thường)
11
28,9
≥ 5 ng/ml
27
71,1
Cyfra 21-1
< 3,3 ng/ml (bình thường)
12
31,6
≥ 3,3 ng/ml
26
68,4
Nhận xét:
- Phần lớn bệnh nhân thuộc nhóm tuổi
trên 70, chiếm 86,8%. Chủ yếu các bệnh
nhân là nam giới, tỷ lệ nam/nữ là 6,6/1. Đa
phần bệnh nhân là giai đoạn IV (chiếm
84,2%).
- Triệu chứng cơ năng thường gặp nhất là
đau ngực (44,7%) và khó thở (44,7%), ho
chiếm 36,8%.
- Phần lớn khối u ở giai đoạn T3 (u từ 5-7
cm). U > 3 cm chiếm 92,1%. Hạch nhóm N2
chiếm tỷ lệ cao nhất 50%, tiếp theo là nhóm
N3 chiếm 23,7%, chỉ có 7,9% hạch nhóm
N1.
- Trong số những bệnh nhân giai đoạn
IV, cơ quan di căn thường gặp nhất là phổi
đối bên, chiếm 44,7%. Tiếp theo là màng
phổi (36,8%), xương (34,2%)
- Số bệnh nhân có nồng độ CEA tăng
chiếm 71,1%.
- Số bệnh nhân có nồng độ Cyfra 21-1
tăng chiếm 68,4%.
3.2. Đáp ứng với điều trị
CHUYÊN ĐỀ: HỘI THẢO PHÒNG CHỐNG UNG THƯ HÀ NỘI 2024
32
Bảng 2. Tỷ lệ đáp ứng
Số bệnh nhân
Tỷ lệ %
Đau ngực
(N=17)
Giảm
10
58,8
Ổn định
2
11,8
Tiến triển
5
29,4
Ho (N=15)
Giảm
8
57,1
Ổn định
4
28,6
Tiến triển
2
14,3
Khó thở
(N=17)
Giảm
8
47,1
Ổn định
6
35,3
Tiến triển
3
17,6
Triệu chứng ngoài
đường hô hấp (N=6)
Giảm
1
16,7
Ổn định
3
50
Tiến triển
2
33,3
Đáp ứng kích thước u
(N=38)
Đáp ứng hoàn toàn
0
0
Đáp ứng một phần
15
39,5
Ổn định
17
44,7
Tiến triển
6
15,8
Đáp ứng tổn thương
hạch (N=38)
Đáp ứng hoàn toàn
0
0
Đáp ứng một phần
11
28,9
Ổn định
18
47,4
Tiến triển
9
23,7
Đáp ứng chung
(N=38)
Đáp ứng hoàn toàn
0
0
Đáp ứng một phần
6
15,8
Ổn định
19
50
Tiến triển
13
34,2
Đáp ứng chung
(N=38)
Kiểm soát bệnh
25
65,8
Không đáp ứng
13
34,2
Nhận xét:
- Kích thước u đáp ứng ổn định chiếm
44,7%, đáp ứng một phần 39,5%, có 15,8%
bệnh tiến triển.
- Đáp ứng tổn thương hạch chủ yếu là
bệnh ổn định chiếm 44,7%, 28,9% đáp ứng
một phần.
- Không có bệnh nhân đáp ứng hoàn toàn
cả về kích thước u, di căn hạch hay đáp ứng
chung.
- Tỷ lệ kiểm soát bệnh đạt 65,8% trong
đó 50% là bệnh ổn định.
IV. BÀN LUẬN
Điều trị ung thư phổi giai đoạn III B - IV
trên bệnh nhân cao tuổi gặp nhiều thách thức
vì trên đối tượng bệnh nhân này chức năng
của các cơ quan suy giảm theo tuổi và
thường mắc nhiều bệnh lý phối hợp dn tới
khả năng dung nạp với phác đồ hóa xạ đồng
thời và phác đồ đa hóa trị thấp, cần giảm liều